Visoka škola za primenjene i pravne nauke

››Prometej‹‹

Banja Luka
Knjaza Miloša 10a

SEMINARSKI RAD
TRANSPORTNA SREDSTVA I UREĐAJI
REDUKTORI I MULTIPLIKATORI

Student: Mentor:
Andjeljko Bogdanović
Broj indeksa:
P-365/2016

Bijeljina, april 2019 god.

SADRŽAJ:
1. REDUKTORI.........................................................................................................................4
1.1. Pužni reduktori................................................................................................................5
2. VRSTE I PODJELE REDUKTORA......................................................................................6
3. OBILJEŽAVANJE REDUKTORA........................................................................................9
4. OSNOVNI PARAMETRI REDUKTORA...........................................................................10
5. PODMAZIVANJE I NAČIN RADA REDUKTORA......................................................11
ZAKLJUČAK...........................................................................................................................13
LITERATURA.........................................................................................................................14

UVOD
2
 Tema ovog seminarskog rada je reduktori. U samom uvodu ću prvo da definišem
pojam reduktora.
Reduktor (lat. reductor: voditelj natrag) je uređaj ili mehanički prijenosnik s pomoću
kojeg se smanjuje brzina vrtnje pogonskoga vratila, radnoga vretena i drugog, a pritom se
brzina vrtnje pogonskoga stroja ili motora ne mijenja.
Ugrađuje se između motora i radnoga dijela nekoga stroja, vozila i slično kako bi se
brzina vrtnje alata, pogonskih kotača ili drugog prilagodila uvjetima rada. Prijenos snage i
gibanja kod reduktora se izvodi posebnim oblikom njegovih dijelova (na primjer zupčanici) ili
trenjem (na primjer remen), a prijenosni omjer veći je od jedan. 
Ako je prijenosni omjer veći od 1, brzina vrtnje (broj okretaja) stroja smanjuje se,a
zakretni moment, odnosno sila, povećava, a mehanički je uređaj kojim se to postiže reduktor.

1. REDUKTORI

3
 Reduktor je mehanički prenosnik snage koji služi da prenese snagu sa pogonske na
radnu mašinu i da pri tome broj obrtaja i obrtni moment na vratilu pogonske mašine prilagodi
potrebnom broju obrtaja i obrtnom momentu na vratilu radne mašine.
Reduktori se sastoji se od jednog ili više zupčastih parova koji su smješteni u zasebno
kućište.

Slika 1. Reduktor

Reduktori su neizostavan element većine mašina u današnje vrijeme, bilo po pitanju

smanjenja broja okretaja ili povećanju okretnog momenta. Ovisno o mašini ili aplikaciji gdje
se ugrađuju, potrebno je dobro poznavati mašinsku pozadinu, jer odabir optimalnog reduktora
zavisi od više faktora.

Osnovni faktor je:

 Izvedba ili tip reduktora,
 Redukcijski omjer,
 Okretni moment,
 Veličina,
 Servisni faktor,
 Opterećenje,
 Broj radnih sati na dan,
 Broj uključenja na sat, itd.
4
Najzastupljeniji reduktori u današnje vrijeme su pužni reduktori, a najviše se koriste za lakše
operacije.

1.1. Pužni reduktori

Pužni reduktori sastoje se od puža i pužnog kola, a predstavljaju ozubljenje

prijenosnike s mimosmjernim osima vratila. Kut koji zatvaraju osi vratila najčešće je 90°, ali
međutim kut može biti < ili > od 90°. Puž je zapravo uvijek s jednom zavojnicom ili s više
njih a najviše s pet. Mimosmjernost vratila omogučuje da se od jednog pogonskog vratila
može odvoditi snaga na veći broj gonjenih vratila. Najčešće je puž pogonski dio prijenosnika,
međutim pogonski dio prijenosnika može biti i pužno kolo. Smjer okretanja pužnog kola
zavisi od smjera okretanja puža i smjera zavojnice puža. Povezivanjem dva pužna
prijenosnika mogu se postići vrlo visoki prijenosni omjeri.

Slika 2. Pužni reduktor

Pužni reduktor je miran i bešuman, malih dimenzija i velikog prijenosnog omjera.

Njime se mogu prenositi velike snage jer se zavojnica puža i zupci pužnog kola dodiruju duž
jednog dijela zavojnice, a ne samo u jednoj tački i jer su istovremeno u zahvatu 2- 4 zupca.

5
 2. VRSTE I PODJELE REDUKTORA

Podjela reduktora prema međusobnom položaju osa vratila:

a. Reduktori sa paralenlnim osama vratila
b. Reduktori sa vratilima čije se ose sijeku
c. Reduktori čije se ose vratila mimoilaze (pužni reduktori)

Slika 3. Podjela reduktora prema međusobnom položaju osa vratila

Podjela reduktora prema broju stepeni prenosa:
 Jednostepeni- imaju samo jedan par zupčanika

Slika 4. Jednostepeni reduktor

6
  Dvstepeni- imaju dva para zupčanika

Slika 5. Dvostepeni reduktor

 Višestepeni- imaju više parova zupčanika

Slika 6. Višestepeni reduktor

Posebne vrste reduktora:

a. Motoreduktori- motor i reduktor je u istom kućištu.
b. Planetarni reduktori- posebne kombinacije reduktora sa unutrašnjim ozubljenjem koje
omogućavaju veoma velike prenosne odnose kao i zadovoljavajući stepen iskorištenja.
c. Mjenjači- reduktori sa promjenljivim prenosnim odnosom.
d. Multiplikatori- povećavaju broj obrtaja vratila pogonske mašine. Dosta se rijeđe
koriste od reduktora.

7
a b c
Slika 7. Posebne vrste reduktora

8
 3. OBILJEŽAVANJE REDUKTORA

Obilježavanje reduktora vrši se ma različite načine, zavisno od proizvođača.

Obilježavanje se vrši primjenom simbolične oznake sastavljene od slova i brojeva.
Slovna oznaka na prvom mjestu označava tip reduktora. Oznaka na drugom, trećem i
četvrtom mjestu je brojčana i znači: na drugom mjestu broj stepena prenosa, na trećem mjestu
međuosno rastojanje osa ulaznog i izlaznog vratila, izraženo u centrimetrima, u normalnom
iznosu, a na četvrtom mjestu prenosni odnos.

Oznaka na petom mjestu je opet slovna, u vodu razlomka, i pokazuje međusobni

položaj ulaznog vratila i izlaza izlaznog vratila.

Za slovnu oznaku na prvom mjestu usvojena su dva slova i to:

 PH- reduktor sa paralelnim vratilima u horizontalnoj ravni,
 PV- reduktor sa paralelnim vratilima u vertikalnoj ravni,
 KH- reduktor sa vratilima koja se sijeku u horizontalnoj ravni,
 KV- reduktor sa vratilima koja se sijeku u vertikalnoj ravni,
 WA- reduktor sa pužnim zavrtanjem iznad pužnog zupčanika,
 WB- reduktor sa pužnim zavrtanjem ispod pužnog zupčanika,
 WS- reduktor sa pužnim zavrtanjem sa strane pužnog zupčanika i
 PL- planetni reduktor.

Oznaka na drugom mjestu je za jednostepeni, dvostepeni i trostepeni reduktor. Za

koaksijalne reduktore oznaka na trećem mjestu data je nulom. Oznaka na četvrtom mjestu je
iznos prenosnog odnosa. Oznaka na petom mjestu sastoji se od kombinacija slova Li R, gdje
slovo L znači da je vratilo s lijeve strane „orijentisane kućice“ , a R sa desne strane.
Na primjer: dvostepeni reduktor sa paralelnim vratilima u horizontalnoj ravni, međuosnog
rastojanja osa ulaznog i izlaznog vratila A=450 mm, prenosnog odnosa i= 20, sa ulazom na
lijevoj strani ulaznog vratila i izlazom na desnoj strani izlaznog vratila, ima ovu oznaku:
PH 2 45 20 L/R
Ovaj reduktor izveden kao koaksijalni ima bi oznaku:
PH 2 0 20 L/R

9
 4. OSNOVNI PARAMETRI REDUKTORA

Osnovne parametre reduktora dijelimo u 4 grupe i to:

 Prenosni odnos reduktora- je odnos brojeva obrta ulaznog i izlaznog vratila. Kod
reduktora je prenosni odnos veći od jedan i po pravilu je standardni broj.
 Međuosno rastojanje reduktora- sa paralelnim vratilima je rastojanje osa ulaznog i
izlaznog vratila. Kod reduktora sa vratilima koja se sijeku daje se samo međuosno
rastojanje osa cilindričnih zupčanika. Kod pužnih reduktora to je najkraće rastojanje
osa pužnog zavrtnja i pužnog zupčanika.
 Snaga reduktora- pod snagom reduktora podrazumijeva se nominalna snaga koja
odgovara onom maksimalnom opterećenju, konstantnog intenziteta, koje reduktor
može trajno da prenosi.
 Izbor reduktora- vrši se na osnovu nominalne vrijednosti Pn, koja se u konkretnom
slučaju proračunava na osnovu snage konzumne mašine Pk , karaktera rada motorne i
konzumne mašine, i dnevnog trajanja pogona. Uticaj karaktera rada motorne i
konzumne mašine i dnevnog trajnja pogona obuhvaćen je faktorom radnih uslova K.
Podaci o ovom faktoru dati su u tablici 1.
Tabela 1. Faktor radih uslova K

10
 5. PODMAZIVANJE I NAČIN RADA REDUKTORA

Glavni zadatak maziva je da smanji gubitke energije usljed trenja a prema tome
smanjuje zagrijavanje reduktora i habanje zupčastih i pužnih prenosnika i ležišta. Osim toga
mazivo štiti elemente reduktora od korozije i umanjuje šum, vibracije i udarna opterećenja pri
radu prenosnika. Za podmazivanje reduktora najčešće se upotrebljavaju tečna maziva
dobivena selektivnom rafinacijom mineralnih ulja. Osnovna karakteristika ulja je viskoznost,
a od ostalih karakteristika važne su u prvom redu ljepljivost, zatim temperatura zapaljivosti,
temperatura stvrdnjavanj, gustina, emulzivnost, otpornost prema starenju i čistoća u odnosu
na sadržaj vode, pepela i asfalta.

Za podmazivanje reduktora postoje dva osnovna sistema:

 Potapanje elemenata zupčastog prenosnika u uljno kupatilo
 Ubrizgavanje ulja

Sistem podmazivanja treba odrediti tako da bi radne površine bile uvijek prekrivene
slojem maziva radi smanjenja intenziteta habanja i gubitka energije na trenje i bućkanja
maziva, a i radi boljeg odvođenja toplote i sprečavanja prekomernog zrgrijavanja. Pri obrtanju
zupčanika potopljenog u ulje ono se rasprskava i odbacuje iz bazena na poklopac reduktora
odakle se sliva na donji dio kućice i posebnim kanalima dovodi do ležipta. Ovaj sistem ne
obezbjeđuje zadovoljavajuće podmazivanje kliznih ležišta.

Kod sistema za podmazivanje stalno cirkuliše jedno te isto ulje. Kod reduktora kućica
služi i ka rezervoar i sakupljač maziva. Iz rezervoara ulje se potiskuje kroz filter i hladnjak do
mjesta podmazivanja, a odatle odlazi u sakupljač. Mazivo se do mjesta podmazivanja dovodi
posredstvom pumpe i cijevnih vdova raspoređenih unutar ili izvan kućice reduktora.

11
Slika 8. Podmazivanje reduktora

12
 ZAKLJUČAK

Reduktor je mehanički prenosnik snage koji služi da prenese snagu sa pogonske na

radnu mašinu i da pri tome broj obrtaja i obrtni moment na vratilu pogonske mašine prilagodi
potrebnom broju obrtaja i obrtnom momentu na vratilu radne mašine.
Reduktori se sastoji se od jednog ili više zupčastih parova koji su smješteni u zasebno
kućište.
Najzastupljeniji reduktori u današnje vrijeme su pužni reduktori, a najviše se koriste za
lakše operacije.
Obilježavanje reduktora vrši se ma različite načine, zavisno od proizvođača.
Obilježavanje se vrši primjenom simbolične oznake sastavljene od slova i brojeva.

13
 LITERATURA

1. Šelmić, R., Elementi transportnih sredstava i uređaja, Saobraćajni fakultet, Beograd,

1990

14