የሰብሌ ሌማት

ፕሮጀክት የአካባቢና ማህበራዊ ተፅዕኖ ግምገማ ጥናት

ሰነዴ

የፕሮጀክቱ ባሇቤት ስምና አዴራሻ:- መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር

አዴራሻ:-አ/አ ፣ኢትዮጵያ
ስሌክ: +251 911218180

የፕሮጀክቱ የሚገኝበት ቦታ: አማራ ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት፤ አዊ ዞን፤

በጃዊ ወረዲ አሌኩራንዴ ቀበላ ሌዩ ቦታው ህብር

ጥናቱን ያዘጋጀው አማካሪ፡- ባዮፊና የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማና ፕሮጀክት አማካሪ

ባህር ዲር፤ቀበላ 16፤ ኢንፌራንዝ ሪሌስቴት ህንፃ 1ኛ ፍቅ ቢሮ ቁጥር 16
ስሌክ፡-+251 913156620
Email: abiyotyismaw@gmail.com

ጥናቱ የሚቀርበው: -ሇአብክመ አካባቢ ዯን ደር እንስሳት ጥበቃና ሌማት ባሇስሌጣን

ሐምላ 2012
ባህር ዲር፣ኢትዮጵያ

i
 የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት የአካባቢና ማህበራዊ ተጽእኖ
ግምገማ ጥናት ሰነዴ
የፕሮጀክቱ ስም የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት

የፕሮጀክቱ ቦታ፡ አዊ ዞን፤ በጃዊ ወረዲ አሌኩራንዴ ቀበላ ሌዩ ቦታው ህብር

የፕሮጀክቱ ባሇቤት መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር

ስሌክ፡+ 251 911218180
አዱስ አባባ፣ ከተማ አስተዲዯር

ሰነደን ባዮ ፊና የአካ/ተጽ/ግም/አማካሪ ዴርጅት

ያዘጋጀው ባህር ዲር፤ቀበላ 16፤ ኢንፌራንዝ ሪሌስቴት ህንፃ ቁጥር 16
ስሌክ፡-+251 913156620
Email: abiyotyismaw@gmail.com

ii
 የፕሮጀክቱ ባሇቤት ዴንጋጌ
እኔ፣_________________________የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ሌማት ፕሮጀክት ባሇቤት በፕሮጀክቴ ግብዓት፤
ተግባራትና ውጤት የተነሳ የሚከሰቱ ተፅዕኖዎችን ሇመከሊከሌና ሇመቀነስ የሚከናወኑ ተግባራት ሇመፇጠም
የተስማመማሁ መሆኔን እገሌፃሇሁ፡፡ ተፅዕኖውን ሇመከሊከሌና ሇመቀነስ ካሌቻሌሁ ተፅዕኖው የካሳ ክፌያ ሇመፇፀም
በአዋጅ ቁጥር181/2003 አንቀፅ 9/4 መሰረት ቃሌ ገብቻሇሁ፡፡ የአካባቢ አያያዝ እቅዴ ተግባራትን/ ግዳታዎችን
በተቀመጠሊቸው መጠን፤የአፇጻጸም ጥራትና የጊዜ መርሀግብር በማከናወን የስዴስት ወሩ የአፇጻጸም ሪፖርት
ሇሚመሇተው የአካባቢ መስሪያ ቤትሇማቅረብ ቃሌ ገብቻሇሁ፡፡

ከዚህ በሊይ የተዘረዘሩትን ግዳታዎች አሇመወጣቴ በአካባቢ ምርመራ፤ክትትሌና ቁጥጥር ከተረጋገጠ በአዋጅ ቁጥር
181/2003 አንቀጽ 25/4 መሰረት ብር 20000/ሃያ ሽህ ብር/ ቅጣት ሇመንግስት ገቢ አዯርጋሇሁ፡፡ ፕሮጀክቴ
በአካበቢው ስርዓተ ምህዲርና በማህበረሰቡ ሊይ ጉዲት ካሇዯረሰ አግባብ ባሇው ህግ መጠየቄ እንዯተጠበቀ ሁኖ በአዋጅ
ቁጥር 181/2003 አንቀጽ 25/6 መሰረት ሇጉዲቱ የካሳ ወጭ ሙለ በሙለ የምሸፌን መሆኑን ተገንዝቢያሇሁ፡፡
እንዱሁም በአዋጅ ቁጥር 181/2003 አንቀጽ 25/3 መሰረት ፕሮጄክቴ ያዯረሰው አካባቢያዊና ማህበራዊ ጉዲት ከፌተኛ
መሆኑ ምርመራ፤ክትትሌና ቁጥጥር ከተረጋገጠ የፕሮጀክቴ የስራ እንቅስቃሴ የሚቋረጥ መሆኑን ተገንዝቢያሇሁ፡፡
ከዚህ በሊይ የተዘረዘሩትን የህግ ማዕቀፍች የማውቃቸው መሆኔንና ግዳታየንም ሇመፇጸም የተስማማመሁ መሆኔን
በተሇመዯው ፉርማየ አረጋግጣሇሁ፡፡
የፕሮጀክቱ ባሇቤት ስም: _______________________ ፉርማ: ___________________

ቀን: ___________________

የአማካሪው ዴርጅት ዴንጋጌ

እኔ ባዮ ፊና የአካባቢ ተጽዕኖ ግምገማ እና ፕሮጀክት የማማከር አገሌግልት ሥራ አስኪያጅ ይህ ሪፖርት የአካባቢ

የብቃት ተጽዕኖ ግምገማ ምስክር ወረቀት ባሊቸው ባሇሙያዎች ቡዴን የተዘጋጀ መሆኑን እና በሪፖርቱ ሊይ
እርማቶችን በማቅረብ ባሇሙያዎችን በመጠየቅ በአቅራቢው ባሇሥሌጣኑ ካስፇሇገ እርማት ሇማዴረግ / ሇመተግበር
ዝግጁ መሆኔን እገሌጻሇሁ፡፡

ስም: ___አብዮት ይስማው___ፉርማ: ____________ ቀን: _______________

iii
በጥናቱ ሊይ የተሳተፇ ባሇሙያዎች ዴንጋጌ
እኛ ከዚህ በታች የምንገኘው ባሇሙያዎች መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት የአካባቢና ማህበራዊ
ተፅዕኖ ግምገማ ሰነዴ ዝግጅት ከሰኔ 2012 እስከ አሁን ዴረስ በሪፖርቱ የተሳተፌን መሆኑን እናረጋግጣሇን፡፡
የጥናት ቡዯኑ አስተባበሪ:
ስም: አብዮት ይስማው
ፉርማ:____________________
ቀን: _____________________
ተ/ቁ በጥናቱ የታሰተፈ ባሇሙያዎች ፉርማ

1 አብዮት ይስማው

2 ወሰን ጉሌቴ

3 ሌዕሌተወይን ነጋ

4 ጌታቸው አሊምረው

5 ኤሌሳቤጥ ይስማው

6 ምስጋናው አማረ

iv
 ማውጫ
የሰንጠረዥ ዝርዝር ..................................................................................................................................................................... viii
የስዕሊዊ መግሇጫ ዝርዝር........................................................................................................................................................... viii
አፅሮተ ቃሌ ................................................................................................................................................................................... ix
የፕሮጀክቱ ማጠቃሇያ ..................................................................................................................................................................... x
1. መግቢያ .................................................................................................................................................................................. 1
1.1. ዲራ እና ዓሊማዎች....................................................................................................................................................... 1
1.2. የፕሮጀክቱ መነሻ ሃሳብ.................................................................................................................................................. 1
1.3. የፕሮጀክቱ ዓሊማ ........................................................................................................................................................... 1
1.4. የአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅእኖ ጥናቱ ዓሊማ.................................................................................................................. 2
1.5. የጥናቱ አወቃቀር ........................................................................................................................................................... 2
2. ጥናቱ የተካሄዯበት ዘዳ .......................................................................................................................................................... 3
2.1. መረጃውን ሇመሰብሰብ ጥቅም ሊይ የዋለ ዘዳዎች ......................................................................................................... 3
2.2. የአካበቢ ተፅዕኖ ሌየታና ትንብያ በጥናቱ ሊይ የዋለ ዘዳዎች......................................................................................... 3
2.3. ተጽዕኖ ሇመገምገም ጥቅም ሊይ የዋለ ዘዳዎች ........................................................................................................... 3
3. የጥናቱ ቡዴን አወቃቀር ......................................................................................................................................................... 4
4. መሊ ምቶችና የመረጃ ክፌተቶች /የእውቀት ክፌተት .............................................................................................................. 4
5. የፖሉሲ ፤ የህግ ማእቀፍች እና ተቃማዊ አዯረጃጀት ............................................................................................................. 4
5.1. የኢትዮጵያ ፋዳራሊዊ ዳሞክራሲያዊ ሪፏብሉክ ህገ መንግስት ....................................................................................... 4
5.2. የህግ ማዕቀፌ ................................................................................................................................................................. 5
5.2.1. የአማራ ክሌሌ የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 181/2003)....................................................... 5
5.2.2. የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 299/1995) ............................................................................ 6
5.2.3. የአማራ ክሌሌ የአካባቢ ተፅዕኖ መመሪያ ቁጥር 001/2010 .......................................................................... 7
5.2.4. የአካባቢ ብክሇት ቁጥጥር አዋጅ ቁጥር 300/1995 ....................................................................................... 9
5.2.5. የዯረቅ ቆሻሻ አያያዝ አዋጅ - አዋጅ ቁጥር 513/1999.................................................................................. 9
5.2.6. የዯህንነት ህይወት አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 655/2001) ..................................................................................... 9
5.2.7. የማእዴን ስራዎች አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 678/2002 ...................................................................................... 9
5.2.8. የኢትዮጵያ የውሃ ሃብት አሰተዲዯር አዋጅ(አዋጅ ቁጥር 197/1992) ............................................................ 10
5.2.9. የአሰሪና ሰራተኛ አዋጅ(አዋጅ ቁጥር 1156/2011) ...................................................................................... 10
5.2.10. የኢትዮጵያ የሕንፃ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 624-2009) ................................................................................... 11
5.2.11. የባህሊዊ ቅርስ ጥበቃ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 209/200).................................................................................. 12
5.2.13. የህዝብ ጤና አዋጅ ቁጥር 200/20000 ..................................................................................................... 12
5.2.14. የምግብ፤የመዴሃኒትና የጤና እንክብካቤ አዋጅ 299/2013 .......................................................................... 13
5.2.15. የአዯገኛ ቆሻሻ አያያዝና አወጋገዴ ቁጥጥር አዋጅ አዋጅ ቁጥር 1090/ 2018 ................................................ 13
5.2.16. ፀረ-ተባዮች ምዝገባ እና ቁጥጥር አዋጅ 674/2010 ................................................................................... 14
5.2.17. ማዲበሪያ ማምረቻና ንግዴ አዋጅ 137/1998 ............................................................................................. 14
5.2.18. የዕፅዋት ዘር አዋጅ አዋጅ ቁጥር 782/2005.............................................................................................. 14
v
 5.2.19. የኢንቨስትመንት አዋጅ 280/2002 ........................................................................................................... 15
5.2.20. አሇማቀፊዊ የአካባቢ ጥበቃ ስምምነቶችና ፕሮቶኮሌች................................................................................. 15
ከሊይ የተጠቀሱ ስምምነቶችና ፕሮቶኮሌች lፕሮጀክቱ ያሊቸው ሚና............................................................................. 16
የአተገባበር ስሌቶች ................................................................................................................................................ 16
6. የአካባቢው ህይወታዊና ኢህይወታዊ ሃብቶች፤ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጉዲዮች ነባራዊ ሁኔታ ........................................... 17
6.1. ፕሮጀክቱ የሚገኝበት ቦታ ............................................................................................................................................ 17
6.2. ፕሮጀክቱ የሚተገበርበት ቦታ ፉዚካሊዊ እና ስነ-ሂወታዊ መሰረታዊ መረጃዎች ........................................................... 18
6.2.1. የመሬት አቀማመጥ ................................................................................................................................ 18
6.2.2. የአፇሩ አይነት ....................................................................................................................................... 19
6.2.3. የአየር ንብረት ........................................................................................................................................ 19
6.2.4. እፅዋት/Flora/ ........................................................................................................................................ 19
6.2.5. እንስሳት /Fauna/ .................................................................................................................................. 20
6.2.6. የአየር ጥራት /Air Quality/ .................................................................................................................... 20
6.2.7. የዉሃ ሀብቶች........................................................................................................................................ 20
6.3. ፕሮጀክቱ የሚተገበርበት ቦታ የማህበረ-ኢኮኖሚ መሰረታዊ መረጃዎች ........................................................................ 20
6.3.1. የስሌክ መሰረተ ሌማት ........................................................................................................................... 20
6.3.2. የመንገዴ መሰረተ ሌማት ........................................................................................................................ 20
6.3.3. የውሃ አቅርቦት ...................................................................................................................................... 21
6.3.4. የሕዝብ ስብጥር...................................................................................................................................... 21
7. የፕሮጀክቱ መግሇጫ............................................................................................................................................................. 21
7.1. ጥሬ እቃዎችና ላልች ግብአቶች .................................................................................................................................. 21
7.2. ውሃ ............................................................................................................................................................................. 21
7.3. ማዲበሪያ....................................................................................................................................................................... 21
7.4. አግሮ-ኬሚካልች .......................................................................................................................................................... 22
7.5. ኮምፖስት ..................................................................................................................................................................... 22
7.6. በፕሮጀክቱ የሚፇጠሩ የቆሻሻ አይነትና መጠን............................................................................................................. 22
7.6.1. በፕሮጀክቱ የሚፇጠረው የዯረቅ ቆሻሻ አይነት እና መጠን........................................................................... 22
7.6.2. ከሰራተኞች ንፅህና አጠቃቀም የሚፇጠረው የቆሻሻ አይነት እና መጠን ..................................................... 22
7.7. የፕሮጀክቱ አማረጭ እና የምርት ሂዯትና ቴክኖልጅ.................................................................................................... 23
7.7.1. ፕሮጀክቱ አማራጮች.............................................................................................................................. 23
7.7.2. የምርት ሂዯት ........................................................................................................................................ 24
7.8. የግንባታ ተግባራት ....................................................................................................................................................... 33
7.9. የሰው ሃይሌ ................................................................................................................................................................. 33
7.10. የፕሮጀክቱ ዋና ዋና ተግባራት ................................................................................................................................. 33
7.11. የዴርጊት መርሐግብር .............................................................................................................................................. 35
8. የፕሮጀክቱ ጉሌህ ተፅዕኖ...................................................................................................................................................... 36
8.1. አወንታዊ ተፅኖዎች ..................................................................................................................................................... 36
vi
 8.1.1. የስራ ዕዴሌ መፇጠር .............................................................................................................................. 36
8.1.2. በአካባው የተመረተ የሰብሌ ሌማት አቅርቦት ............................................................................................. 36
8.1.3. ሇመንግስት ገቢ ማስገኘት ........................................................................................................................ 36
8.2. አለታዊ ተፅኖዎች ....................................................................................................................................................... 36
8.2.1. በግንባታ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች............................... 36
8.2.2. በግንባታ ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች ....................... 37
8.2.3. በምርት ማምረት ወቅት ሉኖሩ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች ....................................................................... 37
8.2.4. በፕሮጀክቱ መዝጊያ ወቅት ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች.................................................................. 39
8.2.5. በፕሮጀክት መዝጊያ ወቅት በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች .......... 40
8.2.6. ተዯማሪ ተፅዕኖ ...................................................................................................................................... 40
8.2.7. በዙሪያዉ ያሇዉ አካባቢ ፕሮጀክቱ ሊይ የሚያዯርሰዉ አለታዊ ተዕፅኖ.......................................................... 41
8.2.8. የተፅዕኖ ግምገማ፤ ትንበያና የእርግጠኝነት ዯረጃ ...................................................................................... 41
8.3. የተጽዕኖ ግምገማ ......................................................................................................................................................... 41
9. የማቃሇያ እርምጃዎች ........................................................................................................................................................... 47
9.1. አዎንታዊ ተፅዕኖ ......................................................................................................................................................... 47
9.2. አለታዊ ተፅዕኖዎች ..................................................................................................................................................... 47
10. የአካባቢ አያያዝ ዕቅዴ ...................................................................................................................................................... 50
11. የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር እቅዴ .................................................................................................................................... 63
12. የህብረተሰብ ተሳትፍ ........................................................................................................................................................ 75
13. ማጠቃሊያ እና ምክረ ሃሳብ ............................................................................................................................................ 75
13.1. ማጠቃሇያ .................................................................................................................................................. 75
13.2. ምክረ ሃሳብ................................................................................................................................................ 75
14. የተጠቀሱ ዋቢ መጽሀፌት ................................................................................................................................... 76
15. አባሪ ................................................................................................................................................................. 77
አባሪ.1. የማረጋገጫ ዝርዝር መረጃ ሇመሰብሰብ እና የታቀዯው ፕሮጀክት የተጠበቀው ተፅዕኖ ሇመሇየት የተዘጋጁ የማረጋገጫ
ዝርዝር ......................................................................................................................................................................... 77
አባሪ 2: የባዮ ፊና የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ የማመከር የምስክ ወረቀትና እና የንግዴ ፌቃዴ ............................................... 81
Annex 3. Curriculum vitae (CV) of Professionals Involved in the ESIA Study .................................................... 91

vii
የሰንጠረዥ ዝርዝር
ሰንጠረዥ 6-1: መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ጂኦግራፉ ኮርዴኔት............................................................. 17
ሰንጠረዥ 7-1፡-ፕሮጀክቱ ዓመታዊ የሚጠቀመው አግሮ-ኬሚካሌ ግብዓት መጠን .......................................................................... 22
ሠንጠርዥ 7-2:የሚያስፇሌገው የሰው ሃይሌ ቅጥር ....................................................................................................................... 33
ሰንጠረዥ 7-3፡-የጊዜ ሰላዲን.......................................................................................................................................................... 35
ሠንጠረዥ 9-1.የአወንታዊ ተፅዕኖ ማጎሌበቻ እርምጃዎች .............................................................................................................. 47
ሠንጠረዥ 9-2.የአለታዊ ተፅዕኖ ማቃሌያ እርምጃዎች .................................................................................................................. 47
ሠንጠረዥ 10-1፡የአካባቢና ማህበራዊ አየያዝ ዕቅዴ- በግንባታ ወቅት ............................................................................................. 51
ሠንጠረዥ10-2፡የአካባቢና ማህበራዊ አየያዝ ዕቅዴ- በምርት ወቅት ................................................................................................ 54
ሠንጠረዥ 10-3፡የአካባቢና ማህበራዊ አየያዝ ዕቅዴ- በማጠቃሇያ ምእራፌ...................................................................................... 62
ሠንጠረዥ11-1፡የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር ዕቅዴ- በግንባታ ምእራፌ ............................................................................................ 63
ሠንጠረዥ 11-2፡የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር ዕቅዴ- በምርት (በትግበራ) ምእራፌ........................................................................... 66
ሠንጠረዥ11-3፡የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር ዕቅዴ- በማጠቃሇያ ምእራፌ........................................................................................ 74

የስዕሊዊ መግሇጫ ዝርዝር

ምስሌ 6-1: የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት የቦታ ካርታ ...................................................................................................................... 18
ምስሌ 6-2 የፕሮጀክቱ የመሬት አቀማመጥ የሚያሳይ ቦታ ............................................................................................................ 19
ምስሌ 6-3፡የፕሮጀክቱ የዯን ሁኔታ................................................................................................................................................ 20

viii
አፅሮተ ቃሌ
አብክመ-------- አማራ ብሄራዊ ክሌሊዊ መንግስት
ዳሲ--------- ዳሲቤሌ
EPA የተባበሩት መንግሥታት የአካባቢ ጥበቃ ኤጀንሲ
UNEP የተባበሩት መንግሥታት የአካባቢ ጥበቃ ፕሮግራም

ix
የፕሮጀክቱ ማጠቃሇያ
የፕሮጀክቱ ርእስ እና ቦታ
በአማራ ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት፤ አዊ ዞን፤ ጃዊ ወረዲ አሌኩራንዴ ቀበላ ሌዩ ቦታው ህብር የሚገኘው የሰብሌ ሌማት
ፕሮጀክት የጅኦግራፉያዊ አቀማመጥ በ1270308.091 እስከ 1275224.635 በሰሜን የኬክሮስ እና በ230470.491 እስከ
234363.955 ምስራቅ የኬንትሮስ መስመር ውስጥ ይገኛሌ። ፕሮጀክቱ በሰሜን ከዲንግሊ--ጃዊ የሚወስዴ የጠጠር መንገዴ፤
በዯቡብ አንማው አሇሙ የሰብሌ ሌማት ሌማት፤ በምዕራብ አይማ ወንዝ እና በምስራቅ የወሌ መሬት ያዋስኑታሌ፡፡ የቦታው
ስፊቱ 1000 ሄክታር ነው፡፡ ፕሮጀክቱ ማምረት ከጀመረበት ጀምሮ ሇ40 ዓመት ይቆያሌ፡፡
የፕሮጀክቱ ባሇቤትና አዴራሻ
መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር አዱስ አባባ፣ ከተማ አስተዲዯር ስሌክ፡+ 251 911218180 ነው፡፡
የአማካሪው ዴርጅት ስም
ጥናቱ ያካሄዯው ባዮ ፊና አካባቢ ተፅዕኖ ግምገማና ፕሮጀክት አማካሪ ዴርጅት ሲሆን የአማካሪው የብቃት የምስክር ወረቀት
የኢትዮጵያ ፋዳራሊዊ ዱሞክራሲያዊ ሪፖፕሉክ የአካባቢ የዯንና የአየር ንብረት ሇውጥ ሚኒስቴር በተሻሻሇው አካባቢና
የማህበረስብ ተፅዕኖ ግምገማ ጥናት የማማከር አገሌግልት ብቃት ማረጋገጫ ምስክር ወረቀት አሰጣት መመሪያ ቁጥር 03/2010
የአካባቢ እና ማህበረስብ ተፅእኖ ግምገማ እና የፕሮጀክት አማካሪነት ዴርጅት ነው፡፡ አማካሪው በአጠቃሊይ ሁሇት ክፌልችን
ሲኖሩት እነሱም የአካባቢና ማህበረስብ ተጽዕኖ ግምገማና ፕሮጀክት አማካሪ አገሌግልቶችን ይሰጣሌ፡፡ ባዮ ፊና አካባቢ ተፅዕኖ
ግምገማና ፕሮጀክት አማካሪ ዴርጅት በባህር ዲር ከተማ አስተዲዯር፤ቀበላ 16፤ ኢንፌራንዝ ሪሌስቴት ህንፃ ቁጥር 16 ነው፡፡
የፕሮጀክቱ አጭር ማብራሪያ
የፕሮጀክቱ ጠቅሊሊ ኢንቨስትመንት ወጭ 204,500,000 ብር ሲሆን ሇ347 ሰዎች ቋሚ የስራ ዕዴሌ ይፇጥራሌ፡፡ የሰብሌ ሌማት
ፕሮጀክት በአመት ሰሉጥ 360 ኩንታሌ፤አኩሪ አተር 960 ኩንታሌ፤እና በቆል 6000 ኩንታሌ የሚያመርት ሲሆን የሰብሌ ሌማት
ፕሮጀክት ሇማምረት የሚያስፇሌጉ ዋና ዋና ጥሬ ጥሬ እቃዎች የሰብሌ ሌማት ዘር፤ውሃ፤ማዲበሪያ፤ ፀረ-ተባይ እና ነፌሳት
ኬሚካሌ፡፡ የሰው ሃይሌ፤የሰብሌ ሌማት የሚሆን መሰረት ሌማት የኬሚካሌ እና የማዲበሪያ ማስቀመጫ እና ቢሮ/ ናቸው፡፡

የፕሮጀክቱ አማራጮች
ፕሮጀክቱ ባይተገበር በአወንታዊ ጎኑ በፕሮጀክቱ በሚካሄዴበት ቦታ የሚገኙ ስነ ምዕዲር መስተጋብር ሳይነኩ/ ሳይረበሽ እንዲሇ
ይቀጥሊለ በተጨማሪ አካባቢዉ ሳይቆፊፇርና ሳይረበሽ መቀጠሌ ይችሊሌ፡፡ ነገር ግን በአለታዊ ጎኑ ዯግሞ በቅባት እህሌ ምርት
ዘርፌ የተሰማራው ማህበረሰብ የሰብሌ ሌማት ምርት እጥረት ስሇሚያጋጥመው ሇአካባቢዉ በሰብሌ ሌማት ኢንደስትሪ ዘርፌ
እዴገት ማበርከት የሚችሇዉ አስተዋጽኦ ያስቀረዋሌ፡፡ ሇስራ እጥ ወጣቶች በአካባቢያቸው የሚፇጠረሊቸው የስራ እዴሌ
እንዱሁም ሇፕሮጀክቱ ባሇቤት እና ሇክሌለ የተፇጠረው የገቢ ምንጭ እና የውጭ ምንዛሬ ግኝት መጨመር የበኩለን አሰተዋፅኦ
አይኖርም፡፡ ስሇዚህ ይህ አማረጭ ውዴቅ ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡

ይህ ፕሮጀክት ከዚህ በአካባቢው በመተግበሩ በሰብሌ ሌማት ኢንደስትሪ ዘርፌ ሇተሰማራው ማህበረሰብ በቂ የሰብሌ ሌማት ምርት
ሇማህበረስብ በቅርበት በማገኘቱ በአጭር ጊዜና በአነስተኛ ወጭ የሰብሌ ሌማት በአካባቢው ሊለ እንዱሁም በሃገር አቀፌ ዯረጃ
ሇሚገኙ ኢንደስተሪዎች እዴገት ያፊጥናሌ፡፡ ይሁን እንጂ ይህ ፕሮጀክት ሲመሰረት ጠንካራ ጎን እንዲሇው ሁለ በርካታ ዯካማ
ጎኖች /አለታዊ ተጽእኖ/ አለት ከእነዚህም መካከሌ ዋና ዋናዎቹ የመጤ አረም መስፊፇት፤የአየር ብክሇት፤ የዯረቅ እና የፇሳሽ
ቆሻሻ መፇጠር፤ እና ሠራተኞች ሊይ ጉዲቶች (የጤና ተጽእኖዎች) ሲኖሩ እነዚህም ሁሇት ተቃራኒ ነገሮች ሇማስታረቅ በተቀመጡ

x
የማቃሇያ ርምጃ መሰረት ሉጣጣሙ ስሇሚችሌ የፕሮጀክቱ መቀጠሌ ሇአካባቢው ያሇው ፊይዴ /ጠቀሜታ/ የጎሊ በመሆኑ
አማራጭነቱ ተቀባይነት አሇው፡፡

የፀረ-ተባይ እና ነፌሳት ቁጥጥር:- የፀረ-ተባይ እና ነፌሳት ቁጥጥር በባዮልጂካዊ እና በኬሚካሌ መንገዴ መቆጣጠር ይቻሊሌ፡፡
የባዮልጂካዊ የማጥፉያ ዘዳ ተባዩን እና ነፌሳትን በፌጥነት የማጥፊ ችግር ሲኖረው በተቃራኒው በኬሚካሌ መቆጣጠር መንገዴ
ተባዩን እና ነፌሳትን በአጭር ጊዜ የመጥፊት አቅም አሇው፡፡ ነገር ግን በተቃራኒው አካባቢን የኬሚካሌ የመበከሌ ችግር ይዲርጋሌ፡
፡ስሇሆነም ፕሮጀክቱ ባዮልጂካዊ ቁጥጥርን ከኬሚካሌ ቁጥጥር ፀረ-ተባይ ዘዳዎች ጋር በማጣመር መጠቀም በአማራጭነት
ተቀምጧሌ ፡፡

የማዲበሪያ አጠቃቀም አማራጭ፡-የአፇርን ሇምነት ሇማሻሻሌ የኬሚካሌ ማዲበሪያዎችን እና የተፇጥሮ ንጥረ ነገሮችን
/ኮምፖስት/በመጨመር የአፇር ሇምነት ሉሻሻሌ ይችሊሌ። የኬሚካሌ ማዲበሪያ ጥቅም ሊይ ማዋሌ ብዙ ጊዜ ወዯ በአካባቢው ሊይ
ከፌተኛ ጉዲት ያዯርሳሌ በተቃራኒው ተፇጥሯዊ ማዲበሪያዎች የዕፅዋት ንጥረ ነገሮችን ቀስ በቀስ በመሌቀቅ እንዱሁም የአፇሩ
ሇምነት ረዘም ሊሇ ጊዜ እንዱቆይ ያዯርጋለ፡፡ ስሇሆነም ፕሮጀክቱ አካባቢውን ከአዯጋ ሇመጠበቅ ከኬሚካሌ ማዲቢያዎች ይሌቅ
በተፇጥሮ የአፇር ማሻሻያ አሰራሮች ሊይ ትኩረት እንዱሰጥ እና እንዱጠቀም በአማራጭነት ተቀምጧሌ፡፡

የቦታ አማራጭ፡-የጥናቱ ቡዴን የቦታ አማራጭ ሁኔታ በጥናቱ ሊይ አሌተካተትም ምክንያቱም የፕሮጀክቱ ቦታ በአብክመ የገጠር
መሬት አስተዲዯርና አጠቃቀም ቢሮ የሰብሌ ሌማት ቦታ ተዯርጓ የተመረጠ ቦታ በመሆኑ፡፡
ዋና ዋና ተፅዕኖ
አዎንታዊ ተፅዕኖ፡-ቀጥተኛ እና ቀጥተኛ ያሌሆነ የስራ ዕዴልችን ይፇጥራሌ፤የተሇያዩ መጠን ያሊቸው የሰብሌ ሌማት ምርት
ይጨምራሌ፡የባሇሃብቱን ገቢ ያስገኛሌ እና በገቢ ግብር ውስጥ የመንግስት ገቢን መጨመር ናቸው፡፡
አለታዊ ተፅዕኖዎች እና ማቃሇያቸው
አወንታዊ ተፅዕኖ የተፅዕኖ ማቃሇያ እርምጃዎች
በግንባታ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ
ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት የብዝሃ  አረሞችን በዯረቅ ወራት በየወሩ እየተከታተለ ማፅዲት በዝናባማ
ሕይወት መጥፊት ወቅት በየሶስት ወሩ የማፅዲት ስራ መስራት
 ወራሪ አረሞች ሳያብቡና ሳያፇሩ ማጽዲትና ማቃጠሌ
የአፇር መሸርሸር/መከሊት  አፇር ተቆፌሮ ከወጣ በኋሊ መዯሌዯሌ/መጠቅጠቅ፣
 በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር በንፊስ አማካኝነት እንዲይጠረግ
በግንባታ ወቅት በቀን 8 ሜትር ኩብ ውሃ ማርከፌከፌ /መርጨት።
ብናኝ አቧራዎች መፇጠርና መጨመር  በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር በንፊስ አማካኝነት እንዲቦን ሇመከሊከሌ
በግንባታ ወቅት በቀን 8 ሜትር ኩብ ውሃ ማርከፌከፌ /መርጨት።
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር  ሁለንም ቁርጥራጭ ብረቶችን እና እንጨትን፣ የቀሇም ዕቃዎችን
በአግባቡ ሰብስቦ መሸጥ/ሇሚፇሇግ መስጠት፡፡
 በግንባታ ቦታ የተፇጠረን ፌርስራሽ ብልኬትን ከፕሮጀክቱ አካባቢ
የሚገኝ በተቆፇረዉ ጎዴጓዲ ቦታ ሊይ መዴፊት እና መጠቅጠቅ
 ተሁለንም የሲሚንቶ፣ ጅፕሰም፣ ሚስማር ወዘተ
መያዣዎች/የማሸጊያ ከረጢቶችን ሇሚጠቀሙ ሰዎች መስጠት፡፡
የዴምፅ ብክሇት  ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጠር የግንባታ ማሽን (ልዯር፣ ኤክስካቫተር፣
ሚክሰር እና ግራየንዯር) ሊይ ሇሚሰሩ ሇሁለም ሰራተኞች የጆሮ
መሸፇኛ (Ear muffles) ማቅረብ አና እንዱጠቀሙበት ማስገዯዴ፡፡
 ምሽት ሊይ ከ70 ዳሲቤሌ በታች ዴምፅ ሉፇጥሩ የሚችለ የግንባታ
ማሽኖች ብቻ ጥቅም ሊይ ማዋሌ፡፡
የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር  ሁሇት የወንዴ እና የሴት ሽንት ቤት ማዘጋጀት
xi
በግንባታ ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት
ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
የስራ ሊይ አዯጋዎች መከሰት  ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የማያዲሌጥ/የማያንሸራት ጫማ
እንዱያዯርጉ ማቅረብ፣
 ከፌታ ሊሊቸው ስራዎች መወጣጫ መሰሊሌ ማዘጋጀ
 ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የስራ አሌባሳት (ሄሌሜት፣ መከሊከያ
መነጽር ፣ ጭምብሌ እና ጓንት) ሉሟሊሊቸው ይገባሌ፡፡
 በግንባታ ወቅት ቢያንስ ሁሇት ግዜ ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች
የስራ ሊይ የዯህንነት ስሌጠናዎች መሰጠት አሇበት፡፡
በምርት ማምረት ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች

xii
ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት የብዝሃ  አረሞችን በዯረቅ ወራት በየወሩ እየተከታተለ ማፅዲት በዝናባማ
ሕይወት መጥፊት ወቅት በየሶስት ወሩ የማፅዲት ስራ መስራት
 ሙለ በሙለ ንፁህ የተቀናጀ እርሻ ሌማት ምርት ዘር መግዛት፡፡
የአየር ብክሇት  ኬሚካልችን መሇያ መሇጠፌና በየጊዜዉ ክትትሌና ቁጥጥር ማካሄዴ
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት ንፊስ በሚነፌስበት ወቅት
ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት በ12 ስዓት ውስጥ ዝናብ
የሚዘንብ ከሆነ ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም
 ተባይ የሚቋቋሙ ዝርያዎችን በመጠቀም የፀረ ተባይ መዴህኒትን
መጠቀም መቀነስ
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር  የአዯገኛና መርዛማ ኬሚካልችን መያዣ ሇአምራች ኩባንያ መመሇስ
ወይም ሇአስወጋጅ ኩባንያ ማስረከብ
 የማዲበሪያ ኬሻን መሌሶ መጠቀም ወይም ሇተጠቃሚ ማስተሊሇፌ
 30 የቆሻሻ ማጠራቀሚያ ቅርጫቶች በግቢዉ በተሇያዩ ቦታዎች
በማዘጋጀት ቆሻሻን ማጠራቀም እና የቆሻሻ ማጠራቀሚያ ቅርጫቶች
እየተከታተለ ማፅዲት
 እንዯገና ጥቅም ሊይ ሉዉለ የሚችለትን የፕሊስቲክ መያዥያ
በሰዴስት ወር አንዴ ጊዜ ባግባቡ ጥቅም ሊይ ማዋሌ ወይም መሸጥ፡፡
 በተፇቀዯ ቦታ ቆሻሻን ማስወገዴ ቆሻሻን በማቃጠያ ኢንስኒሬተር
መገንባት እና ማቃጠሌ
 የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ ፕሊስቲኮች በፕሮጀክቱ የብቻቸው
ሇራሳቸው በተሰራ መጋዝን እና ኮንቴነር ብቻ ሙለ በሙለ
ማስቀመጥ እና በብረት የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ በኮንቴነሩ ሊይ
በአራቱም ማዕዘን የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ ፕሊስቲክ እቃዎች ብቻ
የሚሌ መሇጠፌ፡፡
የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር  30 ሜትሪክ ኩቢክ ሴፌቲ ታንክ ማዘጋጀትና ሴፌቲ ታንኩ 50ሴንቲ
ሜትር ሲቀረው ፌቃዴ ባሊቸው የፇሳሽ ቆሻሻ አስወጋጅ ዴርጅት
በማሰመጠጥ በከተማው በተፇቀዯው ቦታ ሊይ ማስወገዴ፡፡ ሴፕቲክ
ታንኩ ሲሞሊ አመት 2 በማስመጠጥ ማዘጋጃ ቤቱ ባዘጋጀው የፌሳሽ
መዴፉያ ይዯፊሌ፡፡
 ሇ347 ያክሌ በግሇሰብ በአመት ሁሇት ጊዜ ስሇ ግሌንፅህና አጠባበቅ
እና አይነምዴር በየቦታው መጠቀም የሚያመጠውን ጉዲት
በተመሇከተ ስሌጠና መስጠት
የውሃ አካሊት ሇብዙ ጊዜ የሚቆይ ኬሚካሌ የመበከሌ  የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ በሙለ በብዛሕይዎት መሸፇን
ችግር  ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
 የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ እርጭት ከሶስት ጊዜ በሊይ አሇማካሄዴ
በአፇር ሃብት ሊይ አካሊት ሇብዙ ጊዜ የሚቆይ  የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ በሙለ በብዛሕይዎት መሸፇን
የመበከሌ ችግር  ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
 የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ እርጭት ከሶስት ጊዜ በሊይ አሇማካሄዴ
የኬሚካሌ ብክሇት  የአግሮ ኬሚካሌ በሚጓጓዝበት ወቅት የራሱ የሆነ በብረት የተሰራ
ኮንቴነር ሁኖ በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን የአግሮ ኬሚካሌ
እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ እቃ ብቻ
ወዯ ፕሮጀክቱ ማምጣት
 የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች በፕሮጀክቱ የብቻቸው ሇራሳቸው በተሰራ
መጋዝን እና ኮንቴነር ብቻ ሙለ በሙለ ማስቀመጥ እና በብረት
የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን የአግሮ
ኬሚካሌ እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ፡፡
 ሙለ በሙለ ሰው ሰራሽ ማዲበርያ አሇመጠቀም
 ሙለ በሙለ የፀረ ተባይ እና ነፌሳት መከሊከያ አሇመጠቀም
ከፌተኛ መጥፍ/ ያሌተሇመዯ ሽታ በአካባቢው  ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
መፇጠር፡  በአካበቢ ባሇው የውሃ አካሊት ሊይ ኬሚካልች እንዲይገቡ ጥቅም ሊይ

xiii

የዯን እና ደር እንስሳት ሊይ ጉዲት መዴረስ
በአካባው የሚኖሩ አእዋፊት፣ እና ንብ ህይዎት ሊይ
ችግር መፇጠር
በምርት ማምረት ምዕራፌ በማህበረ- ኢኮኖሚ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
በስራ ሊይ የሚከሰቱ አዯጋዎች
በህብረተሰብ ጤና ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
የዋሇውን ውሃ በመሬት ሊይ አሇመሌቀቅ ሊይ የዋሇውን ውሃ በመሬት
ሊይ አሇመሌቀቅ
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት ንፊስ በሚነፌስበት ወቅት
ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት በ12 ስዓት ውስጥ ዝናብ
የሚዘንብ ከሆነ ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም
 5 ሜትር ርዝመት ያሇዉ ሃገር በቀሌ ዛፌ እንዲቆረጥና ባሇበት
እንዱቀጥሌ ማዴረግ የተቆረጠ ከሆነ በአንዴ ዛፌ ምትክ 5 ሃገር
በቀሌ ዛፌ መትከሌና መከባበከብ
 ሙለ በሙለ የደር እንስሳት መግዯሌ እና ማዯን ማቆም
 በአመት 10000 የሃገር በቀሌ ዛፍችን በፕሮጅከቱ ቦታ እና
ሇአካባቢው ማህበረስብ በማከፊፇሌ መትከሌ
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት ሙለ በሙለ ማታ ማካሄዴ
 ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ ኬሚካሌ የሚከሊከሌ ሌብስ ማቅረብ
 ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ ዓይኖችዎን ከአቧራ ሇመከሊከሌ
የሚረዲ የጎማ መነጽሮችን ወይም የፉት መከሇያ ማቅረብ
 ሇሰራተኞች ሙለ በሙለ ሇመከሊከሌ የመተንፇሻ አካሌን መከሊከያ
ማቅረብ
 በአመት ሁሇት ጊዜ የሰራተኞችን ጤና ሙለ በሙለ ምርመራ
ማካሄዴ
 አንዴ ክሌኒክ ማቋቋም
 የፕሮጀክቱ ፀረ ተባይና ነፌሳት ማስቀመጫ ቤት ከተፇቀዯሇት ሰው
ውጭ መግባት መከሌከሌ እና በሩ ሊይ በፅሁፌ መሇፀፌ
ማስቀመጨው ቦታ በራሱ አጥር መታጠር ይኖርበታሌ
 ሁለም የተሇያዩ ፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካልች በተሇያየ ቦታ
ማስቀመጥና የራሳቸው መዯርዯሪያ ማዘጋጀት እንዱሁም የአጠቃቀም
መመሪያ አብሮ ማስቀመጥ
 ኬሚካልች ማስቀመጫ ቤት እሳት እንዲይነሳ ከሚከሊከሌ እቃዎች
መገንባት ይኖርበታሌ
xiv
በንክኪ ሉተሊሇፌ የሚችለ በሽታዎች
ኤች.አይ. ቪ ኤዴስ፡-
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ በአካበቢ ጤና ሊይ
የሚዯርስ ጉዲት
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ ማህበራዊ ዯንነቱ ሊይ
የሚዯርስ ጉዲትት
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ በኢኮኖሚያዊ ዯንነቱ
ሊይ የሚዯርስ ጉዲት
የአካቢውን ባህሌና ወግ መጣስ
 በአመት 2 ግዜ ሇ347 ሇሰራተነኞች ስሇ ተሊሊፉ በሽታዎች ስሌጠና
መሰጠት
 በአመት 2 ግዜ ሇ347 ሇሰራተነኞች ስሇ ኤች.አይ. ቪ ኤዴስ ስሌጠና
መሰጠት
 ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ሙንግት ነዋሪዎች በአመት አንዴ ጊዜ
ከጤናቸው ጋር በተየያዘ የጤና ምርመራ ማዴረግ
 ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ሙንግት ነዋሪዎች በስዴስት ወር
ሁሇት ጊዜ ስሇ አካባቢ አያያዝ እና አጠቃሊይ ጤና አጠባበቅ
በተመሇከተ ስሌጠና መስጠት
 በፕሮጀክቱ ተቀጥረው የሚሰሩት ሰራተኞች ወርሃዊ ዯመወዝ
ከሚሰሩት ስራ ጋር ሙለ በሙለ ተመጣጣጭ እና በቂ መሆን
አሇበት
 በፕሮጀክቱ ተቀጥረው የሚሰሩት ሰራተኞች የሰራተኛ ማህበር
መመስረት እና ችግራቸውን በማህበሩ በኩሌ እንዱፇቱ ማዴረግ
 በፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኘውን መሰረት ሌማት ችግር በጋራ
ከቀበላው ማህበረሰቡ ጋር በአመት ሁሇት ጊዜ የመወያያ መዴረክ
መፌጠር እና የበኩለን ዴርሻ መወጣት
 የአካባውን ማህበረሰብ ሃይማኖት ባህሌና ወግ ማክበር
 አካባቢዉ ማህበረሰብ ፌጆታ ቅዴሚያ መስጠት
 በቀበላ አንከሻ ሙንግት በፕሮጀክቱ ምክንያት መሬታቸውን
የተወሰዯባቸውን ማህበረሰብ በፕሮጀክቱ ሙለ በሙለ እንዱቀጠሩ
ማዴረግ
 የማህበረሰቡን የባህሌ ቀናት በወር ውስጥ ያለትን አሇማምረት
 በስዴስት ወር አንዴ ጊዜ ከማህበረሰቡ ጋር መወያየት እና መግባባት
xv
በፕሮጀክቱ መዝጊያ ወቅት የሚከሰቱ ተፅዕኖዎች
ግንባታወን በማፌረስ ወቅት በባዮፉዚካሌ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
 የፕሮጀክቱን ግንባታ የሚያፇርሱ ሁለም ሰራተኞች የአፌና አፌንጫ
የአየር ጥራት ሇወጥ ጭንብሌ (ማስክ)ሉሰጣቸዉ/ሉያዯርጉ ይገባሌ፡፡
 በማፌረስ ወቅት በንፊስ አማካኝነት እንዲይቦን ሇመከሊከሌ በማፌረስ
ወቅት በቀን 2 ሜ. ኩብ ውሃ መርጨት።
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር  ከግንባታ ፊራሽ የተፇጠረን ዯረቅ ቆሻሻን ማሇትም የግንብ ፌርስራሽ
እና ዴንጋይንጎዴጓዲ ቦታን ሇመሙሊት መጠቀም
 ቁርጥራጭ ብረቶችን እና እንጨቶችን በአግባቡ ሰብስቦ
መሸጥ/መስጠት፡፡
የዴምፅ ብክሇት  ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጥሩ ማሽኖች የሚያንቀሳቅሱ ሰራተኞች የጆሮ
መሸፇኛ ማቅረብ፡
በፕሮጀክት መዝጊያ ወቅት በማህበረ- ኢኮኖሚ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
ከስራ መፇናቀሌ  ሇቋሚ ሰራተኞን (347 ሰዎች) የካሳ ክፌያ (መቋቋሚያ) መስጠት፡፡
 ቋሚ ሰራተኞን (347 ሰዎች) ላሊ ፕሮጀክት ሊይ ማዛወር፡፡
ተዲማሪ ተጽእኖ
ሇከፌተኛ የውሃ ፌጆ  ውጤታማ የሆነ የመስኖ ውሃ አጠቃቀም መጠቀም ዴሪፕ የመስኖ
ውሃ አጠቃቀም
 ከመጠን በሊይ የሆነ ውሃ የማጠጣት ሲስተም እና ሌምዴ ማስቀረት
የውሃ አካሊት ብክሇት መጨመር  ሇመፀዲጃ ቤት ፌሳሽ በቂ መጠን ያሇው ሴፕቲክ ታንክ (60 ሜ ኩብ)
መገንባትአሇበት። ይህ ሴፕቲክ ታንክ ግዴግዲዉ በዴንጋይ የሚገነባ
ሲሆን ወሇለ በዯቃቅ አሸዋ የሚሸፇን ይሆናሌ፣ ሴፕቲክ ታንኩ
ሲሞሊ አመት 2 በማስመጠጥ ማዘጋጃ ቤቱባዘጋጀው የፌሳሽ መዴፉያ
ይዯፊሌ፡
የአፇር ሃብት ብክሇት መጨመር  በምርት ማምረት ወቅት አፇርን የሚበክለ ዯረቅ ቆሻሻዎችን ሙለ
በሙለ በተገቢው መንገዴ ማስወገዴ፡፡
በዙሪያዉ ያሇዉ አካባቢ ፕሮጀክቱ ሊይ የሚያዯርሰዉ
አለታዊ ተዕፅኖ
በፕሮጀክቱ አካባቢ ባለት አሌፍ አሌፍ ሰፊሪ አርሶ  ሙለ በሙለ በአካባቢው የሚገኙትን አሌፍ አሌፍ ሰፊሪ አርሶ አዯር
አዯር እርሻ መሬት ችግር መፇጠር አስፇሊጊውን የእርሻ ቦታ መስጠት
አይጥ ወዯ ፕሮጀክቱ ግቢዉ መጋዝን በመግባት  በጥሬ አቃ እና በምርት መጋዘን ዉስጥ የአይጥ ወጥመዴ
በጥሬ እቃ ወይም ምርት ሊይ ጉዲት ማዴረስ ማስቀመጥ፡፡
የክትትሌና ቁጥጥር ስራ
የጥናት ቡዴኑ በማቅሇያነት ያስቀመጣቸውን ማቅሇያዎች የፕሮጀክቱ ባሇቤት በተገቢው መንገዴ ተግበራ ሊይ በማዋሌ ሇአካበቢው
ትኩረት በመስጠት አስፇሊጊውን በጀት በመመዯብና ከአካበቢ ክትትሌና ቁጥጥር አካሊት ቀና ትብብር በማዴረግ በየ ስዴስት ወር
የውስጥ ክትትሌና ቁጥጥር ስራ በመስራት ሪፖርት ማዴረግ ይኖርበታሌ፡፡

xvi
 1. መግቢያ
1.1. ዲራ እና ዓሊማዎች
በአማራ ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት፤ አዊ ዞን፤ ጃዊ ወረዲ አሌኩራንዴ ቀበላ ሌዩ ቦታው ህብር የሚገኘው የሰብሌ ሌማት
ፕሮጀክት የጅኦግራፉያዊ አቀማመጥ በ1270308.091 እስከ 1275224.635 በሰሜን የኬክሮስ እና በ230470.491 እስከ
234363.955 ምስራቅ የኬንትሮስ መስመር ውስጥ ይገኛሌ። ፕሮጀክቱ በሰሜን ከዲንግሊ--ጃዊ የሚወስዴ የጠጠር

መንገዴ፤ በዯቡብ አንማው አሇሙ የሰብሌ ሌማት ሌማት፤ በምዕራብ አይማ ወንዝ እና በምስራቅ የወሌ መሬት
ያዋስኑታሌ፡፡ የቦታው ስፊቱ 1000 ሄክታር ነው፡፡ ፕሮጀክቱ ማምረት ከጀመረበት ጀምሮ ሇ40 ዓመት ይቆያሌ፡፡

የፕሮጀክቱ ጠቅሊሊ ኢንቨስትመንት ወጭ 204,500,000 ብር ሲሆን ሇ347 ሰዎች ቋሚ የስራ ዕዴሌ ይፇጥራሌ፡፡ የሰብሌ
ሌማት ፕሮጀክት በአመት ሰሉጥ 360 ኩንታሌ፤አኩሪ አተር 960 ኩንታሌ፤እና በቆል 6000 ኩንታሌ የሚያመርት ሲሆን
የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ሇማምረት የሚያስፇሌጉ ዋና ዋና ጥሬ ጥሬ እቃዎች የሰብሌ ሌማት ዘር፤ውሃ፤ማዲበሪያ፤ ፀረ-
ተባይ እና ነፌሳት ኬሚካሌ፡፡ የሰው ሃይሌ፤የሰብሌ ሌማት የሚሆን መሰረት ሌማት የኬሚካሌ እና የማዲበሪያ ማስቀመጫ
እና ቢሮ/ ናቸው፡፡

በፕሮጀክት ጥናት መሰረት መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ማምረት ምእራፌ ማሽኖችን
ሇማንቀሳቀስ፣ ሇመብራት እና ላልች አገሌገልቶች የሚውሌ በአመት 100,000 ሉትር ነዲጅ ሃይሌ የሚያስፇሌገዉ ሲሆን
ይህ የነዲጅ ሃይሌ በዋናነት በውጭ ሃገር ከሚመጣ ነዲጅ ሲሆን የኤላክትሪክ ሀይሌ የሚሆን ዯግሞ በነዲጅ ከሚሰሩ
የኤላክትሪክ ማመንጫ ማሽኖች ያገኛሌ:: ፕሮጀክቱ በዓመት 180 ኩንታሌ ማዲበሪያ ያስፇሌገዋሌ፡፡ፕሮጀክቱ ሇተሇያዩ
ተግባራ በአመት ወዯ 347,040 ሜትር ኩብ መጠን ያሇው ውሃ እንዯሚያስፇሌገዉ በፕሮጀክቱ ፕሮፖዛለ ሊይ
ተገሌጧሌ፡፡

የአካባቢ ተፅእኖ ግምገማ ማሇት የታቀዯው እርምጃ ከመተግበር የሚያመጣውን አዎንታዊ ወይም አለታዊ ተፅእኖን
በቅዴሚያ ሇይቶ ማወቅ እና መገምገም ነው፡፡ መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ፕሮጀክትን ተግባራዊ
ሇማዴረግ የአካባቢ ይሁንታ ሰርተፉኬት ማግኘት ስሇሚጠበቅባቸዉ ይህ የአካባቢ ተጽእኖ ግምገማ ጥናት በባዮፊና
የአካባቢ እና ማህበራዊ ግምገማ ጥናት እና ፕሮጀክት አማካሪ ተካሂድ ይህ ዘገባ ተዘጋጅቷሌ::የዚህ የአካባቢ ተፅዕኖ ጥናት
ዋና አሊማዉ በፕሮጀክቱ ሲተገበር ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊና አወንታዊ ተፅዕኖዎችን መሇየት እና ሇአለታዊ ተፅዕኖዎች
የማቅሇያ እና አወንታዊ ተፅዕኖዎች የማጎሌበቻ እርምጃዎችን ማስቀመጥ ነዉ፡፡
1.2. የፕሮጀክቱ መነሻ ሃሳብ
የዚህ ጥናት መነሻ ሃሳብ ይህ ፕሮጀክት ሇአካባቢው ኢኮኖሚያዊ እዴገት የሚያበረክተው አስተዋጽኦ እንዲሇ ሆኖ በላሊ
በኩሌ በህገመንግስቱ የተመሇከተው ሁለም ሰዎች ንጹህና ጤናማ በሆነ አካባቢ የመኖር መብት እንዲሊቸውና ይህንንም
በዚህ ፕሮጀክት ዯረጃ ተፇፃሚ ሇማዴረግ የብክሇት፣የብክነትና የዯህንነት ጉዲዮችን ነቅሶ በማውጣት ተገቢውን የተፅእኖ
ማቃሇያ ስሌቶች ማመሌከትና ከሚመሇከታቸው የመንግስታዊ አካባቢ ነክ ተቆጣጣሪ አካሊት ጋር በአንዴነት ሇመስራት
አመቺ ሁኔታ መፌጠር የጥናቱ መነሻ ሃሳብ ሆኖ ተወስዶሌ፡፡
1.3. የፕሮጀክቱ ዓሊማ
የዚህ ፕሮጀክት ዋና ዓሊማ በቅባት እህሌ ምርት ፌሊጎት እዴገት መጨመርና በፌጥነት ማዯግ ተከትል የመጣውን
የሰብሌ ሌማት ምርት አቅርቦት ሇውጭ ገብያ ሇማሟሊት የሚዯረገው ጥረት መዯገፌ፣ሃገሪቱ የውጭ ምንዛሬ እጥረት
ችግር በፕሮጀክቱ የውጭ ገብያ ተዯራሽነት ምክንያት ከፌተኛ የውጭ ምንዛሬ ሇሃገሪቱ በመጨመር/ በማስገበት መዯገፌ፣

1
ሃገሪቱ ወጣቱን ወዯ ስራ ሇማስገባት የምታዯርገውን ጥረት መዯገፌ፣ ምጣኔያዊና ማህበራዊ እዴገት ማፊጠን ሲሆን፡፡
በተጨማሪም የፕሮጀክቱ ባሇቤቶችን የኢኮኖሚ እዴገት ፌሊጎትን ማሟሊት የፕሮጀክቱ ላሊ ዓሊማ ነው፡፡
1.4. የአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅእኖ ጥናቱ ዓሊማ
የዚህ የአካባቢ ተፅእኖ ግምገማ ጥናት ዋና አሊማው በፕሮጀክቱ ትግበራ ምዕራፌ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ እና አዎንታዊ
ተፅእኖዎችን መሇየት እና ሇአዎንታዊ ተፅእኖዎች የማቃሇያ እርምጃዎችን ማስቀመጥ ሲሆን የሚከተለትን ዝርዝር
አሊማውችን ይይዛሌ፡፡
 ስሇ ፕሮጀክቱ አጠቃሊይ ባህሪ በዝርዝር ገሇፃ ማዴረግ
 ከፕሮጀክቱ ጋር ተያያዝነት ያሊቸውን የክሌለንና የሃገሪቱን የአካባቢ ተፅእኖ የፖሉሲ፣የህግና የአስተዲዯር
ማዕቀፍች ዲሰሳ በጥናቱ ድክመንት ማካተት
 በፕሮጀክቱ አማካኝነት ባበዮፉዚካሌና ማህበረ-ኢኮኖሚ ሉዯርሱ የሚችለ አለታዎ እና አዎንታዊ ተፅእኖዎች
ሌየታና ትንተና ማዴረግ
 በፕሮጀክቱ አማካኝነት ባበዮፉዚካሌና ማህበረ-ኢኮኖሚ ሉዯርሱ የሚችለ አለታዎ እና አዎንታዊ ተፅእኖዎችን፡-
o በተፅዕኖ መጠን/ከፌተኛ፣መካከሇኛ፣ዝቅተኛ/
o በቦታ ስፊት/አካባቢያዊ፣ክሌሊዊ፣አሇማቀፊዊ/
o በሚቆዩበት ጊዜ/ሇአጭር፣ሇመካከሇኛ፣ሇረጅም ጊዜ/
o የሚከሰቱበት ዴግግሞሽ ሁኔታ/ግዜያዊ ቋሚ/
o በስጋትና ያሌተጠበቁ ሁኔታዎች ክስተት/የመከሰት እዴሌ፣የሇመከሰት እዴሌ/
o በተፅዕኖ የሚዯርስባቸው ክፌልች መጠን/ከፌተኛ፣መካከሇኛ፣ዝቅተኛ/ መመዘን
 ፕሮጀክቱን ከአካባቢና ከማህበራዊ እይታ አኳያ በመዲሰስ ሉከሰቱ የሚችለ ጉሌህ ተፅእኖዎችን ሇመሇየትና
ተፅእኖዎችን የሚያስቀሩ ወይም የሚያቃሌለ እርምጃዎችን ማስቀመጥ
 ከአካባቢና ከማህበራዊ እይታ አኳያ ሇጉሌህ ተፅእኖዎች የአካባቢ አየያዝ እቅዴ እና የአካባቢ ክትትሌ/ምርመራ
እቅዴ ማዘጋጀት፡፡
1.5. የጥናቱ አወቃቀር
ይህ የአካባቢ ተጽዕኖ የጥናት ዘገባ ከሊይ በአጭሩ ሇመግሇጽ እንዯተሞከረዉ በአዊ ዞን፤ በጃዊ ወረዲ አሌኩራንዴ ቀበላ
ሌዩ ቦታው ህብር ዉስጥ የሰብሌ ሌማት በማምረት የስራ ሂዯት ወቅት ሉፇጥሩ የሚችለ የአካባቢ ተጽዕኖዎች
በመገምገምና በመተንበይ እነዚህን የተሇዩ ተጽዕኖዎች ሙለ በሙለ ሇማስወገዴ ባይቻሌ ዯግሞ ሉያስከትለት
የሚችለትን ተጽዕኖዎች በከፌተኛ ዯረጃ በመቀነስ አካባቢ ሀብቶች ከብክነትና ብክሇት በመጠበቅ ሇተከታዩ ትዉሌዴ
ባለበት ሁኔታ ማስረከብ ባይቻሌም የሚያሥፇሌገዉን መጠን ሇማስተሊሇፌ የሚያስችሌ ጥንቃቄና ቁጥጥር ሇመተግበር
የተዘጋጀ ነዉ፡፡

በዚህ የጥናት ዘገባ ቀጣይ ክፌልች አጥኝዉ ቡዴን ይህን የጥናት ዘገባ ሇማዘጋጀት የተከተሊቸዉን ዘዳዎች፣ የፖሉሲና
አስተዲዯራዊ የህግ ማዕቀፍች በሃገር አቀፌና በክሌሊችን ምን እንዯሚመስለ፣ በህይወታዊና ኢህይወታዊ ሃብቶች፣ በሶሾ
ኢኮኖሚያዊ ጉዲዮች ዙሪያ ያሇዉን ነባራዊ ሁኔታ ምን እንዯሚመስሌ በአማራጭነት ሌንይዘዉ ወይም ሌንከተሇዉ
የሚገባና ፕሮጀክቱን በአነስተኛ ተጽዕኖ መፇጸም የሚያስችሇንን ስሌትና መንገዴ በጥናት የተመሇከትናቸዉና በፕሮጀክቱ
መፇጸም ዋና የአካባቢ ተጽዕኖ ሉሆኑ ይችሊለ ተብሇዉ የተተነበዩ ተጽዕኖዎችን ሇማቃሇሌ የምንወስዲቸዉ እርምጃዎች፣

2
ይህን ሇመፇጸም ያዘጋጀነዉ አካባቢን መጠበቅ በአግባቡ የመንከባከብና የመያዝ እቅዴን እንዱሁም ይህን እቅዴ በተግባር
በመፇጸም ሂዯት የምንከተሇዉ የክትትሌና ግምገማ ስራ እቅዴ በዝርዝር ሇማየት ተሞክሯሌ፡፡

2. ጥናቱ የተካሄዯበት ዘዳ
2.1. መረጃውን ሇመሰብሰብ ጥቅም ሊይ የዋለ ዘዳዎች
የጥናት ቡዴኑ ስሇ ፕሮጀክቱ ቦታ የሚመሇከተውን ማህበራዊ፤ ኢኮኖሚያዊ እና ስነ ህይወት አካባቢ በተመሇከተ መረጃ
የሚከተለትን ስሌቶች በመጠቀም የተሰበሰበ ነበር፡፡
 የመስክ ቪዥዋሌ ምሌከታ: የታቀዯው ቦታ ሊይ እና አካባቢ ያሇው፤ ማህበራዊ፤ ኢኮኖሚያዊ እና ስነ ህይወት
አይነቶች እና እና ወዘተ በፕሮጀክቱ ቦታ እና በአካበቢው ያሇው መረጃ በጥናቱ ተሰብስቧሌ፡፡.
 የሥነ ጽሑፌ እና ሪፖርቶች ክሇሳ:- የጥናቱን የፕሮጀክት መገሇጫና አዋጭነት ሪፖርት፤ የዴር ገፅ ፤
ኢንተርኔት እና ላልች ሰነድች ከዱጂታሌ ሰነድች በጥሌቀት ተገምግሟሌ .
2.2. የአካበቢ ተፅዕኖ ሌየታና ትንብያ በጥናቱ ሊይ የዋለ ዘዳዎች
የሚከተለት ዘዳዎች በአካባቢ የወሰን ሌየታና የአካባቢ ተፅዕኖ ጥናት ጥቅም ሊይ የወለ ተፅዕኖ ሌየታና ትንብያ
 ጊዜያዊ ስሌት ፡- የጥናቱ ባሇሙያዎች የፕሮጀክቱን ቦታ በመጉብኝት የመጀመሪያ መረጃ ሊይ የተመሠረተ የሰነዴ
ግምገም፤የመሬት ይዞታ የምስክር ወረቀቶች ወይም ስምምነት ዯብዲቤዎች መሰራት በማዴረግ ሇታቀዯው
ፕሮጀክት ቦታ ሊይ የሚፇጠረውን የአካባቢና ማህበራዊ ተፅዕኖ ሇመሇየት ተጠቅሟሌ፡፡
 ማመሳከሪያ: ይህ ዘዳ በአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅዕኖ ግምገማ ጥናት ወቅት ተፅዕኖ ሇመሇየት ጥቅም ሊይ
እንዱውለ ተዯርጎ ተጠቅሟሌ፡፡ በወሰን ሌየታ ጥናት ሂዯት ወቅት እና በአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅዕኖ ግምገማ
ጥናት ወቅት በጥቅም ሊይ ከተዯረጉ የማረጋገጫ ዝርዝር አባሪ 1 ውስጥ ተካተዋሌ፡፡
 ማውጫዎችን/Matrices/፡-የተጽዕኖዎች ዓይነቶች በአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅዕኖ ግምገማ ጥናት ወቅት
እያንዲንደ የፕሮጀክት ተግባራት ጋር በተያያዘ ተሇይተዋሌ፡፡ የአካባቢ ተፅዕኖ የሚያስከትለ ዋነኛ የፕሮጀክት
ተግባራት አምዴ አብሮ ተዘርዝረዋሌ፡፡
2.3. ተጽዕኖ ሇመገምገም ጥቅም ሊይ የዋለ ዘዳዎች
በአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅዕኖ ጥናት ወቅት ከሚከተለት ሁሇት መንገድች ተፅዕኖ ምን ያህሌ ስፊት ወይም ጥሌቀት
ሇመተንበይ ጥቅም ሊይ ይውሊሌ፡፡
 የባሇሙያ ሙያዊ ውሳኔ:- የጥናት ቡዴን አባሊት በሳይንሳዊ አስተሳሰብ ሊይ በተመሠረተ የአካባቢ እና ማህበራዊ
ተፅዕኖ ሌየታ በማካሄዴ ትክክሇኛ ሉከሰት የሚችሌ ተፅዕኖ ሇማወቅ እና ምን ያህሌ ጉሌህ ይሆናሌ የሚሇውን
ይሇያሌ፡፡
 የጉዲይ/ተመሳሳይ/ ጥናት:- በአገሪቱ ውስጥ ላልች ተመሳሳይ ፕሮጀክቶች እና ከላልች አገሮች በዘርፈ የተጠና
ጥናት በመጠቀም የአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅዕኖ ሇመተንበይ እና ሇመገምገም ጥቅም ሊይ ይውሊሌ (ኢንተርኔት
በጥሌቀት በመጠቀም በተመሳሳይ ፕሮጀክቶች በማፇሊሇግ ተፅዕኖ ሇመተንበይ፤ ሇማወቅ እና ሇመገምገም ጥቅም
ሊይ ይውሊሌ)
ከተሇዩ ተፅዕኖ ውስጥ በጣም ጉሌህ የሆኑትን በማካትት ጥሌቅ ጥናት ይካሄዲሌ ነገር ግን ጉሌህ ያሌሆኑ ተፅዕኖ በዚህ
ሂዯት ውስጥ አይካተትም፡፡ የUNEP የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ ማሰሌጠኛ ማኑዋሌ (UNEP, June 2002) የሆነውን
ክፌሌ ኢ ርዕስ 6 ሊይ በተገሇጸው ዘዳ በመጠቀም በአካባቢ እና ማህበራዊ ተፅዕኖ ጥናት ወቅት ጥናት ወቅት
ይጠቀመቀሌ፡፡.

3
 3. የጥናቱ ቡዴን አወቃቀር
ጥናቱን ያጠናውም ባዮ ፊና የአካባቢ ተጽእኖ የፕሮጀክት አማካሪ ዴርጅት ሲሆን ባሇሙያወቹ የሙያ ስብጥር በተመሇከተ
አቶ አብዮት ይስማው የሁሇተኛ ዱግሪያቸውን ዯግሞ በስነ ምዴርና በአካባቢ ጥናት ሲመረቁ በሙያው ከ10 ዓመት በሊይ
ሌምዴ ያካበቱ ሲሆን በተጨማሪ አቶ ጌታቸው አሊምረው የሁሇተኛ ዱግሪያቸውን አካበቢ ሳይንስ ያጠኑ ሲሆን ወ/ሮ
ሌዕሌት ነጋ ዯግሞ ኢኮኖሚክስ የመጀመሪያ ዱግሪ በሙያዋ ከአራት በሊይ ወ/ሮ ኤሌሳቤጥ ይስማው በነርሲንግ እና
በህዝብ ጤና የመጀመሪያ ዴግሪ ያሊት ሲሆን አቶ ወሰን ጉሌቴ በመሬት ሃብት አሰተዲዯር የሁሇተኛ ዱግሬያቸውን ያጠኑ
ሲሆን፤ አቶ ምስጋናው አማረ የመጀመሪያ ዱግሪ በኬሚስትሪ ያጠኑ ሲሆን ሇሰነደ ዝግጅት በቂ የባሇሙያ ስብጥር
ያሇው በመሆኑ አማካሪ ዴርጅቱ በጥናቱ ዙሪያ ሇተከሰቱ ችግሮች ኃሊፉነቱን ሙለ በሙለ ይወስዲሌ፡፡
4. መሊ ምቶችና የመረጃ ክፌተቶች /የእውቀት ክፌተት
ምንም እንኳ በተወሰነ ዯረጃ መሻሻሌ ቢኖርም ኢትዮጵያንና ኢትዮጵያን በመሰለ አዲጊ አገሮች የአካባቢና ማህበራዊ ተፅእኖ
ግምገማ ዙርያ በግንዛቤም ዯረጃም ሆነ የህግ ተፇፃሚነትን ከማረጋገጥ አንፃር ክፌተቶች እንዲለ ይታዎቃሌ፡፡ የዚህ
ክፌተት ችግር መነሻ የሚከተለት እውነታዎች ናቸው፡፡
 በፕሮጀክቱ አካባቢ ያሇው የአካባቢና ማህበራዊ በሚመሇከት በቂ አስተማማኝ መረጃ (ዲታ) ማግኘት አሇመቻሌ
 በአካባቢና ማህበራዊ ተፅእኖ ግምገማ ሌኬት ዙርያ የተሟሊና ፌፅም የሆነ እውቀት ሊይ ያሇው ውስንነት
 በየአካባቢው የተጠና የሃይዴሮልጂ፣የጂኦልጂ፣የጂኦሞርፍልጅ፣ሶሽዮኢኮኖሚ እና ላልች ጥናቶች መረጃ
አሇመኖር ሲኖርም በቀሊለ መገኘት አሇመቻሌ
ከሊይ የተመሇከቱትን ክፌተቶች ሇመሙሊት በሰብሌ ሌማት ማምረት ዙርያ የተፃፈ ጽሁፍችን/literatures/ ሇመመርመር
ጥረት ተዯርጓሌ፣ግብዓትና የምርት መጠን፣በምርት ሂዯት ያጋጠሙ ሁኔታዎች (track records)፣የአካባቢው
ጂኦሞርፍልጂና የመፊሰሻ ስርዓት በአግባቡ ታይቷሌ በሙያ ስብጥሩም ጥሩ የሚባሌ ነው፡፡ ስሇዚህ በተጽእኖ ሌየታም
ሆነ በተጽእኖ ማቃሇያ ስሌት ሊይ ከተመሇከተው ውጭ የሚሆንንና ትርጉም ያሇው ሌዩነት (deviation) ይኖረዋሌ ብሇን
አናምንም፡፡
5. የፖሉሲ ፤ የህግ ማእቀፍች እና ተቃማዊ አዯረጃጀት
5.1. የኢትዮጵያ ፋዳራሊዊ ዳሞክራሲያዊ ሪፏብሉክ ህገ መንግስት
የኢትዮጵያ ፋዳራሊዊ ዳሞክራሲያዊ ሪፏብሉክ ህገ መንግስት የህጎች ሁለ የበሊይ ሲሆን መጠሪያ ስሙም የኢትዮጵያ
ፋዳራሊዊ ዳሞክራሲያዊ ሪፏብሉክ ህገ መንግስት አዋጅ ቁጥር 1/1987 ተብል ይጠራሌ፡፡ ላልች ፖሉሲዎች፣ ህጎች፣
ዯንቦችና መመሪያዎች ሁለ ሲወጡ ከህገ መንግስቱ ጋር ተጣጥመው መተግበርና መዯንገግ አሇባቸው፡፡ ሇሰዎች ዯህንነት፣
ሇተፇጥሮ ሃብትና ሇአካባቢ አያያዝና እንክብካቤ መሰረትም ነው፡፡ ሇዚህም በዝርዝር እንዯተገሇፀው፡-
 በአንቀፅ 43 (የሌማት መብት) መሰረት የአገሪቱ ተሞክሮዎች የኑሮ ሁኔታን የማሻሻሌና በዘሊቂነት የማሌማት
መብታቸው የተጠበቀ ሲሆን ሇማሌማት ዯግሞ ፕሮጀክት ነዴፍ ወይም አቅድ መተግበር አንደ የማሌማት ስሌት
ስሇሆነ በህግ የተዯነገገ ነው፡፡
 በዚሁ ህገ መንግስት አንቀፅ 44 (የአካባቢ ዯህንነት መብት) ዯግሞ፤ የማሌማት መብት ተሰጥቶት ፕሮጀክት
ማቀዴና መተግበር ቢችሌም የሚያቅዯው ፕሮጀክት በአካባቢው ማህበረሰብ ሊይ ያሇውን ፖሇቲካዊ፣ ኢኮኖሚያዊ፣
ማህበራዊና ከባቢያዊ ጉዲዮች ሊይ ጉዲት እንዲያዯርስ ሁለም ሰው ንፁህና ጤናማ በሆነ አካባቢ የመኖር
መብታቸውን ስሊገናጸፊቸው በዚህ ፕሮጀክት አንዴም ሰው መረበሽ የሇበትም፡፡
 ከነዚህ በተጨማሪ አንቀፅ 92 (የአካባቢ ዯህንነት ጥበቃ አሇማዎች) ሊይ
1. መንግስት ሁለም ኢትዮጵያ ንፁህና ጤናማ አካባቢ እንዱኖረው የመጣር ኃሊፉነት አሇበት

4
 2. ማንኛውም የኢኮኖሚ ሌማት እርምጃ የአካባቢ ዯህንነት የማያናጋ መሆን አሇበት
3. የህዝብን አካባቢ ዯህንነት የሚመሇከት ፖሉሲና ፕሮግራም በሚነዯፌበትና ስራ ሊይ በሚውሌበት ጊዜ
የሚመሇከተው ህዝብ ሁለ ሃሳቡን እንዱገሌፅ መዯረግ እንዲሇበትና
4. መንግስትና ዜጎች አካባቢያቸውን የመንከባከብ ግዳታ እንዲሇባቸው በዝርዝር ባስቀመጠው መሰረት መታዯም
ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ስራውን የሚየካሂደ ግሇሰቦች ፕሮጀክቱ ወዯ ስራ ከመግባቱ
በፉት ይህ የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ ሰነዴ መሰረቱ ወሳኝ ነው፡፡
5.2. የህግ ማዕቀፌ
የኢትዮጵያ ፋዳራሊዊ ዳሞክራሲያዊ መንግስት የአገሪቱን የአካባቢያዊ ፖሉሲ አሊማዎችና ስሌቶች ሇማስተግበር በስራ
ሊይ ሇማዋሌ በርካታ አዋጆችን ያወጣ ሲሆን ከዚህ ጥናት ጋር ግንኙነት ካሊቸው መካከሌ ዋና ዋናዎች እንዯሚከተሇው
ቀርበዋሌ፡፡
5.2.1. የአማራ ክሌሌ የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 181/2003)
የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ፤ የሌማት ሃሳብ ንዴፌ ሲዘጋጅ ቦታው ሲመረጥ፤ሲገነባ ወይንም ሲተገበር እንዱሁም በመተግበር
ሊይ እያሇ፣ፕሮጀክቱ ሲስፊፊ ወይም ሲሻሻሌ እና ሲቋረጥ ወይም ሲዘጋ የሚያስከተሇውን ተፅዕኖ በመተንበይና አስቀዴሞ
በማረም በውሌ የታሰበበትን ሌማት ሇማምጣት የሚያግዝ በመሆኑ የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ ማውጣት አስፇሊጊ
ሆኗሌ፡፡ የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አስተዲዯራዊ ግሌጽነትና በኃሊፉነት ፤ተጠያቂነት እንዱኖር ሇማዴረግ፤ በአጠቃሊይ
ራሱንና አካባቢውን በሚመሇከት የሌማት እቅድች አወጣጥና ውሳኔ አሰጣጥ ሊይ ሕዝቡን፤በተሇይም ዯግሞ ማህበረሰቡን
ሇማሳተፌ የሚረዲ በመሆኑ በአዋጅ ቁጥር 299/1995 የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ በፋዳራሌ ዯረጃ ወጥቷሌ
በተመሳሳይም ሁኔታ የአማራ ብሄራዊ ክሌሊዊ መንግሰት በአዋጅ ቁጥር 181/2003 በተሻሻሇው የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ
አዋጅ ሊይም ስሇ አካባቢ ተፅዕኖ ተቀምጧሌ፡፡፡ ከዚህ አዋጅ ጋር ግንኙነት ያሊቸው እና ሉጠቅሙ የሚችለ አንቀፆችን
በተመሇከተ እንዯሚከተሇው ሇማስቀመጥ ተሞክሯሌ፡፡
በአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ ሂዯት ውስጥ ስሇሚያሌፈ ፕሮጀክቶች፡-
የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ ሂዯት የክሌለን የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ የአሰራር መመሪያ መሠረት ያዯረገ ሆኖ፤
ሀ) ቢሮዉ በሚያዘጋጀዉ መመሪያ የአካባቢ ተጽዕኖ ግምገማ ጥናት ያስፇሌጋቸዋሌ ብል ያመነባቸዉን ፕሮጀክቶች
በመስፇርቱ
ሇ) ነባር ፕሮጀክቶች የአካባቢ አያያዝ እቅዴ በተሟሊ መንገዴ አዘጋጅተዉ ሲያቀርቡ አስፇሊጊዉ ማረጋገጫ ሰርተፉኬት
ይሰጣቸዋሌ፡፡
ሐ) የፋዯራሌ አካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ ቁጥር 299/1995 ስራ ሊይ ከዋሇበት ጊዜ ጀምሮ፣ ይህ አዋጅ እስከ ጸዯቀበት
ቀን ዴረስ የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ የጥናት ዘገባ አቅርበዉ ይሁንታ ፇቃዴ ሳያገኙ ወዯ ተግባር የገቡ ፕሮጀክቶች
በፋዯራሌ አካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ የተቀመጡት ዴንጋጌዎች እንዯተጠበቁ ሆኖ ፤ ይህን አዋጅ ተከትል ቢሮዉ
በሚያወጣዉ መመሪያ የሚስተናገደ ይሆናሌ፡፡
በዚህም መሰረት ከሊይ በተገሇፁት ንዑሳን አንቀጾች አግባብ የፕሮጀክቱ ባሇቤት ይህንን የአካባቢ ተፅዕኖ ጥናት ሇማሰራት
በፋዳራሌ የአካባቢ ፤ ዯንና የአየር ንብረት ሇውጥ ሚኒስቴር በተሰጠው የብቃት ማረጋገጫ መሰረት ዯረጃ አንዴ አማካሪ
በሆነው በባዮ ፊና የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማና ፕሮጀክት አማካሪ በወሰዯው ውሌ መሰረት አስጠንቶ የይሁንታ ሰርተፌኬት
ሇማግኘት ሲያቀርብ መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ማንኛውንም የአካባቢ ተፅዕኖ ጥናት ወጭም

5
ሆነ ጥናት ሰነደ ሊይ የሚቀመጠውን የአካባቢ አያያዝ እቅዴ እና የአካባቢ ክትትሌን ውጭ ሇአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ
መተግበር ያሇውን ወጭ የሚሸፌን ይሆናሌ፡፡
5.2.2. የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 299/1995)
አለታዊ ተፅዕኖ ያስከትሊለ ተብሇው በአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ ሰነዴ መመሪያ መሰረት የተሇዩ ፕሮጀክቶች ማንም ሰው
ከባሇስሌጣኑ መስሪያ ቤት ወይም ከሚመሇከተው የክሌሌ የአካባቢ (ዞን፣ ወረዲ) መስሪያ ቤት ይሁንታ ሳያገኝ ተግባራዊ
ሇማዴረግ አይፇቀዴሇትም ስሇዚህ መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር ይሁንታ ሇማግኘት በጀመሪያ ይህን የአካባቢ ተጽእኖ
ግምገማ ሰነዴ ማዘጋጀት አሇባቸው፡፡ እንዱሁም ማንኛውም ፇቃዴ ሰጭ መስሪያ ቤት ኢንቨስትመንት፣ የንግዴ ወይም
የስራ ፇቃዴ ከመሰጠቱ በፉት፣ ከባሇስሌጣኑ ወይም ከሚመሇከተው የክሌሌ (የዞን፣ የወረዲ) መስሪያ ቤት ፕሮጀክቱ
ተግባራዊ እንዱሆን ይሁንታ መሰጠቱን ማረጋገጥ ስሇአሇበት ፇቃደን ሇመስጠት እንዴአስችሇው ይህ የአካባቢና ማህበራዊ
ተጽእኖ ግምገማ ሰነዴ ተሰርቶ ሇሚመሇከተው አካባቢ ጥበቃ ቀርቦ የይሁንታ ሰርትፉኬቱን ማግኘት አሇበት፡፡ ሆኖም ግን
የአካባቢ ጥናት ዘገባ ተቀባይነት ማግኘቱና ከባሇስሌጣኑ ወይም ከሚመሇከተው የክሌሌ የአካባቢ መስሪያ ቤት ይሁንታ
መሰጠቱ የፕሮጀክቱን ባሇቤት ጉዲት በማዴረስ ከሚከተሌ ኃሊፉነት ነፃ ስሇማያዯርገው የፕሮጀክቱ ባሇቤት መታዯም
ኃ/የተ/የግ/ማህበር በተቀመጠሇት የማስተካከያ እርምጃና ላልች ዴንገተኛ ተፅዕኖዎችንም ተከታትል ጉዲት ከማዴረሳቸው
በፉት የማስተካከያ እርምጃ መውሰዴ አሇበት፡፡
ከሊይ ያሇው ሁኔታ እንዯተጠበቀ ሁኖ ከተጠያቂነት ነፃ መሆን የሚቻሇው ጉዲቱ በተጎጂውና በራሱ ወይም ዯግሞ
የፕሮጀክቱ ባሇቤት ኃሊፉነት በላሇበት በሶስተኛ ወገን መዴረሱ ሲረጋገጥ ብቻ መሆኑን በዝርዝር ያስረዲሌ፡፡
በዚሁ አዋጅ ክፌሌ ሁሇት ቁጥር 4 የተጽእኖ መወሰኛ ታሳቢዎች በሚሇው አምዴ
 የፕሮጀክቱ ተጽእኖ ከፕሮጀክቱ መጠን ከመካሄጃ ስፌራው ከባህርዩ ከክሌሌ ተሸጋጋሪነቱ ከላልች ተጽእኖዎች
ወይም ክስተቶች ጋር ከሚኖረው ተዲማሪነት ከቆይታው ወዯነበረበት ሁኔታ ሇመመሇስ ከመቻለ ወይም ካሇመቻለ
እንዱሁም ከላሊ ተዛማች ገጽታዎች አኳያ መገምገም አሇበት በሚሇው መሰረት ይህ ሰነዴ ሲዘጋጅ በተቻሇ መጠን
በሁለም ገጽታወቸ ታይቷሌ፡፡
 ጠቃሚና ጎጂ ውጤቶች ካለት፤ ነገር ግን ጠቃሚ ጎኑ በትንሹ ብቻ ከሚያምዝን ወይም መብሇጥ አሇመብሇጡ
ከሚያወዛግብ አንዴ ፕሮጀክት ሉከተሌ የሚችሌን አለታዊ ተጽእኖን ሲወስን ባሇስሌጣኑ ወይም የሚመሇከተው
የክሌሌ የአካባቢ መስሪያ ቤት ወዯ ጥንቃቄ እርምጃ በማዘንበሌ ፕሮጀክቱ ጉሌህ አለታዊ ተጽእኖ ሉያስከትሌ
ይችሊሌ በማሇት መወሰን አሇበት፡፡
ክፌሌ ሶስት፤ቁጥር 7. የፕሮጀክቱ ባሇቤት ግዳታዎች
 አንዴ የፕሮጀክቱ ባሇቤት የፕሮጀክቱን የአካባቢ ተጽእኖ ግምገማ አካሂድ የፕሮጀክቱን አለታዊ ተጽእኖዎች
በቅዴሚያ ሇይቶና ተጽእኖዎችን የማስቀሪያ ወይም የመቋቋሚያ ዘዳን በጥናቱ ውስጥ አካቶ ባሇስሌጣን ወይም
የሚመሇከተው የክሌሌ የአካባቢ መስሪያ ቤት ተገቢነታቸውን ከወሰኑባቸው ሰነድች ጋር የአካባቢ ተጽእኖ ዘገባውን
ሇባሇ ስሌጣኑ ወይም ሇሚመሇከተው የክሌሌ አካባቢ መስሪያ ቤት ማቅረብ አሇበት በሚሇው መሰረት መታዯም
ኃ/የተ/የግ/ማህበር በአማካሪያቸው በኩሌ ተጽኖወችን አስሇይተውና የተጽእኖዎችን የማቃሇያ ወይም የመቋቋሚያ
ዘዳን በጥናቱ ውስጥ ሙለ በሙለ አካተው ሇአብክመ አካባቢ ዯን ደር እንስሳት ጥበቃና ሌማት ባሇስሌጣን
አቅረበዋሌ፡፡
በክፌሌ አራት፤ ቁጥር 11 የአዱስ ሁኔታ መከሰት በሚሇው አምዴ ስር ዯግሞ

6
  የአካባቢ ተጽእኖ የጥናት ዘገባ ከቀረበ በኋሊ ከባዴ አንዯምታ ያሇው ቀዯም ሲሌ ያሌተጤነ እውነታ ቢከሰት
ባሇስሌጣኑ ወይም የሚመሇከተው የክሌሌ የአካባቢ መስሪያ ቢሮ አንዴምታውን ሇማጤን እንዱቻሌ የአካባቢ
ተጽእኖ ግምገማው እንዯአስፇሊጊነቱ እንዱከሇስ ወይም እንዯገና እንዱካሄዴ ማዘዝ ይችሊሌ፡፡
በቁጥር 12 የትግበራ ክትትሌ በሚሇው አምዴ ስር፡-የፕሮጀክቱን በመተግበር ሊይ የሚገኘው ሇፕሮጀክቱ ትግበራ ይሁንታ
በተሰጠበት ወቅት በገባው ቃሌና በተጣሇበት ግዳታ ሁለ መሰረት መሆኑን ሇመገምገም ባሇስሌጣኑ ወይም የሚመሇከተው
የአካባቢ መስሪያ ቤት በፕሮጀክቱ አተገባበር ሊይ ክትትሌ ማዴረግ አሇበት፡፡በዚሁ ተመሳሳይ በተዋረደ ፕሮጅክት
ሇማቋቋም የሚፇሌግ ወይም በማካሄዴ ሊይ ያሇ ዴርጅት/ግሇሰብ በፕሮጀክቱ ምክንያት በሰው ጤና ወይም አካባቢ ሊይ
ሉያዯርስ የሚችሇውን ጉዲት ወይም አዯጋ ሇመሊከሌ ወይም ሇማስቆም ወይም ሇማስወገዴ እንዴሁም በህግ የተከሇከለ
ተግባራት መከበራቸውን ሇማረጋገጥ የሚያስችሌ የቅዴመ ጥንቃቄ ሇመዘርጋት እንዱመች የአማራ ብሄራዊ ክሌሊዊ
መንግስት የራሱን የአካባቢ ተጽኖ ግምግማ አዋጅ፤ አዋጅ ቁጥር181/2011 በሚሌ ያወጣ ሲሆን፤ሇተግባራዊነቱም ሁለም
የሚመሇከታቸው አካሌ በዘሁ አዋጅ ክፌሌ ሶስት ሊይ ስሇ ሁለም ግዳታወች፤ ሃሊፉነት እና የአካባቢ ተጽኖ ጥናት ዘገባ
ስር በተቀመጠው መሰረት ሇፕሮጀክቱ ጤንነት ሁለም አካሊት የበኩለን ዴርሻ መወጣት አሇበት፡፡
5.2.3. የአማራ ክሌሌ የአካባቢ ተፅዕኖ መመሪያ ቁጥር 001/2010
ቀጣይነትና ዘሇቄታ ያሇው ሌማት ሇማምጣት የአካባቢ ዯህንነትን ማረጋገጥ አንደና ዋነኝው ተግባር ሲሆን ይህንን
ሇማረጋገጥ ዯግሞ ወዯ ትግበራ የሚገቡ ፕሮጀችቶች ከመተግበራቸው በፉት በአካባቢ ተጽእኖ ግምገማ ሂዯት እንዱያሌፈ
ማዴረግ አስፇሊጊ ሆኖ በመገኘቱ፤ በላሊ መሌኩ የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ ሪፖርት ሳያቀርቡና የይሁንታ ፇቃዴ ሳይዙ ወዯ
ትግበራ የገቡ በርካታ ፕሮጄክቶች በመኖራቸው በአካባቢ ሊይ ተፅዕኖ እያዯረሱ በመሆኑና ይህንን ችግር የሚያስተካክሌ
ስርዓት መዘርጋት አስፇሊጊ በመሆኑ፤ የሚዘጋጀውም ሪፖርትም ዯረጃዉን የጠበቀ እንዱሆን ብቃት ባሊቸዉ ባሇሙያዎች
እንዱዘጋጅ ይዯነግጋሌ፡፡ በዚህ መመሪያ ውስጥ የሚከተለት ሃሳቦች ተተንትነዋሌ፡፡
1. የፕሮጀክቱ ተዲማሪ ተጽዕኖ በጣም ከፌተኛ ከሆነና አካባቢው ተጽዕኖውን መሸከም የማይችሌ ከሆነ ሇአካባቢው
ቅዴሚያ በመስጠት ፕሮጀክቱ እንዲይተገበር ይከሇከሊሌ፡፡
2. ፕሮጀክቱ ሉተገበር በታቀዯበት ቦታ ወይም አካባቢ ሊይ በማህበረሰቡ ዘንዴ ፕሮጀክቱ እንዲይተገበር ከፌተኛ
ተቃውሞ ከገጠመ ተቃውሞው እስኪፇታ ሇፕሮጀክቱ የአካባቢ ይሁንታ ፇቃዴ አይሰጥም፡፡
3. ፕሮጀክቱ ሉተገበር የታሰበበት ቦታ በተሇያዩ አካሊት የይገባኛሌ ጥያቄ ውዝግብ ያሇበት ከሆነና ውዝግቡ ካሌተፇታ
የአካባቢ ይሁንታ ፇቃዴ አይሰጥም፡፡
4. ክሌሊዊና ሀገራዊ ቅርሶችን፣ ጥብቅ ቦታዎችን፣ ሃይማኖታዊና ባህሊዊ ቦታዎችን፣ ታሪካዊ ሃብቶችን፣ እንዱሁም
ላልች በቀሊለ ሇጉዲት ተጋሊጭ የሆኑ ቦታዎችን ፕሮጀክቱ በቀጥታ የሚነካ ከሆነና አማራጭ የማይገኝሇት ከሆነ
የአካባቢ ይሁንታ ፇቃዴ አይሰጥም፡፡
5. ፕሮጀክቱ የሚጠቀምባቸው ቴክኖልጂዎች በአካባቢ ጥበቃ ህጎች የተቀመጡትን የሌቀት ዯረጃዎች ሉያሟለ
የማይችለ ከሆኑና ፕሮጀክቱ ከፌተኛ ሌቀት የሚያስከትሌ ሆኖ ሲገኝ እንዱሁም የተከሇከለ ግብዓቶችን የሚጠቀም
ከሆነ የአካባቢ ይሁንታ ፇቃዴ አይሰጥም፡፡
6. ማንኛውም በአሇም ባንክ በጀት ዴጋፌ የሚዯገፌ ፕሮጀክት ከዓሇም ባንክ ፖሉሲ ወይም የህግ ማዕቀፍች ጋር
የሚቃረን ወይም በባንኩ እንዱተገበር የማይፇቀዴ ከሆነ የአካባቢ ይሁንታ ፇቃዴ አይሰጥም፡፡

7
7. በአንቀጽ 7 ንዑስ አንቀጽ 1 እስከ 7 የተጠቀሱትን የፕሮጀክት ትግበራ ክሌከሊዎች በመተሊሇፌ ወዯ ተግባር የገባ
ማንኛውም ፕሮጀክት ብር 100,000.00 (አንዴ መቶ ሽህ ብር) ተቀጥቶ ፕሮጀክቱ እንዱዘጋ ወይም በራሱ ወጭ ወዯ
ላሊ ቦታ እንዱዛወር ይዯረጋሌ፡፡
8. በምዴብ አንዴና ሁሇት ውስጥ ሇተካተቱ ፕሮጀክቶች የአካባቢና ማህበራዊ ተጽዕኖ ማቃሇያ እቅዴ ሳያዘጋጁና የአካባቢ
ይሁንታ ፇቃዴ ሳይሰጣቸው፤ የአዘጋጁትም ቢሆኑ የተጽዕኖ ማቃሇያ እቅዲቸው በፕሮጀክቱ ግንባታና ትግበራ
ዱዛይን ውስጥ ሳይካተት ሇፕሮጀክቶች የግንባታ ፇቃዴ የሚሰጥ በየዯረጃው ያሇ የከተማ ሌማትና ኮንስትራክሽን
ወይም ኢንደስትሪና ኢንቨስትምንት ቢሮ ኃሊፉ ወይም ባሇሙያ በብር 50,000.00 (በሀምሳ ሺህ ብር) ወይንም
በአምስት አመት ጽኑ እስራት ወይም በሁሇቱም ይቀጣሌ፡፡
9. በምዴብ አንዴና ሁሇት ውስጥ ሇተካተቱ ፕሮጀክቶች የአካባቢና ማህበራዊ ተጽዕኖ ማቃሇያ እቅዴ ሳያዘጋጁና የአካባቢ
ይሁንታ ፇቃዴ ሳይሰጣቸው፤ የአዘጋጁትም ቢሆኑ የተጽዕኖ ማቃሇያ እቅዲቸው በፕሮጀክቱ ግንባታና ትግበራ
ዱዛይን ውስጥ ሳይካተት ሇፕሮጀክቶች የስራ ፇቃዴ የሚሰጥ የማንኛውም መስሪያ ቤት/ ዴርጅት ኃሊፉ/ባሇሙያ
በብር 50,000.00 (በሀምሳ ሽህ ብር) ወይንም በአምስት አመት ጽኑ እስራት ወይም በሁሇቱም ይቀጣሌ፡፡
10. በየዯረጃዉ ካለ የአካባቢ ጥበቃ ተቋማት የይሁንታ ፇቃዴ ሳይሰጠዉ ወዯ ተግባር የገባ ማንኛውም ፕሮጀክት

አለታዊ አካባቢያዊና ማህበራዊ ተጽዕኖ ካሇው ብር 50,000.00 (ሀምሳ ሽህ ብር) ተቀጥቶ ፕሮጀክቱ በሶስት ወራት
ጊዜ ውስጥ የአያያዝ እቅዴ አዘጋጅቶ እንዱያቀርብ ይገሇጽሇታሌ፤ በተቀመጠው የጊዜ ሰላዲ ውስጥ ዘገባውን ማቅረብ
ካሌቻሇ ስራውን እንዱያቆም ይዯረጋሌ፣
11. በአካባቢና በሰዉ ጤና ሊይ ተጽዕኖ እያስከተሇ ያሇ ፕሮጀክት ከሆነና ይህንኑ ሇመከሊከሌ አሇመቻለ በባሇስሌጣኑ

መስሪያ ቤት ወይም በተዋረዴ ባሇ የአካባቢ ጥበቃ ተቋም በምርመራ የተረጋገጠ ከሆነ የፕሮጀክቱ ይሁንታ
እንዱሰረዝ (ስራውን እንዱያቆም) ይዯረጋሌ፣
12. የፕሮጀክቱ ባሇቤት የተጽእኖ ማቃሇያ እርምጃዎችን ካሌተገበረ እና በተሰጠው ግብረ መሌስ መሰረት ተግባራዊ

የማያዯርግ ከሆነ ባሇስሌጣኑ ወይም በሚመሇከተው በተዋረዴ ያሇ የአካባቢ ጥበቃ መስሪያ ቤት ብር 50,000.00
(ሀምሳ ሽህ ብር) ተቀጥቶ የጹሁፌ ማስጠንቀቂያ ይሰጠዋሌ፡፡ በተሰጠው ማስጠንቀቂያ መሠረት የኘሮጀክቱ ባሇቤት
ችግሩን የማያስተካክሌ ከሆነ ባሇሥሌጣኑ ወይም የሚመሇከታቸው በተዋረዴ ያሇ የአካባቢ ጥበቃ መስሪያ ቤት
የሰጠውን የይሁንታ ፇቃዴ ያግዲሌ ወይም ይሰርዛሌ፡፡ ላልችም ፇቃዴ ሰጭ መስሪያ ቤቶች ሇኘሮጀክቱ ትግበራ
የሰጡትን የስራ ፇቃዴ ይህን ውሣኔ ተከትሇው ማገዴ ወይም መሠረዝ አሇባቸው፡፡
13. በአዋጅ ቁጥር 181/2003 ዓ.ም አንቀፅ 15 (5) መሰረት የፕሮጀክት ባሇቤቱ የአካባቢ ተቆጣጣሪዎችን ክትትሌ፣

ምርመራና ቁጥጥር እንዲያካሄደ ወይም ወዯ ፕሮጀክቱ ግቢ እንዲይገቡ የከሇከሇ እንዯሆነ ብር 30‚000.00 (ሰሊሳ ሽህ
ብር) ተቀጥቶ የመጨረሻ የፅሁፌ ማስጠንቀቂያ ይሰጠዋሌ፤ የተሰጠውን ማስጠንቀቂያ ባሇማክበር ሇሁሇተኛ ጊዜ
ክትትሌ፣ ምርመራና ቁጥጥር እንዲይካሄዴ ወይም የአካባቢ ተቆጣጣሪዎችን ወዯ ፕሮጀክቱ ቅጥር ግቢ እንዲይገቡ
ከከሇከሇ ባሇሥሌጣኑ ወይም በተዋረዴ ያለ የአካባቢ ጥበቃ መስሪያ ቤቶች የሰጡትን የይሁንታ ፇቃዴ ያግዲለ
ወይም ይሰርዛለ፡፡ ላልችም ፇቃዴ ሰጭ መስሪያ ቤቶችም ሇኘሮጀክቱ ትግበራ የሰጡትን የስራ ፇቃዴ ይህን ውሣኔ
ተከትል ማገዴ ወይም መሠረዝ አሇባቸው፡፡
14. የፕሮጀክት ባሇቤቱ ባቀረበው ጥናት መሰረት የአካባቢ አያያዝ ዕቅደን ስሇመተግበሩ በዓመት ሁሇት ጊዜ
ሇሚመሇከተው የባሇስሌጣኑ መስሪያ ቤት ወይንም በተዋረዴ ሊሇ የአካባቢ ጥበቃ መስሪያ ቤት ሪፖርት ማቅረብ
አሇበት፡፡ የአካባቢ አያያዝ ዕቅዴ ትግበራውን በወቅቱ ሪፖርት የማያዯርግ ከሆነ ማስጠንቀቂያ ይሰጠዋሌ፤

8
 በተከታታይ ሶስት ጊዜ ሇሚመሇከተው የአካባቢ ጥበቃ መስሪያቤት የአፇጻጸም ሪፖርት ካሊቀረበ የባሇስሌጣን
መስሪያቤቱ ወይም በተዋረዴ ያሇ የአካባቢ ጥበቃ መስሪያቤት የሰጠውን የይሁንታ ሰርተፉኬት ያግዲሌ ወይም
ይሰርዛሌ፡፡
15. ሇፕሮጀክቱ ተዯጋጋሚ የአካባቢ ክትትሌና ምርመራ በማዴረግ ችግሮችን እንዱያስተካክሌ ቢገሇጽሇትም ችግሩን

አሊስተካክሌም በማሇቱ የመጨረሻ የማስጠንቀቂያ ዯብዲቤ ተጽፍ በተሰጠዉ የጊዜ ገዯብ ዉስጥ ችግሩን ማስተካከሌ
ያሌቻሇ ፕሮጀክት የማስተካከያ እርምጃዎች ተግባራዊ እስከሚዯረጉ ዴረስ ፕሮጀክቱ ስራዉን እንዱያቆም ይዯረጋሌ፡፡
5.2.4. የአካባቢ ብክሇት ቁጥጥር አዋጅ ቁጥር 300/1995
አዋጅ ቁጥር 300/95 የአካባቢ ቁጥጥር መወሰኛ አዋጅ ሲሆን ዋና አሊማውም የዜጎችን በተረጋጋ፣ በንፁህና ጤናማ በሆነ
አካባቢ የመኖር መብቱን የሚያረጋግጥ ሲሆን አዋጁ የሚያካትታቸውም ስሇ አዯገኛ ቆሻሻ፣ ኬሚካሌና ጨረር አመንጪ
ቁስ አያያዝና ስሇ አካባቢ ዯረጃዎች ማሇት ወዯ ውሃ አካሊትና ወዯ ፌሳሽ መቀበያ መስመሮች፣ ወዯ አፇር የሚሇቀቁ
ኬሚካልች፣ የዴምፅ ሌቀት፣ ሇአካባቢ የአየር ብክሇት ምንጮች ዯረጃዎችና ስሇ አካባቢ ተቆጣጣሪዎች እንዱሁም
የተቆጣጣሪዎችን ስሌጣንና ተግባራት ያካተተ ሲሆን ከዚህ በተጨማሪ ስሇ ጥፊተኝነትና ቅጣት መወሰኛና ጉዲት
የዯረሰበትን አካባቢ አጥፉው በራሱ ወጭ ወዯ ነበረበት ሁኔታ እንዱመሇስ ወይም ዯግሞ ይህ የማይቻሌ ከሆነ ተገቢ ካሳ
መክፇሌ እንዲሇበት በግሌፅ ተብራርቷሌ፡፡ ስሇዚህ የዚህ ፕሮጀክት ባሇተቤት የዚህ ግንዛቤ ኑሮት በፕሮጀክቱ ሳቢያ ጉዲቶች
ወይም ጥፊቶች ወዯ ነበረበት የመመሇስ ሃሊፉነት አሇበት፡፡
5.2.5. የዯረቅ ቆሻሻ አያያዝ አዋጅ - አዋጅ ቁጥር 513/1999
ይህ አዋጅ በኢሬዴሪ ህገ መንግስት አንቀፅ 55 (1) መሰረት የታወጀ ሲሆን ዋና አሊማውም ከአያያዙ ሉከተሌ የሚችሌ
አለታዊ ተፅዕኖን እየተከሊከለ ኢኮኖሚያዊና ማህበራዊ ፊይዲ ከዯረቅ ቆሻሻ እንዱገኝ የሚያስችሌ አቅምን በሁለም ዯረጃ
ማጎሌበት ነው፡፡ ስሇዚህ ከዚህ ቁፊሮ የመገኘው ዯረቅ ነገር አፇር ብቻ ሲሆን ይህንንም አፇር በዯንብ በማስቀመጥ
የፕሮጀክቱ ማጠናቀቂያ ሊይ በመመሇስ ሇሚተከለት ችግኞች ጥቅም ሊይ ማዋሌ አሇበት፡፡
5.2.6. የዯህንነት ህይወት አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 655/2001)
የዚህ አዋጅ አሊማ በሰውና በእንስሳት ጤና፣ በብዝሀ ህይወት፣ በአካባቢ፣ በማህበረሰቦችና በአጠቃሊይ በሀገር ሊይ በሰው
ጣሌቃ ገብነት (ከሌውጥ ህያው) አዯጋ ሉዯርስ የሚችሇውን አለታዊ ተጽእኖ ማስቀረት ወይም ቢያንስ እስከ ኢምንታዊነት
ዯረጃ ማዴረስ ማሳነስ ነው፡፡ ስሇዚህ ይህ የፕጀክት ባሇቤት መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር በተቀመጠው የማስተካካያ እርምጃ
መሰረት በመስራት ሉዯርስ የሚችሇውን ተጽዕኖ ከተቻሇ ማስቀረት ካሌተቻሇ ዯግሞ እስከ ኢምንታዊነት ዯረጃ ማዴረስ
ማሳነስ አሇበት::
5.2.7. የማእዴን ስራዎች አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 678/2002
የዚህ አዋጅ የወጣበት ዋና ዓሊማዎች
 መንግስት የሃገሪቱን የማእዴን ሀብት ሇመጠበቅ የተጣሇበትን ኃሊፉነት ተግባራዊ ማዴረግ
 ከዘርፈ በሚገኘው ገቢ
o የሀገሪቱን ኢኮኖሚያዊና ማህበራዊ ሌማት ማስፊፊት
o የኢትዮጵያውያንን የስራ እዴሌ ማስፊፊትና ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጥቅም ማሳዯግ
 የማእዴን ምርመራና ማምረት ስራ የተሰማሩትን ባሇሃብቶች የይዞታ ዋስትና ማረጋገጥ እና
 የሀገሪቱ የማእዴን ሀብት ስርዓትና ዘሊቂነት ባሇው ሁኔታ መሌማቱን ማረጋገጥ ሲሆን ማንኛውም የከፌተኛና
የአነስተኛ ዯረጃ የማእዴን ማምረት ስራ ፇቃዴ አሰጣጥ በተመሇከተ አንቀጽ 27 እና 28 (ሐ) የአካባቢ ተጽእኖ
ግምገማው ተቀባይነት ካገኘ መሆን እንዲሇበት በመዯንገጉ ይህ የአካባቢ ተጽእኖ ግምገማ ተሰርቷሌ፡፡

9
ከነዚህ በተጨማሪ ከዚህ ድክመንት ጋር ተዛማጅነት ያሊቸው ላልች አዋጆች እና ላልችም ዯንቦች ያለ ሲሆን፤ ስሇዚህ
የፕሮጀክቱ ባሌተቤቶች ይህን ፕሮጀክት ሲተገብሩ እነዚህንና ከዚህ ድክመንት ጋር ተዛማጅነት ያሊቸው ላልች አዋጆች፤
ዯንቦች እና መመሪያወች በማክበር መንቀሳቀስ ይኖርባቸዋሌ: ከዚህ በተጨማሪ ወዯፉት ሇወጡ የሚችለ መመሪያወች
እና ዯንቦችን እየተከታተሌን የምንፇጽምና ላልችም በአካባቢው ባህሌና የአኗኗር ዘይቤ መሰረት የተቀመጡ ውስጠ ዯንቦች
ካለ የማክበር ግዯታ አሇብን፡፡
5.2.8. የኢትዮጵያ የውሃ ሃብት አሰተዲዯር አዋጅ(አዋጅ ቁጥር 197/1992)
የአገሪቱ የውሃ ሀብት በአግባቡ ተጠብቆ ሇኢትዮጵያ ሕዝብ ሇሊቀ ማኀበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጥቅም መዋለን፣ በሚገባ
መጠበቁን መከታተሌና መቆጣጠር፣ የውሃ ጎጂ ገፅታዎችን መከሊከሌ፣ እንዱሁም የውሃ ሀብት ጠቅሊሊ አስተዲዯር በሚገባ
መካሄደን ማረጋገጥ የወጣ አዋጅ ነው፡፡ በዚህ አዋጅ አንቀጽ 12 ማንም ሰው ከተቆጣጣሪው አካሌ ፇቃዴ ሳያገኝ
የሚከተለትን ተግባራት ሉፇጽም አይችሌም፣
 የውሃ ሥራዎችን መገንባት፣
 ሇራስ ግሌጋልትም ሆነ ሇላልች ሰዎች ውሃ ማቅረብ፣
 ራሱ ከውሃ ሀብት የወሰዯውንም ሆነ ከላሊ አቅራቢ የተቀበሇውን ውሃ ሇላሊ ማስተሊሇፌ፣
 ይህን አዋጅ ሇማስፇጸም በሚወጣው ዯንብ መሠረት በላሊ ሁኔታ ካሌተዯነገገ በስተቀር ማናቸውንም ቆሻሻ በውሃ
ሀብት ውስጥ መሌቀቅ ወይም መዴፊት፡፡
በዚህ አዋጅ አንቀጽ 13 ንዑስ አንቀጽ (1 እና 2) ፡-ንዑስ አንቀጽ 1 በውሃ ሃብት ሇመጠቀም፣ ቆሻሻን ውሃ ሀብት ውስጥ
ሇመሌቀቅ ወይም ሇመዴፊት እና የውሃ ሥራዎች ግንባታን ሇማከናወን የፇቃዴ መጠየቂያ ማመሌከቻ ሇተቆጣጣሪው
አካሌ መቅረብ ይኖረበታሌ፡፡ ማመሌከቻውም ይህን አዋጅ ሇማስፇጸም በሚወጣው ዯንብ የተመሇከተውን ዝርዝር መረጃ
ያካተተ ይሆናሌ፡፡

ንዑስ አንቀጽ 2 ሇሰው ሕይወት፣ እንስሳት፣ ሇዕጽዋትና ሕይወት ሊሊቸው ማናቸውም ነገሮች አዯገኛ የሆነ ቆሻሻን በውሃ
ሀብት ውስጥ ሇመሌቀቅ ወይም ሇመዴፊት የሚቀርብ ማንኛውም ማመሌከቻ ተቀባይነት አይኖረውም፡፡ ሆኖም
ተቆጣጣሪው አካሌ አመሌካቹ በካዩን ቆሻሻ አስቀዴሞ እንዱያክም ካዯረገ ወይም ካሳከመ በኋሊ እንዱሇቅ ወይም እንዱዯፊ
በመጠየቅ ማመሌከቻውን ሉቀበሇው ይችሊሌ፡፡

ስሇዚህ ይህ የፕጀክት ባሇቤት መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ምርት ሇማምረት የሚጠቀመውን ውሃ
ከመጠቀሙ በፉት ከውሃ ሃብት ተቆጣጣሪ መስሪያ ቤት ቅዴሚያ ፌቃዴ መውሰዴ ይኖርበታሌ፡፡
5.2.9. የአሰሪና ሰራተኛ አዋጅ(አዋጅ ቁጥር 1156/2011)
የአሰሪና ሰራተኛ ጉዲይ አዋጅ ቁጥር 1156/2011 ከመግቢያውም ሆነ ከዝርዝር ይዘቱ ህጉ የስራ ግንኙነቱ በህጉ
በተቀመጡ የሁሇቱም ወገኖች መብትና ግዳታዎች ሊይ ተመስርቶ በመሀከሊቸው ኢንደስትሪያዊ ሰሊምን በማስፇን እና
በዚህም በአገሪቱ የሌማት እንቅስቃሴ ውስጥ የዴርሻቸውን መወጣት እንዱችለ ማስቻሌን ያሇመ እንዯ ሆነ መገንዘብ
ይቻሊሌ፡፡
በዚህ አዋጅ አንቀጽ 97 “በሥራ ሉይ የዯረሰ አዯጋ” ማሇት ማንኛውም ሠራተኛ ሥራውን በማከናወን ሉይ ሳሇ ወይም
ከሥራው ጋር ግንኙነት ባሇው ሁኔታ ከራሱ ውጭ በሆነ ምክንያት ወይም ሥራውን ሇማከናወን ባዯረገው ጥረት
ምክንያት በአካሇ ወይም በአካሇ ማንኛውም ክፌላ ተፇጥሮአዊ እንቅስቃሴ ሊይ በዴንገት የዯረሰበት ጉዲት ሲሆን
የሚከተሇትን ይጨምራሌ:-

10
፩/ ሠራተኛው ከሥራ ቦታው ወይም ከመዯበኛ የሥራ ሰዓት ውጭም ቢሆን የአሠሪውን ትዕዛዝ ሥራ ሉይ ያውላ
በነበረበት ጊዜ የዯረሰበት ጉዲት፤
፪/ ሠራተኛው ከሥራው ጋር በተያያዘ ግዲታ የተነሳ ከሥራው በፉት ወይም በኋሊ ወይም ሥራው ሇጊዜው ተቋርጦ
በነበረበት ጊዜ በሥራው ቦታ ወይም በዴርጅቱ ግቢ ውስጥ እያሇ የዯረሰበት ማንኛውም ጉዲት፤
፫/ ሠራተኛው ወዯ ሥራ ቦታው ወይም ከሥራ ቦታው ወዯ ዴርጅቱ ሇሠራተኞች አገሌግሌት እንደሰጥ በመዯበው
የመጓጓዣ አገሌግሌት ወይም ዴርጅቱ ሇዚሁ ተግባር በተከራየውና በግሌፅ በመዯበው የመጓጓዣ አገሌግሌት በመጓዝ ሊይ
፬/ ሠራተኛው ሥራውን በማከናወን ሉይ ባሇበት ጊዜ በአሠሪው ወይም በሦስተኛ ወገን ዴርጊት ምክንያት የዯረሰበት
ጉዱት፤
በዚህ አዋጅ 98 አንቀጽ በሥራ ምክንያት ስሇሚመጣ በሽታ:-
፩/ በዚህ አዋጅ“ በሥራ ምክንያት የሚመጣ በሽታ” ማሇት:- ሀ) ሠራተኛው ከሚሠራው የሥራ ዓይነት፤ ወይም ሇ)
ሠራተኛው ከሚያከናውነው ሥራ አካባቢ የተነሳ በሽታው ከተከሰተበት ዕሇት አስቀዳሞ በነበረው የተወሰነ ጊዜ ውስጥ
በፉዚካላ፣ኬሚካላወይም ባዮሌጂካሌ ነገሮች አማካኝነት በሠራተኛ ሉይ የሚዯርስ የጤና መታወክ ነው፡፡፪/ ሥራቸው
በሽታውን ማጥፊት ብቻ ሇሆነ ባሇሙያዎች ካሌሆነ በስተቀር በሥራ ምክንያት የሚመጣ በሽታ ሥራ በሚከናወንበት
አካባቢ የሚዛመቱና የሚይዙ ነዋሪ ተሊሊፉ በሽታዎችን አይጨምርም፡፡
፫/ ሚኒስቴሩ አግባብ ካሇው አካሌ ጋር በመመካከር በሥራ ምክንያት የሚመጡ በሽታዎችን ዝርዝር የያዘ ሠንጠረዥ
በመመሪያ ያወጣሌ፡፡
በአዋጅ አንቀጽ 27(1(ሀ)) ሊይ ግን የማርፇዴ ምክንያት ወይም ሠራተኛው በሰዓቱ ሥራ ሉይ መገኘት የማይችለባቸው
ምክንያቶች በኅብረት ስምምነት፣ በሥራ ዯንብ ወይም በቅጥር ውሌ ሊይ ሉቀመጡ እንዯሚችለ ተገሌጾ፣ ከእነዚህ
ምክንያቶች ውጪ በስዴስት ወራት ጊዜ ውስጥ ሇስምንት ጊዜ ማርፇዴ ከሥራ ያሇማስጠንቀቂያ ሇማሰናበት በቂ ምክንያት
እንዯሆነ ተቀምጧሌ፡፡
በአዋጁ አንቀጽ 27(1(ሇ)) ሥር ግን በማንኛውም ሁኔታ በሕግ ከተፇቀዯ ዕረፌትና ፇቃዴ ውጪ በስዴስት ወራት ጊዜ
ውስጥ በማንኛውም ቀን ተከታታይ መሆን ሳይጠበቅበት ማስጠንቀቂያ እየተሰጠው ሇአምስት የሥራ ቀናት ከሥራ የቀረ
ሠራተኛን ያሇማስጠንቀቂያ ከሥራ ሇማሰናበት ሕጉ ሇአሠሪው ፇቅዴሇታሌ፡፡ ስሇሆነም በዚህ ረገዴ የነበረ እሰጣገባና የሕግ
ክፌተት እንደሞሊ ተዯርጓሌ፡፡
አንቀጽ 87(2) ሊይ የትዱር ጓደኛ ስትወለዴ ለሠራተኛው ደመወዝ የሚከፇሌበት የሦስት ተከታታይ ቀናት ፇቃዴ
5.2.10. የኢትዮጵያ የሕንፃ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 624-2009)
በዚህ አዋጅ አንቀጥፅ 33 በግንባታ ቦታ ሊይ ስሇሚከናወኑ ሥራዎች ሊይ ይተነትናሌ፡-
 ማንኛውም ህንፃ ሲገነባ ወይም ሲፇርስ በሕዝብ ሊይ አዯጋ ወይም ከፌተኛ መጉሊሊት ሉያስከትሌ የሚችሌ ከሆነ
የግንባታ ቦታው ባሇቤት ሥራውን ከመጀመሩ በፉት አስፇሊጊውን የመከሊከያ ሥራ እንዱያከናውን
በከተማው አስተዯዯር ወይም በተሰየመው አካሌ ሉጠየቅ ይችሊሌ፡፡
 አንዴን ህንፃ ከመገንባት ወይም ከማፌረስ ጋር የተያያዘ ሥራ የከተማው አስተዯዯር ወይም የተሰየመው አካሌ
ንብረት በሆነ ወይም በእርሱ ቁጥጥር ሥር ባሇ ንብረት ጥንካሬ፣ ዯረጃ፣ዯህንነት፣ጥራት ወይም አቀማመጥ ሊይ
ትሌቅ ሇውጥ እንዯሚያመጣ የከተማው አስተዯዯር ካመነ ባሇቤቱ በሥራው ምክንያት ሇሚያዯርሰው ጉዲት
መጠገኛ የሚውሌ ማስያዣ ወይም ዋስትና እንዱሰጥ ሉጠይቀው ይችሊሌ፡፡

11
  ከግንባታ ቦታ ክሌሌ ውጪ የግንባታ ቁሳቁስ ወይም ተረፇ ግንባታ የተጠራቀመ ከሆነ የከተማው አስተዲዯር
ወይም
የተሰየመው አካሌ በጽሑፌ ማስታወቂያ በሚገሇጽ የጊዜ ገዯብ ውስጥ ባሇቤቱ እንዱያነሳ ሉያዝ ይችሊሌ፡፡
 ማኛውም የግንባታ ቦታ ባሇቤት ወይም ከህንፃ ግንባታ ወይም ማፌረስ ጋር የተያያዘ ስራ የሚሰሩ ሰዎች
ሥራውን
በሚያከናውኑበት ጊዜ በሥራው ቦታ ሊይ እንዯ አስፇሊጊነቱ ጊዜያዊ መጠሇያ ሉያሰሩ ይችሊለ፡፡
 ማንኛውም የግንባታ ቦታ ባሇቤት ወይም የህንፃ ግንባታ ወይም ማፌረስ ስራ የሚሰራ ሰው በሥራው ሊይ
ሇሚሰማሩ ሰዎች የሚሆን ተቀባይነት ያሇው የንጽህና ቦታ በግንባታ ሥፌራው ሊይ ወይም በከተማው አስተዲዯር
ወይም በተሰየመው አካሌ ፇቃዴ በላሊ ቦታ ሊይ ሳያዘጋጅ የግንባታም ሆነ የማፇረስ ሥራውን መጀመርም ሆነ
መቀጠሌ አይችሌም፡፡ እንዱህ ያሇው ዝግጅት እስኪዯረግ ዴረስ ሥራው እንዱቆም ይዯረጋሌ፡፡
 የከተማው አስተዲዯር ወይም የተሰየመው አካሌ በግንባታ ወቅት ሉወሰደ የሚገባቸውን የጥንቃቄ እርምጃዎች
ሇመከታተሌ የሚያስችሌ የአሠራር ስሌት ሉቀይስ ይችሊሌ፡፡
5.2.11. የባህሊዊ ቅርስ ጥበቃ አዋጅ (አዋጅ ቁጥር 209/2000)
በዘህ አዋጅ አንቀጽ 41- በአጋጣሚ ስሇተገኙ ቅርሶች፡-
 ማንኛውም ሰው የማዕዴን ሥራ፣ የሕንፃ፣ የመንገዴ ወይም ተመሳሳይ ሥራ ሇማካሄዴ ባዯረገው ቁፊሮ ወይም
በማናቸውም አጋጣሚ ሁኔታ ቅርሶችን ሲያገኝ ወዱያውኑ ሇባሇሥሌጣኑ ሪፖርት ማዴረግና ባሇሥሌጣኑ
ቅርሶቹን እስኪረከባቸው ዴረስ በተገኙበት ሁኔታ እንዱቆዩ ተገቢውን ጥበቃ ማዴረግ አሇበት፡፡
 ባሇሥሌጣኑ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ /፩/ መሠረት ሪፖርት እንዯዯረሰው የተገኘውን ቅርስ ሇመመርመር፣
ሇመረከብና ሇመመዝገብ ተገቢውን እርምጃ መውሰዴ አሇበት፡፡
 ባሇሥሌጣኑ በስዴስት ወር ጊዜ ውስጥ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ /2/ መሠረት እርምጃ ካሌወሰዯ ቅርሱን
ያገኘው ሰው በክሌለ ሇሚገኝ የመንግሥት ባሇሥሌጣን ዝርዝር ሁኔታውን በጽሑፌ በማሳወቅ ከኃሊፉነት ነፃ
ሉሆን ይችሊሌ፡፡
 ባሇሥሌጣኑ በአጋጣሚ የተገኘን ቅርስ በዚህ አንቀጽ ንዑስ አንቀጽ /1/ እና /2/ መሠረት ሊስረከበ ሰው ተገቢው
ሽሌማት እንዱሰጠው ያዯርጋሌ፡፡ እንዱሁም ቅርሱን ያገኘው ሰው በዚህ አንቀጽ መሠረት ግዳታውን ሇመወጣት
ያወጣው ወጭ ካሇ ባሇሥሇጣኑ ይተካሇታሌ፡፡
አንቀጽ 17- ስሇቅርሶች ምዝገባ፡-
 ማንኛውም ሰው በባሇቤትነት የያዘውን ቅርስ ሚኒስትሩ በሚያወጣው መመሪያ መሠረት ማስመዝገብ አሇበት፡፡
 ባሇሥሌጣኑ ሇአያያዛቸውና ሇአጠባበቃቸው የሚያመች መሇያ በመስጠት ቅርሶችን ይመዘግባሌ፡፡
 ማንኛውም ሰው ሊስመዘገበው ቅርስ የምዝገባ የምስከር ወረቀት ይሰጠዋሌ፡፡
 በዚህ አዋጅ መሠረት ሇቅርሶች ምዝገባ የሚዯረገውን ማናቸውንም ወጭ ባሇሥሌጣኑ ይሸፌናሌ፡፡
5.2.12. የደር እንስሳት ሌማት ጥበቃ ዯንብ ቁጥር 163/2008
5.2.13. የዯን ሌማትጥበቃና አጠቃቀም አዋጅ ቁጥር 542/2007
5.2.14. የህዝብ ጤና አዋጅ ቁጥር 200/2000
የሕዝብ ጤና (ምግብ ፣ ውሃ እና የሥራ ጤና ጥራት ቁጥጥር ቁጥጥር ፣ ንፅህና እና የአካባቢ ጽዲትና የግሌ ንፅህና
ተግባራት ፣ የሞቱ አካሊትን መወገዴ፣በመግቢያ እና መውጫ ወዯቦች ሊይ ቁጥጥር፣ ሊሊፉ በሽታዎች፣ ግንባታ የጤና

12
ፇቃድች ወዘተ) በሃረሪቱ የወጣውን ጤና ፖሉሲ ሇመተግበር ሕብረተሰቡን በጤና አጠባበቅ ዘርፌ እንዱሳተፌ ሇማዴረግ
የወጣ አዋጅ ነው፡
5.2.15. የምግብ፤የመዴሃኒትና የጤና እንክብካቤ አዋጅ 1112/2019
በፋዯራሌ ዯረጃ የወጣው ይህ የምግብና የመዴሀኒት አስተዲር አዋጅ “ምግብ” የሚሇውን ቃሌ “በከፉሌ ወይም ሙለ
በሙለ ተዘጋጅቶ ሇሰው ምግብነት የሚውሌ ነገር ሲሆን ገበያ ሊይ የዋሇ ወይም ሇህብረተሰብ አገሌገልት የቀረበ ዕጽዋት፣
የዕጽዋት ውጤት እና የእንስሳት ተዋጽኦ፣ የምግብ ጨው፣ ውሃ፣ አሌኮሌ፣ ወይም ላሊ መጠጥ እና ምግብ ሇማምረት
ወይም ሇማከም የሚውሌ ማንኛውምንም ንጥረ ነገር የሚያካትት ሆኖ መዴኃኒትን፣ የውበት መጠበቂያን እና ትምባሆን
አያካትትም” ብል ተርጉሞታሌ፡፡ በመሆኑም ከዴር ስጦታዉ እስማኤሌ የተጣራ ምግብ ዘይት ማምረቻ ፊብሪካ ፕሮጀክት
በዚህ አዋጅ ውስጥ ስሇ ምግብ የተገሇጹት አንቀጾች ይመሇከቱታሌ፡፡ የተወሰኑ አንቀጾችም ቀጥል ቀርበዋሌ፡-
አንቀጽ 5. ንኡስ አንቀጽ 3. ማንኛውም ምግብ እና የምግብ ማሸጊያ አግባብ ያሇው አካሌ ያወጣውን የኢትዮጵያ ዯረጃ
የሚያሟሊ መሆን አሇበት፡፡ ከዚህ ንኡስ አንቀጽ ጋር በተያያዘ በዚሁ አንቀጽ ስር ንኡስ አንቀጽ 4. “የኢትዮጵያ ዯረጃ
ባሌወጣሇት የምግብ ዓይነት ሊይ አስፇጻሚ አካለ ሀሊፉነቱን ሇመወጣት በዓሇም አቀፌ ተቋማት የወጣን እና ተቀባይነት
ያሇውን ዯረጃ መሰረት በማዴረግ የምግብን ዯህንነት ይቆጣጠራሌ” ይሊሌ፡፡
አንቀጽ 6. ስሇ ምግብ ማምረቻ፣ ማዘጋጃ፣ ማከማቻ፣ ማጓጓዝ ወይም መሸጫ በሚሇው ስር የሚከተለት ንኡስ አንቀጾች
ሇሚካሄዯው ፕሮጀክት አግባብነት ካሊቸው መካከሌ ይገኙበታሌ፣ እነሱም፡
ንኡስ አንቀጽ 1. ማንኛውም የምግብ ተቋም ምግብ ሇማምረት፣ ሇማዘጋጀት ወይም ሇማጓጓዝ አገሌግልት የሚውሌ
መሳሪያ ወይም እቃ ንጹህናው የተጠበቀና በማንኛውም መሌኩ መግቡን ሇብክሇት የማያጋሌጥ እና በአስፇጻሚ አካለ
የወጣውን የዯህንነት መስፇርቶች የሚያሟሊ መሆኑን የማረጋገጥ ኃሊፉነት አሇበት፡፡
ንኡስ አንቀጽ 2. በንኡስ አንቀጽ 1 ከተቀመጠው ሀሊፉነት በተጨማሪ ማንኛውም የምግብ ንግዴ ተቋም ሇምግብ
ማምረት፣ ማዘጋጀት፣ ማከማቸት ወይም መሸጥ አገሌገልት የሚውሌ አካባቢ ምግቡን ሉበክሌ ከሚችሌ ነገር የጸዲና
የራቀ መሆኑን የማረጋገጥ ኃሊፉነት አሇበት፡፡
ንኡስ አንቀጽ 5. ማንኛውም ምግብ ተፇጻሚነት ካሇው የጸረ ተባይ፣ ማዲበሪያ፣ የእንስሳት መዴሀኒት፣ ሇምግብ ማምረት
የሚጨማሩ ኬሚካልች፣ የማጠቢያ ኬሚካልች፣ ጨረር፣ ላልች የሰውን ጤና ሉጎደ ከሚችለ በካይ ነገሮች የቅሪት
መጠን መስፇርት መብሇጥ የሇበትም፡፡
አንቀጽ 9. ምግብ ስሇማምረት፡-
ንኡስ አንቀጽ 1. ማንኛውም የምግብ ተቋም የሚያመርተውን ምግብ ዯህንነት ሇማረጋገጥ የሚያስችሌ የጥራት ማረጋገጫ
ስርዓት ተግባራዊ ማዴረግ አሇበት፡፡
ንኡስ አንቀጽ 3. ማንኛውም የታሸገ ምግብ አምራች ዴርጅት በሚያመርተው ምግብ ዓይነት፣ ይዘትና የአመራረት ሂዯት
ሊይ ሇውጥ ያዯረገ እንዯሆነ ሇአስፇጻሚው አካሌ ማሳወቅ አሇበት፡፡
በመሆኑም መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ወዯ ምርት በሚገባበት ወቅት ከሊይ የተገሇፁትን
ግዳታዎች ማሟሊት ይጠበቅበታሌ፡፡
5.2.16. የአዯገኛ ቆሻሻ አያያዝና አወጋገዴ ቁጥጥር አዋጅ አዋጅ ቁጥር 1090/ 2018
በዚህ አዋጅ አንቀፅ 6 መሰረት ምንኛውም የአዯገኛ ቆሻሻ አመንጪ የሚከተለት ኃሊፉነቶች ይኖሩበታሌ፦
 አዯገኛ ቆሻሻን የመሰብሰብ፣ የመሇየት፣ የማስወገዴ ወይም ፇቃዴ ባሇው አካሌ እንዱሰበሰብና መሌሶ ጥቅም ሊይ
እንዱውሌ ወይም እንዱወገዴ ማዴረግ፤

13
 አዯገኛ ቆሻሻው የተከማቸበት ኮንቴነር በአግባቡ መታሸጉን እንዱሁም በግሌፅ ሉታይ በሚችሌ መሌኩ በአማርኛ እና
በእንግሉዝኛ ቋንቋ መሇያው መጻፈን ማረጋገጥ፣
 በአዯገኛ ቆሻሻ ጊዜያዊ ማከማቻ ማዕከለ የሚገኙትን የአዯገኛ ቆሻሻ ዓይነትና መጠን የተመሇከተ መዝገብ መያዝ፤ እና
መዝገቡን በተቆጣጣሪ አካሌ በተጠየቀ ጊዜ የማሳየት፣
 በጊዜያዊ የማከማቻ ሥፌራ አዯገኛ ቆሻሻን ከአንዴ ወር በሊይ ያሇማከማቸት።
በዚህ አዋጅ አንቀፅ 7 መሰረት አዯገኛ ቆሻሻ ሊይ መሇያ ስሇማዴረግ የሚከተለት ኃሊፉነቶች ይኖሩበታሌ፦
 ማንኛውም አዯገኛ ቆሻሻ አመንጭ፣ አከማች፣ አጓጓዥ ወይም አስመጭ ሇአዯገኛ ቆሻሻው ግሌጽ የሚታይ መሇያ
ማዴረግ አሇበት።
 የአዯገኛ ቆሻሻ መሇያው የሚከተለትን መረጃዎቸ መያዝ አሇበት፦ ሀ) የአመንጪው ሙለ አዴራሻ፤ ሇ) የአዯገኛ
ቆሻሻውን ዓይነት፣ መጠን እና ባህሪ፤ ሐ) መዯበኛ አያያዝ እና የአያያዝ ዘዳ፣
 ማንኛውም አዯገኛ ቆሻሻ አመንጭ፣ አከማች፣ አጓጓዥ ወይም አስመጭ በቆሻሻው ሊይ ወይም መያዣው ሊይ
በአማርኛ እና በእንግሉዝኛ ቋንቋ ወይም እንዯአስፇሊጊነቱ በላልች የአገሪቱ ቋንቋዎች በግሌጽ የሚታይ የማስጠንቀቂያ
ወይም የማሳሰቢያ ጽሑፌ ወይም ምሌክት ማዴረግ አሇበት።
5.2.17. ፀረ-ተባዮች ምዝገባ እና ቁጥጥር አዋጅ 674/2010
ይህ አዋጅ በፀረ-ተባይ መዴሃኒቶች ገበያ ምዝገባ ፣ ማምረት ፣ አያያዝ ፣ ማሸግ እና መሇያ መስጠት ፣ መጠቀምና
ማስቀመጡ ይሰጣሌ፡፡ በተጨማሪም በሮተርዲም ኮንፇረንስ መሠረት በቀዯመው የፌቃዴ አሰጣጥ ሥነ-ስርዓት ሊይ የተባዙ
ፀረ-ተባዮችን ይመሇከታሌ ፡፡ ፀረ-ተባይ ሇተሇያዩ አገሌግልቶች ማሇትም ሇሰብሌ ምርት፣ ሇእንስሳት ሌማት፣ ሇሕዝብ ጤና
ጥበቃ አገሌግልት መጠቀም በቀጣይነት እያዯገ በመምጣቱ፤ ፀረ-ተባይ በሰው ሌጆች፣ በእንስሳት፣ በዕፅዋ-ትና በአካባቢ ሊይ
የሚያሳዴሩትን ጎጂ ተፅዕኖ መቀ ነስ የሚያስችሌ ሥርዓት መዘርጋት በማስፇሇጉ፤ ፀረ-ተባይን የማምረት፣ የማዘጋጀት፣
ወዯአገር ውስጥ የማስገባት፣ ወዯ ውጭ አገር የመሊክ፣ የማጓጓዝ፣ የማከማቸት፣ የማከፊፇሌ፣ የመሸጥ፣ የመጠቀም፣
የማስወገዴና ከነዚሁ ጋር ግንኙነት ያሊቸውን ላልች ተግባራት ሇመቆጣጠር፡፡
ማንኛውም ፀረ-ተባይ ፌቱንነቱ፣ ዯሕንነቱና ጥራቱ በመስክ ወይም በሊቦራቶሪ ሳይሞከርና በሚኒስቴሩ ሳይረጋገጥ
መመዝገብ አይችሌም። ማንኛውም ሰው ያሌተመዘገበ ፀረ-ተባይ ወይም ፀረ-ተባዩ የተመዘገበባቸውን ሁኔታዎች በሚፃረር
መንገዴ ማዘጋጀት፣ መፇብረክ፣ ወዯ ሀገር ውስጥ ማስገባት፣ ማሸግ፣ እንዯገና ማሸግ፣ መሸጥ፣ ማሰራጨት፣ ማከማቸት
ወይም መጠቀም አይችሌም።
5.2.18. ማዲበሪያ ማምረቻና ንግዴ አዋጅ 137/1998
የተበከሇ ማዲበሪያ መሸጥና ማቅረብ፣ዯረጃው ያሌጠበቀ የማዲበሪያ ማሸጊያ መጠቀም፣ሇኢንፔስክሽን ስራ አሇመተባበር በዚህ
አዋጅ ወንጀሌ ሆኖ ተዯንግጎአሌ::
5.2.19. የዕፅዋት ዘር አዋጅ አዋጅ ቁጥር 782/2005
ይህ አዋጅ ማንኛውም ዝርያ በአገር ውስጥ ተመርቶ ሇአገር ውስጥ ወይም ሇውጭ ገበያ ከመዋለ በፉት በሚኒስቴሩ
መጽዯቅና መሇቀቅ አሇበት።ሇገበያ የሚሆን ዘር በማምረት ተግባር ሊይ የሚሰማራ ማንኛውም ሰው የብቃት ማረጋገጫ
የምስክር ወረቀት መያዝ አሇበት።ሇገበያ የሚሆን ዘር በማምረት ተግባር ሊይ የተሰማራ ማንኛውም ሰው የውስጥ የዘር
ጥራት ቁጥጥር ስርአት መዘርጋት ይኖርበታሌ፤ሇገበያ የሚሆን ዘር በማከፊፇሌ ተግባር ሊይ የሚሰማራ ማንኛውም ሰው
የብቃት ማረጋገጫ የምስክር ወረቀት መያዝ አሇበት።

14
5.2.20. የኢንቨስትመንት አዋጅ 280/2002
ማንኛውም ባሇሃብት የሀገሪቱን የኢኮኖሚ ሌማት ሇማፊጠን የአገሪቱን ሰፉ ተፇጥሮ ሃብት ጥቅም ሊይ ማዋሌና ማሇማት
እንዯሚችሌ ተቀምጧሌ፡፡ በአጠቃሊይ በአንዳም ሆነ በላሊ መሌኩ ከሊይ የተጠቀሱት የህግ ማዕቀፍች የሚያስረዯት
ማንኛውም ባሇሃብት ሊማት በማሌማት የሚችሌ ቢሆንም ሌማቱ በምንም ዓይነት መሌኩ አካባቢውን ሉረብሽ የሚችሌ
መሆን እንዯሇሇበት ያስረዲሇ፡፡በመሆኑም ይህ ፕሮጀክት ከሊይ የተጠቀሱ ህጎችን ሉያከብር ይገባዋሌ፡፡
5.2.21. አሇማቀፊዊ የአካባቢ ጥበቃ ስምምነቶችና ፕሮቶኮሌች
የኢትዮጵያ መንግስት ብዙ የአለማቀፊዊ አካባቢ ጥበቃን የሚመለከቱ ስምምነቶችንና ፕሮቶኮሌችን ተቀብልና ፇርሞ

ሇተግባራዊነቱ ጥረት እያደረገ ይገኛሌ፡፡በሃገራችን እየተተገበሩ ያለ ብዙ ፕሮጀክቶች ከነኝህ አለማቀፊዊ ስምምነቶች ጋር

ግንኙነትና ዋጋ ያሊቸው መሆናቸው ተረጋግጧሌ፡፡ለዚህ ፕሮጀክት ቀጥተኛ ተዛማጅ የሆኑ አlማ ቀፊዊ ስምምነቶች
እንደሚቀተለው ተዘርዝረው ቀርበዋሌ፡፡
 የስነህይወታዊመስፊፊትስምምነት(ሪዮደጂነሪዮ 1992):
የዚህ አሇማቀፊዊ ስምምነት አሊማዎች የስነህይወታዊ ዯህንነትን፣በዘሉቂነት የመጠቀምን፣ፌትሃዊና በእኩሌነ ት
የመጠቀም መብትን ይዯነግጋሌ፡፡ፕሮጀክቱ በተሰጠው መሬት ውስጥና አካባቢ የአካባውን የተፇጥሮ ሃብት በእ ጅጉ
በማይጎዲ መንገዴና ጉዲቶችን በሚመሇሌስ ሁኔታ በመተግበር አቅድሌ፡፡ስሇሆነም ፕሮጀክቱ በሚያካሂዯው የሌማት ስራ
ስነህይወትን ሇማስፊፊት፣ሇመጠበቅና ሇማሌማት ቀጥተኛ አስተዋጽኦ ይኖረዋሌ፡፡
 የተባበሩትመንግስታት የአካባቢ ሇውጥ ስምምነት (1992 እ.ኢ.አ):
ይህ አሇማቀፊዊ ስምምነት በግሪን ሃውስ ጋዝ ክምችት በአየር ሊይ ክምችት በመፌጠር በአየር ንብረት ውህዯት ሊይ
ሉያስከትሌ የሚችሇውን ከፊተኛ ችግር መከሊከሌ የሚያስችሌ ስምምነት ነው፡፡
 የዯን መመናመንን ሇመከሊከሌ የወጣ አሇማቀፊዊ ስምምነት (1994 እ.ኢ.አ):-
የዚህ ሰምምነት አሊማ በአሇም ሊይ የዯን መመናመን እንዱይከሰትና በዴርቅ ምክንያት ሉከሰት የሚችሇወን ዴርቅ
መከሊከሌና ማሌማት ነው፡፡
 የኦዞን ሊየር ን ሇመጠበቅ የወጣ የቬና ስምምነት (ቬና 1985 እ.ኢ.አ) እናየ ኦዞን ሊየርን በሚጎዯ ነገሮች
ሊይ የወጣ የሞንትሪያ ፕሮቶኮሌ (ሞንትሪያሌ, 1987 እ.ኢ.አ):-
የነዚህ ስምምነትና ፕሮቶኮሌ አሊማዎች በኦዞን ሊየር ሊይ ጉዲት የሚያዯርሱ ነግሮችን ማስወገዴ ነው (ሇምሳላ፡-
ሃሌካርቦንስ፣ክሌሮፌልሮካርቦንስ፣ሃልንስ)፡፡ስሇሆነም ይህ ፕሮጀክት በሚያካሂዯው የሌማት ስራ በኦዞን ሊይ ጉዲት
የሚያዯርሱ ጋዞች እንዱይሇቀቁ ጥረት ማዴረግ እንዱሇበት ያስገዴዲሌ፡፡
 በመጥፊት ሊይ ስሊሇ የደር እስሳትና እጽዋት ዝርያዎች ሊይ የሚዯረግ ዝውውርና ንግዴ የወጣ አሇማቀፊዊ
ስምምነት (ዋሽንግተን, 1973 እ.ኢ.አ)
የዚህ ሰምምነት ዋና አሊማ በአዯጋ ሊይ ወይም በመጥፊት ሊይ ያሇ ምናሌባትም በንግዴ ስራ ወይም ሇንግዴነት የተጋሇጡ
የደር እንስሳትና እጽዋቶችን ከጉዲት መከሊከሌ ነው፡፡በአጠቃሊይ ከሊይ የተጠቀሱ ስምምነቶችና ፕሮቶኮሌች የመሬት
መራቆትን ፣በአየርና ውሃ ሊይ ሉዯርስ የሚችሌን ጉዲት ሇመከሊከሌ፣ዯኖችንና ስነህይወትን ሇመጠበቅ የተሇያዩ
አማራጮችን አስቀምጠዋሌ፣ያስችሊሇ፡፡ከዴህነት የመውጣት ሁኔታንና በከፊተኛ ዯረጃ ሃብትን የመጠቀም ሁኔታ ስሇጤና
ናትምህርት፣ስሇከተማዎችና አ/አዯሮች በጥቅለ ስሇሁለም የህ/ሰብ ክፌልች ትኩረት የሚሰጡና የሚመሇከቱ ናቸው፡፡
በተጨማሪም እነኘህ አሇማቀፌዊ ስምምነቶች ዘሊቂ ሌማት፣ዯህነትን ሇማጥፌትና የአካባቢ ጉዲትን መቀነስ ማስቻሌ
እንዲሇባቸው ይዯነግጋለ፡፡

15
በነኝህ ስምምነቶችና ፕሮቶኮሌች መሰረት በማዴረግ ይህ የአካባቢ ጥናት ሲዘጋጅ ሶስት መሰረታዊ መርሆዎችን መሰረት
በማዴረግ ከሊይ የተጠቀሱ ስምምነቶችና ፕሮቶኮሌች በመጠቀም የአካባቢ ዯህንነትንና ሌማትን አቀናጅቶ መስራት
እንዲሇበት ያረጋግጣሌ፡፡

 ዘሉቂነት ያሇው ሌማት ሇማካሄዴ የአካባቢ ጥበቃ ጉዲይ የሌማቱ ሂዯት አንዯ አካሌተዯርጎ መወሰዴ
እንዲሇበት፣

 ዘሉቂነት ያሇው ሌማትና ከፊተኛ ጥራትና ብቃት ያሇው የኑሮ ሁኔታ ሇሁለም ህዝብ ሇማምጣት፣ዘሉቂነት
የላሊቸው አሰራሮች፣አመራረትና አጠቃቀም በተቻሇ መጠን መቀነስና መጥፇት አሇባቸው፣

 የአካባቢው ህዝብና ማህ/ሰብ በአካባቢ ጥበቃ እና ሇማት ሊይ የማይተካ ሚና አሊቸው ምክንያቱም አካባቢን
በመጠበቅና በማሌማት የነርሱ እውቀትና ሌምዴ ከፊተኛ ስሇሆነ፡፡የእነርሱ ሌምዴ፣ባህሌና ፌሊጎት በአካ ባቢ
ጥበቃና ሌማት ሊይ የሊቀ ሚና ስሇሚኖረው ተሳትፎቸውን በሊቀ ሁኔታ በመጠቀም ጥረት መዯረግ አሇበት፡
፡ስሇሆነም የዚህ በሚያከና ሌማት ስራ ሉፇጠሩ የሚችለ ብክሇቶችንና ጉዲቶችን በመቀነስ፣ሇማስወገዴ
የአካባቢውን ህዝብ በማማከር፣የእነርሱን እውቀት፣ፌሊጎትና ጥቅም በሚያስጠብቅ ሁኔታመፇጸም ይገባዋሌ፡፡

ከሊይ የተጠቀሱ ስምምነቶችና ፕሮቶኮሌች lፕሮጀክቱ ያሊቸው ሚና

 ፕሮጀክቱ የሚያካሂዯው የሇማት ስራ የአካባቢ ጥበቃ ጉዲዮችንአቀናጅቶ መስራት ያስችሇዋሌ፣
 ፕሮጀክቱ ስራን ሲያከናውን በተቀመጠው የሌማትና የአካባቢ ጥበቃ እቅዴ ተግባራትን ሇማከናወን እንዯ
መመሪያ አዴርጎ ሉጠቀምበት ያስችሇዋሌ፣ተገቢ ያሌሆነ የተፇጥሮ ሃብት ጥቅም ሊይ እንዱይውሇ ያዯርጋሌ
 ህዝብን ማዕከሌ ያዯረገ የሌማት ስራዎችን ማሳሇጥ ያስችዋሌ፡፡
 የሚካሄዯው የሌማት ስራ ከሁሇም የሚመሇከታቸውና ያገባኛሌ ከሚሌ አካሊትጋር ተግባብቶ በጋራ መስራት
ያስችሇዋሌ፡፡

የአተገባበር ስሌቶች
 ፕሮጀክቱ በአካባቢው በመቋቋሙ ምክንያት ሉፇጠሩ የሚችሌ የአካባቢ ችግሮችን ሇማወገዴ ከአካባቢው
መሪዎችና ህዝብ ጋር አመታዊየ ምክክር መዴረክ ማዘጋጀትይገባሌ፣
 በፕሮጀክቱ የሌማትና የአካባቢ ጥበቃ ጉዲዮች ሊይ ከላልች ያገባኛሌ ከሚሌና ከሚመሇከታቸው አካሊት
ጋር ተቀናጅቶ መስራትና አፇጻጸሙ ንመገምገም ይገባሌ፣
በሕገ-መንግስቱ የተዯነገጉ ዴንጋጌዎችን ሇማስፇፀም የሚችሌ በፋዲራሌ ዯረጃ የተሇያዩ አዋጆች ወጥተው ሇየክሌልች
እንደሰራጩ ተዯርጓሌ፡፡ከእነዚህም ውስጥ የአካባቢ ተጽዕኖ ግምገማ አዋጅ ቁጥር 299/95 ይገኝበታሌ፡፡በአዋጁ
እንዯተጠቀሰው ማንኛውም የሌማት ኘሮጀክት ወዯ ስራ ከመግባቱ በፉት የአካባቢ ተጽዕኖ ግምገማ ማዘጋጀትና
በሚመሇከተው መ/ቤት ፀዴቆ የይሁንታ ማረጋገጫ መሰጠት እንዲሇበት ይዯነግጋሌ፡፡ በመሆኑም ይህ ኘሮጀክት
ሇሚያካሂዯው የሌማት እንቅስቃሴ ከአካባቢ ጋር ተጣጥሞ እንዱሄዳና ሕጋዊ መሰረት እንደኖረው ሕጋዊ ፇቃዴ
ባሇው አማካሪ ዴርጅት የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ ሰነዴ አዘጋጅቷሌ፡፡ባሇሃብቱ በተዘጋጀው የአካባቢ አያያዝ እቅዴ
መሰረት የተጽእኖ ማቅሇያ ስራዎችን መስራት ያሇበት ሲሆን ይህንንም አሇማዴረግ በአብክመ አካባቢ ተጽእኖ
ግምገማ አዋጅ ቁጥር 181/2003 መሰረት ቅጣትን የሚያስከትሌ ይሆናሌ፡፡

16
 6. የአካባቢው ህይወታዊና ኢህይወታዊ ሃብቶች፤ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ጉዲዮች ነባራዊ ሁኔታ
6.1. ፕሮጀክቱ የሚገኝበት ቦታ
በአማራ ብሔራዊ ክሌሊዊ መንግስት፤ አዊ ዞን፤ ጃዊ ወረዲ አሌኩራንዴ ቀበላ ሌዩ ቦታው ህብር የሚገኘው የሰብሌ ሌማት
ፕሮጀክት የጅኦግራፉያዊ አቀማመጥ በ1270308.091 እስከ 1275224.635 በሰሜን የኬክሮስ እና በ230470.491 እስከ
234363.955 ምስራቅ የኬንትሮስ መስመር ውስጥ ይገኛሌ። ፕሮጀክቱ በሰሜን ከዲንግሊ--ጃዊ የሚወስዴ የጠጠር

መንገዴ፤ በዯቡብ አንማው አሇሙ የሰብሌ ሌማት ሌማት፤ በምዕራብ አይማ ወንዝ እና በምስራቅ የወሌ መሬት
ያዋስኑታሌ፡፡ የቦታው ስፊቱ 1000 ሄክታር ነው፡፡ ፕሮጀክቱ ማምረት ከጀመረበት ጀምሮ ሇ40 ዓመት ይቆያሌ፡፡
ሰንጠረዥ 6-1: መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ጂኦግራፉ ኮርዴኔት
የቦታ የቦታ
የቦታ መታጠፌያ ምስራቃዊ ሰሜናዊ መታጠፌያ ምስራቃዊ ሰሜናዊ መታጠፌያ ምስራቃዊ ሰሜናዊ
1 232636.894 1275106.06 27 234244.342 1271475.016 53 231832.247 1272520.872
2 233224.79 1275224.635 28 234269.523 1271372.004 54 231826.879 1272587.683
3 233347.28 1275047.405 29 234298.774 1271266.252 55 231797.976 1272655.795
4 233716.14 1274513.702 30 234337.138 1271210.04 56 231745.601 1272712.3
5 234085 1273980 31 234363.955 1271175.401 57 231707.862 1272796.159
6 234185.788 1274073.627 32 233214.837 1270308.091 58 231689.935 1272839.982
7 234183.886 1274058.84 33 230470.491 1271324.092 59 231743.003 1272919.019
8 234178.877 1274008.406 34 230471.779 1271326.026 60 231793.862 1272960.687
9 234143.009 1273917.579 35 230547.414 1271369.955 61 231818.295 1273010.99
10 234097.196 1273784.674 36 230658.098 1271414.3 62 231823.184 1273213.684
11 234040.168 1273598.233 37 230798.696 1271476.251 63 231792.036 1273213.684
12 233975.897 1273404.831 38 230964.606 1271525.136 64 231711.296 1273342.886
13 233961.007 1273287.927 39 231132.17 1271592.719 65 231600.546 1273413.768
14 233942.485 1272990.499 40 231220.043 1271657.608 66 231575.304 1273442.115
15 233912.87 1272903.489 41 231259.843 1271745.745 67 231583.954 1273476.629
16 233864.939 1272813.698 42 231215.563 1271903.533 68 231606.231 1273494.323
17 233831.655 1272729.432 43 231243.793 1271940.619 69 231648.828 1273510.245
18 233825.655 1272611.325 44 231333.394 1271988.919 70 231676.574 1273544.564
19 233857.248 1272456.988 45 231400.857 1272073.101 71 231682.274 1273594.412
20 233900.21 1272246.172 46 231413.807 1272116.676 72 231722.033 1273609.57
21 233947.822 1272036.553 47 231442.528 1272215.44 73 231786.829 1273612.147
22 233971.157 1271921.629 48 231519.683 1272258.61 74 231826.172 1273635.263
23 234001.49 1271767.35 49 231617.701 1272302.751 75 231871 1273695.275
24 234029.935 1271665.233 50 231703.815 1272331.578 76 231918.282 1273737.789
25 234141.49 1271590.057 51 231761.318 1272390.939 77 231974.232 1273795.262
26 234215.484 1271536.798 52 231811.514 1272464.477 78 231991.845 1273898.913

17
የቦታ መታጠፌያ ምስራቃዊ ሰሜናዊ የቦታ መታጠፌያ ምስራቃዊ ሰሜናዊ

79 231970.385 1274009.424 88 232418.061 1274495.766

80 231928.168 1274078.608 89 232533.168 1274584.32
81 231927.723 1274129.485 90 232615.015 1274664.336
82 231954.987 1274180.803 91 232737.565 1274774.317
83 232050.284 1274224.916 92 232776.613 1274834.951
84 232125.817 1274255.213 93 232780.455 1274932.291
85 232194.926 1274327.721 94 232703.763 1275060.879
86 232237.373 1274421.665 95 232636.894 1275106.06
87 232314.114 1274441.48

ምስሌ 6-1: የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት የቦታ ካርታ

6.2. ፕሮጀክቱ የሚተገበርበት ቦታ ፉዚካሊዊ እና ስነ-ሂወታዊ መሰረታዊ መረጃዎች

6.2.1. የመሬት አቀማመጥ
አሌኩራንዴ ቀበላ የመሬት አቀማመጥ በአብዛኛው አቀማመጡ ሜዲማ መሬት ነው፡፡ የፕሮጀክቱ ቦታ ከባህር ወሇሌ በሊይ
1120-1180 ሜትር ነው፡፡

18
ምስሌ 6-2 የፕሮጀክቱ የመሬት አቀማመጥ የሚያሳይ ቦታ
6.2.2. የአፇሩ አይነት
በመስክ በተዯረገ የመስክ ምሌከታ መሰረት ፕሮጀክቱ በሚተገበርበት ቦታ የአፇሩ ሁኔታ ቀይ አይነት ነው፡፡
6.2.3. የአየር ንብረት
ጃዊ የአየር ንብረት ሞቃታማ የአየር ንብረት ተብል ይጠራሌ፡፡ ይህ ቦታ የሙቀት መጠን 30-35 ሴ አማካኝ የሙቀት
መጠን እንዲሊት በቅርቡ የወጡ መረጃዎች ያስረዲለ፡፡ የአማካኝ ዓመታዊ የዝናብ 400-800 ሚሉ ሜትር ነው፡፡
6.2.4. እፅዋት/Flora/
በመስክ በተዯረገ የመስክ ምሌከታ መሰረት ፕሮጀክቱ በሚተገበርበት ቦታ የአካበቢው እፅዋት ሁኔታ በዙሪያው የሚገኙ
የተፇጥሮ ዛፌ ግራር፤ጫሬ፤ወበሊ፤ ቆንጥር/ እና ሰንዯሌ ፕሮጀክቱ ከሚቋቋምበት ቦታ ሊይ ይገኛለ በተጨማሪ የሳር
ዝርያዎች ይገኛለ፡፡ ስሇዚህ ፕሮጀክቱ የሚገኘው አሌፍ አሌፍ የሚታየው ዯን ሊይ የሚያዯርሰው የዯን መመንጠር
ይኖራሌ ፡፡

19
ምስሌ 6-3፡የፕሮጀክቱ የዯን ሁኔታ
6.2.5. እንስሳት /Fauna/
የአካባቢው የዯን ሽፊን እየተመናመነ ከመምጣቱ የተነሳ በጣም ግዙፌ የደር እንስሳት ሇረጅም ጊዜ አይታዩም፡፡ በአካባቢው
ከሚሰተዋለትም የደር እንስሳቶች ፤ጥርኝ እና ጅብና ቀበሮ ሲሆኑ የአዕዋፌ ዝርያዎች በስፊት ይስተዋሊለ፡፡
6.2.6. የአየር ጥራት /Air Quality/
እሰካሁን ባሇው ሁኔታ የአካባቢው አየር ጥሩ ነው፡፡ነገር ግን የአየር ብክሇት ሉያስከትለ ከሚችለ እንዯ መኪና እና
የተሇያዩ የእርሻ ሌማት ፕሮጀክቶች መበራከት የተነሳ የተሇያዩ ኬሚካልችና ብናኝ ነገሮች በየቀኑ ወዯ ከባቢ አየር
የሚሇቀቁ ሁኔታ እየጨመረ ያሇበት ሁኔታ ነው፡፡ምንም እንኳ የሚሇቀቀው ኬሚካሌና ብናኝ መጠነኛ ቢሆንም ከጊዜ ብዛት
ግን የአየር ንብረት ሇውጥ ሉያስከትሌ ይችሊሌ፡፡መታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ሇአካባቢው አየር
መሇወጥ የራሱ የሆነ አለታዊ ተፅዕኖ ይኖረዋሌ፡፡
6.2.7. የዉሃ ሀብቶች
አሌኩራንዴ ቀበላ በርካታ ቋሚና የሚዯርቁ የገጸ-ምዴር የዉሃ ሃብቶች የሚገኙባት ስትሆን ከፕሮጀክቱ ቦታ በምስራቅ
አይማ ወንዝ የሚገኝ ሲሆን የዉሃ አካሊት በአጠቃሊይ ከፕሮጀክቱ ቦታ በቅርብ ርቀት የሚገኙ ቢሆኑም በተሇያዩ
ምክንያቶች ብክሇት እንዲይዯርስባቸዉ ትኩረት ሰጦ የፕሮጀክቱ ባሇቤት እንዱሰራ ይጠበቃሌ፡፡

6.3. ፕሮጀክቱ የሚተገበርበት ቦታ የማህበረ-ኢኮኖሚ መሰረታዊ መረጃዎች

6.3.1. የስሌክ መሰረተ ሌማት
በፕሮጀክቱ ቦታ ሊይ ጥሩ ጥንካሬ ያሇው የሞባይሌ ኔትወርክ ሲግናሌ ስሇሚገኝ በቀጣይ ፏሮክቱ ተግባራዊ ሲዯረግ የስሌክ
ችግር እንዯማይኖርበት ይጠበቃሌ፡፡
6.3.2. የመንገዴ መሰረተ ሌማት
አሁን በመሰራት ሊይ ያሇው የጠጠር መንገዴ ከዲንግሊ ወዯ ጃዊ የሚወስዯውን በምስራቅ በኩሌ በማዋሰን ሇፕሮጀክቱ
መዋቅር በቀሊለ የመንገዴ ተዯራሽነት ይፇጥራሌ፡፡በዚህ ምክንያት ሇመንገዴ ግንባታ ፕሮጀክት ተጨማሪ
የኢንቨስትመንት ወጪ አይጠይቅም፡፡

20
6.3.3. የውሃ አቅርቦት
ፕሮጀክቱ በሚተገበርበት ቦታ የተዘረጋ የውሃ መስመር የሇም፡፡ ነገር ግን ፕሮጀክቱ የራሱን የውሃ ውሃ ጉዴጓዴ
በመቆፇር ሇፕሮጀክቱ ግብዓት የሚሆን የውሃ ፌሊጎት ይህን መንገዴ ይጠቀማሌ፡፡
6.3.4. የሕዝብ ስብጥር
እንዯ የኢትዮጵያ ማእከሊዊ ስታቲስቲክስ ኤጀንሲ ባወጣው የ2007 ብሔራዊ የህዝብ ቆጠራ መሰረት የጃዊ ወረዲ የህዝብ
ብዛት 79,090 ሲሆን ከነዚህም ውስጥ 41,407 ወንድችና 37,683 ሴቶች ናቸው፡፡ ይህ ፕሮጀክት በሚተገበርበት ጊዜ ከ5-
7 ኪ.ሜ ሇሚኖረውን ህብረተሰብ የስራ ዕዴሌ ይፇጥራሌ፡፡
6.3.5. ከፌተኛ አስር በሽታዎች
በጃዊ ወረዲ አንዴ የመንግስት ጤና ጣቢያ እና ከሶስት በሊይ የግሌ ክሉኒክ እና መዴሃኒት ቦቶች ይገኛለ፡፡
በፕሮጀክቱ አካባቢ ከሚከሰቱ አሰር ክፇተኛ በሽታዎች ዝርዝር
1. ተቅማጥ/Diarrheal diseases/
2. ወባ/Malaria/
3. Neonatal disorders
4. ኤዴስ እና ትቢ /HIV/AIDS & TB/
5. Cardiovascular diseases

6. ላልች በንክኪ የማይተሊሇፈ በሽታዎች/Other noncommunicable diseases/

7. Neoplasms
8. Mental disorders
9. Nutritional deficiencies
10. Unintentional injuries
7. የፕሮጀክቱ መግሇጫ
7.1. ጥሬ እቃዎችና ላልች ግብአቶች
ፕሮጀክቱ ሇቅባት እህሌ ሌማት የሚሆኑ በዋነኛነት የሚያስፇሌገው ጥሬ እቃዎች፡-ማዲበሪያ፤ፇንገስ መከሊከያ፤ፀረተባይ
እና ፀረነፌሳት ኬሚካልች ሲሆኑ እነዚህ ከውጭ ሃገር በተሇይም ከሰሜን አሜሪካ፤ ከቻይና፤ ከእንግሉዝ፤ከጃፓን እና
ከዯቡብ አፌሪካ የሚመጡ ናቸው፡፡
7.2. ውሃ
ፕሮጀክቱ የሰብሌ ሌማት ከመሆኑ አኳያ ከፌተኛ የሆነ ውሃ የሰብሌ ሌማት እርሻ የመስኖ ውሃ አጠቃቀም ቴክኖልጅ
ዘዳ ይጠቀማሌ፡፡ እነዚህ ዱሪፕ እና ስፕሪንክሌ የመስኖ ውሃ አጠቃቀም የውሃ አጠቃቀም ውጤታማነት ይጨምራሌ፡፡
የፕሮጀክቱ የውሃ ምንጭ በፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኘውን የጣና በሇስ ወንዝ እና በዝናብ ወቅት የዝናብ ውሃን
በማጠራቀም ይሆናሌ፡፡ የፕሮጀክቱ የውሃ አጠቃቀም በአመት 2,602,800 ሜትር ኩብክ ውሃ ይጠቀማሌ ይህም ፕሮጀክቱ
ሇቅባት እህሌ ሌማት 1800 ሄክታር ቢጠቀም ከሄክታር በአመት 1400 ሜትር ኩቢክ ውሃ ቢጠቀም 1400*1800
2,602,800 ሜትር ኩብክ ውሃ ይጠቀማሌ ማሇት ነው፡፡
7.3. ማዲበሪያ
ማዲበሪያ ሇዕፅዋት እዴገት/ሌማት አስፇሊጊ የሆኑትን አንዴ ወይም ከዚያ በሊይ የሚሆኑት ኬሚካዊ ንጥረ ነገሮችን
የሚያቀርብ ቁሳቁስ ነው። የማዲበሪያ ምርት በኢንደስትሪ ሂዯት የሚመረት ቁሳቁስ ሲሆን የሚመረተውም እንዯ ማዲበሪያ
ጥቅም ሊይ የሚውሇው ሌዩ ዓሊማ ይሆናሌ። ፕሮጀክቱ ዓመታዊ የሚጠቀመው ማዯበሪያ ግብዓት መጠን እንዯሚከተሇው

21
በዝርዝር ቀርቧሌ፡፡ ሇፕሮጀክቱ 135000 ኪል ግራም ዲፕ እና ዩርያ ወይም 1350 ኩንታሌ ዲፕ እና ዩርያ ማዲበሪያ
በዓመት ያስፇሌገዋሌ፡፡
7.4. አግሮ-ኬሚካልች
አግሮ-ኬሚካሌ የፕሮጀክቱን ምርት ከፇንገስ ፣ ከተባዮች እና ከነፌሳት እፅዋት እንዲይጎዲ ሇመከሊከሌ ያገሇግሊለ
እንዱሁም የተቆረጡ አበቦችን እንዲይበሰብስ ሇመጠበቅ ይረዲሌ፡፡ ፕሮጀክቱ ዓመታዊ የሚጠቀመው አግሮ-ኬሚካሌ
ግብዓት መጠን እንዯሚከተሇው በዝርዝር ቀርቧሌ፡፡
ሰንጠረዥ 7-1፡-ፕሮጀክቱ ዓመታዊ የሚጠቀመው አግሮ-ኬሚካሌ ግብዓት መጠን
የአግሮ-ኬሚካሌ አይነት መሇኪያ መጠን
ደዋሌ ጎሌዴ/ Dual Gold @ 1.0 ሉትር በሄክታር ሉትር 500
ኮዲሌ ጎሌዴ Codal Gold @ 2.5 ሉትር በሄክታር ሉትር 1250
ፔንዴመንታሉን /Pendimentalin @ 1.5 ሉትር በሄክታር ሉትር 750
ኮሳይዴ 2 ኪ.ግ በሄክታር ኪ.ግ 1000
ሪድሚሌ 1.5 ኪ.ግ በሄክታር ኪ.ግ 75
ካራቴ 5 በአክቴሉክ/ፕሪሚፍስ ሚታይሌ 50 በመቶ ኢ.ሲ.፣ ሉትር 300
ዲይሚቶኤት/ሮገር 40 በመቶ ኢ.ሲ.፣ ሉትር 120
ፋኒትሮታዮን 50 በመቶ ኢ.ሲ.፣ ሉትር 195
ዲያዚኖን 60 በመቶ ኢ.ሲ. ሉትር 146
ዱያዚኖን 2.5 ሉትር በሄክታር ሉትር 1250
ደርስባን (ክልሮፕይሪፍስ) 2.5 ሉትር በሄክታር ሉትር 1250
ፓይረኒክስ 3 ሉትር በሄክታር ሉትር 1500
20 ሚሉ ሉትር Ethiothoate 40% EC (Dimethoate) ሉትር 300
Highway 50 EC (Lambda-cyhalothrin) ሉትር 200
ምንጭ፡- የመታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የአዋጭነት ጥናት
7.5. ኮምፖስት
ኮምፓስት የአፇርን አካሊዊ እና ኬሚካሊዊ ባህሪያትን ሇማሻሻሌ የሚረዲ የተፇጥሮ ማዲበሪያ ነው ፡፡ ይህም የፕሮጀክቱ
ባሇቤት በፕሮጀክቱ ግቢ ውስጥ የሚፇጠሩትን ኦርጋኒክ ተረፇ ምርት ሙለ በሙለ ወዯ ኮምፖስት በመቀየር በዓመት
በአማካኝ 320 ቶን ኮምፖስት ግብዓት የሚጠቀመው ይሆናሌ፡፡
7.6. በፕሮጀክቱ የሚፇጠሩ የቆሻሻ አይነትና መጠን
7.6.1. በፕሮጀክቱ የሚፇጠረው የዯረቅ ቆሻሻ አይነት እና መጠን
ይህ ፕሮጀክት የሰብሌ ሌማት ምርት እንዯ መሆኑ መጠን የተሇያዩ የቆሻሻ አይነት ይፇጠራሌ፡፡ የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት
የሚመጨው የዯረቅ ቆሻሻ አይነት የኬሚካሌ መያዥያ ኮንቴነር፤ የሰብሌ ሌማት ምርት ግንዴ ፤በበሽታ የተጎዲ እፅዋት
እና ፕሊስቲክ ከፕሮጀክቱ የሚመኘጩ ዋና ዋና ዯረቅ ቆሻሻ ናቸው፤ በዓመት በምርት ወቅት ሉፇጥረው የሚችሇው ቆሻሻ
መጠን ስላት 81600 የማዲበሪያ ቀረጢት ቆሻሻ በፕሮጀክቱ ምክንያት ፇጠራሌ፡፡ ይህ ፕሮጀክት የፀረተባይ እና ነፌሳት
ኬሚካሌ ኮንቴነር እና የማዲበሪያ ቀረጢት በዓመት በአማካኝ 2496 የፀረተባይ እና ነፌሳት ኬሚካሌ ኮንቴነር እና በአማካኝ
81600 የማዲበሪያ ቀረጢት በፕሮጀክቱ ምክንያት ይመነጫሌ፡፡
8.

ፕሮጀክቱ መሬቱን ሇምረት ሇማዘጋጀት እና ሇማስተካከሌ የቁፊሮ ስራ በሚሰራበት ወቅት 3000 ሜትር ኩቢክ አፇር ቆሻሻ
ይፇጠራሌ ፡፡ ላሊው ፕሮጀክቱ በማምረት ሊይ በሚሆንበት ወቅት ከሰራተኞች የሚፇጠር ዯረቅ ቆሻሻ ይሆናሌ፡፡ ይህም
አንዴ ሰራተኛ በቀን 8 ስዓት በሚሰራበት ወቅት 0.25 ኪል ግራም በቀን ያመነጫሌ ይህም በፕሮጀክቱ ውስጥ 347
ሰራተኛ ሲኖር በአጠቃሊይ 86.75 ኪል ግራም ይፇጠራሌ፡፡

8.1.1. ከሰራተኞች ንፅህና አጠቃቀም የሚፇጠረው የቆሻሻ አይነት እና መጠን

ከቅባት እህሌ ምርቱ ፕሮጀክት በተጨማሪ በፕሮጀክቱ ተቀጥረው የሚሰሩት ሰራተኞች ከንፅህና ጋር በተየያዘ የሚመነጭ
ፇሳሽ ቆሻሻ ይኖራሌ፡፡ የሰው ሌጅ የሚፇጠረው አይነምዴር እና ሽንት መጠን እንዯ አካባው ሙቀትና እርጥበት ሁኔታ

22
እና እንዯ ሚወስዯው የምግብ አይነት ይሇያያሌ፡፡ በህንዴ እና በቻይና ሃገር አንዴ ሰው 200-300 ኪል ግራም አይነምዴር
ቆሻሻ ይፇጥራሌ በላሊ በኩሌ በተዯረገው ጥናት መሰረት በኬንያ 520 ኪል ግራም እና በሁጋንዲ 470 ኪል ግራም
አይነምዴር ቆሻሻ ይፇጠራሌ፡፡ በዚህ ፕሮጀክት 347 የሰው ሃይሌ ሲኖሩ በፕሮጀክቱ ሰራተኞች ምክንያት የሚፇጠረው
ቆሻሻ 347 ሲባዛ 470 ኪል ግራም በቀን 163,090 ኪል ግራም አይነምዴር ቆሻሻ ይፇጠራሌ:: አንዴ ሰው በቀን ከ0.6
እስከ 1.1 ሉትር ሽንት ያመነጫሌ፡፡ በፕሮጀክቱ ሰራተኞች በቀን ሉመነጭ የሚችሇው የሽንት ፇሳሽ መጠን በአማካኝ 347
ሲባዛ 0.85 ሉትር ሽንት በዴምሩ 294.95 ሉትር ሽንት በፕሮጀክቱ ሰራተኞች ምክንያት ይፇጠራሌ፡፡ ሇሽንት ቤት
መጠቀሚያ ውሃ በቀን 2.5 ሉትር አንዴ ሰው ሲጠቀም በዴምሩ በቀን 867.5 ሉትር ፇሳሽ ውሃ ሇሽንት ቤት ውሃ
መዴፌያ ይመነጫሌ፡፡
8.2. የፕሮጀክቱ አማረጭ እና የምርት ሂዯትና ቴክኖልጅ
8.2.1. ፕሮጀክቱ አማራጮች
8.2.1.1. ፕሮጀክቱ በመተግበሩና ባሇመተግበሩ መካከሌ ያለ አማራጮች
ፕሮጀክቱ ባይተገበር በአወንታዊ ጎኑ በፕሮጀክቱ በሚካሄዴበት ቦታ የሚገኙ ስነ ምዕዲር መስተጋብር ሳይነኩ/ ሳይረበሽ
እንዲሇ ይቀጥሊለ በተጨማሪ አካባቢዉ ሳይቆፊፇርና ሳይረበሽ መቀጠሌ ይችሊሌ፡፡ ነገር ግን በአለታዊ ጎኑ ዯግሞ በቅባት
እህሌ ምርት ዘርፌ የተሰማራው ማህበረሰብ የሰብሌ ሌማት ምርት እጥረት ስሇሚያጋጥመው ሇአካባቢዉ በሰብሌ ሌማት
ኢንደስትሪ ዘርፌ እዴገት ማበርከት የሚችሇዉ አስተዋጽኦ ያስቀረዋሌ፡፡ ሇስራ እጥ ወጣቶች በአካባቢያቸው
የሚፇጠረሊቸው የስራ እዴሌ እንዱሁም ሇፕሮጀክቱ ባሇቤት እና ሇክሌለ የተፇጠረው የገቢ ምንጭ እና የውጭ ምንዛሬ
ግኝት መጨመር የበኩለን አሰተዋፅኦ አይኖርም፡፡ ስሇዚህ ይህ አማረጭ ውዴቅ ይሆናሌ ማሇት ነው፡፡

ይህ ፕሮጀክት ከዚህ በአካባቢው በመተግበሩ በሰብሌ ሌማት ኢንደስትሪ ዘርፌ ሇተሰማራው ማህበረሰብ በቂ የሰብሌ ሌማት
ሇማህበረስብ በቅርበት በማገኘቱ በአጭር ጊዜና በአነስተኛ ወጭ የሰብሌ ሌማት በአካባቢው ሊለ እንዱሁም በሃገር አቀፌ
ዯረጃ ሇሚገኙ ኢንደስተሪዎች እዴገት ያፊጥናሌ፡፡ ይሁን እንጂ ይህ ፕሮጀክት ሲመሰረት ጠንካራ ጎን እንዲሇው ሁለ
በርካታ ዯካማ ጎኖች /አለታዊ ተጽእኖ/ አለት ከእነዚህም መካከሌ ዋና ዋናዎቹ የመጤ አረም መስፊፇት፤የአየር ብክሇት፤
የዯረቅ እና የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር፤ እና ሠራተኞች ሊይ ጉዲቶች (የጤና ተጽእኖዎች) ሲኖሩ እነዚህም ሁሇት ተቃራኒ
ነገሮች ሇማስታረቅ በተቀመጡ የማቃሇያ ርምጃ መሰረት ሉጣጣሙ ስሇሚችሌ የፕሮጀክቱ መቀጠሌ ሇአካባቢው ያሇው
ፊይዴ /ጠቀሜታ/ የጎሊ በመሆኑ አማራጭነቱ ተቀባይነት አሇው፡፡
የፀረ-ተባይ እና ነፌሳት ቁጥጥር:- የፀረ-ተባይ እና ነፌሳት ቁጥጥር በባዮልጂካዊ እና በኬሚካሌ መንገዴ መቆጣጠር
ይቻሊሌ፡፡የባዮልጂካዊ የማጥፉያ ዘዳ ተባዩን እና ነፌሳትን በፌጥነት የማጥፊ ችግር ሲኖረው በተቃራኒው በኬሚካሌ
መቆጣጠር መንገዴ ተባዩን እና ነፌሳትን በአጭር ጊዜ የመጥፊት አቅም አሇው፡፡ ነገር ግን በተቃራኒው አካባቢን
የኬሚካሌ የመበከሌ ችግር ይዲርጋሌ፡፡ስሇሆነም ፕሮጀክቱ ባዮልጂካዊ ቁጥጥርን ከኬሚካሌ ቁጥጥር ፀረ-ተባይ ዘዳዎች
ጋር በማጣመር መጠቀም በአማራጭነት ተቀምጧሌ ፡፡

የማዲበሪያ አጠቃቀም አማራጭ፡-የአፇርን ሇምነት ሇማሻሻሌ የኬሚካሌ ማዲበሪያዎችን እና የተፇጥሮ ንጥረ ነገሮችን
/ኮምፖስት/በመጨመር የአፇር ሇምነት ሉሻሻሌ ይችሊሌ። የኬሚካሌ ማዲበሪያ ጥቅም ሊይ ማዋሌ ብዙ ጊዜ ወዯ
በአካባቢው ሊይ ከፌተኛ ጉዲት ያዯርሳሌ በተቃራኒው ተፇጥሯዊ ማዲበሪያዎች የዕፅዋት ንጥረ ነገሮችን ቀስ በቀስ
በመሌቀቅ እንዱሁም የአፇሩ ሇምነት ረዘም ሊሇ ጊዜ እንዱቆይ ያዯርጋለ፡፡ ስሇሆነም ፕሮጀክቱ አካባቢውን ከአዯጋ
ሇመጠበቅ ከኬሚካሌ ማዲቢያዎች ይሌቅ በተፇጥሮ የአፇር ማሻሻያ አሰራሮች ሊይ ትኩረት እንዱሰጥ እና እንዱጠቀም
በአማራጭነት ተቀምጧሌ፡፡

23
የቦታ አማራጭ፡-የጥናቱ ቡዴን የቦታ አማራጭ ሁኔታ በጥናቱ ሊይ አሌተካተትም ምክንያቱም የፕሮጀክቱ ቦታ በአብክመ
የገጠር መሬት አስተዲዯርና አጠቃቀም ቢሮ የሰብሌ ሌማት ቦታ ተዯርጓ የተመረጠ ቦታ በመሆኑ፡፡
የምርት ሂዯት
8.2.2.
የሰሉጥ የምርት ሂዯት፡-
ማሳ መረጣ
 ውሃ የማይተኛበት፣
 በጣም ተዲፊታማ ያሌሆነ
 ከአረም የፀዲ እና
 በጣም ኮትቻ ያሌሆነ ማሳ ያስፇሌገዋሌ፡፡
የማሳ ዝግጅት
 የሰሉጥ ሰብሌ በተዯጋጋሚ ታርሶ የሇሰሇሰ ማሳ ይፇሌጋሌ፡፡
 የመጀመርያ የእርሻ ወቅት ሰብሌ እንዯተሰበሰበ ፣
 ሁሇተኛው እርሻ ማሳ ማሇስሇስ ዝናብ እንዯዘነበ፣
 ሶስተኛው እርሻ በዘር ወቅት ማከናወን ይገባሌ፡፡
 ትሊሌቅ ጓልችም መከስከስ ይኖርባቸዋሌ፡፡
 በየ 3 ዓመቱ አንዴ ጊዜ ሰብለ እንዯተሰበሰበ ጠሇቅ ያሇ /ከ20-30 ሳ.ሜ./ እርሻ ማረስ ያስፇሌጋሌ፡፡
የዘር ወቅት በዝናብ ሇሚያመርቱ
 እንዯ ዝናብ አጀማመር እና የአፇሩ እርጥበት መጠን ከሰኔ አጋማሽ እስከ ሀምላ አጋማሽ
የአዘራር ዘዳ
 የተሻሇ ምርት ሇማግኘት ሰሉጥ በመስመር መዘራት አሇበት፡፡
 በመስመር አዘራር በመስመሮች መካከሌ 40 ሳ.ሜ ርቀት እና በዘር መካከሌ 10 ሳሜ ርቀት በመዝራት
ወዱያውኑ በስስ አፇር ማሌበስ ያስፇሌጋሌ።
 የዘር መዝሪያ መሳሪያ በላሇበት ወቅት በተክለ መካከሌ ያሇውን ርቀት መጠበቅ አዲጋች ስሇሚሆን አንዴ እጅ ዘር
ከ 3 እጅ የማሳ ሊይ አፇር ጋር በመቀሊቀሌ በመስመር መዝራት ያስፇሌጋሌ፡፡
 የዘር ትሌቀት፤ ከ 3-5ሳ.ሜ መሆን አሇበት፡፡
 ሰሉጥ በሰፊፉ እርሻዎች በትራክትር የሚጎተት የመስመር መዝሪያ/ ፏርሲሽን ረዉ ፕሊንተር/ መጠቀም ይቻሊሌ
የዘር ወቅት እና የአዘራር ዘዳ

የዘር መጠን
 ከ 1 እስከ 2 ኪል ግራም በሄክታር መጠቀም፤ ሆኖም ከሊይ በተጠቀሰው የተከሊ ርቀት መሰረት ጥራት ያሇው
ዘር 1 ኪል ግራም በቂ ሲሆን ከዛ በሊይ ሇሚጠቀሙ የማሳሳት ስራ ማካሄደ ይመከራሌ።
 ማሳሳት የሚያስፇሌግ ከሆነ መከናወን ያሇበት የሰብለ እዴገት ዯረጃ ከ2-3 ቅጠሌ በሚሆንበት ወቅት ነው፡፡
የማዲበሪያ መጠንና አጠቃቀሙ
 100 ኪ/ግ ዲፕና 50 ኪ/ግ ዩሪያ ማዲበሪያ በሄ/ር

24
  አጠቃቀሙም 100 ኪ/ግ ዲፕና 25 ኪ/ግ ዩሪያ በዘር ወቅት መጠቀም እና የቀረዉን 25 ኪ/ግ ዩሪያ በየሰብሌ
ሌማት ወቅት መጀመሪያ በመጨመር መጠቀም አሇብን፡፡
 ሰሉጥ በዯረቅ/እርጥበት በላሇበት/ የሚዘራ ከሆነ ግን የመጀመርያዉ ዩርያ መዯረግ ያሇበት በመጀመርያ የአረም
ወቅት ነዉ፡፡ ይህ ሰዯረግም አረምን በተገቢዉ ሁኔታ ማስወገዴ/ማረም ይኖርበታሌ፡፡
 ማዯበሪያ አጠቃቀም ሇዘር በሚወጣው ትሌም ጥሌቀት /7─10 ሴ.ሜ/ የሚቀመጥ ሲሆን ዘሩ ከማዲበሪያው ጋር
ንክክኪ ሉኖረው አይገባም፡፡
አረም ቁጥጥር
 ማሳን በዯንብ አሇስሌሶ በማረስ መዝራት፤
 ሰብለን ማፇራረቅ፤ / ሰሉጥ ─ ማሽሊ ─ ማሾ/አኩሪ አተር─ ሰሉጥ/
 ንፁህ ዘር መዝራት፤
 በእጅ ማረም፤
o 1ኛ አረም ከበቀሇ ከ 7-14 ቀናት በኋሊ፤
o 2ኛ አረም ከበቀሇ ከ 28-35 ቀናት ፤
o 3ኛውና የመጨረሻው አረም ከ56-65 ቀናት ቀሪ አረሞችን በጥንቃቄ የማፅዲት ስራ ይከናወናሌ፤
ነፌሳተ ተባይ እና በሽታ ቁጥጥር
ነፌሳተ ተባይ ቁጥጥር የአዴሪ ትሌ እና የጋሌሜጅ
 የማሳ ክትትሌ በየሳምንቱ ማዴረግ
 በተባዩ የተጠቁ አምስት እና ከዛ በሊይ ቅጠልች ሲታዩ እና በውስጡ ነጣ ያሇ ሆኖ ጭንቅሊቱ ጥቁር /አዴሪ ትሌ/
ወይም ነጣ ያሇ ቢጫ ትሌ (ጋሌሜጅ) መኖሩ ሲረጋገጥ ዱያዚኖን 60% እና ዱያሜቶኤት 48% ኢሲ 2 ሉትር
ኬሚካሌ በሁሇት መቶ ሉትር ውሃ በጥብጦ ሇአንዴ ሄ/ር መርጨት
 ተባዩ ወዯ መጋዘን እንዲይገባ በመስክ ሊይ አስፇሊጊውን ክትትሌ እና ቁጥጥር ማዴረግ
መጣጭ ተባይ
 የሂሊ የማከማቻ ስፌራን እና አካባቢውን ማፅዲት
 በበጋ ወቅት ሇተባዩ መቆያ የሆኑ አማራጭ አረሞችን ማስወገዴ
 የመጋዘን ንጽህናን መጠበቅ
 ፇጥኖ በመውቃት ወዯ መጋዝን ማስገባት
የበሽታ ቁጥጥር
የሰሉጥ ዋግ /ባክቴሪያሌ ብሊይት
 ከመሬት የተነሳው የውሃ ትነት በከፌተኛ ሙቀት ምክንያት ወበቅ ሲፇጥር የሚከሰት በሽታ ሲሆን
መከሊከያውም፣
 በበሽታው የማይጠቁ ዝርያዎችን እና ንጹህ ዘር መጠቀም
 ውሃ ማንጣፇፌ
 ተገቢው የተክሌ ቁጥር በማሳ እንዱኖር በማዴረግ
 እርሻን በጥሌቀት በማረስ የሰብሌ ቅሪትን መቅበት
 ሰብሌ ማፇራረቅ

25
ፊይልዱ/አጀንጉሌ /
 ይህ በሽታ ፇይቶፕሊዝማ በሚባሌ ተዋህስ የሚመጣ ሲሆን ጃሲዴ በሚባሌ ተባይ ይተሊሇፊሌ፡፡ መከሊከያ
ዘዳውም፤
 ፊይልዱ ከተከሰተበት ማሳ የተገኘ ዘር አሇመጠቀም
 በሽታው የታየበትን ተክሌ ከማሳአርቆ መቅበር ወይም ማቃጠሌ
ምርት አሰባሰብ እና ዯህረ ምርት አያያዝ
አጨዲ
 ሰሉጥ ከ90-150 ቀናት ውስጥ ሇአጨዲ ይዯርሳሌ
 ሁሇት ሦስተኛው የተክለ ቆምባ /የዘር አቃፉ / ወዯ ቢጫነት ሲቀየር መታጨዴ አሇበት
 ሰሉጥ በሰው ኃይሌ ወይም በማሽን ሉታጨዴ ይችሊሌ፡፡
ማዴረቅ
 ሰሉጥ ወዯ ሊይ በማቆም ሇሁሇት ሳምንት ፀሀይ ሊይ መዴረቅ ያስፇሌጋሌ
 የታጨዯው ሰብሌ ሇውቂያ እስኪዯርስ ንጽህናውን በጠበቀ ሥፌራ ከ8 እስከ 10 ሂሊ በአንዴ አካባቢ ማቆየት
 በዚህ ጊዜ ነፊስ ምስጥ እና መጣጭ ተባይ ጉዲት እንዲያዯርሱ መከታተሌ ያስፇሌጋሌ

ማራገፌ እና ማበጠር
 ሂሊው በተከመረበት አቅራቢያ ንጹህ ሸራ በማንጠፌ ማራገፌ
 የተራገፇዉን ሰሉጥ 99% ንፁህ እስኪሆን ዴረስ ማበጠር
 በንፁ ማዲበሪያ ከረጢት መሙሊት

ማጓጓዝና ክምችት
 የሰሉጥ ምርት ሇማጓጓዝ ከኬሚካሌ ወይም ቅባቶች ንክኪ የፀዲ እና እርጥበት የላሇው የማጓጓዝያ መሳሪያ
መጠቀም ያስፇሌጋሌ።
 ሇማከማቸት የዘሩ የእርጥበት መጠን ከ 7% በሊይ መሆን የሇበትም
 በሰሉጥ ማከማቻ መጋዘን ንጹህ ፣ ወሇለ በሲምንቶ የተሇሰነ በቂ መተሊሇፉያ ያሇውና በውስጡ በቂ አየር
የሚያንሸራሽር መሆን አሇበት፡፡
 ሰሉጡን የያዘ ማዲበያ ከረጢት ሲዯረዯር በ2 ዴርዲሮ መካከሌ 2 ሜ ክፌተት መኖር አሇበት
 በማከማቻ መጋዘን ውስጥ ተባይ እንኳ ቢከሰት ሰሉጥ በያዘ ማዲበሪያ ሊይ ምንም ዓይነት ኬሚካሌ መርጨት
አይፇቀዴም
አኩሪ አተር
የማሳ መረጣ አኩሪ አተር ሇማምረት የማሳ መረጣ በሚካሄዴበት ጊዜ ማተኮር የሚገቡን ነጥቦች እንዯሚከተለት ናቸው፡፡
 ተዲፊትነቱ ከፌተኛ ያሌሆነ መሆን አሇበት፤
 ረግረጋማና በጣም ጥሌቅ አሸዋማ ያሌሆነ ማሳ መሆን አሇበት፡፡
የማሳ ዝግጅት
አኩሪ አተር በአንዴ ማሳ ሊይ ከሁሇት ጊዜ በሊይ ተዯጋግሞ መመረት የሇበትም፡፡ አኩሪ አተር ከመዘራቱ በፉት ከሁሇት
ጊዜ ያሊነሰ መታረስ አሇበት፡፡ አኩሪ አተር ሉዘራ የታሰበው ማሳ ከመታረሱ በፉት የማሳ ፅዲት መዯረግ አሇበት፡፡

26
የዘር ወቅት
አኩሪ አተር ከሰኔ አጋማሽ እስከ ሐምላ መጀመሪያ ሉዘራ ይችሊሌ፡፡ ዘግይተውና በመካከሇኛ ፌጥነት ሇሚዯርሱ አኩሪ
አተር ዝርያዎች ሲዘራ በመስመር መካከሌ 60 ሴ.ሜ ሲሆን እንዱሁም ፇጥነው ሇሚዯርሱ ዯግሞ 40 ሴ.ሜ ነው፣
በተክልች መካከሌ 5 ሴ.ሜ መዘራት አሇበት፡፡
አዘራር ዘዳና የዘር መጠን
የአኩሪ አተር የዘር መጠን እንዯ ዘር ክብዯቱ ስሇሚሇያይ ከ60 እስከ 80 ኪ.ግ በሄክታር መዘራት አሇበት፡፡ አኩሪ አተር
ሲዘራ የዘር ጥሌቀቱ 3 - 5 ሳ.ሜ መሆን አሇበት፡፡ በጣም ከተቀበረ ዘሩ መብቀሌ አይችሌም፡፡
የሰብሌ ጥበቃ ዘዳዎች
አረም ቁጥጥር
አኩሪ አተርን በዋናነት የተሇያዩ የሳር አረሞች (ያህያ ዲጉሳ፣ ነብሮ ሳር) እና ውሃ አንቁር፣ አገራተም፣ መጭ፣ የሰይጣን
መርፋ የተባለ አረሞች በመጀመሪያ የእዴገት /የቡቃያ/ ዯረጃ ወቅት ያጠቁታሌ፡፡ አረም የአኩሪ አተር ምርትን እስከ 60
በመቶ እንዯሚቀንስ የምርምር ውጤቶች ያሳያለ፡፡

የአኩሪ አተር ዘር ከተዘራ ከአንዴ ቀን በኋሊ ከስር ከተጠቀሱት ፀረ-አረም ኬሚካልች መርጦ መርጨት ይመከራሌ፡፡ እንዯ
ማሳው አረም ሁኔታ እየታየ ተጨማሪ ሲያስፇሌገው አንዴ ጊዜ በእጅ ማረም ተገቢ ነው፡፡ የውሃ መጠኑ ካሉብሬት
መዯረግ የሚገባው ሆኖ ከ200-300 ሉትር ውሃ በሄክታር ያስፇሌጋሌ፡፡ በሚረጭበት ወቅት የአፇር እርጥበት ሉኖረው
ይገባሌ፡፡
 ደዋሌ ጎሌዴ/ Dual Gold @ 1.0 ሉትር በሄክታር
 ኮዲሌ ጎሌዴ Codal Gold @ 2.5 ሉትር በሄክታር
 ፔንዴመንታሉን /Pendimentalin @ 1.5 ሉትር በሄክታር
እጽዋት በሽታ ቁጥጥር
ብራውን ስፖት (Brown spot- Septoria glycines) በበሽተው የሚዯርስ ጉዲትና ምሌክቶች በሽታው በሁሇም በአኩሪ
አተር የዕዴገት ዯረጃዎች ይከሰታሌ፣ ተገቢው መከሊከሌ ካሌተዯረገ ጉሌህ የሆነ የምርት መቀነስ ያስከትሊሌ፡፡ በሽታው
ከስረኛው ቅጠሌ ይጀምርና ወዯ ሊይኞቹ እያዯገ ይመጣሌ፡፡ በሽታው በቅጠሌ ሊይ ሃምራዊ ጠባሳ ይሰራሌ፡፡ በሽታው
በቅጠልች ሊይ በተሇያየ ቅርጽ ሲሰራ ጠቆር ያሇ ቡኒ ጠባሳ ይሆንና እያዯገ ይመጣሌ:: በበሽታው የተጠቃ ቅጠሌ ወዯ
ቢጫነት ይቀየርና ይረግፊሌ፡፡
የበሽታ ቁጥጥር
በሽታውን የሚቋቋም ዝርያ መጠቀም፡፡ እያፇራረቁ መዝራት:: በሽታው ከማያጠቃቸው ሰብልች ጋር ማፇራረቅ
ያስፇሌጋሌ፡፡ ሰብለ በሚያብብበት ወቅት ፀረ-ፇንገስ ኬሚካሌ (ሪድሚሌ 1.5 ኪ.ግ በሄክታር) በመጠቀም መርጨት
በሽታው ከስረኛው ወዯሊይኛው የሰብለ ክፌሌ እንዲይሻገር ይረዲዋሌ፡፡
ሉፌ ብልች (Leaf Blotch- Phoma glycinicola)
በሽታው ሇመጀመርያ ጊዜ ሪፖርት የተዯረገው በ1957 በአፌሪካ ውስጥ ነው ፡፡ ካሜሮን፡ኢትዮጵያ፣ ማሊዊ፣ ናይጄሪያ፣
ሩዋንዲ፣ ኡጋንዲ፣ዛየር፡ ዛምቢያ ፡ዙምባብዌ ውስጥ ፡ተገኝቷሌ፡፡ በኢትዮጵያ አኩሪ አተር በሚበቅሌባቸው ቦታውች ሁለ
በሽታው አሇ፡፡ ይህ በሽታ እስከ 50% ምርት እንዯሚቀንስ የምርምር ውጤቶች ይጠቁማለ፡፡

27
በሽታ ቁጥጥር
ስሇበሽታው ሇአርሶ አዯሩና ሇባሇሀብቱ ማሳወቅ በሽታው ወዯ ማሳ ውስጥ እንዲይገባ ይረዲሌ፡፡ የፀረ-ፇንገስ አጠቃቀሙም
ኮሳይዴ 2 ኪ.ግ በሄክታር ወይም ሪድሚሌ 1.5 ኪ.ግ በሄክታር በማዴረግ በውሃ በጥብጦ መርጨት ነው፡፡
ፌሮግ አይ ሉፌ ስፖት-Frogeye leaf spot- Cercospora sojina
የበሽታው ምሌክት በሽታው ሲጀምር ቅጠለ በተሇያየ ቅርፅ በውሃ የተዘፇቀ የሚመስሌ ምሌክት ያሳያሌ፡፡ ምሌክቱ
ሲያዴግ መሃለ ከግራጫ እስከ ፇዛዛ ቡኒ ጠርዙ ዯግሞ ቀይ የመሰሇ ቡኒ ይሆናሌ፡፡ በሽታው በጣም ሲብስ ቅጠለ
ያሇጊዜው ይረግፊሌ ግንደንና ዘሇሊውን ይይዘዋሌ፡፡ ግንደ ሊይ ጠባብ ዯማቅ ቡናማ ይሆናሌ፡፡ ዘሇሊው ሊይ ክብ እንቁሊሌ
ቅርፅ ያሇው ዯማቅ ቡኒ ጠርዝ ያሇው ይሆናሌ፡፡ ዘሩ ሲጠቃ ዯግሞ ፇዛዛና ዯማቅ ግራጫ የተሇያዩ ቅርፅ ያሇው ጠባሳ
ይሆንና በሽታው እያዯገ ሲመጣ ዘሩ ሙለ ሇሙለ ይጠቃና የፌሬው ሽፊን ይሰነጠቃሌ፡፡ ተገቢው መከሊከሌ ካሌተዯረገ
ጉሌህ የሆነ የምርት መቀነስ ያስከትሊሌ፡፡
የበሽታ ቁጥጥር
በሽታውን የሚቋቋም ዝርያዎች መጠቀም፣ ንፁህ ዘር መጠቀም፣ እያፇራረቁ መዝራት፣ የሰብለ ቅሪት ከማሳ ማስወገዴ
እና ጸረ- ፇንገስ መዴሃኒት ኮሳይዴ 2 ኪ.ግ በሄክታር ወይም ሪድሚሌ 1.5 ኪ.ግ በሄክታር በማዴረግ በውሃ በጥብጦ
መርጨት ይመክራሌ፡፡
ባክቴሪያሌ ብሊይት (Pseudomonas syringae)
የበሽታው ምሌክት በሽታው በሁለም የሃገራችን አኩሪ አተር አብቃይ ቦታዎች ተሰራጭቶ የሚገኝ ነው፡፡ አዲዱስ
ቅጠልች ሇበሽታው የበሇጠ ተጋሊጭ ናቸው፡፡ የበሽታው ምሌክት በስረኛው እና በሊይኛው ቅጠሌ እንዱሁም በግንደ ሊይ
ይታያሌ ፡፡ በሸታው እያዯገ ሲሄዴ መዯበኛ ቅርፅ የላሊቸው የሞቱ የቅጠሌ ክፌልች ይፇጥራሌ፡፡ የበሽታ ምሌክት
ያሇባቸው ያረጁ ቅጠልች ይረግፊለ ስሇሆነም ቅጠለ የተበሳሳ ይሆናሌ፡፡ ተገቢው መከሊከሌ ካሌተዯረገ ጉሌህ የሆነ
የምርት መቀነስ ያስከትሊሌ፡፡
የበሽታ ቁጥጥር
የሚቋቋሙ ዝርያዎች መጠቀም፣ ጥራት ያሇው ዘር መጠቀም፣ ሰብሌ ማፇራረቅ ከማይጠቁ ሰብልች ጋር ማፇራራቅ፣
በዯንብ አገሊብጦ በማረስ፣ የተክሌ ብዛት በመቀነስ እና የሰብሌ ቅሪት በማቃጠሌና በማስወገዴ በሽታውን መከሊከሌና
መቆጣጠር ይቻሊሌ፡፡ በኬሚካሌ መከሊከሌ ኮሳይዴ 2 ኪ.ግ በሄክታር ወይም ክሩዛተር 2 ኪ.ግ በሄክታር ሂሳብ በውሃ
በጥብጦ መርጨት ይመክራሌ፡፡
አንትራክኖስ (Colletotricum truncatum)
የበሽታው ምሌክት በአጠቃሇይ በሰብለ የመጨረሻዎቹ የእዴገት ዯረጃ የሚከሰት በሽታ ነው፡፡ በሽታው ዘሩን ቅጠለ፣
ግንደ ቋቢያው ሲያጠቃው ምሌክት ሉያሳይም ሊያሳይም ይችሊሌ፡፡ ምሌክት ካሳየ ቡኒ ወይም ግራጫ ሆኖ መሃለ ጥቁር
ጭረት መሰሌ ይኖረዋሌ፡፡ በበሽታው የተጠቃ ዘር ብንዘራ ዘሩ በስብሶ ሉቀር ይችሊሌ፡፡ ቅጠለ ሊይ የሚታዩ ምሌክቶች፡
የቅጠለ ቬይን (vein) ቀይማ ቡኒ ይሆናሌ፣ ቅጠለ ይጠቀሇሊሌ፣ ያሇጊዜው ይረግፊሌ፡፡ግንደ ሊይ የሚታዩ ምሌክቶች
ከሆኑ በአበባ ወቅት ወጥ ያሌሆነ ቅርፅ ያሊቸው በግንደና በፔትዮሌ ይታያሌ፡፡ ፔትዮሌ በመጀመሪያ የዕዴገት ዯረጃ
ከተጠቃ ሰብለ ሳይዯርስ በመርገፌ የምርት መቀነስ ያስከትሊሌ፡፡ ቋቢያው በመጀመሪያ የእዴገት ዯረጃ ከተጠቃ ዘር
የማይዝ ይሆናሌ በመጨረሻዎቹ እዴገት አካባቢ ከተጠቃ ዯግሞ በበሽታው የተጠቃ ዘር ይሆናሌ፡፡

28
የበሽታ ቁጥጥር
በሽታውን ሇመከሊከሌ እንዲይዛመትና እንዲይራባ ሇመቆጣጠር ንጹህ ዘር በመምረጥ፣ ሰብሌ ማፇራረቅ፣ የማሳ ጽዲት
በማካሄዴ ዯጋግሞ ማረስ፣ እና ፀረ-ፇንገስ ኬሚካሌ ማሇትም ኮሳይዴ 2 ኪ.ግ በሄክታር ወይም ሪድሚሌ 1.5 ኪ.ግ
በሄክታር ሰብለ ማበብ እንዯጀመረ በ200-300 ሉትር ውሃ በጥብጦ መርጨት ይገባሌ፡፡
ዲውኒ ሚሌዱው (Peronospora manshurica)
የበሽታ ምሌክቶች ይህ በሽታ በሃገራችን ያሇ ሲሆን የአካባቢው የአየር ፀባይ ሲመቻችሇት አሌፍ አሌፍ የሚከሰት በሽታ
ነው፡፡ በሽታው ሰብለ አበባ ከመጀመሩ በፉትና እንዯጀመረ አካባቢ የሚከሰት ነው፡፡ የቅጠለ የሊይኛው ክፌሌ የተሇያየ
ቅርፅ ይኖረዋሌ፡፡ ከሇሩም ቢጫ ፣ ነጣ ያሇ አረንጓዳ ወዯ ዯማቅ ቢጫ እየተቀየረ ይሄዲሌ በሽታው ሲብስ ወዯ ቡኒ ቀሇም
ይሇወጥና በቢጫና አረንጓዳ ከሇር የተከበበ ይሆናሌ፡፡ በሽታው አዲዱስ ቅጠልችን ስሇሚያጠቃ የሊይኛው የሰብለ ክፌሌ
በሽታው በዯንብ ይጠቃሌ፡፡ የጠዋት ጤዛ ካሇ ወይም ርጥበት አዘሌ የአየር ጠባይ ሲኖር የተጠቃው የሰብለ የስረኛው
ቅጠልች ግራጫ መሰሌ ከሇር ይታይበታሌ፡፡ በበሽታው የተጠቃ ቋቢያ ምንም ዓይነት ምሌክት አያሳይም ውስጡ ያሇው
ዘር ግን በነጭ ፇንገስ የተከበበ ይሆናሌ፡፡
የበሽታ ቁጥጥር
በሽታውን ሇመከሊከሌ እንዲያዛመትና እንዲይራባ ሇመቆጣጠር ተቋቋሚ ዝርያ መጠቀም፣ አፇራርቆ መዝራት፣ የማሳ ፅዲት
በማዴረግ ቅሪቱን መቅበር ወይም ማቃጠሌ ያስፇሌጋሌ፡፡
የአኩሪ አተር ሞዛይክ
የበሽታው ምሌክት የበሽታው መነሻ ቫይረስ ነው፡፡ አኩሪ አተር እና ላልች ጥራጥሬ ሰብልችን ያጠቃሌ፡፡
በአስተሊሊፉ/ተሸካሚ ነፌሳት አማካኝነት ከተክሌ ወዯ ተክሌ ይተሊሇፊሌ፡፡ ባጠቃሊይ በሽታው ምርት ሊይ ጉሌህ የምርት
መቀነስ ባያስከትሌም ትናንሽ ዘሮች እንዱሆኑ በማዴረግ፣ የዘሩ ቀሇም በማጥቆር የጥራት ዯረጃውን ይቀንሳሌ፡፡ ቅጠለ ነጣ
ብል ዯመቅ ያሇ አረንጓዳ ቀሇም ይኖረዋሌ፣ ቅጠለ ይኮማተራሌ፡፡ ምሌክቱ ከሞቃት ይሌቅ በቀዝቃዛ የአየር ጠባይ ወቅት
በግሌፅ ይታያሌ፡፡
የበሽታ ቁጥጥር
በሽታውን ሇመከሊከሌ እንዲይዛመትና እንዲይራባ ሇመቆጣጠር በሽታውን ተቋቋሚ ዝርያዎች መጠቀም፣ የመዝሪያ ወቅት
ማስተካከሌ (ቀዴሞ መዝራት የክሽክሽ ቁጥር ይቀንሳሌ) እና ጸረ-ተባይ መጠቀም በበሽታው የሚከሰተውን ጉዲት ይቀንሳሌ፡
ነፌሳት ተባይ ቁጥጥር
አኩሪ አተር በሃገራችን ከ20 በማያንሱ ተባዮች የሚጠቃ ሰብሌ ነው፡፡ በመሆኑም አኩሪ አተር በዋናነት በዌብ ዎርም
(Lamprosema indicata F.) ፣ በፋንጣ፣ በክሽክሽ (Aphis craccivora)፣ በኋይት ፌሊይ (Frankliniella schultzei)፣
እና በምስጥ (Macrotermes, Microtermes), ቅንቅን (Thripes) (Sericothrips variabilis)፣ የአኩሪ አተር ለፏር
(Pseudoplusia includes) በሚባለ ነፌሳት ተባዮች ይጠቃሌ፡፡
ክሽክሽ (Aphis craccivora)
ክሽክሽ በራሱ አኩሪ አተር ሊይ ጉሌህ ጉዲት ባያሰከትሌም የአኩሪ አተር ቫይረስ በሽታን ከአንደ ወዯ ላሊ ተክሌ
በማስተሊሇፌ ይታወቃሌ)፡፡
 ካራቴ 5 በአክቴሉክ/ፕሪሚፍስ ሚታይሌ 50 በመቶ ኢ.ሲ.፣
 ዲይሚቶኤት/ሮገር 40 በመቶ ኢ.ሲ.፣
 ፋኒትሮታዮን 50 በመቶ ኢ.ሲ.፣

29
  ዲያዚኖን 60 በመቶ ኢ.ሲ.፣በ200 ሉትር ውሃ በመበጥበጥ ሇአንዴ ሄክታር መርጨት፤
ምስጥ (Macrotermes, Microtermes) ምስጥ አኩሪ አተርን ሙለ በሙለ በመቁረጥ በተሇይ ዯግሞ ሰብለ ካበበ በኋሊ
ሇአጨዲ እስኪዯርስ ዴረስ ጉዲት ያስከትሊሌ፡፡
ባህሊዊ መከሊከሌ፡
 የምስጥ ኩይሳ በማፌረስ፣ ንግስቲትዋን በመግዯሌ፣ ኩይሳ ውስጥ በጢስ ማጠን መቆጣጠር ይቻሊሌ፡፡
በፀረ-ተባይ መቆጣጠር፡
 ዱያዚኖን 2.5 ሉትር በሄክታር
 ደርስባን (ክልሮፕይሪፍስ) 2.5 ሉትር በሄክታር እና
 ፓይረኒክስ 3 ሉትር በሄክታር ከ200-300 ሉትር በሆነ ውሃ በጥብጦ መርጨት፡፡
የጓይ ትሌ (ball worm- Helicoverpa armigera (Hubner))
በፀረ-ተባይ መቆጣጠር፡
20 ሚሉ ሉትር Ethiothoate 40% EC (Dimethoate) ፇሳሽ ዯብሌቆ በ10 ሉትር ውሃ በጥብጦ መርጨት፡፡
በተጨማሪም Highway 50 EC (Lambda-cyhalothrin) የተባሇ ኬሚካሌ መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
የአኩሪ አተር ቅንቅን (Thrips)
 ተባዩ በአኩሪ አተር ማሳ ውስጥ ከቡቃያ የእዴገት ዯረጃ ጀምሮ ሁላም የሚኖር መዯበኛ ተባይ ቢሆንም ተባዩ
ኢኮኖሚያዊ ጥቃት የማዴረስ ዯረጃ የሚዯርሰው እጅግ በጣም ብዙ ቁጥር ሲኖረው ነው፡፡ ችግሩ የሞከሰተው
ሰብለ የብቅሇት ችግር ካጋጠመው እና የመጀመሪያዎቹ የእዴገት ዯረጃ ሊይ ሲከሰት ነው፡፡
 ሰብለ በአኩሪ አተር ቅንቅን ሲጠቃ፡- ቢጫማ ወይም ነጫጭ ነጠብጣቦች በቅጠለ ሊይ ይታያሌ፣ የተጠቃ ቅጠሌ
ብርማ ከሇር ይኖረዋሌ፣ አጠቃሊይ ተክለ ያጥራሌ፣ ቅጠለን ሉያጨማዴዴ ይችሊሌ፣ ጥቃቱ ከባሰም ተክለን
ሉገሇው ይችሊሌ፡፡
 ተባዩ በተዯጋጋሚ ኢኮኖሚያዊ ጉዲት የሚያስከትሌበት ዯረጃ ከዯረሰ በጸረ-ተባይ ኬሚካሌ (በፓይራትሮይዴ ፀረ-
ተባዮች፣ ጉቾን የመሳሰለ) መቆጣጠር ያስፇሌጋሌ፡፡
የአኩሪ አተር ለፏር (Pseudoplusia includes)
 ይህ ተባይ የአኩሪ አተርን ቅጠሌ በመመገብ ኢኮኖሚያዊ የምርት ቅነሳ የሚያስከትሌ ነው፡፡ በሃገራችን በስፊት
በቤንሻንጉሌ ጉምዝና በኦሮሚያ ክሌሌ ውስጥ የሚገኝ ተባይ ነው፡፡ ተባዩ የአኩሪ አተር የመጨረሻዎቹ የእዴገት
ዯረጃ ሲዯርስ የሚከሰት ስሇሆነ ዘግይተው የሚዯርሱ ዝርያዎች ሇተባዩ ተጋሊጭ ናቸው፡፡
 ተባዩን ሇመቆጣጠር ቅዴመ ሁኔታዎች
 ተባዩ በብዛት በቀሊለ በተፇጥሮ ጠሊቶች የሚጠፊ ነው፡፡ በአኩሪ አተር ማሳ ሊይ ጸረ-ተባይ ኬሚካሌ በሚረጭበት
ወቅት የተባዩ የተፇጥሮ ጠሊቶችን ሉያጠፊቸው ስሇሚችሌ ጥንቃቄ ማዴረግ ያስፇሌጋሌ፡፡ የሰብለ ቅጠሌ በተባዩ
ከ20-30% ከተጠቃ ተባይ ቁጥጥር ይመከራሌ፡፡
ምርት መሰብሰብና ማዴረቅ
የአኩሪ አተርን ትክክሇኛ የአጨዲ ወቅት መጠበቅ ሇቅባትና ሇፕሮቲን ይዘቱ እንዱሁም ሇአጠቃሊይ ምርቱ አስፇሊጊ ነው፡፡
ከትክክሇኛ የመታጨጃው ጊዜ በፉት ከታጨዯ ምርቱ ይቀንሳሌ የመታጨጃ ጊዜው ካሇፇበትም ዯግሞ የመርገፌ ችግር
ያጋጥመዋሌ፡፡ የቅጠልች ወዯ ቢጫነት መቀየር፡ መርገፌና የዘሩ መዴረቅ ሇአኩሪአተር መዴረስ አይነተኛ ምሌከቶች

30
ናቸው፡፡ አኩሪ አተር ከታጨዯ በኋሊ በውስጡ የያዘውን እርጥበት በአግባቡ እስኪጨርስ ዴረስ ከ2-4 ቀናት የዘሩ እርጥበት
12-14 እዱዯርስ ዴረስ እንዱዯርቅ ይዯረጋሌ፡፡ ከዯረቀ በኋሊ ወዱያው ንፁህና ዯረቅ ቦታ ሊይ መውቃት ያስፇሌጋሌ፡፡
የአኩሪ አተርን ዘር በጥራት ሇማምረት በስብሳቦ ወቅት የሚከተለትን ነጥቦች በተግባር ሊይ ማዋሌ ያስፇሌጋሌ፡
 የአየር ፀባዩ አስቸጋሪ ካሌሆነ የዘሩ የርጥበት መጠን 12-13% ሲዯርስ ቢሰበሰብ በዘሩ ሊይ የሚዯርሰውን
የበሽታና የተባይ ጉዲት መቀነስና ሇብዙ ጊዜ በጎተራ ሇማቆየት ያስችሊሌ፡፡
 በሚወቃበት ሰዓት በዘሩ ሊይ ጉዲት እንዲይዯርስበት በበሬና እና በእጅ መውቃት ተመራጭ ሲሆን ካሌተቻሇ ግን
ጉዲቱን ሇመቀነስ የምንጠቀመውን የውቂያ መሳሪያ ማጤን ይኖርብናሌ፡፡ በዚህ ወቅት ጥንቃቄ ካሌተዯረገ በዘሩ
የመብቀሌ አቅም የዕዴገት አቅምና የመሳሰለት ሊይ አለታዊ ተፅእኖ ይኖረዋሌ
 ከአንዴ በሊይ ዝርያዎች የምናመርት ከሆነ የመሰብሰቢያና የመውቂያ ቦታና ጊዜ በመቀየር ዝርያዎቹ
እንዲይቀሊቀለ መከሊከሌ ይገባሌ፡፡
ሰብሌ መውቃትና ምርት ማከማቸት
የአኩሪ አተር ዘር ከተሰበሰበና ከተወቃ በኋሊ መጽዲት የሚኖርበት ሲሆን በዚህ ጊዜ፤ የአረም ዘሮች፣ የተሇያዩ ሰብልች
ዝርያዎ፣ በበሽታ የተጎደ፣ የተጨማዯደና የተሰባበሩ ዘሮችን እንዱሁም ገሇባና ከባዕዴ አካሇትን በመሌቀም ንፁህ ማዴረግ
ያስፇሌጋሌ፡፡ ሇዚህ ተግባር እንዯ ማንፇስ፣ ማበጠርና መንፊት የመሳሰለትን ባህሊዊ ዘዳዎች ተጠቅሞ ዘሩን ከተፇሇገው
የጥራት ዯረጃ ሊይ ማዯረስ ይቻሊሌ፡፡
የበቆል
የማሳ ዝግጅት ሇዘር ብቅሇትና እዴገት በሚያመች መሌክ ማሳ ሉያዘጋጁ ይገባሌ:: የበቆል አንጓና ዋና ስሮች የሚያዴጉት
ከ30 - 40 ሴንቲ ሜትር አፇር ጥሌቀት ውስጥ ስሇሆነ በዚህ ጥሌቀት ውስጥ በቂ ርጥበት መኖሩን ማረጋገጥ
ያስፇሌጋሌ:: የማሳ አዘገጃጀት እንዯ አካባቢው ሁኔታ (ዘቅዛቃነት፣ የአፇር አይነት፣ የተረፇ ሰብሌ መገኘት ወ.ዘ.ተ)
የተሇያየ ነው:: የሆነ ሆኖ ዘር ከመዘራቱ በፉት በመጨረሻው የእርሻ ስራ ዯረጃ አፇሩ ወዯ አነስተኛ ወይም ዯቃቅ አካሊት
መሇወጥ አሇበት ትሌሌቅ ጓሌ ወይም አፇሩ ወዯ ደቄትነት መሇወጥ የሇበትም:: በተቻሇ መጠን ማሳው መዯሌዯሌ አሇበት
ይህም የውሃ መተኛትን ሇመቋቋም ያስችሊሌ:: ከዘር በፉት ቦይ ማውጣትም ያስፇሌጋሌ:: መሬቱ ተዲፊታማ ከሆነ ከ 2 -
5% ተዲፊትነትን በመጠበቅ ቦይ ማውጣትና የጎርፌ አዯጋን መቋቋም ያስፇሌጋሌ::

በማንኛውም ሁኔታ የመሬትን ተዲፊትነት ተከትል ቦይ መቅዯዴ ሇጎርፌ ስሇሚያጋሌጥ ከተዲፊትነቱ በተቃራኒ መሄዴ
ይገባሌ:: ከመጠን ያሇፇና የአፇር ገፅታ (ጓልችን) ሙለ በሙለ የሚያጠፈ የእርሻ ዴግግሞሽ ከጥቅሙ ይሌቅ ጉዲቱ
ያመዝናሌ እንዯ አፇሩ ዓይነት በአማካይ ከ3-5 ጊዜ ሉታረስ ይችሊሌ፡፡በገሌባጭ ማረሻ ከሆነ እስከ 3 ገዜ ሉታረስ ይችሊሌ፡፡
የርጥበት ችግር ሊሇባቸው አካባቢዎች ታይሪጀር መጠቀም ያስፇሌጋሌ፡፡
የዘር ወቅት፣ የዘር መጠን፣
የአዘራር ዘዳ እና ጥሌቀት የዘር ወቅት እንዯአካባቢው እና እንዯ ዝናቡ አጀማመር ይሇያያሌ፡፡በቂ ዝናብ ሊሇባቸው
አካባቢዎች ከመጋቢት መጨረሻ እሰከ ግንቦት ባሇው ጊዜ ውስጥ ይዘራሌ ፡ዘግይተው ሇሚዯርሱ ዝርርያዎች ቀዴመው
መዘራት አሇባቸው፡፡አፇሩ በቂ ርጥበት እንዲኝ መዝራት ቡቃያው ተስተካክል እንዱበቅሌ ይረዲዋሌ፡፡

በአማካይ የበቆል ዘር መጠን ከ25-30 ኪግ በሄ.ር ነው፡፡ሇጥሩ ምርትና አረም ቁጥጥር አመቺነት በመስመር መዘራት
አሇበት ፡፡ በመስመርና በተክሌ መካከሌ ያሇው ርቀት ፡
 ረዥም መዴረሻ ጊዜ ሊሊቸው ዝርያዎች 80 ሳሜ x 45 ሳ/ሜ (ሁሇት ዘር በጉዴጓዴ በመዝራት)

31
  መካከሇኛ መዴረሻ ጊዜ ሊሊቸው ዝርያዎች 80 ሳሜ x 40 ሳ/ሜ (ሁሇት ዘር በጉዴጓዴ በመዝራት)
 አጭር መዴረሻ ጊዜ ሊሊቸው ዝርያዎች 75 ሳሜ x 25 ሳ/ሜ (አንዴ ዘር በጉዴጓዴ በመዝራት) የዘር ጥሌቀትን
በተመሇከተ እንዯ አፇሩ ዓይነት የሚሇያይ ሲሆን የበቆል ዘርን ከ5 ሳ.ሜ እስከ 12ሳ.ሜ ጥሌቀት ዴረስመዝራት
ይቻሊሌ፡፡
የማዲበሪያ አጠቃቀም
የማዲበሪያ መጨመሪያ ወቅት እና አጨማመር ፡ ዩሪያ ከ 35-40 ቀን፣ ዲፕ ወይም ኤን.ፒ.ኤስ ግን በዘር ጊዜ መጨመር
አሇባቸው:: ዚንክም እንዱሁ በዘር ጊዜ መጨመር አሇበት:: በሄ/ር ከ2.5 ኩንታሌ በሊይ ዩሪያ መጠቀም ያስፇሇገ እንዯሆነ
ግማሽ ኩንታሌ ዩሪያ ከዲፕ ወይም ከኤን.ፒ.ኤስ ጋር ተዯባሌቆ በዘር ወቅት ሲዯረግ ቀሪው በተዘራ ከ35 - 40 ቀን ባሇው
ጊዜ ማሳውን ከአረም በማፅዲት ከ7 - 10 ሴ.ሜ ቦይ በመክፇት ሲዯረግ ወዱያውኑ ማዲበሪያውን በአፇር መሸፇን
ያስፇሌጋሌ:: ይህ ካሌሆነ ወዯ አየር በትነትና ወዯ መሬት በስርገት ሉጠፊ ይችሊሌ:: ዲፕ የሚዯረገው ከ3 -3.5 ግራም
በሚይዝ ቆርኪ ከዘሩ ጎን በየ40 ሴንቲ ሜትር ርቀት ይሆናሌ::
የአረም ቁጥጥር
በቆል በቡቃያ ዕዴገት ዯረጃ አረምን የመቋቋም አቅም/ችልታ የሇውም፡፡ሰብለን በእጅ ማረም ተመራጭ ሲሆን
የመጀመሪያው አረም ሰብለ ከበቀሇ ከ18 እስከ 25 ቀናት ወይንም 3ቅጠሌ ዯረጃ ሰዯርስ ማረም ፡፡ ሁሇተኛው አረም ዩሪያ
ከመጨሩ በፉት ከ35 እስከ 40 ቀናት ባሇው ጊዜ ውስጥ የሚከናወን ሲሆን እንዯአስፇሊጊነቱ ሶስተኛ አረም ከ50 እስከ 55
ቀናት ውስጥ ባሇው ጊዜ ሉከናወን ይችሊሌ፡፡ ፀረ አረም ኬሚካሌ መጠቀም አስፇሊጊ ሆኖ ከተገኘ ፕሪማ ግራም
ጎሌዴ660ኤስሲ ዘሩ ከተዘራ የአፇር ርጥበት መኖሩ ከተረጋገጠ በሶስት ቀናት ውስጥ መርጨት ያስፇሌጋሌ፡፡ አቀንጭራ
አረም ከጥገኛአረሞችአንዴበመሆኑ ስሇ መከሊከለ ማኑዋለን ማየት አስፇሊጊ ነው፡፡
ነፌሳት ተባይ
በነፌሳት ተባዮች ከሚጠቁ ሰብልች በቆል ቀዲሚውን ቦታ ይይዛሌ፡፡ከእነዚህም ውስጥ አገዲ ቆርቁር፤ምስጥ፤ጓይትሌ፤
ቆራጭ ትሌ፤ፊዴያት ሲሆኑ የተቀናጀ ተባይ መከሊከሌን ስሌትን ተግባራዊ ማዴረግ ሲሆን ኬሚካሌን እንዯመጨረሻ
አማራጭ መጠቀም ይቻሊሌ፡፡
በሽታዎች
Gray leaf spot (GLS),Turcicum leaf blight (TLB),common rust,maize lethal necrosis (MLN)
diseaseናቸው ፡፡ንጹህ ዘር መጠቀም ፤ማሳ ማጽዲት (crop residue management) እና በአንጻራዊነት
በሽታውን የሚቋቋም ዝርያዎችን መጠቀም ማጽዲት የመሳሰለትን መጠቀም ፡፡ በተሇይ ሇ MLN በሽታ
በሽታው የታየበትን ተክሌ ቆርጦ ሰብስቦ ማቃጠሌና መቅበር ወሳኝ ነው::
ሰብሌ ስብሰባና ክምችት
በቆል የቆረቆንዲው ሽፊን ሲዯርቅ ወይም ከቆረቆንዲውጋር የተያያዘው የፌሬ ጫፌ ሲጠቁር ሰብለ ከሳምንት እስከ
ሁሇት ሳምንት ባሇው ጊዜ ውስጥ መሰብሰብ አሇበት፡፡የተሰበሰበው በቆል ሇተወሰኑ ቀናት ነፊስ ወይም ፀሐይ እንዱ
ያገኘው ሆኖ ከተከመረ በኋሊ ተሸሌቅ ቆክፌት በሆነ ከእንጨት የተሰራጎተራ ማከማቸት ያስፇሌጋሌ።ከዚህ በኋሊ በቆ
ል ውበት ከሌምዴ መዴረቁ ሲታወቅ ተፇሌፌል፣ከዝናብና እርጥበት እንዱሁም ከአይጥና ላልች ተባዮች በፀዲ
እና በንጹህ ማከማቻ ማስቀመጥ ያስፇሌጋሌ።ሇገበያ የምናቀርበው ምርት (ተመሳሳይ የፌሬ መጠንና ቀሇም ያሊቸው)
ጥራቱን የጠበቀ መሆን ይኖርበታሌ።

32
8.3. የግንባታ ተግባራት
ሇፕሮጀክቱ በተጋጀዉ አጠቃሊይ የቦታ ስፊት 1000 ሄክታር ሊይ የሰብሌ ሌማት ሇማሌማት ተግባር ጋር የሚካሄዴ
ይሆናሌ፡፡ የሰብሌ ሌማት ማሌማት ስራዉ ሌምዴ ባሇዉ ባሇሞያ ተቆጣጣሪነት ይመራሌ በተጓዲኝነት ሁለን የፕሮጀክቱን
ሰራተኞች ይቆጣጠራሌ፡፡
8.4. የሰው ሃይሌ
ፕሮጀክቱ ሇ347 ያህሌ ዜጎች ቋሚ የስራ እዴሌ ከመፌጠር አኳያ ከፌተኛ አዋፅኦ ይኖረዋሌ፡፡ ፕሮጀክቱ ሰው ሃይሌ
እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
ሠንጠርዥ 7-2:የሚያስፇሌገው የሰው ሃይሌ ቅጥር
ተ/ቁ የሰው ሃይሌ ዝርዝር የሰው ሃይሌ ብዛት ወርሃዊ ዯሞዝ
1 የምርት ስራ አስኪያጅ 1 28000
2 አግሮኖሚስት 1 20000
3 ፍርማን 4 3000
4 የትራክተር ኦፕሬተር 28 2700
5 የጉሌበት ሰራተኛ 300 1500
6 ጠቅሊሊ ስራ አስኪያጅ 1 10000
7 የገንዘብና የሰው ሃይሌ ሃብት አስተዲዯር 1 5000
8 አካውንታት 1 3500
9 ፀሃፉ እና ካሸሪ 1 2000
10 የጤና ባሇሙያ 1 2500
11 ሹፋር 2 2500
28 የአካባቢ ጥበቃ ባሇሙያ 1 2500
29 ዘበኛ 5 1500
ዴምር 347 2,327,668
8.5. የፕሮጀክቱ ዋና ዋና ተግባራት
የፕሮጀክቱ ዋና ዋና ተግባራት በአምስት ምእራፍች ተከፌሇዉ ሉታዩ ይችሊለ ማሇትም በቅዴመ ግናባታ፤ ግንባታ፤
ምርት፤ ጥገና እና ማጠቃሇያ (መዝጊያ) ምእራፍች ናቸዉ፡፡
ቅዴመ ግናባታ ምእራፌ የሚከናወኑ ተግባራት፡
 አስፇሊጊ የጥናት ድክመንቶችን ማዘጋጀትና ማፅዯቅ ሇምሳላ የግንባታ እቅዴና የአካባቢና ማህበራዊ ተጽእኖ
ግምገማ የመሳሰለ ድክመንቶች፡፡
 ሇግንባታ፤ ሇምርት፤ ሇሰራተኞች ዯመወዝና ሇመሳሰለት ወጭዎች መሸፇኛ የሚሆን ገንዘብ ማዘጋጀት
 ስራዉ የሚከናወንበትን ቦታ ከማንገኛዉም ስራዉን ሉያስተጓጉለ ከሚችለ ጉዲዮች ነጻ ማዴረግ፡፡
ግንባታ ምእራፌ የሚከናወኑ ተግባራት፡-
 ቢሮዎች፡ መጠሇያዎች እና ላልች አስፇሊጊ ግንባታዎችን ማከናወን
 የአስፇሊጊ ማሽኖችና የማጓጓዣ መኪናዎች ግዥ መፇጸም
 የማሽኖች ተከሊ
 የሰዉ ሃይሌ ምሌመሊና ስሌጠና
 የሙከራ ምርት
 ህጻናትና እንስሳት ወዯ ቁፊሮ ቦታ ገብተዉ ሇአዯጋ እንዲይጋሇጡ ዙሪያዉን ማጠር
በምርት ምእራፌ የሚከናወኑ ተግባራት፡
 የሚፇሇገውን የሰብሌ ሌማት ምርት ማምረት

33
  ጓጓዝ
 የሽያጭ ስራ ማከናዎን
 የዯረቅና ፇሳሽ ቆሻሻዎችን ቁጥጥር
ጥገና ምእራፌ የሚከናወኑ ተግባራት፡:
 ሁለንም ማሽኖች በየቀኑ በዘይት ማከም
 የተጎደ ማሽኖችን መጠገንና የተበሊሹ መሇዋወጫዎችን መቀየር
 የፇረሱ የአጥር ክፌልችንና ላልች ግንባታዎችን ማዯስ
ማጠቃሇያ(መዝጊያ) ምእራፌ የሚከናወኑ ተግባራት፡: :
 ስራ ሊይ የቆየዉ የማእዴን ቦታ ይዘጋና ወዯነበረበት የመመሇስ የማስተካከሌ ስራ
 ሁለም ግንባታዎች ይፇርሳለ
 የተመረጡ የዛፌ ዝርያዎች በመትከሌ አካባቢዉ በፌጥነት እንዱያገግም ይዯረጋሌ፡፡

34
8.6. የዴርጊት መርሐግብር
ይህ ንዑስ-ርእስ የተሇየዩ እንቅስቃሴ መጀመሪያ ዯረጃ ጀምሮ ውስጥ ያሇውን ወቅት ያካትታሌ፡፡ (የቅዴመ-ግንባታ የግንባታ ምዕራፌ ወዯ ምርት ምዕራፌ)፡፡
የፕሮጀክቱ የህይወት ኡዯት እና የሚፇፀምበት ጊዜ በዝርዝር በሚቀጥሇው ሠንጠረዥ 7.4 ሊይ በዝርዝር ቀርቧሌ፡፡
ሰንጠረዥ 7-3፡-የጊዜ ሰላዲን
ተ/ቁ ዝርዝር ተግባራት 2012 የፕሮጀክቱ የምርት አመታት
ሐምላ ነሐሴ 2013 2014 2015 2016-2052 2052
1 የቅዴመ-ግንባታ ምዕራፌ
1.1 መሬት መረከብ
2 የግንባታ ምዕራፌ
2.1 የግንባታ ስራዎችን ንዴፌ ስራ ውሌ መወዋሌ ከአማካሪ ጋር መወዋሌ
2.2 የፕሮጀክቱን ቦታ የዲሰሳ ጥናት ማስጠናት
2.3 የግንባታ ስራዎችን መሠረታዊ ንዴፌ ስራ ማከናዎን
2.4 የግንባታ ስራዎችን ዝርዝር ንዴፌ ስራ ማከናዎን
2.5 የፕሮጀክቱን የግንባታ ስራዎችን የሆኑትን የሲቪሌ ንዴፌ ስራ ማሰራት
26 የሲቪሌ የግንባታ ስራዎችን መስራት
2.7 ማሽኖች በማስመጣት ከተገዙበት ወዯ ፕሮጀክቱ ቦታ ማስመጣት
2.8 ማሽኖች ፕሮጀክት ቦታው ሊይ የመትከሌ ስራ መስራ
3. የምርት ምዕራፌ
3.1 ከውጭ ሃገር እና ከሃገር ውስጥ ምርት ፇሊጊዎች ምርት ፌሊጎት በማፇሊሇግ የምረት ትዛዝ
መቀበሌ
3.2 የፕሮጀክቱ ምርት የሆነውን ምርት ጥራቱን ጠብቆ የሙከራ ምርት መጀመር
3.3 የፕሮጀክቱን ምርት የሆነውን ምርት ጥራቱን ጠብቆ ወዯ ገብያ መግባት እና ሽያጭ ማካሄዴ
4 የፕሮጀክቱ ማብቂያ
4.1 የፕሮጀክቱ ማብቂያ ሊይ የአካባቢ አያየዝ እቅዴ ማዘጋጀት
4.2 የፕሮጀክቱን ቦታ ወዯ ነበረበት መመሇስ እና በብዛ ህይዎት መሸፇን
4.3 የፕሮጀክቱን ቦታ ሙለ በሙለ ሇመንግስት ማስረከብ

35
 9. የፕሮጀክቱ ጉሌህ ተፅዕኖ
9.1. አወንታዊ ተፅኖዎች
9.1.1. የስራ ዕዴሌ መፇጠር
የሰብሌ ሌማት በሚካሄዴበት ወቅት የግንባታ ስራዉን የሚያካሂደ እና ግብእቶችን የሚያቀርቡ ግሇሰቦች እና ዴርጅቶች
የስራ እዴሌ ተጠቃሚዎች ይሆናለ፡፡የሰብሌ ሌማት ምርት ማምረት በሚጀምርበት ጊዜ ሇ 347 ስራተኞች ቋሚ የስራ
እዴሌ ይፇጥራሌ፡፡ በመሆኑም የፕሮጀክቱ መኖር ስራ እጥነትን በመቀነስ ሊይ የራሱ የሆነ አስተዋጽኦ ያበረክታሌ፡፡
9.1.2. በአካባው የተመረተ የሰብሌ ሌማት አቅርቦት
ፕሮጀክቱ በአመት ሰሉጥ 6000 ኩንታሌ፤አኩሪ አተር 4000 ኩንታሌ፤እና በቆል 30000 ኩንታሌ ያመርታሌ፡፡
በመሆኑም ምርቱ ሇአካባቢዉ ነዋሪዎች ብልም ሇሃገር ዉስጥ ገበያ ተዯራሽ ይሆናሌ፡፡
9.1.3. ሇመንግስት ገቢ ማስገኘት
መንግስት ፊብካዉ ከሚከፌሇዉ ከተጨማሪ እሴት ታክስና ከግብር ገቢ ያገኛሌ፡፡ ከዉጭ ሃገር የሚገባዉን ተመሳሳይ
ምርት በትንሹም ቢሆን በመትካት የሚወጣዉን የዉጭ ምንዛሬ ይቀንሳሌ፡፡ በተጨማሪም የሰብሌ ሌማት አቅርቦት
ይጨምራሌ፡፡
9.1.4. ሇፕሮጀክቱ ባሇቤት ገቢ ማስገኘት
የፕሮጀክቱ ባሇቤት በዚህ ፕሮጀክት ኢቨስትመንት ሇመንግስት ከሚከፌሇዉ ከተጨማሪ እሴት ታክስና ግብር ገቢ
የፕሮጀክቱ ባሇቤት ገቢ በፕሮጀክቱ ትርፌ ምክንያት ገቢው ይጨምራሌ፡፡
9.2. አለታዊ ተፅኖዎች
9.2.1. በግንባታ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
9.2.1.1. ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት የብዝሃ ሕይወት መጥፊት
ግንባታ ሇማካሄዴ የግንባታ የሚሆን ጥሬ እቃ በተሸከርካሪዎች በሚመሊሇስበት ወቅት በተሸከርካሪዎች ምክንያት የወራሪ
አረም በፕሮጀክቱ አካባቢ ክትትሌ ካሌተዯረገ በስፊት ሉዛመቱ ይችሊለ፡፡በመሆኑም ይህ አረም ወዯ አካባቢዉ አርሶ አዯርች
መሬት ሊይ የሚዘመት ከሆነ ጉዲት ሉያስከትሌ ይችሊሌ፡፡
9.2.1.2. የአፇር መሸርሸር/መከሊት
ግንባታ ሇማካሄዴ ቁፊሮ በሚካሄዴበት ወቅት የአፇር መሸርሸር ሉከሰት ይችሊሌ፡፡ ይህ ዯሞ የአካባቢዉ ዉሃማ አካሊት
በዯሇሌ እንዱሞለ ምክንያት ይሆናሌ፡፡ ፕሮጀክቱ በሚተገበርበት ቦታ በክረምት ዉሃ የሚወረዴበት ቦይ አሇ፡፡ አፇር
ተቀፌሮ የሚተዉ ከሆነ በዝናብ ወቅት እየተሸረሸረ ወዯ ዉሃ መዉረጃዉ በመግባት የዉሃ መዉረጃዉ በዯሇሌ እንዱሞሊ
ምክነያት ይሆናሌ፡፡
9.2.1.3. ብናኝ አቧራዎች መፇጠርና መጨመር
እንዯ አሸዋ፣ የሙሉት አፇር፣ ሲሚንቶና ዴንጋይ የመሳሰለት በሚራገፈበት ጊዜ አቧራ/ብናኝ ሉፇጠር ይችሊሌ፡፡ ምንም
እንኳን ከፕሮጀክቱ ውጭ ያለ ሰዎች ሊይ የጎሊ ተጽእኖ ያስከትሊሌ ተብል ባይገመትም በስራ ሊይ ባለ የግንባታ እና
በጥበቃ ሊይ በሚገኙ ሰራተኞች ሊይ ግን መጠነኛ የመተንፇስ ችግር ወይም የማይመች ሁኔታ ሉፇጥር ይችሊሌ፡፡
በተመሳሳይ ሲሚንቶ የሚያራግፈና ሇግንባታ የሚጠቀሙ ሰራተኞች በአቧራ ሉጠቁ ይችሊለ፡፡ ነገር ግን የዚህ አይነት
አቧራ የሚፇጠረው አሌፍ አሌፍ እና ጉዲትም የሚያዯርሰው ንፊስ ወዯ ሚነፌስበት አቅጣጫ የሆኑትን ሰዎች ብቻ ነው፡፡
9.2.1.4. የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር
በግንባታ ወቅት 500 ሜ ኩብ የሚዯርስ ተቆፌሮ የሚወጣ አፇርና ዱንጋይ (ዯረቅ ቆሻሻ) ይፇጠራሌ፡፡ ይህ ቆሻሻ በግቢ
ውስጥ ከቆየ ቦታ ስሇሚይዝ የግንባታ ቁሳቁሶችን ሇማስቀመጫ ቦታ ሉያሳጣ ይችሊሌ፡፡ ይህ ዯረቅ ቆሻሻ በክረምት ወቅት
በዝናብ ስሇሚጠረግ የጎርፌ መፌሰሻዎችን ይዘጋሌ፣ የወንዝ ዯሇሌን ይጨምራሌ፣ ቦዮች ወይም ወራጅ ውሃዎች
የሚፇሱበትን መስመር ሉያስቀይር ይችሊሌ፡፡ በተጨማሪም በግንባታ ወቅት ከሚፇጠሩ የብልኬት ስብርባሪ፣ ቁርጥራጭ
እንጨት፣ ቁርጥራጭ ብረት እና ከተሇያዩ የግንባታ ቁሳቁሶች የሚፇጠር ዯረቅ ቆሻሻ ይኖራሌ፡፡ ይህ ቆሻሻ በአግባቡ
36
መወገዴ አሇበት፡፡ በተጨማሪም በግንባታ ጊዜ የሚፇጠሩ የዯረቅ ቆሻሻዎች ውስጥ እንዯ ሲሚንቶ፣ ቀሇም፣ ጅፕሰም፣
ሚስማር፣ ወዘተ መያዣዎች ጥቅም ከሰጡ በኋሊ በመጠራቀም የአካባቢውን መሌካም እይታ ከማበሊሸታቸው በተጨማሪ
በቀሊለ በነፊስ የሚወሰደት ቆሻሻዎች የጎርፌ መፌሰሻዎችን መዝጋትን፣ የአፇር እና የዉሃ አካሊት ብክሇትንም ሉያስከትለ
ይችሊለ፡፡
9.2.1.5. የዴምፅ ብክሇት
በግንባታ ወቅት መሬቱን ሇመቆፇር፣ ጠንካራ ዴንጋይ ሇመስበር፣ እንዱሁም ሲሚንቶ ሇማቡካትና አርማታ ሇመሙሊት፣
ብረት ሇመቁረጥ ዴምጽ የሚያወጡ ማሸኖችን (ልዯር፣ ኤክስካቫተር፣ ሚክሰር እና ግራየንዯር) የግንባታ ተቋራጩ
ሉጠቀም ይችሊሌ፡፡ይህም ፕሮጀክቱ በሚተገበርበት ቦታ ከፌተኛ የሆነ ዴምፅ ሉፇጠር ይችሊሌ፡፡ ይህ ዴምፅ የፕሮጀክቱን
የስራተኞችን እና የአጎራባች ፕሮጀክት ሰራተኞች ምቾት ሉነሳ እና የመስማት ችግር ሉያስከትሌም ይችሊሌ፡፡
9.2.1.6. በእንሰሳትና እፀዋት ሊይ ሉዯርስ የሚችሌ አለታዊ ተፅዕኖ
በተዯረገ የመስክ ምሌከታ ፕሮጀክቱ የሚተገበርበት ቦታ ሊይ ትሊሌቅ እፅዋት ወይም ዯን የሇም፡፡ ፕሮጀክቱ ሲተገበር
የሚቆረጥ ዛፌ ወይም የሚጨፇጨፌ ዯን አይኖርም፡፡ ፕሮጀክቱ የሚተገበርበት ቦታ ስነ-ምህዲር ብዝሃ ህይወት እምብዛም
ነዉ፡፡ፕሮጀክቱ የሚተገበርበት ቦታ ሊይ የደር እንስሳት እና ሌዩ የሆኑ የአዕዋፌ ዝርያ በመስክ ምሌከታ ወቅት
አሌተመሌከትንም፡፡በመሆኑም በግንባታ ወቅት በደር እንሰሳትም ሆነ በእፅዋት ሊይ የሚዯርስ አለታዊ ተፅዕኖ አይኖርም፡፡
9.2.1.7. ፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር
ግንባታ ምእረፌ ወቅት ከመፀዲጃ ቤት ፣ ከመታጠቢያ ቤት እና ከማብሰያ ቤት የሚፇጠር ፌሳሽ ቆሻሻ፡-ይህ ፌሳሽ ቆሻሻ
የሚፇጠረዉ ከመፀዲጃ ቤት፣ከመታጠቢያ ክፌሌ ፣ ከፅዲት እና ከምግብ ማብሰያ ኩሽናዎች ነው፡፡ ከመፀዲጃ እና መታጠቢያ
ክፌልች ወዘተ ይፇጠራሌ፡፡
9.2.2. በግንባታ ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
9.2.2.1. በስራ ሊይ የሚከሰቱ አዯጋዎች
ግንባታ በሚካሄደበት ወቅት ሇምሳላ በመንሸራተት እና ከከፌተኛ ቦታ መውዯቅ፣ በሚወዴቁ እቃዎች መመታት እና
በእጅ መሳሪያዎች የሚዯርስ የአካሌ ጉዲት ወዘተ ናቸዉ፡፡ እነዚህ አዯጋዎች እንዲይዯርሱ ሇሰራተኞች የስራ ሊይ አሌባሳት
መሰጠት እና ሰሇ ስራ ሊይ አዯጋዎች ጥንቃቄ ማሰሌጠን ያስፇሌጋሌ፡፡
9.2.3. በምርት ማምረት ወቅት ሉኖሩ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
9.2.3.1. በምርት ማምረት ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
9.2.3.1.1. ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት የብዝሃ ሕይወት መጥፊት
ፕሮጀክቱ የሰብሌ ሌማት ማሌማት በመሆኑ ሇፕሮጀከቱ የሚሆን ጥሬ እቃ ከተሇያዩ ቦታ ስሇሚመጣ የተሇያዩ የአረም
ዝርያ ፌሬዎች ከጥሬ እቃዉ ጋር ተቀሊቅሇዉ ሉመጡ ይችሊለ፣ በመሆኑም ይህ አረም ወዯ አካባቢዉ የእርሻ መሬት
ሊይ የሚዘመት ከሆነ ጉዲት ሉያስከትሌ ይችሊሌ፡፡
9.2.3.1.2. የአየር ብክሇት
የሰብሌ ሌማት በሚመረትበት ወቅት የሚጠቀመው ኬሚካሌ ማዯበሪያ እና ፀረ ነፌሳትና ተባይ ከ80-90% በሊይ
የሚሆነው በቀሊለ የሚተን ነው (Mulugeta, 2009)፡፡ በዚህ ምክንያት የሰብሌ ሌማት ሇማምረት ጥቅም ሊይ ከሚውሇው
ውስጥ 0.1 ዴርሻ ነው የታሰበው ጥቅም ሊይ የሚውሇው ቀሪው 99.9 የሚሆነው ዴርሻ ወዯ ከባቢ አየር ይቀሊቀሊሌ
በቀሊለ የመትነን ባህሪ ሁኔታ፡፡ ከግሪን ሃውስ ውስጥ ጥቅም ሊይ የዋሇ ፀረ ተባይ በአማክኝ እስከ 1,500 ማይሌ በመጓዝ
የአሇምን ከባቢ አየር ይበክሊሌ፡፡ (Anonymous, 2003) ፡፡
9.2.3.1.3. የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር
ፕሮጀክቱ የሰብሌ ሌማት በሚመረትበት ወቅት ፕሮጀክት በመሆኑ አሊስፇሊጊ የሆነ የአፇር ክምር በአካባቢው ይፇጠርሌ፡፡
የሰብሌ ሌማት የተሇያዩ ዯረቅ ቆሻሻዎችን ወዯ አካባቢው ይሇቃሌ ከሚፇጠሩት ቆሻሻዎች ውስጥ የኬሚከሊ መያዣ

37
እቃዎች እና ኮንቴኖሮች፣ፕሊስቲክ፣ በበሽታ የተጎዲ እዋት ጥቅም ሊይ ያሌዋሇ አፇር ከዚህ በተጨማሪ ሇቢሮ አስተዲዯር
የሚሆኑ የተሇያዩ እቃዎችን በመጠቀሙ ምክንያት ከማሻጊያ እቃዎች ከቢሮ እና ከሰራተኛ ዯረቅ ቆሻሻ ይፇጠራሌ፡፡
9.2.3.1.4. የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር
በምርት ምእረፌ ወቅት ከመፀዲጃ ቤት ፣ ከመታጠቢያ ቤት እና ከማብሰያ ቤት የሚፇጠር ፌሳሽ ቆሻሻ፡-ይህ ፌሳሽ ቆሻሻ
የሚፇጠረዉ ከመፀዲጃ ቤት፣ከመታጠቢያ ክፌሌ ፣ ከፅዲት እና ከምግብ ማብሰያ ኩሽናዎች ነው፡፡ ከመፀዲጃ እና መታጠቢያ
ክፌልች ወዘተ ይፇጠራሌ፡፡ይህ ቆሻሻ በመሬት ሊይ ከፇሰሰ አካባቢን በመበከሌ ሇሰው እና ሇእንስሳት ጤና ጠንቅ ከመሆኑ
በተጨማሪ መጥፍ ሽታን ይፇጥራሌ እንዱሁም ሇጤና ጠንቅ የሆኑ በሽታን የሚያስተሊሌፈ ነብሳቶችን እንዱራቡ
ያዯርጋሌ፡፡በአጠቃሊይ ፕሮጀክቱ የሚያመርተዉ የሰብሌ ሌማት እንዯመሆኑ እና አጎራባቾቹም የእርሻ ሌማት በመሆናቸዉ
ከመታዯም ኃ/የተ/የግ/ማህበር የሰብሌ ሌማት ማምረቻ ፕሮጀክት የሚወጣ ቆሻሻ በምርት ውስጥ ከተገኘ ፕሮጀክቱ
እንዱዘጋ በተቆጣጣሪ መስሪያ ቤቶች ወይም በባሇፇቃደ ኩባንያ ሉወሰን ይችሊሌ፡፡
9.2.3.1.5. የውሃ አካሊት ሇብዙ ጊዜ የሚቆይ ኬሚካሌ የመበከሌ ችግር
የሰብሌ ሌማት ምርት ጥቅም ሊይ የሚውሇው ማዲበሪያ ወዯ መሬት የውሃ አካሌ በቀሊለ የመግባት አቅም አሇው በዚህ
ምክንያት በአካበቢው የሚገኙትን አይማ ወንዝ ሊይ የመበከሌ ችግር ይገጥማሌ፡፡ በዩትሩፉኬሽን ሂዯት ምክንያት
ማዯበሪያው ታጥቦ ወዯ ሜዲማ አካሌ በመግባት እና አሌጌ በመስራት የጥሃይ ብርሃን ወዯ ውሃ አካሌ እንዲይገባ
በማዴረግ በውሃ አካሊት ሊይ ያሇውን ብዛህይዎት ይጎዲሌ፡፡ ጥቅም ሊይ የሚውሇው ፀረ ተባይ እና ነፌሳት ኬሚካሌ
ከማምረቻ ቦታው በዴሪፌት፣ በቀሊለ በመትነን፣በጎርፌ ወዯ መሬት የውሃ አካሌ በቀሊለ እና ወዯ አፇር በቀሊለ በመግባት
የአካባቢውን ጥሌቅ የውሃ አካሌ በመግባት የውሃ አካለን መርዛማ እና አዯገኛ ኬሚካሌ ይበከሊሌ ይህም ችግር ሇመቅረፌ
ብዙ ወጭ እና ብዙ ዓመት ይፇጃሌ፡፡
9.2.3.1.6. በአፇር ሃብት ሊይ አካሊት ሇብዙ ጊዜ የሚቆይ የመበከሌ ችግር
ጤናማ አፇር በውስጡ በቂ የሆነ ናይተሮጂን ፉክሲግ ባክቴሪያ የያዘ ነው እነዚህ ወሳኝ የአፇርን ሇምነት የሚረደ
ባክቴሪያዎች ከመጠን በሊይ ጥቅም ሊይ በዋሇ ኬሚካሌ ማዲበሪያ ይጎዲለ፡፡ ኬሚካሌ ማዲበሪያ በውስጡ ሰርፇሪክ አሲዴ
እና ሃይዴሮክልሪክ አሲዴ የአካባቢውን የአፇር ሇምነት ወዯ አሲዲማነት ይቀይረዋሌ፡፡ ላሊው የአፇር ሃብቱ ከመጠን በሊይ
እና ተከታታይ የሆነ የኬሚካሌ እና ኬሚካሊ ማዲበሪያ እና ተቆርጦ የሚወዴቀው የሰብሌ ሌማት ተረፇ ምርት የአፇሩን
ሇምነት ሙለ በሙለ ይወዴማሌ/ያጠፊዋሌ፡፡
9.2.3.1.7. የኬሚካሌ ብክሇት
ፕሮጀክቱ ሇኬሚካሌ አገሌግልት ጥቅም ሊይ የዋለ የተሇያዩ ኬሚካልች መያዥያ ያገሇጉ ፕሊስቲክ እቃዎች በተሇይም
የፀረተባይ እና የፀረአረም ማጥፌያ መያዥ ያገሇገለ የፕሊስቲክ እቃዎችን በሚያመሊሌስበት/ ከተሇያዩ ቦታዎች ወዯ
ፕሮጀክቱ በሚመጣበት ወቅት እና በፊብሪካው ቦታ ሊይ በሚቀመቱበት እና ወዯ ምርት በሚገቡበት ወቅት፡፡
9.2.3.1.8. ከፌተኛ መጥፍ/ ያሌተሇመዯ ሽታ በአካባቢው መፇጠር፡
የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት በባህሪዎ የፀረ ተባይ እና ነፌሳት የሚረጩት ኬሚካልች የሚጠቀም በመሆኑ ምክንያት
በአካባቢው ሊይ ያሌተሇመዯ መጥፍ ሽታ ይፇጠርሌ፡፡ ይህም በአካባቢው የሚኖረውን ማሀበረሰቡን ሇተሇያዩ የመተንፇሻ
አካሌ ጋር የተየያዘ በሽታ እንዱጋሇጥ ያዯርገዋሌ፡፡
9.2.3.1.9. የዯን እና ደር እንስሳት ሊይ ጉዲት መዴረስ
ፕሮጀክቱ በ1000 ሄክታር ሊይ የሚሇማ በመሆኑ እና በፕሮጀክቱ አካባቢ የተሇያየ ሃገር በቀሌ ዛፌ በመኖሩ እና ፕሮጀክቱ
ወዯ ስራ ሲገባ በፕሮጀክቱ የሚገኙትን ዛፍች በመቁረጥ የአካባቢውን የዯን መመናመን ከፌተኛ ያዯርገዋሌ በዚህ ምክንያት
በአካባቢው የሚኖሩ የደር እንስሳት ቦታውን ሇቀው የመሰዯዴ እዴሌ ከፌተኛ ይሆናሌ፡፡

38
 9.2.3.1.10. በአካባው የሚኖሩ አእዋፊት፣ እና ንብ ህይዎት ሊይ ችግር መፇጠር
በአብዛኛው አእዋፊት ምግባቸውን እጥዋትን እና ነፌሳትን በመመገብ የሚኖሩ በመሆናቸው ምክንያት በፕሮጀክቱ
ምክንያት በብዛት የሚረጨው ፀረ ኬሚካሌ እና ነፌሳት በሚመገቡት እፅዋት እና ነፌሳት በቀጥታ ተጉጂ ይሆናለ፡፡
በመስክ በተዯረገው ምሌከታ መሰረት አካባቢው የተሇያዩ ብርቅየ የአእዋፌ ስሇሚገኙ የአእዋፌ መጥፊት ሉስከትሌ
ይችሊሌ፡፡
9.2.3.1.11. በአካባው የሚኖሩ አእዋፊት፣ እና ንብ ህይዎት ሊይ ችግር መፇጠር
በአብዛኛው አእዋፊት ምግባቸውን እጥዋትን እና ነፌሳትን በመመገብ የሚኖሩ በመሆናቸው ምክንያት በፕሮጀክቱ
ምክንያት በብዛት የሚረጨው ፀረ ኬሚካሌ እና ነፌሳት በሚመገቡት እፅዋት እና ነፌሳት በቀጥታ ተጉጂ ይሆናለ፡፡
በመስክ በተዯረገው ምሌከታ መሰረት አካባቢው የተሇያዩ ብርቅየ የአእዋፌ ስሇሚገኙ የአእዋፌ መጥፊት ሉስከትሌ
9.2.3.2. በምርት ማምረት ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
9.2.3.2.1. በስራ ሊይ የሚከሰቱ አዯጋዎች
የሰብሌ ሌማት ሊይ የሚሰሩ ሰራተኞች ብዙ ጊዜ የህመም ስሜት ይሰማቸውሌ በሚሰሩበት ብዙውን ጊዜ ሇኬሚካሌ
ተጋሊጭ በመሆናቸው ምክንያት ህመም ይታይባቸዋሌ፡፡
9.2.3.2.2. በህብረተሰብ ጤና ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
በንክኪ ሉተሊሇፌ የሚችለ በሽታዎች፡-የፕሮጀክቱ ሰራተኞች ከተሇያዩ አካባቢ የሚመጡ ከመሆናቸው በዚህ የመስራት
ሂዯት ውስጥ የሚፇጥሩት ግንኙነት እና ባሊቸው የግሇሰብ ባህርይ ምክንያት ሇተሊሊፉ በሽታ ይጋሇጣለ፡፡
ኤች.አይ. ቪ ኤዴስ፡- ፊብሪካዉ 347 ቋሚ ሰራተኞች የሚቀጥር ሲሆን እነዚህ ሰራተኞቹ ግንዛቤና ስሌጠና የማይሰጣቸዉ
ከሆነ ሇኤች.አይ. ቪ ኤዴስ ተጋሊጭ የመሆን እዴሌ ይኖራቸዋሌ፡፡
9.2.3.2.3. በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ በአካበቢ ጤና ሊይ የሚዯርስ ጉዲት
ፕሮጀክቱ የሰብሌ ሌማት የሚያመርት በመሆኑ በፕሮጀክቱ ምክንያት በማህበረሰቡ ጤና ሊይ ከጣፊጭ ምግብ ማምረት
ጋር በተየያዘ የሚፇጠረው ቆሻሻ በቀበላው የአከባቢ ንፅህና ሁኔታ በሚፇጠረው ብክሇት በቀበላው ማህበረስ ሊይ የጤና
ችግር ሉፇጠር ይችሊሌ፡፡
9.2.3.2.4. በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ ማህበራዊ ዯንነቱ ሊይ የሚዯርስ ጉዲት
በፕሮጀክቱ ምክንያት 347 የሰው ሃይሌ ወዯ አካባቢው የሚጨመር በመሆኑ እና የተሇያዩ ባህርያት ሉኖር ስሇሚችሌ
ቀበላ አንከሻ ሙንግት ማህበረስብ የነበረውን የማህበራዊ መስተጋብር ሉያናጋው ይችሊሌ፡፡
9.2.3.2.5. በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ በኢኮኖሚያዊ ዯንነቱ ሊይ የሚዯርስ ጉዲት
በፕሮጀክት ምክንያት ቀበላ አንከሻ ሙንግት 1000 ሄክታር መሬት በመውሰዴ የሚሇማ በመሆኑ በዚህ ምክንያት
በቀበላው ሊይ የሚገኘውን እርሻ መሬት እጥረት ሊይ ላሊ ተጨማሪ ጫና ይፇጥራሌ፡፡
9.2.3.2.6. የአካቢውን ባህሌና ወግ መጣስ
አንዴ ፕሮጀክት ሇማትረፌ ብዙ የገብያ አማራጮችን ሉከተሌ ይችሊሌ እንዱሁም ከላሊ ዴርጅት ጋር ከፌተኛ ምረት
በተወሰነ ጊዜ ሇማቅረብ በሚገባው ውሌ ምክንያት ፕሮጀክቱ የአካባቢውን የባህሌ ቀናት የስራ ቀናት በማዴረግ ምክንያት
የአካቢውን ባህሌና ወግ ይጥሳሌ፡፡
9.2.4. በፕሮጀክቱ መዝጊያ ወቅት ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
ፕሮጀክቱ የአገሌግልት ዘመኑን ሲጨርስ በሁሇት መሌኩ ተጽእኖ ሉያስከትሌ ይችሊሌ፡፡ ይኸውም አንዯኛ የፕሮጀክት
ባሇቤቱ ያረጁ ማሽኖችንና ሳይነቅሌ እና ግንባታዎች ሳያፇርስ ባለበት ሁኔታ ትቶት ከጠፊ ሲሆን ሁሇተኛው ዯግሞ በህጉ
መሰረት ግንባታዎችን በማፌረስ መሬቱን እንዯነበረ በሚያዯርግበት ጊዜ የሚከሰቱ ተጽእኖዎች ናቸው፡፡ ስሇዚህ በሁሇቱም
ምክንያት ሉዯርሱ የሚችለትን ተጽእኖዎች እንዯሚከተሇው ቀርበዋሌ፡፡

39
ፕሮጀክቱ በህጉ መሰረት ሳይፇርስ ባሇበት ሁኔታ ከተተወ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተጽእኖዎች፡
ማሽኖችንና ሳይነቅሌ እና ግንባታዎች ሳያፇርስ መሬቱ እንዯነበረ ሳይስተካከሌ ከተተው የተሇያዩ ተጽእኖዎችን ያስከትሊሌ
እነሱም፡
ሇላቦችና ጉዲት ሇሚያዯርሱ ተባይና እንስሳት መዯበቂያ መሆን፡ግንባታዎች ሳያፇርስ መሬቱ እንዯነበረ ሳይስተካከሌ
ከተተው ወንጀሇኞችና ላቦች እንዱሁም ጉዲት የሚያዯርሱ እንስሳትና ተባዮች መኖሪያ ስሇሚሆኑ በአካባበው ሇሚኖሩ
ሰዎች ወይም አጎራባች ፊብሪካዎች ችግር ይፇጥራለ፡፡
በወረዲ አስተዲዯሩ ሊይ ተጫማሪ ወጭ ማስከተሌ፡- ፕሮጀክቱ የነበረበትን ቦታ በማስተካከሌ ሇላሊ አገሌግልት ሇማዋሌ
ግንባታወችን ማፇራረስና መሬቱን ማስተካከሌ አሇበት ሇዚህም ወጭ ያስከትሌበታሌ፡፡
9.2.4.1. ግንባታወን በማፌረስ ወቅት በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
9.2.4.1.1. የአየር ጥራት ሇወጥ
አቧራ እና ትናንሽ መጠን ያሊቸው ብናኞች ህንፃዎች በሚፇርሱበት ወቅት ስሇሚፇጠሩ ጊዜያዊ የአየር ጥራት ሇዉጥ
በፊብሪካዉ አካባቢ ሉኖር ይችሊሌ፡፡ ይሁን እንጅ አቧራው በተዯጋጋሚ ሉፇጠር አይችሌም (ህንጸው ሲፇርስ ብቻ
የሚፇጠር ነው)፡፡ አነስተኛ መጠን ያሇው አቧራ ፌርስራሹ በሚጫንበት ጊዜ የሚፇጠር ሲሆን በመኪና ተጭኖ
በሚዯፊበት ጊዜም እንዱሁ መጠነኛ አቧራ ሉፇጠር ይችሊሌ፡፡ በአጠቃሊይ በፕሮጀክት መዝጊያው ጊዜ የሚፇጠረው አቧራ
አሌፍ አሌፍ የሚፇጠር ከመሆኑም በተጨማሪ ህንጻው በሚፇርስበት ጊዜ ከሚፇጠረው ውጭ ያሇው መጠኑ አነስተኛ
ነው፡፡ በንፊስ ቀን አቧራ ካሌተፇጠረ በስተቀር ችግር በሚፇጥረው በቅርብ ርቀት ውስጥ እንዯሚሆን ይገመታሌ፡፡
9.2.4.1.2. የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር
ህንፃዎች በሚፇርሱበት ወቅት ከሚፇጠሩ የብልኬት ስብርባሪ/የህንፃ ፌርስራሽ፣ ቁርጥራጭ እንጨትና ብረት እና ከተሇያዩ
የግንባታ ቁሳቁሶች የሚፇጠር ዯረቅ ቆሻሻ ይኖራሌ፡፡ አብዛኞቹ ጥቅም ሊይ የሚውለ ነገሮች ከተነሱሇት በኋሊ ቀሪው
በሚያዘጋጀው መዴፉያ ቦታ ካሌተዯፊ በዝናብና በነፊስ በመጓጓዝ መንገድችን ያበሊሻሌ፣ የውሃ መውረጃዎችን ይዘጋሌ
እንዱሁም አካባቢው ሇአይን የማይስብ አንዱሆን ያዯርጋሌ፡፡
9.2.4.1.3. የዴምፅ ብክሇት
ህንፃዉ ሲፇርስ ከፌተኛ የሆነ ዴምፅ ሉፇጠር ይችሊሌ፡፡ይህ ዴምፅ የሰራተኞች ምቾት ሉነሳ ይችሊሌ፡፡
9.2.5. በፕሮጀክት መዝጊያ ወቅት በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
9.2.5.1. ከስራ መፇናቀሌ
ፕሮጀክቱ ሲዘጋ ሉያስከትሌ የሚችሇዉ ዋናዉ አለታዊ ተፅዕኖ የቋሚ ሰራተኞች ከስራ ገበታቸዉ መፇናቀሌ ነዉ፡፡ ይህ
ዯግሞ በኑሯቸዉ ሊይ ከፇተኞ የኢኮኖሚ ጫና ያሳዴርባቸዋሌ፡፡ የፕሮጀክቱ ፕሮፖዛሌ እንዯሚያመሇክተዉ በምርት
ማምረት ወቅት ፊብሪካዉ ሇ347 ሰዎች ቋሚ የስራ ዕዴሌ ይፇጥራሌ፡፡ ስሇዚህ በፕሮጀክቱ መዝጊያ ወቅት 347 ሰዎች
ከስራ ይፇናቀሊለ ማሇት ነዉ፡፡ ይህ ዯግሞ በእነሱ ስር የሚተዲዯሩ ቤተሰቦቻቸዉንም ጭምር ይጎዲሌ፡፡
9.2.6. ተዯማሪ ተፅዕኖ
ከፌተኛ የውሃ ፌሊጎት መጨመር፡-የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ከፌተኛ የውሃ ፌጆታ የሚጠይቅ በመሆኑ ይህ ፕሮጀክት
በ1000 ሄክታር ሊይ በሚቋቋምበት ላልች ሇእርሻ ሌማት ፕሮጀክቶች ቦታ የወሰደ ሲሆን ፕሮጀክቶቹ ስራ በሚጀምሩበት
ወቅት የሚጠቀሙበትን ውሀ የከርሰ ምዴር ውሃን ከሚታዯስበት ፌጥነት አስበሌጦ በመጠቀም የውሃውን መጠን
እንዱቀንሰው ያዯርጋሌ በአካባቢው ያሇውን በከረሰ ምዴር ውሃ ሃበት ብክነት ያስከትሊሌ፡፡
የዉሃ አካሊት ብክሇት መጨመር፡- ፕሮጀክቱ ፌሳሻ ቆሻሻ ወዯ ዉሃ መዉረጃ መስመር የሚሇቅ ከሆነ እና ላልች
ፕሮጀክቶችም ተመሳሳይ ዴርጊት የሚያከናዉኑ ከሆነ በአካባቢዉ ሊይ የሚያስከትለት ተዯማሪ ተፅእኖዉ ከፌተኛ ይሆናሌ፡

40
የአፇር ሃብትብክሇት መጨመር፡- ፕሮጀክቱ ዯረቅ ቆሻሻ በተሇይም የፀረተባይ እና የፀረአረም ማጥፌያ መያዥ ፕሊስቲኮች
ሊይ የሚጥሌ ከሆነ እና ላልች ፕሮጀክቶችም ተመሳሳይ ዴርጊት የሚከዉኑ ከሆነ አካባቢዉ ሊይ የሚያመጡት የአፇር
እና የዉሃ አካሊት ብክሇት ተዯማሪ ተፅእኖዉ ከፌተኛ ይሆናሌ፡፡
9.2.7. በዙሪያዉ ያሇዉ አካባቢ ፕሮጀክቱ ሊይ የሚያዯርሰዉ አለታዊ ተዕፅኖ
በፕሮጀክቱ አካባቢ ባለት አሌፍ አሌፍ ሰፊሪ አርሶ አዯር እርሻ መሬት ችግር መፇጠር፡-የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት
በባህሪዎ በብዛት ኬሚካሌ በሚጠቀምበት ምክንያት በፕሮጀክቱ ዙርያ ባለት የእርሻ መሬቶች ባሇቤቶች ሊይ የመሬቱ
ምርታማነት በሚረጨው ኬሚካሌ ምክንያት የመቀነስ ችግር ያስከትሊሌ፡፡
አይጥ ወዯ ፕሮጀክቱ ግቢዉ መጋዝን በመግባት በጥሬ እቃ ወይም ምርት ሊይ ጉዲት ማዴረስ፡- በአካባቢዉ ሊይ አይጥ
የሚራባ ከሆነ ፕሮጀክቱ ሊይ ጉዲት ሉያዯርስ ስሇሚችሌ ተገቢዉን ጥንቃቄ ማዴረግ ያስፇሌጋሌ፡፡
9.2.8. የተፅዕኖ ግምገማ፤ ትንበያና የእርግጠኝነት ዯረጃ
ፕሮጅክቱ ሲተገበር ሉዯርሱ የሚችለ አዎንታዊ እና አለታዊ ተፅዕኖዎች በዚህ ምዕራፌ ከሊይ ተተንትነዋሌ፡፡ ነገር ግን
ሇሁለም ተጽእኖዎች እኩሌ ትኩረት ሉሰጣቸው አይገባም ምክንያቱም የጉዲቱ መጠን ከፌ ሊሇው የሚቀመጠው የማቃሇያ
እርምጃ አካባበው ሉሸከመው ሇሚችሇው ተጽእኖ ከሚቀመጠው የማቃሇያ እርምጃ የበሇጠ ሉሆን ይገባሌ፡፡ ሇዚህ እንዱረዲ
ከተዘረዘሩት ተጽእኖዎች መካከሌ ትኩረት ሉዯረግባቸው የሚገባቸውን መሇየትና ማውጣት አስፇሊጊ ነው፡፡ በዚህ እርእስ
ስር በዋናነት የአጥኝ ቡዴኑን ሌምዴና ሙያዊ ግምት ጥቅም ሊይ የዋሇ ቢሆንም በአማራ ብሄራዊ ክሌሊዊ መንግስት
የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ መመሪያ ምዕራፌ አምስት ክፌሌ 5.10 እና በዩናይትዴ ኔሽን የአካባቢ ጥበቃ የስሌጠና ማኑዋሌ
UNEP EIA Training manual section E topic 6 (UNEP, June 2002) መሰረት በማዴረግ የማወዲዯሪያ ነጥቦች
በማዘጋጀት ተጽእኖዎች ተመዝነዋሌ/ተወዲዴረዋሌ፡፡ ቀጥል የቀረበው ሰንጠረዥ 8.1 ማወዲዯሪያ መስፇርቶች በመጠቀም
የጥናት ቡዴን ባሇሙያዎች ሇእያንዲንደ ተጽእኖ ዯረጃዎችን እንዱያስቀምጡ የተዯረገ ሲሆን በአጠቃሊይ የተጽእኖውን
ዯረጃ ትኩረት የሚያስፇሌገውና የማያስፇሌገው በሚሌ እንዱመዯብ ተዯርጓሌ፡፡
9.3. የተጽዕኖ ግምገማ
በዚህ የተጽዕኖ ግምገማ ሌየታ መሰረት ከፌተኛ ተጽዕኖ ያሊቸውን በዚህ ሂዯት ውስጥ ከተጠቀሱት ተፅዕኖዎች መካከሌ
ዋነኞቹ ከፌ ተዯርገው የተወሰደ ሲኖኑ ተጽዕኖ የላሊቸውን አያካትትም፡፡ የተጽዕኖ ግምገማ የሚዯረገው በዚህ ሪፖርት
ክፌሌ 8-1 የተገሇጹትን ዘዳዎች በመመርመር ነው ሠንጠረዥ 8-1 የተፅዕኖ ውጤቶችን በተመረጡ መስፇርቶች ሊይ
ተመስርቶ ያሳያሌ፡፡ የተወሰኑ ተፅዕኖዎች በፕሮጀክቱ ከአንዴ የፕሮጀክቱ ምዕራፌ በሊይ የሚከናወኑ በመሆናቸ
ዴግግሞሽን ሇማስቀረት ከዚህ በታች በተዘረዘሩት ሰንጠረዥ ውስጥ የተዘረዘሩትን ነገሮች ሇማስቀረት የሚረደ ናቸው፡፡

41
 ሠንጠረዥ 8 1: ተጽዕኖ ባህርይ ማጠቃሇያ ሰንጠረዥ
1 2 3 4 5 6 7
ተጽዕኖ ባህርይ መጠን ዯረጃ/ቦታ የፕሮጀክቱ የሚቆይበት የመከሰት እዴለ/ ትኩረት
ተፇጥሮ ምዕራፌ ጊዜ ጊዜ ሁኔታ ያስፇሌገዋሌ?
የተፅዕኖ አይነት
በፏሮጀክቱ ምክንያት የሚከሰቱ ተጽዕኖዎ
አዎንታዊ ተጽዕኖዎች
የስራ እዴሌ መፇጠር ቀጥተኛ መካከሇኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በግንባታና በምርት ሇአጭርም/ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ማምረት ምዕራፍች ሇረጅም ጊዜ
በአካባው የተመረተ የተመረተ የሰብሌ ቀጥተኛ መካከሇኛ በፕሮጀክቱ በምርት ማምረት ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አያሰፌሌገዉም
ሌማት አካባቢ እና ምዕራፌ
በሃገር አቀፌ
ሇመንግስት ገቢ ማስገኘት ቀጥተኛ በጣም በፕሮጀክቱ በምርት ማምረት ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አያሰፌሌገዉም
ያሌሆነ ዝቅተኛ አካባቢ እና ምዕራፌ
በሃገር አቀፌ
የፕሮጀክቱ ባሇቤት ገቢ ማስገኘት ቀጥተኛ መካከሇኛ በፕሮጀክቱ በምርት ማምረት ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አያሰፌሌገዉም
አካባቢ እና ምዕራፌ
በሃገር አቀፌ
አለታዊ ተጽዕኖዎች

3
ተፇጥሮ የሚገሇጠው ተጽዕኖው በቀጥታ በተዘዋዋሪ ወይም ዴምር
3
መጠን የሚገሇጠው ተጽእኖው ሁኔታ ከፌተኛ, መካከሇኛ ወይም ዝቅተኛ (ወይም ዯግሞ ያነሰ)
3
ዯረጃ የሚገሌጠው የተጽዕኖው ስነ ምዴራዊ ወይም ሌዩ ሽፊን ሁኔታ በፕሮጀክቱ ቦታ፤በአካባቢው ወይም በክሌሌ
3
የፕሮጀክቱ ምዕራፌ የሚገሌጠው የሚከሰተው ተጽዕኖዎች በፕሮጀክቱ ውስጥ በሚሰሩበት ጊዜ የሚከናወኑ ተግባራትን ዯረጃዎች ያመሇክታሌ ሇምሳላ
በግንባታ, በምርት በጥገና ወይም በማብቂያ
3
ጊዜ የሚገሌጠው ተጽዕኖዎች የሚቆዩበት ጊዜ ሲሆን የአጭር ጊዜ (ከ 1 ዓመት ያነሰ)፤ የማያቋርጥ መካከሇኛ (ከ 1 እስከ 5 ዓመት) ወይም ሇረጅም ጊዜ ከ
5 ዓመት በሊይ
3
የመከሰት ሁኔታ የሚገሌጠው ተፅዕኖው ሉከሰት የሚችሌ ወይም የማይችሌ እንዯሆነ
3
አስፇሊጊነት የሚገሌጠው በላልች ተጽዕኖዎች ባህሪያት ሊይ የተመረኮዘ እና የባሇሙያ ፌተሻዎችን በመጠቀም (አዎን የሚሇው አስፇሊጊ ሇሆኑት እና ምንም
ትርጉም የሇውም አይዯሇም)

42
 1 2 3 4 5 6 7
ተጽዕኖ ባህርይ መጠን ዯረጃ/ቦታ የፕሮጀክቱ የሚቆይበት የመከሰት እዴለ/ ትኩረት
ተፇጥሮ ምዕራፌ ጊዜ ጊዜ ሁኔታ ያስፇሌገዋሌ?
የተፅዕኖ አይነት
በግንባታ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ
አለታዊ ተፅኖዎች
ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በግንባታ ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የብዝሃ ሕይወት መጥፊት
የአፇር መሸርሸር/መከሊት ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በግንባታ ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ብናኝ አቧራዎች መፇጠርና መጨመር ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በግንባታ ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በግንባታ ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የዴምፅ ብክሇት ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በግንባታ ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በግንባታ ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
በእንሰሳትና እፀዋት ሊይ ሉዯርስ የሚችሌ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በግንባታ ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የማይችሌ አያሰፌሌገዉም
አለታዊ ተፅዕኖ
በግንባታ ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ
አለታዊ ተፅኖዎች
የስራ ሊይ አዯጋዎች መከሰት ቀጥተኛ መካከሇኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በግንባታ ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
በምርት ማምረት ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ
አለታዊ ተፅኖዎች

43
 1 2 3 4 5 6 7
ተጽዕኖ ባህርይ መጠን ዯረጃ/ቦታ የፕሮጀክቱ የሚቆይበት የመከሰት እዴለ/ ትኩረት
ተፇጥሮ ምዕራፌ ጊዜ ጊዜ ሁኔታ ያስፇሌገዋሌ?
የተፅዕኖ አይነት
ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የብዝሃ ሕይወት መጥፊት
የአየር ብክሇት ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የውሃ አካሊት ሇብዙ ጊዜ የሚቆይ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ኬሚካሌ የመበከሌ ችግር

በአፇር ሃብት ሊይ አካሊት ሇብዙ ጊዜ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የሚቆይ የመበከሌ ችግር
የኬሚካሌ ብክሇት ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
በአካባው የሚኖሩ አእዋፊት፣ እና ንብ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ህይዎት ሊይ ችግር መፇጠር
ከፌተኛ መጥፍ/ ያሌተሇመዯ ሽታ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
በአካባቢው መፇጠር፡
የዯን እና ደር እንስሳት ሊይ ጉዲት ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
መዴረስ
በአካባው የሚኖሩ አእዋፊት፣ እና ንብ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ህይዎት ሊይ ችግር መፇጠር
በምርት ማምረት ምዕራፌ በማህበረ-
ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ
የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
በስራ ሊይ የሚከሰቱ አዯጋዎች ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
በህብረተሰብ ጤና ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
አለታዊ ተፅኖዎች
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ በአካበቢ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ጤና ሊይ የሚዯርስ ጉዲት
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ ማህበራዊ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ዯንነቱ ሊይ የሚዯርስ ጉዲት
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
በኢኮኖሚያዊ ዯንነቱ ሊይ የሚዯርስ ጉዲ
44
 1 2 3 4 5 6 7
ተጽዕኖ ባህርይ መጠን ዯረጃ/ቦታ የፕሮጀክቱ የሚቆይበት የመከሰት እዴለ/ ትኩረት
ተፇጥሮ ምዕራፌ ጊዜ ጊዜ ሁኔታ ያስፇሌገዋሌ?
የተፅዕኖ አይነት
የአካቢውን ባህሌና ወግ መጣስ ቀጥተኛ መካከሇኛ አካባቢያዊ በምርት ምዕራፌ አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
በፕሮጀክቱ መዝጊያ ወቅት የሚከሰቱ
ተፅዕኖዎች
ግንባታወን በማፌረስ ወቅት በባዮፉዚካሌ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ
አለታዊ
ቀጥተኛ ዝቅተኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በፕሮጅቱ መዝጊያ ሇአጭር ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
የአየር ጥራት ሇወጥ ምዕራፌ
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር ቀጥተኛ ዝቅተኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በፕሮጅቱ መዝጊያ ሇአጭር ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ምዕራፌ
የዴምፅ ብክሇት ቀጥተኛ ዝቅተኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በፕሮጅቱ መዝጊያ ሇአጭር ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ምዕራፌ
በፕሮጀክት መዝጊያ ወቅት በማህበረ-
ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ
የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
ከስራ መፇናቀሌ ቀጥተኛ ከፌተኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በፕሮጅቱ መዝጊያ ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ምዕራፌ
ተዲማሪ ተጽእኖ
ከፌተኛ የውሃ ፌሊጎት መጨመር ተዲማሪ መካከሇኛ በሰፉ ቦታ በምርት ማምረት ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ምዕራፌ
የውሃ አካሊት ብክሇት መጨመር ተዲማሪ መካከሇኛ በሰፉ ቦታ በምርት ማምረት ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ምዕራፌ
የአፇር ሃብት ብክሇት መጨመር ተዲማሪ መካከሇኛ በሰፉ ቦታ በምርት ማምረት ሇረጅም ጊዜ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ምዕራፌ
በዙሪያዉ ያሇዉ አካባቢ ፕሮጀክቱ ሊይ
የሚያዯርሰዉ አለታዊ ተዕፅኖ
በፕሮጀክቱ አካባቢ ባለት አሌፍ አሌፍ ቀጥተኛ ከፌተኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በምርት ማምረት አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ
ሰፊሪ አርሶ አዯር እርሻ መሬት ችግር ምዕራፌ
መፇጠር
አይጥ ወዯ ፊብሪካ ግቢዉ በመግባት ቀጥተኛ ከፌተኛ በፕሮጀክቱ ቦታ በምርት ማምረት አሌፍ አሌፍ ሉከሰት የሚችሌ አዎ

45
 1 2 3 4 5 6 7
ተጽዕኖ ባህርይ መጠን ዯረጃ/ቦታ የፕሮጀክቱ የሚቆይበት የመከሰት እዴለ/ ትኩረት
ተፇጥሮ ምዕራፌ ጊዜ ጊዜ ሁኔታ ያስፇሌገዋሌ?
የተፅዕኖ አይነት
በጥሬ እቃ ወይም ምርት ሊይ ጉዲት ምዕራፌ
ማዴረስ

46
 10. የማቃሇያ እርምጃዎች
በዚህ ምዕራፌ የምንመሇከተው በፕሮጀክቱ ትግበራ ምክንያት የሚከሰቱ አወንታዊና አለታዊ ተጽዕኖወቸ እንዴሁም
የአለታዊ ተጽዕኖወች የማቃሊያ እርምጃወች ሲሆን የጉዲቱ ወቅትም ፕሮጀክቱ ስራ ከጀመረ ጀምሮ ስሇሚሆን በግንባታ
ወቅትና ወዯስራ ሲገባ እና በፕሮጀከቱ ማብቂያ በማሇት መተንተኑ አስፇሊጊ መሆኑ የተጽኖው ትንታኔ በቀጥታ ግንባታ
ስራ ሲጀምር ሲሆን፤ ዝርዝር ሁኔታውን አንዴ ባንዴ እንዯሚከተሇው ተብራርተዋሌ፡፡
10.1. አዎንታዊ ተፅዕኖ
ሠንጠረዥ 10-1.የአወንታዊ ተፅዕኖ ማጎሌበቻ እርምጃዎች

አዎንታዊ ተፅዕኖ ማጎሌበቻ እርምጃዎች

የስራ እዴሌ መፇጠር  80% የሚሆኑት ሰራተኞችን ከጃዊ ወረዲ መቅጠር በተሇይም ከቀበላ አንከሻ
ሙንግት በፕሮጀክቱ ምክንያት ከተፇናቀለት መቅጥር፣
 ሇወንድች እና ሇሴት ስራ ፇሊጊዎች እኩሌ የስራ እዴሌ እና ክፌያ መስጠት፣
 የስራ እዴሌ መፇጠር
 ሇፕሮጀክት ባሇቤቱ ገቢ ማስገኘት
10.2. አለታዊ ተፅዕኖዎች
ሠንጠረዥ 10-2.የአለታዊ ተፅዕኖ ማቃሌያ እርምጃዎች
አወንታዊ ተፅዕኖ የተፅዕኖ ማቃሇያ እርምጃዎች
በግንባታ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ
ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች

ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት የብዝሃ ሕይወት  አረሞችን በዯረቅ ወራት በየወሩ እየተከታተለ ማፅዲት በዝናባማ ወቅት በየሶስት ወሩ
መጥፊት የማፅዲት ስራ መስራት
 ወራሪ አረሞች ሳያብቡና ሳያፇሩ ማጽዲትና ማቃጠሌ
የአፇር መሸርሸር/መከሊት  አፇር ተቆፌሮ ከወጣ በኋሊ መዯሌዯሌ/መጠቅጠቅ፣
 በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር በንፊስ አማካኝነት እንዲይጠረግ በግንባታ ወቅት በቀን 8
ሜትር ኩብ ውሃ ማርከፌከፌ /መርጨት።
ብናኝ አቧራዎች መፇጠርና መጨመር  በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር በንፊስ አማካኝነት እንዲቦን ሇመከሊከሌ በግንባታ ወቅት
በቀን 8 ሜትር ኩብ ውሃ ማርከፌከፌ /መርጨት።
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር  ሁለንም ቁርጥራጭ ብረቶችን እና እንጨትን፣ የቀሇም ዕቃዎችን በአግባቡ ሰብስቦ
መሸጥ/ሇሚፇሇግ መስጠት፡፡
 በግንባታ ቦታ የተፇጠረን ፌርስራሽ ብልኬትን ከፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኝ በተቆፇረዉ
ጎዴጓዲ ቦታ ሊይ መዴፊት እና መጠቅጠቅ
 ተሁለንም የሲሚንቶ፣ ጅፕሰም፣ ሚስማር ወዘተ መያዣዎች/የማሸጊያ ከረጢቶችን
ሇሚጠቀሙ ሰዎች መስጠት፡፡
የዴምፅ ብክሇት  ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጠር የግንባታ ማሽን (ልዯር፣ ኤክስካቫተር፣ ሚክሰር እና
ግራየንዯር) ሊይ ሇሚሰሩ ሇሁለም ሰራተኞች የጆሮ መሸፇኛ (Ear muffles) ማቅረብ
አና እንዱጠቀሙበት ማስገዯዴ፡፡
 ምሽት ሊይ ከ70 ዳሲቤሌ በታች ዴምፅ ሉፇጥሩ የሚችለ የግንባታ ማሽኖች ብቻ
ጥቅም ሊይ ማዋሌ፡፡
የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር  ሁሇት የወንዴ እና የሴት ሽንት ቤት ማዘጋጀት

በግንባታ ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ

ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
የስራ ሊይ አዯጋዎች መከሰት
በምርት ማምረት ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት
ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
 ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የማያዲሌጥ/የማያንሸራት ጫማ እንዱያዯርጉ ማቅረብ፣
 ከፌታ ሊሊቸው ስራዎች መወጣጫ መሰሊሌ ማዘጋጀ
 ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የስራ አሌባሳት (ሄሌሜት፣ መከሊከያ መነጽር ፣
ጭምብሌ እና ጓንት) ሉሟሊሊቸው ይገባሌ፡፡
 በግንባታ ወቅት ቢያንስ ሁሇት ግዜ ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የስራ ሊይ የዯህንነት
ስሌጠናዎች መሰጠት አሇበት፡፡

47
ወራሪ አረሞችን በማሰራጨት ምክንያት የብዝሃ ሕይወት  አረሞችን በዯረቅ ወራት በየወሩ እየተከታተለ ማፅዲት በዝናባማ ወቅት በየሶስት ወሩ
መጥፊት የማፅዲት ስራ መስራት
 ሙለ በሙለ ንፁህ የተቀናጀ እርሻ ሌማት ምርት ዘር መግዛት፡፡
የአየር ብክሇት  ኬሚካልችን መሇያ መሇጠፌና በየጊዜዉ ክትትሌና ቁጥጥር ማካሄዴ
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት ንፊስ በሚነፌስበት ወቅት ሙለ በሙለ
መጠቀም ማቆም
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት በ12 ስዓት ውስጥ ዝናብ የሚዘንብ ከሆነ
ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም
 ተባይ የሚቋቋሙ ዝርያዎችን በመጠቀም የፀረ ተባይ መዴህኒትን መጠቀም መቀነስ
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር  የአዯገኛና መርዛማ ኬሚካልችን መያዣ ሇአምራች ኩባንያ መመሇስ ወይም ሇአስወጋጅ
ኩባንያ ማስረከብ
 የማዲበሪያ ኬሻን መሌሶ መጠቀም ወይም ሇተጠቃሚ ማስተሊሇፌ
 30 የቆሻሻ ማጠራቀሚያ ቅርጫቶች በግቢዉ በተሇያዩ ቦታዎች በማዘጋጀት ቆሻሻን
ማጠራቀም እና የቆሻሻ ማጠራቀሚያ ቅርጫቶች እየተከታተለ ማፅዲት
 እንዯገና ጥቅም ሊይ ሉዉለ የሚችለትን የፕሊስቲክ መያዥያ በሰዴስት ወር አንዴ ጊዜ
ባግባቡ ጥቅም ሊይ ማዋሌ ወይም መሸጥ፡፡
 በተፇቀዯ ቦታ ቆሻሻን ማስወገዴ ቆሻሻን በማቃጠያ ኢንስኒሬተር መገንባት እና
ማቃጠሌ
 የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ ፕሊስቲኮች በፕሮጀክቱ የብቻቸው ሇራሳቸው በተሰራ
መጋዝን እና ኮንቴነር ብቻ ሙለ በሙለ ማስቀመጥ እና በብረት የተሰራ ኮንቴነር
ሁኖ በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ ፕሊስቲክ እቃዎች
ብቻ የሚሌ መሇጠፌ፡፡
የፇሳሽ ቆሻሻ መፇጠር  30 ሜትሪክ ኩቢክ ሴፌቲ ታንክ ማዘጋጀትና ሴፌቲ ታንኩ 50ሴንቲ ሜትር ሲቀረው
ማስወገዴ፡፡
 ሇ347 ያክሌ በግሇሰብ በአመት ሁሇት ጊዜ ስሇ ግሌንፅህና አጠባበቅ እና አይነምዴር
በየቦታው መጠቀም የሚያመጠውን ጉዲት በተመሇከተ ስሌጠና መስጠት
የውሃ አካሊት ሇብዙ ጊዜ የሚቆይ ኬሚካሌ የመበከሌ  የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ በሙለ በብዛሕይዎት መሸፇን
ችግር  ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
 የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ እርጭት ከሶስት ጊዜ በሊይ አሇማካሄዴ
በአፇር ሃብት ሊይ አካሊት ሇብዙ ጊዜ የሚቆይ የመበከሌ  የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ በሙለ በብዛሕይዎት መሸፇን
ችግር  ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
 የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ እርጭት ከሶስት ጊዜ በሊይ አሇማካሄዴ
የኬሚካሌ ብክሇት  የአግሮ ኬሚካሌ በሚጓጓዝበት ወቅት የራሱ የሆነ በብረት የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ
በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ
የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ እቃ ብቻ ወዯ ፕሮጀክቱ ማምጣት
 የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች በፕሮጀክቱ የብቻቸው ሇራሳቸው በተሰራ መጋዝን እና
ኮንቴነር ብቻ ሙለ በሙለ ማስቀመጥ እና በብረት የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ በኮንቴነሩ
ሊይ በአራቱም ማዕዘን የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ፡፡
 ሙለ በሙለ ሰው ሰራሽ ማዲበርያ አሇመጠቀም
 ሙለ በሙለ የፀረ ተባይ እና ነፌሳት መከሊከያ አሇመጠቀም
ከፌተኛ መጥፍ/ ያሌተሇመዯ ሽታ በአካባቢው መፇጠር፡  ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
 በአካበቢ ባሇው የውሃ አካሊት ሊይ ኬሚካልች እንዲይገቡ ጥቅም ሊይ የዋሇውን ውሃ
በመሬት ሊይ አሇመሌቀቅ ሊይ የዋሇውን ውሃ በመሬት ሊይ አሇመሌቀቅ
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት ንፊስ በሚነፌስበት ወቅት ሙለ በሙለ
መጠቀም ማቆም
 የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት በ12 ስዓት ውስጥ ዝናብ የሚዘንብ ከሆነ
ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም
የዯን እና ደር እንስሳት ሊይ ጉዲት መዴረስ  5 ሜትር ርዝመት ያሇዉ ሃገር በቀሌ ዛፌ እንዲቆረጥና ባሇበት እንዱቀጥሌ ማዴረግ
የተቆረጠ ከሆነ በአንዴ ዛፌ ምትክ 5 ሃገር በቀሌ ዛፌ መትከሌና መከባበከብ
 ሙለ በሙለ የደር እንስሳት መግዯሌ እና ማዯን ማቆም
 በአመት 10000 የሃገር በቀሌ ዛፍችን በፕሮጅከቱ ቦታ እና ሇአካባቢው ማህበረስብ
በማከፊፇሌ መትከሌ
በአካባው የሚኖሩ አእዋፊት፣ እና ንብ ህይዎት ሊይ  የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት ሙለ በሙለ ማታ ማካሄዴ
ችግር መፇጠር
በምርት ማምረት ምዕራፌ በማህበረ- ኢኮኖሚ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች

48
በስራ ሊይ የሚከሰቱ አዯጋዎች  ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ ኬሚካሌ የሚከሊከሌ ሌብስ ማቅረብ
 ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ ዓይኖችዎን ከአቧራ ሇመከሊከሌ የሚረዲ የጎማ
መነጽሮችን ወይም የፉት መከሇያ ማቅረብ
 ሇሰራተኞች ሙለ በሙለ ሇመከሊከሌ የመተንፇሻ አካሌን መከሊከያ ማቅረብ
 በአመት ሁሇት ጊዜ የሰራተኞችን ጤና ሙለ በሙለ ምርመራ ማካሄዴ
 አንዴ ክሌኒክ ማቋቋም
 የፕሮጀክቱ ፀረ ተባይና ነፌሳት ማስቀመጫ ቤት ከተፇቀዯሇት ሰው ውጭ መግባት
መከሌከሌ እና በሩ ሊይ በፅሁፌ መሇፀፌ ማስቀመጨው ቦታ በራሱ አጥር መታጠር
ይኖርበታሌ
 ሁለም የተሇያዩ ፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካልች በተሇያየ ቦታ ማስቀመጥና የራሳቸው
መዯርዯሪያ ማዘጋጀት እንዱሁም የአጠቃቀም መመሪያ አብሮ ማስቀመጥ
 ኬሚካልች ማስቀመጫ ቤት እሳት እንዲይነሳ ከሚከሊከሌ እቃዎች መገንባት
ይኖርበታሌ
በህብረተሰብ ጤና ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
በንክኪ ሉተሊሇፌ የሚችለ በሽታዎች  በአመት 2 ግዜ ሇ347 ሇሰራተነኞች ስሇ ተሊሊፉ በሽታዎች ስሌጠና መሰጠት
ኤች.አይ. ቪ ኤዴስ፡-  በአመት 2 ግዜ ሇ347 ሇሰራተነኞች ስሇ ኤች.አይ. ቪ ኤዴስ ስሌጠና መሰጠት
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ በአካበቢ ጤና ሊይ  ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ሙንግት ነዋሪዎች በአመት አንዴ ጊዜ ከጤናቸው ጋር
የሚዯርስ ጉዲት በተየያዘ የጤና ምርመራ ማዴረግ
 ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ሙንግት ነዋሪዎች በስዴስት ወር ሁሇት ጊዜ ስሇ
አካባቢ አያያዝ እና አጠቃሊይ ጤና አጠባበቅ በተመሇከተ ስሌጠና መስጠት
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ ማህበራዊ ዯንነቱ ሊይ  በፕሮጀክቱ ተቀጥረው የሚሰሩት ሰራተኞች ወርሃዊ ዯመወዝ ከሚሰሩት ስራ ጋር
የሚዯርስ ጉዲትት ሙለ በሙለ ተመጣጣጭ እና በቂ መሆን አሇበት
 በፕሮጀክቱ ተቀጥረው የሚሰሩት ሰራተኞች የሰራተኛ ማህበር መመስረት እና
ችግራቸውን በማህበሩ በኩሌ እንዱፇቱ ማዴረግ
 በፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኘውን መሰረት ሌማት ችግር በጋራ ከቀበላው ማህበረሰቡ ጋር
በአመት ሁሇት ጊዜ የመወያያ መዴረክ መፌጠር እና የበኩለን ዴርሻ መወጣት
 የአካባውን ማህበረሰብ ሃይማኖት ባህሌና ወግ ማክበር
 አካባቢዉ ማህበረሰብ ፌጆታ ቅዴሚያ መስጠት
በፕሮጀክቱ ቀበላ ማህበረሰብ በኢኮኖሚያዊ ዯንነቱ ሊይ  በቀበላ አንከሻ ሙንግት በፕሮጀክቱ ምክንያት መሬታቸውን የተወሰዯባቸውን
የሚዯርስ ጉዲት ማህበረሰብ በፕሮጀክቱ ሙለ በሙለ እንዱቀጠሩ ማዴረግ

የአካቢውን ባህሌና ወግ መጣስ  የማህበረሰቡን የባህሌ ቀናት በወር ውስጥ ያለትን አሇማምረት
 በስዴስት ወር አንዴ ጊዜ ከማህበረሰቡ ጋር መወያየት እና መግባባት

49
በፕሮጀክቱ መዝጊያ ወቅት የሚከሰቱ ተፅዕኖዎች
ግንባታወን በማፌረስ ወቅት በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት
ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
 የፕሮጀክቱን ግንባታ የሚያፇርሱ ሁለም ሰራተኞች የአፌና አፌንጫ ጭንብሌ
የአየር ጥራት ሇወጥ (ማስክ)ሉሰጣቸዉ/ሉያዯርጉ ይገባሌ፡፡
 በማፌረስ ወቅት በንፊስ አማካኝነት እንዲይቦን ሇመከሊከሌ በማፌረስ ወቅት በቀን 2
ሜ. ኩብ ውሃ መርጨት።
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር  ከግንባታ ፊራሽ የተፇጠረን ዯረቅ ቆሻሻን ማሇትም የግንብ ፌርስራሽ እና
ዴንጋይንጎዴጓዲ ቦታን ሇመሙሊት መጠቀም
 ቁርጥራጭ ብረቶችን እና እንጨቶችን በአግባቡ ሰብስቦ መሸጥ/መስጠት፡፡
የዴምፅ ብክሇት  ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጥሩ ማሽኖች የሚያንቀሳቅሱ ሰራተኞች የጆሮ መሸፇኛ ማቅረብ፡

በፕሮጀክት መዝጊያ ወቅት በማህበረ- ኢኮኖሚ

ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
ከስራ መፇናቀሌ  ሇቋሚ ሰራተኞን (347 ሰዎች) የካሳ ክፌያ (መቋቋሚያ) መስጠት፡፡
 ቋሚ ሰራተኞን (347 ሰዎች) ላሊ ፕሮጀክት ሊይ ማዛወር፡፡
ተዲማሪ ተጽእኖ
ሇከፌተኛ የውሃ ፌጆ  ውጤታማ የሆነ የመስኖ ውሃ አጠቃቀም መጠቀም ዴሪፕ የመስኖ ውሃ አጠቃቀም
 ከመጠን በሊይ የሆነ ውሃ የማጠጣት ሲስተም እና ሌምዴ ማስቀረት
የውሃ አካሊት ብክሇት መጨመር  ሇመፀዲጃ ቤት ፌሳሽ በቂ መጠን ያሇው ሴፕቲክ ታንክ (60 ሜ ኩብ) መገንባትአሇበት።
ይህ ሴፕቲክ ታንክ ግዴግዲዉ በዴንጋይ የሚገነባ ሲሆን ወሇለ በዯቃቅ አሸዋ የሚሸፇን
ይሆናሌ፣ ሴፕቲክ ታንኩ ሲሞሊ አመት 2 በማስመጠጥ ማዘጋጃ ቤቱባዘጋጀው የፌሳሽ
መዴፉያ ይዯፊሌ፡
የአፇር ሃብት ብክሇት መጨመር  በምርት ማምረት ወቅት አፇርን የሚበክለ ዯረቅ ቆሻሻዎችን ሙለ በሙለ በተገቢው
መንገዴ ማስወገዴ፡፡
በዙሪያዉ ያሇዉ አካባቢ ፕሮጀክቱ ሊይ የሚያዯርሰዉ
አለታዊ ተዕፅኖ
በፕሮጀክቱ አካባቢ ባለት አሌፍ አሌፍ ሰፊሪ አርሶ አዯር  ሙለ በሙለ በአካባቢው የሚገኙትን አሌፍ አሌፍ ሰፊሪ አርሶ አዯር አስፇሊጊውን
እርሻ መሬት ችግር መፇጠር የእርሻ ቦታ መስጠት

አይጥ ወዯ ፕሮጀክቱ ግቢዉ መጋዝን በመግባት በጥሬ  በጥሬ አቃ እና በምርት መጋዘን ዉስጥ የአይጥ ወጥመዴ ማስቀመጥ፡፡
እቃ ወይም ምርት ሊይ ጉዲት ማዴረስ

11. የአካባቢ አያያዝ ዕቅዴ

የአካባቢ አያያዝ እቅዴ ማሇት በአካባቢ ሊይ ተጽዕኖ የሚያዯርሱ ተግባራትን ወይም ክስተቶችን ሇመቀነስና ሇማሰወገዴ
እንዴሁም አወንተዊ ተጽኖወችን ሇማሻሻሌ የሚወሰደ እርምጀወችን ተግባራዊ እንዴሆኑ የሚየስችሌ ተግባር ነው፡፡ እነዚህ
በአካባቢ ተጽዕኖ ግምገማው ወቅት የተሇዩ ሲሆኑ የማሰተካካያና የማሻሻያ እርምጃወች በሙለ ተግባራዊ ካሌሆኑ
ፕሮጀክቱ ከአካባቢው ጋር ሇመስማማት የሚዯረገው ጥረት ሉሳካ አይችሌም፡፡ ፕሮጅክቱ በቆይታ ዘመኑ ሁለ ውጤታማ
እንዴሆን የፕሮጀክቱ የስራ እንቅስቃሴ ሁለ ከአካባቢ አያያዝ እቅዴ ጋር ተቀነጅቶ መሄዴ አሇበት፡፡ ስሇዚህ የዚህ
ፕሮጀክት የአካባቢ አያያዝ እቅዴ አጠቃሊይ ግቡ የተቀመጡትን የማስተካካያና የማሻሻያ ርምጃወች ተግባራዊ ማዴረግና
ተግባራዊነታቸውን መከታተሌ ነው፡፡
በዚህ ክፌሌ የሚዲስሰው ከፕሮጀክቱ ግንባታ እስከ ማጠቃሊያ ፕሮጀክቱ በአካባቢው ሊይ ሇሚየዯርሰው አለታዊ ተጽዕኖ
የማስተካካያ እርምጃወች እና አወንታዊ ተጽኖ ዯግሞ ሇማሻሻሌ ከሊይ የተጠቀሱትን እና ከዚህ በታች በሰንጠረዥ
የተገሇጹትን ነጥቦች በአካባቢ አያዝ እቅዴ አካቶ መንቀሳቀስ አሇበት ሇተግባራዊነቱም ሇአብክመ አካባቢ ዯን ደር እንስሳት
ጥበቃና ሌማት ባሇስሌጣን በተሇይም የአካባቢ ጥበቃ ባሇሙያወች መከታተሌ አሇባቸው፡፡

50
ሠንጠረዥ 11-1፡የአካባቢና ማህበራዊ አየያዝ ዕቅዴ- በግንባታ ወቅት

የፕሮጀክት ምእራፌ የፕሮጅክቱ ዝርዝር ሉከሰቱ የተመረጡ የማቅሇያ መፌትሄዎች የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ተግባራት የሚችለ ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
ተፅዕኖዎች መሇኪያ መጠን ተቋም 2012 2013 2014
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
በፕሮጀክቱ ምክንያት የሚከሰቱ አዎንታዊ ተጽእኖዎች

በግንባታ ምእራፌ የሰራተኛ ቅጥር የስራ እዴሌ 80% የሚሆኑት ሰራተኞችን % 36 የፕሮጀክት X X X X X X X X X -----
መፇጠር ከጃዊ ወረዲ መቅጠር በተሇይም ባሇቤት
ከቀበላ አንከሻ ሙንግት
በኢነደስትሪ መንዯር
ከተፇናቀለት መቅጥር፣
ሇወንድች እና ሇሴት ስራ % 100 የፕሮጀክት X X X X X X X X -----
ፇሊጊዎች እኩሌ የስራ እዴሌ እና ባሇቤት
ክፌያ መስጠት፣

በግንባታ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ

ተፅኖዎች
በግንባታ ምእራፌ የግንባታ ጥሬ እቃ ወራሪ አረሞችን አረሞችን በዯረቅ ወራት በየወሩ ወር 1 የፕሮጀክት X X X X X X 28,000
ማጓጓዝ በማሰራጨት እየተከታተለ ማፅዲት በዝናባማ ባሇቤት
ምክንያት ወቅት በየሶስት ወሩ የማፅዲት
የብዝሃ ስራ መስራት
ሕይወት ወራሪ አረሞች ሳያብቡና ሳያፇሩ ወር 1 የፕሮጀክት X X X X X X 28,000
መጥፊት ማጽዲትና ማቃጠሌ ባሇቤት
በግንባታ ምእራፌ የቁፊሮ እና የአፇር አፇር ተቆፌሮ ከወጣ በኋሊ % 100 የፕሮጀክቱ X X X X X X 78,000
ተቋራጭ
የግንባታ ስራ መሸርሸር/መከሊ መዯሌዯሌ/መጠቅጠቅ፣
ት በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር ሜ.ኩብ 10 የፕሮጀክቱ X X X X X X 60,000
ተቋራጭ
በንፊስ አማካኝነት እንዲይጠረግ
በግንባታ ወቅት በቀን 8 ሜትር
ኩብ ውሃ ማርከፌከፌ
/መርጨት።
በግንባታ ምእራፌ የቁፊሮ እና ብናኝ አቧራዎች በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር ሜ.ኩብ 10 የፕሮጀክቱ X X X X X X 20,000
ተቋራጭ
የግንባታ ስራ መፇጠርና በንፊስ አማካኝነት እንዲይጠረግ

51
የፕሮጀክት ምእራፌ የፕሮጅክቱ ዝርዝር ሉከሰቱ የተመረጡ የማቅሇያ መፌትሄዎች የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ተግባራት የሚችለ ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
ተፅዕኖዎች መሇኪያ መጠን ተቋም 2012 2013 2014
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መጨመር በግንባታ ወቅት በቀን 8 ሜትር
ኩብ ውሃ ማርከፌከፌ
/መርጨት።
በግንባታ ምእራፌ የቁፊሮ እና የዯረቅ ቆሻሻ ሁለንም ቁርጥራጭ ብረቶችን ኪ.ግ 2000 የፕሮጀክቱ X X X X X X -----
ባሇቤት
የግንባታ ስራ መፇጠር እና እንጨትን፣ የቀሇም
ዕቃዎችን በአግባቡ ሰብስቦ
መሸጥ/ሇሚፇሇግ መስጠት ፡፡
በግንባታ ቦታ የተፇጠረን ሜኩብ 500 X X X X X X 60,000
ፌርስራሽ ብልኬትን ከፕሮጀክቱ
አካባቢ የሚገኝ በተቆፇረዉ
ጎዴጓዲ ቦታ ሊይ መዴፊት እና
መጠቅጠቅ
ሁለንም የሲሚንቶ፣ ጅፕሰም፣ % 100 የፕሮጀክቱ X X X X X X -----
ተቋራጭ
ሚስማር መያዣዎች/የማሸጊያ
ከረጢቶችን ሇሚጠቀሙ ሰዎች
መስጠት፡፡
በግንባታ ምእራፌ የቁፊሮ እና የዴምፅ ብክሇት ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጠር ቁጥር 45 የፕሮጀክቱ X X X X X X 45,000
የግንባታ ማሽን (ልዯር፣ ባሇቤት
የግንባታ ስራ
ኤክስካቫተር፣ ሚክሰር እና
ግራየንዯር) ሊይ ሇሚሰሩ ሇሁለም
ሰራተኞች የጆሮ መሸፇኛ (Ear
muffles) ማቅረብ አና
እንዱጠቀሙበት ማስገዯዴ፡፡
ምሽት ሊይ ከ70 ዳሲቤሌ በታች ዳሲቢሌ 70 የፕሮጀክቱ X X X X X X 5,000
ዴምፅ ሉፇጥሩ የሚችለ የግንባታ ባሇቤት
ማሽኖች ብቻ ጥቅም ሊይ ማዋሌ፡
፡
በግንባታ ምእራፌ የቁፊሮ እና የፇሳሽ ቆሻሻ ሁሇት የወንዴ እና የሴት ሽንት ቁጥር 2 የፕሮጀክቱ X X X X X X 85,000
መፇጠር ቤት ማዘጋጀት ባሇቤት
የግንባታ ስራ

በግንባታ ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ

ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች

52
የፕሮጀክት ምእራፌ የፕሮጅክቱ ዝርዝር ሉከሰቱ የተመረጡ የማቅሇያ መፌትሄዎች የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ተግባራት የሚችለ ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
ተፅዕኖዎች መሇኪያ መጠን ተቋም 2012 2013 2014
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
በግንባታ ምእራፌ የግንባታ ስራ የስራ ሊይ ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች ቁጥር 45 የፕሮጀክቱ X X X X X X 270,000
የማያዲሌጥ/የማያንሸራት ጫማ ባሇቤት
ማካሄዴ አዯጋዎች
እንዱያዯርጉ ማቅረብ፣
መከሰት
ከፌታ ሊሊቸው ስራዎች % 100 የፕሮጀክቱ X X X X X X 80,000
መወጣጫ መሰሊሌ ማዘጋጀ ባሇቤት

ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች ቁጥር 45 የፕሮጀክቱ X X X X X X 270,000

የስራ አሌባሳት (ሄሌሜት፣ ባሇቤት
መከሊከያ መነጽር ፣ ጭምብሌ
እና ጓንት) ሉሟሊሊቸው ይገባሌ፡፡
በግንባታ ወቅት ቢያንስ ሁሇት ቁጥር 3 የፕሮጀክቱ X X X X X X 60,000
ግዜ ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች ባሇቤት
የስራ ሊይ የዯህንነት ስሌጠናዎች
መሰጠት አሇበት፡፡
ጠቅሊሊ ዴምር 1,061,000 ብር በአመት

53
 ሠንጠረዥ11-2፡የአካባቢና ማህበራዊ አየያዝ ዕቅዴ- በምርት ወቅት
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ 2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
በፕሮጀክቱ ምክንያት የሚከሰቱ አዎንታዊ ተጽእኖዎች
በምርት የሰራተኛ ቅጥር የስራ እዴሌ 80% የሚሆኑት ሰራተኞችን % 997 የፕሮጀክ X X X X X X X X X -----
ምእራፌ ቱ ባሇቤት
መፇጠር ከጃዊ ወረዲ መቅጠር በተሇይም
ከቀበላ አንከሻ ሙንግት
በኢነደስትሪ መንዯር
ከተፇናቀለት መቅጥር፣
ሇወንድች እና ሇሴት ስራ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X -----
ቱ ባሇቤት
ፇሊጊዎች እኩሌ የስራ እዴሌ
እና ክፌያ መስጠት፣
በምርት ማምረት ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
በምርት ሇምርት የሚሆን ወራሪ አረሞችን አረሞችን በዯረቅ ወራት በየወሩ ወር 1 የፕሮጀክ X X X X X X 28,000
ምእራፌ ቱ ባሇቤት
ጥሬ እቃ ማጓጓዝ በማሰራጨት እየተከታተለ ማፅዲት በዝናባማ
ምክንያት ወቅት በየሶስት ወሩ የማፅዲት
የብዝሃ ስራ መስራት
ሕይወት ሙለ በሙለ ንፁህ የሰብሌ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X -----
ቱ ባሇቤት
መጥፊት ሌማት ምርት ዘር መግዛት፡፡

በምርት የሰብሌ ሌማት የአየር ብክሇት ኬሚካልችን መሇያ መሇጠፌና ቁጥር 1 የፕሮጀክ X X X X X X 465,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቱ ባሇቤት
በየጊዜዉ ክትትሌና ቁጥጥር
ማካሄዴ

የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X -----

ቱ ባሇቤት
እርጭት ንፊስ በሚነፌስበት
ወቅት ሙለ በሙለ መጠቀም
ማቆም
የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X -----
ቱ ባሇቤት
እርጭት በ12 ስዓት ውስጥ

54
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
ዝናብ የሚዘንብ ከሆነ ሙለ
በሙለ መጠቀም ማቆም
ተባይ የሚቋቋሙ ዝርያዎችን % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X -----
ቱ ባሇቤት
በመጠቀም የፀረ ተባይ
መዴህኒትን መጠቀም መቀነስ
በምርት የሰብሌ ሌማት ዯረቅ ቆሻሻ የአዯገኛና መርዛማ ኬሚካልችን % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X -----
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቱ ባሇቤት
መያዣ ሇአምራች ኩባንያ
መመሇስ ወይም ሇአስወጋጅ
ኩባንያ ማስረከብ

የማዲበሪያ ኬሻን መሌሶ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 20,000

ቱ ባሇቤት
መጠቀም ወይም ሇተጠቃሚ
ማስተሊሇፌ

30 የቆሻሻ ማጠራቀሚያ ቁጥር 30 የፕሮጀክ X X X X X X 20,000

ቱ ባሇቤት
ቅርጫቶች በግቢዉ በተሇያዩ
ቦታዎች በማዘጋጀት ቆሻሻን
ማጠራቀም እና የቆሻሻ
ማጠራቀሚያ ቅርጫቶች
እየተከታተለ ማፅዲት

እንዯገና ጥቅም ሊይ ሉዉለ ወር 6 የፕሮጀክ X X X X X X 20,000

ቱ ባሇቤት
የሚችለትን የፕሊስቲክ
መያዥያ በሰዴስት ወር አንዴ
ጊዜ ባግባቡ ጥቅም ሊይ ማዋሌ
ወይም መሸጥ፡፡
በተፇቀዯ ቦታ ቆሻሻን ማስወገዴ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 5,000
ቱ ባሇቤት
ቆሻሻን በማቃጠያ ኢንስኒሬተር
መገንባት እና ማቃጠሌ
የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ ቁጥር 1 የፕሮጀክ X X X X X X 500,000

55
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
ፕሊስቲኮች በፕሮጀክቱ ቱ ባሇቤት
የብቻቸው ሇራሳቸው በተሰራ
መጋዝን እና ኮንቴነር ብቻ
ሙለ በሙለ ማስቀመጥ እና
በብረት የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ
በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን
የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ
ፕሊስቲክ እቃዎች ብቻ የሚሌ
መሇጠፌ፡፡
በምርት የሰብሌ ሌማት ፇሳሽ ቆሻሻ 30 ሜትሪክ ኩቢክ ሴፌቲ ታንክ ሜትሪክ 30 የፕሮጀክ X X X X X X 250,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ማዘጋጀትና ሴፌቲ ታንኩ ኩቢክ ቱ ባሇቤት
50ሴንቲ ሜትር ሲቀረው
ማስወገዴ፡፡

ሇ347 ያክሌ በግሇሰብ በአመት ቁጥር 347 የፕሮጀክ X X X X X X 347,000

ሁሇት ጊዜ ስሇ ግሌንፅህና ቱ ባሇቤት
አጠባበቅ እና አይነምዴር
በየቦታው መጠቀም
የሚያመጠውን ጉዲት
በተመሇከተ ስሌጠና መስጠት

በምርት የሰብሌ ሌማት የውሃ አካሊት የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 5,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቱ ባሇቤት
ሇብዙ ጊዜ በሙለ በብዛሕይዎት መሸፇን
የሚቆይ ጥቅም ሊይ የሚውለትን % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 5,000
ቱ ባሇቤት
ኬሚካሌ ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
የመበከሌ ችግር የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ ቁጥር 3 የፕሮጀክ X X X X X X 30,000
እርጭት ከሶስት ጊዜ በሊይ ቱ ባሇቤት
አሇማካሄዴ
በምርት የሰብሌ ሌማት በአፇር ሃብት የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 5,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቱ ባሇቤት
ሊይ አካሊት በሙለ በብዛሕይዎት መሸፇን
ሇብዙ ጊዜ ጥቅም ሊይ የሚውለትን % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 5,000
ቱ ባሇቤት
የሚቆይ ኬሚካልች በአግባቡ መጠቀም
የመበከሌ ችግር የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ ቁጥር 3 የፕሮጀክ X X X X X X 30,000
እርጭት ከሶስት ጊዜ በሊይ ቱ ባሇቤት
አሇማካሄዴ
በምርት የሰብሌ ሌማት የኬሚካሌ የአግሮ ኬሚካሌ በሚጓጓዝበት % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 5,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቱ ባሇቤት
ብክሇት ወቅት የራሱ የሆነ በብረት

56
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ
በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን
የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች ብቻ
የሚሌ መሇጠፌ የአግሮ
ኬሚካሌ መያዥያ እቃ ብቻ
ወዯ ፕሮጀክቱ ማምጣት
የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 5,000
ቱ ባሇቤት
በፕሮጀክቱ የብቻቸው ሇራሳቸው
በተሰራ መጋዝን እና ኮንቴነር
ብቻ ሙለ በሙለ ማስቀመጥ
እና በብረት የተሰራ ኮንቴነር
ሁኖ በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም
ማዕዘን የአግሮ ኬሚካሌ
እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ፡፡
ሙለ በሙለ ሰው ሰራሽ % 60 የፕሮጀክ X X X X X X X X 100,000
ቱ ባሇቤት
ማዲበርያ አሇመጠቀም
ሙለ በሙለ የፀረ ተባይ እና % 60 የፕሮጀክ X X X X X X X X 100,000
ነፌሳት መከሊከያ አሇመጠቀም ቱ ባሇቤት

በምርት የሰብሌ ሌማት ከፌተኛ መጥፍ/ በአካበቢ ባሇው የውሃ አካሊት ሊይ % 100 የፕሮጀክቱ X X X X X X X X 30,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ባሇቤት
ያሌተሇመዯ ሽታ ኬሚካልች እንዲይገቡ ጥቅም ሊይ
በአካባቢው የዋሇውን ውሃ በመሬት ሊይ
መፇጠር፡ አሇመሌቀቅ ሊይ የዋሇውን ውሃ
በመሬት ሊይ አሇመሌቀቅ

የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 60,000

ቱ ባሇቤት
እርጭት ንፊስ በሚነፌስበት
ወቅት ሙለ በሙለ መጠቀም
ማቆም
የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ ስዓት 12 የፕሮጀክ X X X X X X X X 20,000
እርጭት በ12 ስዓት ውስጥ ቱ ባሇቤት
ዝናብ የሚዘንብ ከሆነ ሙለ

57
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
በሙለ መጠቀም ማቆም
በምርት የሰብሌ ሌማት የዯን እና ደር 5 ሜትር ርዝመት ያሇዉ ሃገር ቁጥር 5 የፕሮጀክ X X X X X X 30,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት እንስሳት ሊይ በቀሌ ዛፌ እንዲቆረጥና ባሇበት ቱ ባሇቤት
ጉዲት መዴረስ እንዱቀጥሌ ማዴረግ የተቆረጠ
ከሆነ በአንዴ ዛፌ ምትክ 5
ሃገር በቀሌ ዛፌ መትከሌና
መከባበከብ
ሙለ በሙለ የደር እንስሳት % 100 የፕሮጀክቱ X X X X X X X X 30,000
መግዯሌ እና ማዯን ማቆም ባሇቤት

በአመት 10000 የሃገር በቀሌ ቁጥር 10000 የፕሮጀክ X X X X X X 130,000

ዛፍችን በፕሮጅከቱ ቦታ እና ቱ ባሇቤት
ሇአካባቢው ማህበረስብ
በማከፊፇሌ መትከሌ
በምርት የሰብሌ ሌማት በአካባው የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ % 100 የፕሮጀክቱ X X X X X X X X 30,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ባሇቤት
የሚኖሩ እርጭት ሙለ በሙለ ማታ
ማካሄዴ
አእዋፊት፣ እና
ንብ ህይዎት
ሊይ ችግር
መፇጠር
በምርት ማምረት ምዕራፌ በማህበረ- ኢኮኖሚ
ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
በምርት የሰብሌ ሌማት በስራ ሊይ ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ ቁጥር 347 የፕሮጀክ X X X X X X 347,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት የሚከሰቱ ቱ ባሇቤት
ኬሚካሌ የሚከሊከሌ ሌብስ
አዯጋዎች
ማቅረብ
ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ ቁጥር 347 የፕሮጀክ X X X X X X 347,000
ቱ ባሇቤት
ዓይኖችዎን ከአቧራ ሇመከሊከሌ
የሚረዲ የጎማ መነጽሮችን
ወይም የፉት መከሇያ ማቅረብ
ሇሰራተኞች ሙለ በሙለ ቁጥር 347 የፕሮጀክ X X X X X X 350,000
ቱ ባሇቤት
ሇመከሊከሌ የመተንፇሻ አካሌን
መከሊከያ ማቅረብ

58
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
በአመት ሁሇት ጊዜ ቁጥር 1 የፕሮጀክ X X X X X X 300,000
ቱ ባሇቤት
የሰራተኞችን ጤና ሙለ
በሙለ ምርመራ ማካሄዴ
አንዴ ክሌኒክ ማቋቋም ቁጥር 1 የፕሮጀክ X X X X X X 1,247,000
ቱ ባሇቤት
የፕሮጀክቱ ፀረ ተባይና ነፌሳት % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 50,000
ቱ ባሇቤት
ማስቀመጫ ቤት ከተፇቀዯሇት
ሰው ውጭ መግባት መከሌከሌ
እና በሩ ሊይ በፅሁፌ መሇፀፌ
ማስቀመጨው ቦታ በራሱ
አጥር መታጠር ይኖርበታሌ
ሁለም የተሇያዩ ፀረ ተባይና % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 30,000
ቱ ባሇቤት
ነፌሳት ኬሚካልች በተሇያየ
ቦታ ማስቀመጥና የራሳቸው
መዯርዯሪያ ማዘጋጀት
እንዱሁም የአጠቃቀም መመሪያ
አብሮ ማስቀመጥ
ኬሚካልች ማስቀመጫ ቤት % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X 30,000
ቱ ባሇቤት
እሳት እንዲይነሳ ከሚከሊከሌ
እቃዎች መገንባት ይኖርበታሌ
በህብረተሰብ ጤና ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
በምርት የሰብሌ ሌማት በንክኪ በአመት 2 ግዜ ሇ347 ቁጥር 347 የፕሮጀክ X X X X X X 330,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ሉተሊሇፌ ሇሰራተነኞች ስሇ ተሊሊፉ ቱ ባሇቤት
የሚችለ በሽታዎች ስሌጠና መሰጠት
በሽታዎች
በምርት የሰብሌ ሌማት ኤች.አይ. ቪ በአመት 2 ግዜ ሇ347 ቁጥር 347 የፕሮጀክ X X X X X X 320,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ኤዴስ ሇሰራተነኞች ስሇ ኤች.አይ. ቪ ቱ ባሇቤት
ኤዴስ ስሌጠና መሰጠት

በምርት የሰብሌ ሌማት በፕሮጀክቱ ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ቁጥር 10 የፕሮጀክ X X X X X X 20,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቀበላ ቱ ባሇቤት
ሙንግት ነዋሪዎች በአመት
ማህበረሰብ
በአካበቢ ጤና አንዴ ጊዜ ከጤናቸው ጋር

59
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
ሊይ የሚዯርስ በተየያዘ የጤና ምርመራ
ጉዲት
ማዴረግ

ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ቁጥር 10 የፕሮጀክ X X X X X X 20,000

ቱ ባሇቤት
ሙንግት ነዋሪዎች በስዴስት
ወር ሁሇት ጊዜ ስሇ አካባቢ
አያያዝ እና አጠቃሊይ ጤና
አጠባበቅ በተመሇከተ ስሌጠና
መስጠት
በምርት የሰብሌ ሌማት በፕሮጀክቱ በፕሮጀክቱ ተቀጥረው % 100 የፕሮጀክ X X X X X X 10,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቀበላ የሚሰሩት ሰራተኞች ወርሃዊ ቱ ባሇቤት
ማህበረሰብ ዯመወዝ ከሚሰሩት ስራ ጋር
ማህበራዊ ሙለ በሙለ ተመጣጣጭ እና
ዯንነቱ ሊይ በቂ መሆን አሇበት
የሚዯርስ ጉዲት በፕሮጀክቱ ተቀጥረው
የሚሰሩት ሰራተኞች የሰራተኛ
ማህበር መመስረት እና
ችግራቸውን በማህበሩ በኩሌ
እንዱፇቱ ማዴረግ
በፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኘውን % 12 የፕሮጀክ X X X X X X 10,000
መሰረት ሌማት ችግር በጋራ ቱ ባሇቤት
ከቀበላው ማህበረሰቡ ጋር
በአመት ሁሇት ጊዜ የመወያያ
መዴረክ መፌጠር እና የበኩለን
ዴርሻ መወጣት
አካባቢዉ ማህበረሰብ ፌጆታ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X 10,000
ቅዴሚያ መስጠት ቱ ባሇቤት

በምርት የሰብሌ ሌማት በፕሮጀክቱ በቀበላ አንከሻ ሙንግት % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X X X 200,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቀበላ በፕሮጀክቱ ምክንያት ት ባሇቤት
ማህበረሰብ መሬታቸውን የተወሰዯባቸውን
በኢኮኖሚያዊ ማህበረሰብ በፕሮጀክቱ ሙለ
ዯንነቱ ሊይ በሙለ እንዱቀጠሩ ማዴረግ
የሚዯርስ ጉዲት

በምርት የሰብሌ ሌማት የአካቢውን የማህበረሰቡን የባህሌ ቀናት % 100 የፕሮጀክ X X X X X X X X X X 20,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ባህሌና ወግ በወር ውስጥ ያለትን ት ባሇቤት
መጣስ አሇማምረት

60
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
በስዴስት ወር አንዴ ጊዜ ወር 6 የፕሮጀክ X X X X X X X X X X 100,000
ት ባሇቤት
ከማህበረሰቡ ጋር መወያየት እና
መግባባት
ተዲማሪ ተጽእኖ
በምርት የሰብሌ ሌማት ሇከፌተኛ የውሃ ውጤታማ የሆነ የመስኖ ውሃ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X 20,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቱ ባሇቤት
ፌጆ አጠቃቀም መጠቀም ዴሪፕ
የመስኖ ውሃ አጠቃቀም
ከመጠን በሊይ የሆነ ውሃ % 100 የፕሮጀክ X X X X X X 20,000
ቱ ባሇቤት
የማጠጣት ሲስተም እና ሌምዴ
ማስቀረት
በምርት የሰብሌ ሌማት ሇከፌተኛ የውሃ ሇመፀዲጃ ቤት ፌሳሽ በቂ መጠን ሜ.ኩብ 60 የፕሮጀክ X X X X X X ------
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ቱ ባሇቤት
ፌጆ ያሇው ሴፕቲክ ታንክ (60 ሜ
ኩብ) መገንባትአሇበት። ይህ
ሴፕቲክ ታንክ ግዴግዲዉ
በዴንጋይ የሚገነባ ሲሆን ወሇለ
በዯቃቅ አሸዋ የሚሸፇን
ይሆናሌ፣ ሴፕቲክ ታንኩ ሲሞሊ
አመት 2 በማስመጠጥ ማዘጋጃ
ቤቱባዘጋጀው የፌሳሽ መዴፉያ
ይዯፊሌ፡፡
በምርት የሰብሌ ሌማት የአፇር ሃብት በምርት ማምረት ወቅት አፇርን % 100 የፕሮጀክ X X X X X X 42,000
ምእራፌ የማምረት ሂዯት ብክሇት ቱ ባሇቤት
የሚበክለ ዯረቅ ቆሻሻዎችን
መጨመር
ሙለ በሙለ በተገቢው
መንገዴ ማስወገዴ፡፡
በዙሪያዉ ያሇዉ አካባቢ ፕሮጀክቱ ሊይ የሚያዯርሰዉ አለታዊ ተዕፅኖ
በምርት የተሇያዩ መጠን በፕሮጀክቱ ሙለ በሙለ በአካባቢው % 100 የፕሮጀክ X X X X X X ------
ምእራፌ ያሊቸውየጣፊጭ ቱ ባሇቤት
አካባቢ ባለት የሚገኙትን አሌፍ አሌፍ ሰፊሪ
ምግብ አይነት
ምርቶችን አሌፍ አሌፍ አርሶ አዯር አስፇሊጊውን
የማምረት ሂዯት
ሰፊሪ አርሶ የእርሻ ቦታ መስጠት

61
የፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱ አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የማቅሇያ ተግባራት የትግበራ ግዜ በጀት
ምእራፌ ተግባራት ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
2012 2013 2014
ተቋም
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
አዯር እርሻ
መሬት ችግር
መፇጠር

በምርት የተሇያዩ መጠን አይጥ ወዯ በጥሬ አቃ እና በምርት መጋዘን % 100 የፕሮጀክ X X X X X X 4,200
ምእራፌ ያሊቸውየጣፊጭ ፊብሪካ ግቢዉ ቱ ባሇቤት
ዉስጥ የአይጥ ወጥመዴ
ምግብ አይነት በመግባት በጥሬ
ምርቶችን እቃ ወይም ማስቀመጥ፡፡
የማምረት ሂዯት ምርት ሊይ
ጉዲት ማዴረስ
ዴምር 10,485,000 ብር በአመት

ሠንጠረዥ 11-3፡የአካባቢና ማህበራዊ አየያዝ ዕቅዴ- በማጠቃሇያ ምእራፌ

የፕሮጀክቱ ምእራፌ የፕሮጀክቱ ተግባራት አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የትግበራ ግዜ በጀት
ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
ተቋም
2050 2051 2052
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
በፕሮጀክቱ መዝጊያ ወቅት የሚከሰቱ አለታዊ ተፅዕኖዎች
ግንባታወን በማፌረስ ወቅት በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ
ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
በማጠቃሇያ ምእራፌ ህንፃዉ ሲፇርስ የአየር ጥራት የፕሮጀክቱን ግንባታ ቁጥር 45 የፕሮጀክት X X X X X X X X X X X X 50,000
ሇዉጥ ባሇቤት
የሚያፇርሱ ሁለም ሰራተኞች
የአፌና አፌንጫ ጭንብሌ
(ማስክ)ሉሰጣቸዉ/ሉያዯርጉ
ይገባሌ፡፡
በማፌረስ ወቅት በንፊስ ሜ. ኩብ 2 የፕሮጀክት X X X X X X X X X X X X 30,000
አማካኝነት እንዲይቦን ሇመከሊከሌ ባሇቤት
በማፌረስ ወቅት በቀን 2 ሜ.
ኩብ ውሃ መርጨት
በማጠቃሇያ ምእራፌ ህንፃዉ ሲፇርስ የዯረቅ ቆሻሻ ከግንባታ ፊራሽ የተፇጠረን ሜ. ኩብ 500 የፕሮጀክት X X X X X X X X X X X X 130,000
መፇጠር ባሇቤት
ዯረቅ ቆሻሻን ማሇትም የግንብ
ፌርስራሽ እና ዴንጋይንጎዴጓዲ

62
የፕሮጀክቱ ምእራፌ የፕሮጀክቱ ተግባራት አለታዊ የተመረጡ የማቅሇያ የታቀደ የተፅዕኖ ሃሊፉነት የትግበራ ግዜ በጀት
ተፅእኖዎች መፌትሄዎች ማቅሇያ ተግባራት የተሰጠዉ
ተቋም
2050 2051 2052
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
መሇኪያ መጠን
ቦታን ሇመሙሊት መጠቀም

ቁርጥራጭ ብረቶችን እና ኪ.ግ 300 የፕሮጀክት X X X X X X X X X X X X 80,000

ባሇቤት
እንጨቶችን በአግባቡ ሰብስቦ
መሸጥ/መስጠት፡፡
በማጠቃሇያ ምእራፌ ህንፃዉ ሲፇርስ የዴምፅ ብክሇት ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጥሩ ቁጥር 45 የፕሮጀክት X X X X X X X X X X X X 50,000
ባሇቤት
ማሽኖች የሚያንቀሳቅሱ
ሰራተኞች የጆሮ መሸፇኛ
ማቅረብ፡

በፕሮጀክት መዝጊያ ወቅት በማህበረ- ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ

ተፅኖዎች

በማጠቃሇያ ምእራፌ ህንፃዉ ሲፇርስ ከስራ መፇናቀሌ ሇቋሚ ሰራተኞን (347 ሰዎች) ቁጥር 347 የፕሮጀክት X X X X X X X X X X X X በወቅቱ የሚሰሊ
ባሇቤት
የካሳ ክፌያ (መቋቋሚያ)
መስጠት፡፡
ቋሚ ሰራተኞን (347 ሰዎች) ቁጥር 347 የፕሮጀክት X X X X X X X X X X X X በወቅቱ የሚሰሊ
ባሇቤት
ላሊ ፕሮጀክት ሊይ ማዛወር፡፡

ዴምር 340,000 ብር
12. የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር እቅዴ
የአካባቢ ጥበቃ ባሇሙየዎች እንዴሁም ላልች የሚመሇከታቸው ባሇሙየዎች ይህን የሰብሌ ሌማት ፕሮጀክት ስራ እስኪጠናቀቅ ዴረስ የፕሮጀክቱን አፇጻጸም
ክትትሌና ቁጥጥር ስራወች በሚሰሩበት ጊዜ ሇባሇሙያወች ምቹ ሁኔታ በመፌጠርና መሬቱን ሇተፇቀዯሇት ተግባር በማወሌ በአካባቢ ጥበቃ መ/ቤት
የፕሮጀክቱን የስራ ክንዋኔ አሰመሌክቶ የተሰጠውን አስተያየት በትግበራ ሊይ በማዋሌና ፕሮጀክቱ የውስጥ ቁጥጥር በማዴረግ ሇአካባቢ ጥበቃ ስራ ከፌተኛ
ትኩረት በመስጠት ይሰራሌ፡፡

ሠንጠረዥ12-1፡የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር ዕቅዴ- በግንባታ ምእራፌ

63
የፕሮክቱ የማቃሇያ መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ክትትለ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተጽእኖዎች ነገሮች የሚዯረግበት ቦታ
በፕሮጀክቱ ምክንያት የሚከሰቱ አወንታዊ
ተጽእኖዎች
የሰራተኛ ቅጥር 80% የሚሆኑት ሰራተኞችን ከዯብረ ሇአካባቢዉ ማህበረሰብ የተፇጠረ ፕሮጀክቱ ቦታ ከአካባቢው/ቀበላ ዉ በ6 ወር አንዴ የፕሮጀክት ባሇቤት 3000
የስራ እዴሌ የተቀጠሩትን በመቁጠር ጊዜ
ብርሃን ከተማ መቅጠር በተሇይም
ከተፇጠሩት የስራ እዴሌ ዉስጥ የአካባቢ ጥበቃ
ከቀበላ አንከሻ ሙንግት በኢነደስትሪ ሇአካባቢዉ ማህበረሰብ የተሰጠ ጽ/ቤት
እዴሌ
መንዯር ከተፇናቀለት መቅጥር፣
ሇወንድች እና ሇሴት ስራ ፇሊጊዎች ከአካባቢው የተቀጠሩ ሰዎች ፕሮጀክቱ ቦታ ከአካባቢው/ቀበላ ዉ በ6 ወር አንዴ የፕሮጀክት ባሇቤት 3000
በንጽጽር የተቀጠሩትን በመቁጠር ጊዜ
እኩሌ የስራ እዴሌ እና ክፌያ
የአካባቢ ጥበቃ
መስጠት፣ ጽ/ቤት

በግንባታ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ

ተፅኖዎች
አለታዊ ተፅእኖዎች
ወራሪ አረሞችን አረሞችን በዯረቅ ወራት በየወሩ የሃገር በቀሌ ዛፍች መኖርና ፕሮጀክቱ ቦታ የተተከለ የሃገር በቀሌ በአመት አንዳ የፕሮጀክት ባሇቤት 10,000
በማሰራጨት እየተከታተለ ማፅዲት በዝናባማ ወቅት የሚዯረግሊቸዉ ችንክብካቤ ዛፍች ብዛት መቆጠርና የአካባቢ ጥበቃ
ምክንያት የብዝሃ በየሶስት ወሩ የማፅዲት ስራ መስራት የመጤ አረም ክምችት መጠን ያለበትን ሁኔታ ጽ/ቤት
ሕይወት መታዘብ
መጥፊት
ወራሪ አረሞች ሳያብቡና ሳያፇሩ የሃገር በቀሌ ዛፍች መኖርና ፕሮጀክቱ ቦታ የተተከለ የሃገር በቀሌ በአመት አንዳ የፕሮጀክት ባሇቤት 10,000
ማጽዲትና ማቃጠሌ የሚዯረግሊቸዉ ችንክብካቤ ዛፍች ብዛት መቆጠርና የአካባቢ ጥበቃ
የመጤ አረም ክምችት መጠን ያለበትን ሁኔታ ጽ/ቤት
መታዘብ

የአፇር አፇር ተቆፌሮ ከወጣ በኋሊ ተቆፌር የወጣዉ አፇር ፕሮጀክቱ ቦታ አፇር ተጠርጎ የተፇጠረ በ6 ወር አንዴ የፕሮጀክት ባሇቤት 22000
መዯሌዯለ/መጠ ቅጠቁ ጉሉ/ቦይ አሇመኖሩ ጊዜ የአካባቢ ጥበቃ
መሸርሸር/መከሊት መዯሌዯሌ/መጠቅጠቅ፣
በማየት ጽ/ቤት
በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር በንፊስ በግንባታ ወቅት የተርከፇከፇ ፕሮጀክቱ ቦታ በግንባታ ወቅት በ6 ወር አንዴ የፕሮጀክት ባሇቤት 20000
ዉሃ መጠን በአቧራ/ብናኝ ሰራተኞች ጊዜ
አማካኝነት እንዲይጠረግ በግንባታ
አሇመቸገራቸዉን የአካባቢ ጥበቃ
ወቅት በቀን 8 ሜትር ኩብ ውሃ በመጠየቅ ጽ/ቤት
ማርከፌከፌ /መርጨት።
ብናኝ አቧራዎች በግንባታ አካባቢ ያሇው አፇር በንፊስ በግንባታ ወቅት የተርከፇከፇ ፕሮጀክቱ ቦታ በግንባታ ወቅት በወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 10000
ዉሃ መጠን በአቧራ/ብናኝ ሰራተኞች
መፇጠርና አማካኝነት እንዲይጠረግ በግንባታ
አሇመቸገራቸዉን የአካባቢ ጥበቃ
መጨመር ወቅት በቀን 8 ሜትር ኩብ ውሃ በመጠየቅ ጽ/ቤት
ማርከፌከፌ /መርጨት።
የዯረቅ ቆሻሻ ሁለንም ቁርጥራጭ ብረቶችን እና በፕሮጀክቱ ግቢ ዉስጥ ፕሮጀክቱ ቦታ እና የተከማቸ ቁርጥራጭ በሶስት ወር የፕሮጀክት ባሇቤት 5000
ከተዘረዘሩት ዯረቅ ቆሻሻዎች አካባቢ ብረት፣ እንጨት የቀሇም አንዴ ጊዜ
መፇጠር እንጨትን፣ የቀሇም ዕቃዎችን በአግባቡ
ሙለ በሙለ የፀዲ መሆኑ ዕቃዎችን አሇመኖር የአካባቢ ጥበቃ
ሰብስቦ መሸጥ/ሇሚፇሇግ መስጠት መረጋገጥ ጽ/ቤት

64
የፕሮክቱ የማቃሇያ መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ክትትለ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተጽእኖዎች ነገሮች የሚዯረግበት ቦታ
በግንባታ ቦታ የተፇጠረን ፌርስራሽ በፕሮጀክቱ ግቢ ዉስጥ ፕሮጀክቱ ቦታ እና በግንባታ ቦታ የተፇጠረን በሶስት ወር የፕሮጀክት ባሇቤት 5000
ፌርስራሽ ብልኬት አሇመገኘቱ አካባቢ ፌርስራሽ ብልኬትን አንዴ ጊዜ
ብልኬትን ከፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኝ
አሇመኖር መረጋገጥ የአካባቢ ጥበቃ
በተቆፇረዉ ጎዴጓዲ ቦታ ሊይ መዴፊት ጽ/ቤት
እና መጠቅጠቅ
ሁለንም የሲሚንቶ፣ ጅፕሰም፣ በፕሮጀክቱ ቦታ እና አካባቢ ፕሮጀክቱ ቦታ እና በፕሮጀክቱ ቦታ እና በሶስት ወር የፕሮጀክት ባሇቤት 3000
የተጣሇ የማሸጊያ ከረጢት አካባቢ አካባቢ የተጣሇ የማሸጊያ አንዴ ጊዜ
ሚስማር መያዣዎች/የማሸጊያ
አሇመኖር ከረጢት አሇመኖሩን የአካባቢ ጥበቃ
ከረጢቶችን ሇሚጠቀሙ ሰዎች ማየትና መመዝገብ ጽ/ቤት
መስጠት፡፡
የዴምፅ ብክሇት ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጠር የግንባታ ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጠር ፕሮጀክቱ ቦታ እና የግንባታ ማሽን ሊይ በሶስት ወር የፕሮጀክት ባሇቤት 3000
ማሽን (ልዯር፣ ኤክስካቫተር፣ ሚክሰር የግንባታ ማሽን ሊይ ሇሚሰሩ አካባቢ ሇሚሰሩ ሁለም አንዴ ጊዜ
እና ግራየንዯር) ሊይ ሇሚሰሩ ሇሁለም ሁለም ሰራተኞች የጆሮ ሰራተኞች የጆሮ መሸፇኛ የአካባቢ ጥበቃ
ሰራተኞች የጆሮ መሸፇኛ (Ear መሰጠታቸዉ እና ጽ/ቤት
መሸፇኛ ማዴረጋቸዉ
muffles) ማቅረብ አና እንዱጠቀሙበት ማዴረጋቸዉን መረጋገጥ
ማስገዯዴ፡፡
ምሽት ሊይ ከ70 ዳሲቤሌ በታች ዴምፅ ምሽት ሊይ ከ70 ዳሲቤሌ በታች ፕሮጀክቱ ቦታ እና በአካባቢዉ የሚኖሩ በሶስት ወር የፕሮጀክት ባሇቤት 3000
ሉፇጥሩ የሚችለ የግንባታ ማሽኖች ዴምፅ ሉፇጥሩ አካባቢ ነዋሪዎች ማታማታ አንዴ ጊዜ የአካባቢ ጥበቃ
ብቻ ጥቅም ሊይ ማዋሌ፡፡ የሚችለየግንባታ ማሽኖች ብቻ በዴምፅ መረበሸቸዉን ጽ/ቤት
ጥቅም ሊይ ማዋሊቸዉ መረጋገጥ
የፇሳሽ ቆሻሻ ሁሇት የወንዴ እና የሴት ሽንት ቤት የተገነባ ግዜዊ ሽንት ቤት ፕሮጀክቱ ቅጥር ግቢ የተገነባ ሽንት ቤት በየ 6 ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 3,100
መፇጠር ማዘጋጀት አንዴ ግዜ የአካባቢ ጥበቃ
ጽ/ቤት
በግንባታ ምዕራፌ በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
የስራ ሊይ ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የግንባታ ሰራተኞች ፕሮጀክቱ ቅጥር ግቢ ሁለም ሰራተኞች በየ 1 ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 6,000
የማያዲሌጥ/የማያንሸራት ጫማ የማያዲሌጥ ጫማ የማያዲሌጥ ጫማ አንዴ ግዜ
አዯጋዎች
እንዱያዯርጉ ማቅረብ፣ ማዴረጋቸዉ ማዴረጋቸዉ በመጠየቅ፣ የአካባቢ ጥበቃ
መከሰት በማየት እና በመመዝገብ ጽ/ቤት
ከፌታ ሊሊቸው ስራዎች መወጣጫ በግንባታ ስራ መወጣጫ ፕሮጀክቱ ቅጥር ግቢ የተዘጋጀዉን መሰሊሌ በየ 1 ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,300
መሰሊሌ ማዘጋጀ መሰሊሌ መዘጋጀቱ በማየትና ዯህንነቱን አንዴ ግዜ የአካባቢ ጥበቃ
ማረጋገጥ ጽ/ቤት
ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የስራ ሇግንባታ ሰራተኞች የስራ ፕሮጀክቱ ቅጥር ግቢ ሇሁለም ግንባታ በየ 1 ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,300
አሌባሳት (ሄሌሜት፣ መከሊከያ መነጽር አሌባሳት መሟሊቱ አንዴ ግዜ
ሰራተኞች የስራ
፣ ጭምብሌ እና ጓንት) ሉሟሊሊቸው የአካባቢ ጥበቃ
ይገባሌ፡፡ አሌባሳት ማዴረጋቸዉ ጽ/ቤት
በመጠየቅና በማየት
በግንባታ ወቅት ቢያንስ ሁሇት ግዜ ሇሰራተነኞች የስራ ሊይ ፕሮጀክቱ ቅጥር ግቢ ሇሰራተነኞች የስራ ሊይ በየ 1 ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 4,000
ሇሁለም የግንባታ ሰራተኞች የስራ ሊይ የዯህንነት ስሌጠና መሰጠቱ የዯህንነት ስሌጠና አንዴ ግዜ የአካባቢ ጥበቃ
የዯህንነት ስሌጠናዎች መሰጠት መሰጠቱን መጠየቅና ጽ/ቤት
አሇበት፡፡ ማረጋገጥ
ዴምር 110,700 ብር በአመት

65
 ሠንጠረዥ 12-2፡የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር ዕቅዴ- በምርት (በትግበራ) ምእራፌ
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
በፕሮጀክቱ ምክንያት የሚከሰቱ አዎንታዊ ተጽእኖዎች

የሰራተኛ 80% የሚሆኑት ሰራተኞችን ከጃዊ ወረዲ ሇአካባቢዉ ማህበረሰብ ፕሮጀክቱ ከአካባቢው/ቀበላ ዉ በ6 ወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 3000
ቅጥር የተፇጠረ የስራ እዴሌ ቦታ የተቀጠሩትን በመቁጠር
መቅጠር በተሇይም ከቀበላ አንከሻ ሙንግት
ከተፇጠሩት የስራ እዴሌ የአካባቢ ጥበቃ
በኢነደስትሪ መንዯር ከተፇናቀለት ዉስጥ ሇአካባቢዉ ጽ/ቤት
ማህበረሰብ የተሰጠ እዴሌ
መቅጥር፣

ሇወንድች እና ሇሴት ስራ ፇሊጊዎች እኩሌ ከአካባቢው የተቀጠሩ ፕሮጀክቱ ከአካባቢው/ቀበላዉ የተቀጠሩትን በ6 ወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 3000
ሰዎች በንጽጽር ቦታ በመቁጠር የአካባቢ ጥበቃ
የስራ እዴሌ እና ክፌያ መስጠት፣
ጽ/ቤት
በምርት ማምረት ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ በምርት ምእራፌ
አለታዊ ተፅኖዎች
በመጡ አረሞች አረሞችን በዯረቅ በየሶስት በየወሩ በፕሮጀክቱ ቦታ ውስጥ ፕሮጀክቱ የተተከለ ሃገር በቀሌ ዛፍች በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 10,000
ወራራ ምክኒያት እየተከታተለ ማፅዲት ያሇው አረም ቅጥር ግቢ ብዛት መቁጠር የአካባቢ ጥበቃ
የሳርና ዛፌ በዝናባማ ወቅት በየወሩ የማፅዲት ስራ የሚዯረግሊቸዉ እንክብካቤ ጽ/ቤት
ዝርያዎች መስራት መገምገም
መጥፊት ሙለ በሙለ ንፁህ የሰብሌ ሌማት የተገዛ ዘር አይነት ፕሮጀክቱ የአረም ፌሬ ሙለ በሙለ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 10,000
ቅጥር ግቢ መቃጠለን ማረጋገጥ የአካባቢ ጥበቃ
ምርት ዘር መግዛት፡፡
ጽ/ቤት
የአየር ብክሇት ኬሚካልችን መሇያ መሇጠፌና በየጊዜዉ የኬሚካልች መሇያ አይነት ፕሮጀክቱ በኬሚካልች መሇያ የተሇጠፇበት በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 66,000
ቅጥር ግቢ ሁኔታ የአካባቢ ጥበቃ
ክትትሌና ቁጥጥር ማካሄዴ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 70,000
ኬሚካሌ እርጭት ሁኔታ ቅጥር ግቢ እርጭት እና ወቅት የአካባቢ ጥበቃ
ንፊስ በሚነፌስበት ወቅት ሙለ በሙለ
አና ጽ/ቤት
መጠቀም ማቆም በአካባቢዉ
የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 56,000
ኬሚካሌ እርጭት ሁኔታ ቅጥር ግቢ እርጭት እና ሰዓት የአካባቢ ጥበቃ
በ12 ስዓት ውስጥ ዝናብ የሚዘንብ ከሆነ
አና ጽ/ቤት
ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም በአካባቢዉ
ተባይ የሚቋቋሙ ዝርያዎችን በመጠቀም የተዘረው ዘር አይነት ፕሮጀክቱ የተዘረው ዘር አይነት እና በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 26,000
ቅጥር ግቢ የተዘራው ዘር አይነት የአካባቢ ጥበቃ
የፀረ ተባይ መዴህኒትን መጠቀም መቀነስ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ

66
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
ዯረቅ ቆሻሻ የአዯገኛና መርዛማ ኬሚካልችን መያዣ የፕሊሰቲክ ጠርሙስን ፕሮጀክቱ የፕሊሰቲክ ጠርሙስን በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 6,000
(ከመጠጥ ዉሃ ማሸጊያ ቅጥር ግቢ (ከመጠጥ ዉሃ ማሸጊያ የአካባቢ ጥበቃ
ሇአምራች ኩባንያ መመሇስ ወይም
እና ከተበሊሸ ማሸጊያ አና የሚፇጠር ዯረቅ ቆሻሻን) ጽ/ቤት
ሇአስወጋጅ ኩባንያ ማስረከብ የሚፇጠር ዯረቅቆሻሻን) በአካባቢዉ ሪሳይክሌ ሇሚያዯርጉ
ሪሳይክሌ ሇሚያዯርጉ ካምፓኒዎች መስጠቱን ወይም
ካምፓኒዎች መስጠት መሸጡን በማየት እና
ወይም መሸጡ በማረጋገጥ

የማዲበሪያ ኬሻን መሌሶ መጠቀም ወይም ማቃጠያ መኖሩ ፕሮጀክቱ እንዯ ወረቀት እና የተሇያዩ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 6,000
ቅጥር ግቢ ዯረቅ ቆሻሻዎች በየግዜዉ የአካባቢ ጥበቃ
ሇተጠቃሚ ማስተሊሇፌ
አና መቃጠሊቸዉን በማየት እና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ በመመዝገብ
30 የቆሻሻ ማጠራቀሚያ ቅርጫቶች የቆሻሻ መሰብሰብያ መኖሩ ፕሮጀክቱ የቆሻሻ መሰብሰብያ ብዛት በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
በግቢዉ በተሇያዩ ቦታዎች በማዘጋጀት
አና ጽ/ቤት
ቆሻሻን ማጠራቀም እና የቆሻሻ በአካባቢዉ
ማጠራቀሚያ ቅርጫቶች እየተከታተለ
ማፅዲት

እንዯገና ጥቅም ሊይ ሉዉለ የሚችለትን ፕሮጀክቱ ዲግም ጥቅም ሊይ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,000
ዲግም ጥቅም ሊይ ቅጥር ግቢ የዋለትየፕሊስቲክ መያዥያ የአካባቢ ጥበቃ
የፕሊስቲክ መያዥያ በሰዴስት ወር አንዴ
የዋለትየፕሊስቲክ መያዥያ አና ሽያጭ ጽ/ቤት
ጊዜ ባግባቡ ጥቅም ሊይ ማዋሌ ወይም በአካባቢዉ
መሸጥ፡፡
በተፇቀዯ ቦታ ቆሻሻን ማስወገዴ ቆሻሻን ማቃጠያ መኖሩ ፕሮጀክቱ እንዯ ወረቀት እና የተሇያዩ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 6,000
ቅጥር ግቢ ዯረቅ ቆሻሻዎች በየግዜዉ የአካባቢ ጥበቃ
በማቃጠያ ኢንስኒሬተር መገንባት እና
አና መቃጠሊቸዉን በማየት እና ጽ/ቤት
ማቃጠሌ በአካባቢዉ በመመዝገብ
የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ ፕሊስቲኮች የተሰራ መጋዝን ፕሮጀክቱ የተሰራ መጋዝን ሁኔታ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 18,000
በፕሮጀክቱ የብቻቸው ሇራሳቸው በተሰራ ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
መጋዝን እና ኮንቴነር ብቻ ሙለ በሙለ አና ጽ/ቤት
ማስቀመጥ እና በብረት የተሰራ ኮንቴነር በአካባቢዉ
ሁኖ በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን
የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ ፕሊስቲክ
እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ፡፡
ፇሳሽ ቆሻሻ 30 ሜትሪክ ኩቢክ ሴፌቲ ታንክ ሴፌቲ ታንክ ሁኔታ ፕሮጀክቱ የተገነባ ሴፌቲ ታንክ መኖር በ6 ወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 16,000
ማዘጋጀትና ሴፌቲ ታንኩ 50ሴንቲ ቅጥር ግቢ አሇመኖር የአካባቢ ጥበቃ
ሜትር ሲቀረው ማስወገዴ፡፡ ጽ/ቤት

ሇ347 ያክሌ በግሇሰብ በአመት ሁሇት ስሌጠና የወሰደ ፕሮጀክቱ ስሌጠና የወሰደ ባሙያዎች በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 25,000
ጊዜ ስሇ ግሌንፅህና አጠባበቅ እና ባሙያዎች ቅጥር ግቢ ብዛት የአካባቢ ጥበቃ
አይነምዴር በየቦታው መጠቀም አና ጽ/ቤት
የሚያመጠውን ጉዲት በተመሇከተ ስሌጠና በአካባቢዉ
መስጠት
67
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
የውሃ አካሊት የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ በሙለ የተተከሇ አገር በቀሌ ዛፌ ፕሮጀክቱ የተተከሇ አገር በቀሌ ዛፌ ብዛት በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 15,000
ቅጥር ግቢ እና አይነት የአካባቢ ጥበቃ
ሇብዙ ጊዜ በብዛሕይዎት መሸፇን
አና ጽ/ቤት
የሚቆይ ኬሚካሌ በአካባቢዉ
ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች የኬሚካልች አጠቃቀም ፕሮጀክቱ የኬሚካልች አጠቃቀም ሁኔታ በ6 ወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 14,000
የመበከሌ ችግር
አይነት ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
በአግባቡ መጠቀም
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ እርጭት ከሶስት የኬሚካልች አጠቃቀም ፕሮጀክቱ የኬሚካልች አጠቃቀም ሁኔታ በ6 ወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 15,000
ጊዜ በሊይ አሇማካሄዴ አይነት ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
በአፇር ሃብት የፕሮጀክቱን አጥር ዙርያ ሙለ በሙለ የተተከሇ አገር በቀሌ ዛፌ ፕሮጀክቱ የተተከሇ አገር በቀሌ ዛፌ ብዛት በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 15,000
ቅጥር ግቢ እና አይነት የአካባቢ ጥበቃ
ሊይ አካሊት በብዛሕይዎት መሸፇን
አና ጽ/ቤት
ሇብዙ ጊዜ በአካባቢዉ
ጥቅም ሊይ የሚውለትን ኬሚካልች የኬሚካልች አጠቃቀም ፕሮጀክቱ የኬሚካልች አጠቃቀም ሁኔታ በ6 ወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 14,000
የሚቆይ
አይነት ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
በአግባቡ መጠቀም
የመበከሌ ችግር አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ

68
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
የተሇያዩ ኬሚካሌ ውህዴ እርጭት ከሶስት የኬሚካልች አጠቃቀም ፕሮጀክቱ የኬሚካልች አጠቃቀም ሁኔታ በ6 ወር አንዴ ጊዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,000
ጊዜ በሊይ አሇማካሄዴ አይነት ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
የኬሚካሌ የአግሮ ኬሚካሌ በሚጓጓዝበት ወቅት የአግሮ ኬሚካሌ ሁኔታ ፕሮጀክቱ የአግሮ ኬሚካሌ ሁኔታ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 15,000
ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
ብክሇት የራሱ የሆነ በብረት የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ
አና ጽ/ቤት
በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን የአግሮ በአካባቢዉ
ኬሚካሌ እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ
የአግሮ ኬሚካሌ መያዥያ እቃ ብቻ ወዯ
ፕሮጀክቱ ማምጣት
የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች በፕሮጀክቱ የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች ፕሮጀክቱ የአግሮ ኬሚካሌ እቃዎች በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 35,000
አቀማመጥ ቅጥር ግቢ አቀማመጥ ሁኔታ የአካባቢ ጥበቃ
የብቻቸው ሇራሳቸው በተሰራ መጋዝን እና
አና ጽ/ቤት
ኮንቴነር ብቻ ሙለ በሙለ ማስቀመጥ በአካባቢዉ
እና በብረት የተሰራ ኮንቴነር ሁኖ
በኮንቴነሩ ሊይ በአራቱም ማዕዘን የአግሮ
ኬሚካሌ እቃዎች ብቻ የሚሌ መሇጠፌ፡፡
ሙለ በሙለ ሰው ሰራሽ ማዲበርያ የሰው ሰራሽ ማዯበሪያ ፕሮጀክቱ የሰው ሰራሽ ማዯበሪያ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 15,000
አጠቃቀም ቅጥር ግቢ አጠቃቀም ሁኔታ እና መጠን የአካባቢ ጥበቃ
አሇመጠቀም
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
ከፌተኛ መጥፍ/ በአካበቢ ባሇው የውሃ አካሊት ሊይ ጥቅም ሊይ የዋሇ ውሃ ፕሮጀክቱ ጥቅም ሊይ የዋሇ ውሃ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 40,000
ያሌተሇመዯ ሽታ አጠቃቀም ቅጥር ግቢ አጠቃቀም እና አወጋገዴ ሁኔታ የአካባቢ ጥበቃ
ኬሚካልች እንዲይገቡ ጥቅም ሊይ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢው
የዋሇውን ውሃ በመሬት ሊይ አሇመሌቀቅ በአካባቢዉ
መፇጠር፡
ሊይ የዋሇውን ውሃ በመሬት ሊይ
አሇመሌቀቅ
የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 25,000
ኬሚካሌ እርጭት ዘዳ ቅጥር ግቢ እርጭት ዘዳ እና ወቅት የአካባቢ ጥበቃ
ንፊስ በሚነፌስበት ወቅት ሙለ በሙለ
አና ጽ/ቤት
መጠቀም ማቆም በአካባቢዉ
የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 22,000
በ12 ስዓት ውስጥ ዝናብ የሚዘንብ ከሆነ ኬሚካሌ እርጭት ዘዳ ቅጥር ግቢ እርጭት ዘዳ እና ወቅት የአካባቢ ጥበቃ
ሙለ በሙለ መጠቀም ማቆም አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
የዯን እና ደር 5 ሜትር ርዝመት ያሇዉ ሃገር በቀሌ ዛፌ በፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኙ ፕሮጀክቱ የተቆረጠ ዛፌ ብዛት እና በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 22,000
እንስሳት ሊይ እንዲቆረጥና ባሇበት እንዱቀጥሌ ማዴረግ ዛፍች ሁኔታ ቅጥር ግቢ የተተከሇ ሃገር በቀሌ ዛፌ የአካባቢ ጥበቃ
ጉዲት መዴረስ የተቆረጠ ከሆነ በአንዴ ዛፌ ምትክ 5 አና ጽ/ቤት
ሃገር በቀሌ ዛፌ መትከሌና መከባበከብ በአካባቢዉ

69
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
ሙለ በሙለ የደር እንስሳት መግዯሌ በአካበቢ የሚገኙ የደር ፕሮጀክቱ በአካበቢ የሚገኙ የደር እንስሳት በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 22,000
እና ማዯን ማቆም እንስሳት ሁኔታ ቅጥር ግቢ ሁኔታ ያለበት ዯረጃ የአካባቢ ጥበቃ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
በአመት 10000 የሃገር በቀሌ ዛፍችን በፕሮጀክቱ አካባቢ ፕሮጀክቱ በፕሮጀክቱ አካባቢ የተተከሇ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 22,000
በፕሮጅከቱ ቦታ እና ሇአካባቢው የተተከሇ ሃገር በቀሌ ዛፌ ቅጥር ግቢ ሃገር በቀሌ ዛፌ ብዛት እና የአካባቢ ጥበቃ
ማህበረስብ በማከፊፇሌ መትከሌ አና የፅዴቀት መጠኑ ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
በአካባው የሚኖሩ የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ የፀረ ተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 22,000
ሙለ በሙለ ማታ ማካሄዴ ኬሚካሌ እርጭት ወቅት ቅጥር ግቢ እርጭት በ24 ሰዓት ውስጥ የአካባቢ ጥበቃ
አእዋፊት፣ እና
አና የሚካሄዴበት ሁኔታ ጽ/ቤት
ንብ ህይዎት ሊይ በአካባቢዉ
ችግር መፇጠር
በምርት ማምረት ምዕራፌ በማህበረ- ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት
ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች

በስራ ሊይ ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ ኬሚካሌ የኬሚከሌ መከሊከያ የሇበሱ ፕሮጀክቱ የኬሚከሌ መከሊከያ የሇበሱ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 25,000
የሚከሰቱ ሰራተኞች ቅጥር ግቢ ሰራተኞች ብዛት የአካባቢ ጥበቃ
የሚከሊከሌ ሌብስ ማቅረብ
አዯጋዎች አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
ሇ347 ሰራተኞች ሙለ በሙለ የዓይን መከሊከያ መከሊከያ ፕሮጀክቱ የዓይን መከሊከያ መከሊከያ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 25,000
የሇበሱ ሰራተኞች ቅጥር ግቢ የሇበሱ ሰራተኞች ብዛት የአካባቢ ጥበቃ
ዓይኖችዎን ከአቧራ ሇመከሊከሌ የሚረዲ
አና ጽ/ቤት
የጎማ መነጽሮችን ወይም የፉት መከሇያ በአካባቢዉ
ማቅረብ
ሇሰራተኞች ሙለ በሙለ ሇመከሊከሌ የመተንፇሻ አካሌ መከሊከያ ፕሮጀክቱ የመተንፇሻ አካሌ መከሊከያ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 35,000
የሇበሱ ሰራተኞች ቅጥር ግቢ የሇበሱ ሰራተኞች ብዛት የአካባቢ ጥበቃ
የመተንፇሻ አካሌን መከሊከያ ማቅረብ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
በአመት ሁሇት ጊዜ የሰራተኞችን ጤና የሰራተኞች የጤና ፕሮጀክቱ የሰራተኞች የጤና ምርመራ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 65,000
ምርመራ ቅጥር ግቢ የተዯረገሊቸው ብዛት የአካባቢ ጥበቃ
ሙለ በሙለ ምርመራ ማካሄዴ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
አንዴ ክሌኒክ ማቋቋም የተገነባ ክሌኒክ ፕሮጀክቱ የተገነባ ክሌኒክ ሁኔታ እና ዯረጃ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 65,000
ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
አና ጽ/ቤት
በአካባቢዉ
የፕሮጀክቱ ፀረ ተባይና ነፌሳት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ በመስክ ጉንኝት በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 20,000
መጋዝን በሩ ሊይ የተፃፇ ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
ማስቀመጫ ቤት ከተፇቀዯሇት ሰው ውጭ
ፅሁፌ አና ጽ/ቤት
መግባት መከሌከሌ እና በሩ ሊይ በፅሁፌ በአካባቢዉ
መሇፀፌ ማስቀመጨው ቦታ በራሱ አጥር

70
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
መታጠር ይኖርበታሌ
ሁለም የተሇያዩ ፀረ ተባይና ነፌሳት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ በመስክ ጉንኝት በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 15,000
የተቀመጡበት ሁኔታ ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
ኬሚካልች በተሇያየ ቦታ ማስቀመጥና
አና ጽ/ቤት
የራሳቸው መዯርዯሪያ ማዘጋጀት በአካባቢዉ
እንዱሁም የአጠቃቀም መመሪያ አብሮ
ማስቀመጥ
ኬሚካልች ማስቀመጫ ቤት እሳት የፀረ ተባይና ነፌሳት ፕሮጀክቱ የፀረ ተባይና ነፌሳት መጋዝን በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 23,000
መጋዝን የተገነባበት ሁኔታ ቅጥር ግቢ የተገነባበት ማቴሪያሌ ሁኔታ የአካባቢ ጥበቃ
እንዲይነሳ ከሚከሊከሌ እቃዎች መገንባት
አና ጽ/ቤት
ይኖርበታሌ በአካባቢዉ
በህብረተሰብ ጤና ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
በንክኪ ሉተሊሇፌ በአመት 2 ግዜ ሇ347 ሇሰራተነኞች ስሇ ሇሰራተነኞች የስራ ሊይ ፕሮጀክቱ ሇሰራተነኞች የስራ ሊይ የተሊሊፉ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
የሚችለ ተሊሊፉ በሽታዎች ስሌጠና መሰጠት የተሊሊፉ በሽታዎች ቅጥር ግቢ በሽታዎች ስሌጠና መሰጠቱን የአካባቢ ጥበቃ
በሽታዎች ስሌጠና መሰጠቱ መጠየቅና ማረጋገጥ ጽ/ቤት
ኤች.አይ. ቪ በአመት 2 ግዜ ሇ347 ሇሰራተነኞች ስሇ ሇሰራተነኞች ስሇ ኤች.አይ. ፕሮጀክቱ ሇሰራተነኞች ስሇ ኤች.አይ. ቪ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
ኤዴስ ኤች.አይ. ቪ ኤዴስ ስሌጠና መሰጠት ቪ ኤዴስ ስሌጠና መሰጠቱ ቅጥር ግቢ ኤዴስ ስሌጠናዎች መሰጠቱን የአካባቢ ጥበቃ
መጠየቅና ማረጋገጥ ጽ/ቤት

71
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
በፕሮጀክቱ ቀበላ ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ሙንግት ሇአሌኩራንዴ ቀበላ ፕሮጀክቱ ሇአሌኩራንዴ ቀበላ ነዋሪ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
ማህበረሰብ ነዋሪዎች በአመት አንዴ ጊዜ ከጤናቸው ነዋሪ የጤና ምርመራ ቅጥር ግቢ ሇአሌኩራንዴ ቀበላ ነዋሪ የአካባቢ ጥበቃ
በአካበቢ ጤና ጋር በተየያዘ የጤና ምርመራ ማዴረግ ማዴረግ የጤና ምርመራ መካሄደን ጽ/ቤት
ሊይ የሚዯርስ ማረጋገጥ
ጉዲት
ሇ10 ሇሚሆኑ የቀበላ አንከሻ ሙንግት ሇአሌኩራንዴ ቀበላ ፕሮጀክቱ ሇአሌኩራንዴ ቀበላ ነዋሪ የስራ በአመት አንዴ ግዜ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
ነዋሪዎች በስዴስት ወር ሁሇት ጊዜ ስሇ ነዋሪ የስራ ሊይ አካባቢ ቅጥር ግቢ ሊይ አካባቢ አያያዝ እና የአካባቢ ጥበቃ
አካባቢ አያያዝ እና አጠቃሊይ ጤና አያያዝ እና አጠቃሊይ ጤና አጠቃሊይ ጤና አጠባበቅ ጽ/ቤት
አጠባበቅ በተመሇከተ ስሌጠና መስጠት አጠባበቅ ስሌጠና ስሌጠና መሰጠቱ ማረጋገጥ
መሰጠቱ
በፕሮጀክቱ ቀበላ በፕሮጀክቱ ተቀጥረው የሚሰሩት የተራተኛው ዯመዎዝ በቀበላ በመስክ ጉብኝት በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 9,000
ማህበረሰብ ሰራተኞች ወርሃዊ ዯመወዝ ከሚሰሩት ሁኔታ አንከሻ የአካባቢ ጥበቃ
ማህበራዊ ዯንነቱ ስራ ጋር ሙለ በሙለ ተመጣጣጭ እና ሙንግት እና ጽ/ቤት
ሊይ የሚዯርስ በቂ መሆን አሇበት በፕሮጀክቱ
ጉዲት አካባቢ
በፕሮጀክቱ ተቀጥረው የሚሰሩት የተመሰረት ማህበር በቀበላ በመስክ ጉብኝት በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 4,000
ሰራተኞች የሰራተኛ ማህበር መመስረት አንከሻ የአካባቢ ጥበቃ
እና ችግራቸውን በማህበሩ በኩሌ ሙንግት እና ጽ/ቤት
እንዱፇቱ ማዴረግ በፕሮጀክቱ
አካባቢ
በፕሮጀክቱ አካባቢ የሚገኘውን መሰረት የተፇታ የመሰረተ ሌማት በቀበላ በመስክ ጉብኝት በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 7,000
ሌማት ችግር በጋራ ከቀበላው ማህበረሰቡ ችግር አንከሻ የአካባቢ ጥበቃ
ጋር በአመት ሁሇት ጊዜ የመወያያ ሙንግት እና ጽ/ቤት
መዴረክ መፌጠር እና የበኩለን ዴርሻ በፕሮጀክቱ
መወጣት አካባቢ
የአካባውን ማህበረሰብ ሃይማኖት ባህሌና ከማህበረሰቡ የተነሳ ቅሬታ በቀበላ በመስክ ጉብኝት በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
ወግ ማክበር የተፇጠረ የጥቅም ግጭት አንከሻ የአካባቢ ጥበቃ
ሙንግት እና ጽ/ቤት
በፕሮጀክቱ
አካባቢ
በፕሮጀክቱ ቀበላ በቀበላ አንከሻ ሙንግት በፕሮጀክቱ የተቀጠሩ ሰራተኞች ብዛት በቀበላ በመስክ ጉብኝት በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,000
ማህበረሰብ ምክንያት መሬታቸውን የተወሰዯባቸውን አንከሻ የአካባቢ ጥበቃ
በኢኮኖሚያዊ ማህበረሰብ በፕሮጀክቱ ሙለ በሙለ ሙንግት ጽ/ቤት
ዯንነቱ ሊይ እንዱቀጠሩ ማዴረግ እና
የሚዯርስ ጉዲት
በፕሮጀክቱ
አካባቢ
ተዲማሪ ተጽእኖ

ሇከፌተኛ የውሃ ውጤታማ የሆነ የመስኖ ውሃ አጠቃቀም ሇሁለም የፕሮጀክቱ ፕሮጀክቱ ሇሁለም የፕሮጀክቱ ሰራተኞች በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,000
ሰራተኞች ዉሃ በቁጠባ ቅጥር ግቢ ዉሃ በቁጠባ እንዱጠቀሙ
ፌጆ መጠቀም ዴሪፕ የመስኖ ውሃ አጠቃቀም
እንዱጠቀሙ ግንዛቤ ግንዛቤ መፇጠሩ መረጃ የአካባቢ ጥበቃ
መፇጠሩ በመጠየቅ እና በመመዝገብ ጽ/ቤት
ከመጠን በሊይ የሆነ ውሃ የማጠጣት የውሃ አጠጣት እና ፕሮጀክቱ የውሃ አጠጣት እና ሲስተም በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
ሲስተም ሁኔታ ቅጥር ግቢ ሁኔታ ያሇበትን ዯረጃ
ሲስተም እና ሌምዴ ማስቀረት
የአካባቢ ጥበቃ
ጽ/ቤት

72
የፕሮጀክቱ የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች በቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ተፅእኖዎች ነገሮች
የውሃ አካሊት ሇመፀዲጃ ቤት ፌሳሽ በቂ መጠን ያሇው በቂ መጠን ያሇው ሴፕቲክ ፕሮጀክቱ በመስክ ጉብኝት በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,000
ብክሇት ታንክ ቅጥር ግቢ የአካባቢ ጥበቃ
ሴፕቲክ ታንክ (60 ሜ. ኩብ)
መጨመር ጽ/ቤት
መገንባትአሇበት። ይህ ሴፕቲክ ታንክ
ግዴግዲዉ በዴንጋይ የሚገነባ ሲሆን
ወሇለ በዯቃቅ አሸዋ የሚሸፇን ይሆናሌ፣
ሴፕቲክ ታንኩ ሲሞሊ አመት 2
በማስመጠጥ ማዘጋጃ ቤቱባዘጋጀው
የፌሳሽ መዴፉያ ይዯፊሌ፡፡
የአፇር ሃብት በምርት ማምረት ወቅት አፇርን የሚበክለ በምርት ማምረት ወቅት ፕሮጀክቱ በምርት ማምረት ወቅት አፇርን በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 7,000
ብክሇት አፇርን የሚበክለ ዯረቅ ቅጥር ግቢ የሚበክለ ዯረቅ ቆሻሻዎችን የአካባቢ ጥበቃ
ዯረቅ ቆሻሻዎችን ሙለ በሙለ በተገቢው
መጨመር ቆሻሻዎችን ሙለ በሙለ ሙለ በሙለ መታከማቸዉ እና ጽ/ቤት
መንገዴ ማስወገዴ፡፡ መታከማቸዉ እና ሇዲግም ሇዲግም ጥቅም የሚዉለትም
ጥቅም የሚዉለትም ሇዚሁ ተግባር መወገዲቸዉ
ሇዚሁ ተግባር መወገዲቸዉ ማረጋገጥ

በዙሪያዉ ያሇዉ አካባቢ ፕሮጀክቱ ሊይ የሚያዯርሰዉ አለታዊ ተዕፅኖ

በፕሮጀክቱ ሙለ በሙለ በአካባቢው የሚገኙትን ከሰፊሪ አርሶ አዯሮች ፕሮጀክቱ ከሰፊሪ አርሶ አዯሮች የተነሳ በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 8,000
ያለበት ሁኔታ ቅጥር ግቢ ቅሬታ
አካባቢ ባለት አሌፍ አሌፍ ሰፊሪ አርሶ አዯር
የአካባቢ ጥበቃ
አሌፍ አሌፍ አስፇሊጊውን የእርሻ ቦታ መስጠት ጽ/ቤት
ሰፊሪ አርሶ አዯር
እርሻ መሬት
ችግር መፇጠር

አይጥ ወዯ በጥሬ አቃ እና በምርት መጋዘን ዉስጥ በጥሬ አቃ እና በምርት ፕሮጀክቱ በጥሬ አቃ እና በምርት መጋዘን በየ ስዴስት ወሩ የፕሮጀክት ባሇቤት 6,000
ፊብሪካ ግቢዉ መጋዘን ዉስጥ የአይጥ ቅጥር ግቢ ዉስጥ የአይጥ
የአይጥ ወጥመዴ ማስቀመጥ፡፡
በመግባት በጥሬ ወጥመዴ መኖ ወጥመዴመኖሩበማየት የአካባቢ ጥበቃ
እቃ ወይም ማረጋገጥ ጽ/ቤት
ምርት ሊይ ጉዲት
ማዴረስ
941,000 ብር በአመት

73
 ሠንጠረዥ12-3፡የአካባቢ ክትትሌና ቁጥጥር ዕቅዴ- በማጠቃሇያ ምእራፌ
የፕሮጀክቱ ተፅእኖዎች የማቃሇያ( ማጠናከሪያ) መፌትሄወች የቁጥጥር ወቅት አመሊካች ቦታ የቁጥጥር ዘዳዎች ዴግግሞሽ ተቆጣጣሪ አካሌ በጀት
ነገሮች
በፕሮጀክቱ መዝጊያ ምዕራፌ በባዮፉዚካሌ ኢንቫይሮመንት ሊይ ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ
ተፅኖዎች
የአየር ጥራት ሇዉጥ የፕሮጀክቱን ግንባታ የሚያፇርሱ የፕሮጀክቱን ግንባታ ፕሮጀክቱ የፕሮጀክቱን ግንባታ ሁለም ፕሮጀክቱ የፕሮጀክት ባሇቤት 6,000
የሚያፇርሱ ሁለም ቅጥር ግቢ ሰራተኞች የአፌና አፌንጫ በሚፇርስበ ት
ሁለም ሰራተኞች የአፌና አፌንጫ
ሰራተኞች የአፌና አፌንጫ ጭንብሌ (ማስክ) ያዯረጉ ወቅት በሳምንት የአካባቢ ጥበቃ
ጭንብሌ (ማስክ)ሉሰጣቸዉ/ሉያዯርጉ ጭንብሌ መሆኑን በመጠየቅ እና አንዴ ጊዜ ጽ/ቤት
(ማስክ) መሰጠታቸዉ መመዝገብ
ይገባሌ፡፡
በማፌረስ ወቅት በንፊስ አማካኝነት የተረከፇከፇ ውሃ ፕሮጀክቱ የተረከፇከፇ ውሃ መጠን የፕሮጀክቱን ግንባታ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,000
እንዲይቦን ሇመከሊከሌ በማፌረስ ቅጥር ግቢ በሚፇርስበ ት
ወቅት በቀን 2 ሜ. ኩብ ውሃ ወቅት በሳምንት የአካባቢ ጥበቃ
መርጨት አንዴ ጊዜ ጽ/ቤት
የዯረቅ ቆሻሻ መፇጠር ከግንባታ ፊራሽ የተፇጠረን ዯረቅ ከግንባታ ፊራሽ የተፇጠረን ፕሮጀክቱ ከግንባታ ፊራሽ የተፇጠረን ፕሮጀክቱ የፕሮጀክት ባሇቤት 5,000
ዯረቅ ቆሻሻን ማሇትም ቅጥር ግቢ ዯረቅ ቆሻሻን ማሇትም በሚፇርስበ ት
ቆሻሻን ማሇትም የግንብ ፌርስራሽ
የግንብ ፌርስራሽ እና የግንብ ፌርስራሽ እና ወቅት በሳምንት የአካባቢ ጥበቃ
እና ዴንጋይንጎዴጓዲ ቦታን ዴንጋይን ጎዴጓዲ ቦታን ዴንጋይን ጎዴጓዲ ቦታን አንዴ ጊዜ ጽ/ቤት
ሇመሙሊት መዋለ ሇመሙሊት መዋለ
ሇመሙሊት መጠቀም
ቁርጥራጭ ብረቶችን እና ቁርጥራጭ ብረቶችን ፕሮጀክቱ ቁርጥራጭ ብረቶችን ፕሮጀክቱ የፕሮጀክት ባሇቤት 4,000
በአግባቡ መሰብሰባቸዉና ቅጥር ግቢ በአግባቡ መሰብሰባቸዉ በሚፇርስበ ት
እንጨቶችን በአግባቡ ሰብስቦ
መሸጣቸዉ በማይት ማረጋገጥ ወቅት በሳምንት የአካባቢ ጥበቃ
መሸጥ/መስጠት፡፡ አንዴ ጊዜ ጽ/ቤት
የዴምፅ ብክሇት ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጥሩ ማሽኖች ከፌተኛ ዴምጽ ፕሮጀክቱ ከፌተኛ ዴምጽ የሚፇጠርበት ፕሮጀክቱ የፕሮጀክት ባሇቤት 3,000
የሚፇጠርበት ማሽኖች ቅጥር ግቢ ማሽኖች የሚያንቀሳቅሱ በሚፇርስበ ት
የሚያንቀሳቅሱ ሰራተኞች የጆሮ
የሚያንቀሳቅሱ ሰራተኞች ሰራተኞች የጆሮ መሸፇኛ ወቅት በሳምንት የአካባቢ ጥበቃ
መሸፇኛ ማቅረብ፡ የጆሮ መሸፇኛ (Ear (Ear አንዴ ጊዜ ጽ/ቤት
muffles) መቅረቡ muffles) ማዴረጋቸዉን
በማያት ማረጋገጥ
በፕሮጀክት መዝጊያ ወቅት በማህበረ-ኢኮኖሚ ኢንቫይሮመንት ሊይ
ሉከሰቱ የሚችለ አለታዊ ተፅኖዎች
ከስራ መፇናቀሌ ሇቋሚ ሰራተኞን የካሳ ክፌያ ሇቋሚ ሰራተኞን የካሳ ክፌያ ፕሮጀክቱ ሇቋሚ ሰራተኞን የካሳ ክፌያ በፕሮጀክቱ መዝገያ የፕሮጀክት ባሇቤት 4,000
(መቋቋሚያ) መስጠቱ ቅጥር ግቢ (መቋቋሚያ) መስጠቱን አንዴ ግዜ
(መቋቋሚያ) መስጠት
ከሰራተኞቹ በመጠየቅ የአካባቢ ጥበቃ
ጽ/ቤት
ቋሚ ሰራተኞን ላሊ ፕሮጀክት ሊይ ቋሚ ሰራተኞን ላሊ ፕሮጀክቱ ሇቋሚ ሰራተኞን ላሊ በፕሮጀክቱ መዝገያ የፕሮጀክት ባሇቤት 3,000
ፕሮጀክት ሊይ ማዛወራቸዉ ቅጥር ግቢ ፕሮጀክተ ሊይ መዛወራቸዉ አንዴ ግዜ
ማዛወር
በመጠየቅ የአካባቢ ጥበቃ
ጽ/ቤት
ዴምር 30,000 ብር በአመት

74
 13. የህብረተሰብ ተሳትፍ
ይህን የአከባቢ ተጽኖ ሇማዘጋጀት ከቦታው በመሄዴ ቅኝት በማካሄዴ የታየ ሲሆን ከፕሮጅቱ ባህሪ አንጻር እና ፕሮጀክቱ
ወዯ ላሊ ቦታ ባሇው የሚያዯርሰውን ተጽኖው ሇመሇየት ከማህበረሰቡ ሉዯረግ የነበረው የማህበረሰብ የማህበረሰብ ውይይት
አሌተካሄዯም ምክንያቱም ይህ የፕሮጀክት ቦታ አብክመ ገጠር መሬት አስተዲዯር አጠቃቀም ቢሮ በቁጥር

ገመ/911/ምዕ/46 በቀን 20/11/2012 በጻፇው በ18፣19 እና 20ኛው የኢንቨስትመንት ቦርዴ ውሳኔ የተሰጣቸው
ባሇሃብቶች መሬታቸው ከማንኛውም የይዞታ ባሇመብት ነጻ መኖኑንና በመሬት ባንክ ተመዝግቦ የቆየ በመሆኑ
የአማካሪው የጥናት ቡዴን ምንም አይነት የማህበረሰብ ውይይት አሌተዯረገም፡፡
14. ማጠቃሊያ እና ምክረ ሃሳብ
14.1. ማጠቃሇያ
የፕሮጀክቱ አካባቢ ተጽእኖ ግምገማ ጥናት ሲሰራ ከመካከሇኛ እስከ ከፌተኛ አለታዊ ተጽኖ እንዲሇው በጥናቱ ሇመገንዘብ
ተሞሯሌ፡፡ ሇአለት አለታዊ ተጽዕኖዎችም በርካታ ማስተካከያ ርምጃወች የተቀመጡ ሲሆን በተቀመጠው የማስተካከያ
መሰረት ከተከናወነ ተጽኖው ወዯ ዝቅተኛ ይሻሻሊሌ ሇአፇጻጸማቸው ዯግማሞ ሇአብክመ አካባቢ ዯን ደር እንስሳት ጥበቃና
ሌማት ባሇስሌጣን ክትትሌ ወሳኝ ዴርሻ አሇው፡፡ የአካባቢ ጥበቃና ዘሊቂነት የስራ ሂዯት ባሇሙያዎች፤ የተፇጥሮ ሃብት
ባሇሙያዎችና እንዯ አስፇሊጊነቱ ላልችም ባሇሙያዎች የሚሰጡትን አስተያየቶችን በመቀበሌ ፕሮጀክቱ ዘሊቂነት
እንዱኖረው የተሰጡትን አስተያየት ተግባራዊ በማዴረግ የባሇሃብቱ ሃሊፉነት ነው፡፡
ፕሮጀክቱ በማህበሰቡ ዘንዴ ያሇው ኢኮኖሚያዊ ፊይዲ በጣም የጎሊ አዋጭነት ያሇው በመሆኑ የሚመሇከተቸው አካሊት
በሙለ ሁለንም የፕሮጀክቱን እቅድች ጥረት ባሇው መሌኩ ተግባራዊ ማዴረግ አሇባቸው፡፡ የዚህ ፕሮጀክት መቋቋም
ከከባቢያዊ ጠቀሜታ አሌፍ አገራዊ ጠቀሜታው የጎሊ በመሆኑ በጊዜውና በወቅቱ ሇመጠቀም ያመች ዘንዴ የጃዊ ወረዲ
መስተዲዴር አካሊትና የሚመሇከታቸው ባሇሙያወች በሙለ ትሌቅ ዴርሻ ስሇአሇቸው የበኩሊቸውን መወጣት አሇባቸው፡፡
የፕሮጀክቱ ባሇቤት ከሊይ የተቀመጡትን ማሻሻያወች እና በዴነገተኛ ፌተሻ ወቅት የሚገኙትን ጉዲቶች ሁለ በመሌቀም
ሇማስወገዴ ዝግጁ መሆን እና የእሇት ከእሇት እቅደ ውስጥም አካቶ መያዝ አሇበት፡፡
14.2. ምክረ ሃሳብ
የሰብሌ ሌማት የኬሚካሌ ውህዴ ስሇሚጠቀም፡፡ ይህ ፕሮጀክት ፀረተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ አጠቃቀም እና አየያዝ
ከፌተኛ ዯረጃ ትኩረት መሰጠት ያሇበት አንደ ጉዲይ ነው፡፡ የአማካሪው የጥናት ቡዴን ከፕሮጀክቱ ባህሪ ሁኔታ
የሚከተሇውን ምክረ ሃሳብ ሰንዝረዋሌ፡፡ እነሱም፡-
 የሚመረቱት የሰብሌ ሌማት ፀረተባይና ነፌሳት ኬሚካሌ እርጭት ወቅት እና ስዓት ትኩረት መስጠት
ይኖርበታሌ
 የፕሮጀክቱ ባሇቤት ሇአካበቢና ማህበራዊ ተፅዕኖ የተቀመጡትን የማቅሇያ መንገድች ሙለ በሙለ መተግበር
ይኖርበታሌ
 ከፕሮጀክቱ የሚሇቀቁት የፇሻሽ እና የዯረቅ ቆሻሻ መርዛማ ሌቀት ከኢትዮጵያ እና ከተባበሩት መንግሥታት
የአካባቢ ጥበቃ ኤጀንሲ የኢንደስትሪ መርዛ ሌቀት ዯረጃ እስታንዲርዴ መሰረት መሆን አሇበት
 የፕሮጀክቱ ባሇቤት በፕሮጀክቱ ውስጥ የሙስና ስርዓትን ማጥፊት እና የመንግስት ግብር በአግባቡ መክፇሌ
ይኖርበታሌ፡፡
 የፕሮጀክቱ ባሇቤት ሇአካባቢው ማህበረስብ የስራ እዴሌ ፇጠራ ትኩረት በመስጠት የበኩለን አስተዋፅ ማዴረግ
ይኖርበታሌ፡፡

75
 15. የተጠቀሱ ዋቢ መጽሀፌት

ANRS Bureau of Environmental Protection, Land Adminstration and Use. (2012). General

Environmental Impact Assessment Guideline. Bahir Dar.

Amhara Region Environmental Impact Assessment Guide line, revised in 2011/12

Anon (2003). Emissions of Air Pollutants in the UK. Atmospheric Emissions Inventory.
http://jas.fass.org/cgi/content/full/82/13_suppl/E196. London, United Kingdom.
Atkure Defar. Assessment on occupational induced health problems in floriculture
workers. In West Shewa, Oromia, Ethiopia, A Thesis Submitted to the School
of Graduate Studies of Addis Ababa University In Partial Fulfillment of the
Requirements for the Degree of Master in PublicHealth; 2011
Environmental Impact Assessment (EIA) A handbook for scoping projects.

Mulugeta Getu (2009). Ethiopian floriculture and its impact on the environment:
Regulation, Supervision and Compliance. Addis Ababa, Ethiopia.
Proclamation number 295/2002. Establishments of EPA (Environmental Protection Authority)
Addis Ababa, Ethiopia.
Setegn SG, Srinivasan R, Melesse AM, Dargahi B (2009a) SWAT model application and
prediction
UNEP. (June 2002). UNEP Environmental Impact Assessment second edition. Geneva: ETB.

Retrieved from http://unep.ch/etu/publications/eiaman_2edition_toc.htm:

UNIDO, (1994) the need for ecologically sustainable industrial Development, Austria.
https://www.aecen.org/sites/default/files/vietnam_eia_report_thanh-hoa_pulppapermill_2011.pdf
retrive date 03,11,2018
https://www.sciencedaily.com/releases/2012/08/120816133420.htm retrive date 12,03,2020

76
 16. አባሪ
አባሪ.1. የማረጋገጫ ዝርዝር መረጃ ሇመሰብሰብ እና የታቀዯው ፕሮጀክት የተጠበቀው ተፅዕኖ ሇመሇየት የተዘጋጁ
የማረጋገጫ ዝርዝር
 ፕሮጀክቱ ስም እና ዓሊማ
 የፕሮጀክቱ የመሬት አዋሳኝ እና ወይም ላልች ምሌክቶች
 የፕሮጀክቱ የመሬት አቀማመጥና እና የአፇር ሁኔታ
 የፕሮጀክቱ እጽዋት እና የፕሮጀክቱ ቦታ ዙሪያ ወራሪ አረም መኖር
 የደር አራዊት ወይም ፕሮጀክቱ ቦታ ዙሪያ የሚገኙ
 የውሃ አካሊት ወይም ማንኛውም ላሊ የውኃ ምንጭ መኖር
 የውሃ እና የኤላክትሪክ ኃይሌ, ወዘተ የመሳሰለ የፌጆታ አቅርቦት ሁኔታ
 የመንገዴ መዲረሻ ሁኔታ
 ታሪካዊ, ባህሊዊ እና ሀብቶች ጥበቃ እና ከፕሮጀክቱ ያሊቸው እርቀት
 የመኖሪያ አካባቢዎች እና ተጽዕኖ የዯረሰባቸው ግሇሰቦች ማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ሁኔታ
 የአካባቢ ማህበረስብ እና ተጽዕኖ የሚዯርሰባቸው ግሇሰቦች ጋር የተዯረገ የማህበረስብ ውይይት እና
አግባብነት ያሇው ውይይቱ የሚዯረግበት መንገዴ

77
78
79
80
አባሪ 2: የባዮ ፊና የአካባቢ ተፅዕኖ ግምገማ የማመከር የምስክ ወረቀትና እና የንግዴ ፌቃዴ

81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
 Annex 3. Curriculum vitae (CV) of Professionals Involved in the ESIA Study

Curriculum vitae (CV)

Abiyot Yismaw
Current address
Cell phone: +251 913156620
Email address abiyotyismaw@gmail.com

1. Personal data

Date of birth August 1980,Dembecha, Ethiopia

Nationality Ethiopian, Male

2. Educational Qualifications
BA in History Major and Geography Minor in regular program from Addis Abeba University (1999-2004)
MA in Geography in regular program from Bahir dar University (2007-2009)

3. Work Experience and Responsibility:

More than seven years, Energy Resources and Technology data analyst and promotion expert in ANRS Water,
Irrigation and Energy Bureau since 2010 up to now.
Department head and Environment science teacher in Paragon TVET Collage from 10/10/2012 to 7/7/2013
Distance Education Dean in Ethiopis TVET College from 2007 to 2008
Department head History and Geography teacher science teacher in ANRS Education Bureau from 10/10/2005 to
7/7/2006

4. Trainings
Certificate of participation Environmental Audit and Protection consultancy service, environmental consultant on
Environmental Impact assessment studies as a consulting firm in level 1.
Certificate as consultant in Environmental impact assessment as a land use management expert in category of senior
consultant
Certificate for training related to energy systems modeling and planning tools
Certificate for energy database management using GIS Application

5. Research Experience:
Forest Cover Change Detection Using Remote Sensing and GIS Techniques: A Case of Banja Woreda, Awi Zone,
Amhara, Published online December 7, 2011 in Lambert Academic Publisher.
Potential Assessment of Municipal Solid Waste for Charcoal Briquette on progress
Potential Assessment of Biofuels resources in Amhara region

6. Additional Information:
Computer skills: Proficient in MS office applications, GIS and Remote Sensing software, MathCAD and Design expert
software
Language Skills: Native fluency in Amharic, Excellent in English(reading, listening, speaking and writing)

7. References: Registrar office, Department of History, Addis Ababa university, Ethiopia, Tell:+251-0111239706 Po.box 1176.Registrar
office,Department of Geography and Environmental studies , Bahir Dar University, Ethiopia, P.O. Box 79,Tell:+251 -582205925.
Declaration:- The information I have provided here is true and correct.

91
 Curriculum Vitae (CV)
Wosen Gultie Gebrekidan
E-MAIL:wosengultie@yahoo.com
Mobile: +251911776878 or + 251922368513
1. PERSONAL INFORMATION
 Full Name Wosen Gultie Gebrekidan
 Marital status Single
 Nationality Ethiopia
 Date of birth Sep 05,1977G.C
 Place of birth Debreberhan, North shoa, Ethiopia
2. EDUCATIONAL BACKGROUND
 M.Sc Degree in Land Resource Management from Bahir Dar university in 2015
 B.Sc Degree in Biology from Haramaya University in 2006
 Diploma in Biology from Kotebe University College in 2000
 ESLCE certificate H/mariam Mamo Comp.Sec. School Debreberhan, North Shoa, Ethiopia
3. TRAINING
 The training of trainer on comprehensive sexual education
 Certificates of effective use of teaching and learning material for active learning including hands on activity and
laboratory techniques, facilitation and communication skills in mathematics and science lesson
4. Language
Reading Writing Speaking
 Amharic Excellent Excellent Excellent
 English Excellent Excellent Excellent
5. Occupational Background
Institution Positio Duration
 Koremash/Tulefa Junior school Teacher 1995-2004
 Debrebrehan Sec. school Teacher 2005-2006
 Victory College Instructor 2007
 Mekoy preparatory school Teacher 2008-2009
 Basso/ Debre Eba Sec. school Teacher 2010-2016
6. Skill
 Basic computer skill, email, internet, SPSS software and manipulation of GPS
 GIS and Remote Sensing Application
7. REFERENCE:-
1. Getachew Fisseha (PhD) Bahir Dar University
Cell phone (251) 913079808
2. Fekadu Lemessa(PhD) Haramaya University registrar
Tel /+251/02566103473
Fax /251/02566103473
3. Ato Semeneh /MSc/ Kotebe college registrar
P. O. Box 31248 Adis Ababa, Ethiopia
4. Woldie Girma Principal of Debre- Eba Secondary and Preparatory school

Cell phone (251)912041302

92
 Curriculum vitae
1. Personal data
 Name Lieltewoen Nega
 Date of birth 24/05/1985
 Place of Birth Alem ketema
 Sex female
 Nationality Ethiopian
 Marital Status married
 Contact address 0930877880
2. Educational background
 Elementary (1 – 6 ) Alem ketema primary School
 Junior (7 – 8 grade) Alem ketema elementary School
 High school (9-12) Arbegnoch Senior Secondary School
 First Degree:- Adiss Abeba University commerce campase (1996-1997 E.C) deploma in secretarial science
regular program.
 BA degree Addis University (2006-2009 E.C) in in development economics by regular program.
3. Language
Reading Writing Speaking
 Amharic Excellent Excellent Excellent
 English Excellent Excellent Excellent

4. Occupational Background
Institution Position Duration
Capacity building office Secretary 1998-1999E.C
wugagen bank customer service expert 2000-2005.C
wugagen loan expert 2005-2007 E.C
Abisiniya Bank Loan expert 2007-2009E.C
5. Skill
 Computer application, word, access, publisher, . . .Internet
 Training Skill
 Communication Skill
6. Hobbies and interest
 I Have deepest interest of updating myself with new information and technology, working with other face in
challenges, taking calculated risk, and also reading magazine, different books and reading materials.
7. Reference Teklewold Birhanu 0911838626
Andargachew Moges/DR/ 0911838626

93
 CURRICULUM VITAE (CV)
I. Personal Particular
 Name Getachew Alamrew
 Date of birth January 18, 1970
 Nationality Ethiopia
 Language Amharic and English
II. Educational back ground
 Elementary and high school
 Elementary school (1-6) Hamus wanz
 Junior school (7-8) Gebezemariam Junior School
 Senior Secondary School (9-10) Damote senior Secondary School
 11-12 Bure Secondary School
 University or College
 Awassa Junior College of Agriculture, Awarded Diploma in Animal science and
Technology in 1990
 Awassa College of Agriculture, Awarded Degree in Agricultural science (Animal
Production and Range Land Management in 1998)
 Addis Ababa University, Science Faculty, Awarded MSc. Degree in Environmental
Science , on July 31, 2008
III. Work Experience
 Melka Werer Research Center, Research Technical assistant
 Organization- Institute of Agricultural Research (IAR)
Melka Werer research Center /
 Period- from 1991 to 1995
 Animal and Fishery resource expert and head of the department
 Organization- Amhara Region Agricultural office(South Gonder Zone, Ebinat Wereda)
 Period- from June 3, 1998 to Nov 9, 2000
 Ebinat wereda Strengthen Emenrgency Response Ability / SERA/ Project Coordinator
 Organization- DPPC/SERA (Disaster Prevention and Preparedness Commission/
Strengthening Emergency Response Ability USAID funded Project
 Place: Ebinate wereda
 Period- From November 10, 2000-November 9, 2001
 South Gonder Zone SERA PROJECT Assistant Coordinator

94
  Organization- DPPC/SERA (Disaster Prevention and Preparedness Commission/
Strengthening Emergency Response Ability USAID funded Project
 Place: south Gonder zone drought prone weredas/ Ebinat and Tach Gayint weredas
 Period- From January 9, 2001-June 3, 2005.
 Range land ecologist
 Organization- Environmental Protection Land Administration and Use Authority
 Period- From July 5, 2004/2005-November17, 2007
 Place; Bahir dar
 Environmental resource valuation and Study expert
 Organization; BoEPLAU
 period; from June, 2008- Sep, 2013
 UNV focal person
 Organization- Environmental Protection Land Administration and Use Bureau
 Period- From August 19, 2008-August 5,2011
 Place: Artuma fursi ( Ormia special zone) and Tarmaber (North shoe zone) weredas
 Climate Change focal person
 Organization-Environmental Protection Land Administration and Use Bureau
 Period- From August 19, 2008 to May,. 2013
 Place: Bahir dar- Regional level focal person
 Climate resilience focal person
 Chairperson for Amhara National Regional State Multi-Stakeholder Forum for Environment and
climate change
 Period: From OCT. 2008-NOV 30. 2013
 Climate Resilience Green Economy Focal Person
 Period: From Sep. 2010-Nov.2013
 Organization for Rehabilitation and Development in Amhara (ORDA)
 Position; Environment and Forest Development Program Manager
 Period; From 01 March, 2014 to 15 Sep, 2018
 Documents produced
 Vulnerability Profile Developed in drought prone areas of Amhara Region
 Climate Change Adaptation Action Plan in Amhara Region
 Amhara Region Action Plan to Combat Desertification
 Socio-Ecological Problems and Management Options of Wetlands in the Amhara Region
IV. Training

95
  Carbon as a Funding Mechanism for Conservation-REDD+ and Land Use Carbon, Given
by FARM-Africa and SOS Sahel Ethiopia,
 Certificate on Local Environmental Management System, Solid Waste Management, and
Climate Change, Given by Federal EPA and Addis Ababa University
 International Training Programme on Climate Change
 Adaptation, Given by Thai Land International Development Cooperation Agency and
Faculty of Science, Chulalongkorn University
 Certificate of participation of International training on Unlocking Renewable Energy
Potential for Africa, March 04-13, 2013
 held in Kampala, Uganda by EnerGEO, (Earth Observation for Monitoring and
Assessment of the Environmental Impact of Energy Use)
 Certificate on Strategic Cumulative Environmental Impact Assessment, from April 11-18,
2011
 Organized by Sustainable Water Harvesting and Capacity building in Amhara Region
(SWHCA)
 Certificate, Training on Disaster Risk Reduction Management and Climate Change
(DRR/CC), Organized by Plan International and Bahir Dar University
V. Reference
1. Amlaku Asres/Dr/ ORDA executive Director
Mobile 0918 34 05 00
2. Ato Sintayehu derese (REDD+ coordinator, Amhara Region)
Mobile 09 11 06 54 33
3. Ato Dejene Mini\liku ORDA Deputy and Programs Director
Mobile 09 18 34 04 76

96
 Curriculum vitae
1. Personal data
 Name Elisthabet Yismaw
 Date of birth 08/08/1968
 Place of Birth Dembecha
 Sex Female
 Nationality Ethiopian
 Marital Status Married
 Contact address +251 930415430
2. Educational background
 Elementary (1 – 6 ) Dembecha primary School
 Junior (7 – 8 grade) Dembecha elementary School
 High school (9-12) Dembecha Senior Secondary School
 Diploma in clinical Nurse from Alkan Health Science collage (1999-2000 E.C)
 BSc degree Addis University (2006-2010 E.C) in Puplic Health from KIeamed Medical Collage.
3. Language
Reading Writing Speaking
 Amharic Excellent Excellent Excellent
 English Excellent Excellent Excellent
4. Occupational Background
Institution Position Duration
East Gojjam Health Office Clinica Nurse Hidar 12, 2001-2007E.C
shibel Berenta Woreda
Addis Ababa Health Clinica Nurse and
Bureau/Kolfie Keranioyo heath office head 2007- till date
Woreda 6 heath office/
5. Training
 Computer application, word, access, publisher, . . .Internet
 Training Skill

97
  Communication Skill
6. Hobbies and interest
 I have deepest interest of updating myself with new information and technology, working with
other face in challenges, taking calculated risk, and also reading magazine, different books and
reading materials.
References: Registrar office, Department of Puplic Health, Kieamed Medical Collage, Ethiopia, Tell:+251-0111232708

98
99
100