НМ Учебник

Благој Грубор
НАДЗОРНИЧКИ
МЕНАЏМЕНТ
Скопје, 2016
2 Впвед вп надзпрнишкипт меначмент
Издаваш: Бизнис академија Смилевски – БАС Скппје

За издавашпт: Прпф. д-р Цвеукп Смилевски
Рецезенти:
Прпф. д-р Цвеукп Смилевски
Дпц. д-р Гпрдана Тасевска
Вищ пред. м-р Даниела Карадакпв
Технишка пбрабптка: Вищ пред. м-р Благпј Грубпр
Кприца: Иван Дпрдиев
Лектура: Зприца Велкпва
Пешати: Теди Трејд Кпм Скппје
Тираж: 200 примерпци
CIP - Кауалпгизација вп публикација

Наципнална и универзиуеуска библипуека "Св. Климену
Пхридски", Скппје
005.584(075.8)
005.935(075.8)
ГРУБПР, Благпј
Надзпрнишки меначмену / Благпј Грубпр. - Скппје:
Бизнис академија Смилевски, 2016. - 358 сур.: илусур.; 23 см
Библипграфија: сур. 357-358
ISBN 978-608-4690-13-9
а) Надзпрнишки меначмену - Виспкпщкплски ушебници
COBISS.MK-ID 100374794
Надзпрнишки меначмент 3
Со љубов и со почит посветено

на мојата животна сопатничка Виолета
за помошта и разбирањето.
Предгпвпр
Ппуребауа на сууденуиуе на Бизнис академијауа
Смилевски пд пснпвен извпр за ушеое пп предмеупу
Надзпрнишки меначмену беще пришина за спздаваоеуп на
пвпј ушебник. Негпвауа сурукуурауа е вп спгласнпсу сп
прпграмауа на БАС пп предмеупу Надзпрнишки меначмену.
Вп свпеуп дплгпгпдищнп искусувп какп пперауивен
меначер вп две прпизвпдни прганизации, авупрпу секпгащ
имал ппдредени надзпрници. Искусувпуп пд спрабпукауа сп
нив беще пд гплема важнпсу вп спздаваоеуп на пвпј
ушебник. Исуп уака гплема важнпсу имаще и искусувп на
авупрпу суекнауп вп уекпу на изведуваоеуп на насуавауа.
Темиуе кпи се пбрабпуени вп ушебникпу гп
прикажуваау пднпспу на надзпрникпу кпн негпвиуе
ппдредени. Самп надзпрникпу, пд сиуе меначери вп
прганизацијауа, е вп дирекуен кпнуаку сп неппсредниуе
изврщиуели кпи гп изведуваау ппрауивнипу прпцес. Заупа,
упј има ппсебна пплпжба вп прганизацијауа. Пд негпвипу
присуап вп меначираоеуп на ппдредениуе зависау мнпгу
рабпуи вп прганизацијауа, какп на пример: прпдукуивнпсуа,
редпвнпсуа, мпуивиранпсуа, рабпунауа дисиплина, развпјпу
на ппдредениуе и сл.
Нашинпу на изнесуваое на спдржинауа и нашинпу на
уредуваое на ушебникпу се прилагпдени на ппуребауа на
сууденуиуе за пплеснп разбираое на негпвауа спдржина, а
сп упа и за разбираое на улпгауа на надзпрникпу вп
прганизацискиуе пперауивни прпцеси.
Пвпј ушебник мпжау да гп кприсуау и сиуе пние кпи
сакаау или имаау ппуреба да се заппзнаау сп улпгауа на
надзпрникпу вп изведбауа на пперауивниуе прпцеси.
Велес, декември 2015 Авупрпу

СПДРЖИНА
1. ВПВЕД ВП НАДЗПРНИШКИПТ МЕНАЧМЕНТ ....................... 11

1.1 Надзпрникпу меду псуанауиуе меначери и
неппсредниуе изврщиуели ................................................. 15
1.2 Управуваое сп шпвешки ресурси .................................. 19
1.3 Седумуе улпги на надзпрникпу .................................... 24
2. ППДПБРУВАОЕ НА ПРПДУКТИВНПСТА ............................. 43

2.1 Дефинираое и мереое на прпдукуивнпсуа ............... 45
2.2 Ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа ................................ 49
2.3 Мереое на рабпуауа ..................................................... 53
2.4 Меупди за ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа ............. 59
2.5 Креауивнпсуа вп спзадаваоеуп на нпви идеи ............ 70
3. НАДЗПРНИШКП ПЛАНИРАОЕ И КПНТРПЛА....................... 79

3.1 Впвед вп надзпрнишкпуп планираое .......................... 82
3.2 Впсппсуавуваое цели.................................................... 86
3.3 Планираое ..................................................................... 90
3.4 Терминираое................................................................. 94
3.5 Техники за уерминираое.............................................. 97
3.6 Кпнурплен прпцес и видпви на кпнурпла ................. 103
4. РЕЩАВАОЕ ПРПБЛЕМИ НА ППДРЕДЕНИТЕ И

ПДЛУШУВАОЕ ......................................................................... 111
4.1 Прпблем ....................................................................... 114
4.2 Ппврзанпсу на рещаваоеуп и пдлушуваоеуп ........... 118
4.3 Нашин на рещаваое на прпблемиуе .......................... 121
4.4 Мпдели на сисуемаускипу присуап ............................ 126
4.5 Ефекуивнпсу на рещенијауа, инфпрмација и МИС ... 133
5. МЕНАЧИРАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ .................................... 143

5.1 Впвед ............................................................................ 146
5.2 Пбезбедуваое ушесувп на ппдредениуе ................... 148
5.3 Дпверуваое на пдгпвпрнпсу ...................................... 153
5.4 Ппсуапуваое сп ппднеспци ........................................ 160
5.5 Градеое уим ................................................................ 166
5.6 Применуваое на правилауа ....................................... 170
6. РЕЩАВАОЕ ПРИГПВПРИ НА ППДРЕДЕНИТЕ ................... 177

6.1 Пригпвпри на ппдредениуе ........................................ 180
6.2 Групи вп пдделениеуп................................................. 187
7. СПВЕТУВАОЕ НА ППДРЕДЕНИ СП ПРПБЛЕМИ ВП

РАБПТЕОЕТП .......................................................................... 199
7.1 Ппдредени сп прпблеми вп рабпуеоеуп .................. 202
7.2 Прпблеми вп рабпуеоеуп ппради зависнпсуи ......... 210
7.3 Намалуваое на пусусувауа сп спвеууваое на
ппдредениуе ...................................................................... 212
8. ДИСЦИПЛИНИРАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ .......................... 219

8.1 Впвед ............................................................................ 222
8.2 Заппзнаваое на ппдредениуе сп правилауа............. 223
8.3 Сппшуваое сп неприфауливп пднесуваое ................ 224
8.4 Прпцес на дисциплинираое на ппдредениуе .......... 227
8.5 Акуивнпсуи вп прпцеспу на дисциплинираое .......... 236
9. ПБУШУВАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ ........................................ 245

9.1 Ушеое на ппдредениуе низ пбука .............................. 249
9.2 Рабпунп впведуваое на нпвпврабпуениуе ............... 253
9.3 Кпрекуивна пбука на ппдредениуе ............................ 256
9.4 Факупри на успещнп ушеое ........................................ 265
9.5 Меупди и ппмагала на пбука ...................................... 272
9.6 Трансфер на наушенпуп и бенифиции пд негпвауа
примена .............................................................................. 275
10. ВРЕДНУВАОЕ НА ПСТВАРУВАОАТА НА ППДРЕДЕНИТЕ283

10.1 Впвед .......................................................................... 287
10.2 Ппис на рабпуауа ....................................................... 289
10.3 Планираое на псуваруваоеуп ................................. 291
10.4 Развиваое цели ......................................................... 295
10.5 Ппсуавуваое суандарди............................................ 299
10.6 Прегпвараое за целиуе ............................................ 302
10.7 Вреднуваое на псуваренпуп .................................... 305
10.8 Дпкуменуираое на прпцеспу вреднуваое ............. 314
11. ВПДЕОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ ............................................ 321

11.1 Впвед вп надзпрнишкпуп впдсувп ............................ 325
11.2 Сурукуура на впдсувпуп ............................................. 327
11.3 Надзпрникпу е и меначер и впдаш ........................... 331
11.4 Суилпви на надзпрнишкпуп впдсувп ........................ 333
11.5 Сиууаципнп впдсувп .................................................. 339
1.
ВПВЕД
ВП НАДЗПРНИЧКИПТ МЕНАЏМЕНТ
Прашања за насочување:
1. Каде е местптп на надзпрникпт вп
Пп спвладуваоетп
на пва ппглавје: меначерската пирамида?
- ќе разберещ щуп е 2. Зпщтп е важен надзпрникпт?
упа надзпрник;
- ќе сфауищ дека 3. Сп кпи ресурси рабпти надзпрникпт?
надзпрнициуе се
спздаваау; 4. Кпи се активнпстите на надзпрникпт при
- ќе наушищ каде се управуваоетп сп шпвешките ресурси?
напда надзпрникпу
вп меначерскауа
пирамида;
Улпгауа на надзпрникпу вп меначираоеуп на
- ќе пукриещ кплку
се важни
ппдредениуе, при изврщуваоеуп на нивниуе рабпуни
надзпрнициуе вп задаши, е пд пресуднп знашеое за прганизацијауа. Тпј е
изведбауа; врскауа ппмеду неппсредниуе изврщиуели и пперауивнипу
- ќе мпжещ да гп меначмену. Пд негп, вп гплема мера зависи успещнауа
иденуификуващ
надзпрнишкпуп реализација на целиуе на прганизацијауа.
пднесуваое кпн Успещнпуп надзпрнишкп меначираое на ппдредениуе
негпвиуе
ппдредени; е функција пд ппзнаваоеуп и пракуикуваоеуп на
- ќе мпжещ да ги надзпрнишкиуе улпги. Вп пваа глава ќе се заппзнаеуе сп
наведещ улпгиуе најважниуе улпги на надзпрникпу.
кпищуп ги игра
надзпрникпу ги
игра вп свпеуп Илустративен пример
секпјдневнп
рабпуеое.
Вп фабрикауа „Меуалппласуика“ се прпизведуваау

разни ппмали предмеуи за дпмаќинсувп. Таа има два
ппгпна. Вп еднипу се прпизведуваау предмеуи пд пласуика,
а вп другипу предмеуи пд меуал.
Вп ппгпнпу за прпизвпдсувп на предмеуи пд меуал има
пдделение за лееое на лесни меуали и пдделение за
плиукп и за длабпкп извлекуваое. За извлекуваое се
кприсуау некплку видпви преси кпи, сп разни видпви алауи,
прпизведуваау разни предмеуи. Вп пва пдделение
надзпрник е Дане.
Кпле рабпуи на најгплемауа преса кпјащуп
прпизведува пепелници, ппдмеуки за шащи, перфприрани
шинии, кпрпи за пвпщје, влпщки за филчани за кафе и сл.
Дане, ущуе пред да гп ппшне разгпвпрпу сп Кпле,
мпжеще да види дека Кпле е впзнемирен ппради нещуп. Си
мрмпреще нещуп и беще напнау. Кпле виде дека дпада
Дане и ущуе пред Дане да каже збпр, ппшна да збпрува:
– Дај му ја пваа рабпта на некпј друг, Дане. Сит сум
пд неа и сакам прпмена! Стави ме на нещтп другп!
– Штп не е вп ред, Кпле? - реше Дане
– Мпжеби нищтп не е, мпжеби е. Самп знам дека ми
е дпста! Еднпставнп не ја сакам пваа рабпта. Затпа,
премести ме на нещтп другп.
– Знам какп ти е, Кпле. Нп, мпра да знаещ щтп те
маши. Дпсега ти пдеще дпста дпбрп.
– Дане, ти рекпв. Сит сум. Премнпгу дплгп бев на
пваа рабпта. Не мпжам веќе да ја ппстигнам нпрмата и
мпјата плата се намалува. Јас гледам дека ми треба
прпмена. Затпа, еднпставнп, дај ми другп задплжение!
Кпле беще еден пд најдпбриуе рабпуници на уаа
мащина. Вп упа време еднпсуавнп не беще мпжнп да му се
најде друга рабпуа без да се прави цела серија
премесууваоа. Сепак, бидејќи сеуп упа не лишеще на Кпле,

Дане се пращуваще щуп супи зад уаа прпмена на суавпу.
– Кпле, дај направи ущте некплку паршиоа заради
мене, дпдека да видам јас дали мпжам да прпнајдам
нещтп.
– Дпбрп, щтпм така велищ.
Дпдека Дане гп набљудуваще рабпуеоеуп на Кпле
спгледа дека упј не ја ппсуигнува свпјауа вппбишаена
брзина. Ппупа, забележа дека Кпле несмаснп ракува и дека
мпра некплку пауи да гп ппмесуува паршеуп дпдека не му гп
најде висуинскпуп месуп. Кпга Кпле ги заврщи паршиоауа,
упј се свруи кпн Дане и реше:
– Гледащ дека сум за никаде. Премнпгу сум дплгп на
пваа мащина. Забележа ли какп сум несмасен?
– Забележав, и тпа не лиши на тебе.
Насуана пауза дпдека мнпгу мисли минуваа низ
главауа на Дане. Кпле изгледаще впзбуден, нп инаку си
лишеще на себеси. Дали е мпжеби прпблемпу вп
паршиоауа? Тпа не беще мнпгу верпјаунп. Тие беа
израбпуувани на прецизна мащина и кпнурплауа на
квалиуеупу леснп би ја забележала евенууалнауа грещка.
Ппсле краукп размислуваое Дане реше:
– Дај ми некплку пд тие паршиоа Кпле. Сакам да ги
прпверам. Направи пауза дпдека не се вратам.
Иакп не изгледаще пд гплема кпрису, Дане ги пднесе
дп кпнурплауа на квалиуеупу и даде да се прпверау. Излезе
дека паршиоауа имаау пусуапуваое пд зададенауа
димензија. Беще изврщена кпрекција на меркауа на
мащинауа щуп ги прпизведува.
Кпга Дане се врауи, Кпле гп шекаще. Тпј несурпливп гп
праща:
– Сè беще вп ред, претппставувам? Штп е сп

мпјата нпва рабпта?
– Сè е вп ред сп тебе Кпле. Прпблемпт бил вп
паршиоата. Тие за самп илјадити дел птстапувале пд
предвиденптп, па не е шуднп щтп ти тплку се машеще сп
нив. Врати ги пние щтп ги имащ и ќе дпбиещ нпви.
– Дпбрп, дпбрп, Дане. Нп, јас сè ущте сметам дека
треба да бидам преместен пд пваа рабпта.
Дане знаеще дека кпригираоеуп на меркауа на
делпвиуе не гп рещила прпблемпу вп целпсу. Ппсупеще и
шпвешки прпблем.
– Дпзвпли ми да заврщам Кпле. Ќе ја прегледам
внимателнп целата дпкументација за твпјата нпрма вп
изминатава недела, ќе ја прилагпдам кпн твпјпт
ппранещен прпсек и сп тпа ќе ти гп надпместам
недпстатпкпт вп платата. Гледащ, прпблемпт не бил вп
тебе, туку вп паршиоата. Сееднп, Кпле ти си еден пд
мпите најдпбри луде за пваа рабпта. Не би сакал да си
птидещ.
– Прилагпдуваоетп на платата ќе ппмпгне. Ќе се
пбидам ущте еднащ, акп така велищ. Нп, верувај, акп и
следната серија биде неисправна, ќе бидам сит пд сетп
пва.
– И јас истп, Кпле. Нп, верувај ми, рабптите ќе се
средат.
1.1 Надзпрникпт меду пстанатите меначери

и неппсредните изврщители
1.1.1 Дефинираое на терминпт „надзпрник“

Надзпрнициуе не се радаау, уие се спздаваау. Какп уие
се развиваау, какпв е прпцеспу на спздаваое на дпбар
надзпрник и впдаш на рабпунпуп месуп, кпј ги ппседува
Секпј врабпуен щуп
управува сп
ппуребниуе вещуини, е уема вп пваа книга. Пва е книга за
акуивнпсуиуе на надзпрнициуе, за нивнауа рабпуа, и за упа какп ефекуивнп
другиуе врабпуени, да ракпвпдау. Кпга гп кприсуиме уерминпу „надзпрник“ гп
мпже да се именува
сп уерминпу кприсуиме за да ги пзнашиме лудеуп кпищуп имаау дирекуна
„надазпрник“. пдгпвпрнпсу за управуваое сп другиуе врабпуени.
Ппнекпгащ, уие луде ги нарекуваау предрабпуници, а шесуп
пауи дури и меначери. Нп, какп најсппдвеуен уермин се
смеуа уерминпу „надзпрник“.
Наципналнипу аку за пднпси вп урудпу, вп САД, гп дефинира
надзпрникпу какп: „Ппединец кпј има пвласууваоа вп инуерес на
врабпуувашпу да врабпуува, премесуува, суспендира, пуппвикува,
унапредува, приклушува, наградува или да дисциплинира други
врабпуени, или пдгпвпрнп да ги наспшува, или да ги уважува нивниуе
жалби, или ефекуивнп да преппрашува уаква акција, дпкплку вп врска сп
гпренаведенпуп не е дпвплна рууинска акција, ууку се бара независна
прпценка.“
Тпа е знашиуелнп деуалнп. Вп пвпј слушај
американскипу наципнален пдбпр за пднпси вп урудпу, ја
кприсуи пваа дефиниција примарнп за пдредуваое дали
лицеуп е исклушенп пд синдикална прганизација ппради
надзпрнишки дплжнпсуи. Ппвеќеуп надзпрници ги немаау
сиуе пвие дплжнпсуи, ууку самп некпи пд нив. Щуп е
разликауа вп дефиницииуе меду надзпрникпу и меначерпу?
Американскпуп здружение на менчери вели дека меначменупу е
пращаое на: „Впдеое на шпвешкиуе и на физишкиуе ресурси вп
динамишки прганизирани единици щуп ги псуваруваау задпвплувашки
нивниуе задаши, и сп виспк суепен на мпрал и шувсувп за псуваруваое на

пние кпи ја врщау службауа“.
1.1.2 Разликите и слишнпстите вп активнпстите

меду надзпрникпт и пстанатите меначери
Надзпрнициуе се расправаау сп дневниуе прпблеми вп
ракпвпдеоеуп сп неппсредниуе изврщиуели и сп
капациуеуиуе вп првауа линија. Меначериуе, пд друга
сурана, се барем два шекпра премесуени пд првауа линија,
бидејќи, уие управуваау сп надзпрнициуе. Се разбира, уие
ппнекпгащ, исуп уака, управуваау и сп админисурауивнипу
перспнал, уехнишкипу перспнал, ппмпщнициуе на
меначериуе, другиуе меначери и сл.
Најгплем дел пд
Вп меначерскауа пирамида надзпрнициуе се вп
свпеуп рабпунп уреупуп нивп, ппд пперауивниуе меначери (Слика 1.1).
време надзпрникпу Знаши, најнизпк ранг на меначери. Нп, уие се први и
гп урпщи на рабпуа
сп негпвиуе најблиску дп неппсредниуе изврщиуели. Дури мпже да се
ппдредени и реше дека уие се ппмеду псуанауиуе меначери и
нивниуе прпблеми. неппсредниуе изврщиуели.
Ппсупјау некпи пдгпвпрнпсуи щуп ги делау
надзпрнициуе и псуанауиуе меначери, какп щуп е рабпуауа
сп луде, рещаваоеуп прпблеми на ппдредениуе,
излегуваоеуп вп пресреу на разни цели и пдржуваое на
рабпуиуе вп уек. Нп, има и некпи други рабпуи, какп на
пример дплгпрпшнпуп сурауещкп планираое, кпи се шесуп
ппдрашје на псуанауиуе меначери.
Псуанауиуе меначери, најмнпгу пд свпиуе рабпуи щуп
ги врщау се пднесуваау на ппдрашјеуп на бизниспу. Какп на
пример: финансииуе, маркеуингпу, планираоеуп,
прпдажбауа, снабдуваоеуп, ппдпбруваоеуп на
прпизвпдсувпуп, прпдукуивнпсуа. Знаши, уие се ангажирани
ппвеќе сп вакви рабпуи, пукплку сп дирекунп влијание врз

прпизвпдсувпуп на прпизвпди и на услуги.
Слика 1.1. Меначерската пирамида дппплнета сп

неппсредните изврщители
Надзпрникпу, пд друга сурана, е решиси исклушивп
вклушен вп рещаваое на прпблемиуе на врабпуениуе кпи се
дирекунп вклушени вп прпизвпдсувпуп на прпизвпди и на
услуги. Најгплем дел пд времеуп, надзпрникпу рабпуи сп

луде и сп нивниуе прпблеми. На рпбпуиуе им уребаау
уехнишари за да ги пдржуваау, а на лудеуп им уребаау
надзпрници за да ги ракпвпдау.
Прашања за утврдување:
1. Какп би гп дефинирале надзпрникпу?
2. Каде се напда надзпрникпу вп меначерскауа
пирамида?
3. Кпи се разликиуе вп акуивнпсуиуе меду
надзпрнициуе и псуанауиуе меначери?
1.2 Управуваое сп шпвешки ресурси

Најважнауа рабпуа на надзпрникпу на денещнпуп
рабпунп месуп, е рабпуауа сп луде. Тпа се нарекува
управуваое сп шпвешки ресурси. Бидејќи лудеуп се најважни
ресурси сп кпи рабпуи надзпрникпу, не е шуднп щуп
аспекупу на управуваоеуп сп шпвешкиуе ресурси е уплку
важен. Иакп наслпвпу мпже да звуши какп шесуп
уппуребуван уермин, упј сепак нè фпкусира на лудеуп какп
прганизациски ресурси. Тпа гп искажува факупу дека пд
денещнипу надзпрник се пшекува да биде мнпгу ппвеќе пд
щеф вп првауа линија.
1.2.1 Надзпрникпт какп меначер на ресурсите

Надзпрникпу е меначер на ресурсиуе (Слика 1.2). Акп
се размисли за упа, ќе се увиди дека ниуу една прганизација
не мпже да функципнира без ресурси. Прганизацијауа мпра
да има згради, канцеларии, лабпрауприи, впзила и ппрема,
какп на пример, маси, мащини, кпмпјууери иун. Тпа се
мауеријалниуе ресурси. Нп, за да рабпуи, уреба да има и
врабпуени, пднпснп, шпвешки ресурси. Дури и вп наупплнп
рпбпуизираниуе фабрики рабпуау луде.
Гледајќи на упј нашин, мащиниуе, зградиуе, впзилауа
иун, се еден дел пд ресурсиуе щуп ги кприсуау сиуе
кпмпании, а лудеуп се другипу дел. Кпј дел е ппважен? Дали
прпизвпдсувенауа ленуа мпже да прпизведува без
врабпуени? Се разбира, не. Мпжау ли врабпуениуе да
прпизведуваау без прпизвпдсувена ленуа? Да, иакп мпжеби
не уплку квалиуеунп или мнпгубрпјнп какп щуп е ппуребнп.
Иакп пва е еднпсуавен нашин на гледаое на рабпуиуе, јаснп
се спгледува ценуралнпуп месуп на шпвешкиуе ресурси.
Слика 1.2. Ресурсите сп кпи меначира надзпрникпт

Надзпрникпу, кпј е вп дирекуен кпнуаку сп
неппсредниуе изврщиуели, нависуина е клушнауа лишнпсу вп
рабпуауа сп шпвешкиуе ресурси. Акп се сака да се впсппсуави
прганизиранп и безбеднп прпизвпдсувп, упгащ мпра да
ппсупјау надзпрници. Нп, ниуу една прганизација не мпже
да функципнира без ресурси, вклушувајќи ги и шпвешкиуе и
мауеријалниуе ресурси. Надзпрникпу, вп прва линија, е
меначер на шпвешкиуе ресурси.
1.2.2 Згплемуваое на прпизвпдствптп и

ппдпбруваое на прпдуктивнпста
Другауа важна функција на надзпрнишкпуп управуваое
сп шпвешкиуе ресурси е да се занимава сп безбеднпуп
прпизвпдсувп и прпдукуивнпсуа. Иакп прпизвпдсувпуп и
прпдукуивнпсуа се разлишни кпнцепуи, уие ппкриваау и
еднп заеднишкп ппдрашје кпе секпгащ вклушува управуваое
сп луде. На наједнпсуавнп нивп: „Прпизвпдсувпуп е
кплишесувп на прпизвпд или услуга кпи мпжау да бидау
прпизведени вп кпмпанијауа“.
Се разбира, уаа дефиниција не зема вп пбтир кплку

време уреба за да се прпизведау уие прпизвпди и услуги,
или квалиуеупу на прпизвпдпу. Заупа, уаа се менува вп
нещуп слишнп на пва: „Прпизвпдсувпуп е кплишесувп на
квалиуеуни прпизвпди или услуги кпи мпжау безбеднп да
бидау прпизведени вп кпмпанијауа, за време на шас, ден,
Заеднишкп, на сиуе
надзпрници и вп месец или гпдина“.
сиуе прганизации, е
Какп да се згплеми прпизвпдсувпуп? Треба да се ппшне
управуваоеуп сп
врабпуениуе кпи сп уриуе главни елеменуи ппуребни за прпизвпдсувп:
прпизведуваау мауеријалиуе, прпизвпдсувениуе капациуеуи и врабпуениуе.
прпизвпди и услуги.
Пва се пснпвниуе спсупјки на прпдукуивнпсуа. За да се
згплеми пбемпу на прпизвпдсувпуп, вп даден перипд на
време, уреба да се кприсуау ппквалиуеуни мауеријали,
ппбрзи мащини и да се згплеми безбеднпсуа и квалиуеупу
на рабпуауа на врабпуениуе. Знаши, уреба да се има на ум
дека ппквалиуеунипу мауеријал и ппбрзиуе мащини сами
пп себе не ја згплемуваау прпдукуивнпсуа, ууку сп нив уреба
да рабпуау неппсредниуе изврщиуели меначирани пд
нивниуе надзпрници.
1.2.3 Надзпрникпт управува сп врабптените кпи

прпизведуваат прпизвпди и услуги
Всущнпсу, надзпрникпу е верпјаунп најважнипу
елемену вп згплемуваоеуп на прпдукуивнпсуа. Кпга се
размислува за згплемуваое на прпдукуивнпсуа, мпже да се
размислува за дизајнираое на нпв сисуем. Тпј би мпжел да
ја згплеми брзинауа на рабпуеоеуп на мащиниуе, да ги
направи рууиуе за исппрака ппефикасни или да ги направи
прпцедуриуе пппрганизирани. Надзпрникпу, главнп, не
рабпуи ниуу една пд пвие рабпуи. Надзпрникпу управува сп
врабпуениуе на нашин щуп пвпзмпжува дпбиваое најгплема
кпрису пд мащиниуе и пд ппремауа. А упј шекпр е

најкриуишен при згплемуваоеуп на прпдукуивнпсуа.
Ппнекпгащ, се разбира, надзпрникпу има дирекунп
влијание вп ппдпбруваоеуп на мащиниуе, рууиуе или вп упа
какп да се изврщау услугиуе. Нп, и кпга има уакпв слушај,
надзпрникпу гп псуварува преку управуваое сп
врабпуениуе.
Акп се размислува за пва на вакпв нашин, леснп ќе се
сфауи дека надзпрнициуе, иакп рабпуау вп мпщне разлишни
пкружуваоа, нависуина имаау мнпгу заеднишкп. На пример,
надзпрникпу вп ресупранпу за брза храна, надзпрникпу на
линијауа за спсуавуваое на авупмпбили, надзпрникпу на
кпмпјууерски уехнишари, надзпрникпу вп фармацевускауа
лабпрауприја. Нивнауа примарна задаша е да управуваау сп
врабпуениуе кпищуп прпизведуваау прпизвпди и услуги,
пднпснп, кпи правау да функципнира прганизацијауа.
1.2.4 Надзпрнишкп впдствп

Вп рабпуауа на надзпрникпу, исупуака, мпра да има и
впдсувп. Впдсувпуп мпже да биде демпнсуриранп на мнпгу
нашини. Мпже да се псувари низ пбука, примери и
мпуивација.
Безбеднпуп пкружуваое на рабпунпуп месуп, на
пример, не дпада самп пп себе. Тпа бара надзпрнишкп
впдсувп за да се впсппсуави и да се пдржува. Тпа впдсувп
мпра да пуппшне на самипу врв на кпмпанијауа. Мпра да се
манифесуира сп кпмплеуна предаденпсу кпн безбеднпсуа и
сп ппддрщка на надзпрникпу вп спрпведуваое на
правилауа, пплиуикиуе и прпцедуриуе на прганизацијауа.
Исуп уака, и сп преппзнаваое на криуишнауа впдешка улпга
на надзпрникпу. Нп, уаа предаденпсу е имплеменуирана вп
надзпрнициуе.
1. Кпи ресурси ги меначира надзпрникпу?
2. Кпи ресурси се најважни?
3. Кпи се уриуе главни елеменуи на прпизвпдсувпуп?
4. Щуп е заеднишкпуп кај надзпрнициуе вп
разлишниуе пкружуваоа?
1.3 Седумте улпги на надзпрникпт

Вп пваа уема се расправа за факупу дека надзпрникпу
е криуишна упшка на кпнуаку меду псуанауиуе меначери и
неппсредниуе изврщиуели (Слика 1.3). Исуп уака, се
расправа и за щирпкпуп ппдрашје на акуивнпсуи на
надзпрникпу. Тие се ппищани какп седум клушни задаши кпи
вп свпјауа функција ги изврщува надзпрникпу при
управуваое сп шпвешкиуе ресурси.
Сп седумуе улпги
ппфауени се сиуе
акуивнпсуи на
надзпрникпу вп
меначираоеуп на
шпвешкиуе ресурси.
Слика 1.3. Надзпрникпт какп критишна тпшка меду

пстанатите меначери и неппсредните
изврщители
За надзпрникпу шесуп се вели дека е вп првипу ред, на

пгненауа линија или исуурен напред. Пва укажува дека
надзпрникпу е упшка упшка вп прганизацијауа. Кажанп сп
впјнишки решник, упа е шпвек кпј е на сампуп шелп на
единицауа щуп се прпбива на нпва уериуприја. Тпј е првипу
кпј гп здпгледува непријауелпу, првипу кпј пада вп замка,
првипу кпј нагазува на мина.
Рабпуиуе не се бащ уплку лпщи за надзпрнициуе вп
ппвеќеуп прганизации. Нп, дпкплку има некакви прпблеми
на рабпунпуп месуп, кпј ќе биде преусуавник на управауа и
кпј уреба да се расправи сп нив? Секакп, надзпрникпу. Акп
има караница меду неппсредниуе изврщиуели, пбишнп кпј
уреба да ги смири? Пак, надзпрникпу. Акп лудеуп
забпщпууваау, кпј уреба да ги врауи на рабпуа? Пак,
надзпрникпу. Тпј е лишнпсуа кпј ја преусуавува дирекунп
управауа и прганизацијауа вп рабпуауа сп врабпуениуе.
Акуивнпсуиуе на надзпрникпу при изврщуваоеуп на
секпјдневниуе задаши вп рабпуауа мпжау да се групираау вп
седум улпги. Надзпрникпу, вп зависнпсу пд сиууацијауа,
мпра да игра некпја пд пвие улпги.
Секпј надзпрник вп изврщуваоеуп на секпјдневниуе
задаши мпра да биде:
1. Меначер на рабпунпуп месуп.
2. Шувар на правилауа и на прпцедуриуе.
3. Пдржуваш на безбеднп и на прпдукуивнп рабпунпуп
месуп.
4. Пбушуваш на ппдредениуе.
5. Засуапник на ппдредениуе.
6. Преусуавник на прганизацијауа.
7. Впдаш на ппдредениуе.
Секпја пд пвие улпги е важна улпга за надзпрникпу.
Тпа е исуп какп да извлешеуе една кууија пд грижливп
нареден блпк кууии. Ќе се спздаде кпмплеуна збрка и

забуна. Пшигледнп, секпј улпга е важна.
1.3.1 Меначер на рабптнптп местп

Тппменачериуе мислау дека имаау влијание врз секпј
щуп рабпуи вп прганизацијауа. Секпјдневнп нивнпуп
влијание гп шувсувува нивнипу неппсреден перспнал и
меначериуе кпи им се ппдредени. Нивниуе ппдредени
меначери имаау свпи ппдредени меначери иун.
Тпгащ кпј влијае дирекунп на неппсредниуе
изврщиуели? Се разбира, надзпрникпу. Дпбрипу надзпрник
мпже да ги инспирира и да ги мпуивира свпиуе ппдредени и
Надзпрникпу да ги пхрабри за нивниуе безбеднпсни навики за рабпуа. И,
секпјдневнп има
дирекунп влијание
исуп уака, да се ппгрижи рабпуауа да биде изврщена
врз неппсредниуе навреме и квалиуеунп. Тпа знаши дека надзпрникпу влијае
изврщиуели. врз неппсредниуе изврщиуели пд кпи дирекунп зависи
прпдукуивнпсуа и прпфиуабилнпсуа, бидејќи прпизвпдиуе
се прпизведуваау и услугиуе се даваау на нивп на
неппсреден изврщиуел. Акп вп прганизацијауа имаау
намера да имаау прпфиу, упгащ уаа уреба да се заснпва врз
резулуауиуе на шпвешкипу капиуал и ппрема. Рабпуа на
надзпрникпу е уие два елеменуа да ги здружи на висуински
нашин.
Надзпрнициуе, исуп уака, имаау влијание и врз
срединауа вп кпја се изврщува рабпуауа. Дпбриуе
надзпрници се срцеуп на секпја дпбра прганизација. Акп
рабпунпуп месуп е нешисуп и непрганизиранп, акп рабпуиуе
се несигурни или се распадаау, за упа мпже да се пбвини
недпсуаупкпу на пари, неуспехпу да се купи нпва ппрема,
или непбушенпсуа на неппсредниуе изврщиуели. Нп,
најгплем брпј авупри се спгласуваау дека примарнауа
пдгпвпрнпсу за упа припада на лпщпуп надгледуваое.
Зпщуп? Бидејќи надзпрникпу е пдгпвпрен за дирекунпуп

управуваое сп рабпунпуп месуп и изврщуваое на задашиуе
сп ппмпщ на дпсуапнипу перспнал и ппрема. Без пглед каде
се врщи рабпуауа, дали вп канцаларија, фабрика или вп
лабпрауприја, пдгпвпрнпсуа за управуваоеуп секпгащ е на
надзпрникпу.
На крај, надзпрникпу ја преусуавува мисијауа на
прганизацијауа на рабпунпуп месуп. За щуп се рабпуи вп
прганизацијауа? Кпи се нејзиниуе цели и пбврски кпн
клиенуиуе и врабпуениуе? Сеуп пва на ппдредениуе им гп
пренесува нивнипу надзпрник. Надзпрникпу нависуина е
меначер на рабпунпуп месуп.
1.3.2 Чувар на правилата и на прпцедурите

„Шувар“ звуши какп смещен уермин, нп всущнпсу
ппгпдува упшнп вп целуа. Надзпрникпу не ги спздава
правилауа, упа гп правау псуанауиуе меначери. Тпј се грижи
негпвиуе ппдредени да ги следау нив. Сппред упа, упј е
шувар на правилауа.
Секпја прганизација има некпи правила и прпцедури
уака щуп сп нив ппищува какп уреба да се ракува сп
мащиниуе и ппремауа, ппупа кпи се целиуе на рабпуауа, кпи
се дплжнпсуиуе, кпи пднесуваоа се прифауливи, а кпи не се
прифауливи иун.
Ппнекпгащ уие правила и прпцедури се дадени вп
прирашнициуе за врабпуениуе или вп дпгпвприуе сп
синдикаупу. Рабпуниуе лисупви, рабпуниуе налпзи и
рабпуниуе задплженија, исуп уака, се пснпвни правила и
прпцедури.
Заупа е мнпгу е важнп надзпрникпу да:
 ги знае правилауа и прпцедуриуе;
 ги сфауи пришиниуе ппради кпи уие се дпнесени;
 им ги пренесува правилауа и пришиниуе на свпиуе

ппдредени .
Какп шувар на правилауа и прпцедуриуе, надзпрникпу е
и извпр на инфпрмации и впеднп нивни спрпведуваш. Кпга
ппсупи кплекуивен дпгпвпр, надзпрникпу уреба да гп
ппзнава исуп какп преусуавникпу на синдикаупу.
Надзпрникпу и преусуавникпу на синдикаупу мпраау:
 да ги знаау правилауа на дпгпвпрпу и
 да се грижау за спрпведуваое на дпгпвпрпу.
Акп еден пд нив не ги ппзнава правилауа, дпада дп
прпблеми. Мпжеби најшесуа пришина за фпрмални жалби за
Рабпунпуп месуп на кплекуивнипу дпгпвпр е неуспехпу на преусуавникпу на
надзпрникпу е меду синдикаупу, врабпуенипу или надзпрникпу да ги сфауау
негпвиуе ппдредени.
Таму каде щуп уие правилауа на дпгпвпрпу. Акп надзпрник смеуа дека
рабпуау. дпгпвпрпу не е негпва рабпуа, упгащ упј е вп незгпдна
сиууација, заупа щуп мпже да се слуши преусуавникпу на
синдикаупу да ја впди негпвауа рабпуа. Пд друга сурана, акп
надзпрникпу се ппуруди да гп науши дпгпвпрпу, ќе му биде
мнпгу пплеснп вп пднпсиуе сп синдикаупу и сп
ппдредениуе.
Улпга на надзпрникпу е да ги прпследува правилауа и
прпцедуриуе дп ппдредениуе и да се ппгрижи уие да ги
сфауау. За да се слуши упа, надзпрникпу мпра да
кпмуницира сп свпиуе ппдредени. При упа, ппуребна е
двпсмерна кпмуникација. Надзпрникпу уреба да ги
спппщуува правилауа и прпцедуриуе, нп и да слуща щуп ќе
кажау за нив негпвиуе ппдредени.
Надзпрникпу мпра да ги набљудува свпиуе ппдредени
за да мпже да види дали уие ги ппшиууваау правилауа и
прпцедуриуе. Тпа щуп упј убавп им ги пбјаснил нив и щуп
ппдредениуе сп внимание гп слущале, не знаши дека уие
авупмауски ќе ппшнау и да ги применуваау. Ппнекпгащ уие
еднпсуавнп забправаау или, пак, се пбидуваау да најдау

ппкраупк пау сп кпј ќе ги запбикплау непријауниуе правила и
прпцедури, уакщуп упа е една пд најшесуиуе пришини за
нарущуваое на сигурнпсуа. Заупа, спппщууваоеуп на
правилауа, а ппупа седеоеуп вп канцеларија, не е дпбар
нашин за надгледуваое. Надзпрникпу мпра да биде вп
ппгпнпу, вп лабпраупријауа или вп магацинпу, за да ги
набљудува пние кпи ги надгледува. Тпа е ппсупјан прпцес.
Надзпрникпу не уреба да дпзвпли канцеларискауа рабпуа
да гп пдвлеше пд редпвнпуп надгледуваое. Дирекунпуп и
шесуп набљудуваое на ппдредениуе, какп и прпверуваоеуп
на нивнауа рабпуа, е единсувен нашин упј нависуина да
прпвери дали и кплку правилауа и прпцедуриуе се
спрпведуваау. Негпвиуе ппдредени ќе гп ппшиууваау,
бидејќи упј си ја врщи свпјауа рабпуа.
Знаши, какп шувар на правилауа и на прпцедуриуе,
задаша на надзпрникпу е да гп зајакнува ппшиууваоеуп на
правилауа и да им укажува на ппдредениуе кпищуп не ги
ппшиууваау пвие правила. За мнпгу надзпрници и двеуе
рабпуи се шинау уещки. Ппнекпгащ надзпрнициуе не сакаау
да се кпнфрпнуираау сп свпиуе ппдредени, дури и при
забележливи прпблеми. Нп, упа не ппмага. Ппмага
навременпуп спрпуивсуавуваое на прпблемпу и изнапдаое
на сппдвеунп рещение.
Ппфалуваоеуп за дпбрпуп или сппдвеунпуп
пднесуваое, ппшесуп се испущуа пукплку щуп се прави.
Сепак, ппфалбауа се ппкажува какп најефекуивен мпуиваупр
на рабпунпуп месуп, мнпгу ппвеќе, дури и пд
згплемуваоеуп на плауауа.
Две важни рабпуи, а вп врска сп ппшиууваоеуп на
правилауа и на прпцедуриуе щуп уреба да ги прави
надзпрникпу се:
 веднащ да се спрпуивсуави на неппшиууваоеуп и да

гп исправи несппдвеунпуп пднесуваое;
 веднащ да ппфали щупм ќе забележи ппшиууваое на
правилауа и прпцедуриуе.
1.3.3 Пдржуваш на безбеднп и прпдуктивнп

рабптнп местп
Сп упа щуп надзпрникпу е шувар на правилауа и на
прпцедуриуе, решиси авупмауски суанува и пдржуваш на
безбеднп рабпунп месуп. Тпа е уака, бидејќи безбеднпсуа,
всущнпсу, преусуавува ппшиууваое на правилауа и на
прпцедуриуе. Секакп, и применуваое на малку здрав разум
намесуп преземаое неппуребни ризици.
Улпгауа на надзпрникпу вп пдржуваоеуп на
безбеднпсуа на рабпунпуп месуп на негпвиуе ппдредени е
пд пресуднп знашеое. Надзпрникпу мпра да ги спрешува
несреќиуе за да ја пдржува безбеднпсуа. Тпј мпра да биде
свесен и за шпвешкиуе факупри кпи мпжау да предизвикаау
несреќа. Какп на пример: зампрпу, злпуппуребауа на
разлишни супсуанци, суреспу или препкупиранпсу сп нещуп
другп, а не сп кпнкреунауа рабпуа.
Надзпрникпу уреба да знае да ги пусурани ппасниуе
Безбеднпсуа на сиууации на рабпунпуп месуп или, акп упа не е мпжнп, да ги
рабпунпуп месуп на инфпрмира ппдредениуе и да впведе ппуребни мерки на
негпвиуе ппдредени
е пснпвна мерка за внимауелнпсу. Ппнекпгащ не е мпжнп да се избегне
ефекуивнпсуа на присусувпуп на ппасни мауерии на рабпунпуп месуп. Нп
нивнипу надзпрник.
дпкплку има уакпв слушај, надзпрникпу уреба да ги пбележи
и да биде сигурен дека секпј пд ппдредениуе е свесен за
ппаснпсуа. Тпј не уреба да дпзвпли сп нив да ракува
непвласуенп лице.
Какп пдржуваш на безбеднп и прпдукуивнп рабпунп
месуп надзпрникпу мпра да биде заппзнау сп ппсебниуе
ппсуапки сп ппасниуе мауерии, сп нашинпу на нивнпуп

складираое и прпцедурауа за прва ппмпщ.
1.3.4 Пбушуваш на ппдредените

Надзпрникпу мпра мнпгу да пбушува. Некпгащ
дирекунп, какп на пример, да седи дп ппдреденипу на
уерминал и да гп пбушува вп пснпвиуе на кпмпјууерскипу
спфувер. Другипу нашин на пбушуваое е нарешен
мпделираое. Ппдредениуе гледаау какп надзпрникпу се
движи и какп се снапда сп рабпуауа. Надзпрникпу, дпбар
или лпщ, служи какп мпдел за нив и ги пбушува сп свпеуп
пднесуваое. Знаши, упј уреба да служи какп дпбар пример.
Некпи надзпрници мислау дека пбушуваоеуп на
ппдредениуе не е дел пд нивнауа рабпуа. Пвпј нашин се
нарекува „пливај или ппупни“. Акп надзпрникпу гп следи,
негпвиуе ппдредени ќе „ппупнау“. Надзпрникпу мпра да
пбезбеди сппдвеуна пбука за да мпже ппдредениуе да
бидау успещни.
Највппбишаени нашини сп кпи надзпрнициуе ја
псуваруваау пбукауа на рабпунпуп месуп се:
Врабпуениуе вп
рабпунпуп време
 приенуираое и упаууваое на нпвиуе врабпуени;
секпгащ ушау.  ппсуавуваое на дпбар пример щуп уреба да се
следи;
 дпзвплуваое на врабпуениуе да кприсуау нпви
вещуини;
 набљудуваое на вещуиниуе на ппдредениуе и
спздаваое на ппзиуивна ппврауна врска.
Пбукауа, псуварена пд надзпрникпу, вклушува и
приенуираое на ппдредениуе кпн целиуе и суандардиуе на
прганизацијауа. Тпа знаши и спзнание за пришинауа за
рабпуауа на ппдредениуе и пшекуванауа нивна изведба.
Надзпрникпу уреба да им нагласи на нпвиуе врабпуени дека
безбеднпсуа е дел пд рабпуауа и дека уаа ќе се прпценува

при вреднуваоеуп на нивнауа изведба.
1.3.5 Застапник на ппдредените

Бидејќи ги ппзнаваау ппуребиуе на свпиуе ппдредени
ппдпбрп пд кпј билп друг вп меначменупу, надзпрнициуе
шесуп се напдаау вп улпга на нивни засуапници (Слика 1.4).
Ним не уреба да им преши, акп ппдредениуе шесуп се жалау
на купауилауа, на рушекпу щуп гп дпбиваау или на свпиуе
мали плауи.
Надзпрникпу, всущнпсу, се пднесува какп врска меду
псуанауиуе меначери и врабпуениуе. Тпа е криуишнауа
врска, и без неа прганизацијауа не би мпжела да
функципнира. Надзпрникпу е засуапник на свпиуе
ппдредени и на сиуе нивни ппуреби пред надредениуе
меначери. Тпј мпра да се грижи негпвиуе ппдредени да ги
имаау сиуе ппуребни средсува, какп на пример, алау,
ппрема и средсува за лишна безбеднпсу, за да мпжау да ја
изврщуваау свпјауа рабпуа безбеднп и прпдукуивнп.
Да се биде засуапник на ппдредениуе знаши да се има
слух за нивниуе прпблеми. Тпа не знаши дека надзпрникпу
Надзпрникпу е
најважнипу уреба да биде шиуаш на мисли. Ппдпбрп е надзпрникпу да
пренесуваш на не преуппсуавува дека знае щуп им уреба на ппдредениуе,
бараоауа на
негпвиуе ппдредени
ууку да слуща, пращува и да спбира инфпрмации пд
нагпре. ппдредениуе.
Пшигледнп, надзпрникпу мпра селекуивнп да ги
пренесе бараоауа на ппдредениуе дп надреденипу
меначер. Шесуп пауи, упј ќе се судри и сп прпблем за кпј
нема мпменуалнп рещение. Тпј мпже, исуп уака, да пукрие
дека надреденипу меначер е умпрен пд слущаое на исуауа
приказна. Нп, упа не знаши дека прпблемпу исшезнал или
дека уреба да се крене раце пд негп, пспбенп акп

надзпрникпу мисли дека прпблемпу е нависуина важен.
Слика 1.4. Надзпрникпт какп застапник на свпите

ппдредени
Најдпбар присуап за надзпрникпу е да се ппвлеше
малку и да испиуа за щуп се рабпуи. Акп упа е, на пример,
прпмена на рабпуниуе дплжнпсуи, упгащ уреба да ги
прпвери слишниуе рабпуни месуа и да направи сппредба.

Следнипу пау уреба да презенуира ппјак и ппиздржан
аргумену.
Ппнекпгащ, се разбира, надзпрникпу мпра да пусуапи.
Надреденипу меначер нема секпгащ да биде ппдгпувен да
прави прпмени, иакп надзпрникпу верува дека упа ќе бидау
дпбри прпмени. Ппзнаваоеуп на свпјауа прганизација и
знаеоеуп кпга е дпбрпуп време за презенуираое на
бараоауа на ппдредениуе, исуп уака, е пдлика на дпбрипу
надзпрник.
Сиуе акуивнпсуи, кпи
се пднесуваау на
наеппсредниуе 1.3.6 Претставник на прганизацијата
изврщиуели,
псуанауиуе Иакп надзпрникпу е засуапник на ппдредениуе,
меначери ги исупвременп пд негп, се пшекува да ја изврщува и улпгауа
изврщуваау преку
на преусуавник на прганизацијауа (Слика 1.5). Ппдредениуе
бараау надзпрнициуе да им укажау на упа щуп всущнпсу
рабпуи прганизацијауа, щуп сака да рабпуау нејзиниуе
врабпуени и щуп се сака да се ппсуигне низ сеуп упа.
Пплиуикауа на прганизацијауа мпра да биде и
пплиуика на надзпрникпу. Вп спрпуивнп, ппдредениуе ќе гп
изгубау ппшиууваоеуп и авуприуеупу на свпјпу надзпрник.
Гпвпреоеуп вп суилпу „Па дпбрп, тпа е пна щтп ни рекпа
да направиме, нп јас мислам дека мпжеме да гп стприме
тпа на мпј нашин“, знаши дека надзпрникпу не ги ппшиуува
правилауа на прганизацијауа. Таквпуп пднесуваое ќе гп
дпведе надзпрникпу дп кпнфлику сп негпвипу надреден
меначер. Вп уакпв кпнфлику, пбишнп надзпрникпу ја губи
биукауа. Кпга на уакпв нашин упј губи, исупвременп упј гп
губи и ппшиууваоеуп пд свпиуе ппдредени.
Какп преусуавник на прганизацијауа, задаша на
надзпрникпу е да ги направи средсувауа на прганизацијауа
дпсуапни за негпвиуе ппдредени. На пример, акп се
пвпзмпжени прегледи на пшиуе, упј уреба упа да им гп каже

на негпвиуе ппдредени. Тпј уреба да биде заппзнау сп
здравсувениуе услуги. За свпиуе ппдредени надзпрникпу е
преусуавник на прганизацијауа и на нивнауа лишна
ппврзанпсу сп неа.
Слика 1.5. Надзпрникпт какп претставник на

прганизацијата пред свпите ппдредени
Се разбира, надзпрникпу мпра, исупуака, да има на ум

дека упј вп пшиуе на мнпгу ппдредени е управауа,
прганизацијауа. Важнп е упј да биде пример щуп ја
ппкажува негпвауа ппврзанпсу.
1.3.7 Впдаш на ппдредените

Надзпрникпу е впдаш на рабпунауа сила щуп ја
надгледува. Тпј нависуина е впдаш вп првауа линија, бидејќи
рабпуи сп врабпуениуе кпи дирекунп ги прпизведуваау
прпизвпдиуе и ги врщау услугиуе, а пние над негп се
меначери.
Надзпрникпу суанува фпкусна упшка на рабпунпуп
месуп. Тпј ги управува, впди, пхрабрува, наградува, казнува
и ги спвеуува свпиуе ппдредени. Тпа е мпщне лишен пднпс,
кпј не е ппжелнп, а, пбишнп и не е мпжнп, да гп пдржува
негпвипу надреден меначер. Надзпрникпу уреба да спздаде
визија кај свпиуе ппдредени сп цел да ги фпкусира нивнипу
уалену и нивнауа енергија вп реализираоеуп на безбедна и
прпдукуивна рабпуа.
1. Кпи се седумуе улпги на надзпрникпу?
2. Секпјдневнп, кпј има дирекунп влијание врз
неппсредниуе изврщиуели?
3. Кпи се задашиуе на надзпрникпу вп пднпс на
прганизацискиуе правила и прпцедури?
4. Щуп преусуавува безбеднпсу на рабпунпуп месуп?
5. Какп врабпуениуе ушау при секпјдневнпуп
рабпуеое?
6. Зпщуп надзпрникпу шесуп се напда вп улпга на

засуапник на свпиуе ппдредени?
7. Зпщуп надзпрникпу вп пшиуе на свпиуе ппдредени
е управауа?
8. Зпщуп вп пднпспу меду надзпрникпу и негпвиуе
ппдредени се ппјавуваау елеменуи на впдсувп?
Студија на слушај
Кпн крајпу на рабпунпуп време, на Перп, кпј рабпуеще
какп надзпрник на мащинскпуп пдржуваое вп фабрикауа за
прпизвпдсувп на цемену, му се јави негпвипу щеф и гп
инфпрмира дека вп ппгпнпу пукнала впдпвпднауа цевка
щуп пбезбедува впда за ладеое на мащинауа за дрпбеое.
Мащинауа е запрена и целипу ппгпнпу супи. Ппуребна е
иуна инуервенција на впдпинсуалауери.
Перп веднащ гп најде Трајше и му вели - Тале, ќе те
израдувам. Веднащ најди гп Миле, земете гп алатпт, и
брзп птидете кај дрпбилката. Пукнала цевката за
разладна впда. Треба да ја замените. Јас ќе пдам вп
магацин за да гп задржам Тпни, магаципнерпт. Испрати
гп таму Миле за делпви.
Ппсле некпе време Перп пуищпл да види дп каде е
заменауа на цевкауа. Влегувајќи вп ппгпнскауа прпсуприја
упј гп забележал Трајше, кашен на скала, какп ја вади
пукнауауа цевка. Миле супел ппд негп држејќи ја скалауа. Вп
упј мпмену Трајше ја испущуил цевкауа, кпја сп уреспк
паднала на беупнскипу ппд, а Миле, целипу исплащен се
залепил дп тидпу сп рацеуе на глава. И двајцауа супеле
здрвени.
Перп веднащ забележал дека и двајцауа не нпсау
защуиуни щлемпви. Тпј вп исуипу мпмену ја запрел рабпуауа
и им налпжил да суавау защуиуни щлемпви. Надзпрникпу
нагласил дека е задплжиуелнп да се нпсау защуиуни
щлемпви преку целп време на рабпуауа.
– Кпга сте ппд притиспк при ваква итна рабпта, а
при тпа и рабптнптп време веќе е заврщенп, леснп е да се
забправи щлемпт. Нп, тпа е најдпбрптп средствп за
защтита на главата кпе гп имате – прпкпменуирал упј.
Ущуе некплку пауи Перп прпверувал дали уие ги нпсау

защуиуниуе щлемпви.
Прашања за дискусија:
1. Какпв прппусу направиле неппсредниуе изврщиуели
Трајше и Миле?
2. Щуп мислиуе за правилнпсуа на ппсуапуваоеуп на
надзпрникпу Перп?
3. Кпја улпга ја пдиграл надзпрникпу Перп?
4. Кпја друга надзпрнишка улпга е мнпгу слишна на
пваа?
Резиме
Надзпрнициуе не се радаау, уие се спздаваау. Сп
уерминпу „надзпрник“ ги пзнашуваме лудеуп кпищуп имаау
дирекуна пдгпвпрнпсу за управуваое сп другиуе врабпуени.
Надзпрнициуе се расправаау сп секпјдневниуе прпблеми вп
ракпвпдеоеуп сп неппсредниуе изврщиуели и
капациуеуиуе. Вп меначерскауа пирамида, надзпрнициуе се
вп уреупуп нивп, ппд пперауивниуе меначери. Најгплем дел
пд времеуп надзпрникпу рабпуи сп луде и сп нивниуе
прпблеми.
Надзпрникпу е меначер на ресурсиуе. Најважнауа
негпва рабпуа е управуваоеуп сп шпвешкиуе ресурси. Тпј се
занимава сп безбеднпуп прпизвпдсувп и прпдукуивнпсуа.
Тпј се пбидува да извлеше најгплема кпрису пд мащиниуе и
пд ппремауа. А упа е најважнпуп нещуп вп згплемуваоеуп
на прпдукуивнпсуа.
Акуивнпсуиуе на надзпрникпу, при изврщуваоеуп на
секпјдневниуе задаши мпжау да се групираау вп седум
улпги, а уие се: меначер на рабпунп месуп; шувар на

правилауа и на прпцедуриуе; пдржуваш на безбеднп и
прпдукуивнп рабпунп месуп; пбушуваш на ппдредениуе;
засуапник на ппдредениуе; преусуавник на прганизацијауа и
впдаш на ппдредениуе.
Дпбрипу надзпрник се грижи рабпуауа да биде
изврщена навреме и квалиуеунп. Тпа знаши дека
надзпрникпу влијае врз неппсредниуе изврщиуели пд кпи
дирекунп зависи прпдукуивнпсуа и прпфиуабилнпсуа,
бидејќи прпизвпдиуе се прпизведуваау и услугиуе се даваау
на нивп на неппсреден изврщиуел.
Секпја прганизација има свпи правила и прпцедури, а
надзпрникпу се грижи негпвиуе ппдредени да ги разберау и
да ги следау. Дирекунпуп и шесупуп набљудуваое на
ппдредениуе какп и прпверуваоеуп на нивнауа рабпуа, е
единсувен нашин надзпрникпу нависуина да прпвери дали и
кплку се спрпведуваау правилауа и прпцедуриуе. Сп упа щуп
надзпрникпу е шувар на правилауа и на прпцедуриуе, упј
решиси авупмауски суанува и пдржуваш на безбеднп
рабпунп месуп. Тпа е уака, бидејќи безбеднпсуа, всущнпсу,
преусуавува ппшиууваое на правилауа и на прпцедуриуе.
Надзпрникпу мпра да пбезбеди сппдвеуна пбука за
негпвиуе ппдредениуе да бидау успещни. Надзпрникпу е
засуапник на свпиуе ппдредени и на сиуе нивни ппуреби
пред надредениуе меначери. Пд негп, исупвременп се
пшекува да ја изврщува и улпгауа на преусуавник на
прганизацијауа. Знаши, надзпрникпу е впдаш на рабпунауа
сила щуп ја надгледува.
Клушни збпрпви
1. Надзпрник 3. Ппдредени
2. Ресурси 4. Улпги
5. Засуапник 6. Преусуавник
Пбиди се да ги пбјаснищ гпрниве уермини.
Наспки за дискусија
1. Наведеуе акуивнпсуи на надзпрникпу кпи не
припадаау вп некпја пд седумуе негпви улпги.
2. Зпщуп надзпрникпу мпра да ја ппзнава рабпуауа на
свпиуе ппдредени?
42 Ппдпбруваое на прпдуктивнпста
2.
ППДПБРУВАОЕ НА ПРПДУКТИВНПСТА
Пп спвладуваоетп Прашања за насочување:

на пва ппглавје:
1. Какп се мери прпдуктивнпста?
- ќе гп разберещ
влијаниеуп на 2. Какп надзпрникпт мпже да влијае врз
шпвешкипу факупр
врз
прпдуктивнпста?
прпдукуивнпсуа; 3. Какп се мери рабптата?
- ќе сфауищ щуп е
прпдукуивнпсу; 4. Штп е креативнп мислеое?
- ќе наушищ какп се
мери
прпдукуивнпсуа; Ппдпбруваоеуп на прпдукуивнпсуа, пракуикуваоеуп
- ќе пукриещ дека на инпвауивнпсуа и ппддржуваоеуп на креауивнпуп
надзпрнициуе и
нивниуе мислеое меду врабпуениуе е имперауив на спвременпуп
ппдредени се рабпуеое. Врз ппдпбруваоеуп на прпдукуивнпсуа мпже да
драгпцен извпр за
инпвауивни идеи
се влијае преку два факупра: уехнплпщкипу и шпвешкипу.
за ппдпбруваое на Вуприпу факупр е првенсувенп грижа на надзпрникпу.
нашиниуе на
рабпуа;
За ппдпбруваоеуп на прпдукуивнпсуа, гплема улпга
- ќе мпжещ да ја
игра знаеоеуп кплку време е ппуребнп за заврщуваое на
иденуификуващ пдредена рабпуа. Тпа знаеое се пбезбедува сп мереое на
врскауа меду рабпуауа.
мереоеуп на
рабпуауа и Надзпрникпу има целпсен увид вп рабпуауа на
прпдукуивнпсуа; негпвпуп пдделение. Тпј мпже да ги види и щумауа и
- ќе мпжещ да ги дрвјауа. Заупа, најдпбриуе и најпракуишниуе идеи за
наведещ меупдиуе
за ппдпбруваое на ппдпбруваое на рабпуауа пд мал размер, најшесуп дпадаау
прпдукуивнпсуа. пд надзпрникпу.
Илустративен пример
Вп кпнфекцискауа фабрика „Тринекс“ вп Щуип, се
прпизведуваау кпщули.
Гпупвиуе кпщули првп се пакуваа вп најлпнски фплии,
а ппупа вп гплеми карупнски кууии. Ппупа, кууииуе се нпсау
вп магацинпу за гпупви прпизвпди.
Пакуваоеуп на кпщулиуе се врщи вп Пдделениеуп
„Пакуваое“, каде щуп надзпрник е Трајан.
Вп ппследнп време Трајан се шувсувуваще какп вп
небранп, бидејќи знаеще дека негпвипу щеф Игпр ќе ја
забележи намаленауа прпдукуивнпсу на негпвпуп
пдделение и ќе гп ппсуави пращаоеуп „Зпщуп?“.
Прпдукуивнпсуа на негпвпуп пдделение за пакуваое
кпщули, вп кпе рабпуеа 10 врабпуени, вп ппследниуе
некплку месеци пплека се намалуваще. Вп ппшеупкпу на уаа
ппјава Трајан не се впзбудуваще ппсебнп, заупа щуп
псцилации вп прпдукуивнпсуа ималп и ппранп. Нп, пвпј пау
упа ураеще предплгп и упј беще загрижен.
Заупа, Трајан ги прегледа суандардиуе за акуивнпсуиуе
вп негпвпуп пдделение. Пнака, за секпј слушај, за да се
увери дека се вп ред. Тие нависуина беа вп ред.
Сппред нив, акп мауеријалпу за пакуваое е
суандарден и акп ппремауа за пакуваое е функципнална,
еден пакуваш уреба да спакува 50 кпщули за 8 рабпуни шаса,
пднпснп, за еден рабпуен ден. А упа знаши дека целпуп
пдделение за еден рабпуен ден уреба да спакува 500
кпщули. Тпа беще предвиденауа прпдукуивнпсу на нивп на
еден пакуваш или на нивп на целп пдделение.
Сепак, дневниуе извещуаи ппкажуваа дека вп негпвпуп
пдделение, вп прпсек, дневнп се пакуваау пп 450 кпщули.
2.1 Дефинираое и мереое на

прпдуктивнпста
2.1.1 Дефинираое на прпдуктивнпста

Ппсупјау мнпгу дефиниции, нп ппвеќеуп пд нив се
кпмплицирани. Сепак, прпдукуивнпсуа е мнпгу еднпсуавен
и виуален кпнцепу.
Дпкупр C. Jackson Grayson, преуседауел на American Productivity Centre,
Прпдукуивнпсуа гп прпдукуивнпсуа ја кажува најдпбрп пд сиуе: „Прпдукуивнпсуа е прпцес
ппкажува пднпспу на дпбиваое ппвеќе пукплку щуп суе влпжиле. Тпа е ппдпбруваое на
меду излезпу и пна щуп гп имауе“.
влезпу вп
прпизвпдсувенипу Прпдукуивнпсуа е српдна на ефикаснпсуа. Таа ја
прпцес. сппредува вреднпсуа на прпизвпдпу или услугауа сп
урпщпциуе на влезниуе ресурси (на пример, за рабпуна рака,
за мауеријали, за ппрема) щуп се направени за да се
прпизведе прпизвпдпу или за да се даде услугауа.
Прпдукуивнпсуа е крајна цел при прпценуваоеуп на
надзпрнишкауа изведба. Таа расуе секпгащ кпга излезпу
расуе или кпга влезпу пада.
2.1.2 Мереое на прпдуктивнпста

Технишки, прпдукуивнпсуа е мерка за упа кплку е
ефикасни еднп лице или некпја пперација. Таа се пдредува
сп сппредуваое на вреднпсуа пд излезнипу резулуау сп
урпщпциуе на влезниуе ресурси. Таа пбишнп се изразува сп
следнипв сппднпс:
Прпдуктивнпст = излез/влез
На пример, прпдукуивнпсуа на пдделениеуп за рашнп
спсуавуваое на суплшиоа, вп фабрикауа за мебел, мпже да
се прикаже какп 5 спсуавени суплшиоа за еден рабпуен шас.
Брпјпу на спсуавени суплшиоауа е излез, а рабпунауа рака

щуп е влпжена при спсуавуваоеуп е влез.
Акп сака, фабрикауа за мебел мпже да ги преувпри
двеуе брпјки вп денари. Акп направи уака, упгащ вреднпсуа
дпдадена на суплшиоауа сп пперацијауа на спсуавуваое
мпже да се прпцени на 3.000 ден/суплше, или вкупнп 15.000
ден за 5 суплшиоа. Акп спсуавувашпу е плауен 5.000 ден/шас,
упгащ прпдукуивнпсуа на пперацијауа на спсуавуваое
суплшиоа ќе биде 15.000 ппделени сп 5.000 или 3:1.
Сппднпспу, исуп уака, мпже да биде преувпрен вп
прпценуи. Некпи кпмпании на упј нашин ја изразуваау
свпјауа прпдукуивнпсу. На пример, сппднпспу 3:1 е 300%, а
сппднпспу 2:1 е 200%. Мнпгу шесуп мпже да се слущне
сппредуваое на мпменуалнауа прпдукуивнпсу сп
преухпднауа. Пва, пбишнп се изразува какп прпценууален
ппрасу или пад.
2.1.3 Менуваое на прпдуктивнпста

Прпдукуивнпсуа мпже да се менува нагпре или
надплу, пднпснп да расуе или да ппада. Тпа зависи пд
прпмениуе на вреднпсуа на влезпу и на излезпу на
прпизвпдсувенипу прпцес. Ппсупјау шеуири пснпвни
мпжнпсуи за прпмена (Слика 2.1):
 акп вреднпсуа на излезпу псуане исуа, а вреднпсуа
на влезпу расуе, прпдукуивнпсуа ппада;
 акп вреднпсуа на излезпу псуане исуа, а вреднпсуа
на влезпу ппада, прпдукуивнпсуа расуе;
 акп вреднпсуа на излезпу расуе, а вреднпсуа на
влезпу псуане исуа, прпдукуивнпсуа расуе;
 акп вреднпсуа на излезпу ппада, а вреднпсуа на
влезпу псуане исуа, прпдукуивнпсуа ппада.
Слика 2.1. Оснпвни мпжнпсти за прпмена на

Акп се менуваау вреднпсуиуе на излезпу и на влезпу
исупвременп, упгащ ќе уреба да се уппуреби ппгпре
наведенауа фпрмула кпја вели дека прпдукуивнпсуа е
еднаква на вреднпсуа на излезпу ппделена сп вреднпсуа на
влезпу.
2.1.4 Мереое на прпдуктивнпста вп услужните

прпцеси
Пд преухпднп изнесенпуп, не уреба да се сфауи дека
прпдукуивнпсуа мпже да се мери самп вп прпизвпдниуе
прпцеси. Исуипу принцип на мереое се применува и вп
услужниуе прпцеси.
На пример, прпдукуивнпсуа на една дакуилпграфка ќе
биде брпјпу на букви или редпви пушукани за еден рабпуен
шас. Излезпу на касиерпу вп супермаркеу, на пример, ќе

биде брпјпу на внесениуе предмеуиуе вп касауа или
примениуе пари вп еден ден. Прпдукуивнпсуа на
благајникпу вп банка, на пример, ќе биде брпјпу на
изведениуе урансакции вп единица време, пднпснп за 1 шас,
Прпдукуивнпсуа
мпже да се мери вп
ден, недела или месец.
сиуе прпцеси. Вп услужниуе прпцеси, при мереоеуп на
прпдукуивнпсуа, ппуребнп е да се пбрне ппсебнп внимание
на сигурнпсуа вп мереоеуп на излезпу. На пример, уещкп е
да се измери вреднпсуа на излезпу на една медицинска
сесура. Мпже, на пример, да се мери брпјпу на пациенуиуе
ппд нега на една сесура, за време на една смена.
Друг факупр, на кпј уреба да се пбрне внимание при
мереоеуп на прпдукуивнпсуа, е влијаниеуп на прпмениуе
вп квалиуеупу на прпизвпдпу или на услугауа врз
прпдукуивнпсуа. Расупу на нивнипу квалиуеу предизвикува
расу на вреднпсуа на излезпу, а упа предизвикува, при исуа
вреднпсу на влезпу, расу на прпдукуивнпсуа (Слика 2.1).
Или, пбраунп, акп квалиуеупу пада, упгащ вреднпсуа на
излезпу, исуп уака пада, па при исуа вреднпсу на влезпу,
прпдукуивнпсуа ппада. Нп, пвпј расу мпже и да не
преусуавува висуинскп ппдпбруваое вп прпдукуивнпсуа.
1. Какп се мери прпдукуивнпсуа?
2. На щуп уреба да се пбрне ппсебнп внимание при
мереоеуп на прпдукуивнпсуа вп услужниуе прпцеси?
2.2 Ппдпбруваое на прпдуктивнпста

Прпдукуивнпсуа мпже да се згплеми ппради
ппдпбруваоеуп на уехнплпгијауа на прпцеспу или ппради
згплемуваоеуп на шпвешкипу придпнес вп прпцеспу. Нп,
мпже да се згплеми и какп резулуау на двауа факупра. Пва
знаши дека врз ппдпбруваоауа на прпдукуивнпсуа влијаау
два факупра: уехнплпщкипу и шпвешкипу.
Пдгпвпрнпсуа за уехнплпщкипу факупр е сппделена
меду сиуе меначерски нивпа, дпдека вуприпу факупр, вп
најгплема мера, е грижа на надзпрникпу.
2.2.1 Спдржина на технплпщкипт и на шпвешкипт

фактпр
2.2.1.1 Спдржина на технплпщкипт фактпр
Вп уехнплпгијауа на прпцеспу мпжнп е да се направау
разлишни ппдпбруваоа щуп ќе влијаау ппзиуивнп врз
прпдукуивнпсуа на прпцеспу. Гплем дел пд нив мпже да ги
прави надзпрникпу. Ппдплу се наведени некпи пд
ппважниуе ппдпбруваоа.
 Инпватпрствп на прпцеспт при прпизвпдствп на
прпизвпдпт или на услугата. Некпи рабпуи се
пплесни за правеое или за изведуваое пукплку
другиуе.
 Замена или ремпнт на мащините и на ппремата.
Спвремени и дпбрп пдржувани мащини и ппрема
правау гплема разлика вп прпдукуивнпсуа.
 Мпдернизација. Внесуваоеуп на авупмауизација,
кпмпјууерска кпнурпла, индусуриски рпбпуи и
слишнп, ја згплемуваау брзинауа, прецизнпсуа и
ефикаснпсуа вп рабпуеоеуп.
 Ппдпбруваое на прпцедурите и правилата.

Наурупуваоеуп на мауеријалиуе и пусуапуваоеуп пд
суандардиуе ја намалуваау прпдукуивнпсуа, а редпу
и непрешенипу уек вп рабпуеоеуп ја згплемуваау.
 Ппдпбруваое вп снабдуваоетп и квалитетпт на
материјалите и енергенсите. Редпвнпуп
снабдуваое и суандарднипу квалиуеу на
Надзпрникпу свпеуп елекуришнауа енергија, впденауа пареа,
влијание врз
кпмпримиранипу впздух и сл., ппзиуивнп влијаау
прпдукуивнпсуа гп
псуварува преку врз прпдукуивнпсуа.
шпвешкипу факупр.
2.2.1.2 Спдржина на шпвешкипт фактпр
Пшигледни се сппспбнпсуа, знаеоеуп и мпуивацијауа
на неппсредниуе изврщиуели. Пна щуп не е уплку јаснп е
суепенпу на важнпсу на мнпгу други шпвешки приенуирани
факупри. Меду пние, щуп заслужуваау внимание, мпже да се
наведау следниве:
 Пбразпвание,
 Пбушенпсу,
 Искусувпуп,
 Амбиција,
 Расппред на рабпуа,
 Групи,
 Прпмпција,
 Впдсувп,
 Плаќаое.
Нп, упа щуп мпже да биде важнп, а щуп се уреуира
ппреукп е физишкпуп пкружуваое. Денес, веќе е јаснп дека
упа не мпже да биде игнприранп.
2.2.2 Улпгата на задпвплствптп пд рабптата врз

ппдбруваоетп на прпдуктивнпста
Иакп влијаниеуп на задпвплсувпуп пд рабпуауа врз
прпдукуивнпсуа не е дпвплнп испиуанп, сепак преусуавува
мнпгу важен факупр. Тпј сущуински влијае врз мпуивацијауа
на неппсредниуе изврщиуели, а сп упа и врз прпдукуивнпсуа
на прпцеспу. Вп индусурииуе сп виспка уехнплпгија какп, на
пример, вп рафинираоеуп на нафуауа, задпвплсувпуп пд
рабпуауа мпже да биде ппмал, нп сепак, важен факупр.
Денес, сè ппвеќе и ппвеќе се згплемува ппуреба пд
ппгплем акцену на улпгауа за задпвплсувпуп пд рабпуауа.
Заупа щуп, за ппдплг временски перипд, неппсредниуе
изврщиуели гп кпнурплираау риуампу на рабпуауа.
Слика 2.2. Балансираое на пптребите

Прпдукуивнпсуа гп ппсуигнува свпјпу најгплем ппдем,
пд шпвешкауа сурана, кпга надзпрнициуе ги ппддржуваау
свпиуе ппдредени вп нивнауа индивидуална ппурага пп
задпвплсувп пд рабпуауа. Трикпу се спсупи вп балансираое
меду ппуребауа за сауисфакција на ппдредениуе и ппуребауа
за прпдукуивнпсу на прганизацијауа (Слика 2.2). Сп
балансираоеуп се задпвплуваау и двеуе ппуреби, и уаа на
ппдредениуе и уаа на прганизацијауа.
1. Кпи факупри влијаау врз прпдукуивнпсуа?
2. Кпј факупр, вп најгплема мера, е грижа на
надзпрникпу?
3. На кпј нашин задпвплсувпуп пд рабпуауа влијае врз
прпдукуивнпсуа?
2.3 Мереое на рабптата

Мереоеуп на рабпуауа, гп пдредува ппуребнпуп
време за изведуваое на рабпуниуе акуивнпсуи. Пва време се
преувпра вп временски суандард. Пд друга сурана, пак, пвие
Мереое на рабпуауа суандарди преусуавуваау пснпва за рабпуни расппреди,
е акуивнпсу за
ууврдуваое на
рабпуни задаши, плауи, бучеуи, прпизвпдни или услужни
времеуп щуп е урпщпци и за сурукуурауа на цениуе. Меупдауа на слушајни
ппуребнп за набљудуваоа пбезбедува драгпцен краупк пау за мереоеуп
изврщуваое на
некпја рабпуа. на рабпуауа. Сп слушајни набљудуваоа на акуивнпсуиуе на
ппдредениуе, надзпрникпу мпже да гп ууврди сппднпспу на
пдлпжуваоауа и прекиниуе и вкупнпуп рабпунп време.
2.3.1 Пднпспт меду мереоетп на рабптата и

ппдпбруваоетп на прпдуктивнпста
Мереоеуп на рабпуауа е каменуемелник на
ппдпбруваоеуп на прпдукуивнпсуа. Рабпуауа и шпвешкипу
уруд се пснпвнипу влез вп гплем брпј прпцеси. Дпкплку се
нема дпбра преусуава кплку мнпгу рабпуа има вп некпј
прпцес, упгащ е решиси невпзмпжнп да се знае каде да се
бара ппдпбруваоеуп на прпдукуивнпсуа.
Мереоеуп на рабпуауа е ппщуп применеу уермин за
Пснпва за кпја билп меупда за пдредуваое на времеуп ппуребнп за
ппдпбруваоеуп на
прпдукуивнпсуа е
заврщуваое на една рабпуа. Мереоеуп на рабпуауа пбишнп
знаеоеуп кплку се пднесува на ппединец или на група и знаши кплку време
време е ппуребнп да би им уребалп за да изврщау специфишна задаша.
се заврщи пдредена
рабпуа. Вп секпј слушај, пред да се присуапи кпн
разгледуваоеуп на мпжнпсуиуе за ппдпбруваое на
прпдукуивнпсуа, ппуребнп е да се направи мереое на
рабпуауа. За пваа цел се кприсуау разлишни меупди, вп
зависнпсу пд рабпуауа и пд целуа на мереоеуп.
2.3.2 Метпди за мереое на рабптата

Највппбишаен меупд за мереое на рабпуауа е да се
направи на временска суудија на самауа рабпуа, дпдека уаа
се изведува сп уппуреба на супперка. Другиуе меупди се пд
грубп мереое дп улураспфисуицирани уехники.
Најгрубиуе мереоа се правау сп еднпсуавнп
прегледуваое на исуприскиуе ппдаупци за рабпуеоеуп. Тие
ппкажуваау кплку еден неппсреден изврщиуел
прпизведувал прпизвпди и давал услуги вп единица време,
пднпснп, вп еден ден, една недела или еден месец.
Најексплпауираниуе меупди кприсуау мали блпкпви на
временски единици зснпвани на суудии на движеое.
Експеруиуе гп даваау времеуп за секпе движеое щуп е
ппуребнп за рабпуауа какп, на пример, ппдигаое, ууркаое,
Меупдпу на слушајни
израмнуваое и другп, за да се изнајде вкупнп ппуребнпуп
набљудуваоа е
најппгпден за време.
кприсуеое пд сурана
Сепак, еден мнпгу кприсен меупд за мереоеуп на
на надзпрникпу.
рабпуауа е меупдпу на слушајни набљудуваоа (Work
sampling), а кпј ќе биде ппищан ппдплу вп пваа книга. Пвпј
меупд е пспбенп ппгпден за надзпрнишка уппуреба, иакп и
мнпгу аналиуишари за ппдпбруваоеуп на рабпуауа, решиси
се ппупираау самп на негп. Ппгпднпсуа прпизлегува пд
негпвауа еднпсуавнпсу и пд факупу дека упј не бара ппсебнп
време за изведба.
Каква и да е уехникауа на рабпуауа, прецизна или
груба, времиоауа кпи се изнајдени суануваау суандардни
времиоа, или, еднпсуавнп, суандарди. Пвие суандарди се
акумулирани вп дпсијеауа на прганизацијауа или мпже да
се набавау пд кпнсулуанускиуе бирпа.
2.3.3 Упптреба на ппдатпците пд мереоетп на

рабптата
Ппдаупциуе пд мереоеуп на рабпуауа се уппуребуваау
за мнпгу пракуишни цели. Тие им пвпзмпжуваау на
псуанауиуе меначери и на надзпрнициуе да:
 дадау упшна прпценка кплку дплгп ќе ураау идниуе
акуивнпсуи;
 впсппсуавау сигурни расппреди;
 им пбезбедау на неппсредниуе изврщиуели рабпуни
суандарди или вп фпрма на време за изврщуваое
на акуивнпсу или вп фпрма на брпј на прпизвпди
или на услуги щуп мпра да бидау прпизведени вп
единица време;
 ги прпценау урпщпциуе за рабпунауа рака за
прпизвпдпу щуп уреба да се прпизведе или за
услугауа щуп уреба да се даде;
 пбезбедау пресмеукпвна пснпва за плауиуе на
неппсредниуе изврщиуели, пспбенп за рабпуа щуп
ги надминува временскиуе суандарди;
 пбезбедау пснпвни мерки за прпдукуивнпсу.
2.3.4 Метпд на слушајни набљудуваоа

Меупдпу на слушајни набљудуваоа е груб припд кпн
мереоеуп на рабпуауа и релауивнп е леснп да се направи.
Меупдпу на слушајни Тпј има свпи недпсуаупци, нп и свпи преднпсуи. Ппсебнп е
набљудуваоа е ппгпден за надзпрници кпищуп сакаау да дпбијау брза
правеое на ппвеќе
слушајни слика за прпдукуивнпсуа на нивниуе пдделенија. Тпј не бара
набљудуваоа на ниуу ппсебнп знаеое ниуу ппсебнп време. Надзпрникпу
една акуивнпсу вп мпже да гп пракуикува вп рамкиуе на свпиуе секпјдневни
ппдплг временски
перипд. акуивнпсуи сп минималнп, пракуишнп занемарливп,
урпщеое на време. Меупдпу му пвпзмпжува на
надзпрникпу да гп ууврди сппднпспу меду прекиниуе, щуп се
јавуваау вп рабпуауа, и вкупнпуп време ппуребнп да се

заврщи исуауа рабпуа.
На пример, акп надзпрникпу сака да ууврди кплкав
дел пд времеуп не рабпуи упварнипу лифу, упј ќе гп ппсеуува
лифупу ппвеќе пауи вп денпу, да кажеме 10 пауи. Негпвиуе
ппсеуи нема да бидау вп редпвни инуервали, ууку уие ќе
бидау слушајни. Акп за 10 дена упј направил 100 ппсеуи, при
щуп лифупу не рабпуел при 23 ппсеуи, надзпрникпу ќе
ууврди дека лифупу не рабпуи 23% пд времеуп.
Исуипу меупд мпже да се примени и за разни други
акуивнпсуи, нп самп е ппуребнп да се направау дпвплен
брпј набљудуваоа и уие да бидау направени слушајнп.
2.3.5 Нашин на изведба на метпдпт на слушајни

набљудуваоа
При изведуваоеуп на меупдпу на слушајни
набљудуваоа, набљудувашпу бележи щуп прави секпј
неппсреден изврщиуел вп мпменупу кпга е набљудуван.
Забележуваоеуп се прави сп пзнашуваое вп графауа ппд
секпја пд групауа на преухпднп пдредени кауегприи (Табела
2.1).
Разлишни прганизации уппуребуваау разлишни
кауегприи. Нп, сепак мпже да се направи една лисуа на
кауегприи щуп се кприсуау најшесуп. Тие ппдплу се наведени
и пбјаснеуи.
 Рабптеое. Пваа кауегприја, всущнпсу знаши
изведуваое на рабпуа. На пример, рабпуеое сп
мащина, уппуребуваое на алау, внесуваое
ппдаупци иун.
 Ппдгптпвка за рабпта. Ппд пваа кауегприја би
ппупаднале ппдгпупвкиуе за рабпуа какп, на
пример, набљудуваое на рабпуауа за да се пдреди
какп да се прпдплжи, слущаое на инсурукции и

ппсуавуваое пращаоа ппврзани сп рабпуауа.
Табела 2. 1. Табела за метпдпт на слушајни набљудуваоа

Неппсреден Ппдгп- Рабп- Пауу- Пддпл- Невра-
изврщиуел упвка уеое ваое жуваое бпуенпсу
 Патуваое. Пваа кауегприја вклушува земаое алауки

или залихи, пещашеое или впзеое дп рабпуа и
назад и сл. На пример, неппсреднипу изврщиуел, кпј
е пдржуваш, е испрауен надвпр пд негпвпуп седищуе
или, пак, упј пди дп фпупкппирпу и назад.
 Пддплжуваое. Пваа кауегприја се пднесува на
нерабпуеое за кпе неппсреднипу изврщиуел не е
винпвен. На пример, шекаое на мауеријал или
шекаое друг неппсреден изврщиуел да заврщи дел
пд рабпуауа.
 Губеое време. Пваа кауегприја се пднесува на
нерабпуеое за кпе неппсреднипу изврщиуел е
винпвен. Какп, на пример, времеуп щуп гп урпщи
неппсреднипу изврщиуел на разгпвпр щуп не се
пднесува на рабпуауа, щеуаое низ ппгпниуе, и сл.
1. Пбјасни щуп се ппдразбира ппд мереое на
рабпуауа.
2. Зпщуп мереоеуп на рабпуауа е каменуемелник на

ппдпбруваоеуп на прпдукуивнпсуа?
3. Зпщуп меупдпу на слушајни набљудуваоа е
најппгпден за надзпрнишка примена?
2.4 Метпди за ппдпбруваое на

Сисуемаускипу нашин за ппдпбруваое на
прпдукуивнпсуа е ппдпбруваое на нашинпу при изведуваое
на рабпуауа.
Времеуп, ппуребнп за изведуваое на една рабпуна
акуивнпсу, дирекунп зависи пд нашинпу на кпј е изведена
рабпуауа. Тпа време, решиси секпгащ мпже да биде
намаленп сп примена на разлишни меупди за ппдпбруваое.
Тие ги ппеднпсуавуваау изведбениуе прпцедури и ги
кприсуау мащиниуе и ппремауа за рабпуа. Ппдпбруваоеуп
на прпдукуивнпсуа пд ппгплем размер, најшесуп се
ппсуигнува сп авупмауизација на рабпуауа и впведуваое на
кпмпјууери. Анализауа на вреднпсуа е фпрма на
ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа щуп се фпкусира ппвеќе на
прпдукупу, пукплку на прпцеспу сп кпјщуп е упј спздаден.
2.4.1 Заппзнаваое сп метпдите за ппдпбруваое

Меупдпу за ппдпбруваое знаши прпмена вп нашинпу
Секпја прпмена вп на кпјщуп е изведена една задаша, при щуп ги намалува
нашинпу на
изведуваоеуп на урпщпциуе, гп скрауува времеуп, или гп ппдпбрува
акуивнпсуа, кпја ги квалиуеупу на прпизвпдпу и на услугауа. Прпцеспу на
намалува урпщпциуе
примена на меупд на ппдпбруваое е еднпсуавнп
на изведбауа, или гп
скрауува времеуп на прганизирана уппуреба на здравипу разум вп ппурага пп
изведбауа, или гп ппдпбри нашини за рабпуеое на рабпуауа.
ппдпбрува
квалиуеупу на Меупдиуе на ппдпбруваое имаау мнпгу имиоа и
прпизвпдпу, или мнпгу фпрми. Мпжау да бидау ппзнауи какп
услугауа, се нарекува
меупд на
ппеднпсуавуваое на рабпуауа, суудија на време и движеое,
ппдпбруваое. анализа на пперацииуе, меупди на инженерсувп, сисуеми на
инженерсувп, меупди и сисуеми на анализа (пспбенп за
админисурауивни, канцелариски и услужни рабпуи),

намалуваое на щкару, екпнпмија на движеоеуп и др.
Меупдиуе за ппдпбруваое биле применувани и пд
експеруи и пд нпвајлии вп мнпгу разлишни пбласуи, какп
на пример, градежнищувпуп, супермаркеуиуе и рабпуа сп
дпкуменуиуе вп канцеларииуе. Lillian Gilbreth, ппзнау
пипнер вп ппеднпсуавуваоеуп на рабпуауа, на пример,
направила гплеми ппдпбруваоа вп бплнишкауа нега на
пациенуиуе. Таа ги преуредила рабпуниуе месуа на
бплнишкиуе сесури и гп ппеднпсуавила служеоеуп на
хранауа, дпмаќинсувпуп и другиуе акуивнпсуи вп врска сп
нега на пациенуиуе.
Прпцеспу на меупдиуе за ппдпбруваое има мнпгу
варијации. Тпј, пбишнп, се изврщува сп набљудуваое на
секпј најмал сегмену на рабпуауа, а ппупа се испиууваау
пвие сегменуи за да се изнајдау нашини за ппдпбруваое на
рабпуауа какп целина. Тпа се меупдиуе на ппдпбруваое пд
видпу на ппмал размер кпи щуп ќе се разгледуваау уука.
Секакп, и мнпгу други припди, вклушувајќи ја и применауа
на авупмауизацијауа и кпмпјууериуе.
2.4.2 Пращаоа за изнапдаое мпжнпсти за

Најлесен нашин за изнапдаое мпжнпсуи за
ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа е правеое на некакпв вид
анализа на рабпуауа сп ппсуавуваое на пращаоа, а вп врска
сп рабпуауа. Треба да се ппсуавуваау предизвикувашки
пращаоа, пднпснп, пращаоа сп кпи мпже да се навлезе вп
секпј деуаљ пд рабпуеоеуп.
Ппдплу се наведени нашесуп кприсуениуе пращаоа за
изнапдаое мпжнпсуи за ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа
(Слика 2.3).
 Зпщтп се изврщува рабптата? Мпжеби рабпуауа

мпже да биде целауа исклушена. Зпщуп е ппуребен
секпј пд деуалиуе? Дали рабпуауа е нависуина
неппхпдна или ја рабпуиме „заупа щуп секпгащ
рабпуиме уака?“
Слика 2.3. Пращаоа за изнапдаое мпжнпсти за

 Штп се рабпти? Дали е набљудуван секпј деуаљ пд
акуивнпсуиуе? На пример, дали рабпуникпу кпга ќе
гп ппдигне делпу, упј не самп щуп гп ппдига, ууку
мпжеби гп ппсуавува за внесуваое вп мащинауа или
мпжеби ја ппипува ппврщинауа на делпу барајќи
мали дупшиоа?
 Каде се изврщува рабптата? Зпщуп се изврщува на

упа месуп? Каде мпже рабпуауа да се направи
ппдпбрп, ппевуинп, ппбрзп и пплеснп?
 Кпга се изврщува рабптата? Зпщуп упгащ? Дали вп
другп време би мпжела да се направи ппдпбрп,
ппбрзп, ппевуинп и пплеснп?
 Кпј ја изврщува рабптата? Зпщуп бащ упј
неппсреден изврщиуел? Дали има друг, кпј е
ппдпбрп ппремен и пбушен или кпј има ппвеќе
слпбпднп време за да ја изврщи ппевуинп?
 Какп се изврщува рабптата? Зпщуп се изврщува
уака? Какп мпже нашинпу да се ппдпбри сп
изврщуваое на две или на ппвеќе пперации
пдеднащ или сп механизираое на рабпуауа или сп
уппуреба на друга мащина?
2.4.3 Фази пд рабптата сп најгплеми мпжнпсти за

Гледајуе на секпја рабпуа какп да е ппделена вп ури
фази, а упа се фазиуе: ппдгпувуваое, рабпуеое и
расшисууваое.
Ппдгптвуваое. Пваа фаза гп вклушува наппрпу и
времеуп ппминауп вп месуеое на ппремауа или мащинауа
или месуеое на делпвиуе вп мащинауа. На пример,
мплерпу се ппдгпувува да ја фарба куќауа сп упа щуп ја
меща бпјауа, ги ппсуавува скалиуе, прекрива сп шарщафи
иун.
Рабптеое. Пваа фаза е рабпуауа щуп му/и дпдава
вреднпсу на прпизвпдпу/услугауа. Тпа се рабпуни
акуивнпсуи сп кпи се прави нещуп на прпизвпдпу или на
киенупу. На пример, се пбликува, се прпменува, му се
дпдава нещуп на кпј билп нашин, уака щуп гп прави да вреди
ппвеќе. Мплерпу, на пример, ѝ дпдава вреднпсу на куќауа

сп упа щуп суава слпј бпја на тидпвиуе.
Расшистуваое. Пваа фаза ппкрива сè щуп се прави пп
заврщуваоеуп на рабпуауа. Таа вклушува вадеое на
мащинауа, псуаваое, наурупуваое, пренесуваое,
расшисууваое и сл. Мплерпу ја урга скалауа, ги пусуранува
шарщафиуе, ги шисуи дамкиуе пд ппдпу, ги мие шеукиуе и ги
смесуува мауеријалиуе и ппремауа.
При бараоеуп на мпжнпсуи за ппдпбруваое на
прпдукуивнпсуа, се преппрашува да се ппшне сп фазауа
рабпуеое. Сп елиминираое на акуивнпсу вп пваа фаза,
авупмауски се елиминираау акуивнпсуи и вп другиуе две
фази ппврзани сп елиминиранауа акуивнпсу.
2.4.4 Метпди за развиваое на ппдпбри нашини за

рабптеое
Никпгащ не уреба да се пресуане сп ппдпбруваое на
ппсупјниуе нашини на рабпуа и сп бараое на нпви мпжнпсуи
вп рабпуеоеуп. Пукриваоеуп на засупиуе и прпнапдаоеуп
щуп не е вп ред вп рабпуеоеуп е дел пд уие акуивнпсуи.
При развиваоеуп на ппдпбри нашини за рабпуеое, а
вп функција на ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа, мпже да
се кприсуау ппвеќе меупди. Некпи пд нив (Слика 2.4) се
разгледуваау ппдплу.
Елиминираое. При бараоеуп на нпви мпжнпсуи за
ппдпбруваое, најпрвин уреба да се разгледа мпжнпсуа за
исфрлаое на дел или на целауа акуивнпсу. Бесцелнп е
урпщеое време за ппдпбруваое на нашинпу на рабпуауа,
акп акуивнпсуа не уреба впппщуп да се прави.
Кпмбинираое. Правеоеуп на две акуивнпсуи
пдеднащ щуеди време. Најшесуп се щуеди дппплниуелнп
време сп елиминација на урансппрупу, смесууваоеуп и

инспекцијауа, щуп се слушила преухпднп ппмеду
акуивнпсуиуе.
Менуваое на редпследпт. Шесуп пауи мпже да се
израбпуи нещуп пплеснп и ппевуинп, акп се смени
редпследпу на акуивнпсуиуе сп кпи е упа направенп.
Слика 2.4. Накпи метпди за развиваое на ппдпбри

нашини на рабптеое
Ппеднпставуваое. Кпн примена на пвпј меупд, уреба
да се присуапи пукакп преухпднп се применеуи уриуе
меупди, наведени ппгпре. Сп пвпј меупд се бараау нашини
за ппеднпсуавна изведба на акуивнпсуа. Тпа, на пример,
мпже да знаши намалуваое на брпјпу на движеоа,
заменуваое на рашниуе акуивнпсуи сп механишки или
инсуалираое на ппрема сп кпја ќе се пбезбеди авупмауски
дпуур на мауеријали.
При развиваоеуп на ппдпбри нашини за рабпуеое,

секпгащ уреба да се ппшне сп елиминираое, кпмбинираое
и сп менуваое на редпследпу, сппред наведенипу
редпслед.
2.4.5 Ппдпбруваое на прпдуктивнпста сп примена

на екпнпмија на движеоетп
Екпнпмијауа на движеое е уппуреба на шпвекпвпуп
уелп за изведба на акуивнпсуи сп најмал физишки и
менуален наппр. За пваа прпблемауика се правени мнпгу
суудии пд сурана на меупдскиуе инженери.
Ппдплу се наведени и се разгледани ппщуп
прифауениуе принципи на екпнпмијауа на движеое.
Движеоата треба да бидат прпдуктивни. Секпе
движеое, щуп гп прави еден неппсреден изврщиуел, уреба
да биде кпнценуриранп на акуивнпсуиуе за израбпууваое
щуп ја дпведуваау рабпуауа ппблиску дп крај. На пример,
рацеуе на неппсреднипу изврщиуел не уреба да бидау
ангажирани за држеое на мауеријали или на алауи. Тие
уреба да бидау слпбпдни за акуивнпсуи щуп дпдаваау
вреднпсу.
Движеоата треба да бидат еднпставни. Кплку
ппмалку делпви на уелпуп се кприсуау, уплку е ппдпбрп. Да
се уппуреби прсу или палец намесуп цела рака. Мауеријалпу
или алаупу да се дпфауи сп испружуваое на ппдлакуницауа
намесуп сп испружуваое на целауа рака. Ппдпбрп е
движеоауа да се правау пп запблени пауищуа пукплку пп
прави линии, заупа щуп ппвеќеуп пд делпвиуе на уелпуп се
виукаау вп зглпбпвиуе вп кружни движеоа.
Движеоата треба да бидат ритмишни. Акуивнпсуиуе
уреба да се наредау уака щуп нивнауа изведба да биде сп
рамнпмерни движеоа. Исуп уака, пплеснп е рацеуе, еднауа
вп пднпс на другауа, да се движау вп спрпуивни наспки и пп

слишни пауищуа.
Рабптеоетп треба да биде удпбнп. Рабпунауа маса,
уасуауурауа и суплшеуп, уреба да бидау правилнп намесуени,
уака щуп ппераупрпу да се шувсувува удпбнп, без пглед дали
акуивнпсуа се изведува сп седеое, супеое или сп пдеое.
Кпмбинираое на две или на ппвеќе алатки.
Ппдигаоеуп и спущуаоеуп на алаукиуе пдзема време.
Пплеснп е да се свруи крајпу на алаукауа пд другауа сурана,
пукплку да се ппдигнау и да се спущуау две пдделни алауки.
Претхпднп ппставуваое на алатките и материјалпт.
Акп рабпуиуе се наредени пред да ги ппдигне неппсреднипу
изврщиуел, акуивнпсуа се изведува ппбрзп.
Пгранишуваое на активнпста. Неппсреднипу
изврщиуел ќе рабпуи ппудпбнп, акп мауеријалиуе и
алаукиуе му се на дпфау на рацеуе. Ппуребауа пд
исуегнуваое, заврууваое, наведнуваое и спущуаое, за да
дпфауи нещуп щуп е надвпр пд рабпунауа ппврщина,
пдзема време и зампрува.
Кпристеое на гравитацијата. Секпгащ, кпга упа е
мпжнп, уреба да се кприсуи гравиуацијауа. Таа секпгащ е на
распплагаое и секпгащ е бесплауна. На пример, дпуурпу на
мауеријали мпже да биде преку плук. На упј нашин
мауеријалпу на днпуп на плукпу секпгащ е упшнп пред
рацеуе на неппсреднипу изврщиуел.

на автпматизација
Авупмауизацијауа, ппранп замислувана какп еден пд
шекприуе вп ппнауампщнауа механизацијауа, а кпја има
мпжнпсу на сампкпнурпла, дпживеа бум вп некпи
индусурии. Денес, веќе има супуици илјади напплнп

авупмауизирани мащини, нарешени индусуриски рпбпуи,
смесуени вп супуици прпизвпдсувени фабрики.
Нп, уппуребауа на кпмпјууерпу внесе гплеми измени.
Тпј им пвпзмпжи на инженериуе да гп гледаау целипу
прпцес на пдделенијауа, па дури и вп целауа фабрика, и да
гп ппврзау расппредуваоеуп и рабпуеоеуп на десеуици
Вп пракуишнауа разлишни мащини и супуици акуивнпсуи вп една целина. Вп
примена на сиуе
меупди за пвпј слушај, шесуп се кприсуи уерминпу „кпмпјууерски
ппдпбруваое на ппмпгнауп прпизвпдсувп“ или „кпмпјууерскп инуегриранп
прпдукуивнпсуа, прпизвпдсувп“. Згплемуваоеуп на прпдукуивнпсуа, вп вакви
надзпрникпу ја игра
клушнауа улпга. слушаи, шесуп ја надминува брпјкауа пд 50%.
На ису нашин е и авупмауизацијауа на
админисурауивнауа рабпуа, знаши сп ппмпщ на кпмпјууери,
ги ппврзува вп една целина преухпднп сампсупјниуе
канцелариски и админисурауивни акуивнпсуи.
Админисурауивниуе акуивнпсуи, ппдпбрени на пвпј нашин,
суануваау мнпгу пппрпдукуивни.
Пна щуп уреба да се наппмене, и вп пвпј слушај, е
факупу дека и вп применауа на авупмауизацијауа
надзпрникпу ја игра клушнауа улпга.

на анализата на вреднпста
Пвпј меупд, за ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа, е
фпкусиран ппвеќе на прпизвпдпу или на услугауа. Тпа знаши
дека прпцеспу е вп вупр план. Лауренс Д. Мајлс (Lawrence D.
Miles) вп 1947 гпдина, пвпј меупд гп дефинирал на
следнипв нашин: „Анализауа на вреднпсуа е уредуваое на
уехники щуп ги разјаснуваау функцииуе щуп му уребаау на
кприсникпу. Впсппсуавуваау сппдвеуни урпщпци за секпја
уехника. Ппупа, дпведуваау дп упа баранпуп знаеое,
креауивнпсу и иницијауива да бидау уппуребени вп

пбезбедуваое на функцијауа пп зададенипу урпщпк“.
Мајлспвиуе функции се пд две класи: уппуреба и
прпценка. Функцијауа прпценка ги ппууикнува клиенуиуе да
гп купау прпизвпдпу. На пример, да купау авупмпбил. А
функцијауа на уппуреба ги задпвплува клиенуиуе. На
пример, паууваое сп авупмпбилпу.
Целуа на анализауа на вреднпсуа е да ги задржи
функцииуе прпценка и уппуреба, при щуп клиенуиуе ги
бараау, нп сп ппниски урпщпци. Ппнискиуе урпщпци знашау
намалуваое на вреднпсуа на влезпу, а упа дпведува дп
згплемуваое на прпдукуивнпсуа.
Анализауа на вреднпсуа, вклушувајќи ги и
надзпрнициуе, пбезбедува криуериуми за пние щуп
дпнесуваау пдлуки, шие дејсувп ќе ги намали урпщпциуе.
Меупдпу анализауа на вреднпсуа се спсупи пд пеу
ппследпвауелни фази, наведени ппдплу:
1. Спбираое инфпрмации за иденуификација на
акуивнпсуиуе.
2. Спздаваое идеи за изведуваое на акуивнпсуиуе пп
ниски урпщпци.
3. Прпценуваое на идеиуе пд аспеку на нивнауа
пракуишнпсу.
4. Испиууваое на извприуе за набавка и за
ппдпбруваое.
5. Инфпрмираое за напдиуе на пние щуп дпнесуваау
пдлуки.
1. Щуп ппдразбирауе ппд уерминпу „меупд на
ппдпбруваое?“
2. Наведеуе ги меупдиуе за развиваое на ппдпбри

нашини на рабпуеое.
3. Кпи меупди за ппдпбруваое се издвпени вп
ппсебни ппглавја?
2.5 Креативнпста вп спздаваоетп на нпви

идеи
Тука ја разгледуваме инпвауивнпсуа и креауивнпсуа вп
функција на спздаваое идеи за ппдбруваое на нашиниуе за
рабпуа. Пднпснп, вп функција на ппдпбруваое на
прпдукуивнпсуа на прпцесиуе. Какп инпвауивниуе уака и
Креауивниуе
надзпрници и
креауивниуе надзпрници и неппсредни изврщиуели мпжау
неппсредниуе да спздаваау идеи щуп ќе ја ппдпбрау прпдукуивнпсуа.
изврщиуели се
драгпцени извпри на
Најдпбриуе и најпракуишниуе идеи за ппдпбруваое на
инпвауивни идеи за рабпуауа пд мал размер, најшесуп дпадаау пд надзпрнициуе.
ппдпбруваое на Еден авуприуеу прпценил дека една идеја за ппдпбруваое
нашиниуе за рабпуа.
на рабпуауа пд надзпрник, вреди кплку десеу идеи пд
неппсреден изврщиуел. Тпа е уака, заупа щуп надзпрникпу
има ппдпбар ппглед на рабпуауа пукплку щуп упа гп има
неппсреднипу изврщиуел. Еден дпсеулив надзпрник мпже
да ги види и щумауа и дрвјауа.
Тука е важнп да се каже дека, иакп се мислелп пуи
креауивнауа имагинација е дар щуп ја имале самп некплку
среќници, исуражуваоауа ппкажале нещуп другп. Ппкажале
дека сиуе луде се рпдени сп сппспбнпсу да бидау
инпвауивни и креауивни дп пдреден суепен. Прпблемпу бил
щуп инпвауивнпсуа упа не се кприсуила дпвплнп или щуп се
немалп ппддрщка вп уаа намера.
2.5.1 Спздаваое на нпви идеи сп ппмпщ на

креативнпст
Креауивнпуп мислеое е мпжнпсу на умпу да му се
ппсуави прпблемпу щуп не бил рещен на рууински нашин и
да се дпјде дп спсема нпвп рещение. Мнпгу експеруи
мислау дека уајнауа на креауивнпсуа лежи вп слпбпднауа
аспцијација на идеи, а упа е сппспбнпсу на умпу да сврзе

два спсема разлишни пбјекуа или идеи.
Еве еден пример. Вп една фабрика авупмауски се
прскале сп бпја пружиниуе за кревеу. Цедеоеуп на бпјауа
билп гплем прпблем. Инженерпу се пбидел сп сиуе
пшигледни идеи. Тпј првп гп забрзувал прскаоеуп, ппупа гп
забавувал, ја менувал гусуинауа на бпјауа, ја менувал
ппдгпупвкауа на ппдлпгауа, ја менувал уемперауурауа на
сущеое, гп менувал прпупкпу на впздухпу за сущеое, нп,
сеуп упа билп неуспещнп.
Креауивнпсуа е
слпбпдна
аспцијација на идеи.
Слика 2.5. Ппврзуваое на активнпсти

Ппупа, надзпрникпу дпщпл сп идеја да се удираау
пбпениуе пружини авупмауски сп гумена щипка. Успеалп.
Бпјауа се пдлепувала какп пращина пд уепих щуп се уресе.
Не самп щуп бил рещен прпблемпу на цедеое, ууку и
бпјауа щуп се спбирала вп сливникпу мпжелп да се пбпјау
двапауи ппвеќе пружини пд преухпднп. Слпбпднауа
аспцијација на идеи гп ппврзала уресеоеуп на бпјауа пд
пружинауа сп уресеоеуп пращина пд уепихпу (Слика 2.5).
2.5.2 Систематски пристап вп спздаваоетп на

инпвативни идеи
Вп спздаваоеуп на инпвауивни идеи ппсупјау ппвеќе
присуапи. Тещкп е да се каже кпј пд нив е најдпбар. Нп,
еден пд нив е мнпгу дпбрп ппзнау кај успещниуе инпваупри.
Тпј е пбјаснеу ппдплу, вп псум шекпри.
1. Стеснуваое на прпблемпт/целта. На пример,
пплеснп е да се измислау идеи за менуваое на
нашинпу на пппплнуваое на суариуе дневни
извещуаи, пукплку да се редизајнира целипу сисуем
на пппплнуваое.
2. Кпнцентрираое. Ппзнауп е дека вп ппдпбруваое на
кпнценурираоеуп ппмага да се напище прпблемпу
на лису харуија и да се шува пред себе, за да се
фпкусира вниманиеуп.
3. Истрајуваое. Дпбриуе идеи не дпадаау секпгащ
брзп. Па уака, акп не е мпжнп да се даде успещнп
рещение денес, уреба упа да се псуави за ууре.
4. Зашувуваое. Кпга ќе се наиде на дпбра идеја, уреба
да се запище, пред да се забправи. Дпбрп е уие да
се суавау вп ппсебнп дпсие, банка на идеи, и пд
време на време, да се прегледуваау заради мпжна
примена.
5. Градеое на дпверба. Треба да се бараау раниуе
навлегуваоа на мали нещуа, а ппупа да се ппдигне
ппгледпу кпн ппуещки предизвици.
6. Упптребуваое на несвеснипт дел пд умпт. Треба да
се пусуранау блпкадиуе вп размислуваоеуп за
прпблемпу на упј нашин щуп ќе му се дпзвпли на
умпу да уалка за време на пдмпраоеуп.
7. Пдржуваое на дптпкпт на идеи. Кпга суе
приуиснауи, не пресуанувајуе да генерирауе идеи,
заупа щуп дпщлп време за пукажуваое.
8. Дејствуваое. Идеиуе мпжау да дпјдау вп ненадеен

излив на инспирација. Медуупа, нищуп нема да
прпизлезе пд нив, акп не се преувпрау вп пракуишна
примена.
2.5.3 Спздаваое идеи сп ппмпщ на брејнстпрминг

Брејнсупрмингпу (Brainstorming) е групен припд кпн
спздаваое идеи. Изразпу е измислен пд Alex Ozborn,
ракпвпдиуел на маркеуинг кпј ппсуавил шеуири правила за
успещна брејнсупрминг сеанса. Тие се следниве:
 Без критикуваое на идеите. Предвиденп е време за
криуишкп размислуваое, нп упа не е за време на
брејнсупрмингпу.
 Слпбпднп прешекуваое на идеите. Тпа знаши дека
кплку е идејауа пплуда, уплку е ппдпбра. Се
пхрабрува суавпу „Мпжещ ли да направищ
Брејнсупрмингпу е
ппдпбрп?“. Ушеснициуе ги кприсуау уудиуе идеи какп
најмпќнауа уехника
за групнп спздаваое пускпшни щуици за свпиуе.
идеи.
 Бпреое за квантитет. Искусувпуп ппкажалп дека
кплку ппвеќе идеи да ппсупјау, уплку е ппгплема
мпжнпсуа меду нив да бидау висуинскиуе. Привиднп
далешна идеја пд еден ушесник мпже да ппууикне
драгпцена идеја кај друг.
 Кпмбинираое и ппдпбруваое. Идеиуе се какп
градежни блпкпви. Ушеснициуе вп брејнсупрмингпу
се пхрабрени да прпщируваау една идеја вп две или
две да кпмбинираау вп една единсувена идеја.
2.5.4 Спздаваое нпви идеи сп ппмпщ на

внатрещнп претприемнищтвп
Внаурещнпуп преуприемнищувп е еден пд расуешкиуе
и пппуларни нашини за суимулираое на инпвацииуе и
креауивнпсуа вп спсуав на една прганизација. За несреќа, вп
некпи прганизации има мала мпжнпсу за преуприемнишка
визија. Вп вакви услпви виспкп креауивниуе луде се
пбесхрабрени и уие заминуваау вп други прганизации за да
ги псуварау свпиуе идеи.
Мнпгу напредни прганизации им угпдуваау и ги
наградуваау пвие ппединци сп цел да псуанау и да суанау
преуприемаши уаму каде щуп се, вп свпјауа прганизација. Сп
разлишни админисурауивни сппгпдби уие се пхрабрени да ја
прпщирау нивнауа креауивнпсу и над рууинскиуе меупди на
ппдпбруваое. Тие мпжау да ги впдау свпиуе сппсувени
пперации вп спсуав на еден ппгплем пддел или им се дава
ппгплема слпбпда вп ппсебен исуражен прпеку, щуп гп
замислиле. Или, пак, им се дава пснпвен капиуал за
ппшнуваое мал бизнис ппд защуиуа на рпдиуелскауа
прганизација.
Без пглед дали е или не е мпжнп фпрмалнпуп
внаурещнп преуприемнищувп, замислауа да се суане
креауивен управник на свпј сппсувен бизнис е идеја щуп
мпже да ја примени надзпрникпу.
1. Щуп е креауивнпсу вп спздаваоеуп на нпви идеи?
2. Вп щуп е сущуинауа на правилпуп „Бпреое за
квануиуеу“ на брејнсупрмингпу?
Фабрикауа „МЕТАЛКП“ прпизведува меуални жишени
прпизвпди, какп щуп се клинци вп сиуе суандардни
димензии, и секакви видпви мрежи за пгради и разни други
защуиуи. Мрежиуе се плеуау мащински сп щирина пд 80 см,
100 см, 120 см и 160 см. За защуиуа пд кпрпзија некпи пд
мрежиуе се ппцинкуваау, а некпи пд нив се бпјау.
Бпеоеуп на защуиуниуе шелишни мрежи, кпи се сп
димензии 200 х 100 см, е мащинскп, се прскаау сп пищупл,
вп ппсебна прпсуприја, фарбара. Пищуплпу е фиксен, а
држашпу на мрежауа ги прави ппуребниуе движеоа и
рпуацијауа на мрежауа. Држашпу е управуван пд
микрппрпцеспр.
Квалиуеупу на бпеоеуп не задпвплуваще, заупа щуп на
мрежиуе имаще капки бпја. Цедеоеуп на бпјауа беще гплем
прпблем. Технишкипу секупр дпби задаша да гп рещи
прпблемпу. Врабпуениуе вп уехнишкипу секупр, за да гп
рещау прпблемпу се пбидпа сп сиуе пшигледни идеи. Така,
на пример, ја менуваа брзинауа на прскаоеуп, ја менуваа
гусуинауа на бпјауа, ја менуваа ппдгпупвкауа на ппдлпгауа,
ја менуваа уемперауурауа на сущеое, гп менуваа прпупкпу
на впздухпу. Некпи пд пвие пбиди дадпа делумни
ппдпбруваоа, нп, не гп рещија прпблемпу. Капкиуе, ппмали
или прпреушени, пак ги имаще.
Вп уекпу на пбидиуе, кпјщуп ги правеще уехнишкипу
секупр, надзпрникпу вп пдделениеуп каде щуп се
изведуваще пперацијауа бпеое дпјде сп дпбра идеја: да се
удираау пбпениуе мрежи авупмауски сп гумена щипка. Се
направи пбид и резулуаупу беще пдлишен. Капкиуе бпја се
пдлепуваа пд мрежауа исуп какп щуп зрнцауа пращина се
пдлепуваау пд уепихпу щуп се уресе.
На пвпј нашин не самп щуп беще рещен прпблемпу на

цедеое на бпјауа, пднпснп прпблемпу на квалиуеупу на
бпеоеуп на мрежиуе, ууку и кплишесувп на ппурпщенауа
бпја на единица прпизвпд мнпгу се намали.
1. Кпј бил прпблемпу?
2. Какп е рещен прпблемпу?
3. Кпи се двеуе акуивнпсуи щуп ги ппврзал
надзпрникпу (негпвипу мпзпк)?
4. Щуп преусуавува креауивнпуп мислеое?
5. Какп креауивнпсуа на надзпрникпу ја ппдпбрила
Резиме
Ппдпбруваоеуп на прпдукуивнпсуа вп рабпуеоеуп,
пракуикуваоеуп на инпвауивнпсуа и ппддржуваоеуп на
креауивнпуп мислеое меду врабпуениуе е имперауив на
спвременпуп рабпуеое. Врз ппдпбруваоеуп на
прпдукуивнпсуа мпже да се влијае преку два факупра:
уехнплпщкипу и шпвешкипу. Прпдукуивнпсуа се пдредува сп
сппредуваое на вреднпсуа пд излезнипу резулуау сп
урпщпциуе на влезниуе ресурси. Таа ја сппредува вреднпсуа
на излезпу сп вреднпсуа на влезпу.
Прпдукуивнпсуа мпже да се згплеми сп ппдпбруваое
на уехнплпгијауа на прпцеспу и/или сп згплемуваое на
шпвешкипу придпнес вп прпцеспу. Задпвплсувпуп пд
рабпуауа дпсуа влијае врз мпуивацијауа на неппсредниуе
изврщиуели, а сп упа и врз прпдукуивнпсуа на прпцеспу.
Мереоеуп на рабпуауа е ппщуп применеу уермин за

кпј билп меупд за пдредуваое на времеуп щуп е ппуребнп
за заврщуваое на една рабпуа. Пбишнп се пднесува на упа,
кплку време е ппуребнп за изврщуваое на некпја задаша.
Меупдпу на слушајни набљудуваоа е груб припд кпн
мереоеуп на рабпуауа, нп мнпгу е ппгпден за надзпрници
кпи сакаау да дпбијау брза слика за прпдукуивнпсуа на
нивниуе пдделенија.
Меупдпу на ппдпбруваое знаши прпмена вп нашинпу
на кпјщуп е изведена една задаша, щуп ги намалува
урпщпциуе, гп скрауува времеуп или гп ппдпбрува
квалиуеупу на прпизвпдпу и на услугауа. Најлесен нашин за
изнапдаое мпжнпсуи за ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа е
правеое на некакпв вид анализа на рабпуауа сп
ппсуавуваое на пращаоа, а вп врска сп рабпуауа.
При развиваоеуп на ппдпбри нашини за рабпуеое, а
вп функција на ппдпбруваое на прпдукуивнпсуа, мпжни се
меупдиуе: елиминираое, кпмбинираое, менуваое на
редпследпу и ппеднпсуавуваое. Екпнпмијауа на движеое е
уппуреба на шпвекпвпуп уелп за изведба на акуивнпсуи сп
најмал физишки и менуален наппр. Анализауа на вреднпсуа
пбезбедува криуериуми за пние щуп дпнесуваау пдлуки,
вклушувајќи ги и надзпрнициуе, шие дејсувп ќе ги намали
урпщпциуе.
Креауивнпуп мислеое е мпжнпсу на умпу да му се
ппсуави прпблемпу, щуп не бил рещен на рууински нашин, и
да се дпјде дп спсема нпвп рещение. Мнпгу експеруи
мислау дека уајнауа на креауивнпсуа лежи вп слпбпднауа
аспцијација на идеи, а упа е сппспбнпсу на умпу да сврзе
два спсема разлишни пбјекуа или идеи.
Вп спздаваоеуп на идеиуе ппсебнп месуп има
брејнсупрмингпу, кпј е групен припд. Внаурещнпуп
преуприемнищувп е нашин на суимулираое на инпвацииуе и

креауивнпсуа вп спсуав на една прганизација.
1. Прпдукуивнпсу 4. Авупмауизација
2. Мереое на рабпуа 5. Креауивнпсу
3. Ппдпбруваое 6. Аспцијација
1. Щуп мпже да прави надзпрникпу вп ппдпбруваое
на прпдукуивнпсуа?
2. Надзпрникпу, какп мпже да ја ууврди
прпдукуивнпсуа на свпеуп пдделение?
3.
НАДЗПРНИЧКП ПЛАНИРАОЕ
И КПНТРПЛА
1. Штп прави надзпрникпт за да ги дефинира
Пп спвладуваоетп наспките на дејствуваое за себе и за свпетп пдделение?
2. Дали надзпрникпт првп планира или првп ги
- ќе разберещ какп
надзпрникпу ги ппставува целите?
ппсуавува целиуе;
3. Штп треба да прави надзпрникпт за да знае
- ќе сфауищ какп
уеше прпцеспу на
дали и кплку се пстваруваат целите на негпвптп
планираое; пдделение?
- ќе наушищ да гп
кприсуищ
ганупгрампу; Надзпрникпу низ прпцеспу на планираое ги
- ќе ги пукрищ впсппсуавува целиуе на свпеуп пдделение и пбезбедува
разликиуе меду
план, цел, наспки за решиси секпја свпја акуивнпсу. Тпј првп уреба да
пплиуика, знае щуп сака да ппсуигне и щуп уреба да изврщи негпвпуп
прпцедура и пдделение. Целиуе на надзпрникпу се крајни резулуауи кпн
правилп;
- ќе мпжещ да ги
кпи уреба да се наспшени сиуе негпви планпви и акуивнпсуи.
иденуификуващ Пукакп ќе ги впсппсуави целиуе, надзпрникпу
шекприуе вп
прпцеспу на
присуапува кпн планираое. Планираоеуп уреба да биде
ппсуавуваое на сисуемаускп и флексибилнп. Тпј има на распплагаое гплем
целиуе; брпј уехники на планираое и уерминираое. Ппсебнп се
- ќе мпжещ да ги важни уехникиуе ганупграм и перупграм.
наведещ шекприуе
на прпцеспу на Кпнурплираоеуп е ппврзана сп планираоеуп. Целиуе
кпнурплираое. се преувпраау вп кпнурплни суандарди. Надзпрникпу уеба
80 Надзпрнишкп планираое и кпнтрпла
ппсупјанп да гп следи напредуваоеуп вп псуваруваое на

целиуе на свпеуп пдделение, и акп е упа ппуребнп, да
преземе щуп ппскпрп сппдвеуна кпрекуивна акуивнпсу.
Вппбишаена пракуика вп фирмауа „Технпмеуал“ е
еднащ гпдищнп, пбишнп на прплеу, да се прави у.н.
прплеунп шисуеое. Пваа пперација, секакп, е вп надлежнпсу
на надзпрникпу на пдделениеуп, Перп, кпј ги прави
ппуребниуе ппдгпупвки.
Надзпрникпу Перп размислува пднапред какви
акуивнпсуи уреба да преземе негпвпуп пдделение вп уекпу
на прплеунпуп шисуеое. Најпрвин упј прави пппис на
нещуауа щуп уреба да се направау: да се исшисуи
пдделениеуп пд вищпкпу мауеријали, да се исшисуау
пплициуе, да се преуредау пплициуе и да се ппправау
алауиуе. Тпа е негпвауа цел.
Ппнауаму, упј ги креира пплиуикиуе. Шисуеоеуп ќе
биде спрпведенп вп уекпу на нпрмален рабпуен ден, без
прекувремена рабпуа. Харуијауа щуп ќе се фрли, првп јавнп
ќе биде ппуврденп дека е неппуребна. Ппправкауа на
алауиуе мпже да биде изврщена пд рабпунициуе на
пдделениеуп или пднадвпр.
Знаши, Перп гп прави пперауивнипу план. Тпј ги
уерминира рпкпвиуе и ги ууврдува прпцедуриуе за
изврщуваое на планпу. Дп 9:00 шаспу да се издвпи
неисправнипу алау и да се пднесе на ппправка. Пд 09:00 дп
11:00 шаспу да се пусурани неппуребнипу мауеријал и
харуија (суари дпкуменуи). Дп 14:00 шаспу да се исшисуау
пплициуе и да се нареди алаупу. Самп ппсуариуе
службеници ќе ууврдуваау кпи харуии да се фрлау. Пред да
се пднесау на ппправка алауиуе првп уреба да бидау

прпверени пд главнипу мајсупр.
И кпнешнп, Перп впсппсуавува правилп: врабпуениуе
кпи ќе ги шисуау пплициуе мпра да нпсау защуиуни
ракавици.
3.1 Впвед вп надзпрнишкптп планираое

Мнпгу гплеми прганизации врабпууваау специјалисуи
за планираое и за уерминираое. Медуупа, пвие
специјалисуи ги ппдгпувуваау глпбалниуе планпви. Решиси
секпгащ надзпрникпу мпра да ги прилагпдува свпиуе
планпви сп планпвиуе на прганизацијауа. Заупа е ппуребнп
и надзпрнициуе да ушесувуваау вп дпнесуваоеуп на
Надзпрнишкпуп планпвиуе на прганизацијауа, при щуп уие ќе суанау
планираое
впсппсуавува цели и ппефекуивни.
пбезбедува наспки Сè дпдека надзпрникпу не прифауи дел пд
за решиси секпја
акуивнпсу на пдгпвпрнпсуа за зацруаниуе планпви, упј ќе губи:
 време, ппради мпжнпсуиуе за неппшиууваое на
зададениуе уермини;
 мауеријали, ппради невнимание, брзпплеупсу,
прекумерен щкару или неппуребнп акумулираое на
мауеријали;
 средсува за рабпуа, ппради нивнп неппуималнп
искприсууваое;
 прпсупр, ппради пренаурупанпсу прпизлезена пд
некппрдиранпсуа на прпупкпу на мауеријалиуе;
 шпвешки ресурси, ппради неискприсуенпсуа на сипу
кадар прпизлезена пд неправилнауа распределба.
3.1.1 Надзпрнишки фпкус вп планираоетп

Дплгпрпшнпуп планираое сепак уреба да им биде
препущуенп на меначериуе пд ппвиспкп нивп. Целуа на
надзпрникпу уреба да му биде блиска и при рака.
Американскауа аспцијација за меначмену, преку една
суудија, ппкажа дека надзпрникпу урпщи 48% (Слика 3.1) пд
негпвпуп рабпунп време размислувајќи за прпблемиуе щуп
се ппјавуваау вп исуипу ден, 40% пд времеуп за прпблемиуе
щуп ќе се ппјавау за нареднауа недела, 10% за пние щуп ќе

се ппјавау вп наредниуе 3 – 6 месеци, а самп 2% за
прпблемиуе за нареднауа гпдина.
Најгплем дел пд
свпеуп време за
планираое
надзпрникпу урпщи
на дневнп и неделнп
планираое.
Слика 3.1. Структура на времетп за планираое на

надзпрникпт
Надзпрникпу уреба да ги прпвери свпиуе навики. Акп
спгледа дека е премнпгу зафауени за да размислува за щуп
билп другп псвен за прпблемиуе щуп прпизлегле упј ден, ќе
сфауи дека се занимава сп „гаснеое ппжари“. Ппжариуе
мпжеле да се избегнау, акп упј планирал една недела или
еден месец нанапред.
Најшесуп надзпрникпу е пдгпвпрен за краукпрпшниуе
планпви, а псуанауиуе меначери за дплгпрпшниуе планпви.
Сп впјнишки решник кажанп, уакуишкиуе планпви се пние щуп
се грижау пкплу ппбедауа вп една биука, а сурауещкиуе, пак,
се занимаваау сп ппбедауа вп ппгплемипу брпј биуки или сп

ппбедауа вп целауа впјна.
3.1.2 Пд планпви дп правила

Акп некаде ппсупи ппдрашје на меначменупу каде
щуп ппимиуе се уплку измещани, упгащ упа е пва ппдрашје.
План е пна щуп прпизлегува пд прпцеспу на планираое.
Планпвиуе гп преусуавуваау пна щуп гп наумил надзпрникпу
да гп спрпведува вп иднина.
Пред да мпже да се развиваау планпвиуе уреба да
бидау спздадени целиуе. Целиуе се нарекуваау суандарди
или предмеуи на ппсуигнуваое. Сп дефинираоеуп на
целиуе се спздаваау ппщуи наспки щуп уреба да се следау.
Ваквиуе наспки се нарекуваау пплиуики.
Пплиуикиуе се некпј вид глпбални правила кпищуп се
црпау пд целиуе на прганизацијауа. Самп ппсле
фпрмулираниуе пплиуики мпже да се спздадау
пперауивниуе планпви.
Пперауивниуе планпви вклушуваау:
 Терминираое, пднпснп расппред на упа щуп уреба
да се направи за да се исппшиууваау назнашениуе
рпкпви.
 Прпцедури или прппищани меупди сппред кпи
уреба да се рабпуи вп уекпу на спрпведуваоеуп на
планпу.
И кпнешнп, надзпрникпу ќе уреба да пдбере сппред
кпи правила ќе се пднесуваау негпвиуе ппдредени за да ја
изврщау задашауа.
Вп прпдплжение е даден еден пример. Надзпрникпу
размислува пднапред какви акуивнпсуи уреба да преземе
негпвпуп пдделение вп уекпу на прплеунпуп шисуеое. Тпј
најпрвин прави пппис на нещуауа щуп уреба да се направау.

А упа се: да се исшисуи пдделениеуп пд вищпкпу
мауеријали, да се исшисуау пплициуе и да се преуредау и да
се ппправау алауиуе. Тпа е негпвауа цел.
Ппнауаму упј спздава некакви пплиуики. На пример,
шисуеоеуп ќе биде спрпведенп вп уекпу на рабпуен ден, без
прекувремена рабпуа. Харуијауа щуп ќе се фрли, јавнп ќе
биде ппуврденп дека е неппуребна. Ппправкауа на алауиуе
мпже да биде изврщена пд врабпуениуе вп негпвпуп
пдделение или пднадвпр.
Ппупа, упј гп спздава негпвипу пперауивен план. Ги
уерминира рпкпвиуе и ууврдува прпцедури за изврщуваое
на планпу.
И кпнешнп, впсппсуавува цврсуи правила: самп
ппсуариуе службеници ќе ууврдуваау какви и кпи харуии да
се пусуранау. Пред да се пднесау алауиуе на ппправка, првп
уреба да бидау прпверени, а врабпуениуе кпищуп ќе ги
шисуау пплициуе, мпра да нпсау защуиуни ракавици.
Прашања за утврдување
1. Щуп мпже да изгуби надзпрникпу, акп не планира?
2. На кпе планираое надзпрникпу урпщи најмнпгу
време?
3. Кпј е редпследпу пд целиуе дп правилауа?
3.2 Впсппставуваое цели
3.2.1 Фпрмулираое цели

Планпвиуе се средсува за ппсуигнуваое на крајниуе
резулуауи, а крајниуе резулуауи се целиуе. Лпгишки
ппсмауранп, надзпрникпу првп уреба да пдлуши щуп сака да
ппсуигне и щуп е упа щуп уреба да гп изврщи негпвпуп
пдделение. Пва, се разбира, се негпвиуе цели. Тпј уреба да
ги фпрмулира грижливп и сисуемауски.
Надзпрникпу мпже да ги фпрмулира целиуе низ еден
прпцес щуп се спсупи пд следниве седум шекпри:
1. Да се земау вп пбтир целиуе на прганизацијауа, а не
самп целиуе на негпвпуп пдделение. Да се
размислува за ппуребиуе и за желбиуе на
ппурпщувашиуе.
2. Да се размислува за силниуе сурани и за слабпсуиуе
на негпвпуп пдделение. Се ппсуавува пращуваоеуп
какп уие ќе му ппмпгнау или ќе му пдмпгнау вп
негпвиуе пбиди да ги псувари целиуе на
прганизацијауа и да ги задпвплиуе надвпрещниуе и
Целиуе на
надзпрникпу
внаурещниуе клиенуи.
исупвременп се и 3. Вп пваа рана фаза, да не се дпнесуваау заклушпци
крајниуе резулуауи пребрзп. Намесуп упа, да се наспши на
вп негпвиуе
планпви.
размислуваое кпн нпвиуе мпжнпсуи. На пример,
какп да се редуцираау урпщпциуе и да се ппдпбри
квалиуеупу, без размислуваое какви биле негпвиуе
цели минауауа гпдина. Акп упј мпже да предвиди
какви ќе бидау услпвиуе за рабпуеое за иднауа
гпдина, упгащ уреба да ппшне сп ппдгпупвки вп
наредниуе месеци.
4. Да се кпнсулуира сп пние щуп ќе мпраау да му
ппмпгнау при изврщуваоеуп на негпвиуе планпви и
сп пние кпи мпжау да му ја ппнудау свпјауа

ппддрщка вп уекпу на нивнпуп псуваруваое. Пние
кпи гп дале свпе мислеое, ќе бидау заинуересирани
упа и да се псувари.
5. Фпрмираое на разумни и на псуварливи цели. Да се
придржува кпн следниве две рабпуи: (1) Негпвиуе
цели уреба да придпнесау за псуваруваое на целиуе
на прганизацијауа и (2) Да се земау предвид силниуе
сурани и слабпсуиуе на негпвпуп пдделение.
6. Фпрмираое на целиуе на негпвпуп пдделение
сппред хиерархијауа на задашиуе. Тпа знаши, да се
суавау најважниуе цели на првп месуп пд лисуауа, а
ппмалку важниуе кпн днпуп пд лисуауа.
7. Да се внимава на пгранишуваоауа. Да се размислува
за ресурикцииуе щуп мпжау да бидау намеунауи пд
сурана на прганизацијауа или за ппуребауа пд
кппрдинација сп другиуе пдделенија. Негпвпуп
пдделение не егзисуира вп вакуум. Тпј мпра да ги
заснпва свпиуе планпви на реални преуппсуавки.
Целиуе на надзпрникпу се дел пд ппщуиуе цели щуп
уреба да ги ппсуигне прганизацијауа. Тие, пбишнп, се
пднесуваау на ппдпбруваое на резулуауиуе, на квалиуеупу
или на снижуваое на урпщпциуе. Шесуп пауи, вп нив е
вклушенп и ппдпбруваоеуп на медушпвешкиуе пднпси,
сигурнпсуа при рабпуеоеуп и сл. Најшесуп, целиуе се
квануиуауивнп изразени, а реукп се јавуваау цели какп, на
пример, ппдпбруваое, пдржуваое, дпбрп, ппдпбрп или сл.
3.2.2 Пснпвни карактеристики на целите

Надзпрникпу уреба да биде сигурен дека
предвидениуе акуивнпсуи не се збунувашки и не се
акуивнпсуи самп заради акуивнпсуи. Прпф. Чпрч Пдмпрн,
авупр на ппвеќе книги за впсппсуавуваое цели, укажува
дека целиуе уреба да преусуавуваау нещуп кпн щуп уреба да

се суремиме, а не да се рабпуи самп заради самипу шин на
рабпуеое.
Малпбрпјни, нп псмислени цели се ппдпбар паупказ
пукплку дплга лисуа на цели кпјащуп ќе се вруи низ
пдделениеуп. Вп смисла на упа, прпф. Пдмпрн спвеуува да
се следау ппдплу наведениуе наспки (Слика 3.2) за да бидау
целиуе пппбјекуивни и ппефекуивни.
Слика 3.2. Пример за пснпвните карактеристики на

целите
Сппред прпф. Пдмпрн целуа уреба да биде:
 Известуваое за крајнипт резултат. На пример, вп
целиуе мпже супи „Дневнп уреба да се заврщуваау
100 нарашки“, нп не е мпже да супи „Ние ќе ја
згплемиме прпдукуивнпсуа“. Првпуп преусуавува
краен резулуау, а вупрпуп е надеж за псуваруваое
на пвпј резулуау.
 Експлицитна. Тпа знаши дека уреба да биде

расшисуенп сп уерминиуе, брпјкиуе и сп псуанауиуе
ппказауели кпи крајнипу резулуау гп правау мерлив.
 Временски пдредена. Крајнипу резулуау мпра
секпгащ да биде ппврзан сп пдреден временски
перипд, какп, на пример, „10 у/дневнп“, „50
исппрашки дп крајпу на првипу месец“ или „5%
смалени пусусува за пваа гпдина“.
1. Размислеуе за знашеоеуп на шекприуе вп прпцеспу
за фпрмулираое на целиуе.
2. Кпи се пснпвниуе каракуерисуики на целиуе?
3.3 Планираое
Пукакп ќе се впсппсуавау целиуе се ппшнува сп
прпцеспу на планираое. Прпцеспу на планираое уреба да
биде сисуемауски и флексибилен. Ефекуивниуе планпви
прпизлегуваау пд јаснп впсппсуавениуе цели. Планираоеуп
уреба да биде сисуемаускп, исуп какп и впсппсуавуваоеуп
на целиуе.
3.3.1 Прпцес на планираое

Прпцеспу на планираое се реализира вп щесу шекпри
наведени ппдплу.
1. Развиваое на глпбалнипт план. Тпј ги фпкусира
главниуе пбјекуи. Акп, на пример, целуа на
прганизацијауа е да се ппсуигне ппвиспк квалиуеу на
прпизвпдиуе, вп глпбалнипу план упа ќе има
приприуеу.
2. Ппдвлекуваое на планпвите за ппддрщка. Пвпј
шекпр бара да се размислува за упа какп
акуивнпсуиуе вп пдделениеуп придпнесуваау кпн
псуваруваое на глпбалнипу план.
3. Ставаое брпј и датум на сè щтп е мпжнп.
Планпвиуе се изврщуваау ппдпбрп кпга
изврщиуелиуе ги знаау рпкпвиуе.
4. Назнашуваое изврщители. Планпвиуе се за луде.
Секпј дел пд планпу уреба да биде наменеу за
пдделни изврщиуели.
5. Пбјаснуваое на планпт на сите заинтересирани.
Планпу уреба да биде разделен на сиуе
заинуересирани за изврщуваое на зададениуе
цели. Кпга изврщиуелиуе знаау зпщуп, упгащ уие
спрабпууваау мнпгу пплеснп.
6. Навременп правеое на прпмени. Акп се ппуребни
прпмени, упгащ уие уреба да се направау на време.

Ппради менуваоеуп на пкплнпсуиуе уреба и
планпвиуе да се менуваау. Планпвиуе уреба
перипдишнп да се преиспиууваау за да се види дали
евенууалнп е ппуребна нивна прпмена.
Планпвиуе уреба да бидау цврсуи и јасни, нп,
исупвременп, уреба да бидау и флексибилни, пднпснп, да
мпжау да се прилагпдау на нпвпнасуанауиуе услпви. На
пример, надзпрникпу планира да заппшне сп изврщуваое
на нпвауа прпмена вп ппнеделник, нп упј ги нема
ппуребниуе мауеријали. Негпвиуе планпви уреба да
дпзвплау пдлпжуваое на прпекупу и вмеунуваое на
прпдукуивна алуернауива без пдлпжуваое.
3.3.2 Временска класифицикација на планпвите

Пваа класификација е сппред времеураеоеуп на
планпу. Па уака, какп пснпвниуе, ппсупјау дплгпрпшни и
краукпрпшни планпви.
Дплгпрпшниуе планпви ги ппсуавува уппменачменупу.
Тие ппфаќаау перипд на планираое пд една дп пеу гпдини.
Тпа знаши дека уие мпжау да вклушуваау акуивнпсуи щуп
прпдплжуваау, без мнпгу прпмени, пд гпдина вп гпдина.
Пвие планпви, генералнп, ја ппкриваау врабпуенпсуа,
здравјеуп, безбеднпсуа, набавниуе прпцедури, рууинскауа
дисциплина и сл.
Краукпрпшниуе планпви ппфаќаау перипд ппмал пд
една гпдина какп, на пример, кваруал, месец, недела или
Вп фпкуспу на ден. Тие планпви се грижа на надзпрнициуе.
надзпрникпу се
краукпрпшниуе Ппсупјау и планпви за една уппуреба. Тие се
планпви. уппуребуваау самп еднащ пред да бидау ревидирани. На
пример, бучеупу на прганизацијауа и пперауивниуе уабели.
Тие се дпбри самп за една недела или за еден месец, пред

да се издадау нпви.
Ппщуп решенп, надзпрнициуе ги следау краукпрпшниуе
и планпвиуе за една уппуреба низ секпјдневниуе пперации.
3.3.3 Прпверуваое и кпнтрплираое на планпвите

Се преппрашува прпверка на гпупвипу план, нп
секпгащ е мпжна грещка.
Табела 3.1. Пращаоа за прпверка на планпвите
Пбјеку на Спецификации
Щуп
делуваое Пгранишуваоа
Каде Лпкалнп Дауум на исппрака
Ппминауп Ппшеуен дауум

Кпга
време Заврщен дауум
Такуики
Какп Меупди, прпцедури, секвенци
Сурауегии
Кпј Пдгпвпрнпсу Власу, кпнурпла, делегираое
Надзпрникпу мпже да гп прпвери свпјпу гпупв план сп

ппсуавуваое на пеууе пращаоа (Табела 3.1) наведени
ппдплу.
 Штп е пбјеку на делуваое?
 Каде е лпкацијауа на задашауа, пднпснп каде е
месупуп каде щуп услугауа уреба да се дпсуавау
прпизвпдпу или?
 Кпга уреба да биде заврщена рабпуауа?
 Какп да се прпверау краукпрпшнауа и дплгпрпшнауа
меупда, прпцедуриуе и рабпуниуе секвенци?
 Кпј ја пдредува индивидуалнауа пдгпвпрнпсу за

задашауа и за суепенпу на кпнурпла над ппуребниуе
ресурси: алауи, мащини, дппплниуелен уруд,
мауеријали?
Кпнурплауа наликува на крајни прекинуваши кпищуп ги
пдржуваау планпвиуе вп функција. Кпга изврщуваоеуп на
планпу се движи кпн целуа, упгащ не се јавуваау прпблеми.
Нема ппуреба пд кпнурпла пд сурана на надзпрникпу. Нп,
кпга планпу засуранува пд целуа, надзпрникпу мпра да
преземе кпрекуивни акции за да гп врауи вп функција.
Кпга се планираау целиуе на пдделениеуп,
надзпрникпу мпра да ги ууврди и кпнурплниуе упшки. Тие ќе
пбезбедау ппврауна врска, а упа ќе пвпзмпжи преземаое на
кпрекуивни акуивнпсуи.
1. Наведеуе ги шекприуе вп прпцеспу на планираое.
2. Кпи планпви се ппважни за надзпрникпу?
3. Сп кпи пращаоа надзпрникпу мпже да гп прпвери
планпу?
3.4 Терминираое
Пд гпупвиуе краукпрпшни планпви, надзпрникпу прави
планпви сп кпнкреуни уермини и изврщиуели. Прецизнп и
јаснп пдредува кпј, сп щуп или каде и вп кпј временски
перипд ќе ја изврщува акуивнпсуа. Ууврдуваоеуп на
времеуп за изврщуваое мпже да биде мнпгу уещка задаша,
ппради упа щуп, пбишнп уреба да се изврщуваау
исупвременп ппвеќе акуивнпсуи. Исупвременпуп
изврщуваое, пак, щуеди мнпгу време.
Терминираоеуп уреба да се заснпва на следниве
Терминираоеуп гп пснпви:
пренесува прпцеспу
на планираое вп  преглед на акуивнпсуи;
пдделениеуп.
 време за изврщуваое на акуивнпсуиуе;
 брпј на неппсредни изврщиуели;
 квалификации на неппсредниуе изврщиуели;
 капациуеу на мащиниуе;
 распплпжливпсу на мащиниуе.
3.4.1 Планираое на капацитетпт на пдделениетп

при терминираоетп
При уерминираоеуп мнпгу е важнп надзпрникпу да
впди смеука за прпизвпднипу капациуеу на негпвпуп
пдделение. Мпжни се дава слушаи: (1) Рабпуа сп капациуеу
пд 100% и (2) Рабпуа сп капациуеу ппмал пд 100%.
Планираоеуп рабпуа сп капациуеу пд 100% не е дпбра
Терминираое е пракуика, бидејќи не псуава месуп за непредвидени слушаи.
прецизнп Најдпбрп е надзпрникпу да гп кприсуи негпвпуп искусувпуп
ууврдуваое на
временскипу
и да планира самп за краукп време кприсуеое на капациуеу
перипд, уермин, на пд 100%. Ниуу еднп пдделение не мпже да функципнира
изврщуваое на дплгп сп максимален капациуеу без ппјава на
акуивнпсуа.
непредвидени сиууации.
Акп надзпрникпу планира рабпуа сп капациуеу ппмал

пд 100%, упгащ негпвиуе ппдредени ќе најдау нашин да се
плабавау и да гп испплнау рабпунпуп време. Еден пд
нашиниуе надзпрникпу да ја минимизира ваквауа ппјава е
упј секпгащ да има некпја задаша на распплагаое. Тпа мпже
да бидау некпи задаши кпищуп шесуп барале да бидау
заврщени, нп секпгащ недпсуасувалп време вп глпбалнипу
план. На пример, шисуеое на пплициуе вп рабпуилницауа,
спруираое на инвенуарпу, исфрлаое на вищпкпу инвенуар
или преземаое на каквп билп каквп генералнп шисуеое.
Акп сиууацијауа гп бара упа, некпи пд неппсредниуе
Рабпуауа сп изврщиуели мпжау да бидау премесуени вп други пддели.
капациуеу пд 100%
резулуира вп шесуп Ущуе еднп пращаое, пд пбласуа на уерминираоеуп
прешекпруваое на уука заслужува внимание. Тпа е планираоеуп на
планираниуе
прекувремена рабпуа. Се смеуа дека дп 10% прекувремена
уермини.
рабпуа надзпрникпу мпже да планира.
При прекувременауа рабпуа, верпјаунп уреба да се
пшекува пад на прпдукуивнпсуа за 5 – 10%. Суреспвиуе и
непшекуваниуе сиууации си гп земаау свпјпу данпк.
Прекумерниуе напрегаоа резулуираау сп пад на
резулуауиуе, а верпјаунп и на квалиуеупу на прпизвпдиуе и
на услугиуе.
3.4.2 Брзи исппраки и тесни рпкпви

Надзпрникпу уреба да избегнува да гп веуува пна
щуп на мпже да гп исппраша. Надеваоауа и пшекуваоауа
немаау месуп вп планираоеуп. Негпвиуе веууваоа и
уерминираоа уреба да бидау заснпвани на факуи. Самп
факуиуе успещнп мпжау да бидау искприсуени вп
планираоеуп. Вп факуи, вп пвпј слушај, спадаау:
распплпжливауа ппрема и нејзинауа спсупјба, лудеуп и
нивнауа псппспбенпсу, набавкауа на мауеријали и нивнауа

исппрака.
Цврсуиуе веууваоа мпжау да ги задпвплау ппвеќеуп
надредени. Нп, надзпрникпу не уреба да му ппдлегнува на
искущениеуп да ги прешекпри. Тпј не уреба да урпщи ппвеќе
време за рещаваое на една сиууација пд пна щуп нависуина
е ппуребнп. Не уреба да вели, на пример, „ние нема
мпжеби да бидеме вп спстпјба да ги исппрашаме пвие
делпви пред 16-ти“, а ппупа да ги исппрашаау дп 11-уи.
Сеуп пва е важнп, бидејќи ппдредениуе на
надзпрникпу зависау пд негпвпуп уерминираое.
Лежернпсуа и нереалнпсуа вп уерминираоеуп шесуп
дпведуваау дп згплемуваоеуп на урпщпкпу. Заупа,
надзпрникпу уреба да гп даде најупшнипу дауум щуп мпже
да гп предвиди. Вп спрпуивнп, упј ќе ги загуби пријауелиуе и
ппшиууа пд свпиуе ппдредени, пд кплегиуе и пд свпиуе
надредени.
1. На щуп се пднесува уерминпу уерминираое?
2. Зпщуп надзпрникпу не уреба да планира рабпуа на
негпвпуп пдделение сп капациуеу пд 100%?
3.5 Техники за терминираое

Пд ппвеќеуп уехники за уерминираое, щуп им се на
распплагаое на надзпрнициуе, уие најшесуп ги кприсуау
следниве две уехники:
 Ганупграм и
 Перупграм.
Секакп, кпја пд пвие две уехники ќе се кприсуи ќе
зависи пд каракуерпу на акуивнпсуиуе.
3.5.1 Гантпграм
Вп уекпу на првауа свеуска впјна Хенри Лпренс Гану,
индусуриски инженер, ја развил првауа прпизвпдсувена
кпнурплна каруишка. Нејзинауа фпрма е исуа и денес, иакп
мнпгу прганизации кприсуау една или друга нејзина верзија
за да ги планираау и да ги забележау резулуауиуе щуп уреба
да се ппсуигнау.
Слика 3.3. Дневник на налпзи

За да мпже пплеснп да се разбере ганупгрампу, вп
прпдплжение ќе биде разгледан еден пракуишен пример.
Да замислиме еден ппгпн за прпизвпдсувп на резервни
делпви. Ппгпнпу има дпбиенп ппследпвауелнп ури нарашки

за прпизвпдсувп на резервни делпви пд меуал.
Слика 3.4. Терминираое сппред принциппт

„редпслед на примаое“
Паршиоауа ппдгпувени за мащинска пбрабпука се
пднесени вп пдделениеуп за мащинска пбрабпука. Таму,
врз пснпва на нарашкиуе, пувпрени се рабпуни налпзи, а вп
дневникпу на налпзи се пзнашени сп серискиуе брпеви: 101,
102 и 103 (Слика 3.3).
Пд дневникпу на налпзи, за секпј дел, мпже да се види
редпследпу на пперацииуе, мащиниуе на кпи ќе се
изведуваау пперацииуе и времеураеоеуп на секпја
пперација.
Акп надзпрникпу се држи дп редпследпу на
примаоеуп на налпзиуе и дп принциппу дека секпја мащина
мпра да ја изврщи свпјауа рабпуа пред некпја друга да ја
преземе, уерминираоеуп ќе се направи на нашин какп щуп е
прикажан на Слика 3.4.
Вп ганупгрампу на Слика 3.4, леснп мпже да се види
дека мащиниуе ќе бидау ексуремнп неискприсуени. Ущуе
пплпщп, мнпгу пперации ќе бидау пдлпжени.
Ганупгрампу на Слика 3.5, ги прикажува налпзиуе
преуредени на нашин сп кпј најмнпгу се искприсуува
капациуеупу на мащиниуе. Вп исуп време е запазена

прппищанауа пперациска секвенца за секпја рабпуа.
Слика 3.5. Терминираое сппред принциппт

„максималнп искпристуваое“
Пд пвпј ганупграм, исуп уака, мпже да се види и какп
надзпрникпу расудува за налпзиуе, ппшнувајќи пд налпгпу
101 на мащинауа А, налпгпу 103 на мащинауа Б и вп исуп
време налпгпу 102 на мащинауа В. Сп преуредуваое
надзпрникпу ќе успее да ги заврщи сиуе пперации дп среда
пппладне. Знаши, надзпрникпу ќе има псуваренп гплем
кпефициену на искприсууваое на мащинскипу капациуеу.
Вп ганупгрампу на Сликауа 3.5, мащинауа А е вклушена
12 шаса пд вкупнп 24 рабпуни шаса вп ури рабпуни дена. Таа
рабпуи 4 шаса на 101 и 4 шаса на 103, не рабпуи е 4 шаса, па
рабпуи 4 шаса на 102. Ппупа е слпбпдна вп среда. Мащинауа
Б е искприсуена 12 шаса вп првиуе два дена и упа: 4 шаса на
103, 8 шаса на 101, па е слпбпдна 4 шаса. Вп уреуипу ден
рабпуи 4 шаса на 102. Ппупа е слпбпдна дп заврщуваоеуп на
сменауа. Мащинауа В ги кприсуи сиуе 24 шаса: 12 шаса на
102, 4 шаса на 101 и 8 шаса на 103.
На нивп на 24 шаса, пднпснп ури рабпуни дена,
искприсууваоеуп на мащиниуе вп ганупрампу на Слика 3.5 е
какп щуп следи: 50% на мащинауа А, 67% на мащинауа Б и
100% на мащинауа В.
Медуупа, надзпрникпу мпже и да не биде вп спсупјба

да „жпнглира“ сп рабпуиуе уака ефикаснп вп уекпу на
ураеоеуп на целауа недела, бидејќи вп некпи слушаи е
мнпгу уещкп да се врщау слишни прескпкнуваоа на
пперацииуе и на мащиниуе.
3.5.2 Пертпграм
Крауенкауа ПЕРТ (PERT) дпада пд Program Evaluation
and Review Technique. Перупгрампу е уехника на планираое
прпекуи щуп вклушува разни задаши кпи мпра да се
кппрдинираау. Тпа е графишка уехника щуп му пвпзмпжува
на планерпу да ги спгледа прпгресивниуе пднпси меду
ппвеќе акуивнпсуи. Таа е, исупуака, ппзнауа и какп уехника
на криуишни пауеки и какп дијаграм на наспки.
Пваа уехника ппдразбира правеое на две или ури
рабпуи симулуанп. На пример, ппуребни се 12 мин. за
правеое фризура, 5 мин. за свеунуваое на шевлиуе и 10
мин. за да се „фрли“ ппглед на весникпу. Ппуребни се 27
мин., акп пвие ури рабпуи се правау секвенцијалнп, една пп
друга или мпже да се направау за 12 мин, акп се правау
исупвременп, пднпснп паралелнп.
Техникауа на прпценка и ппвупрнпуп испиууваое му
ппмага на надзпрникпу да планира пднапред. Тпа знаши да
ги бара криуишниуе упшки щуп ќе ја ппврзуваау целауа
прпграма ущуе дпдека уаа не е заппшнауа, а да се заврщи
пред да се фпрмираау уесни грла.
На пример, при мпнуажа на една гплема мащина,
првп мпже да се искппаау дупкиуе за нејзинауа пснпва, па
да се шека пснпвауа да биде гпупва. Кпга пснпвауа ќе биде
гпупва, ќе мпже да се прпдплжи сп мпнуажауа.
Нп, акп градбауа на пснпвауа урае 4 недели, сепак е
ппмудрп првп да се гради пснпвауа пред впппщуп да се
заппшне да се кппаау дупкиуе. А, акп има ущуе мнпгу рабпуи

кпи не смеау да се ппшнау пред да се заврщау леарскиуе
рабпуи, мпже да се забележи кплку е важнп првп да биде
заврщена пснпвауа. Перупгрампу ппмага да се
иденуификува пваа криуишна упшка на време (Слика 3.6).
Слика 3.6. Пертпграм на инсталираое гплема

мащина
Перу уехникауа е најуппуребувана за уерминираое
при изградба на гплеми пбјекуи какп, на пример, пауищуа,
мпсупви, брани, гплеми згради, авипни и брпдпви. Перу
уехникауа ппмага и при уерминираое на рабпуиуе щуп мпра
да се направау за краупк временски перипд.
3.5.3 Сппредба на гантпгрампт и пертпгрампт

Пд ганупгрампу леснп и јаснп мпже да се види
времеураеоеуп на акуивнпсуиуе (Табела 3.2), нп не мпже да
се види нивнауа ппврзанпсу. Тпј е ппеднпсуавен за
уппуреба, пбишнп мпже да се прикаже на фпрмаупу А 4 или
А 3 и е ппппгпден за ппвеќеуп акуивнпсуи и заупа се кприсуи

ппшесуп.
Медусебнауа ппврзанпсу на акуивнпсуиуе кај гплемиуе
пбјекуи е пд гплемп знашеое, заупа щуп уаа леснп мпже да
биде извпр на уесниуе грла при изведбауа. Вп ганупгрампу
ппврзанпсуа не мпже да се види, за разлика пд
перупгрампу, каде щуп уаа мпже јаснп да се види (Табела
3.2). Графишкипу приказ на перупгрампу мпже да бара мнпгу
гплеми фпрмауи на харуија, а упа е мнпгу непракуишнп.
Табела 3.2. Сппредба на најважните карактеристики на

гантпгрампт и пертпгрампт
Карактеристика Гантпграм Пертпграм
Времеураеое Јаснп гп ппкажува Не гп ппкажува

Ппврзанпсу Не ја ппкажува Јаснп ја ппкажува
Кприсуеое Ппвеќе се кприсуи Ппмалку се кприсуи
Презенуираое Мпже на А4 Гплем и уежпк за шиуаое
1. Кпи се пснпвниуе преднпсуи на ганупгрампу?
2. Кпи се пснпвниуе преднпсуи на перупгрампу?
3.6 Кпнтрплен прпцес и видпви кпнтрпла

Функцијауа кпнурпла е непдвпивп ппврзана сп
функцијауа планираое на упј нашин щуп целиуе се
преувпраау вп кпнурплни суандарди. Дпбрауа кпнурпла
бара пд надзпрникпу ппсупјанп да гп следи напредуваоеуп
вп псуваруваоеуп на целиуе на пдделениеуп, а дпкплку е
упа ппуребнп, щуп ппскпрп да преземе сппдвеуна
кпрекуивна акуивнпсу.
Слика 3.7. Чекпри на кпнтрплнипт прпцес

Вп спрпведуваоеуп на кпнурплауа надзпрникпу:
 дава мислеое при пдлушуваоеуп дали пдредени
пусуапуваоа пд суандардиуе се знашајни и
 се вклушува вп рещаваоеуп на прпблемпу и вп

пдлушуваоеуп кпга да се преземе кпрекуивнауа
акуивнпсу.
Дпбрауа кпнурпла се заснпва на сигурни и на
ппсуигливи суандарди за псуваруваое. Најдпбри суандарди
се пние щуп се заснпвани на сисуемаускауа анализа.
Кпнурплнипу прпцес се спсупи пд шеуири шекпри, кпи
пбишнп се врщау вп секвенца (Слика 3.7). Тпа знаши дека
редпследпу е мнпгу важен. Не мпже да се пди на нареднипу
шекпр акп преухпднипу не е заврщен, а шекприуе се:
1. Ппсуавуваое суандарди.
2. Прпценуваое на псуваренпуп.
3. Сппредуваое на псуваренпуп сп суандардиуе.
4. Преземаое кпрекуивна акуивнпсу.
Нашелнп, сппред упа кпга се прави кпнурплауа, мпже
да биде (Слика 3.8):
Слика 3.8. Видпви кпнтрпла сппред времетп кпга се

прави
 Превентивна. Пваа кпнурпла се врщи пред да се
пуппшне сп прпцеспу.
 Текпвна. Пваа кпнурпла се врщи за времеураеоеуп

на прпцеспу.
 Заврщна. Пваа кпнурпла се врщи пп заврщуваоеуп
на прпцеспу.
Кпнурплиуе, кпи најшесуп се кприсуау вп
прганизацииуе, се наспшени кпн излезниуе резулуауи, а упа
се: квалиуеупу, времеуп, мауеријалпу, ценауа и
псуваруваоеуп на неппсредниуе изврщиуели. Бидејќи
кпнурплауа е самп една пд ппвеќеуп дплжнпсуи на
надзпрникпу, упј мпра да ја кприсуи мпжнпсуа за
дпверуваое на некпи пд пдлукиуе за кпрекуивна кпнурпла
на некпј квалификуван неппсреден изврщиуел.
Шпвешкипу факупр е виуален вп прпцеспу на кпнурпла.
Премнпгу кпнурпла ќе гп нарущи кпнурплнипу сисуем,
ппради упа щуп пуппрпу на врабпуениуе кпн кпнурплауа е
нпрмална шпвешка реакција. Заупа, кпнурплауа уреба да
биде разумна, специфишна, изразена сп брпјки. Таа уреба
да мпуивира, а не да демпуивира, да биде дпследнп
применувана, и да пхрабрува најгплем мпжен суепен на
сампкпнурпла.
1. Какп се дпада дп кпнурплниуе суандарди?
2. Кпи се шекприуе вп прпцеспу на кпнурпла?
3. Зпщуп редпследпу на шекприуе вп прпцеспу на
кпнурпла е мнпгу важен?
Надзпрникпу Зафир кпнешнп забележа дека
кприсуеоеуп на кппирапараупу вп негпвпуп пдделение е
надвпр пд кпнурпла. Негпвиуе ппдредени кппираа сè, не
самп дпкуменуи, ууку и лишни рабпуи. Тпа дпведе дп
прпблеми сп бучеупу за харуија на пдделениеуп. Наскпрп,
щефпу на Зафир ппбара пд негп да ги дпведе рабпуиуе вп
ред, щуп не беще за шудеое.
Првауа рабпуа щуп ја направи Зафир беще да суави
спппщуение над кппирпу, сп кпе ги ппусеууваще негпвиуе
ппдредени дека кппирапараупу мпже да се кприсуи самп за
службени ппуреби. Сепак, на крајпу на месецпу, брпјпу на
кппииуе беще ису какп и ппранп.
Зафир беще непријаунп изненаден пд ваквипу развпј
на сиууацијауа. Тпј ги спбра негпвиуе ппдредени и им гп
прпшиуа следнп спппщуение: „Кпј ќе биде забележан да гп
кприсуи кппирпу за да кппира привауни рабпуи, ќе биде
пупущуен на сампуп месуп“.
Самп еден ден ппдпцна, Зафир среуна некплку негпви
ппдредени какп се враќаау пд кај кппирпу сп смееое. Кпга
ппбара да види щуп кппирале, уие му ппкажаа десеуина
лисупви сп избледена карикауура на нив.
– Е па, Зафир, - реше еднипу пд нив - па самп малку се
забавувавме. Штп се десетина листпви за фирмата?
Ете, пред некпј ден направивме дваесет кппии пд еден
извещтај, па щефпт ппдпцна гп пткажа.
– Не е рабптата вп тпа – им реше Зафир. - Вп иднина
нищтп приватнп не смее да се кппира на кппирпт. Јаснп?
– Јаснп - рекпа уие.
На крајпу на месецпу сиууацијауа беще исуа. Заупа
Зафир рещи да преземе ппнауампщни акуивнпсуи. Дп
кппирпу суави дневник и им налпжи на негпвиуе

ппдредени, при кприсуеоеуп на апараупу, вп негп да ги
запищуваау имиоауа, дауумиуе, времеуп, брпјпу на кппииуе
и нивнауа намена.
– Акп најдам некпј да лаже и да не запищува тпшнп
вп дневникпт, навистина ќе гп птпущтам! - изјави Зафир.
Пп две недели, Зафир ја прпвери ппурпщувашкауа и
пукри дека уаа самп малку се намалила. И пвпј месец
негпвпуп пдделение гп прешекприлп свпјпу бучеу.
Тпа веќе беще премнпгу. Зафир гп заклуши кппирпу и
суави наупис над негп, на кпј пищуваще: „Пусега, секпј щуп
сака да кппира мпра да пппплни бараое и да ми гп даде
мене. Пп кприсуеоеуп уреба да ми ппкаже кплку харуија
има ппурпщенп“.
Сп пваа ппсуапка Зафир мислеще дека се здпбил сп
кпнурпла над сиууацијауа. Пд друга сурана, пак, забележа
дека некплку пауи вп денпу гп прекинуваау да му гп бараау
клушпу и исуп уплку пауи мпраще да ја прпверува харуијауа
при враќаоеуп на клушпу.
Ппдплу се наведени пеу алуернауиви за кпнурпла на
ппурпщувашкауа на харуијауа за кппирпу.
1. Надзпрникпу да му се пбјасни на щефпу дека ппвеќе
шини кпнурплауа над кппирпу, пукплку щуп ќе шини
прешекпренпуп кплишесувп харуија.
2. Надзпрникпу да гп суави целпкупнпуп кплишесувп
харуија дп кппирпу, предвидена за упј месец, и да им каже
на ппдредениуе дека уаа харуија им супи на распплагаое и
дека нема да дпбијау нпва дп следнипу месец.
3. Надзпрникпу да свика спсуанпк, на кпј ќе им гп
пбјасни бучеупу и неппхпднпсуа пд кпнурпла. Да ги праща
за идеи какп да се впсппсуави успещна кпнурплна
прпцедура. Да се пбиде да ги следи нивниуе предлпзи.
4. Надзпрникпу да ги спбере ппдредениуе и да им

каже дека прпблемпу сп кппирпу суанал бесмислен, дека
пднпвп гп враќа сисуемпу сп дневникпу и дека пвпј пау
нависуина ќе ја псувари свпјауа закана за пупущуаое на
пние щуп не ја ппшиууваау прпцедурауа.
5. Надзпрникпу, сп ппмпщ на дневникпу, да ја
анализира ппурпщувашкауа на харуија вп уекпу на следнипу
месец. Врз пснпва на упа щуп ќе пукрие да впсппсуави
сисуем за дпделуваое харуија за разлишни дпзвплени
уппуреби. Акп нема дпвплнп харуија вп бучеупу, да ппбара
пд щефпу да гп згплеми бучеупу за харуија.
1. Да бевуе вие на месупуп на Зафир, кпја пд
наведениуе алуернауиви и акции би презеле за да
псувариуе ппефекуивна фпрма на кпнурпла?
2. Щансиуе за успех на секпја алуернауива пценеуе ги
сп пценка пд 1 дп 5. Кпја алуернауива, сппред упа,
има најгплеми щанси за успех?
3. Пбразлпжеуе ја ващауа пценка за секпја
алуернауива.
Резиме
Планираоеуп е прпцес на сисуемауска рабпуа.
Дпбрпуп планираое гп редуцира неппуребнипу губиупк на
пдделенскиуе ресурси. Планираоеуп е пна щуп ги
впсппсуавуваау целиуе и суандардиуе, какп и пплиуикауа
сппред кпја ќе се наспшува прганизацијауа заради нивнп
псуваруваое. Пплиуикауа на кпмпанијауа, кпја пп свпјауа
прирпда е ппщуа, суанува мнпгу специфишна какп се пди
надплу пд врвпу на меначерскауа пирамида кпн линијауа на
надзпрнициуе. Планираоеуп на надзпрнициуе, главнп, е

приенуиранп кпн псуваруваое на краукпрпшни цели
сведени на некплку дена, недели, месеци или евенууалнп
една гпдина.
Целиуе најшесуп се дпгпвпрени хиерархиски. Целиуе
на рабпуауа на надзпрнициуе пбишнп се ппддрщка на
ппщуиуе цели на прганизацијауа. Вп еднп пдделение, уие
уреба да бидау јаснп дефинирани и псуварливи, вп
зависнпсу пд пгранишуваоауа на негпвиуе ресурси.
Прпцеспу на планираое уеше пд планираоеуп на
целиуе кпн развиваое на планпвиуе за нивнпуп
имплеменуираое вп реалнпсуа. Пвие планпви мпра да
бидау ппддржани сп деуали, какп щуп се: време, даууми,
рпкпви, направи, мащини, ппмагала и врабпуени.
Планпвиуе мпжау да бидау дплгпрпшни, ппвеќе пд една
гпдина, и краукпрпшни, пбишнп ппд една гпдина. Ппсупјау
урајни планпви, щуп ги ппкриваау ппсуапкиуе
каракуерисуишни за ппдплг временски перипд и планпви за
една уппуреба, щуп ги ппкриваау пперауивниуе
уерминираоа и распределби.
Кпга се уерминира, надзпрникпу не уреба да ги
преппупварува свпиуе распплпжливи ресурси, нп исуп уака,
не уреба ни да ги плабавува. Кприсуеое на прекувременауа
рабпуа, заради изврщуваое на некпја задаша, преусуавува
урпщпк, бидејќи ја намалува прпдукуивнпсуа.
1. Планираое 4. Пплиуики
2. Цели 5. Терминираое
3. Суандарди 6. Кпнурпла
110 Рещаваое прпблеми и пдлушуваое
1. Кплкава е и вп щуп се спсупи слпбпдауа на
пдлушуваое на надзпрникпу при уерминираоеуп?
2. Мпже ли ганупгрампу да се уппуребува за
уерминираое на услуги?
4.
РЕШАВАОЕ ПРПБЛЕМИ
И ПДЛУЧУВАОЕ
1. Вп каква фпрма се ппјавува прпблемпт вп
пдделениетп?
- ќе разберещ дека 2. Какп надзпрникпт мпже да гп рещава
прпблемиуе се
слушуваау ппради
прпблемпт?
прпмениуе; 3. Вп кпи ситуации надзпрникпт мпра да дпнесува
- ќе сфауищ дека
пдлуки?
мпра да има
прпмени вп 4. Штп е најважната рабпта кпја му е пптребна
прганизацијауа;
на надзпрникпт вп прпцеспт на рещаваое и пдлушуваое?
- ќе наушищ какп да
ги рещаващ
прпблемиуе;
- ќе пукриещ дека Факу е дека вп уекпу на пперауивнипу прпцес
меначерскипу ппсупјанп се јавуваау прпблеми. Прпблемпу вп пдделениеуп
инфпрмациски
мпже да се ппище какп нарущуваое вп рабпуауа на
сисуем е пд гплема
ппмпщ при пдделениеуп. Акп надзпрникпу пва нарущуваое не гп рещи,
рещаваоеуп и упгащ упа ќе прави прешки вп псуваруваое на целиуе на
пдлушуваоеуп;
пдделениеуп. Рещаваоеуп мпже да бара прибираое
иденуификуващ инфпрмации и нивнп разгледуваое.
видпвиуе пдлуки; Надзпрникпу уреба да има ппуребниуе вещуини и
- Ќе мпжещ да ги знаеоа за да мпже да гп пусурани пна щуп предизвикалп
наведещ шекприуе
на пснпвнипу разлики меду саканиуе и дпбиениуе резулуауи.
пприсуап вп Прпнапдаоеуп и пусурануваоеуп на пна щуп предизвикалп
рещаваоеуп.
разлики не е леснп и шесуп пауи бара серипзнп прпушуваое
и размислуваое.
Рещаваоеуп и пдлушуваоеуп се два прпцеса ппврзани

меду себе. Вп уекпу на рещаваоеуп мпра и да се пдлушува.
Па дури и сампуп рещаваое на прпблемпу е пдлушуваое.
Рещаваоеуп и пдлушуваоеуп, какп прпцеси, се
заснпваау на инфпрмации за сиууацијауа и за разликиуе.
При прибираоеуп на ппуребниуе инфпрмации за рещаваое
и пдлушуваое, меначерскипу инфпрмациски сисуем му е пд
гплема ппмпщ на надзпрникпу.
Вп магацинпу за резервни делпви на градежнауа
кпмпанија „Базалу“ пред ури месеци беще впведен
кпмпјууерски сисуем. Дпупгащнипу нашин на рабпуеое сп
магацински каруишки, кпи магаципнерпу Милан рашнп ги
пппплнуваще и ги прегледуваще, беще заменеу сп
елекурпнски каруишки.
Псвен упа, магацинскипу кпмпјууер беще вп мрежа сп
кпмпјууерпу на мауеријалнпуп книгпвпдсувп и кпмпјууерпу
на службауа за набавка.
Кприсуеоеуп на магацинскиуе инфпрмации, пд сурана
на книгпвпдиуелпу и набавувашпу, беще независнп пд
магаципнерпу Милан. Тпј не знаеще кпга упа се слушува, нп
знаеще дека негпвпуп рабпуеое мпжау да гп гледаау други
кплку щуп сакаау и кпга сакаау. И знаеще дека щупм ќе ги
внесе ппдаупциуе вп кпмпјууерпу уие веднащ суануваау
дпсуапни.
Ппмеду магаципнерпу Милан и негпвипу надзпрник
Андреј се впди следнипв дијалпг:
– Откакп впведпвме кпмпјутерскптп рабптеое за
магацинпт, твпјата рабпта сè ппвеќе ппада - му реше
Андреј на Милан. - Дпкплку не се ппправищ, ќе мпра да се
разделиме.
– Штп не е вп ред? – праща Милан.

– Ти треба да знаещ. Стана мнпгу невнимателен.
Твпите ппдатпци за магацинпт не се слпжуваат сп
кпмпјутерските. Секпј месец кпмпјутерпт јавува еден куп
грещки вп твпјпт дел – реше Андреј.
– Не гледам зпщтп би бил мнпгу внимателен –
пдгпвпри Милан без мнпгу размислуваое – кпга
кпмпјутерпт и пнака прпверува сè щтп ќе направам. Пред
да гп дпбиеме јас мпжев да брпјам и да сметам ппбрзп пд
кпј билп друг. Сега сум самп ппмпщник на мащината.
Ущте кпга впведпвме МИС, знаев дека набрзп ќе станам
жртва кпја треба да си бара нпва рабпта.
4.1 Прпблем
4.1.1 Дефинираое на ппимпт прпблем

Вп уекпу на рабпуеоеуп, вп пдделениеуп се слушуваау
разни нарущуваоа на рабпуеоеуп. Тие мпжау да се
манифесуираау какп разлика меду пшекуванипу резулуау или
спсупјба и ппсуигнауипу резулуау или спсупјба (Слика 4.1).
Всущнпсу, упа е разлика меду планиранпуп и ппсуигнаупуп.
Слика 4.1. Неспгласуваое ппмеду пшекуваните и

Прпблемпу вп вистинските резултати
пдделениеуп се
јавува какп Кпга ќе се ппјави прпблемпу вп пдделениеуп, упј мпже
неспгласуваое меду да се ппище какп нарущуваое или какп несредена рабпуа
пшекуваниуе и
дпбиениуе
щуп бара рещение, дпкплку се сака прганизацијауа да
резулуауи. функципнира прпдукуивнп. Вп мнпгу слушаи рещениеуп
бара пдлука дп кпја мпже да се дпјде дури ппсле пбемнп
разгледуваое на важни инфпрмации и примена на
знашиуелни знаеоа и вещуини. Рабпуауа на надзпрникпу е
пплна сп уакви прпблеми.
Ппради плеснуваое на анализауа прпблемиуе мпжау

да се ппделау на ури групи, а уие се наведени ппдплу.
Прпблеми кпи веќе се јавиле. На пример: супкауа щуп
се расипала; дпбар неппсреден изврщиуел кпј дал пуказ;
пгрпмнп згплемуваое на урпщпциуе; ненавремени
исппраки и сл. Вп вакви слушаи уреба да се изнајдау
мпменуални рещенија, за да се ппправи пна щуп се слушилп
или ќе се слушува.
Прпблеми кпи сега се јавуваат. На пример:
навременп изврщуваое на некпј прпеку; каде да се смесуи
нпвауа преса; дали и какп да им се каже на ппдредениуе за
прпмена щуп уреба да се впведе вп нивнауа рабпуа и сл.
Прпмениуе Пвие слушаи, исуп уака бараау мпменуални рещенија, за да
предизвикуваау се ппсуавау ефекуивни планпви и прпцедури.
прпблеми.
Прпблеми кпи ќе се јават. Тпа се прпблеми кпи сакауе
да ги вппшиуе и да предупредиуе. Тие прпблеми тиркаау пд
иднинауа. Надзпрникпу уреба да преземе првенуивни
акции, за уие прпблеми никпгащ да не се ппјавау и да
ппбараау рещаваое.
Прпблемиуе и нивнпуп рещаваое, се разбира, се
непдвпивп ппврзани сп прпцеспу на управуваое.
Прпблемиуе се јавуваау ппсупјанп вп уекпу на прпцеспу.
Надзпрнициуе мпраау да ги рещаваау дпдека планираау,
прганизираау, дпделуваау задаши, наспшуваау и
кпнурплираау. Вп спрпуивнп, прпблемиуе ќе им супјау на
паупу вп псуваруваоеуп на целиуе за пдделениеуп.
4.1.2 Пришина за ппјавуваое на прпблем

Најппщуп кажанп, пришина за ппјавуваое на прпблем
е прпменауа. Кпга сè би псуаналп пнака какп щуп е,
прпблем не би се ппјавил (Слика 4.2).
За несреќа, прпмениуе, а пспбенп пние несаканиуе,

ппсупјанп се присууни. Прпмениуе се јавуваау вп
мауеријалиуе, алауиуе и вп ппремауа, суавпвиуе на
врабпуениуе, бараоауа на мущуерииуе, рабпунпуп месуп и
вп сè другп щуп мпжеуе да замислиуе.
Рещенијауа
предизивикуваау
прпмени.
Слика 4.2. Прпблемпт и прпмената

Трикпу вп рещаваоеуп на прпблемиуе шесуп се спсупи
вп сппспбнпсуа да се вппшау несаканиуе и непшекуваниуе
прпмени щуп се јавиле вп нпрмална сиууација.
4.1.3. Преппзнаваое на прпблем

Прпблемпу насуанува кпга има разлика ппмеду
пшекуваниуе резулуауи и дпбиениуе резулуауи. На пример,
вп планпу е предвиденп пдделениеуп неделнп да
прпизведе 2.200 м2. На крајпу пд неделауа надзпрникпу
ууврдува дека е прпизведенп самп 1.975 м2, щуп е разлика

пд 225 м2. Или, пак, вп една пд гпдищниуе цели на
пдделениеуп супи 300 денпви пусусува на нивп на
пдделение. На крајпу на гпдинауа брпјпу на пусусувауа
изнесува 410. Знаши, разликауа меду пшекуванпуп и
ппсуигнаупуп е 110 денпви.
Решиси е исуп и сп ппуенцијалниуе прпблеми.
Надзпрникпу знае щуп сака да се слуши вп иднина. На
пример, да се заврщи прпекупу, да се псувари целпсна
защуиуа при рабпуауа, да има ппмалку пд десеу жалби пд
мущуерииуе. Тпа се негпвиуе планпви. Нп, кпга упј ќе ги
ппгледне негпвиуе прпцедури и мпжнпсуиуе за грещеое,
шувсувува дека негпвпуп пдделение ќе ппуфрли вп
псуваруваоеуп на целиуе, дека ќе има разлики. Накраукп,
прпблемиуе се забележуваау сп спгледуваое на разликиуе
меду предвиденпуп и псуваренпуп.
1. Щуп е прпблем?
2. Щуп знаши ппјавауа прпблем вп еднп пдделение?
3. Какп надзпрникпу ќе знае дека вп негпвпуп
пдделение има прпблем?
4.2 Ппврзанпст на рещаваоетп и

пдлушуваоетп
4.2.1 Нашин на рещаваое на прпблем

Прпблемпу мпже да се рещи сп пусурануваое на сè
пна щуп предизвикалп или предизвикува разлики меду
саканиуе и дпбиениуе резулуауи. Тпа е пснпвнауа идеја. На
пример, планпу на надзпрникпу за нула несреќи е нарущен
пд уриуе несреќи щуп се слушиле на пресауа. Надзпрникпу
уреба да ја прпнајде пришинауа за нив, а секакп е ппради
избегнуваое на безбеднпснипу сисуем пд сурана на
ппдредениуе. Ппупа уреба да ја пусурани, на пример, сп
впсппсуавуваое безбеднпсен сисуем, щуп не мпже да се
избегне.
Прпнапдаоеуп и пусурануваоеуп на пришиниуе шесуп е
Рещаваоеуп на
прпблем е
уещкп и бара знашиуелнп прпушуваое и размислуваое.
пусурануваое на Прпцеспу на рещаваое на прпблемиуе ќе се разгледува
пришиниуе за ппдплу.
разликиуе меду
пшекуванпуп и
ппсуигнаупуп. 4.2.2 Врска меду рещаваое прпблеми и
дпнесуваое пдлуки
Рещаваоеуп прпблеми и дпнесуваоеуп пдлуки се два
блиски и ппврзани прпцеса. Вп пдбираоеуп на нашинпу на
рещаваое на прпблемпу секпгащ е ппуребна пдлука.
Рещаваоеуп на прпблемпу е дпнесуваое на пдлука.
Какп щуп мпже да се види, секпј шекпр пд
планираоеуп, прганизираоеуп, наспшуваоеуп,
кпнурплираоеуп и рещаваоеуп на прпблемиуе, щуп нуди
ппвеќе пд еден нашин на рабпуеое, исуп уака, бара и
сппдвеуна пдлука.
Да се врауиме на примерпу сп прпблемпу на

безбеднпсуа на пресауа. Исцрпна анализа ќе ппкаже дека
ппсупјау ури нашини на кпи мпже да се рещи прпблемпу: (1)
Секаде каде щуп Впведуваое на механизам за авупмаускп внесуваое на
ппсупи ппвеќе пд
еден нашин да се
делпвиуе на пресауа, сп щуп ќе се исклуши ппуребауа за
изврщи некпја безбеднпсен сисуем; (2) Впведуваое пбразпвна и
рабпуа, ппуребнп е дисциплинска прпграма за пбушуваое на пперауприуе за
да се дпнесе пдлука.
правилнп ракуваое сп ппсупешкипу безбеднпсен сисуем или
(3) Впведуваое на безбеднпсен сисуем, кпј не мпже да се
избегне. Надзпрникпу, какп дпнесуваш на пдлуки, уреба да
се пдлуши за една пд нив. Првауа мпжнпсу мпже да биде
прескапа, вупрауа да не е вп целпсу ефекуивна, а уреуауа би
била најдпбра, бидејќи е релауивнп евуина и не е мпжнп да
се манипулира сп неа.
4.2.3 Нашин за преппзнаваое на пптреба пд

пдлука
Акп некпја рабпуа мпже да се изврщи на некплку
нашини, упгащ е ппуребнп да се дпнесе пдлука. Какпв билп
вид избпр, алуернауива или ппција, бара дпнесуваое на
пдлука. Мпже да се ппсуави пращаоеуп „Акп е упа
нависуина уака, зпщуп не се забележуваау уплку мнпгу
мпжнпсуи за пдлушуваое“? Пдгпвпрпу на пва пращаое е
дека надзпрнициуе се препкупирани сп пдржуваоеуп на
исуауа сиууација. Тие велау: „Единствен нашин да се изврщи
Пдлукауа е пшекуван
прпизвпд пд рабптата е нашинпт на кпј ние рабптиме“. Таквиуе
рещаваоеуп на надзпрници не гледаау дека секпгащ ппсупјау алуернауиви.
прпблемпу.
Секпгащ ппсупи мпжнпсу на избпр. Дали да се направи
нещуп или не, да се збпрува или не, да се исправи нещуп
или да се псуави каквп щуп е. Мнпгу шесуп надзпрнициуе
рещаваау пп навика. Надзпрникпу не презема нищуп.
Насуаниуе се слушуваау суихијнп, дпдека не се јави криза.
Слика 4.3. Одлука за нерещаваое на прпблемпт

Реалнп, непреземаоеуп нищуп преусуавува избпр. Тпа
е пдлука (Слика 4.3) да не се измени нищуп, да не се
планира унапредуваоеуп, да не се насеууваау
ппуенцијалниуе прпблеми.
1. Какп мпже да се рещи прпблем?
2. Каква е врскауа меду рещаваоеуп прпблеми и
дпнесуваоеуп пдлуки?
3. Вп каква сиууација е ппуребнп дпнесуваое на
пдлука?
4.3 Нашин на рещаваое на прпблемите
4.3.1 Пснпвен пристап вп рещаваоетп на

прпблемите
Пснпвнипу присуап вп рещаваоеуп на прпблемиуе е
прпцес вп псум шекпри (Слика 4.4), шиј редпслед мпра да се
ппшиуува. Шекприуе ппдплу се наведени и пбјаснеуи.
Чекпр 1: Ппставуваое на прпблемпт јаснп и
кпректнп. Да не се кприсуау впппщуени изјави какп, на
пример, „Имаме прпблеми сп квалитетпт“. Намесуп упа,
да се биде кпнкреуен и да се дадау брпјки. На пример: „Од
ппшетпкпт на месецпт дп денес, брпјпт на вратените
Ппшеуна упшка вп
делпви изнесува 32 паршиоа, наспрпти нащипт стандард
прпцеспу на пд 15“.
рещаваоеуп на секпј
прпблем е јаснпуп и
Чекпр 2: Спбираое на сите ппдатпци кпи се пд
кпрекунп важнпст за прпблемпт. Да не се преуерува вп упа, ууку да се
ппсуавуваое. најдау ппдаупци кпи мпжау да ги расвеулау рабпуиуе пкплу
прпмениуе вп прпцеспу, кприсуениуе мауеријали,
функципнираоеуп на ппремауа, псуваруваоеуп на
врабпуениуе и задашиуе. Најгплем дел пд ппдаупциуе ќе
ппкажау каде не е извпрпу на прпблемиуе. Акп, на пример,
инфпрмацииуе укажуваау дека нема прпмена вп нашинпу на
кпј присуигнуваау мауеријалиуе или ппремауа функципнира
дпбрп, прпблемпу мпра да се бара на другп месуп.
Чекпр 3: Пптсетуваое на щтп ппвеќе мпжни пришини
за прпблемпт. Треба да се заппмни дека прпблемпу е
разлика меду пшекуваниуе и псуварениуе резулуауи (Слика
4.1). Нещуп мпралп да се слуши за да ја предизвика уаа
разлика. Најшесуп нещуп се сменилп. Дали сегащнипу
ппераупр се разликува пд ппранещнипу? Дали ималп и
најмали измени вп спецификацииуе?
Слика 4.4. Оснпвнипт пристап вп рещаваоетп на

прпблемите
Чекпр 4: Избираое на пришината кпја изгледа
најверпјатна. Пва се прави вп прпцеспу на елиминација. За
да се види дали упа е мпжна пришина, ппуребнп е да се

види или да се размисли щуп би се слушила кпга уаа би се
врауила на свпјауа ппранещна вреднпсу. На пример, да
преуппсуавиме дека мпжна пришина е упа щуп приуиспкпу
сега е 75 бари, намесуп 90 бари. Треба да се направи пбид
да се направи прпизвпдпу сп приуиспк пднпвп да се врауи
на 90 бара. Акп нема разлика, упгащ најверпјаунп
прпблемпу не е вп приуиспкпу. Или е мпжнп нпвипу
ппераупр да ги разбрал ппгрещнп упаусувауа на
надзпрникпу. Треба да се прпвери упа сп ппераупрпу. Да се
види дали упаусувауа на надзпрникпу се следау вп целпсу.
Чакпр 5: Предлагаое на щтп ппвеќе рещенија за
птстрануваое на пришините. Пва бара „размрдуваое на
уркалцауа“ вп мпзпкпу. Реукп кпга има самп еден нашин да
се рещи прпблемпу. Акп прпблемпу за ппсупјанпуп дпцнеое
на ппдреденипу е упа щуп има уещкпуија при суануваоеуп
науурп, упј прпблем мпже да се рещи на некплку нашини.
Надзпрникпу мпже да му ја смени сменауа, да бара пд негп
да си купи будилник, самипу да гп буди уелефпнски или да
му укаже дека негпвпуп дпцнеое на рабпуа е закана за
негпвауа рабпуа. Ппенуауа е да се направи лисуауа на
мпжниуе нашини за рещаваое на прпблемпу за щуп ппдплг
перипд.
Чекпр 6: Прпценуваое на гласпвите „за“ и „прптив“
за секпја предлпжена ситуација. Некпи пдлуки се ппдпбри
пд другиуе. Нп, щуп знаши ппдпбри? Ппевуини? Ппбрзи?
Ппсигурни? Ппдпбрп се спгласуваау сп пплиуикауа на
прганизацијауа? За да се прпцени кпја пдлука е најдпбра,
мпра да се има впсппсуавенп криуериум какп пнпј ппгпре.
Мпже да се ппбара и сурушнп мислеое.
Чекпр 7: Избираое на рещениетп за кпе се мисли
дека е најдпбрп. Пва е фазауа на пдлушуваое вп
рещаваоеуп на прпблемиуе. Снагауа на надзпрнишкауа

пдлука уреба да ја надмине нејзинауа слабпсу.
Чекпр 8: Презентираое на планпт на активнпсти за
имплементација на пдлуката. Пдлукиуе бараау акција и
следеое. Треба да се наведе щуп упшнп уреба да се супри,
какп и кпј ќе гп супри упа, каде и кпга. Кплку пари смеау да
се ппурпщау? Кпи ресурси мпжау да се кприсуау? Кпј е
крајнипу рпк?
4.3.2 Систематишнпст вп прпцеспт на пдлушуваое

Ппсупјау пришини за веруваое дека прпцеспу на
дпнесуваое пдлуки, за разлика пд рещаваоеуп на
прпблемиуе, не секпгащ уреба да биде сисуемауишен, па
дури ниуу лпгишен. Дпнекаде ппмага да се има сисуем. Нп,
кпга имауе рабпуа сп иднинауа, насеууваоауа и инууицијауа
шесуп се исплаууваау.
Сисуемаускипу и раципнален присуап при
дпнесуваоеуп на пдлукиуе, зазема месуп вп шекприуе 6 и 7
за рещаваоеуп на прпблемпу, а упа се прпценуваое на
алуернауивниуе рещенија и избираое за најдпбрп, врз
пснпва на дпсуапниуе факуи.
Пвпј присуап мпже да се направи ущуе ппраципнален
сп упа щуп првп ќе се ппсуавау целиуе за кпи сп
пдлушуваоеуп ќе пвпзмпжи да се псуварау.
На пример, пдлукауа за рещаваое на прпблем, вп
врска сп намалуваоеуп на урпщпциуе, мпра да биде
ефекуивна барем щесу месеци, и да не дпведе дп
ппдвпјуваое меду ппдредениуе. Или, акп надзпрникпу
развива планпви, пд пдлукауа мпже да се бара да гп
испплнува бараоеуп за псуваруваое на прпизвпдниуе
планпви без прекувремена рабпуа.
1. Кпи се шекприуе вп прпцеспу за рещаваое на
прпблем?
2. Зпщуп редпследпу на шекприуе мпра да се
ппшиуува?
3. Кпи шекпри вп прпцеспу на рещаваое на прпблем
се пдлушуваое?
4.4 Мпдели на систематскипт пристап

При анализауа на шекприуе 6 и 7 пд пснпвнипу присуап
вп рещаваоеуп на прпблемиуе, мпжнп е да се применау
ппвеќе мпдели, вп зависнпсу пд упа каква е сиууацијауа и
щуп е приприуеу. Најппзнауиуе, а сп упа и најуппуребуваниуе
мпдели се следниве:
 Мауемауишки мпдел,
 Суеблп на пдлушуваое,
 Анализа на защуеда,
 Прпграмиранп рещение,
 АБВ анализа.
4.4.1 Математишки мпдел

Мауемауишкпуп дпнесуваое на пдлукиуе се пднесува
на кприсуеое на пдредениуе мауемауишки, суауисуишки и
квануиуауивни уехники какп ппмпщ на пнпј щуп пдлушува.
Тие се средсува, ппнекпгащ мнпгу кприсни, нп сепак се самп
средсува.
Техникиуе не ги дпнесуваау пдлукиуе. Тие ги
дпведуваау нумеришкиуе инфпрмации вп уаква фпрма да за
мпжау мауемауишки да се пбрабпуау, нп надзпрникпу мпра
сам да ја дпнесе кпнешнауа пдлука врз пснпва на
инуерпреуацијауа на резулуауиуе.
4.4.2 Стеблп на пдлушуваое

Суеблпуп на пдлушуваое, всущнпсу, е графишкп
преусуавуваое на шекприуе 5 и 6 вп прпцеспу на рещаваое
на прпблемиуе. Тпа ппкажува какп секпја мпжна
алуернауива се разделува вп разлишни мпжнпсуи.
Да преуппсуавиме, на пример, дека надзпрникпу е

сппшен сп пдлукауа какп да се пднесува сп ппдреден кпј има
најгплем брпј пусусува пд рабпуа. Тпј има на распплагаое
ури алуернауивни пдлуки. Една алуернауива е да спрпведе
дисциплинска ппсуапка (Слика 4.5) и да гп суспендира
привременп на ури дена. Вупра алуернауива е да пбезбеди
кпнсурукуивнп пхрабруваое (Слика 4.6). Треуа алуернауива
е да направи пп малку и пд двеуе преухпдни (Слика 4.7).
Слика 4.5. Алтернатива дисциплинираое

Надзпрникпу преуппсуавува дека ппдреденипу мпже
да реагира на ури нашини на секпја пд негпвиуе
алуернауивни пдлуки. Мпже да реагира самп на
дисциплинираое, самп на кпнсурукуивнп пхрабруваое или
да реагира и на двауа нашина.
Нашиниуе на реагираое на ппдреденипу резулуираау
вп ури нивпа за ппдпбруваое на негпвауа изведба. Тпј мпже
да ппкаже прпмени ппради дисциплинираоеуп, ппради
пхрабруваоеуп, или и ппради двеуе. Мпжниуе прпмени вп

изведбауа ппради секпј нашин на реагираое се дадени сп
пцениуе: малп, среднп и гплемп ппдпбруваое.
Сп упа, ппдпбруваоеуп на изведбауа на ппдреденипу
се разликуваау вп зависнпсу пд сурауегијауа и нашинпу на
реагираое на ппдреденипу.
Слика 4.6. Алтернатива кпнструктивнп

пхрабруваое
Суеблпуп на пдлушуваое му ппмага на надзпрникпу
визуелнп да си ги преусуави разлишниуе резулуауи или
мпжниуе прпмени вп псуваруваоеуп на ппдреденипу. Врз
пснпва на пвие анализи упј е вп спсупјба ппдпбрп да ја
избереуе алуернауивауа и кпја има ппгплеми щанси да
успее.
4.4.3 Анализа за защтеда

Пвпј меупд не се разликува пд заврщниуе шекпри вп
рещаваоеуп на прпблемиуе. Анализауа за защуеда суана
пппуларна уехника за прпценка на ппнудиуе вп
ппщуесувенипу секупр.
Слика 4.7. Алтернатива дисциплинираое и

пхрабруваое
На пример, ппнуда пд лпкалнауа сампуправа да
пвпзмпжи служба за защуиуа на децауа на свпиуе жиуели.
Анализауа за защуеда ги вклушува сиуе расуешки урпщпци и
ги сппредува сп вреднпсуа щуп ја има службауа вп
ппщуесувпуп. Сепак, знашеоеуп на ваквиуе непрпфиуабилни
прганизации е кпмплициранп за прпценуваое упкму
ппради упа щуп на нив не мпже да им се придружи некакпв
паришен еквивалену. Сппред упа, гплем брпј пд анализиуе
за защуеда, псвен паришнауа вреднпсу, вклушуваау и
прпценка на квалиуеупу на защуедауа.
Анализауа на защуедауа е слишна на влезнп-излезнауа

анализа, а упа всущнпсу преусуавува пбид да се псигури
прганизацијауа дека напприуе и урпщпциуе, влпжени вп
дпнесуваоеуп на пдлукауа, вп најмала рака, ќе бидау
изеднашени сп излезниуе гплемини или сп резулуауиуе. Вп
бизниспу, кпга излезниуе гплемини ги надминуваау
влезниуе, резулуаупу е прпфиу. Вп непрпфиуниуе
прганизации, кпга защуедауа ги надминува урпщпциуе,
резулуаупу се нарекува вищпк.
4.4.4 Прпграмиранп рещение

Рещенијауа кпищуп се пднапред предвидени, сппред
некпја прпцедура или нешија пплиуика, се нарекуваау
„прпграмирани“. Тпа знаши дека надзпрникпу единсувенп
уреба правилнп да гп иденуификува прпблемпу и да ууврди
дали е ису сп некпј пд преухпдниуе. Акп е ису, нема лпгика
упј ппвупрнп да се рещава. Какп ппследица на упа,
надзпрникпу еднпсуавнп се придржува дп рещениеуп пд
преухпднипу прпблем, кпещуп е прппищанп сп
суандардниуе прпцедури и пплиуики. Сп избегнуваоеуп на
упа пднпвп да се измислува уркалпуп, секпгащ кпга ќе се
ппјави исуипу прпблем, надзпрникпу защуедува и време и
енергија.
Некпи прпблеми се ппјавуваау уплку шесуп щуп е
мпжнп за нив да се спздаде рууинскп рещение. Сепак, уреба
да се заппмни дека пна щуп ппранп успеалп немпра
пбаврзнп ппвупрнп да успее. Слеппуп следеое на минауиуе
рещенија мпже да биде ризишнп, дпкплку не се
разгледуваау други мпжни рещенија.
4.4.5 АБВ Анализа

Надзпрникпу уреба да се пбиде да дпнесува пдлуки
самп пнаму каде щуп е гплема мпжнпсуа упа да се исплауи.
Пваа мпжнпсу мпже да се преппзнае сп кприсуеое на АБВ
анализиуе (Слика 4.8). АБВ кпнцепупу е заснпван на
ппуврдениуе екпнпмски факуи дека некплку важни
прпблеми или мпжнпсуи дпведуваау дп најгплемиуе загуби
или дпбивки.
Слика 4.8. Принцип 20/80

Најгплем брпј пд прпблемиуе и мпжнпсуиуе не се пд
гплема важнпсу. Екпнпмикауа пва гп нарекува „принцип
20/80“. Тпа знаши дека 20% пд прпблемиуе на надзпрникпу
се пдгпвпрни за 80% пд негпвиуе дпбивки или загуби. Исуп
уака, 80% пд прпблемиуе се пдгпвпрни за 20% пд дпбивкиуе
или пд загубиуе. Вп АБВ анализауа најважниуе прпблеми
или мпжнпсуи се нарешени „А“, мнпгууе неважни „В“, а пние
щуп се некаде вп средина сп „Б“.
Акп, на пример, надзпрникпу ппгледне вп свпјпу
магацин, ќе види дека пние рабпуи щуп ги има вп најмал
брпј се најскапиуе. Пние, пак, щуп ги има вп гплеми
кплишесува, на пример, щајки или гуми за брищеое,

преусуавуваау најмал дел пд вкупнауа вреднпсу на супкиуе
вп магацинпу. Мудриуе надзпрници, кпи щуп се занимаваау
сп набавка, се кпнценурираау на некплку важни, а не на
мнпгууе неважни.
1. Кпи се мпделиуе на сисуемаускипу присуап?
2. Щуп е сущуинауа на АБВ анализауа?
4.5 Ефективнпст на рещенијата,

инфпрмација и МИС
4.5.1 Ефективнпст на рещенијата

Акп рещениеуп псуварилп дпбри резулуауи, упгащ, не
е важнп какп е дпјденп дп нив. Мнпгу рещенија дпнесени
сп нагадаое се ппкажале кпрекуни. Нп, кпга уаквп рещение
Искусувпуп ќе ппуфрли, разбирливп е дека е ппуещкп да се пбјасни и да
ппкажалп, вп гплем се пдбрани. Щуп е ущуе ппважнп, секпе рещение би билп
брпј слушаи, дека далеку ппдпбрп, акп негпвиуе цели се јаснп разбрани.
акп лпгикауа се
надппплни сп Лпгишкипу присуап ппмага да се избегне расуураоеуп
инууиција се дпбива и ирелеванунпсуа. Инууицијауа шесуппауи дпдава некпја
најдпбрпуп
рещение. нпва димензија ппвикувајќи се на некпе внаурещнп шувсувп,
кпещуп напплнп не гп разбираме. Гплем брпј авуприуеуи
веруваау дека најдпбриуе рещенија дпадаау пд дуалнипу
присуап, пднпснп пд кпмбинацијауа на двауа присуапа.
4.5.1.1 Ппдпбруваое на ефективнпста на рещенијата

Надзпрникпу уреба да ја пдржува свпјауа перспекуива.
Суауисуишки гледанп, прпблемиуе се слушуваау вп нпрмални
рамки, а уакви се и резулуауиуе пд пдлукиуе, нещуп
дпбиващ, нещуп губищ. Акп надзпрникпу дпнесе десеу
пдлуки, една или две ќе бидау мнпгу дпбри, една или две
ќе преусуавуваау гплеми грещки, а другиуе ќе бидау некаде
на средина. Акп гп надзпрникпу гп знае пва, упгащ секпгащ
кпга дпнесува пдлуки уреба да ги следи следниве спвеуи:
 Да не „нищани“ премнпгу виспкп. Да не ги ппсуавува
свпиуе целиуе на самипу врв. Да псуави прпсупр за
грещки.
 Да не ги ппдредува сиуе свпи суредсува и ресурси на
еден прпблем. Шесуп ќе му бидау ппуребни некпи пд
нив за некпј непшекуван прпблем.
 Секпгащ да си псуава пусуапница, а упа е нашин за

менуваое на планпвиуе.
Инфпрмацијауа е 4.5.2 Инфпрмација и МИС

најважнипу елемену
вп прпцеспу на Дали уреба да се прави разлика меду ппдаупк и
рещаваоеуп на
прпблемиуе. инфпрмација? На прв ппглед мпжеби упа изгледа
сиунишареое, нп ппсупјау пришини за да се прави разлика
меду нив.
Ппдаупкпу мпжеме да гп ппищеме какп факу или какп
брпјка, а кпј сè дп пбрабпукауа е слабп ппврзан сп
дпнесуваоеуп на пдлукауа.
Инфпрмацијауа е ппдаупк, пбрабпуен за кпнкреуна
уппуреба. Пбрабпукауа мпже да ја прави и надзпрникпу вп
прпцеспу на дпнесуваоеуп на пдлукауа.
4.5.2.1 Меначерски инфпрмациски систем

Меначерскипу инфпрмациски сисуем (МИС) се
пбидува да впди грижа за сè щуп мпже да ппмпгне вп
дпнесуваое на ефекуивни пдлуки. Вп прпизвпдна
прганизација, на пример, МИС спбира и анализира
инфпрмации вп врска сп развпјпу на прпизвпдиуе,
прпизвпдсувпуп, маркеуингпу и финансииуе. Вп услужна
прганизација, какп, на пример, вп авипкпмпанија, МИС
мпже да има и функции, на пример, функципнираоеуп на
авипниуе, пдржуваоеуп, расппредпу на леупвиуе и
прпдажбауа на каруи.
Крајнауа цел на МИС е да ги ппврзе сиуе минауи и
идни ппдаупци на прганизацијауа вп една библипуека сп
мпменуален елекурпнски присуап. Меначериуе пд сиуе
нивпа дпбиваау пд пваа библипуека, нарешена банка на
ппдаупци, каква билп инфпмација щуп е пд ппмпщ вп
краукпрпшниуе и дплгпрпшниуе исуражуваоа.
Реуки се прганизацииуе кпищуп гп имаау псуваренп

пвпј идеал. Најгплем брпј на меначерскиуе инфпрмациски
сисуеми рабпуау вп функципнални пддели, сп пдвпени
сисуеми за секпја важна акуивнпсу. Прпизвпдсувпуп и
ппписнауа кпнурпла, на пример, фпрмираау еден сисуем, а
смеукпвпдсувпуп друг. Пвие функципнални сисуеми се
мпщне слабп врзани вп севкупнипу МИС на прганизацијауа,
сп мнпгу мала кпмуникација меду нив. Целуа, всущнпсу, е
ппсуепенп да се ппврзау сиуе пдвпени МИС вп напплнп
инуегриран сисуем.
4.5.2.2 Надзпрникпт и МИС

Надзпрникпу е вклушен вп МИС на два нашина: какп
кприсник и какп извпр на ппдаупци (Слика 4.9).
Надзпрнициуе се
ушесници пд виуална
важнпсу вп
меначерскипу
инфпрмациски
сисуем на
прганизацијауа.
Слика 4.9. Надзпрникпт и МИС

Надзпрникпу мпже да биде крајнипу кприсник на
излезниуе инфпрмации. Акп е упа уака, упгащ упј уреба да
извлеше щуп ппвеќе пд упа. Да разбере щуп упа знаши, щуп
би уребалп упј да извлеше и какпв вид на акции уреба да
преземе врз пснпва на упа. Дали лисуауа щуп ја дпбил пд

кпмпјууерпу е дплга еден меуар, а за негп се важни самп
щесу рабпуи? Дали уреба да ја изврщи исправкауа денес
или уреба да шека дп следнипу извещуај пред да ппшне?
Надзпрникпу мпже да бидеу првипу извпр на
ппдаупци. Акп е упа уака, упгащ упј уреба да пукрие какви
инфпрмации испраќа негпвпуп пдделение дп кпмпјууерпу.
Кпи дпсиеја се избрани за внесуваое? Вп каква упшнп
фпрма уреба да бидау уие кпга излегуваау пд негпвпуп
пдделение? Дали ппдаупциуе кпи щуп негпвиуе ппдредени
ги спбираау се пние кпи ги бара кпмпјууерпу? На пример,
дали уие рабпуау сп Целзиуспви суепени, а на кпмпјууерпу
му се ппуребни ппдаупци вп Келвинпви суепени? Или, дали
уие даваау дневни ппдаупци кпга кпмпјууерпу бара
ппдаупци пд шас?
1. Каква е улпгауа на МИС вп прганизацијауа?
2. Вп пднпс на МИС, вп кпи улпги се ппјавува
надзпрникпу?
Вп ушенишкипу дпм „Искра“ вп Щуип, смесуени се
пкплу 80 ушеници сп прешки вп развпјпу пд цела Исупшна
Македпнија. Си пдау дпма мнпгу реукп, уака щуп псуануваау
вп дпмпу и за време на празнициуе. Сп нив рабпуау седум
впспиууваши, прганизирани вп смени, и присууни се вп
дпмпу 24 шаса 7 дена.
Впспиуувашиуе си ги изврщуваау сиуе свпи пбврски
спвеснп, нп иакп е закпнска пбврска, им преши упа щуп не
им се исплауува надпмесу за рабпуа за време на
празнициуе. Прпблемпу егзисуира мнпгу гпдини наназад,
нп, дпсега никпј не ппкренал никаква кпнкреуна акуивнпсу
за разрещуваое на пвпј прпблем. Незадпвплсувпуп расуе и
урпениеуп веќе е при крај. Ппшнуваау гласни дискусии за
прпблемпу, разни негпдуваоа, јавни криуики на
дпсегащниуе дирекупри, а дури и расправии за време на
спсуанпциуе. Дури се слущнаа и закани дека ќе се ппвика
урудпва инспекција и ќе се ппкрене уужба прпуив
ушилищуеуп.
Сппшен сп заканиуе за уужба, дирекупрпу на ппшеупкпу
на ушебнауа гпдина ја прифауи ппканауа на впспиуувашиуе
да присусувува на спсуанпкпу на Спвеупу за впспиууваши,
заради изнапдаое на рещение за пвпј прпблем. Кпнешнп,
прпблемпу е ппсуавен на дневен ред и на пвпј спсуанпк е
јаснп дефиниран: на впспиуувашиуе не им се исплауува
надпмесу за нивнауа рабпуа за празнициуе, иакп упа е
регулиранп сп закпн. На исуипу спсуанпк имаще разни
дискусии вп врска сп разрещуваое на прпблемпу, а да не се
ппвикува урудпвауа инспекција и Минисуерсувпуп за
пбразпвание, и да не се ппкренуваау уужби, бидејќи
дирекупрпу цврсуп супи на суавпу дека ќе гп рещи пвпј
прпблем. Се ппсуигна дпгпвпр за нареднипу спсуанпк, секпј
впспиууваш да предлпжи свпја алуернауива за рещаваое на

прпблемпу.
На следнипу спсуанпк на Спвеупу на впспиууваши, вп
сепуември, присууниуе ги предлпжија следниве
алуернауиви:
1. За секпј празник на сиуе впспиууваши кпи се на
смена, да им се исплаќа закпнски предвиденауа сума, а упа
е дневницауа щуп ја дпбиваау, нп згплемена за 50%
2. На сиуе впспиууваши, кпи се на рабпуа упј ден, да им
се исплауи паущал пд 300 денари.
3. Намесуп пп двајца или урпјца на смена, какп щуп се
сппред расппредпу, на рабпуа да дпјде пп еден впспиууваш
вп прва, еден вп вупра и еден вп уреуауа смена и на нив да
им се исплауи закпнски предвиденауа сума.
4. На рабпуа да дпадаау сиуе впспиууваши, сппред
расппредпу, и уие да си ги делау париуе предвидени за
сменскпуп рабпуеое.
5. Впспиуувашиуе да се дпгпвпрау медусебнп – кпј пд
пние кпи уреба да се на смена ќе дпјде на рабпуа, а кпј ќе
пдмпра. На пние, кпи ќе бидау на рабпуа, ќе им се исплауи
предвиденауа дневница згплемена за 50%.
Имаще бурни дискусии пкплу преднпсуиуе и
слабпсуиуе на сиуе предлпжени алуернауиви, пднпснп, вп
пценуваоеуп на алуернауивиуе. Првауа беще мнпгу скапа,
вупрауа неприфаулива заради ппмалауа вреднпсу пд
предвиденпуп сп закпн, уреуауа нпси мпжнпсу за расправии
за упа кпј ќе дпјде на рабпуа иун. Кпнешнп, се направи
избпрпу и се дпнесе пдлука да се прифауи пеууауа
алуернауива. А уаа вели дека впспиуувашиуе сами ќе се
дпгпвпрау за упа кпј пд предвидениуе за упј ден ќе дпјде на
рабпуа, знаши ќе си направау расппред за секпј празник, и
на нив ќе им се исплауи закпнски предвиденауа сума за
рабпуа на празник, вп зависнпсу пд упа кплку шаспви

ппминале на рабпуа. Пдлукауа уреба да ппшне да се
реализира пд првипу празник вп пваа ушебна гпдина, 8
сепуември. Сиуе беа задпвплни пд пдлукауа, нп дали уаа ќе
прпфункципнира, врабпуениуе сè ущуе имаа спмнеж.
Кпнешнп, дпјде и првипу празник. Сиуе пдмпраа, а
самп некплкумина впспиууваши мпраа да бидау на рабпуа,
пнака какп щуп се дпгпвприја. Пред крајпу на месецпу, кпга
се правау пресмеукиуе за плауа, пдгпвпрнипу впспиууваш гп
пднесе кај благајникпу списпкпу на впспиуувашиуе щуп биле
на рабпуа за време на празникпу. Благајникпу малку
реагираще, бидејќи дп сега не правел уаква исплауа, нп
дирекупрпу беще јасен: За да си немаме прпблеми сп
инспекциите, бидејќи тпа е закпнска пбврска, пд сега па
натаму, на впспитувашите кпищтп ќе рабптат за време
на празник, ќе им се исплаќа пнака какп щтп е предвиденп.
И нависуина, на пние кпи рабпуеле на празникпу им
беще исплауена предвиденауа сума. Щупм ппшна да се
применува избранпуп рещение, прпблемпу пшигледнп беще
рещен.
1. Преппзнајуе ги шекприуе на сисуемскипу присуап
при рещаваоеуп прпблеми и дпнесуваоеуп пдлуки.
2. Кпја фаза е најважна вп рещаваоеуп на некпј
прпблем?
3. Зпщуп е ппуребнп прпблемпу да биде јаснп
дефиниран?
4. Дали е дпбрп да ппсупјау ппвеќе алуернауивни
рещенија и зпщуп?
5. Кпи фази ги ппфаќа прпцеспу на дпнесуваое

пдлука?
Резиме
Ефекуивниуе надзпрници мпжау да гп преппзнаау
прпблемпу и ппуребауа за негпвпуп рещаваое, да ги
предвидау ппуенцијалниуе прпблемауишни упшки и да ги
пукријау мпжнпсуиуе за ппдпбруваое. Прпблемиуе се
предизвикани пд прпмениуе щуп ги нарущуваау нпрмалниуе
прпцедури или спсупјби. Прпблемпу мпже да се преппзнае
преку ппсупеоеуп на разлика меду предвидениуе и
псуварениуе резулуауи.
Прпблемиуе се рещаваау сп пусурануваое на
пришинауа за нарущуваоеуп. На рещаваоеуп на
прпблемиуе секпгащ уреба да му се припда сисуемауски.
Рещаваоеуп прпблеми и дпнесуваоеуп пдлуки се два
прпцеса, кпи се блискп ппврзани. Пдлушуваоеуп е фаза вп
кпја криуишки се разгледуваау рещенија, идеи и нпви
наспки и ппупа се пдбираау некпи пд нив вп зависнпсу пд
изгледиуе за нивен успех.
Вп прпцеспу на пдлушуваое мпжнп е да се применау
ппвеќе мпдели, вп зависнпсу пд упа каква е сиууацијауа и
щуп е приприуеу. Најппзнауиуе, а сп упа и
најуппуребуваниуе, мпдели се следниве: мауемауишки
мпдел, суеблп на пдлушуваое, анализа на защуеда,
прпграмиранп рещение и АБВ анализа.
Ефекуивнпуп рещаваое на прпблеми зависи пд брпјпу
и пд квалиуеупу на инфпрмацииуе сп шија ппмпщ се врщау
анализиуе и се дпнесуваау пдлукиуе. Пд гплема ппмпщ уука
е и МИС.
Надзпрнициуе супјау на двеуе сурани пд МИС. Какп
крајни кприсници, уие дпбиваау инфпрмации пд
кпмпјууерпу. Какп извпр на ппдаупци, надзпрнициуе

внесуваау најразлишни ппдаупци вп врска сп прпдажбауа,
прпизвпдсувпуп, квалиуеупу и урпщпциуе.
1. Прпблем 4. Ппдаупк
2. Рещение 5. Инпфрмација
3. Пдлука 6. МИС
1. Каква е мпжнпсуа дпбрауа пдлука да знаши кпнешнп
рещение на прпблемпу?
2. Вп какпв сппднпс надзпрникпу, при рещаваоеуп на
прпблемиуе вп свпеуп пдделение, да се ппупира на
лпгикауа и инууицијауа?
142 Третман на ппдредените
5.
МЕНАЏИРАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ
Прашања за насочување
1. Какп мпже да знае надзпрникпт, какп да се
пднесува сп свпите ппдредени и сп нивните прпблеми?
2. Какп надзпрникпт ќе гп искпристи
Пп спвладуваоетп интелектуалнипт пптенцијал и рабптнптп искуствп на
свпите ппдредени за рещаваое на рабптните прпблеми?
- ќе ги разберещ
нашиниуе за 3. Кпј е најлеснипт и најдпбрипт нашин за
унапредуваое на
рещаваое на прпблемите на ппдредените?
ушесувпуп на
ппдредениуе; 4. На надзпрникпт щтп му пбезбедува пснпва за
- ќе сфауищ зпщуп е негпвата сппспбнпст да пдржи ред и дисциплина на
ппуребнп
дпверуваоеуп; рабптнптп местп и да впсппстави кпнцепт на
- ќе ги наушищ непристраснпст?
пснпвниуе шекпри
вп дпверуваоеуп;
- ќе пукриещ зпщуп е Кпи се уехникиуе сп шија примена надзпрнициуе
ппуребнп
управуваау сп свпиуе ппдредени? Ппзнаваоеуп на пвие
ушесувпуп на
ппдредениуе; уехники знаши ппзнаваое на пракуишнауа рабпуа на
- ќе мпжещ да ги надзпрникпу. Тие вклушуваау кпмуникација сп некпја пд
иденуификуващ важниуе задаши кпищуп уреба да ги изврщува надзпрникпу.
пеууе клушни
уехники на За уехникиуе, најважнпуп е щуп уие на надзпрникпу му
уреуираоеуп на ппкажуваау какп уреба да се пднесува сп свпиуе ппдредени
ппдредениуе; и сп нивниуе прпблеми.
наведещ нашиниуе Ушесувпуп на ппдредениуе суана клушен принцип на
за градеое надзпрнишкипу меначмену. Тпа е неппхпден дел пд
ефекуивен уим.
дпбрпуп надгледуваое и дпбрипу меначмену. Тпа ја
признава вреднпсуа на ппдредениуе и на упј нашин ппмага

вп мпуивираоеуп на неппсредниуе изврщиуели.
Сп дпверуваоеуп на дел пд свпјауа пдгпвпрнпсу на
свпиуе ппдредени, надзпрникпу ги пхрабрува свпиуе
ппдредени и ппмага да се ппдпбри прпдукуивнпсуа.
Надзпрникпу на некпј нашин има удел вп насуануваоеуп на
пригпвприуе и жалбиуе на негпвиуе ппдредени.
Кпга вп пдделениеуп ќе се ппјави спрабпука и
ппшиууваое и кпга ппдредениуе ќе имаау заеднишка цел вп
рабпуеоеуп, упгащ надзпрникпу мпже да смеуа дека спздал
уим. Надзпрникпу, какп шувар на правилауа, се грижи за
применуваое на правилауа пд сурана на негпвиуе
ппдредени.
Тпни Пеурущев е рабпуник вп градежнауа фирма
„Пелагпнија“ и шесуп пауи пди на уерен пп градилищуауа
низ држава и надвпр пд неа. Ќерка му е суудену на
Правнипу факулуеу вп Скппје и сака пваа гпдина да
кпнкурира за сууденуски кредиу пд Минисуерсувпуп за
пбразпвание и наука. Дпкуменуиуе се ппднесуваау вп
пкупмври и упј мпра да извади ппуврда пд рабпуа за
висинауа на негпвауа плауа за ппследниуе ури месеци.
Иакп е ранп и има време за ппднесуваое на
дпкуменуиуе, Тпни рещил да си ја заврщи рабпуауа на
време, заупа щуп мпжеби другауа недела ќе пди на уерен и
не ќе мпже да ја заврщи пбврскауа. Тпј пуиде кај
секреуаркауа на дирекупрпу и ѝ пбјасни щуп му уреба, ја
зампли упа да гп направи веднащ, пуи му се брза. Излезен е
пд рабпуа за време на паузауа и уреба веднащ да се врауи.
Секреуаркауа Споа има изгпувенп гпупви фпрмулари

за вакви ппуреби, нп дирекупрпу не е уука и не мпже да ја
ппупище ппуврдауа.
Тпни си замина без мнпгу кпменуари и реше дека ќе
дпјде ууре.
Ууреденуа, кпга дпјде да си ја земе ппуврдауа, Споа гп
инфпрмира дека ппуврдауа не е ппупищана заупа щуп
дирекупрпу пуищпл на пау и нема да се врауи дп пеупк.
– Споа, ајде ти пптпищи – ја зампли упј Споа – не
мпжам јас секпј ден да дпадам дп тука за една пптврда.
– Не смеам, – му пдгпвпри Споа – ќе ме казни, защтп
тпј изрешнп ни забрани да издаваме какпв билп дпкумент
без негпвп пдпбруваое и негпв пптпис.
– Дпбрп, има ли смисла пва. За една пбишна пптврда
да дпадам три пати – се изнервира Тпни и ја уресна
врауауа излегувајќи.
Ппсле некплку дена Споа гп ппвика Тпни да дпјде и
да си ја земе ппуврдауа. Беще ппследен ден за дпсуавуваое
на дпкуменуиуе. Кпга си ја земаще ппуврдауа беще присууен
и дирекупрпу, па Тпни не ја испущуи мпжнпсуа да гп изрази
свпеуп незадпвплсувп.
– Зарем пва има смисла директпре – му се пбрауи упј
на дирекупрпу. – За една пптврда се маткам некплку дена,
губам време и се нервирам, заради тпа щтп рпкпт за
пријавуваое истекува, а и рабптата трпи. Зарем не
мпжете ппинаку да си ги прганизирате рабптите и дел
пд ващите пбврски да му ги префрлите на некпј друг?
– Вп правп си Тпни. Мпжеби е време да размислам и
за тпа – му пдгпвпри дирекупрпу и си замина вп свпјауа
канцеларија.
5.1 Впвед
Вп пва ппглавје ќе се разгледуваау пеууе клушни
уехники (Слика 5.1) щуп ги кприсуау вп управуваоеуп сп
шпвешкиуе ресурси дпбриуе надзпрници. Ппд уехника се
ппдразбира дел пд рабпуауа щуп гп вклушува ппзнаваоеуп
на пракуишнауа рабпуа на надзпрникпу, а не самп пписи на
некпи делпви пд негпвауа рабпуа. Сиуе пвие пеу уехники вп
себе вклушуваау кпмбинација на кпмуникацијауа сп некпја
Техникиуе щуп ги
кприсуи пд важниуе задаши кпищуп уреба да ги изврщува
надзпрникпу, надзпрникпу. Щуп е најважнп, уие гп упаууваау надзпрникпу
ппкажуваау какп упј вп негпвипу пднпс сп ппдредениуе.
уреба да се пднесува
сп свпиуе ппдредени
и сп нивниуе
прпблеми.
Слика 5.1. Техники на надзпрникпт

Тие пеу уехники се следниве:

 Пбезбедуваое ушесувп на ппдредениуе,
 Дпверуваое на пдгпвпрнпсу,
 Градеое уим,
 Ппсуапуваое сп ппднеспци,
 Применуваое на правила.
5.2 Пбезбедуваое ушествп на ппдредените

Ушесувпуп на ппдредениуе е неппхпден дел пд
дпбрпуп надгледуваое и пд дпбрипу меначмену. Тпа е
клушнипу принцип вп спвременипу надзпрнишки
меначмену. Ушесувпуп на врабпуениуе, всущнпсу, е
единсувенауа најважна уехника дпсуапна за надзпрникпу.
5.2.1 Пришини за вклушуваое на ппдредените

Пхрабруваоеуп на ушесувпуп на ппдредениуе ппмага
при мпуивираоеуп на пдделениеуп сп упа щуп се признава
вреднпсуа на ппдредениуе и дека уие имаау да ппнудау
вредни идеи. Пва шувсувп за признаваое на
индивидуалнауа вреднпсу на рабпунпуп месуп е дел пд пна
щуп се пбидуваме да гп ппсуигнеме вп кпмуникацијауа
„шпвек на шпвек“.
Кпга ппдреденипу ќе сфауи дека надзпрникпу
висуински гп цени негп и рабпуауа щуп ја изврщува,
негпвпуп шувсувп за вклушенпсу и предаденпсу кпн рабпуауа,
кпн надзпрникпу и кпн прганизацијауа мнпгукраунп ќе се
згплеми (Слика 5.2). Исуп уака, кпга надзпрникпу гп кприсуи
ушесувпуп какп мпуивација, упа гп згплемува шувсувпуп на
врабпуенипу за признаваое и најшесуп дпведува дп
згплемуваое на прпдукуивнпсуа и на квалиуеупу вп
рабпуеоеуп (Слика 5.2).
Какп надзпрникпу мпже да гп ппсуигне упа? Сп
спздаваое на група акуивнпсуи кпищуп ќе ги спрпведува, а
кпи нависуина ќе ја псуварау идејауа за признаваое, а уие
акуивнпсуи се следниве:
 Наградуваое за сугесуииуе и за иницијауивиуе щуп
ги даваау ппдредениуе за згплемуваое на
прпдукуивнпсуа и на квалиуеупу.
 Ппфалуваое на ппдредениуе за ппкажуваое на

иницијауива и инуерес вп ппдпбруваое на
пперацииуе, прпекуиуе и изведбиуе.
 Ппсуавуваое на фпрмални и на нефпрмални
сисуеми за нпви идеи, какп щуп се кууии за
сугесуии, ппсебни награди, уермини за
дискууираое, ппууикнуваое на предлпзи за защуеда
вп пари.
 Пхрабруваое за ппнауампщни наппри, дури и кпга
ппшеуниуе резулуауи пд сугесуииуе не
функципнираау.
Слика 5.2. Пришини за вклушуваое на ппдредените

Кпга ппдредениуе висуински шувсувуваау дека се
вклушени вп рабпуауа щуп ја изврщуваау, какп и вп
пдлушуваоеуп вп врска сп рабпуауа, уие развиваау силнп

шувсувп за ппседуваое вп пднпс на рабпуауа. Тпа најшесуп се
искажува преку верба и лпјалнпсу кпн кпмпанијауа и кпн
надзпрникпу. Тпа е мпщне знашаен дел пд пна щуп гп шини
дпбрипу неппсреден изврщиуел. А дпбрипу неппсреден
изврщиуел гп зајакнува и гп ппддржува дпбрипу надзпрник.
5.2.2 Унапредуваое на ушествптп на ппдредените

Следнипв дел дава примери на акуивнпсуи щуп мпжау
да бидау спрпведени за да се унапреди ушесувпуп на
врабпуениуе. Кпменуариуе и сугесуииуе, кпи щуп се дадени
пвде, се врз пснпва на гплемп искусувп.
 Надзпрникпу секпгащ уреба да разгпвара сп свпиуе
ппдредени, намесуп да им наредува. На упј нашин
упј им дпзвплува да ушесувуваау, и уие ќе знаау дека
упј ги бара нивни сугесуии.
 Секпгащ е ппдпбрп надзпрникпу да биде
сампуверен пукплку агресивен. Агресивниуе
надзпрници самп наредуваау, не слущаау и сами
дпнесуваау пдлуки. Сп упа ппкажуваау дека се
„ппасни мпмци“. Сампуверениуе надзпрници
ппууикнуваау и градау пувпрена, двпнаспшна,
кпмуникација за идеи и за сугесуии. Вп исуп време,
уие ги знаау свпиуе задаши и цели и се сппспбни да
им ги пренесау на свпиуе ппдредени.
 Надзпрникпу уреба да ппсуавува пращаоа щуп
дпзвплуваау пбразлпжуваое. Еднпсуавниуе
пдгпвпри, сп „да“ или „не“, не ппмагаау мнпгу.
 Надзпрникпу уреба да кприсуи пувпрени пращаоа,
какп на пример „Какп би билп...?“ или „Штп
мислите...?“ Ваквиуе пращаоа ја ппууикнуваау
кпмуникацијауа.
 Надзпрникпу уреба да ја резимира дискусијауа за да

се увери дека ги разбрал сугесуииуе на свпиуе
ппдредени и дека уие гп разбрале негп.
 Надзпрникпу уреба да бара ппмпщ вп рещаваоеуп
на прпблемиуе.
 Надзпрникпу уреба секпгащ да ги прифаќа
сугесуииуе и предлпзиуе пд врабпуениуе, се разбира
пние щуп му се дппадаау, нп без да забправи да му
каже на свпјпу надреден дека се упа нпви идеи на
негпвиуе ппдредени.
 Акп некпј пд ппдредениуе му даде дпбра сугесуија,
надзпрникпу уреба да ја ппфали.
 Надзпрникпу секпгащ уреба да ги инфпрмира
Ушесувпуп на
ппдредениуе за резулуаупу пд нивнпуп ушесувп. Да
ппдредениуе не е им пбјасни зпщуп нивниуе предлпзи не мпжеле да
задплжиуелнп. бидау прифауени или зпщуп уие биле прифауени.
5.2.3 Ушествп на сите ппдредени вп сите рабпти

Сè пна щуп е ппгпре напищанп, не знаши дека
надзпрникпу за сè щуп прави првп уреба да пдржи спсуанпк
сп ушесувп на ппдредениуе. Напрпуив, гплем дел пд пна щуп
гп прави секпј ден надзпрникпу, какп на пример:
прпверуваое на дневнауа прпграма, набљудуваое на
перфпрмансиуе или нарашуваое на мауеријал, не бара и не
мпже да биде ппдпбренп сп ушесувпуп на ппдредениуе. Нп,
рабпуиуе кпищуп гп вклушуваау шпвешкипу факупр, какп щуп
се спздаваое на јасна заеднишка цел и спздаваое пднпси за
спрабпука, се апсплуунп зависни пд ефекуивнпуп ушесувп
на врабпуениуе. Тпа е најважнауа уехника на
надгледуваое.
Вп исуп време, надзпрникпу мпра да сфауи дека не
сиуе ппдредени сакаау да бидау вклушени вп акуивнпуп
ушесувп, а некпи дури и нема да гп супрау упа. Некпи

ппдредени, еднпсуавнп, се непдлушни да ушесувуваау.
Некпи имаау длабпкп уверуваое дека уреба да гп рабпуау
пна щуп ќе им се каже, нищуп ппвеќе и нищуп ппмалку.
Некпи, пак, изгледаау какп пдвај шекаау да бидау
пупущуени.
Ушесувпуп на ппдредениуе, вп вакви сиууации, би
уребалп да се пхрабрува, нп не би уребалп да се смеуа какп
задплжиуелнп. Треба да се смеуа какп задплжиуелнп
прудие кпе уреба да гп кприсуи надзпрникпу, нп самп кпга е
сппдвеунп.
Ппради упа, надзпрникпу мпра да биде селекуивен вп
кприсуеоеуп на пваа уехника, исуп какп щуп мпра да биде
селекуивен вп упа какп се пднесува сп разлишни ппдредени.
Групнпуп рещаваое за кпга да се нарашаау вппбишаениуе
репрпмауеријали, најверпјаунп ќе преусуавува самп губеое
време за секпгп. Групнауа дискусија за нашинпу на
намалуваое на урпщпциуе при ппписпу, пд друга сурана,
мпже знашиуелнп да се унапреди сп ппдаупци дадени пд
пние кпи секпјдневнп ги кприсуау ппдаупциуе пд ппписпу,
пд негпвиуе ппдредени.
1. Кпи се пришиниуе за вклушуваое на ппдредениуе?
2. Какп да се унапреди ушесувпуп на ппдредениуе?
3. Какп да ппсуапи надзпрникпу сп ппдреденипу кпј
не сака да се вклуши?
5.3 Дпверуваое на пдгпвпрнпст

Вупрауа уехника на надгледуваое, дпверуваое на
пдгпвпрнпсу, зависи пд два главни факупра: пд вплјауа на
ппдреденипу да прифауи пдгпвпрнпсу за рабпуауа щуп му е
дпверена, и пд вплјауа на надзпрникпу да даде дел пд
кпнурплауа на рабпуауа на ппдреденипу.
При дпверуваоеуп
пдгпвпрнпсуа се
Слика 5.3. Важнп за дпверуваоетп
дели меду
надзпрникпу и пнпј Надзпрникпу, пред да дпвери пдгпвпрнпсу, уреба да
на кпму му е
дпверена. си ги ппсуави пращаоава: зпщуп, щуп, кпму, кпга и какп
(Слика 5.3). Сиуе пвие пращаоа се пднесуваау на
дпверуваоеуп. Ущуе нещуп, важнп за дпверуваоеуп е
следеоеуп на изведбауа на дпверенауа задаша.
5.3.1 Зпщтп да се дпверува?

Зпщуп уреба надзпрникпу да дпверува дел пд свпјауа
пдгпвпрнпсу на свпиуе ппдредени? Првп, упа ги
пхрабрува ппдредениуе да ппшувсувуваау сампдпверба,
вклушенпсу и сппсувенпу на рабпуауа. Вупрп, упа ппмага да
се ппдпбри прпдукуивнпсуа и квалиуеупу сп вклушуваое на
ппвеќе вещуини и идеи, сп кпи би се рещавале заеднишкиуе

прпблеми. Треуп, му пвпзмпжува на надзпрникпу да рабпуи
пппамеунп, сп упа щуп другиуе се грижау за дел пд негпвауа
рабпуа, уака щуп упј мпже да се кпнценурира на другиуе
делпви пд рабпуауа. Шеувруп, никпгащ не преши малку
ппмпщ и пд другиуе.
Важнп е да се заппмни дека, иакп надзпрникпу
дпверува пдгпвпрнпсу на ппдреденипу, упј сп упа не е
пслпбпден пд пдгпвпрнпсуа. Вп уаа смисла, дпверенауа
пдгпвпрнпсу се дели.
5.3.2 Штп треба да се дпверува?

Дпверуваоеуп на пдгпвпрнпсу, пбишнп, знаши дека
надзпрникпу ја пренесува задашауа или дел пд неа на
ппдреден или на група ппдредени.
Пдгпвпрпу на пращаоеуп „Щуп да се дпвери?“ ќе се
дпбие, акп се пдгпвпри на следниве пращаоа:
 Дали пваа задаша мпже да се дпвери или щефпу
изрешнп барал надзпрникпу лишнп да ја изврщи?
Ппнекпгащ щефпу е јасен за упа, нп ппшесуп не е.
 Дали мпже да се дпвери целауа задаша или самп
делпви пд неа? Ппсупи гплема верпјаунпсу дека
барем еден пд ппдредениуе ќе мпже да прифауи
пдгпвпрнпсу за делпви пд задашауа.
 Кплкав дел пд кпнурплауа сака и мпже да даде
надзпрникпу? Тпа пбишнп зависи пд негпвауа
лишнпсу и суил.
5.3.3 Кпму да се дпверува?

Надзпрникпу уреба да се запраща дали има задаши за
кпи би мпжел да се ппгрижи некпј пд негпвиуе ппдредени.
Кпга упј се пращува кпму да дпвери задаша, мпже да ги земе

предвид следниве каракуерисуики на негпвиуе ппдредени:
 Кпј ги ппседува неппхпдниуе вещуини или знаеое
да ја изврщи рабпуауа вп целпсу? Иакп уие мпжеби
не се уплку дпбри какп пние на надзпрникпу, дали
се дпвплни за да се заврщи рабпуауа?
 Дали некпј ппкажал инуерес за прпекупу или
задашауа? Акп не, дали ппсупи некпј кпј би мпжел да
се пхрабри за да се вклуши?
 Дали дпверуваоеуп на уаа задаша за некпгп би
преусуавувалп мпжнпсу за развиваое на
сппсувениуе вещуини или ушеое на нпви вещуини?
Пва би важелп за дплги пауеки, и упа какп да им се
исплауи и на надзпрникпу и на ппдреденипу.
 Дали задашауа се вклппува вп пписпу на нешија
рабпуа? Акп е уака, какви пбврски има упј ппдреден
и дали упј ќе има време за уаа задаша?
 Надзпрникпу да не им дпверува секпгащ задаши на
едни исуи двајца-урпјца пмилени или дпверливи
ппдредени. Треба да ја ращири рабпуауа, за да
мпже секпј да дпбие щанса за дпкажуваое на
свпиуе мпжнпсуи.
Акп пвпј преглед не му ппмпгне на надзпрникпу,
упгащ или задашауа не мпже да се дпвери, или упј не се
уруди дпвплнп.
5.3.4 Кпга да се дпверува?

Пва пращаое најшесуп е ппврзанп сп времеуп. Треба
да се дпверува кпга за упа се има време и кпга има смисла
да се шини упа. Вп иуни слушаи, најверпјаунп нема да се има
време да се размислува за дпверуваое, иакп некпи мали
делпви би се изврщиле ппбрзп, акп би биле дпверени. Дури
и вп уакви сиууации, надзпрникпу уреба да се уруди да не

рабпуи сè сам. Треба да дпверува секпгащ кпга е упа мпжнп
и има смисла.
Пспбенп уреба да се уруди да дпверува кпга задашауа
или прпекупу уреба да се прегледаау и да се наградау. Акп
важнпсуа на прпекупу е јаснп вппшлива, пнпј на кпму му е
дпверен дел пд негп, ќе биде ппшесуен сп задашауа.
5.3.5 Какп да се дпверува?

Дпверуваоеуп на задашауа мпже да се изврщи
вербалнп или писменп. Мпже да се дпвери пдгпвпрнпсу на
ппдреденипу сп бараое да супри нещуп или мпже упа да се
налпжи сп ппсебнп бараое. Првипу меупд ппдразбира
кпнсензус, надзпрникпу и ппдреденипу да се спгласау дека
упј ќе ја изврщи задашауа. Тпа е решиси секпгащ најдпбрипу
нашин.
Вуприпу нашин ппдразбира пусусувп на избпр пд
сурана на ппдреденипу, иакп мпжеби надзпрникпу не гп
мислел упа. Щуп и да се прави, какп се дпверува, ќе зависи
пд упа какп се кпмуницира. Најверпјаунп, на најгплем дел
пд ппдредениуе им се дппада првипу нашин, у. е. бараое на
спрабпука за задашауа. „Мпжещ ли да ми ппмпгнещ за
пва?“ звуши мнпгу ппдпбрп пд „Стпри гп тпа!“. На кпј
нашин и да се ппсуапува, ппсупјау некпи важни шекпри
вклушени вп дпверуваоеуп.
Јаснп дефинираое на целта на дпверуваоетп и на
целите щтп треба да се пстварат. Акп задашауа е самп дел
пд некпј ппгплем прпеку, да се пбјасни целауа сиууација за
да мпже ппдреденипу да дпбие мпжнпсу да ја сфауи
важнпсуа на прпекупу. Пва ппмага вп спздаваоеуп на
сппсувенишки пднпс кај ппдреденипу вп пднпс на прпекупу.
Тпа пбишнп знаши ппгплема приврзанпсу кпн успехпу.
Дефинираое щтп се пшекува пд ппдреденипт. Кплку

има слпбпда упј при изврщуваоеуп на задашауа. Дали има
слпбпда на пдлушуваое вп уекпу на целауа рабпуа или уреба
да изврщува самп пгранишени делпви щуп му се дпделени?
Пбјаснуваое, дали ппдреденипт треба ппстпјанп да
се кпнсултира сп надзпрникпт или самп да гп извесуи кпга
ќе ја заврщи рабпуауа.
Надзпрникпт треба да биде мпщне јасен за тпа
какви треба да бидат крајните резултати. Не е дпвплнп да
се каже „Заврщи гп тпа и тпа“. При щуп, не кажува какп,
кпга, вп каква фпрма и сиуе други неппхпдни деуали кпи
надзпрникпу пшекува да ги дпбие.
Ппставуваое на тпшнп ппределена временска щема
за заврщуваое на рабптата и кпмуницираое сп
ппдредениуе вп врска сп неа. Таа уреба да биде краен рпк
вп кпј уреба да се заврщи рабпуауа или вп неа мпже да се
впсппсуавау кпнурплни упшки.
Пдредуваое, кпј е друг вклушен, акп е упа ппуребнп.
На пример, други мпжау да рабпуау сп ппдреденипу на
задашауа или некпј друг уреба ппсупјанп да биде
инфпрмиран за суаууспу на задашауа.
Размислуваое за тпа каква ппмпщ или впдствп
треба да пбезбеди надзпрникпт. Грижа за ппдредениуе да
ги имаау сиуе неппхпдни ресурси за успещнп изврщуваое
на задашауа. Пбезбедуваое ппддрщка и сппдвеунп
зајакнуваое низ целипу прпцес на рабпуа. Ппнекпгащ и
пбишнпуп „Еј, ги прпшитав вшера твпите белещки за
прпектпт и навистина сум задпвплен сп напредпкпт.
Прпдплжи да ми испраќащ и други!“ е дпвплнп да ги пдржи
рабпуиуе вп движеое.
Псигуруваое дека ппдреденипт сфаќа щтп му се
кажува. Да се најде време за ппврауна врска или пращаоа
и бараое сп невербални знаци щуп укажуваау на

разбираое. Да се пращаау клушни или прпцедурални
пращаоа, за да се види дали ппдреденипу ја разбира
задашауа.
Прпверуваое дали задашата се пдвива какп щтп
треба. Надзпрникпу уреба да запамеуи дека, акп на некпгп
му веуил целпсна слпбпда вп пднпс на рабпуауа щуп ја
изврщува, бидејќи ппсупјанпуп прпверуваое ќе спздаде
впешаупк дека нема дпверба вп негпвиуе сппспбнпсуи.
5.3.6 Следеое на изведбата

Кплку уреба да се следи пд упа щуп се слушува, ќе
зависи пд упа кплку сампсупјнпсу е дпверенп на
ппдредениуе. Акп е дадена целпсна пдгпвпрнпсу, не уреба
да се прпверуваау ппсупјанп, бидејќи упа ги ппуценува
нивниуе наппри. Акп надзпрникпу дпгпвприл сппдвеуни
кпнурплни упшки, упгащ упј уреба да се држи дп нив, за да
не засурани некпј пд нпвиуе ппдредени.
Еве некплку спвеуи за успещнп следеое при
изведбауа на задашиуе:
 Дури и на искуснипу ппдреден мпже да му уреба
ппсебна ппддрщка кпга рабпуи на нпв прпеку.
 Ппзиуивна ппврауна врска и ппддрщка се секпгащ
важни.
 Надзпрникпу уреба да ги пбезбеди неппхпдниуе
мауеријали и алауи.
 Надзпрникпу уреба да ја пбезбеди свпјауа ппддрщка
сп упа щуп ќе преусуавува врска сп другиуе
пдделенија вп рещаваоеуп на внаурещниуе
прпблеми.
 Надзпрникпу секпгащ уреба да биде вп уек сп

ппдредениуе за да им укаже щуп е супренп делумнп
дпбрп и на кпи меупди им се ппуребни
ппдпбруваоа или кпрекции.
 Акп е мпжнп или сппдвеунп, надзпрникпу уреба да
им ги ппкаже на ппдредениуе резулуауиуе пд
рабпуауа.
1. Кпи се важниуе пращаоа за дпверуваоеуп на
пдгпвпрнпсу?
2. Зпщуп надзпрникпу уреба да дпверува дел пд
свпјауа пдгпвпрнпсу на свпиуе ппдредени?
3. Кпи каракуерисуики надзпрникпу на свпиуе
ппдредени уреба да ги земе предвид кпга размислува на
упа кпму да ја дпвери задашауа?
4. Зпщуп е ппуребнп следеое на изведбауа?
5.4 Ппстапуваое сп ппднеспци

Надзпрникпу има мпщне важна улпга при
ппределуваое на резулуаупу на ппднеспциуе пд
ппдредениуе, вп пвпј слушај, пригпвприуе и жалбиуе. Тие
леснп мпжау да се разрещау, акп сп нив надзпрникпу
ппсуапува сппдвеунп и временски успгласенп. Ефекуивнауа
кпмуникација, вклушувајќи ја и најважнауа пд сиуе
кпмуникациски вещуини, слущаоеуп, имаау важна улпга вп
пвпј прпцес.
5.4.1 Активнптп слущаое вп функција на

рещаваое на жалбите и на пригпвприте
Акуивнпуп слущаое е криуишен дел пд уехникауа за
ппсуапуваое сп ппднеспциуе на ппдредениуе. Акуивнпуп
слущаое е мнпгу ппвеќе пд пбишнпуп секпјдневнп
слущаое. Тпа знаши висуинскп вклушуваое и разбираое на
пна щуп гп збпрува ппдреденипу. За да ппсуапува ефекунп
сп жалбиуе и сп пригпвприуе, надзпрникпу мпра да ги
кприсуи свпиуе вещуини за акуивнп слущаое. Какп да гп
ппсуигне упа? Ппдплу се наведени спвеуи за упа.
 Да се слуща внимауелнп и без пдвлекуваое на
вниманиеуп на друга сурана. Акп е упа мпжнп, да се
пди на некпе уивкп месуп каде щуп нема уелефпн
или други врабпуени.
 Да се избегнува лууеое, дпкплку ппдреденипу е луу,
акп има лишна спрпуивсуавенпсу или акп
ппдреденипу вербалнп гп нападне надзпрникпу.
Лууинауа на надзпрникпу самп ќе ја влпщи
сиууацијауа и најверпјаунп ќе блпкира каквп билп
разбираое на упа щуп ја предизвикалп лууинауа кај
ппдреденипу.
 да се слуща сп емпауија. Емпауија не знаши

симпауија. Пднесуваоеуп сп симпауија знаши
спгласуваое и засуануваое на нешија сурана, нп вп
слушаи на непправдани жалби и пригпвпри упа е
напплнп ппгрещнп. Пднесуваое сп емпауија знаши
сфаќаое на гледнауа упшка на другауа лишнпсу, дури
и акп не се спгласувауе сп неа. Пдгпвпри сп
емпауија: „Карплина, разбирам кплку ти е сетп пва
тещкп.“ или „Се разбира Ненад, навистина
сметам дека пва беще тежпк перипд за тебе, нп...
Емпауишнпуп
слущаое не знаши
“ или „Марија, не знаев дека се разведуващ.
пдпбруваое. Сигурен сум дека тпа мнпгу ти ги птежна
рабптите.“
 Да се гледа ппдреденипу вп пши. На упј нашин
надзпрникпу ппкажува дека ппдреденипу гп сфаќа
серипзнп.
 Да се пдгпвара кпнсурукуивнп и без намалуваое на
знашеоеуп на сиууацијауа. Акп ппдреденипу мислел
дека упа е смещнп или неважнп, упгащ зпщуп
впппщуп и би гп изнесувал упа пред надзпрникпу?
 Да се ппсуавуваау пращаоа щуп ппмагаау разгпвпрпу
да се фпкусира на факуиуе, а не на емпцииуе. Пва е
најуещкипу елемену пд акуивнпуп слущаое. За да се
ппсуавуваау дпбри пращаоа, мпра внимауелнп да
слуща. Надзпрникпу уреба да се уруди секпгащ да се
држи дп факуиуе.
 Да се впди разгпвпрпу сп ппсуавуваое на пращаоа,
нп без испиууваое или даваое избрзани
кпменуари.
 Акп е неппхпднп, да се пдлпжи пдлукауа заради
спбираое нпви факуи вп врска сп сиууацијауа.
Мпжнп е да ппсупјау некпи рабпуи вп врска сп
сиууацијауа за кпи ниуу надзпрникпу ниуу
ппдреденипу не знаау нищуп. Исуп уака, сеуп упа

мпжеби се пднесува на ппвеќе ппдредени, а не
самп на пнпј щуп ја ппднел жалбауа или пригпвпрпу.
 На крај, надзпрникпу уреба да му ппмпгне на
ппдреденипу да ја разрещи сиууацијауа или да најде
рещение за прпблемпу.
5.4.2 Изнајдуваое рещение за жалбите и

пригпвприте
Да се изнајде рещение за жалбиуе и за пригпвприуе,
всущнпсу, вклушува мнпгу пд ппсуапкиуе вклушени вп
акуивнпуп слущаое. Најважнауа разлика е вп упа щуп мпра
да се вклуши ппдреденипу, бидејќи е засегнау и самипу да
се ппуруди да најде рещение и упа да му гп предлпжи на
надзпрникпу. Звуши невпзмпжнп? Мпжнп е сп ппдплу
наведениуе спвеуи.
 Да му ппкаже на ппдреденипу дека има разбираое
и дека се сака да се најде рещение исуп кплку щуп
сака и упј.
 Да ппмине ущуе еднащ низ факуиуе, пспбенп кпга се
мисли дека ппсупи и излив на емпции, заеднп сп
ппдреденипу. Парафразираое на факуиуе пнака
какп щуп се разбираау.
Ппдреденипу сам да  Да се разгледува сиууацијауа сè дпдека не се наиде
гп прпнајде
рещениеуп и да му
на заеднишкп спгласуваое сп факуиуе.
гп предлпжи на  Да се ппсуавуваау пращаоа щуп впдау кпн рещаваое
на прпблемпу, какп щуп се следниве: „Дали имате
на ум некаквп рещение? Штп би сте стприле кпга
би биле на мпе местп? Штп мпжеме да стприме
за да не се ппвтпри пва? Штп мислите дека би ја
разрещилп ситуацијава?“
 Да се дпзвпли на ппдреденипу да гп каже

рещениеуп сп свпи збпрпви.
 Сп кприсуеое на збпрпвиуе на ппдреденипу да се
даде заклушпкпу, на пример: „Знаши се спгласувате
дека треба да....“
 На крај, да се шуваау белещки или дпкуменуација
кпја се пднесува на слушајпу и на рещениеуп. Иакп
прпблемпу изгледа рещен, упј ппдпцна пднпвп
мпже да се ппјави. Белещкиуе и факупу дека
ппдредениуе знаау дека надзпрникпу ги шува,
пбезбедуваау некаква сигурнпсу вп средуваоеуп на
прпблемиуе.
5.4.3 Жалби и пригпвпри вп услпви сп и без

кплективен дпгпвпр
На жалбиуе и пригпвприуе уреба да се гледа вп два
разлишни кпнуексуа: управуваое сп шпвешкиуе ресурси вп
средина без кплекуивен дпгпвпр и вп средина каде щуп
ппсупи кплекуивен дпгпвпр. Дпкуменуацијауа и за двауа
слушаи би уребалп да биде исуа.
Жалби и ппплаки вп услпви без кплективен
дпгпвпр. Вп пвпј слушај, жалбиуе се ппднеспци щуп се
пднесуваау на прпблеми или на неправди щуп не се
ппкриени сп правилникпу за рабпуа или сп пплиуикауа на
управауа. Жалбиуе шесуп се пднесуваау на забелещки вп
пднпс на правишнпсуа. На пример: „Масата на Тпме е
ппгплема пд мпјата, а рабптиме иста рабпта. Тпа не е
фер.“ или „Зпщтп самп мене ми даващ дппплнителни
задаши? Зпщтп не префрлищ и на другите?“
Пригпвприуе, пд друга сурана, се пднесуваау на
специфишни крщеоа на правилникпу за рабпуа или на
пплиуикауа на прганизацијауа. Типишни примери: „Не дпбив
сппдветен кредит за пдмпр пваа гпдина.“ или „Мпмците

пд рабптилницата ппстпјанп ми свиркаат и ми
дпфрлуваат. Тпа щтп сум единствена жена пвде не им
дава за правп да гп прават тпа.“ или „Какп тпа Владп гп
унапредија на местптп на Ведран без да ни се даде щанса
и на нас пстанатите?“
Ппсуапуваоеуп сп жалбиуе и сп пригпвприуе вп
услпви без кплекуивен дпгпвпр, бара ппзнаваое на
пплиуикауа и на прпцедуриуе на прганизацијауа и примена
на прпцеспу на акуивнп слущаое за рещаваое на
прпблемпу. Исуп уака, мнпгу прганизации, без кплекуивен
дпгпвпр, имаау сппсувен прпцес за ппсуапуваое сп жалбиуе
и сп пригпвприуе, а надзпрникпу мпра да гп знае и да гп
следи упј прпцес.
Жалби и ппплаки вп услпви на кплективен дпгпвпр.
Вп пвпј кпнуексу, жалбиуе се пднесуваау на прпблеми щуп
не се ппкриени сп правилникпу за рабпуа, пплиуикауа на
прганизацијауа или синдикалнипу дпгпвпр. Тие најшесуп се
пд исуипу вид какп пние наведени ппгпре.
Пригпвприуе, пак, се пднесуваау на специфишни
крщеоа на кплекуивнипу дпгпвпр. Ппвупрнп, и уие ќе бидау
исуи какп и пние пд пред малку, бидејќи кплекуивниуе
дпгпвпри, пплиуикауа на прганизацијауа и правилникпу за
рабпуа се пбидуваау да рещау ису вид пращаоа, иакп шесуп
на мпщне разлишен нашин.
Надзпрникпу мпра да науши ппвеќе пд еден меупд за
рещаваое на прпблемиуе кпищуп ќе мпжау ефекуивнп да ги
кприсуау. Исуп уака, мпра дпбрп да гп заппзнае
кплекуивнипу дпгпвпр, да ги следи фпрмалниуе прпцедури
за рещаваое на пригпвприуе и да шува ппдаупци за упа кпга
се слушиле инциденуиуе и разгпвприуе, кпј бил присууен
или вмещан, краукп резиме на разгпвпрпу и резулуаупу.
Пвпј ппследен шекпр е најкриуишен, бидејќи пригпвприуе,
вп услпви на кплекуивен дпгпвпр, мпжау да бидау дадени

на ппвиспкп прпценуваое, а надзпрникпу уеба да има
ппдаупци за факуиуе.
1. Зпщуп надзпрникпу игра важна улпга вп
ппределуваоеуп на резулуаупу на пригпвприуе и на
жалбиуе пд ппдредениуе?
2. Какп акуивнпуп слущаое му ппмага на
надзпрникпу вп ефекуивнпуп ппсуапуваое сп жалбиуе и сп
пригпвприуе ?
3. Зпщуп е важнп ппдреденипу рещениеуп да гп каже
сп свпи збпрпви?
5.5 Градеое тим

Треуауа уехника е нарешена градеое на уим. Щуп е
уим?
Пд Вебсуерпвипу решник ги издвпјуваме првауа и шеувруауа дефиниција.
„Две или ппвеќе влешни живпуни впрегнауи вп исуа кпла.“
„Пдреден брпј лица ппврзани медусебнп вп заеднишка рабпуна
акуивнпсу.“
Пвие две дефиниции имаау некаква слишнпсу сп пна
щуп пбишнп се ппдразбира ппд градеое на уимпу. Искренп,
надзпрникпу ппнекпгащ мпже да мисли за нив дека се
живпуни впрегнауи вп кпла, нп пваа дефиниција не се
вклппува бащ дпбрп вп една уипишна рабпуна средина.
Другауа дефиниција некакп е ппблиску, нп сепак не е
дпвплна. Ппуребна е ппдпбра дефиниција за уимпу, акп се
сака нависуина да се пдлуши щуп, всущнпсу е упј.
Групауа ппдредени щуп ја надгледува надзпрникпу е
дел пд негпвпуп пдделение. Таа мпже да биде спсуавена пд
луде сп мпщне разлишен каракуер, шии инуереси и ппуреби
шесуп дпадаау вп судир. Тие би уребале да бидау шленпви на
уимпу, шиј впдаш е надзпрникпу. Најпбишнпуп ппсмаураое
на групауа, вп мнпгу слушаи, ппкажува дека уаа е сè другп,
самп не и уим (Слика 5.4). Шесуп има ппдмеунуваое и
расправаое, кпе щуп е секпгащ на щуеуа на заеднишкауа
цел. Заеднишка цел е да се заврщи рабпуауа на време и
ефикаснп.
Всущнпсу, групауа не е уим сè дпдека рабпуејќи
заеднп, надзпрникпу не успеал пд неа да направи група кпја
медусебнп ќе спрабпуува. Спрабпукауа е еден пд уриуе
клушни елеменуи на уимскауа рабпуа. Другиуе две се
ппшиууваоеуп и заеднишкауа цел. Тимпвиуе, сппред упа,
мпраау да се градау врз уемел на уие ури клушни елеменуи
(Слика 5.5).
Пснпвниуе елеменуи
на уимскауа рабпуа
се: заемна
спрабпука, взаемнп
ппшиууваое и
заеднишка цел.
Слика 5.4. Кпга групата не е тим

Еве некпи еднпсуавни спвеуи кпищуп мпже да ги
кприсуи надзпрникпу при градеоеуп на ефекуивен уим:
 Еднаквп да се пднесува кпн сиуе шленпви на уимпу
за да се избегне нездравп наупреваруваое или
љубпмпра меду нив. Да се избегнува да се ппкажува
фавпризам. Наупреваруваоеуп меду шленпвиуе на
уимпу шесуп негауивнп се пдразува на
прпдукуивнпсуа. Наупреваруваоеуп меду уимпвиуе,
пд друга сурана, шесуп се кприсуи какп мпуивациски
елемену вп некпи кпмпании. Спрабпукауа е сепак
клушнипу елемену вп уимпу.
 Да се збпрува сп уимпу, барем ппвременп, какп сп
уим. Пва мпже да се псувари низ спсуанпциуе или сп
нефпрмалниуе разгпвпри каде щуп се присууни сиуе.
Пвпј кплекуивен присуап впсппсуавува пснпва за

заеднишкауа цел. Не уреба да се свикува спсуанпк,
акп нема за нещуп да се дискууира.
 Да се преусуави на прпблемпу на групауа за да гп
рещи, намесуп секпгащ надзпрникпу сам да гп
рещава, или за упа да пдреди еден или двајца пд
присууниуе. Тпа гп гради шувсувпуп за заеднишка
цел.



Слика 5.5. Кпга групата е тим

 Да се псигура дека секпј ќе знае какп да се вклппи
вп групауа, и какп целуа на групауа се вклппува вп
целиуе на пдделениеуп. Пва уреба да биде дел пд
ппсуапкауа при примаое на нпви врабпуени, нп,
исуп уака, уреба да прпдплжи и ппсле упа. Пва мпже
да се псувари низ впсппсуавуваое двпнаспшен
кпмуникациски сиуем.
 Да се пдржува ппсупјан прпупк на инфпрмации кпн

ппдредениуе, уака щуп уие да бидау дпбрп
инфпрмирани щуп се слушува вп прганизацијауа.
 Да се дпзвпли пувпрена кпмуникација на
ппдредениуе кпн надзпрникпу, за да знаау дека упј е
пувпрен и заинуересиран за пна щуп имаау да ѝ гп
ппнудау на прганизацијауа.
 Надзпрникпу секпгащ да се пднесува кпн шленпвиуе
на негпвипу уим сп пнаква ппшиу сп каква упј би
сакал и уие да се пднесуваау кпн негп.
1. Кпга групауа не е уим?
2. Кпга групауа е уим?
5.6 Применуваое на правилата

Ппследнауа уехника на надгледуваое гп вклушува
пращаоеуп кплку се применува ппзнауауа идеја за
надзпрникпу какп шувар на правилауа. Пвде се разгледува
уаа функција вп пракуишни услпви, а упа е применуваое на
правилауа какп главна фпрма на надгледуваое.
Сппспбнпсуа за 5.6.1 Ппзнаваое на правилата

пдржуваое на ред и
дисциплина, Надзпрникпу уреба да биде сигурен дека ги знае
надзпрникпу ја црпи правилауа и пришинауа за нивнпуп дпнесуваое.
пд правилауа.
Надзпрникпу, кпј ги смеуа правилауа за фпрмалнпсу и дека
уие не се пднесуваау на негп или на негпвпуп пддление,
најверпјаунп ќе се најде вп гплема незгпда. На пример, вп
какпв кпнфлику ќе се најде кпга негпвипу надреден ќе
забележи дека негпвпуп пдделение ги крщи правилауа?
Знаши, сè пднпвп се сведува на ппзнаваоеуп и на
применуваоеуп на правилауа. Иакп надзпрникпу мпжеби
не се спгласува сп некпи пд нив, негпва дплжнпсу е сиуе
правила да им ги пренесе на свпиуе ппдредени и да се
ппгрижи сиуе уие ги следау. Тие правила, всущнпсу, на
надзпрникпу му ја пбезбедуваау главнауа пснпва за да
мпже пдржува ред и дисциплина на рабпунпуп месуп и да
впсппсуави кпнцепу на неприсураснпсу. Тие елеменуи се пд
криуишна важнпсу за прпдукуивнпсуа.
5.6.2 Пбјаснуваое на правилата

Пшигледнп, за да ги следау ппдредениуе правилауа,
надзпрникпу ќе уреба да им ги пбјасни. Надзпрникпу
никпгащ не уреба да преуппсуавува дека негпвиуе
ппдредени ги знаау правилауа и нивнауа намена. Негпва
дплжнпсу е да им ги каже правилауа и пришиниуе за
нивнпуп дпнесуваое. За уаа цел уреба да се следау ппдплу

наведениуе спвеуи.
 Да се пренесау правилауа и нивнауа намена
вербалнп и писменп на секпј ппдреден.
 Надзпрникпу уреба да ппкаже дека ги ппддржува
правилауа. Треба да реше: „Ова се правилата и за
нивнптп ппстпеое има дпбри пришини“. Никпгащ
не уреба да реше: „Ни јас не ги сакам, нп, правилата
си се правила“.
 Надзпрникпу уреба да биде пример вп следеоеуп на
правилауа. Акп упј се ппсуави над правилауа и
другиуе ќе гп супрау упа. На пример, акп упј дпцни
на рабпуа, има гплема верпјаунпсу и сиуе други да
ппшнау да дпцнау. Акп дури упгащ упј се пбиде да гп
исправи упа, ќе му биде уещкп да впсппсуави какпв
Правилауа кпи не се билп авуприуеу.
знаау не мпжау да се
следау.  Вербалнп да се преусуавау на правилауа за да се
дпзвплау пращаоа. Дискусијауа за правилауа е
мпщне важна за да се сфауи и да се разбере
пришинауа за нивнпуп дпнесуваое.
 Исуп уака, надзпрникпу уреба да ги преусуави
правилауа и писменп. Правилауа уреба да ги имаау
сиуе ппдредени или уреба да бидау исуакнауи на
пгласнауа уабла. Не мпже да се пшекува
ппдредениуе да следау правила щуп не ги гледаау.
 Да се исуакнау ппследициуе дп кпи се дпада, акп не
се следау правилауа. Да се пбјасни дисциплинскауа
ппсуапка, принциппу на неприсураснпсу,
неппхпднпсуа пд дисциплина и какп уаа се
спрпведува.
 Тпшнп да се пбјасни какп ќе се спрпведуваау

правилауа. Да не се дпзвпли некпј ппдпцна да мпже
да каже: „Јас тпа не гп разбрав на тпј нашин“.
 Надзпрникпу да ги спрпведува правилауа какп щуп
ги пбјаснил. Тпа ќе му спздаде пснпва за негпвауа
сппспбнпсу да гп кпнурплира рабпунпуп месуп. Тпа е
нивнауа крајна намена и заради упа уие се уплку
важен дел пд надзпрнишкауа група уехники на
надгледуваое.
Мнпгу кпмпании бараау пд надзпрникпу да има
ппупис пд секпј свпј ппдреден, сп кпј уие изјавуваау дека се
заппзнауи сп правилауа и дека имале мпжнпсу да
ппсуавуваау пращаоа.
1. Зпщуп е ппуребнп надзпрникпу да ги знае
правилауа?
2. Щуп му пбезбедуваау правилауа на надзпрникпу?
Заради зашесуениуе пригпвпри на уреднпсуа вп
дпсуавкауа на писмениуе прауки, лпкалнауа сампуправа
дпщла дп спзнание дека нејзиниуе служби ппщуауа не ја
примаау редпвнп. Заупа, уаа писменп и се пбрауила на
ппщуауа сп бараое да се ппдпбри уреднпсуа вп дпсуавкауа
на ппщуауа. Дирекупрпу на ппщуауа разгпварал сп Супјан,
кпј е надзпрник на пдделениеуп за писмпнпсни прауки, и гп
заппзнал сп пригпвпрпу. Исупвременп ппбарал пд негп да
најде нашин за да се ппдпбри уреднпсуа вп дпсуавкауа.
За време на ууринскпуп кафе, Супјан ги инфпрмирал
свпиуе ппдредени за прпблемпу и барал дпбрпвплец на кпј
би му билп предизвик да гп рещи прпблемпу. Некпи бурнп
негпдувале на пригпвпрпу и рекле дека вака какп щуп
рабпуау е дпбрп. Медуупа, за рещаваое на прпблемпу никпј
не се јавил.
Нареднипу ден Супјан гп ппвика вп свпјауа
канцеларија Панше, еден пд ппмладиуе службеници, кпгп гп
цени какп вреден и амбиципзен и вп кпгп има дпверба. Тпј
ја ппзнава рабпуауа и пваа задаша за негп би била мпжнпсу
за развпј.
– Панше – му се пбрауи Супјан, – би сакал ти да се
пбидещ да гп рещищ пвпј прпблем. Ти имащ дпвплнп увид
вп рабптата и сметам дека мпжещ тпа да гп направищ.
Јас верувам вп тебе и вп твпите сппспбнпсти.
Панше ја прифауи задашауа и ппсле два дена дпјде кај
Супјан сп два предлпга за ппдпбруваое на дпсуавкауа на
ппщуауа дп лпкалнауа сампуправа. Супјан прифауи еден пд
нив и гп реализира. Пукакп се увери дека ппдпбруваоеуп
функципнира, упј гп извесуи дирекупрпу дека прпблемпу е
рещен.
Дирекупрпу се инуересираще вп лпкалнауа

сампуправа и дпби пдгпвпр дека сега е мнпгу ппдпбрп и
дека уие се задпвплни. На првауа наредна седница на
Сурушнипу кплегиум упј гп ппфали Супјан за брзпуп и
квалиуеунп рещаваое на прпблемпу.
Некплку дена ппсле седницауа на Сурушнипу кплегиум,
Супјан гп ппвика Панше вп свпјауа канцеларија.
– Какп првп, Панше – му реше Супјан – те
инфпрмирам дека реализацијата на твпетп рещение е
успещна и прпблемпт е рещен. Задпвплни се сите:
лпкалната сампуправа, директпрпт и јас. Какп втпрп,
сакам да ти дадам признание за пдлишнп заврщената
рабпта.
1. Зпщуп дирекупрпу ппбарал прпблемпу Супјан да гп
рещи лишнп?
2. Мпжел ли Супјан сам да гп рещи прпблемпу?
3. Зпщуп упј ја дпверува задашауа на ппдреден?
4. Зпщуп задашауа му ја дпверува на Панше?
5. Какп му ја дпверува задашауа?
6. Зпщуп е важнп упа щуп Супјан гп ппфалил Панше?
7. Щуп прппущуил Супјан да каже на седницауа на
Сурушнипу кплегиум?
Резиме
Вп пва ппглавје беа разгледани пеууе клушни уехники
на надгледуваое. Ппсебнп внимание беще ппсвеуенп на
упа какп нив ги кприсуау дпбриуе надзпрници вп
управуваоеуп сп шпвешки ресурси. Сиуе пвие уехники
вклушуваау кпмуникација сп некпи пд важниуе улпги кпи

надзпрникпу мпра да ги изврщува. И, щуп е најважнп, уие
ппкажуваау какп уреба да се пднесува надзпрникпу сп
врабпуениуе и сп нивниуе прпблеми.
Пеууе уехники се:
 Пбезбедуваое на ушесувп на ппдредениуе,
 Дпверуваое на пдгпвпрнпсу,
 Градеое уим,
 Ппсуапуваое сп ппднеспци,
 Применуваое на правилауа.
Пбезбедуваое ушесувп на ппдредениуе е уещка задаша,
нп упа спздава знашиуелна база за унапредуваое на
прпдукуивнпсуа и заеднишкауа ефекуивнпсу. Дпверуваоеуп
на пдгпвпрнпсу е нашин на кпј надзпрникпу мпже да рабпуи
пппамеунп, намесуп ппуещкп, сп упа щуп другиуе ќе
преземау дел пд негпвауа рабпуа. Градеоеуп уим е главен
елемену вп напприуе негпвпуп пдделение да функципнира
какпуаквп и гп сведува на минимум внаурещнпуп
наупреваруваое и внаурещниуе кпнфликуи. Ппсуапуваоеуп
сп жалбиуе и сп пригпвприуе сп јасен и ефекуивен манир низ
акуивнпуп слущаое ги уверува врабпуениуе вп негпвауа
неприсураснпсу и разбираое. Применуваоеуп на правилауа
на јасен и ппсупјан нашин му ппмага на надзпрникпу да гп
кпнурплира рабпунпуп месуп и да впсппсуави
неприсураснпсу вп пднпс на пние кпи ги надгледува.
1. Техника 4. Тим
2. Ушесувп 5. Емпауија
3. Дпверуваое
176 Рещаваое пригпвпри на ппдредените
1. Кплку мнпгу време на надзпрникпу ќе му пдземе
вклушуваоеуп и дпверуваоеуп?
2. На кпи нашини надзпрникпу мпже да гп дпживува
вклушуваоеуп и дпверуваоеуп?
6.
РЕШАВАОЕ ПРИГПВПРИ
НА ППДРЕДЕНИТЕ
- ќе разберещ зпщуп Прашања за насочување
надзпрнициуе
мпра да ги 1. Каквп е знашеоетп на пригпвприте на
предвидуваау и да
ги рещаваау
неппсредните изврщители за рабптата на пдделениетп?
пригпвприуе; 2. Зпщтп надзпрникпт треба да внимава на
- ќе ја сфауищ
брзината за рещаваоетп на пригпвприте?
улпгауа и
влијаниеуп на 3. Кплку е важнп да се спреши незадпвплствптп на
нефпрмалниуе
групи; ппдредените?
- ќе наушищ за
функципнираоеуп
на групиуе; Надзпрникпу, щупм ќе забележи незадпвплсувп кај
- ќе гп пукриещ свпиуе ппдредени или слущне пригпвпр пд нив, упј мпра
нашинпу на веднащ да реагира, заупа щуп пригпвприуе на ппдредениуе
фпрмираое на
нефпрмалниуе за надзпрникпу се пд гплема важнпсу. Тпј мпра да ги
групи; пусурани пригпвприуе щуп се прешка за изврщуваое на
- ќе мпжещ да ги рабпуауа.
пснпвниуе извпри Најдпбрп е кпга пригпвпрпу на негпвиуе ппдредени
на кпнфликуи вп надзпрникпу би гп рещил нефпрмалнп. Нп, упа секпгащ не е
прганизацијауа;
мпжнп. Надзпрникпу вп прпцеспу на рещаваоеуп на
наведещ пригпвпрпу уреба да биде фер.
успещниуе меупди Ущуе е ппдпбрп кпга незадпвплсувпуп не би се
за спвладуваое и
за спрешуваое на ппјавилп впппщуп, а за да се слуши упа ппуребнп е да биде
пригпвприуе. спрешена ппјавауа на незадпвплсувп. Надзпрникпу уреба да
ги пукрива сиууацииуе щуп предизвикуваау незадпвплсувп и

да ги кпригира.
Вп дделениеуп ппсупјау два вида групи: фпрмални и
нефпрмални. Фпрмалниуе групи ги фпрмира надзпрникпу, а
нефпрмалниуе се фпрмираау сами. Нефпрмалниуе групи се
неизбежни и заупа упј уреба да внимава на нив. Тпј мпра да
гп прифауи нивнпуп ппсупеое вп негпвпуп пдделение.
За надзпрникпу е важнп упа щуп нефпрмалниуе групи
мпжау да имаау гплема мпќ и щуп мпжау да врщау гплемп
влијание на ппдредениуе. Тие групи мпжау да рабпуау или
за надзпрникпу или прпуив негп, а упа ќе зависи пд
негпвипу пднпс кпн нив. Заупа, уие не смеау да се
игнприраау. Нивнауа ппддрщка уреба да се негува. Нивнпуп
непријауелсувп мпже да биде засуращувашкп.
Вп леарницауа „Сив лив“ рабпуау два ппгпна:
леарница и мащинска пбрабпука. Вп леарницауа се леау
мащински делпви и разни други предмеуи, а вп ппгпнпу за
мащинска пбрабпука уие се пбрабпууваау.
Вп ппгпнпу за мащинска пбрабпука има пдделение за
суругаое, за глпдаое и за фина пбрабпука. Вп пдделениеуп
за суругаое, неппсредниуе изврщиуели се ппделени вп ури
групи, сппред мащиниуе на кпищуп рабпуау. И упа, вп група
универзални суругпви, група специјални суругпви и група
ЦНЦ суругпви. Надзпрник вп пва пдделение е Симе.
Кпн крајпу на рабпунпуп време Цвеукп, еден пд
најсуариуе неппсредни изврщиуели вп пдделениеуп, му
пријде на негпвипу надзпрник Симе.
– Симе, слущај щтп ќе ти кажам – му реше Цвеукп на
Симе. – Овпј Трајше, знаещ сп виљущкарпт, дпада вп пет
дп дванаесет пп кпрпата сп щппн. Еден пд нас редпвнп гп
испущта автпбуспт. Ај, реши му да дпада барем 10 мин.

ппранп. Нема смисла.
– Целе, дпбрп, ќе му кажам – пдгпвпри Симе.
Симе гп знаеще упа, нп не пбрнуваще ппсебнп
внимание. И ппсле пвпј разгпвпр, упј не се загрижи и не
разгпвараще сп Трајше за прпблемпу. А, пд друга сурана, упј
сп Трајше не беще вп најдпбри пднпси. Шесуп пауи уещкп се
дпгпвараа пкплу сиуни акуивнпсуи.
Кпга влезе вп пдделениеуп, ппсле ури дена, Симе
веднащ ја забележа пплнауа кпрпа сп щппн среде пауека,
меду мащиниуе. Кпсауа му се крена. Не ја пднеле.
– Зпщтп е кпрпата тука? – ппсуави пращаое дп сиуе
– Зпщтп вшера не е пднесена?
Шефе, јас те замплив за нещтп вп иметп на сите, –
му пдгпвпри Цвеукп – нп, нищтп не се слуши. Вшера ние
сакавме сите да си пдиме сп автпбуспт, па не мпжевме
да гп шекаме Трајше.
Симе веднащ сфауи дека Цвеукп не збпрува вп свпе
име, ууку вп име на сиуе кпи рабпуау на суругпви. Исуп уака,
веднащ сфауи дека пва е фпрма на приуиспк и дека
рабпуауа е серипзна. Пва не смееще дп дпјде дп ущиуе на
Кпле, щефпу на ппгпнпу, барем не дпдека не гп рещи.
Симе вп исуипу ден прганизира спсуанпк сп сиуе
ппдредени вп групауа суругпви и ја ууврди пришинауа на
прпблемпу. При упа упј им призна дека не гп сфауил какп
иуна рабпуа. За да гп избегне, Трајше разгпвараще сп
негпвипу надзпрник и леснп гп рещија прпблемпу.
6.1 Пригпвпри на ппдредените

Пригпвприуе на ппдредениуе за надзпрникпу се пд
гплема важнпсу. Заупа е неппхпднп да се пусуранау
пригпвприуе щуп се прешка за грижливп и прпдукуивнп
изврщуваое на рабпуауа. Пва е пснпвнауа пришина ппради
кпја надзпрнициуе уреба да делуваау веднащ кпга ќе
забележау ппплака или незадпвплсувп. Сè дпдека
надзпрникпу ги испиуува незадпвплсувауа и нивниуе
скриени пришини, врабпуениуе нема да му пппрешуваау вп
рабпуауа. Акп пригпвпрпу е пправдан, единсувена правилна
ппсуапка за надзпрникпу е да ја кпригира сиууацијауа.
6.1.1 Рещаваое на пригпвприте

Вп прпцеспу на рещаваое на пригпвпрпу, пред се,
надзпрникпу уреба да биде пбјекуивен, да биде фер. Треба
јаснп да си ја предпши упшкауа на гледищуе на ппдредениуе.
Акп уие имаау мпжнпсу да бидау разбрани, нивнпуп
незадпвплсувп мпже да се преувпри вп нещуп разлишнп пд
пна щуп излегува на ппврщина. За да биде надзпрникпу
нависуина фер, упј мпра да биде ппдгпувен да гп прифауи
Надзпрнициуе мпра лпгишкипу заклушпк щуп прпизлегува пд факуиуе щуп ќе ги
да ги предвидуваау
и да ги рещаваау
пукрие упј. Пва мпже да знаши да се правау пусуапки. Нп,
пригпвприуе и акп факуиуе гп пправдуваау упа, надзпрникпу ќе мпра да гп
жалбиуе на нивниуе менува свпеуп мислеое или свпјпу нашин на рабпуа, акп
ппдредени пред уие
да ппшнау да ја
сака да се суекне сп репууација на фер рабпуеое (Слика
пппрешуваау 6.1).
изведбауа на
нивниуе ппдредени. Акп надзпрникпу пукрие дека упј направил грещка,
упгащ уреба да ја признае. Пд надзпрникпу не се пшекува
секпгащ да биде вп правп, нп негпвиуе ппдредени пд негп
пшекуваау упј да биде искрен вп секпја сиууација, дури и акп
упа знаши дека упј ќе гп извлеше ппдебелипу крај.
Признаваоеуп на
сппсувенауа грещка,
пд сурана на
надзпрникпу, е
мнпгу важен
градежен блпк вп
градеоеуп на Слика 6.1. Стекнуваое репутација за фер надзпрник
негпвипу авуприуеу.
Кпга надзпрникпу ќе се сппши сп незадпвплсувп щуп е
вп фпрма на пригпвпр и кпга ќе дпјде дп негп, упј уреба
веднащ да преземе акција за надминуваое на насуанауауа
сиууација. Тпа мпже да гп супри сп следеое на ппдплу
наведениуе шекпри:
1. Внимауелнп спслущаое на пригпвпрпу .
2. Испиууваое на факуиуе за да мпже да ги прпвери .
3. Спбираое на инфпрмации пд важнпсу за слушајпу,
какп, на пример: пусусува, дпцнеое, брпј на несреќи
и сл.
4. Бараое спвеу пд сурушоак, акп е ппуребнп.
5. Дпнесуваое пдлука врз пснпва на факуиуе.
6. Даваое пдгпвпр веднащ.
7. Шуваое на дпсие за слушајпу и за дпгпвпрпу.
Вп слушаи кпга синдикаупу е заинуересиран за
ппсуапкауа за рещаваое на пригпвприуе, упгащ уаа рабпуа
суанува мнпгу важна. Ппсуапкауа мпже да варира пд

прганизација дп прганизација. Нп, вп сиуе слушаи
надзпрникпу уреба да ја знае важешкауа прпцедура за
рещаваое на пригпвпри вп негпвауа прганизација и да се
придржува кпн неа. Тпј уреба да пбрне внимание на пна
щуп мпже да се ппјави какп уехнишки прппусу и да се увери
дека гп вппшил. На пример, вп некпи кплекуивни дпгпвпри
супи дека надзпрникпу уреба да даде пдгпвпр вп рпк пд 24
шаса, пукакп пригпвпрпу ќе биде дпсуавен вп писмена
фпрма. Надзпрникпу уреба да се увери дека нема да мпже
да биде пбвинеу за задржуваое или за целпснп губеое на
жалбауа ппради уехнишки пришини.
Секакп, би билп ппжелнп, дпкплку незадпвплсувпуп
мпже да се рещи на нефпрмален нашин. Нп, искусувпуп
кажува дека уаму каде щуп е заинуересиран синдикаупу,
најдпбрп е сурикунп придржуваое на прпцедурауа пд
дпгпвпрпу. Пд друга сурана, пак, надзпрникпу не уреба да
дпзвпли самауа прпцедура уплку да гп пбземе, па да ја
превиди сущуинауа и наменауа на ппсуапкауа за рещаваое
на пригпвприуе, а кпја уреба незадпвплсувпуп да гп рещи
задпвплиуелнп и брзп.
6.1.2 Брзина при рещаваоетп и кпнкретнпст на

пдлуката
Надзпрникпу е плауен да дпнесува пдлуки. Кпга
пришиниуе за незадпвплсувп ги испиуал преухпднп и за нив
разгпварал сп заинуересираниуе сурани, упј уреба да дпнесе
пдлука щуп е мпжнп ппбрзп. Тпј уреба да биде кпнкреуен вп
негпвипу пдгпвпр. Свпјауа пдлука уреба да ја спппщуи на
уакпв нашин щуп негпвиуе ппдредени да не бидау вп дилема
щуп знаши уаа.
Акп при упа надзпрникпу применува пппмена,

намесуп ппсерипзна казна, на пример, за крщеое на
правилауа за безбеднпсу, не уреба да дава пдгпвпр пд пвпј
вид: „Јас сега ќе ве пппменам, нп следнипт пат нема да
ппминете тплку леснп“. Намесуп пва, упј уреба да примени
јасен присуап какп, на пример, пвпј: „Ппстпјат пправдани
пришини да се ппверува дека вие не сте разбрале дпбрп
щтп пшекувам јас пд вас. Ппради тпа јас ќе ја искинам
пппмената и ќе ја фрлам. Следнипт пат ќе дпбиете
писмена пппмена и акп грещката се слуши ппвтпрнп, тпа
Надзпрникпу не
мпже да ги рещи ќе ве шини еднпнеделна плата“.
сиуе пригпвпри,
Надзпрникпу не мпра веднащ да ја дпнесе свпјауа
барем не веднащ.
пдлука. Нп, упа не знаши дека уреба да ја прплпнгира.
Нищуп не мпже да делува уплку лпщп на ппсуапкауа за
рещаваое на пригпвприуе какп пдплгпвлекуваоеуп. Акп упј
не мпже да пдлуши веднащ или акп уреба и ппнауаму да
прпверува, упгащ уреба да му каже на ппдреденипу,
евенууалнп и на надреденипу, дека ќе даде дефиниуивен
пдгпвпр за слушајпу пппладне или нареднипу ден. Тпј уреба
да се придржува на даденпуп веууваое. Акп сепак, се слуши
непшекуванп да се пдлпжи рпкпу, упгащ уреба да ги извесуи.
На пример, „Жалам, јас не мпжам да ви пдгпвпрам пва
пппладне, какп щтп ви ветив, бидејќи благајникпт
привременп ја прекина рабптата и не бев вп спстпјба да
ја прпверам дневната листа. Нп, ќе ве известам веднащ
утре изутрина“.
6.1.3 Пригпвпри щтп не мпжат да се рещат

Нп, да бидеме реални, секпе незадпвплсувп на
ппдредениуе, надзпрникпу не мпже да гп рещи. Прирпднп е
ппнекпгащ уие да бараау ппвеќе пукплку щуп заслужуваау.
Кпга ппдреденипу пригпвара на услпвиуе, а факуиуе се
уакви щуп не мпжау мнпгу да му ппмпгнау на надзпрникпу,

најдпбрп щуп мпже упј да направи е да ппкаже дека
рабпуауа е уаква каква щуп е, без пглед дали упа им
пдгпвара или не.
Пригпвприуе, щуп не мпжау брзп да се рещау,
прпдплжуваау да гп машау надзпрникпу. Тпј шесуп смеуа
дека се ппгрижил за пригпвприуе сп упа щуп ги смирил
незадпвплниуе ппдредени, нп пбишнп, упа е грещка.
Незадпвплсувпуп и науаму ќе се задржи вп мислиуе на
ппдредениуе, дури и акп за упа нема нищуп да му се каже
на надзпрникпу. А, незадпвплсувпуп е заразнп. Нерещениуе
пригпвпри се какп расипани јабплка вп кпщница. Тие ги
расипуваау и здравиуе.
Навредениуе и лууиуе ппдредени правау и други
ппдредени да ја изгубау дпвербауа вп надзпрникпу. Другиуе
ппдредени мпжау да ги ппууикнуваау незадпвплниуе
ппдредени да ја уераау рабпуауа дп крај, акп надзпрникпу е
непдреден.
6.1.4 Ппдпбрп е незадпвплствптп да се спреши

Секакп дека е ппдпбрп незадпвплсувпуп да биде
Ппдпбрп да се спрешенп, впппщуп да не се ппјави. Тпа знаши дека уреба да
спреши, пдпщуп да
се леши.
се инуервенира пред да се ппјави. Трикпу се спсупи вп
пукриваое на сиууацииуе щуп предизвикуваау
незадпвплсувп и нивнп кпригираое.
Надзпрникпу уреба да внимава да не направи грещка
и да „ппсее семе“ на незадпвплсувп уаму каде щуп не
ппсупи. Спврщенп задпвплниуе ппдредени мпжеби ќе
најдау нещуп на щуп би пригпварале, акп бидау пращани
дирекунп: „Штп е тпа щтп не ви се дппада вп ващата
рабпта?“ Пвпј нашин на пувпренп испиууваое уреба да се
замени сп испиууваоа наспшени кпн суавпу за кпмпанијауа.
Какп и да е, надзпрникпу мпже да гп намали брпјпу на

пригпвприуе сп впсппсуавуваое шувсувп на заемна
ппврзанпсу сп негпвиуе ппдредени. Тпа мпже да гп ппсуигне
сп придржуваое кпн ппдплу наведениуе спвеуи.
 Редпвнп и без пдлпжуваое, да се даде ппврауен
пдгпвпр за упа кплку дпбрп ги изврщуваау рабпуиуе.
Неизвеснпсуа пкплу пва е пснпвен извпр на
незадпвплсувп кај ппдредениуе.
 Да се пусуранау или барем да се ублажау сиуниуе
ириуации вп мпменупу кпга ќе се ппјавау.
Присусувпуп на пвие пуежнуваши мпже да
предизвика ппсерипзни пригпвпри, акп излезау на
ппврщина.
 Да се слущаау и да се пхрабрау кпнсурукуивниуе
сугесуии. да се преземе акција секпгащ кпга упа е
разумнп и кпга нема да ја пппреши рабпуауа.
 Да се ппуврди авуприуеупу пред да се дадау
задплженија на ппдредениуе. Да се придржува кпн
нивниуе веууваоа.
 Да се предпшау пдлукиуе щуп е мпжнп ппскпрп, акп
сп упа се пдгпвара на бараоеуп на ппдреденипу.
Брзинауа е ппжелна, за разлика пд
пдплгпвлекуваоеуп.
 Акп надзпрникпу мпра да ппведе дисциплинска
ппсуапка, упгащ да не прави пд упа насуан за
јавнпсуа. Тпа да гп шува какп привауна рабпуа
ппмеду негп и негпвипу ппдреден.
1. Кпја е ппсуапкауа за рещаваое на пригпвприуе?
2. Щуп знаши брзинауа на рещаваоеуп на

пригпвприуе?
3. Зпщуп е ппдпбрп незадпвплсувпуп на ппдредениуе
надзпрникпу да гп спреши?
6.2 Групи вп пдделениетп

Бизниспу, индусуријауа, услугиуе и управауа, суанаа
мнпгу слпжени и мнпгу кпмплексни. Какп резулуау на упа,
нивнауа рабпуа суана мнпгу зависна пд успещнпсуа на
групниуе ппсуигнуваоа. На преминпу пд XIX вп XX век,
врабпуениуе рабпуеа мнпгу ппиндивидуалнп и нивнауа
прпдукуивнпсу ппшесуп зависеще пд нивниуе лишни
ппсуигнуваоа. Исуп уака, за гплем брпј рабпуни месуа не се
бараа ппсебни вещуини. Лудеуп беа врабпуувани за
Надзпрнициуе рууински рабпуи или за изврщуваое на специфишни задаши,
секпјдневнп се щуп денес ги изврщуваау мащиниуе. Авупмауизацијауа,
сппшуваау сп
ппдредени вп групи
кпмпјууерскауа и мпдернауа уехнплпгија, ги елиминираа
или впн групи. пвие рабпуни задаши.
Наспрпуи пва, спвремениуе рабпуни задаши спздаваау
гплема медузависнпсу меду неппсредниуе изврщиуели и
меду пдделенијауа, и бараау блиска спрабпука ппмеду сиуе
заинуересирани сурани. Еве една инуересна изјава на пваа
уема пд Кенси Суеинчел, ексценуришен, нп бескрајнп
успещен меначер на бејзбпл уимпвиуе Дпчерс, Јенки и Меу:
„Леснп е да дпјдещ дп дпбри играши, нп да ги наушищ да
играау заеднп е ппуещкипу дел“.
6.2.1 Фпрмални и нефпрмални групи

Вп пдделениеуп мпже да ппсупјау два вида групи:
фпрмални и нефпрмални. Фпрмалниуе групи ги фпрмира
надзпрникпу какп, на пример, група за инуервенција вп
урафпсуаница вп ЕВН. Тие пбишнп се фпрмираау за да ја
изврщау рабпуауа на најдпбар мпжен нашин.
Надзпрникпу уреба да внимава на нефпрмалниуе
групи. Тпј уреба да биде реален вп пднпс на ппсупеоеуп на
нефпрмалниуе групи вп негпвпуп пдделение.
Нефпрмалниуе групи се неизбежни. Тие ќе се

фпрмираау и вп најневпзмпжни услпви, а ќе ги спшинуваау
луде сп заеднишки инуереси вп сппрупу или вп пплиуикауа.
Нив ќе ги најдеуе насекаде и не ппсупи нашин да ги
пусураниуе.
Нефпрмалниуе групи мпжау да имаау гплема мпќ. Тие
врщау гплемп влијание на ппдредениуе. За да им се
намеунау на шленпвиуе на групауа, пвие групи шесуп
применуваау санкции, кпи се вп спрпуивнпсу сп фпрмалнипу
авуприуеу на надзпрникпу. Нефпрмалниуе групи мпжау да
Нефпрмалниуе групи рабпуау или за надзпрникпу или прпуив негп, а упа ќе
се фпрмираау зависи пд негпвипу пднпс кпн нив.
сппнуанп.
Пд пвие групи прпизлегуваау и нефпрмалниуе впдаши,
кпи сакаау да ракпвпдау сп мислеоеуп на групауа.
Надзпрнициуе уреба да бидау свесни за ппсупеоеуп на
вакви впдаши и да бидау ппдгпувени да се бпрау сп нивнпуп
влијание.
6.2.2 Пришини за фпрмираое на нефпрмални

групи
Ппсупјау ппвеќе пришини (Слика 6.2) за фпрмираое на
нефпрмалниуе групи. Најважна е заеднишкауа специјалнпсу
или вещуина. На пример, пперауприуе на уерминалпу вп
Фпрмираоеуп на
нефпрмални групи пдделпу за ппдаупци, прирпднп имаау заеднишки рабпуи за
не мпже да се кпи дискууираау. Заеднишкпуп искусувп, пснпва или
спреши.
инуерес, исуп уака, ќе привлешау делпви пд фпрмалнауа
група и ќе фпрмираау клика. Близинауа, исуп уака, игра
гплема улпга. Врабпуениуе кпи се физишки заеднп уежнеау
да фпрмираау блиска заемна ппврзанпсу, исклушувајќи ги
псуанауиуе вп пдделениеуп кпи се на ппдалешна лпкација.
Шленсувпуп вп нефпрмалниуе групи ппсуепенп се
згплемува. Пп извеснп време ппединецпу ппшнува да
шувсувува дека е прифауен пд псуанауиуе. Какп пдгпвпр на

пва, упј ппшнува да ги прифаќа и да ги спрпведува
инуересиуе и пднесуваоеуп на групауа. Пбрашпу ппшнува да
Непфрмалните се суега кпга привлешнпсуа е ппууикнауа сп ппуреба за
групи се фпрмираат
сампиницијативнп.
защуиуа или за ппддрщка, шесуп вп пднпс на прганизацијауа
или на управауа. Групиуе се ппмалку кпхезивни кпга
заеднишкипу пбраш е слушаен, какп щуп е хпби или сппру.
Слика 6.2. Пришини за фпрмираое нефпрмални групи

Надзпрникпу мпра да биде внимауелен вп пднпс на
негпвауа ппврзанпсу сп нефпрмалниуе групи. Тие не смеау
да се игнприраау, бидејќи шесуп мпжау да бидау кприсни.
Пд друга сурана, придавајќи им премнпгу внимание, а
пспбенп на ппединциуе кпи се надвпр пд уие групи, сигурнп
ќе се предизвика недпразбираое и лпща спрабпука.
6.2.3 Групата и ппдреденипт вп неа

Да земеме на пример група пд десеу ппдредени щуп
рабпуау на една мала линија за пплнеое кпнзерви вп
фабрика за пакуваое храна. Надзпрникпу ја пценува групауа
какп една пд најпрпдукуивниуе, нп исупвременп, се плащи

дека леснп би мпжела да суапи вп щурајк.
Вп групауа има урпјца ппдредени, кпи се исклушивп
прпуив щурајк. Исуп уака, има други урпјца ппдредени, кпи,
кпга рабпуау сп други групи, се ппмалку прпдукуивни. Секпј
ппдреден вп групауа мпже да биде шису индивидуалису кпга
рабпуи сам. Нп, кпга ппдредениуе рабпуау вп група,
перспналиуеупу на групауа суанува ппсилен пд кпј билп
ппединец вп групауа. Групнипу перспналиуеу ќе се пдрази
на изгледпу и на рабпуниуе навики на разлишниуе
индивидуи, нп, ќе ги извлеше на ппврщина најдпбриуе или
најлпщиуе уенденции на ппединциуе, а ќе ги ппклппи пние
щуп не ги пправдува групауа.
Псвен упа, секпја група намеунува суандарди или
нпрми на пднесуваое на свпиуе шленпви. Нпрмиуе се
прифауени нашини на делуваое и прифауени нашини на
живееое вп групауа. Пвие нашини мпжеби и не се
најдпбриуе. Шесуп групниуе нпрми пресуавуваау прешки за
делуваое на нашин на кпј прганизацијауа или надзпрнициуе
сакаау да се рабпуи. Нп, групауа ќе ги ппддржува групниуе
суандарди. Ппединциуе, кпи нема да се прилагпдау, ќе
бидау пусуранеуи пд заеднишкиуе разгпвпри и пд
спцијалниуе акуивнпсуи. Не е невппбишаенп групауа да им
се ппдбива на пние кпи не „играау уппка“ или намернп да
им спздава ппуещкпуии вп изврщуваоеуп на рабпуауа на
ауусајдериуе.
Групиуе, фпрмалниуе или нефпрмалниуе, најшесуп
имаау неверпјауна сппспбнпсу да ги размрсуваау слпжениуе
рабпуни сиууации. За самп некплку минууи уие мпжау
пувпренп да прекинау некпе недпразбираое меду
врабпуениуе. Тие шесуп ги знаау пришиниуе за пдредени
уещкпуии щуп ги прикрива надзпрникпу. Пбишнп, уие се
свесни за лишниуе кпнфликуи меду нивниуе шленпви.
Пваа сппспбнпсу на групауа да се ппврзува на

кпнсурукуивен нашин е нещуп на щуп би мпжел да се ппупре
искуснипу надзпрник. Една сигурна уехника, а кпја ќе му
ппмпгне вп спвладуваое на прпблемиуе вп пдделениеуп, е
нарешена паруиципација.
6.2.4 Нефпрмалната група мпже да предизвика

прпблеми
Нефпрмалнауа група мпже да предизвика прпблем вп
пдделениеуп сп прганизираое пуппр на ппдредениуе, сп
збпрпви или сп мплшеое, или, пак, сп приуиспк врз пдделни
шленпви за да се придржуваау на групниуе суандарди.
Групиуе се мпќни, нп Мпќниуе нефпрмални групи се цврсуп ппврзани. Тие ги
нефпрмалниуе се
ущуе ппмпќни.
защуиууваау нивниуе лпјални шленпви и ги присилуваау
некпнфпрмисуиуе да му се придружау на мнпзинсувпуп.
Приуиспкпу мпже да биде уплку јак, щуп дури и
најзакправениуе, или псаменициуе, мпже да ги науера на
исуа линија или да ги пусурани.
Групиуе се мпќни, а нивнауа ппддрщка уреба да се
негува. Нивнпуп непријауелсувп мпже да биде
засуращувашкп. Ппради пвие пришини, мудриуе надзпрници
бараау ппмпщ пд групиуе вп ппсуавуваоеуп на дпсуижни
рабпуни цели.
6.2.5 Ппединецпт или групата?

Решиси е невпзмпжнп да се пдгпвпри на пращаоеуп:
Щуп е на првп месуп, ппединецпу или групауа? Ппзнауп е
дека групауа не е самп сума на ппединци кпи ја спшинуваау.
Ппеднешнп, секпј ппдреден мпже да биде лпјален и шесен.
Нп, вп групауа секпј ппдреден мпже да биде пплпјален кпн
инуересиуе на групауа пукплку кпн надзпрникпу. Какп
резулуау на упа, ппдреденипу мпже пп малку да ппуфрлува
вп резулуауиуе или вп квалиуеупу, акп упа е суандард кпј гп

ппшиуува групауа.
Групиуе се кплекуивнп ппјаки пд кпј билп ппединец вп
нив. Тещкп дека кпј билп ќе пдплее на приуиспкпу на
групауа за дплгп време. Тпј щуп ќе пдплее, ќе мпже и
ппнауаму да рабпуи вп пдделениеуп, нп, упј ппвеќе нема да
биде шлен на групауа. Пвие лица суануваау пупадници и
уещкп дека сп нив надзпрникпу ќе мпже да рабпуи
пувпренп и инуелигенунп, бидејќи никпгащ нема да знае
кпи суандарди или перфпрманси да им ги намеуне, дали
нивниуе или на пдделениеуп.
Слика 6.3. Однпсите меду надзпрникпт и негпвите

ппдредени кпга ппстпи нефпрмална група
Ппради пва, надзпрникпу не уреба да ги присилува
ппдредениуе да гп ппддржуваау за щуеуа на групауа. Тпј
уреба да гп прифауи факупу дека уие ќе му бидау лпјални
секпгащ кпга нивнауа лпјалнпсу нема да им спздаде
прпблеми сп рамниуе на нив (Слика 6.3).
Една пд пснпвниуе пбврски на надзпрникпу е да ги

уреуира ппдредениуе кплку щуп е мпжнп ппиндивидуалнп
без да ги псппрува преднпсуиуе на групауа вп кпјащуп
рабпуау. Рабпунауа група е прганизација щуп пшекува пд вас
да ја ракпвпдиуе и да ја суимулирауе, а не да размислувауе
за нивнипу мпрал.
1. Кпи се пришиниуе за фпрмираоеуп на
нефпрмалниуе групи?
2. Какп се манифесуира мпќуа на нефпрмалнауа
група вп пднпс на нејзиниуе шленпви?
3. Какп се манифесуира мпќуа на нефпрмалнауа
група вп пднпс на надзпрникпу?
Фирмауа „Шису меуал“ се занимава сп шисуеое на
кпрпзија пд ппврщини на разни меуални предмеуи и разни
меуални кпнсурукции. Исуп уака, пп желба на клиенупу,
фирмауа врщи и защуиуа на исшисуениуе ппврщини и
кпнсурукции сп разлишни премази.
Шисуеоеуп, пбишнп гп правау мащински сп уппуреба на
кварцен песпк или сп шелишни уппшиоа. За уаа намена има
ппсебни кпмпри за рабпуа сп пбезбедена циркулација на
свеж впздух и на песпкпу или уппшиоауа.
За главниуе пперации, какп шисуеоеуп и нанесуваоеуп
на защуиуниуе премази, а и за други ппмалку важни, мнпгу
е важнп прпизвпдсувпуп на кпмпримиран впздух. За уаа
цел, вп ппсебна прпсуприја има инсуалиранп два рпуациски
кпмпреспра сп гплем капациуеу, а низ ппгпниуе има
инсуалиранп цевкпвпден развпд на кпмпримиран впздух.
Вп фирмауа ппсупјау две пдделенија: пдделение за
шисуеое и пдделение за нанесуваое на премази.
За да мпже да се ппшне сп рабпуа и вп двеуе
пдделенија веднащ пп дпадаоеуп, ппуребнп е
кпмпресприуе да бидау вклушени 15 минууи ппранп. За
исклушуваоеуп не е ппуребнп некпе ппсебнп време. Ппради
упа щуп прпсупријауа сп кпмпреспри е изградена веднащ дп
ппгпнпу за шисуеое, а ущуе ппвеќе ппради упа щуп вп
ппшеупкпу не ппсупеще пдделениеуп за премази,
вклушуваоеуп гп врщау неппсредни изврщиуели пд
пдделениеуп за шисуеое. Еден пд нив дпада 15 мин. пред
ппшеупкпу на рабпунпуп време и ги вклушува кпмпресприуе.
Надзпрникпу на пдделениеуп за шисуеое, Насуе,
забележа дека вп ппследниуе некплку дена меду негпвиуе
ппдредени има некакпв немир, нещуп се щущка.
Вп уекпу на рабпунипу дпгпвпр, щуп гп правеще Насуе

секпе уурп, на ппшеупкпу на рабпунпуп време, упј кпнешнп
сакаще да знае вп щуп е рабпуауа.
– Кплеги – праща Насуе – дали има нещтп щтп не
сте ми гп кажале, а ве маши?
– Па, сега – пдгпвпри Пеуре – има. Ние сметаме дека
не треба самп ние да ги вклушуваме кпмпресприте. Кпга
веќе сите ги кпристиме, тпгащ сметаме дека треба
сите да ги вклушуваме.
– Да. Какп да имате правп. – пдгпвпри Насуе – Ќе
размислам, ќе разгпварам сп кплегата Миле, па ќе ве
инфпрмирам.
1. Какп би мпжела да се развива сиууацијауа, акп
Насуе не гп рещи прпблемпу?
2. Какп пвпј прпблем би мпжел да суане јадрп за
пфпрмуваое на нефпрмална група?
3. Какп уи би гп рещил прпблемпу?
4. Какп ќе гледаау на пвпј прпблем врабпуениуе вп
пдделениеуп за премаз?
Резиме
Надзпрникпу мпра да сфауи дека пригпвприуе на
негпвиуе ппдредени се пд гплема важнпсу за негп. При
рещаваоеуп на пригпвприуе, упј уреба да биде пбјекуивен.
Треба јаснп да гп спгледа гледищуеуп на ппдредениуе.
Надзпрникпу не мпра секпгащ да биде вп правп, нп
негпвиуе ппдредени пд негп пшекуваау упј да биде искрен
вп секпја сиууација, дури и акп упа знаши дека упј ќе гп
„извлеше ппдебелипу крај“. Кпга надзпрникпу ќе се сппши сп

незадпвплсувп, упј уреба веднащ да преземе акција за
надминуваое на насуанауауа сиууација.
Секпе незадпвплсувп на ппдредениуе надзпрникпу не
мпже да гп рещи. Заупа, ппдпбрп е незадпвплсувпуп да
биде спрешенп, да не се ппјави впппщуп. Тпа знаши дека
уреба да се инуервенира пред да се ппјави.
Вп пдделениеуп мпже да ппсупјау два вида групи:
фпрмални и нефпрмални. Фпрмалниуе групи ги фпрмира
надзпрникпу, а нефпрмалниуе се фпрмираау сами.
Нефпрмалниуе групи мпжау да врщау гплемп влијание врз
ппдредениуе. Пвие групи мпже да применуваау санкции
кпн свпиуе шленпви. Тие мпжау да рабпуау или за
надзпрникпу или прпуив негп, щуп ќе зависи пд негпвипу
пднпс кпн нив.
Надзпрникпу мпра да внимава на пднпспу сп
нефпрмалниуе групи. Нив не смее да ги игнприра, бидејќи
шесуп мпжау да бидау кприсни. Нефпрмалнауа група мпже
да предизвика прпблем вп пдделениеуп сп прганизираое
на пуппр на ппдредениуе на разни нашини.
Кплекуивиуеупу на групиуе е ппјак пд кпј билп
ппединец вп нив. Кпј билп нејзин шлен уещкп ќе пдплее на
нејзинипу приуиспк за ппдплгп време. Тпј щуп ќе пдплее и
ппнауаму ќе рабпуи вп пдделениеуп, нп упј ќе биде
пупадник за групауа. Надзпрникпу не уреба да ги присилува
ппдредениуе да гп ппддржуваау на щуеуа на групауа. Тпј
уреба да гп сфауи дека уие ќе му бидау лпјални секпгащ кпга
нивнауа лпјалнпсу нема да им спздаде прпблеми сп
рамниуе на нив.
1. Пригпвпр 4. Група
2. Пдгпвпр 5. Фпрмална
3. Незадпвплсувп 6. Нефпрмална
1. Щуп мпже да прави надзпрникпу сп пригпвприуе
кпи не мпже да ги рещи?
2. Каква е врскауа меду пригпвприуе на неппсредниуе
изврщиуели и прпдукуивнпсуа на пдделениеуп?
198 Спветуваое на ппдредени сп прпблеми вп рабптеоетп
7.
СПВЕТУВАОЕ НА ППДРЕДЕНИ
СП ПРПБЛЕМИ ВП РАБПТЕОЕТП
Пп спвладуваоетп Прашања за насочување:

- ќе ги разберещ 1. Зпщтп надзпрникпт треба правилнп да знае да
пришиниуе за ппстапува сп ппдредени кпи имаат прпблеми вп
ппјавуваое на
прпблемиуе вп рабптеоетп?
рабпуеоеуп;
2. Какп мпже надзпрникпт да најде прганизација вп
- ќе гп сфауищ
нашинпу на кпја нема неппсредни изврщители сп прпблеми вп
спвеууваое на рабптеоетп?
ппдредениуе сп
прпблеми вп 3. Какп надзпрникпт мпже да им ппмпгне на
рабпуеоеуп; свпите ппдредени кпи имаат прпблеми вп рабптеоетп?
- ќе гп наушищ
нашинпу на
спвеууваое на
ппдреден кпј е Врабпуени сп прпблеми вп рабпуеоеуп мпжау да се
алкпхплишар; најдау вп сиуе прганизации. Тие прпблеми мпжау да бидау
- ќе пукриещ зпщуп разлишни. На пример: ппсупјанп дпцнеое, намернп крщеое
пва спвеууваое е
рабпуа на
на правилауа, ппсупјанп караое сп надредениуе и сл. Псвен
надзпрникпу; вакви има и ппмалку забележиуелни фпрми, какп на
- ќе мпжещ да ги пример: загубена сампдпверба, алкпхплишари,
иденуификуващ уаблеупмани, ппседнаупсу сп рабпуауа и сл.
специфишниуе
знаци на ппдреден Лишниуе прпблеми на ппдреденипу суануваау грижа
сп прпблеми; на надзпрникпу кпга негпвпуп псуваруваое ќе суане
незадпвплиуелнп. Вп упј слушај, упј ппдреден преусуавува
наведещ щесуе
правила на прпблем и за себе и за надзпрникпу. Пбишнп, пва впди кпн
спвеууваое на жалби и дисциплински ппсуапки.
ппдредениуе сп
прпблеми вп Вп вакви сиууации, надзпрникпу е плеснуваш на
рабпуеоеуп. рабпуиуе, пднпснп упј е спвеууваш. Тпј ппвеќе слуща пукплку
щуп збпрува. Тпј не ги прпсудува лишниуе прпблеми на

ппдреденипу, ууку ппмага да се пслпбпдау приуиспциуе щуп
влијаау при псуваруваоеуп.
На свпиуе ппдредени надзпрникпу мпже да им
ппмпгне сп упа щуп ќе ги инфпрмира кплку мнпгу нивнауа
спсупјба влијае врз рабпуауа и дп кпга прганизацијауа мпже
да уплерира. Разгпвпрпу за спвеууваое е наменеу да му
ппмпгне на ппдреденипу да си плесни.
Кај ппдредениуе сп прпблеми сп алкпхплпу, е гплем и
дплгпрпшен прпблем за надзпрникпу. Нп, надзпрникпу сп
спвеууваое мпже да ппмпгне мнпгу ппвеќе пукплку
сппругауа, мајкауа или спцијалнипу рабпуник.
За рабпуауа е мнпгу важнп надзпрникпу да ги
преппзнае симпупмиуе на пднесуваое на ппдреденипу сп
прпблеми пред да дпјде дп знашиуелнп намалуваое на
резулуауиуе пд негпвауа рабпуа. Заупа, надзпрникпу уреба
да биде сурушен вп преппзнаваое на симпупмиуе и да се
пднесува сп разбираое кпн нив.
Немаще ппминауп ни еден шас пд ппшеупкпу на
рабпунп време, а Андреј ппминуваще пп вупр пау низ
ппгпнпу и ги набљудуваще негпвиуе ппдредени, кпи
рабпуеа на разлишни мащини. И ппвупрнп забележа дека
Тпни, кпј рабпуи на пресауа щуп ги пресува сураниуе на
менувашкауа кууија, делува умпрнп, заспанп.
– Нещтп не вп ред сп Тпни, – заклуши Андреј вп себе –
ајде да видам щтп е.
– Тпни, денес какп да не ти се сите на брпј – ппшна
Андреј – вп щтп е рабптата?
– Шефе, какп да ти кажам, ми се спие, срцетп ми

спие – му пдгпвпри Тпни.
– А щтп, заседнавте некаде дп дпцна, или нещтп
слишнп – прпдплжи да се инуересира Андреј.
– Мпжеби тпа би билп ппдпбрп – прпдплжи Тпни –
нп, не е. Малешката цела нпќ, дп зпри, не мпжеще да се
смири. Кенкаще, плашеще, па јас и сппругата се менувавме
цела нпќ. Шефе, акп ми веруващ, пкп не сум склппил цела
нпќ.
Андреј знаеще дека Тпни има некплкумесешна ќерка.
Размисли пкплу упа дека Тпни е редпвен и испплниуелен,
дека сп негп секпгащ леснп се разбирал и дека Тпни немал
ппуещкпуии вп изврщуваоеуп на рабпуниуе задаши.
Еднпсуавнп, упј е задпвплен пд негпвауа рабпуа и пд
негпвпуп пднесуваое.
Пд друга сурана, Тпни рабпуеще на преса, шиј уред за
безбеднпсу вшера ппшна да ппкажува несигурнпсу вп
рабпуауа, пднпснп ппвременп ппшна да зауајува. За денес
беще дпгпвпренп да се ппправа. Пресауа сама пп себе, а
пспбенп сп вакпв уред за безбеднпсу, е ппасна мащина.
– Не смеам да гп пставам да рабпти, мпже мнпгу
леснп да се ппвреди – размислуваще Андреј.
Врз пснпва на ваквпуп размислуваое Андреј дпнесе
пдлука.
– Тпни, слущај ваму – реше Андреј. – Ппради твпја
безбеднпст сметам дека денес не треба да рабптищ. Оди
си дпма и наспиј се. Јас ќе евидентирам дека синпќа си ми
се јавил дека денес нема да мпжещ да дпјдещ на рабпта.
7.1 Ппдредени сп прпблеми вп рабптеоетп
7.1.1 Пришини и ситуации за ппјава на прпблеми

вп рабптеоетп
Прпблемиуе, вп псуваруваоеуп на задашиуе на
ппдредениуе, шесуп мпжау да бидау припищани на лишниуе
факупри щуп ги машау, нп исуп, уака мпщне шесуп се и
прпблеми щуп прпизлегуваау пд рабпуауа. Тука, првп мпже
да биде рабпунпуп месуп кпе не пдгпвара на ппсуавениуе
суандарди на брпј и квалиуеу, и вупрп, пднесуваоеуп щуп
дпведува дп прекинуваое или дп нарущуваое на
нпрмалнпуп изврщуваое на пперацииуе.
Пбишнп пвие прпблеми се јавуваау кај ппдредени щуп
имаау прпблеми сп прилагпдуваое на рабпунипу сп
дпмащнипу живпу. Вп уие перипди псуваруваоеуп на
рабпуниуе задаши мпже да урпи, нп вппбишаенп пва е
привремена спсупјба и нивнпуп псуваруваое набргу се
Неуспгласенпсуа на враќа вп нпрмала.
приваунипу сп
прпфесипналнипу Ппсупјау мнпгу врабпуени кпи се пспбенп
живпу е најгплемипу шувсувиуелни на сурес. Кај нив падпвиуе и псуваруваоауа вп
извпр на прпблеми
вп рабпуеоеуп. рабпуауа се длабпки и дплгпурајни. Најверпјаунп, уие се
измашувани пд лишни прпблеми или сп сиууации вп нивнипу
живпу щуп мнпгу гп пуежнуваау прилагпдуваоеуп. Пвие
врабпуени мпжеме да ги ппищеме какп врабпуени сп
прпблеми. Кпга пваа спсупјба урае ппдплгп, ппверпјаунп е
дека уаа лишнпсу има прпблем пд емпципнална, а не пд
физишка прирпда. Ппради упа, за уаа лишнпсу збпруваме
какп за емпуивнп впзнемирена лишнпсу. Надзпрнициуе
мпра да наушау какп да ппсуапуваау сп ппдредениуе шии
уещкпуии вп прилагпдуваоеуп кпн емпципналниуе
прпблеми се самп привремени и сп пние шии прпблеми вп
прилагпдуваоеуп се ппсупјани.
Врабпуени сп вакви прпблеми мпжау да се најдау на

разни месуа и вп секакпв вид. Некпи пд нив ппсупјанп
дпцнау, некпи намернп ги крщау правилауа, некпи
ппсупјанп се караау сп надредениуе, а некпи, пак,
еднпсуавнп правау прпблеми. Тие, исупуака, мпжау да се
јавау вп ппнезабележиуелни фпрми, какп на пример,
лишнпсуи кпи ја загубиле сампдпвербауа, алкпхплишари,
уаблеупмани, па дури и лишнпсуи ппседнауи сп рабпуауа.
Симпупмиуе на емпципналниуе прпблеми мпжау да се
ппјавау и непшекуванп дури кај најнпрмалнипу и кај
Грижа на најсуабилен врабпуен.
надзпрникпу е Лишниуе прпблеми на ппдреденипу суануваау грижа за
изведбауа на
негпвиуе ппдредени. надзпрникпу кпга псуваруваоеуп на ппдреденипу, кпј има
прпблеми, суанува незадпвплиуелнп. Вп упј слушај, упј
ппдреден преусуавува прпблем и за себе и за надзпрникпу.
Пбишнп мнпгу пд нив суануваау предмеу на жалби и
дисциплински ппсуапки.
Псвен пвие ппсупјау и друг вид на врабпуени, кпи
премнпгу рабпуау, и за нив велиме дека се зависни пд
рабпуауа. За да ги спкријау длабпкиуе емпуивни прпблеми и
ппнекпгащ висуинскиуе дпмащни уещкпуии, уие се
„закппуваау“ вп рабпуа. Тпа е фпрма на бегсувп пд
реалнпсуа. Тпа им ппмага да ги забправау, за нив,
нерещливиуе прпблеми. Тещкпуија, пд гледна упшка на
надзпрникпу, е упа дека рабпуауа на зависнициуе пд рабпуа
е шесуп непрпдукуивна. Парадпксалнп, кплку пвие
врабпуени суануваау ппвредни, уплку ппвеќе упа им преши
на нивниуе псуваруваоа. Тие шесуп уплку ја разбрануваау
канцеларијауа или пдделениеуп, щуп спсема ја пппрешуваау
рабпуауа на свпиуе спрабпуници. За надзпрникпу е уещкп да
гп преппзнае ваквипу ппдреден. Пбишнп, уие се врабпуени
сп виспк мпрал, амбиципзни, инуелигенуни, шесни и
непбишнп приврзани кпн нивнипу рабпупдаваш. На ппвиспки
нивпа, упа се врабпуени кпи ја препплнуваау акушануауа сп

неппуребна рабпуа за навешер или преку викендиуе. Тие
сурадаау пд нервпзи и депресии и најшесуп нема да гп
ппслущаау спвеупу да рабпуау ппсмиренп. Ним им е
ппуребна прпфесипнална уерапија щуп има за цел да им гп
згплеми сампразбираоеуп, флексибилнпсуа и креауивнпсуа.
Мпщне е важнп, надзпрникпу да ги преппзнае
симпупмиуе на пднесуваое на ппдреденипу сп прпблемиуе
пред да дпјде дп знашиуелнп ппадаое вп негпвпуп
псуваруваое.
7.1.2 Специфишни знаци на пднесуваое на

ппдреден сп прпблеми вп рабптеоетп
Ненадејна прпмена вп пднесуваоетп. Спуир имаще
навика да свирка на рабпуа. Вп ппследнп време не гп прави
упа. Щуп не е вп ред?
Препкупација. Силвана не слуща кпга ѝ се збпрува.
Шесуп изгледа какп да е вп магла. Кпга некпј ќе успее да ѝ гп
привлеше вниманиеуп, уаа вели дека сигурнп била
замислена. Дали нещуп серипзнп ја маши?
Раздразливпст. Тпщп е ифриу луу денпвиве. Дури и
негпвиуе суари другари му се ургаау пд паупу, а ппранп не
беще уакпв.
Згплемен брпј на несреќи. Ефуим денес пак си гп
ппвреди кпленпуп, упа е непбишнп. Сè дп пред пеу недели
упј немаще ниуу гребнауинка.
Згплеменп птсуствп пд рабпта. Миура ппшнува да
суанува прпблем. Уурпвп пак не дпјде на рабпуа. Мпра да се
супри нещуп да се смени упа.
Згплемен зампр. Марија впди шису живпу и е дпбра
неппсредна изврщиуелка. Вп ппследнп време се жали дека
суалнп е измпрена. Дали упа е физишки или е загрижена

ппради нещуп?
Алкпхпл. Бранкп денес беще уплку мамурен на
мащинауа, щуп упа беще жалнп, а негпвипу здив мпжеще да
пнесвесуи некпгп.
Намалена прпдуктивнпст. Таоа има забавенп
рабпуеое без никаква пришина.
Тещкптии при ушеоетп. Перп има прпблеми при
прилагпдуваоеуп кпн нпвиуе задаши.
Злпупптреба на супстанци. Даркп изгледа какп да не е
уука вп ппследнп време. Има уещкпуии вп изврщуваое на
ппследнауа задаша. Или е уплку впзбуден щуп не мпже да се
скпнценурира или лежи млиуавп преку масауа.
7.1.3 Спветуваое на ппдреден сп прпблеми вп

рабптеоетп
На ппдреденипу сп прпблем, надзпрникпу единсувенп
Надзпрникпу е вп
мпже да му ппмпгне сп впсппсуавуваое на аумпсфера на
улпга на спвеуник разбираое. Првп, упј мпра да гп убеди дека се пбидува да
кпј ги плеснува му ппмпгне да ја задржи свпјауа рабпуа. Надзпрникпу не
рабпуиуе.
бара нашин да гп казни или изгпвпр да гп пупущуи пд
рабпуа. Не ппсупи присуап кпјщуп мпже ппвеќе да гп
ппвреди ппдреденипу сп емпуивни прпблеми, пукплку
надзпрникпу да му реше „Или дпведи се вп ред или ќе бидещ
птпущтен”.
Улпгауа на надзпрникпу е да ги плеснува рабпуиуе. Тпј
не гп управува или кпнурплира прпцеспу, упа гп прави
ппдреденипу. Надзпрникпу ппвеќе слуща пукплку щуп
збпрува. Тпј не криуикува и не се расправа. Тпј не ги
прпсудува лишниуе прпблеми на ппдреденипу. Тпј ппмага
самп да се пслпбпдау приуиспциуе щуп влијаау ппвраунп
при псуваруваоеуп. Акп спвеууваоеуп е успещнп,

ппдреденипу гп рещава прпблемпу. Надзпрнициуе уреба да
бидау експеруи вп преппзнаваоеуп на пвие прпблеми и да
се пднесуваау сп разбираое кпн нив.
Надзпрникпу на најдпбар мпжен нашин мпже да гп
спвеуува ппдреденипу, акп вп разгпвпрпу ги следи пвие
щесу правила:
 Внимауелнп да слуща сè щуп има да каже
ппдреденипу пред да се даде кпменуар.
 Да се впздржува пд криуикуваое или пд нудеое
брзи спвеуи вп врска сп прпблемиуе на
 Да не се расправа сп ппдреденипу щуп гп спвеуува.
 Да се даде целпснп внимание на ппдреденипу сп кпј
се разгпвара.
 Да се слущаау ппвеќе пд пбишни збпрпви кпга
ппдреденипу збпрува. Да се разбере дали упј се
пбидува да каже нещуп ппдлабпкп пд пна какп щуп
изгледа.
 Да се дпзвпли ппдреденипу да гп впди уекпу на
разгпвпрпу.
Не уреба да се пшекуваау резулуауи веднащ. Никпгащ
да не се меща разгпвпрпу за спвеууваое сп некпја друга
акција щуп уреба да се преземе, на пример,
дисциплинираое. Така, Даркп пп шеувруи пау вп месецпу
дпцни. Сппред правилауа упј мпра да биде казнеу сп 10% пд
плауауа. Кпга надзпрникпу ќе збпрува сп негп за
дисциплинскауа казна уреба да биде пфицијален. Негпвауа
задаша пвде е да ја ппкаже врскауа ппмеду упа щуп упј
преухпднп гп суприл и упа щуп му се слушилп.
Акп Даркп е дпбар рабпуник, надзпрникпу ќе сака да
му ппмпгне. Вп упј слушај, надзпрникпу уреба да направи
разгпвпр за спвеууваое и упа вп време ппсебнп пдбранп за

уаа цел. Ппдпбрп е уаквипу разгпвпр да гп направи пред упј
да биде казнеу дисциплински.
Разгпвпрпу за спвеууваое е наменеу да му ппмпгне на
ппдреденипу за да му пплесни, пднпснп да ги ургне грижиуе
пд свпјпу грб. Не е важнп дали разгпвпрпу е вп врска сп
прпблемпу кпј упј му гп спздава на надзпрникпу на рабпуа.
Тпа ќе му се исплауи на надзпрникпу пукакп ппдреденипу ќе
суекне дпверба кај надзпрникпу. Искусувпуп ппкажува дека
упа се слушува самп акп надзпрникпу е урпелив. Се разбира,
упа нема да функципнира сп секпј ппдреден, нп сп најгплем
Надзпрникпу дел пд нив ќе функципнира.
секпгащ збпрува
самп за За разгпвпр сп ппдреденипу уреба да се најде уивкп
псуваруваоеуп на месуп каде щуп нема да има прекинуваое или
задашиуе и упј
никпгащ не ппшнува прислущуваое пд другиуе. Надзпрникпу уреба да се пбиде
да збпрува за да му ппмпгне на ппдреденипу да се ппущуи, а не да гп
лишниуе прпблеми испиуува. Акп Весна суанала прпблем, надзпрникпу мпже да
на ппдреденипу.
ја впведеуе вп разгпвпр дпкплку реше нещуп какп пва: „Дали
си забележала дека брпјпт на нарашките щтп ги дпбивме
е згплемен? Тпа знаши ќе имаме рабпта за дплгп време.
Тпа најверпјатнп ќе бара и некпи прпмени. Какп тпа ќе
влијае на рабптата на твпетп рабптнп местп? Какви
прпблеми ќе спздаде тпа?”
Спвеууваоеуп на ппдреденипу пдзема време. Кај
некпи разгпвпри 15 - 20 минууи, кај други мнпгу ппвеќе, а
кај некпи мпже да суане вппбишаен дел пд пднпспу на
надзпрникпу сп негп. Ппради пва, мнпгу е важнп навреме
да се забележи ппдреденипу сп прпблеми и да се преземау
кпрекуивни акции, дпдека сè ущуе надзпрникпу мпже да им
ппмпгне сп најмалп урпщеое на негпвпуп време. Тпј не
мпже да супри мнпгу за 15 минууи, нп акп има самп уплку
на распплагаое и упа е мнпгу ппвеќе пд нищуп. Акп не
другп, упа му ппкажува на ппдреденипу дека надзпрникпу е
загрижен за прпблемпу. Идеалнп би билп разгпвпрпу да

урае 45 минууи дп еден шас.
Надзпрникпу, за да ги преппзнае ппдредениуе на кпи
им уреба ппмпщ, уреба да ги бара следниве ури главни
знаци: крајнпсуи, нервпза и нервен слпм.
Крајнпсти. Лишнпсуа, кпја пбишнп е срамежлива, ущуе
ппвеќе се ппвлекува вп себе. Пние, пак, щуп се спцијалнп
акуивни гп правау упа сп ущуе ппгплема жар.
Нервпза. Акп пукажуваоеуп или акуивнпсуиуе не
ппмагаау, ппдреденипу мпже да ппшне да паниши, крајнп
впзбуден и да суане црвен вп лицеуп, уещкп да дище, да се
ппуи или да суане крајнп напнау.
Нервен слпм. Акп ппдреденипу е несппспбен да се
справи сп нервпзауа, упј мпже да преурпи нервен слпм и да
суане несппспбен да ги кпнурплира мислиуе, шувсувауа и
акцииуе. Ппшнува да размислува ираципналнп. Тпа щуп гп
прави нема никаква смисла. Емпцииуе мпжау да суанау
ираципнални. На пример, уреднауа лишнпсу да суане
неуредна, а уивкауа лишнпсу бушна.
Надзпрникпу мпже да им биде пд ппмпщ самп сп упа
щуп ќе им суави дп знаеое кплку мнпгу нивнауа спсупјба
влијае врз рабпуауа и кплку пд упа прганизацијауа ќе
уплерира. Надзпрникпу уреба да ппнуди барем нещуп
кпнкреунп сппред кпещуп ппдреденипу ќе се впди вп свпиуе
акуивнпсуи. На пример, „Сфаќам дека вас нещтп ве маши и
затпа ќе бидам задпвплен сп ващетп сегащнп
пстваруваое некплку недели. Нп, акп и пп тпј рпк тпа не
се ппдпбри, ќе мпраме да најдеме некаквп рещение.“
Акп ппдреденипу дпбрпвплнп му гп предпши
прпблемпу на надзпрникпу, упј најмнпгу мпже да му
ппмпгне сп упа щуп ќе гп спслуща. Тпа е мнпгу ппуещкп
пукплку щуп изгледа. Слущаоеуп уреба да преусуавува
слущаое без даваое прпценки, без прекинуваое, спвеуи,

упаусува, рещенија или прпппведи.
1. Кпи се пришиниуе за ппјавуваое на прпблеми вп
рабпуеоеуп на некпи ппдредени?
2. Какп надзпрникпу ќе преппзнае ппдреден сп
прпблеми вп рабпуеоеуп?
3. Кпн кпи правила надзпрникпу уреба да се
придржува кпга спвеуува ппдреден сп прпблеми вп
рабпуеоеуп?
4. Кпи се пснпвниуе спвеуи при спвеууваое на
врабпуен щуп има прпблем сп алкпхплпу?
7.2 Прпблеми вп рабптеоетп ппради

зависнпсти
Надзпрнициуе сè ппвеќе имаау рабпуа сп
прпблемауишни ппдредени кпи се зависници пд некпи
супсуанци. Кај нас најшесуп упа е алкпхплпу, а вп ппследнп
време и дрпгауа. Щуп мпже да супри надзпрникпу за уакпв
ппдреден? Щуп и да прави, упа уреба да гп прави пплека и
преупазливп. Не се алкпхплишари сиуе щуп пијау. Кплку
ппвеќе некпј пие ппверпјаунп е дека нема да признае дека
не мпже да се кпнурплира сп алкпхплпу. Алкпхплишарпу е
ущуе еден вид ппдреден сп прпблеми, самп щуп негпвипу
слушај е мнпгу серипзен и нему му уреба прпфесипнална
ппмпщ. Најмнпгу щуп мпже да направи надзпрникпу е да гп
преппзнае вп негпвиуе рани фази. Тпгащ уреба да ја суекне
негпвауа дпверба на ису нашин какп и сп пнпј ппдреден щуп
има пбишни прпблеми. Целуа на надзпрникпу е да пбезбеди
безбеднпсу на рабпуа и да ппмпгне сп упа щуп ќе збпрува за
прпблемиуе.
7.2.1 Ппстапуваое сп ппдреден за кпгп се мисли

дека е алкпхплишар
Алкпхплпу бара ппсебен нашин на спвеууваоа и еве
некплку спвеуи:
 Без извинуваое на ппдреденипу, за упа щуп мпра да
му се пбрне внимание за негпвипу прпблем.
Дплжнпсу на надзпрникпу е да пбезбеди ппгпднп
псуваруваое кај сиуе ппдредени.
 Пхрабруваое на ппдреденипу да пбјасни зпщуп има
ппадаое на псуваруваоеуп, присусувпуп на рабпуа и
зпщуп му е сменеуп пднесуваоеуп. Пва мпже да
даде мпжнпсу да се испиуа кприсуеоеуп на

алкпхплпу.
 Да не му се налага на ппдреденипу да гп намали
пиеоеуп, бидејќи алкпхплишарпу на ппшеупкпу мпже
да ги кпнурплира свпиуе навики вп врска сп
алкпхплпу.
 Надзпрникпу да не дпзвпли да гп заведау
изгпвприуе за пиеоеуп какп, на пример, прпблеми
вп семејсувпуп, финансиски прпблеми и сл. Негп гп
инуересира упа щуп упј пие и какп упа влијае врз
рабпуауа, пднесуваоеуп и присусувпуп на рабпуа.
Улпгауа на Треба да се има на ум дека и на aлкпхплишарпу,
надзпрникпу вп
спвеууваоеуп на
какп и на секпј друг бплен шпвек, уреба да му се
врабпуениуе кпи даде мпжнпсу за лекуваое.
имаау прпблем сп
алкпхплпу мпже да
 Ппуенцираое дека пснпвнауа грижа на надзпрникпу
биде пресудна. е слабпуп псуваруваое и пднесуваое на
ппдреденипу. Надзпрникпу цврсуп мпже да изјави
дека, акп не дпјде дп ппдпбруваое, ќе бидау
преземени админисурауивни мерки какп, на
пример, пупущуаое или суспензија.
 Да се даде на знаеое на ппдреденипу дека упј уреба
да пдлуши дали ќе прифауи ппмпщ .
Надзпрникпу мпже мнпгу ппвеќе, пукплку сппругауа,
мајкауа или спцијалнипу рабпуник, да гп наведе
ппдреденипу да присуапи кпн лешеое. Треба да му се даде
секпја мпжнпсу да заппшне сп лешеое, нп, уреба да му се
суави јаснп дп знаеое дека мпра да спрабпуува или дека ќе
ја изгуби рабпуауа. Пва се ппкажалп какп ппефекуивнп
пукплку губеоеуп на пријауелиуе или семејсувпуп.
7.3 Намалуваое на птсуствата сп

спветуваое на ппдредените
Пдредени видпви на пусусувуваое пд рабпунп месуп,
мпжау да се намалау сп спвеууваое на ппдредениуе.
Суауисуишки, пришиниуе за пусусувп изгледаау вака: 60% пд
сиуе пусусувува имаау пришини вп серипзни или хрпнишни
бплесуи, 20% вп акууни или крауки бплесуи (грип), 10%
ппради мали незнашајни бплесуи (насуинка) и
препсуанауиуе 10% се шувсувуваау напплнп дпбрп, нп се
правау бплни за да земау слпбпден ден.
Спмниуелни се ппследниве две групи. Индусурискиуе
психплпзи ја нарекуваау нивнауа бплесу „дпбрпвплнп
пусусувуваое”. Кај мнпгу луде упа е длабпкп вкпренеуп, а
пспбенп е забележливп кај ппмладиуе врабпуени.
Без пглед за упа каква е пришинауа, надзпрникпу мпже
да придпнесе за намалуваое на пусусувауа сп:
 зацврсууваое на правилауа вп врска сп нив;
 дпследнп применуваое на казниуе;
 пбиди да се пукријау пришиниуе ппради кпи
рабпуникпу шесуп пусусувува.
Мнпгу е важнп на секпј слушај брзп да се реагира. Кпга
се разгпвара сп ппдреденипу за прпблемпу, уреба да му се
дпзвпли да ги пбјасни свпиуе реакции на рабпуауа, на
негпвиуе спрабпуници, на услпвиуе на рабпуа, на видпу на
пбука щуп гп има. Сп упа, надзпрникпу избегнува
ппдреденипу да има преусуава дека упј гп пбвинува негп. Да
не се забправи важнпсуа на задпвплсувпуп сп рабпуауа вп
вакви сиууации. Физишкиуе рабпуни услпви изгледа немаау
гплема важнпсу, щуп е зашудувашки. Вп мнпгу прганизации,
испиууваоауа ппкажуваау мали разлики вп пусусувауа меду
валканиуе, непријауни и шисуиуе дпбрп псвеулени рабпуни
месуа. Најдпбар ефеку вп намалуваоеуп на пусусувуваоеуп

има блискпсуа на рабпунипу уим, негпвауа хпмпгенпсу и
спсупјбауа на негпвипу мпрал.
Успехпу пд спвеууваое за намалуваое на
пусусувуваоауа зависи пд пришиниуе за ппединешниуе
пусусува. Ппдплу се наведени најшесуиуе пришини.
Ппдредени кпищтп ппстпјанп птсуствуваат. Тпа се
луде кпи не мпжау да урпау приуиспк на рабпуа или дпма и
најшесуп уие се првиуе кандидауи за спвеууваое. Нп, првп,
уие мпра да суанау свесни за ппследициуе пд нивнпуп
пусусувп. Нивнауа навика е пбишнп дплга и за измена уреба
да се врщи приуиспк уие да дпадаау на рабпуа.
Ппдредени кпи птсуствуваат за да нащтетат. Тие се
пние кпищуп намернп не дпадаау на рабпуа и се надеваау
дека на надзпрникпу ќе му биде непријаунп щуп е сам. Тпа
се најверпјаунп емпуивнп расурпени луде и ним им уреба
прпфесипнална грижа.
Ппдредени кпи птсуствуваат ппради друга рабпта.
Тие се пние кпи рабпуау ппвеќе рабпуи. Шесуп се премнпгу
измпрени за да дпјдау на рабпуа или, пак, рабпунпуп време
им се ппклппува сп другиуе нивни рабпуи. Вп вакви слушаи
ппдпбрп е сп нив пувпренп да се разгпвара, а не да се
спвеууваау. Кпга ќе дпјде дп намалуваое на псуваруваоеуп,
ппдреденипу мпра да се пдлуши за една пд рабпуиуе.
Ппдредени кпи ппнекпгащ птсуствуваат, а имаау
ппвеќе пусусува пд другиуе. Нивниуе пусусува се легални,
нивниуе бплесуи се висуински, нивниуе прпблеми шесуп се
привременп ненадминливи. Пвие ппдредени заслужуваау
мещавина на спшувсувп, разбираое и спвеу. Тпгащ, мпжеби,
е време надзпрникпу да се ппгледне вп пгледалп. Дали упј
придпнесува за пусусувауа сп упа щуп не дава дпвплнп
ппддрщка и пбука?
Накраукп, најверпјаунп надзпрникпу мпже да им

ппмпгне на лудеуп кпищуп пусусувуваау ппради следниве
пришини:
 пдеоеуп на рабпуа е прпблем, висуински или
замислен;
 приуиспциуе надвпр пд рабпуа се уплку силни щуп ја
слабеау вплјауа на ппдреденипу да пди на рабпуа;
 ппдреденипу леснп ппупада ппд влијанија;
 рабпуауа изгледа дпсадна и непривлешна;
 пднпсиуе на рабпунпуп месуп се непријауни;
 ппсупјау прпблеми надвпр пд рабпуауа, грижа за
децауа, серипзна бплесу, судски ппвик, за кпи бара
веднащ да им се пбрне внимание;
 пусусувуваоеуп или дпцнеоеуп суаналп навика.
Пд друга сурана, надзпрникпу ќе има уещкпуии при
ппмагаоеуп на ппдредениуе кпищуп се пусууни пд следниве
пришини:
 рабпуауа или плауауа, ппдреденипу мнпгу не гп
привлекуваау;
 задпвплсувауа надвпр пд рабпуауа ппвеќе гп
привлекуваау ппдреденипу;
 ппдреденипу намернп пусусувува за да ѝ нащуеуи на
1. На кпј нашин надзпрникпу уреба да гп спвеуува
ппдреденипу кпј има прпблем сп алкпхплпу?
2. Сп кпи мерки надзпрникпу мпже да ги намали
пусусувауа на свпиуе ппдредени?
Дпдека си ја суаваще каруишкауа за иденуификација вп
паришникпу, Максим, кпј беще ракпвпдиуел на пдделениеуп
за рещаваое вп ппдрашнауа единица на ПИФМ, забележа
дека Супјан, службеник за рещаваое на суарпсни пензии вп
негпвпуп пдделение, има ппуещкпуии сп ппминуваое на
иденуификациска каруишка низ апараупу за пушиууваое. Не
мпжеще да ја прпвлеше низ прпцеппу. Какп да му се уресеа
рацеуе.
Максим знаеще дека Супјан и Пеуре, кпј исуп уака
рабпуеще вп пваа ппдрашна единица, нп вп другп
пдделение, се спседи. Исуп уака, имаще забележанп дека
на рабпуа некпгащ дпадаа заеднп, а ппнекпгащ пдвпенп.
Кпга дпадаа пдвпенп, Супјан дпадаще ппсле Пеуре.
Максим рещи да се распраща кај Пеуре. Вп неврзан
разгпвпр вп хпдникпу упј разбра дека Супјан ппвременп
науурп првп наминува вп кафеанауа „Мал пдмпр“, на
„гаргара“ па ппупа влегува вп авупбус.
Максим веќе знаеще дека Супјан прави мнпгу
прппусуи и грещки вп рабпуеоеуп. Знаеще и дека
ппвременп науурп, пспбенп вп ппнеделник, кпга ќе дпјдеще
на рабпуа, на Супјан му се лпщеще, па си пдеще. Ппупа,
ппвеќе пауи ги зауекнуваще Супјан и негпвипу кплега цимер
вп кавга, при щуп се ууврдуваще дека најшесуп ја
предизвикал Супјан.
Максим ги ппврза насуаниуе и сфауи дека најверпјаунп
Супјан е вп некпј суадиум на алкпхплизам. Заупа упј гп
ппвика Супјан вп негпвауа канцеларија на разгпвпр. Кпга
влезе Супјан вп канцеларијауа, Максим беще сам.
– Стпјан седни, те мплам – Максим сакаще да гп
релаксира – дпбар ли си? Мпже ли да се напиеме пп еднп
кафе?
– Шефе, не сум бащ дпбар – пдгпвпри Супјан – ама, се

бутка некакп. Аааа, за кафе, паа... мпже. Самп, не мпже да
се пущи тука.
– Види, Стпјан, - ппшна Максим – директпрпт ми
нафрли дека нащетп пдделение има најслаба реализација
веќе некплку месеци и дека треба да видам кпи се
пришините. Знаещ, вп пдделениетп ти имащ најмалку
рещени предмети, а и брпјпт на прерабптени предмети
кај тебе е најгплем.
– Дпбрп щефе, ама не е бащ така, – прпкпменуира
Супјан – ама да решеме дека е така. Не сакам да се
правдам, ама да знаещ дека имам мака. На два-три пати
жена ми ме изневеруваще, се скаравме, излегував пд дпма
и – каде – вп кафеана. Ппсле ми се заарни, па сега пдам
ппшестп. Дпма е пекпл, па ппнекпгащ и насабајле ќе
читнам пп една. Ја знаещ пнаа нарпдната „Клин сп клин
се избива“?
– Стпјан, те разбирам јас, нп вп рабптеоетп имащ
прпблеми, а кпи станаа и мпи прпблеми. Затпа ајде да се
пбидеме заеднишки да ги рещиме.
1. Какп би гп ппшнале разгпвпрпу?
2. Какп би гп впделе разгпвпрпу ппнауаму?
3. На щуп би пбрауиле ппсебнп внимание?
4. Щуп ќе преземеуе какп мерки?
5. Щуп ќе му предлпжиуе на Супјан?
Резиме
Прпблемиуе на ппдреденипу суануваау грижа на
надзпрникпу упгащ кпга негпвиуе псуваруваоа суануваау
незадпвплиуелни. Прпблемиуе вп псуваруваоеуп на
задашиуе на ппдреденипу шесуп мпжау да бидау припищани
на лишниуе факупри, нп мпже да бидау и прпблеми кпи щуп
прпизлегуваау пд рабпуауа. Пбишнп, пвие прпблеми се
јавуваау кај ппдреденипу кпјщуп има прпблеми сп
прилагпдуваое на рабпунипу сп приваунипу живпу. Вп
уие перипди псуваруваоеуп на рабпуниуе задаши мпже да
урпи.
За рабпуауа мнпгу е важнп надзпрникпу на време да
ги преппзнае симпупмиуе на пднесуваое на ппдреденипу
сп прпблеми. За уаа цел, упј уреба да внимава на
специфишниуе знаци на пднесуваое на ппдредениуе, какп
на пример: ненадејна прпмена вп пднесуваоеуп,
препкупација, раздразливпсу, згплемен брпј на несреќи,
згплеменп пусусувп пд рабпуа, згплемен зампр, алкпхпл,
намалена прпдукуивнпсу, уещкпуии при ушеоеуп,
злпуппуреба на супсуанци и др.
Улпгауа на надзпрникпу е да ги плеснува рабпуиуе. Тпј
спвеуува. Тпј му ппмага на ппдреденипу да се пслпбпди пд
приуиспциуе. Надзпрникпу уреба да биде експеруи вп
преппзнаваое на прпблемиуе вп рабпуеоеуп на свпиуе
ппдредени.
Надзпрникпу сè ппвеќе има прпблеми сп ппдредени
зависници пд некпи супсуанци. Такви супсуаници најшесуп
кај нас се алкпхплпу и дрпгауа. Вп вакви слушаи,
надзпрникпу мпже да ппмпгне мнпгу ппвеќе пукплку
сппругауа, мајкауа или спцијалнипу рабпуник.
Пдредени пусусувуваоа мпжау да се намалау сп
спвеууваое на ппдредениуе. Пришиниуе за пусусувуваоауа
се важни за успехпу при спвеууваоеуп.
1. Прпблем 4. Зависнпсу
2. Знаци 5. Пусусувп
3. Спвеууваое
1. Вп щуп ја гледауе разликауа ппмеду ппимиуе
„спвеууваое“ и „даваое спвеу“?
2. Дали би ви ппмпгналп присусувпуп на пријауелиуе
на ппдреденипу вп прпцеспу на спвеууваоеуп и
кплку шесуп би ги ппканувале на уакви средби?
3. Дали е ппуребнп да се спвеуува ппдреден кпј има
серипзни семејни прпблеми за кпи суе дпзнале пд
уреуи лица?
8.
ДИСЦИПЛИНИРАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ
- ќе ја разберещ
ппуребауа пд
сппшуваое сп 1. Штп се ппдразбира ппд ппимпт прпцес на
прпблемпу за брзп
делуваое; дисциплинираое?
- ќе гп сфауищ 2. Сп каква ппстапка надзпрникпт треба да гп
знашеоеуп на
навременпуп заппшне прпцеспт на дисциплинираое?
пукриваое на
прпблемпу;
3. Кпга треба надзпрникпт да заппшне сп прпцеспт
- ќе ги наушищ
на дисциплинираое?
шекприуе на
дисциплинираое; Мпже да се каже дека дисциплински ппсуапки се сиуе
- ќе ја пукриещ пние ппсуапки щуп ги презема надзпрникпу кпга негпвипу
ппуребауа
заеднишки да гп ппдреден не успева да ги ппсуигне ппсуавениуе цели или
ппминеуе суандарди или, акп не се придржува кпн правилауа вп
прпцеспу на рабпуауа. Сп нив им се ппмага на ппдредениуе и се
дисциплинираое
сп ппдреденипу; защуедува време, наппр и пари на прганизацијауа.
- ќе мпжещ да ги Навременпуп пукриваое на прпблемпу или негпвпуп
спрешуваое е најдпбар нашин да се редуцира
ппјавиуе щуп
бараау дисциплинскауа рабпуа на надзпрникпу. Ппдредениуе уреба
заппшнуваое на да ги разберау правилауа и прпписиуе на рабпунпуп месуп,
дисциплинираое ;
какп да се пднесуваау и какп да ја изврщуваау свпјауа
- ќе мпжещ да ги задаша.
наведещ важниуе Ефикаснпуп дисциплинираое е впсппсуавуваое
мпменуи пд
разгпвпрпу сп пднпс меду прпписиуе на рабпунпуп месуп и пдредуваое на
ппдреденипу. пшекуваоауа низ ппсуавениуе цели и суандарди. Тпа се
220 Дисциплинираое на ппдредените
спсупи пд следниве шекпри: нефпрмалнп спвеууваое; усна

пппмена; писмена пппмена; услпвна казна; суспензија и
пуказ. Сущуинауа е да се ппминау сиуе пвие шекпри за да се
науера ппдреденипу да гп ппправи свпеуп пднесуваое.
Прпцеспу на ефекуивнп дисциплинираое уреба да се
заппшне веднащ щупм надзпрникпу ќе забележи
пднесуваое щуп уреба да се ппдпбри. За да мпже да се
спсуане сп ппдреденипу, надзпрникпу уреба да спбере щуп
е мпжнп ппвеќе ппдаупци. Спсуанпкпу сп ппдреденипу
уреба да биде насамп и вп сиууација без емпции.
Надзпрникпу уреба да се пднесува пувпренп и дирекунп.
Акп преухпднауа дисциплинска мерка нема успех,
надзпрникпу не уреба да се двпуми да ја преземе следнауа.
Надзпрникпу мпжнп е да биде примпран да ги брани свпиуе
ппсуапки и на суд или да биде спслущуван. Пищаниуе
забелещки мпжау да бидау мнпгу важни.
Гпсппдинпу Никпла Никплпв е пснпваш, сппсувеник и
генерален дирекупр на кпмпанијауа БИК и рабпуи вп
пбласуа на меуалппрерабпуувашкауа индусурија.
Кпмпанијауа прпизведува ппрема и армауура за
хидраулишни и пневмауски склпппви щуп се вградуваау вп
разни хидраулишни и пневмауски мащини.
Гпсппдинпу Никпла Никплпв, сп делпвни парунери, а
вп придружба на некплку свпи спрабпуници меду кпи и
ппмпщникпу Трајше, ги впди гпсуиуе вп ппсеуа на
кпмпанијауа. На влезпу вп кпмпанијауа има ппруир и апарау
за кпнурпла на евиденуниуе каруишки. Тпј има евиденуна
каруишка щуп ја кприсуи редпвнп. Нп, денес, на самипу влез,
пред апараупу, ууврдил дека ја забправил дпма. Ппруирпу,
не му дпзвплува на гпсппдинпу Никплпв да влезе.
– Видете, – му се пбраќа гпсппдинпу Никплпв на

ппруирпу – јас ја забправив евидентната картишка. Се
извинувам. Дали мпжам да влезам?
– Гпсппдине, – пдгпвара ппруирпу – не мпжете да
влезете, затпа щтп правилата на служба не
дпзвплуваат влез без евидентна картишка. Жалам, нп
мпрате да имате евидентна картишка.
– Дали вие, ппртиру – упада вп дијалпгпу Трајше – гп
ппзнавате гпсппдинпт? Тпј е Никпла Никплпв, газдата на
пва пвде!
– Да, гпсппдине Трајше – му пдгпвари ппруирпу на
Трајше – јас гп ппзнавам гпсппдинпт и знам кпј е тпј, нп
правилата си се правила. Сите врабптени се дплжни да ги
ппшитуваат. А тие велат, за да влезе гпсппдинпт треба
да има евидентна картишка.
8.1 Впвед
Дисциплински ппсуапки се сиуе пние ппсуапки щуп ги
презема надзпрникпу кпга негпвипу ппдреден не успева да
ги ппсуигне ппсуавениуе цели или суандарди или акп не се
придржува кпн правилауа вп рабпуауа. Примери на
сиууации за кпищуп се презема дисциплинска ппсуапка
мпже да бидау: неппслущнпсу, шесуп пусусувп или дпцнеое,
неппшиууваое на правилауа за безбеднпсу, уппуреба на
алкпхпл или дрпга на рабпунпуп месуп, присусувп на рабпуа
сп грпзница, пусусувп без дпзвпла, непсуваруваое на
целиуе и суандардиуе, уепашка за време на рабпуауа иун.
Да се казни или да се дисциплинира ппдреден е
уещкп. Сппшуваоеуп сп неприфауливп пднесуваое на
рабпуа не е секпгащ леснп. Никпј не сака да биде
криуикуван, уака щуп непријауна рабпуа е кпга надзпрникпу
мпра да биде упј кпј на рабпуникпу ќе му каже дека упј или
уаа не ги испплнува пшекуваоауа. Впрпшем, на надзпрникпу
упа му е рабпуа, да биде защуиуник на прпписиуе.
Главна рабпуа, щуп уреба да се има предвид е дека
единсувенауа цел на прпцеспу на дисциплинираое е да се
спреши пуказпу. Негпвауа цел е хумана. Сп дисциплинауа се
ппмага на ппдредениуе и се защуедува време, наппр и пари
на прганизацијауа. Исупвременп, се избегнува ппсупјанп
врабпууваое и пбушуваое на нпви ппдредени.
Дисциплинауа, щуп дава резулуауи, ги вклушува
следниве шекпри:
 Заппзнаваое на ппдредениуе сп правилауа,
 Сппшуваое сп неприфауливпуп пднесуваое ,
 Прпцес на дисциплинираое,
 Акуивнпсуи вп прпцеспу на дисциплинираое.
8.2 Заппзнаваое на ппдредените сп

правилата
Главна цел на Навременпуп пукриваое на прпблемпу, или
пневпзмпжуваоеуп да се дпјде дп негп, е најдпбар нашин
дисциплинираое е
спрешуваое на да се редуцира дисциплинска рабпуа на надзпрникпу. За уаа
пуказпу. цел, врабпуениуе нависуина уреба да ги разберау правилауа
и прпписиуе на рабпунпуп месуп, какп и упа щуп пшекува
надзпрникпу пд нив какп да се пднесуваау за да ја
изврщуваау свпјауа задаша.
Клушпу за ефикасна дисциплина се спсупи вп
впсппсуавуваоеуп на пднпс меду прпписиуе на рабпунпуп
месуп и пдредуваое на пшекуваоауа низ ппсуавениуе цели
и суандарди. Надзпрникпу не мпже да ги казни или да ги
укпри ппдредениуе за крщеое и за неппшиууваое на
прпписиуе, акп уие не знаау дека уие ппсупјау или за
неизврщуваое на задашиуе, акп не им е кажанп щуп се
пшекува пд нив. Сепак, сп време, изгледа дека е упшнп пна
щуп се слушува на рабпунпуп месуп, а упа е дека рабпуиуе не
се јасни. „Не знаев дека вие навистина мислевте така“
или „Барем да ми пбјасневте, јас еднпставнп не сфатив
дека вие сакате тпа да е изведенп така“. Пва лиши на
суари и дпбрп ппзнауи ппплаки, нп всущнпсу уие и се уакви.
Мпжеби се без пснпва, нп акп надзпрникпу нещуп не
пбјаснил дпбрп и акп не дпбил ппуврда дека пбјаснуваоеуп
е разбранп, упј никпгащ нема да знае дека е разбран.
Дисциплинска ппсуапка не уреба да се применува акп
ппдреденипу не бил прпписнп пбушен. Пва не знаши дека на
ппдреденипу не уреба да му се пвпзмпжи да ппгрещи
нещуп без да биде казнеу.
8.3 Сппшуваое сп неприфатливп

пднесуваое
Јаснп е дека судирпу сп неприфауливпуп пднесуваое е
клуш за ефикасен припд кпн висуинауа. Најдпбрп време за
упа е щупм се види или се забележи неправилнпуп
пднесуваое. Некпја ппсуапка мпже да се види леснп, какп
щуп е уепашка или ненпсеое на защуиунп пделп. Нп, некпе
другп пднесуваое ппуещкп мпже веднащ да се ууврди.
На пример, некпј ппдреден мпже да биде пусууен
еден или два дена, а упа да не биде прпблем. Нп, акп на
Единсувен ефикасен ппдреденипу му се спберау 10 непправдани дена вп 2
нашин на месеца, упа е веќе прпблем. Исуп уака, намаленауа
пдржувааое на
прпдукуивнпсу на еден ппдреден мпжеби нема веднащ да
дисциплинауа вп
пдделениеуп е се забележи, нп щупм еднащ се спгледа веднащ уреба да се
сппшуваое сп првиуе спреши.
знаци на
неприфауливп Надзпрнициуе мпжау и да гп избегнуваау сппшуваоеуп
пднесуваое. сп прпблемпу. Пплеснп е да се ппбара друг нашин или да се
пшекува дека прпблемпу сам пп себе ќе се рещи. Пплеснп е,
исупуака, да се укине пбезбедуваоеуп на ппремауа сп цел
да се надпкнади времеуп. Нп, пукакп ќе се слуши несреќа на
рабпунпуп месуп на ппдреден, надзпрникпу најппсле ќе се
увери дека е ппдпбрп да се нпси защуиуауа при рабпуа и да
биде сè вп ред, за да биде рабпуауа ппбезбедна и сппред
прпписиуе.
Избегнувајќи ја ппуребауа пд сппшуваое сп
дисциплинскиуе прпблеми, всущнпсу, надзпрникпу
ушесувува вп пдредуваое на ппдредени кпи щуп уреба да се
пупущуау. И дпбрауа защуиуа и дпбрауа дисциплина имаау
исуи принципи: пплеснп е да се рещи ппмал прпблем ущуе
вп ппшеупкпу сп правилнп уреуираое, пукплку упј да суане
гплем прпблем. Нп, суариуе навики уещкп се менуваау.
Кпга надзпрникпу забележува дека ппдреденипу ја

врщи рабпуауа некпрекунп или ги крщи правилауа, упј уреба
веднащ да му гп каже упа. Акп упј не гп супри упа вп
сиууација кпга ппдреденипу е сигурнп свесен дека
надзпрникпу гп забележал негпвпуп пднесуваое, а сепак гп
игнприрал, грещкиуе сигурнп ќе преминау вп навика кпја
Надзпрникпу мпже ущуе ппуещкп ќе се измени. Дппущуаоеуп еден ппдреден
да ги надзира свпиуе да ги крщи прпписиуе ќе ги ппвреди другиуе ппдредени.
ппдредени самп акп
Акп еден ппдреден не нпси защуиуни шевли, а надзпрникпу
биде сп нив.
не гп забележал упа, упгащ и другиуе ппдредени мпжау да
ппшнау да не нпсау защуиуни шевли. Исуп уака, акп еден
ппдреден не ја испплни свпјауа нпрма, а надзпрникпу не гп
забележал упа, упгащ упа негауивнп ќе се пдрази на
рабпунипу мпрал вп пдделениеуп. Ппдредениуе ќе намалау
и ппшиууа кпн надзпрникпу.
Спгледуваоеуп на прпблемпу вп негпвипу ппшеупк
знаши дека надзпрникпу мпра да ги следи сиуе акуивнпсуи
на ппдреденипу. Тпа не знаши дека упј уреба да му виси над
глава вп секпј мпмену пд денпу, ууку дека уреба да биде
ппкрај ппдредениуе, барем пд време на време, дпдека уие
рабпуау. За мнпгу надзпрници упа е рабпунп месуп и нема
другп месуп каде щуп би биле. Нп, надзпрнициуе сп
канцеларии изгледа дека ппнекпгащ се заклушуваау вп
канцеларииуе и се врзуваау сп мнпщувпуп харуии и рабпуауа
сп нив. Тпа е упуален прппасу за надзпрнициуе. Акп уие не
се кај ппдредениуе, упгащ уие немаау никаква кпнурпла. А
акп уие не кпнурплира, упгащ кпј ќе кпнурплира? Акп
надзпрникпу сака да ги пукрие прпблемиуе за време кпга
уие се сè ущуе мали, упгащ мпра да биде уаму каде щуп се
ппјавуваау уие.
1. Щуп се дисциплински ппсуапки?
2. Кпја е главнауа цел на прпцеспу на
дисциплинираое?
3. Кпј е првипу предуслпв за ппшиууваое на
правилауа пд сурана на ппдредениуе?
4. Кпга, вп слушај на неприфауливп пднесуваое пд
сурана на ппдреденипу, уреба да реагира надзпрникпу?
8.4 Прпцес на дисциплинираое на

ппдредените
8.4.1 Чекпри вп прпцеспт на дисциплинираое

Ефикаснпуп дисциплинираое вклушува серија шекпри
или акуивнпсуи щуп уреба да бидау преземени за да ја
ппдпбрау рабпуауа на ппдреденипу.
Слика 8.1. Чекпри вп прпцеспт на дисциплинираое

Прганизацииуе се разликуваау меду себе сппред упа
какви шекпри ќе преземаау и ппд какви услпви. Нп,
ппвеќеуп пд нив се слишни вп применауа на следниве мерки
(Слика 8.1):
1. Нефпрмалнп спвеууваое
2. Усна пппмена
3. Писмена пппмена
4. Услпвна казна
5. Суспензија
6. Пуказ
Идејауа е низ целипу прпцес за дисциплинираое да се
направау наппри за да се науера ппдреденипу да гп ппправи
свпеуп пднесуваое. Ефикаснауа дисциплина уреба да се
применува сп пваа филпзпфија, а не казнуваоеуп на некпј
ппдреден да се смеуа какп ппсигурен нашин, иакп и двауа
факупра се нпгу важни.
Слика 8.2. Чекаое сп првипт шекпр

Веднащ щупм надзпрникпу ќе забележи пднесуваое
щуп уреба да се ппдпбри, уреба да гп заппшне прпцеспу на
ефекуивнп дисциплинираое. Акп не гп супри пва, упгащ упј
е врзан сп ппшеуни мерки на пппмена кпга прпблемпу веќе
суанал дпсуа серипзен (Слика 8.2). Тпа не е дпбра ппзиција
за надзпрникпу, ниуу за рабпуникпу щуп гп укпрува. Сиуе

пвие мерки, ќе се разгледаау на ефекуивнпуп
дисциплинираое.
8.4.1.1 Нефпрмалнп спветуваое

Пваа мерка, пбишнп се спсупи пд еднп пријауелскп
ппусеууваое на ппдреденипу дека некпј прппис не се
испплнува или некпја задаша не се изврщува. Тпј ппусеуник
ги вклушува и предлпзиуе на надзпрникпу на кпј нашин да се
изврщи прпменауа вп пднесуваоеуп. Вп зависнпсу пд
серипзнпсуа на сиууацијауа, ппнекпгащ е дпбрп
ппдреденипу некплку пауи да се ппспвеуува пред да се
ппмине на следнауа мерка. Пвпј шекпр на пријауелскп
спвеууваое и укпруваое има нефпрмална фпрма на
дисциплина и е најдпбар припд, дпкплку преку негп се
насеууваау резулуауи. Нп, акп пд негп нема резулуауи, упгащ
е време да се пди ппнауаму вп ппсуапкауа.
8.4.1.2 Усна пппмена

Пва е една забелещка пд ппфпрмален вид, упауена на
ппреденипу, и кпја знаши дека некпе ппределенп
пднесуваое е неприфауливп. На пример, - „Антпн, ние
разгпваравме пкплу фактпт дека дпцнищ на рабпта 2 - 3
пати секпја недела и се дпгпваравме какп да не дпцнищ.
Изгледаще какп да има мал напредпк за една недела, нп
пптпа, следната недела пак направи грещка. Сакам да
знаещ дека те пппменувам. Никаквп дпцнеое следната
недела и треба и ппнатаму да не дпцнищ барем три
недели. Акп не, ќе мпрам да ти изрешам писмена пппмена.“
На ппдреденипу мнпгу јаснп му се дава на знаеое
дека е пппменау. Нп, му се дава мпжнпсу да се ппправи.
Решиси секпј кпј рабпуи за живејашка, ја сфаќа разликауа
ппмеду уснауа и писменауа пппмена. Шесуппауи уснауа
пппмена е дпвплна за да предизвика прпмена вп

пднесуваоеуп.
8.4.1.3 Писмена пппмена

Писменауа пппмена не се врашува некпму еднпсуавнп.
Надзпрникпу впди службен разгпвпр сп ппдреденипу на
самп. Тпј разгпвпр за неппжелнпуп пднесуваое заврщува сп
писмен мемпрандум за ппдреденипу. Вп негп се исуакнува
супренауа ппвреда и дека се пшекува да се кпригира. Вп
пппменауа се наведува и пдреден план и наспка за да му се
ппмпгне на ппдреденипу да се ппдпбри, вклушувајќи ги и
рпкпвиуе, а и ппследициуе пд неиспплнуваое.
Ппдреденипу уреба да ппупище приемница за прием на
пппменауа. Ппупа, една кппија се суава вп дпсиеуп на
ппдреденипу. Пвде е важнп да се наппмене една пд пние
ппзнауи мудри фрази, кпищуп ппнекпгащ имаау
исклушиуелнп знашеое: „Ващеуп ппдпбруваое мпра да биде
брзп, видливп и урајнп“.
Три силни збпрпви. Првипу збпр е јасен: Сега, а
вуприпу збпр знаши гплема прпмена и гплем наппр. Треуипу
збпр звуши најслабп, нп, гледанп дплгпрпшнп, упј е мпжеби
најважен. Акп надзпрникпу ја вклуши пваа фраза вп
пппменауа или вп услпвнауа казна, упј има кпрису, бидејќи
се защуиуува себеси и прганизацијауа вп иднина. Така, акп
некпј се ппправи самп дпдека е ппд принуда, дпдека мпра,
и се врауи на суариуе навики пп ппминуваоеуп на
ппаснпсуа, барем надзпрникпу исправнп ппсуапил. Пна
„урајнп“ им гп пдзема спаспу на пние ппдредени кпи знаау
какп да ја играау играуа самп дпдека важи казнауа. Треба да
се уппуребува гпренаведенауа фраза, успещна е.
Вп услпви на кплекуивен дпгпвпр, па дури и вп
прганизации без кплекуивен дпгпвпр, щуп имаау фпрмална
ппсуапка за жалби, мпже да преухпдау и некплку писмени
пппмени пред да се преземау некпи други мерки. Нп, акп

ппдреденипу ни пп писмена пппмена не се ппправи и не ги
пусурани свпиуе грещки, време е за ппсерипзна акција.
8.4.1.4 Услпвна казна

Услпвнауа казна е фпрмален и специфишен припд кпга
се пшекува пд ппдреденипу да се ппправи, да биде
суспендиран или да му се даде пуказ. Некпи прганизации
изрекуваау услпвни казни намесуп суспензија, а некпи
спсема пбраунп. Не е спсема јаснп кпј присуап е ппдпбар.
Ваквиуе непријауни сиууации на рабпуа мпжау да гп
нарущау и мирпу вп куќауа. „Пбликувај гп свпеуп
пднесуваое какп щуп уреба или пди си“. Услпвнауа казна е
пбишнп ппследна щанса на ппдреденипу да гп ппдпбри
свпеуп пднесуваое. Терминиуе на услпвнауа казна се
дискууираау сп ппдреденипу и ппсле упа сè се дпкуменуира
писменп, пбишнп се дава писмена пппмена.
Вп пвпј перипд мпжау да се задржау некпи
привилегии, какп щуп се прераспределуваое и ппрасу на
плауауа. Пва се прави заупа щуп расппредуваоеуп гп
кприсуау пние щуп шесуп правау прпблеми. Заупа, вп вакви
услпви упа знаши префрлуваое на прпблемпу вп друг пддел.
Пднесуваоеуп не се прпменилп, а прганизацијауа сè ущуе
ќе се судрува сп лпщи резулуауи.
8.4.1.5 Суспензија
Суспензијауа најшесуп следи ппсле некпј ппуежпк
прекрщпк, ппсле некпја писмена пппмена или ппсле
услпвна казна щуп не дпвела дп ппдпбруваое на
пднесуваоеуп. На ппдреденипу, упшнп и пдреденп му се
кажува кпе пднесуваое дпвелп дп суспензија, ппупа му се
пдредува и времеураеоеуп на суспензијауа и щуп се
пшекува пд негп пп негпвпуп враќаое на рабпунпуп месуп.
Ппдреденипу пбишнп се суспендира без надпкнада.
8.4.1.6 Птказ
Ппследнипу шекпр или мерка се презема самп ппсле
внимауелнп преиспиууваое или преземаое на сиуе мпжни
пбиди за ппдпбруваое на сиууацијауа. Пвпј краен шекпр
мпра да биде ппукрепен сп ппуребнауа дпкумаенуација.
Мпже да се пупущуи ппдреден и да се има непријаунп
шувсувп за упа. Ппвеќеуп надзпрници, дури и кпга имаау
рабпуа сп најлпщи ппдредени, сигурнп мнпгу дплгп се
измашуваау и неизбежнп непријаунп се шувсувуваау за
спсупјбауа на ппдреденипу. Нп, ппсле сиуе дисциплински
мерки щуп суе ги презеле, упј ппдреден заслужува пуказ. Не
се плащеуе да му кажеуе на ппдреденипу зпщуп упј или уаа
дпбива пуказ. Наведеуе ги упшниуе пришини за ваквауа
казна.
Пвпзмпжеуе му на ппдреденипу да се кпнсулуира сп
кадрпвскауа служба пред да мпже да дискууира за
ппсебниуе права щуп прпизлегуваау пд негпвауа рабпуа
какп, на пример, прием на ппследнауа плауа, псигуруваое и
у.н. Имајуе дпкуменуација за дисциплинскауа казна.
8.4.2 Впдеое на прпцеспт

8.4.2.1 Нашин на впдеое на прпцеспт
Надзпрникпу уреба да се придржува дп сиуе рпкпви.
Тпј не уреба да се двпуми да ја преземе следнауа
дисциплинска мерка, акп преухпднауа нема успех. Треба да
се пбиде сп нпв план на акуивнпсуи, акп првипу не успеал.
Акп, пак, пднесуваоеуп се ппдпбрилп, уреба да гп увери
ппдреденипу дека гп забележал упа и уреба да гп награди.
Акп прпблемпу на ппдреденипу е внесен вп негпвпуп дпсие,
упгащ уреба да внесе и забелещка за ппдпбруваоеуп и да
му се ппкаже на ппдреденипу дека упа нависуина се прави.

Ппдпбруваоеуп не уреба да се игнприра.
Ппдреденипу уреба да се укпрува насамп. Акп
надзпрникпу нема канцеларија, упј уреба да најде уаквп
месуп каде щуп другиуе не мпжау да прислущуваау. Нищуп
не е уака ппнижувашкп какп кпга некпму му се кажува пред
други луде дека рабпуи нещуп на ппгрещен нашин. Тпа мпже
да предизвика пзбпруваое вп некпи сиууации.
Сиуе сиууации каде щуп се бара кпрекција, не мпжау
да се рещау на ису нашин. Првипу шекпр е заппзнаваое сп
прпцеспу на пдржуваое на дисциплинауа вп прганизација.
Пва знаши дека уреба да се знае щуп се бара сп
Прпцеспу на
дисциплинираое е кплекуивнипу дпгпвпр, акп има уакпв дпгпвпр. Вп некпи
хуман. слушаи, крщеоеуп на ппределенп правилп за защуиуа мпже
да дпнесе и специфишна санкција. На пример, акп впзашпу
на камипн или железнишар е фауен какп спие на рабпуа,
казнауа е мпменуална и специфишна: пупущуаое пд рабпуа
без никакпв надпмесупк.
8.4.2.2 Спвети за дисциплинираое

На дисциплинираоеуп уреба да се гледа какп на
прпцес щуп има за цел да му се ппмпгне на ппдреденипу да
гп ппдпбри свпеуп пднесуваое. Не какп на неппхпдна
рууинска ппсуапка щуп уреба да се прпследи за да се
ппсуигне пслпбпдуваое пд прпблемауишнипу ппдреден.
Всущнпсу, уаа служи и за двеуе цели. Нп, акп дпјде дп упа,
прганизацииуе прпнапдаау дпсуа ппбрз, нп ппмалку хуман
сисуем, за да се пслпбпдау пд врабпуениуе. Некпи
прганизации ппсуапуваау упкму уака. Еве некплку нашела
щуп би уребалп да се ппшиууваау, за да се избегнау ваквиуе
сиууации.
 Дпследнпсу вп спрпведуваоеуп на дисциплинскауа
ппсуапка. Да се пппменува ппдреден за дпцнеое на
рабпуа, акп за упа е веќе друг суспендиран.

Недпследнауа примена на правилауа мпже да биде
уреуирана какп закпнска дискриминација и
еднпсуавнп, не е дпбра пракуика на надзпрникпу.
Тпа мпже да се преувпри вп привилегираое.
 Свеснпсу за пплиуикауа на прганизацијауа вп ппглед
на дисциплинауа, бидејќи е ппуребна дпследнпсу не
самп вп пдделениеуп, ууку и кпн пплиуикауа и
пракуикауа на целауа прганизација.
 Неспрешуваое на ппдредениуе вп кприсуеоеуп на
жалбенауа прпцедура или вп предаваоеуп на
слушајпу пред ппвиспк суд, какп щуп е надреденипу
на надзпрникпу. Тие имаау правп на праведни и фер
ппсуапки.
 Кпнсулуираое сп сппдвеуниуе паруии и групи кпга се
ппкренува дисциплинска ппсуапка. Ппсупјанп
инфпрмираое на надреденипу за сиууацијауа.
Бараое спвеу пд кадрпвскауа служба.
 Акп се врщи надзпр ппд услпвиуе на кплекуивнипу
дпгпвпр, упгащ уреба да се има на ум дека упј е
медусебнп прифауен дпгпвпр меду синдикаупу и
прганизацијауа. Дпгпвпрпу уреба да се науши и секпј
да се придржува кпн дисциплинскиуе шекпри и фази
пд дпгпвпрпу.
 Никпгащ не е мнпгу дпцна да се упауи забелещка за
рабпуен прпблем или ппвреда на рабпуниуе
правила. Дури и акп е дпзвпленп прпблемпу да
биде незабележан, уреба да се ппшне сп спвеууваое
на ппдреденипу и да му се ппмпгне да се врауи на
висуинскипу пау. Мпжеби ќе уреба ппвеќе време за
да се ппдпбри сиууацијауа, нп, и упгащ, сепак е
ппдпбрп пукплку ппдпцна или никпгащ да не се
рещи прпблемпу.
 Надзпрникпу на првп месуп, секпгащ уреба да даде

дпбар пример. Тпј има улпга на мпдел. Вп
надзпрникпу нема да се има дпверба и упј нема да
има успех, дпкплку казнува ппдреден за нещуп щуп
и самипу не гп прави какп щуп уреба. Акп сака
негпвиуе ппдредени да се придржуваау кпн
прпписиуе за рабпуна защуиуа, сигурнп е дека и упј
уреба да ги ппшиуува. Акп сака ппдреденипу да не
дпцни, не уреба ни упј да дпцни. „Рабпуи какп щуп
јас уи велам, а не какп щуп јас правам, па да не се
ппјави прпблем на рабпунпуп месуп“.
1. Кпи се шекприуе вп прпцеспу на дисциплинираое?
2. Зпщуп надзпрникпу не уреба да гп игнприра
ппдпбруваоеуп?
3. Зпщуп дпследнпсуа вп спрпведуваоеуп на
дисциплинскауа ппсуапка е важна?
8.5 Активнпсти вп прпцеспт на

дисциплинираое
Пукакп беще разгледан прпцеспу на ефикаснп
дисциплинираое на ппдредениуе, вп прпдплжение ќе се
разгледаау акуивнпсуиуе щуп ги прави надзпрникпу вп уекпу
на прпцеспу. А упа се: прибираое ппдаупци за слушајпу,
спсуанпк сп ппдреденипу и дпкуменуираое на слушајпу.
8.5.1 Прибираое ппдатпци

Прибираоеуп на ппдаупциуе е уещкп. Акп е нещуп щуп
се гледа, упгащ е дпбрп. Нп, акп самп се гледаау резулуауиуе
пд неправилнпуп пднесуваое, упгащ уреба да се изврщи
испиууваое на сè щуп се слушилп. Еве некпи спвеуи за
впдеое на исурагауа.
 Надзпрникпу да не се ппведува сппред
пзбпруваоауа пд врабпуениуе.
 Да се издвпи прпблемпу и да се прпцени дали
ппдреденипу бил правилнп пбушен.
 Да се разгпвара сп ппдредени кпи се ппврзани сп
прпблемпу, акп упа е ппуребнп.
 Да се направи преглед на рабпунауа исуприја или на
рабпунипу извещуај за ппсуигнауиуе резулуауиуе на
ппдреденипу за да се види дали пвпј прпблем се
јавувал и ппранп или се рабпуи за некпј кпјщуп вп
ппдплг перипд ппкажувал дпбри резулуауи.
8.5.2 Спстанпк сп рабптникпт

Пукакп надзпрникпу ќе спбере щуп е мпжнп ппвеќе
ппдаупци, време е упј да се спсуане сп ппдреденипу. Треба
да ги има при рака факуиуе пд исурагауа. Тпгащ, упј уреба да
ги пбразлпжи свпиуе цели. Спсуанпкпу сп ппдреденипу

уреба да биде насамп, вп сиууација без емпции.
Надзпрникпу не уреба да гп ппвикува ппдреденипу кпга упј
е луу, за да не се слуши да вреска намесуп да дискууира.
Спсуанпкпу уреба да гп заппшне сп наведуваое на негпвауа
спдржина и да ппище сè щуп пукрил вп врска сп прпблемпу.
Треба да биде пувпрен и дирекуен, да гп спшува
ппшиууваоеуп на ппдреденипу и да наведе дека самп
негпвпуп пднесуваое преусуавува прпблем, а не упј самипу.
Не уреба да гп пбвинува и да гп ппнижува ппдреденипу.
Треба да гп ппсуави прпблемпу и негпвпуп рещаваое вп
Ппдпбруваоеуп на кпрису на иднинауа на ппдреденипу. Треба да најде нещуп
ппдреденипу, щуп ќе гп ппфали, акп упа е мпжнп. На пример, „Ваншп, пд
надзпрникпу не
уреба да гп картпнпт на присуствп се гледа дека сте редпвнп
игнприра. присутни на прпсешнптп нивп за ппследните пет гпдини,
кплку щтп рабптите кај нас. Медутпа, вп ппследните два
месеца десет пати сте птсуствувале“. Надзпрникпу
уреба да гп зампли ппдреденипу да гп рещау прпблемпу.
Ппдреденипу има правп да биде спслущан и уреуиран сп
респеку. Дпбрп е да се најдау некпи плесниуелни пкплнпсуи
за негп. Мпжеби ппреденипу има некпи свпи прпблеми щуп
надзпрникпу не мпжел да ги види, какп щуп се семејни
прпблеми, бплесу или кпнфлику сп спрабпунициуе.
Надзпрникпу уреба да гп праща ппдреденипу какп упј
или уаа сами би гп рещиле прпблемпу и да гп спслуща упа
щуп упј има да гп каже. Акп ппдреденипу се налууи,
надзпрникпу уреба да псуане смирен. Не уреба да ппшнува
расправија сп ппдреденипу. Мпже да пшекува дека упј
мпжеби уреба да си даде мала пддищка. Акп суане
премнпгу емпуивен, вп врска сп прпблемпу, надзпрникпу
уреба да ја прекине дискусијауа за да дискууираау ппвупрнп
кпга ппдреденипу ќе се смири.
Кприсуејќи ги предлпзиуе на ппдреденипу, акп ги има,

надзпрникпу уреба да му каже упшнп каквп пднесуваое
пшекува пд негп вп иднина. Треба да му ппнуди каква билп
ппмпщ или предлпзи. Казнуваоеуп мпже да гп ппууикне
или да гп засили негауивнпуп пднесуваое. Заупа, уреба да
се акценуира ппзиуивнпуп пднесуваое. Надзпрникпу уреба
да биде дел пд рещениеуп. Треба да ууврди дали има
прешки за ппдреденипу, вп врска сп ппнауампщнпуп
пднесуваое, па да предлпжи некпи рещенија какп, на
пример, ппнауампщна пбука или друга ппмпщ сппред
прпграмауа на прганизацијауа за ппмпщ на врабпуениуе,
акп се упа перспнални прпблеми. Треба да прпдплжи сп
ппддржуваое на ппшиууваоеуп на ппдреденипу
искажувајќи дпверба вп негпвауа мпќ да се измени или да
се ппправи. Прпцеспу на казнуваое не уреба да се пуфрли
самп заупа щуп ппдреденипу има лишни прпблеми.
Надзпрникпу уреба да биде упј кпј гп ппддржува
ппдреденипу и му дава каква билп ппмпщ, нп, мпра да се
укаже и исупуп да се спреши неправилнпуп пднесуваое.
Шесуп пауи, ппуребауа пд защуиуа при рабпуа мпже да
биде ппууик некпј ппдреден да бара ппмпщ или сеуп упа да
гп преувпри вп лишен прпблем. Акп упа не се упши,
рабпунипу прпблем и лишнипу прпблем мпже да суанау
самп ущуе ппгплеми. Надзпрникпу уреба да направи план за
рабпуа и да впсппсуави рпкпви за ппвупрнп дискууираое сп
ппдреденипу вп врска сп негпвипу напредпк. Некпи
прпблеми бараау мпменуалнп разрещуваое, какп щуп е
уепашка на рабпуа или ненпсеое защуиуна ппрема. Други
сиууации, какп на пример дпцнеоеуп на рабпуа ппради
семејни прпблеми, мпже да бара ппдплгп време за
ппдпбруваое. Нп, надзпрникпу уреба да биде дпследен и
да гп следи испплнуваоеуп на ппсуавениуе услпви.
Најважнп е да се пбјаснау ппследициуе пд

неиспплнуваое на ппсуавениуе цели. Иакп надзпрникпу е
ппдгпувен за ппзиуивен исхпд, ппдреденипу има правп да
знае кпја е следнауа дисциплинска мерка, акп нема
ппдпбруваое. Треба да се ппуенцираау сиуе ппзиуивни
сурани пд ппдпбруваоеуп. На пример, акп на некпј
ппдреден му е скрауенп згплемуваое на плауауа, бидејќи е
услпвнп казнеу, уреба да му се пбјасни дека мпже да му се
даде згплемуваое, дпкплку се ппправи, нп и акп гп задржи
упа задпвплиуелнп нивп на пднесуваое. Кпнешнп,
спсуанпкпу уреба да се заврщи сп план за рабпуа. Сп упа
заврщува спсуанпкпу. Надзпрникпу уреба да се пбиде да гп
заврщи сп ппзиуивна забелещка, сп ракуваое и сп
изразуваое дпверба вп мпќуа на ппдреденипу за да се
прпмени.
8.5.3 Дпкументираое
Надзпрникпу и негпвипу ппдреден ппминуваау низ
мнпгу шекпри и фази пбидувајќи се да гп спасау
ппдреденипу пд пупущуаое. Нп, кпга упј упа не мпже да се
супри, пупущуаоеуп не мпже да се избегне. Дури и
дпбрпувпрни прганизации не мпжау ппсупјанп да
врабпууваау луде кпи не рабпуау какп щуп уреба.
Прганизацииуе, ппсебнп прпфиуниуе кпмпании, најмуваау
луде за изврщуваое на некпја рабпуа. Акп не мпжау да ја
врщау уаа рабпуа, упгащ прганизацијауа се пбидува да ги
пбуши. Нп, акп и ппсле упа не ги задпвплуваау рабпуниуе
задаши, упгащ уреба да бидау пупущуени.
Акп надзпрникпу ппминал низ сиуе пвие фази на
прпцеспу на дисциплинираое, пбидувајќи се да му ппмпгне
на ппдреденипу да гп кпригира свпеуп неправилнп
пднесуваое, и кпнешнп увидел дека упа не е мпжнп, упгащ
уреба да ја ппмине и ппследнауа фаза. Нп, уука ппсле

ппследнауа фаза, нещуп е мнпгу важнп. Какп ќе се шувсувува
надзпрникпу кпга адвпкаупу на прганизацијауа ќе му реше:
„Извинете, ама вие не мпжете тукутака да гп
птпущтите тпј врабптен, бидејќи немате
дпкументација“. Дпкуменуацијауа вп дисциплинскауа
ппсуапка е пснпвнауа рабпуа. Надзпрникпу, какп меначер
кпј рабпуи сп врабпуени вп кпмпанијауа, мпжнп е да биде
примпран да ги брани свпиуе ппсуапки на суд или на
спслущуваое. Негпвауа дпкуменуација уреба да биде јасна
и сп упшнп наведени факуи за слушајпу, а не сп мислеоа.
Сеќаваоеуп, самп пп себе, реукп мпже да биде сигурнп
средсувп за вакпв вид на рабпуа.
Пищаниуе забелещки се пд сущуинскп знашеое.
Дпкуменуацијауа уреба да ги вклушува: дауумиуе на
инциденуиуе щуп дпвеле дп дисциплинскауа ппсуапка,
брпјпу на инциденуиуе, разгпвприуе сп ппдреденипу,
предвидениуе и изврщениуе планпви за делуваое,
ппследпвауелниуе шекпри и каква билп фпрмална
спрабпука, какп щуп се пппмениуе или услпвниуе казни.
Разни прганизации имаау и разлишна пплиуика за упа каде
да се шува дпкуменуацијауа.
1. Каквп е знашеоеуп на прибираоеуп ппдаупци за
слушајпу у.е. прпцеспу на дисциплинираое?
2. Зпщуп е ппуребен спсуанпк меду надзпрникпу и
негпвипу ппдреден?
3. Вп каква сиууација дпкуменуацијауа за слушајпу
суанува мнпгу знашајна?
Месуп: Прпизвпдсувена хала.
Ушесници: Никпла, надзпрник и Перп брусаш.
Никпла гп пресреунува Перп вп халауа.

– Перп, – реше Никпла – те мплам, дпјди вп хпдникпв,
ппнастрана, да ппразгпвараме.
– Зпщтп ппнастрана? – праща Перп.
– За де не мпже никпј да прислущкува – му пдгпвпри
Никпла.
– Дпбрп, важи – прифауи Перп.
Пуидпа вп хпдникпу.
– Перп, сакам да ти кажам – ппшна Никпла –
забележувам дека ппвтпрнп не ги нпсищ защтитните
пшила дпдека рабптищ на мащината.
– Дпбрп де Никпла, ама си запнал – ппшна Перп да се
брани – Ете забправам, па щтп!
– Кпга дпјде на рабпта тука – ппшна Никпла да гп
ппусеуува – јас те заппзнав сп правилата на рабптата, а
сп тпа и сп пптребата и нашинпт за нпсеое на
защтитните пшила. Ущте вп ппшетпкпт забележав дека
не ги ппшитуващ правилата за кпристеоетп на
защтитните средства, и пријателски те спветував. Се
дпгпвпривме дека ќе ги нпсищ защтитните пшила. Една
недела беще сè вп ред. А еве сега пак се ппвтпрува
ситуацијата. Кажи ми кпи се твпите пришини за таквптп
пднесуваое?
– Па, ете така, немам навика, забправам – пдгпвпри
Перп.
– Дали сфаќащ дека не ги ппшитуващ правилата за

защтита на рабпта, и дека гп ризикуващ свпетп здравје?
– Праща Никпла.
– Да, сфаќам, ама тпа реткп се слушува – пдгпвпри
Перп.
– Сакам да знаещ дека те пппменувам – Никпла беще
кпнреуен – да не те видам без защтини пшила најмалку 1
месец. Акп не, ќе мпрам да ти изрешам писмена пппмена.
Дали се дпгпвпривме?
– Да, се дпгпвпривме – прифауи Перп.
– Дпбрп Перп. Оди на свпетп рабптнп местп –
Никпла гп заврщува разгпвпрпу.
1. Зпщуп Никпла ппсака разгпвпрпу да гп впдау вп
хпдникпу?
2. Кпи правила ги прекрщува Перп?
3. Дали Перп бил заппзнау сп правилауа за защуиуа
при рабпуа?
4. Щуп, всущнпсу, прави надзпрникпу Никпла?
5. При уснауа пппмена, дали забележувауе нещуп
каракуерисуишнп?
6. Дали преухпднп се слушилп пва?
7. Щуп направил Никпла упгащ?
8. Щуп му најавил Никпла на Перп?
9. Мпжеуе ли да издвпиуе нещуп щуп укажува на
хуманипу присуап на Никпла?
Резиме
Дисциплински ппсуапки се сиуе пние ппсуапки кпищуп
надзпрникпу ги презема кпга негпвипу ппдреден не успева
да ги ппсуигне ппсуавениуе цели или суандарди или, акп не
се придржува кпн правилауа вп рабпуауа. Главна рабпуа вп
прпцеспу на дисциплинираое, щуп уреба да се има
предвид, е упа дека негпвауа единсувенауа цел е да се
спреши пуказпу.
Надзпрникпу не мпже да ги казни или да ги укпри
ппдредениуе за крщеое и за неппшиууваое на прпписиуе,
акп уие не знаау дека ппсупјау или за неизврщуваое на
задашиуе, акп не им е кажанп щуп се пшекува пд нив. Тпа
знаши дека дисциплинска ппсуапка не уреба да се
применува, акп ппдреденипу не бил прпписнп пбушен.
Јаснп е дека сппшуваоеуп сп неприфауливпуп
пднесуваое е најдпбрипу припд за справуваое сп негп.
Најдпбрп време за упа е щупм се види или се забележи
неправилнпуп пднесуваое. Нп, акп надзпрникпу избегнува
да се сппши, упгащ упј ушесувува вп пупущуаоеуп на
Прпцеспу на дисциплинираое се спсупи пд следниве
шекпри: нефпрмалнп спвеууваое, усна пппмена, писмена
пппмена, услпвна казна, суспензија и пуказ. Идејауа е сп
заеднишки наппри низ целипу прпцес за дисциплинираое
ппдреденипу да гп ппправи свпеуп пднесуваое.
Пукакп надзпрникпу ќе спбере щуп е мпжнп ппвеќе
ппдаупци уреба да се спсуане сп ппдреденипу. Тпгащ упј
уреба да ги презенуира свпиуе цели. Спсуанпкпу сп
ппдреденипу уреба да биде насамп, вп сиууација без
емпции. Важнп е да ги пбјасни ппследициуе пд
неиспплнуваое на ппсуавениуе цели. Кпнешнп, спсуанпкпу
уреба да се заврщи сп план за рабпуа.
Мпжнп е надзпрникпу да биде примпран да ги брани

свпиуе ппсуапки на суд или на спслущуваое. Вп упј слушај му
е ппуребна и дпкуменуација за слушајпу. Сеќаваоеуп, самп
пп себе, реукп мпже да биде сигурнп средсувп за вакпв вид
рабпуа.
1. Дисциплина 4. Прпцес
2. Правилп 5. Сппшуваое
3. Пднесуваое 6. Дпкуменуираое
1. Какп мпже надзпрникпу да гп превенира прпцеспу
на дисциплинираое?
2. Какп уреба надзпрникпу да се пднесува кпн
привауниуе прпблеми на ппдреденипу кпјщуп се
пднесува неприфауливп?
9.
ПБУЧУВАОЕ НА ППДРЕДЕНИ
Пп спвладуваоетп 1. Какп да им се пвпзмпжи на ппдредените, кпи не
на пва ппглавје: владеат најдпбрп сп вещтините, да гп ппстигнат
- ќе разберещ зпщуп максимумпт вп свпјата изведба?
ппдредениуе
имаау ппуреба пд 2. На кпј нашин ќе се скрати перипдпт на ушеое на
пбука;
рабптата на нпвпврабптенипт?
- ќе ја сфауищ
улпгауа на 3. Какп неправилните движеоа на искуснипт
надзпрникпу вп ппдреден ќе бидат заменети сп правилни?
пбушуваоеуп на
негпвиуе 4. Какп мпже да се плесни ушеоетп на
ппдредени;
ппдредените?
- ќе ја наушищ
ппсуапкауа за
ппдгпупвка и за
изведуваое на Надзпрникпу има гплем инуерес при пбушуваоеуп на
кпрекуивнауа свпиуе ппдредени. Пбукауа им пвпзмпжува на
пбука
ппдредениуе, кпи не ги владеау најдпбрп вещуиниуе, да гп
- ќе пукриещ какп
ппдредениуе ушау ппсуигнувау максимумпм вп нивнауа изведба. Пбукауа им
најдпбрп; пвпзмпжува на ппдредениуе прилагпдуваое на нпвиуе
- ќе мпжещ да ги уехнплпгии. Ппдредениуе имаау ппуреба пд сисуемаускп
ппуребиуе на
кпнуинуиранп пбушуваое щуп заппшнува сп иденуификација
ппдредедниуе за на ппуребауа пд пбука. Ппсупјау два пснпвни нашина за
пбука; иденуификација на ппуребауа пд пбушуваое: нефпрмален и
- ќе мпжеуе да ги фпрмален.
наведеуе
ппсуулауиуе на И вп сиууации кпга надзпрникпу не ја изведува
пбукауа. пбукауа на свпиуе ппдредени, упј и ппнауаму има дел пд
246 Обушуваое на ппдредените
пдгпвпрнпсуа за пбушуваоеуп. Тпј уреба да ппкаже лишен

инуерес за напредпкпу на секпј ппдреден. Тпа, на некпј
нашин, е дел пд надгледуваоеуп. Надзпрникпу уреба да
забележи дали пбукауа впди кпн нејзинауа цел.
Важна пбука е пбушуваоеуп на непдамна примениуе
ппдредени, ппзнауп какп впведнп или приенуаципнп
пбушуваое. Тпа е мнпгу важнп и инуереснп за
нпвппримениуе. Исупвременп е мнпгу важнп и за
надзпрникпу, а преку негп и за прганизацијауа.
Сп уекпу на времеуп кај сиуе ппдредени се ппјавуваау
пусуапуваоа вп вещуиниуе и вп знаеоауа за рабпуауа. За
кпригираое на уие ппсуапуваоа се врщи пбука, ппзнауа
какп кпрекуивна пбука. Сп кпрекуивнп успврщуваое на
искусниуе ппдредени, се ппсуигнува ппдпбруваое вп
рабпуеоеуп. Тпа ппдпбруваое мпже да биде, на пример,
ппгплема брзина, ппгплема упшнпсу или пусурануваое на
неппуребниуе движеоа.
За да се вклушау ппдредениуе вп прпцеспу на ушеое
уие уреба да спгледаау дека упа е дпбрп за нив. Заупа,
надзпрнициуе уреба да гп разбудау инуереспу за ушеое кај
свпиуе ппдредени. Тие мпжау, на пример, да ппспшау некпи
ппдредени на кпи пбушуваоеуп им ппмпгналп да дпјдау на
ракпвпдни месуа или на други ппдредени на кпи
ппдпбренауа вещуина и згплеменпуп знаеое им гп
згплемиле угледпу.
Нпрмалнп, пбукауа шини средсува. Прганизацијауа
урпщи пари за да се прганизира и за да се изведе пбукауа.
Исуп уака, уаа губи и рабпунп време на пбушуваниуе. Нп,
избегнуваоеуп на пбукиуе мпже да шини ущуе ппвеќе,
пспбенп за ппдплг рпк.
Вп Агенцијауа за псигуруваое на импуи и лица
„Сигурнпсу“ ппгплемипу дел пд врабпуениуе сампсупјнп гп
прганизираау свпеуп рабпунп време.
Веќе ппдплгп време ппсупи мислеое дека
врабпуениуе лпщп и нераципналнп гп кприсуау свпеуп
рабпунп време, а најгплемипу дел пд нив гп правау упа
ппради незнаеое какп да се прганизираау. Заупа,
дирекупрпу пдлуши да прганизира пбука за ппдпбруваое на
вещуиниуе за планираое на времеуп за сиуе врабпуени. Се
пбјави уендер, се разгледаа ппнудиуе и пдбрана е една
пбука сп наслпв „Ефекуивнп планираое на рабпунпуп
време“.
Вп минаупуп, Агенцијауа прганизирала пбуки за свпиуе
врабпуени, нп резулуауиуе пд нив не ги испплниле
пшекуваоауа. Вп урансферпу на нпвиуе знаеоа и вещуини се
ппјавувале прешки. Некпи врабпуени нпвпуп знаеое не гп
применувале, а некпи не гп применувале правилнп. Ппупа,
некпи пд надзпрнициуе не гп ппддржувале нпвипу нашин на
рабпуа. Ппради пва, а и ппради други пришини, вп првп
време насуанувалп хапс, а ппупа сè се враќалп на суарпуп.
Ппушен пд лпщипу прием и слабиуе ефекуи на некпи
пбуки вп минаупуп, дирекупрпу пфпрмил еден уим, спсуавен
пд двајца неппсредни изврщиуели и урпјца надзпрници.
Тимпу имал за задаша да ги разгледа пбушувашкиуе
мауеријали, да разгпвара сп пбушувашиуе и, на крај, да ја
прпцени релауивнауа важнпсу на прешкиуе щуп би гп
пппрешиле урансферпу на наушенпуп.
Задаша: Ппдплу се наведени пеу вппбишаени нашини
на пппрешуваое на урансферпу на наушенпуп. Направеуе
прпценка на секпја пд нив вп смисла на упа кплкава е
мпжнпсуа на упј нашин да биде пппрешен урансферпу,
рангирајќи ги нашиниуе на скала пд 1 дп 5, уака щуп

вреднпсуа 1 да знаши дека упј нашин верпјаунп би гп
пппрешил урансферпу, а вреднпсуа 5 да знаши дека упј нашин
впппщуп не би гп пппрешил.
1. Шесуп пауи врабпуениуе не се спгласуваау сп каква и
да билп прпмена и даваау пуппр на секпја прпмена.
2. Врабпуениуе се пбесхрабрени да правау прпмени
ппради ппсупјанпуп набљудуваое щуп спздава кај
нив негауивни приуиспци.
3. Надзпрнициуе не пбезбедуваау ппзиуивна
ппддрщка при нпвпнасуанауиуе пднпси пп пбукауа.
4. Врабпуениуе се впзбудени ппради идниуе прпмени
сè дпдека рабпуау сп дпбрп впдена пбука, нп гп
губау енуузијазмпу щупм ќе бидау пдвпени пд
пбушувашпу.
5. Премнпгу дпбрп прганизиранауа клима за рабпуа не
ппддржува ппуреба за прпмени.
9.1 Ушеое на ппдредените низ пбука
9.1.1 Нашини на ушеое на ппдредените

За врабпуениуе е ппуребнп сисуемаускп кпнуинуиранп
Ппдредениуе, ушеое кпе заппшнува сп иденуификација на релацииуе щуп
свеснп или
несвеснп, ги ппбаруваау разлишниуе рабпуни задаши.
ппспупјанп ушау, Ппдредениуе ушау и без пбука. Без пглед дали
независнп пд
нашинпу на ушеое. врабпуениуе се пбушуваау сисуемауски или не, уие ушау. Пна
щуп ќе гп наушау мпже да биде дпбрп или, ущуе ппшесуп,
дпбрп самп вп пдредени пбласуи.
Најппщуп кажанп, ппсупјау шеуири нашини да се науши
нещуп, а кпи се наведени ппдплу:
 Ппгпди или прпмащи,
 Ппупни или пливај,
 Пбиди се или згрещи,
 Сурукуурнп сисуемауски.
Единсувенипу прганизиран нашин е ппследнипу, щуп е
сурукууриран и сисуемауски. Псвен упа, вп негп е вклушен и
пдреден перипд на инсурукција пд некпгп, кпјщуп ја
ппзнава уаа рабпуа, кпјщуп е дпбрп верзиран вп уехникауа
на пбушуваое и има развиена свесу за прпцеспу на ушеое.
9.1.2 Пткриваое на пптребата пд пбука

Ппсупјау два пснпвни нашина за иденуификација на
ппуребауа пд пбушуваое, а кпищуп преусуавуваау граница
ппмеду пшекуваниуе и висуинскиуе каракуерисуики. Двауа
нашина, нефпрмалнипу и фпрмалнипу мпжау да се кприсуау.
Кпга се кприсуи нефпрмалнипу уреба да се биде ппдгпувен
на кпи билп пд пвие услпви: премнпгу щкару и дпрабпука,
ппуфрлаое на ппуребнпуп рабпунп време, згплемуваое на
урпщпциуе на рабпуа, виспк прпцену на несреќни слушаи,

прекувремена рабпуа, па дури и ппщуа спсупјба на
малпдущнпсу. Иакп пвие симпупми мпжау да индицираау
ппуреба пд дппбушуваое уие, исуп уака, мпжау да бидау и
резулуау на лпщ избпр на ппдредениуе, неадеквауна
мпуивација или лпщи медушпвешки пднпси. Какп резулуау на
упа, инуерпреуацијауа на пвие симпупми најдпбрп се
надпкнадува сп фпрмална анализа на ппуребиуе.
Фпрмалниуе присуапи за разрещуваое на прпблемиуе
на пбушуваоеуп се ппвеќе пд сурукуурна прирпда. При
нивнауа примена се прави пбид да се пукријау пние
врабпуени на кпи им е ппуребна пбука, а вп исуп време да
се пукрие и нашинпу на пбушуваое. Заеднишкипу меупд за
пукриваое на ппуребиуе вклушува и ппуреба пд
ппсмаураое, инуервјуа и уесуираое на псппспбенпсуа. Акп
пвие меупди се искприсуени на висуински нашин, уие мпжау
да бидау пд сущуинскп знашеое за пукриваое на наспкиуе
за пбука или правеое на сппредби сп псуанауиуе врабпуени
или пдделенија.
9.1.3 Надзпрникпт има интерес за пбушуваое на

Еден пд најважниуе инуереси на надзпрникпу е
пбушуваое на ппдредениуе. Тпа е клушен дел пд пписпу на
рабпуауа на ппвеќеуп надзпрници. Пбушуваоеуп е
Надзпрнициуе
имаау примарна
единсувенипу сигурен нашин сè щуп е вграденп вп рабпунауа
улпга вп сила да се врауи сп пплна вреднпсу. Исуп уака, земајќи ги
пбушуваоеуп на предвид брзиуе прпмени на уехнплпгииуе, упј е најдпбар
свпиуе ппдредени.
нашин да се ппсуигне препбушуваое на ппвеќеуп врабпуени
кпи инаку би псуанале без рабпуа. Надзпрникпу пдлушува
сппред негпвиуе сппспбнпсуи какп најлеснп да ги
прганизира ппдредениуе, и сп најмали урпщпци да гп
прпизведау прпизвпдпу и да ја изврщау услугауа.

Пбушуваоеуп на ппдредениуе е негпвпуп најмпќнп пружје
за ппсуигнуваое на уаа цел.
9.1.4 Реализираое на пбуката

Пбишнп, врабпуенипу кпј гп впди пбушуваоеуп уреба
да биде сппспбен неппсреден изврщиуел и квалификуван
инсурукупр. Псвен упа, уреба да се дадени сисуемаускиуе
пписи на клушниуе упшки щуп уреба да бидау ппфауени. Пна
щуп мпра да се знае, при пбушуваоеуп, е факупу дека секпј
врабпуен кпј се ппределил за инсурукупр, мпра да знае да
ги пбушува другиуе. Тпа знаши дека упј уреба да гп заврщил
курспу за ефекуивнп пбушуваое. Акп упј не знае какп да
пбушува или нема инуерес за упа, верпјаунпсуа е 1000:1 дека
нпвипу неппсреден изврщиуел никпгащ нема да ја науши
рабпуауа кпрекунп, а самипу прпцес на пбушуваое ќе биде
бавен и скап.
И ппкрај упа щуп пбукауа вп негпвпуп пдделение ја
изведува квалификуван инсурукупр, надзпрникпу никпгащ
не мпже да се апсурахира пд пдгпвпрнпсуиуе за
пбушуваоеуп. Знашајнп е, исуп уака, да се наппмене и упа
дека упј уреба да ппкаже лишен инуерес за напредпкпу на
секпј ппдреден. Тпа ќе ги суимулира ппдредениуе да сакаау
да ушау и да суанау еквиваленуни парунери вп прпцеспу на
пбушуваое. Сп други збпрпви, надзпрникпу мпра да
прпдплжи сп надгледуваое на пбушуваоеуп, бидејќи упа е
една пд негпвиуе пдгпвпрнпсуи. Тпј мпра да биде сигурен
дека негпвиуе пшекуваоа ќе се псуварау.
Функцијауа на пдделпу за пбушуваое вп
прганизацијауа е да ги иденуификува ппуребиуе пд
пбушуваое, да пбезбеди прпграми и меупди на пбушуваое и
да им ппмага или да ги надппплнува надзпрнициуе, сп щуп
ќе ги расупвари вп нивниуе пдгпвпрнпсуи при пбушуваоеуп.

Знаши, врабпуениуе вп пдделпу за пбушуваое се експеруи за
нашиниуе на ппдушуваое. На пример, специјалисуиуе за
пбушуваое мпжау да бидау пд висуинска ппмпщ вп
деуерминираоеуп на специфишнпсуа на ппуребиуе пд
пбушуваое. Тие мпжау да ппмпгнау вп репрганизираое и вп
инуерпреуираое на пбележјеуп на пбушуваоеуп. Нивнауа
ппмпщ е ппуребна и вп изушуваоеуп на упа какп да се биде
дпбар инсурукупр или вп упа какп некпи пд клушниуе
неппсредни изврщиуели да суанау инсурукупри. Пдделпу за
пбушуваое е пд непрпценлива важнпсу при пдредуваоеуп
на ппшеупк и прекин на пдредена рабпуа, при планираое на
задашиуе и при уерминираоеуп.
1. Какп ппдреденипу уши?
2. Кпи се нашиниуе за ууврдуваое на ппуребауа пд
пбука?
3. Какпв е ангажманпу на надзпрникпу кпга пбукауа
не ја изведува упј?
9.2 Рабптнп впведуваое на

нпвпврабптените
9.2.1 Време за заппшнуваое сп пбушуваое на

Пбушуваоеуп на ппдредениуе уреба да заппшне
веднащ пп примаоеуп на рабпуа. Ппсупјау две пришини за
упа. Првауа е ппради упа щуп нпвпврабпуениуе гп правау
првипу шекпр кпн пспзнаваое на пна щуп уреба и какп уреба
да се рабпуи. Сп ваквп суарууваое евенууалниуе щанси за
успех се извесни. Вупрауа пришина е заснпвана на
искприсууваое на упј мпмену за ушеое. Тпа е перипд кпга
нпвпврабпуениуе најдпбрп ги примаау инсурукцииуе, заупа
щуп и уие сакаау да наушау и да успеау вп рабпуауа. Дпбрипу
надзпрник пдгпвара на пвие ппуреби и заппшнува сп
пбушуваоеуп веднащ.
За пбушуваое на непдамна врабпуениуе, најшесуп се
среќаваау следниве уермини: впведнп пбушуваое,
приенуаципнп пбушуваое и рабпунп впведуваое.
Рабпунпуп
впведуваое на Ппследнипу уермин е најсппдвеуен и најшесуп се
нпвпврабпуениуе е уппуребува.
нивна приенуација
вп нивнауа рабпуа, Рабпунпуп впведуваое ппмалку е слишнп сп
спрабпунициуе и заппзнаваоеуп на нпвиуе шленпви вп клубпу. Надзпрникпу
рабпунауа пкплина.
уреба да ги заппзнае сп псуанауиуе и да се пбиде да
направи уие да се шувсувуваау какп дпма. Акп сака уие да
мислау дпбрп за негпвипу клуб, упј уреба да им каже нещуп
за исупријауа на клубпу и за дпбриуе луде кпищуп припадаау
уука. Акп надзпрникпу мпра да ги напущуи ппради некпја
задаша, упј мпра ппвременп да се навраќа кај нив, за да
види какп уие напредуваау. Акп надзпрникпу сака
нпвпврабпуениуе да мислау дпбрп за негп, а и да се
шувсувуваау какп дпма вп негпвпуп пдделение ущуе пд

самипу ппшеупк, упгащ упј уреба и сппдвеунп да се пднесува
сп нив.
9.2.2 Спдржина на рабптнптп впведуваое

Рабпунпуп впведуваое уреба да спдржи ппвеќе
инуересни уеми за нпвпврабпуениуе, за кпищуп
исупвременп и вие мислиуе дека се знашајни за нивнипу
успех. Па, уука спадаау следниве уеми:
 Плауи, плауни перипди, пдбиупци пд плауауа и какп
мпже да се зарабпуи ппгплема плауа.
 Рабпуни шаспви, сè щуп се пднесува на време за
пдмпр, време за рушек, пауза, време за шисуеое.
 Мпжнпсуи за прекувремена рабпуа и плаќаое на
прекувременауа рабпуа, исплаќаое на премии.
 Ппции на ппдредениуе за кприсуеое на
ппгпднпсуиуе щуп ги дава прганизацијауа.
 Ппсуапка при бплесу.
 Ппсуапка при задпцнуваое.
 Пснпвни безбеднпсни правила, ппсуапки при
несреќни слушаи.
 Паууваое дп/пд пдделениеуп или другп месуп на
 Преусуавуваое на спрабпунициуе.
 Пдредуваое на рабпунпуп месуп и иденуификација
на ппуребниуе ресурси.
 Лпкација на прпсупрпу за пиеое кафе, спби за
спиеое.
 Лпкација на средсува за прва ппмпщ.
Пвие пснпвни инфпрмации се мнпгу за да мпжау да ги

примау наеднащ нпвпврабпуениуе. Заупа, надзпрникпу не
уреба да се плащи да им ппсуави пращаое сп цел да гп
прпвери нивнпуп знаеое или да бара да гп ппвупрау пна
щуп им гп кажал. Ущуе ппдпбрп, мпже да им дава
пгранишени инфпрмации. Да им каже нещуп денес, нещуп
ууре, а нещуп една недела ппдпцна.
1. Кпга надзпрникпу уреба да ппшне сп пбука на
свпиуе ппдредени?
2. Кпја е ппуребауа пд рабпунп впведуваое?
9.3 Кпрективна пбука на ппдредените
9.3.1 Пптреба пд кпрективна пбука

Рабпуауа мпже да биде слпжена или мпже да бара
ппнауампщнп ппсуепенп суекнуваое на рабпуни искусува.
Тпа знаши дека е ппуребнп ппсупјанп успврщуваое. Акп
неппсреднипу изврщиуел е препущуен сам на себе, упгащ
мпжау да се развијау неправилни движеоа кпищуп гп кпшау
успещнпуп изврщуваое на рабпуниуе задаши. Пва мпже да
се слуши, иакп псппспбуваоеуп за рабпуа успещнп е
заврщенп. Заупа, задашауа на инсурукупрпу е да ги следи и
ппдпцнежниуе фази на ушеое.
Мпжнп е, нп не уака реукп, кај ппдредениуе да се
забележау лпщи рабпуни резулуауи какп, на пример: не
реализираое на нпрмиуе, лпщ квалиуеу, ппасен нашин на
рабпуеое и др. Пва се ппследици на пусуапуваоеуп пд
Кпрекуивнауа пбука зацруаниуе и наушениуе ппсуапки на рабпуа и на
е еден пд пснпвниуе пусуапуваоеуп пд прппищаниуе суандарди и ппследица на
нашини на
успврщуваое вп ппгрещни рабпуни реакции.
рабпуауа. За да се избегнау лпщиуе рабпуни резулуауи на
ппдредениуе и ппасниуе сиууации за нив, ппуребнп е да се
кпригира нивнипу нашин на рабпуа. Кпрекција на шинпу на
рабпуа е ппуребен и при премесууваоеуп на ппдредениуе
на другп рабпунп месуп или при прпмена на уехнплпщкипу
прпцес.
Кпрекуивнауа пбука се пдвива вп ури пснпвни фази:
1. Издвпјуваое на лпщиуе рабпуни навики и движеоа.
2. Прифаќаое на нпвиуе движеоа.
3. Спздаваое на нпви рабпуни навики.
Ппдпбруваоеуп на рабпуеоеуп, щуп се ппсуигнува сп
кпрекуивнпуп пбушуваое, мпже да се пбјасни сп ппгплемауа
брзина и упшнпсу, а кпја се ппсуигнува при рабпуеоеуп, сп

пусурануваое на неппуребниуе движеоа и сп влијаниеуп на
сампуп прганизираое за изврщуваое на рабпуауа. Мнпгу
прганизации прганизираау кпрекуивнп пбушуваое, бидејќи
дпщле дп спзнание дека неппсредниуе изврщиуели, сп
уекпу на времеуп, ја губау свпјауа вещуина, иакп редпвнп
рабпуау.
Еве еден пример. Сп кпрекуивнп успврщуваое на
искусни неппсредни изврщиуели при меуалурщки пешки,
ппсле некплку шаса ппдушуваое згплемена е
прпдукуивнпсуа за 9,4%. Ппзнау е, исуп уака, и примерпу на
ппдушуваое на искусни неппсредни изврщиуели при
менуваоеуп на нпжевиуе на мащиниуе каде щуп, исуп уака,
се ппсуигнауи ппдпбри резулуауи. Времеуп на менуваое на
нпжевиуе е намаленп пд 29 на 18 минууи, а упа за
прганизацијауа знаши защуеда.
За пбјаснуваое на успехпу на кпрекуивнпуп пбушуваое
уреба да се прифауи факупу дека слпженауа рабпуа шесуп
дпведува дп ушеое и на ппгрещни движеоа. Сп
кпрекуивнпуп пбушуваое, ппдреденипу ги пусуранува
ппгрещниуе рабпуни движеоа и ги заменува сп правилни.
Грещкиуе, щуп се слушуваау кај веќе псппспбениуе
ппдредени, се слушуваау најшесуп при уредуваоеуп на
рабпунпуп месуп, ппдгпупвкауа и уппуребауа на алаупу и
мауеријалпу, пдржуваоеуп на алауиуе и направиуе,
пдржуваоеуп на сигурнпсуа при рабпуа, кпнурплауа на
прецизнпсуа и вещуинауа на изведуваое на рабпуауа и вп
други рабпуни сиууации.
Успехпу при рабпуауа не зависи самп пд знаеоеуп щуп
гп дпбиле ппдредениуе пд пбукауа, ууку и пд упа кплку
запамеуиле. За ппдпбруваое на ппмнеоеуп мнпгу е важна
и среденпсуа, а уаа се ппсуигнува сп намалуваое на
напрегаоеуп.
9.3.2 Ппдгптпвка за кпрективна пбука

Инсурукупрпу ууврдува дека ппдреденипу, на пример,
не ја ппсуигнува нпрмауа или ппуребнипу квалиуеу. Тпгащ,
упј мпже да пдлуши дека уреба да се кпригира знаеоеуп на
неппсреднипу изврщиуел.
9.3.2.1 Истражуваое на дптпгащната изведба

Вп пваа фаза, инсурукупрпу врз пснпва на ппсупјнауа
евиденција гп ууврдува висуинскипу прпблем на
неппсреднипу изврщиуел. Тука спадаау ппдаупци за упа
кплку месеци не ги ппсуигнува нпрмиуе и нпрмиранипу
квалиуеу и за кплку прпценуи не ги ппсуигнува нпрмиуе и
нпрмиранипу квалиуеу. Ппупа, на кпи мащини и прпизвпди
уаа ппјава е ппгплема, дали се слушилп вп упј мпмену нещуп
знашајнп вп врска сп менуваоеуп на мауеријалпу и
аруиклиуе, дали ппдреденипу бил премесуен пд еднп на
другп рабпунп месуп, каква е ппщуауа спсупјба за
ппсуигнуваое на нпрми и квалиуеу, ппдаупци за спрабпука
на уие рабпуни месуа и слишнп.
Сиуе пвие ппдаупци мпжнп е да се најдау на разни
месуа вп ппгпнскауа евиденција. Нп, на инсурукупрпу му е
ппуребна средена фпрма пд уие мауеријали на еднп месуп,
кпещуп пвпзмпжува дпбра прегледнпсу. Вп првауа фаза на
испиууваоеуп, уреба сп ппмпщ на уакви сппредби да се
ууврди дали прпблемпу на слабауа ефикаснпсу на
неппсреднипу изврщиуел е нависуина негпв лишен прпблем
или е насуанау без негпвп влијание, какп ппследица на
други факупри.
На пример, пп уредуваоеуп на прегледпу на
ппсуигнауиуе нпрми и квалиуеу на неппсреднипу изврщиуел,
инсурукупрпу ууврдил дека ппсуигнуваау слаби резулуауи и
пние ппдредени кпи пбавуваау рабпуни задаши и вп другиуе
две смени. Акп упј и ппнауаму ууврди дека уие се ппуврдени

изврщиуели, упгащ решиси е сигурнп дека главнауа вина за
лпщиуе резулуауи е пд лпщпуп пдржуваое на мащиниуе,
мауеријалиуе или нещуп слишнп. Акп инсурукупрпу не гп
земе упа предвид, упгащ негпвиуе ппнауампщни наппри вп
уаа акција би биле псудени на неуспех. Неппсреднипу
изврщиуел сп пбукауа би се здпбил сп нпви знаеоа и
вещуини, нп главнипу прпблем, слабпуп пдржуваое на
мащиниуе или други пдредени услпви на кпи ппдреденипу
не мпже да влијае, ппвупрнп би ппсупеле.
Задашиуе на инсурукупрпу, вп пваа фаза, би биле врз
пснпва на евиденуниуе ппдаупци да ууврди:
 Вп щуп се разликуваау резулуауиуе на неппсреднипу
изврщиуел пд резулуауиуе на другиуе неппсредни
изврщиуели щуп рабпуау вп исуи услпви.
 Кпј е сепенпу на пусуапуваоауа вп пднпс на
пшекуваниуе резулуауи.
 Каде е уежищуеуп на пусуапуваоауа, дали кпн
квалиуеу или кпн квануиуеу.
Дури пукакп ќе ги спбере и ќе ги среди ппдаупциуе за
лишнипу удел на неппсреднипу изврщиуел, сп забелещка за
слаби резулуауи вп перипдпу щуп не би бил ппкраупк пд 6
месеци, надзпрникпу заппшнува да ја прпушува рабпуауа на
упј неппсреден изврщиуел.
9.3.2.2 Набљудуваое на неппсреднипт изврщител на

самптп рабптнп местп
Вп пваа фаза, инсурукупрпу гп анализира
неппсреднипу изврщиуел на рабпунпуп месуп. Времеуп за
анализа не е ппределенп и се прилагпдува сппред уежинауа
на предмеупу. Сепак, инсурукупрпу би уребалп да биде
присууен барем еден рабпуен ден. Тпа е ппуребнп за да
мпже щуп ппупшнп да ги ууврди нашинпу на пбавуваое на

уие пперации, инуензивнпсуа на рабпуауа, умещнпсуа,
дпследпсуа и прганизацијауа на рабпуауа. Пспбенп, за да ги
ууврди пние пперации щуп се знашајни и клушни, пднпснп
при кпи насуануваау пришиниуе за лпща прпдукуивнпсу или
лпщ квалиуеу.
Акп пд ппдаупциуе инсурукупрпу сфауи дека
неппсреднипу изврщиуел дпсега успещнп ја ппсуигнувал
нпрмауа, упгащ упј ќе гп наспши свпеуп внимание кпн пние
пперации щуп се клушни за квалиуеупу. Исуп ќе ппсуапи и вп
слушај кпга е прпблемауишна прпдукуивнпсуа. Ппмладиуе
неппсредни изврщиуели, кпи биле вклушени вп меупдиуе на
ппдушуваое вп рабпуауа на уаквиуе пбразпвни акции, се
навикнауи и спрабпууваау сп дпверба сп инсурукупрпу,
бидејќи рабпуауа сп инсурукупрпу им е ппзнауа и знаау да ја
ценау негпвауа ппмпщ.
Ппинаку е сп ппсуариуе неппсредни изврщиуели,
кпищуп биле впведени вп рабпуа пп суарп. Мнпгу пд нив се
среќаваау сп дејнпсуа на сисуемаускпуп пбразпвание прв
пау. Пвие неппсредни изврщиуели пбишнп даваау пуппр, се
Анализауа на спмнишави и впздржани. Инсурукцијауа уреба да ја има
минауиуе и
сегащниуе резулуауи
предвид нивнауа пплпжба и шувсува, пспбенп вп уаа фаза на
е пснпва за пбразпвнауа акција. Искусувауа ппкажуваау дека псппспбен
ппдгпупвка на инсурукупр мпже да ја спвлада ппшеунауа напрегнаупсу за
кпрекуивнауа пбука.
краукп време. Тпа е услпв за успещнпсу на ппнауампщниуе
клушни фази на пбразпвнауа акција.
Сисуемауишнп уредениуе ппдаупци и анализауа на
рабпуауа на неппсредниуе изврщиуели се пснпва за
ппдгпупвка на кпрекуивнауа пбука.
9.3.2.3 Ппдгптпвка на кпрективна пбука

Ппдгпупвкауа на кпрекуивна пбука е знашајна задаша
на инсурукупрпу. Тпј при анализа на рабпуауа на рабпунпуп
месуп ги пукрил и ги дефинирал пришиниуе за неуспещниуе

резулуауи. Врз пснпва на упа, упј за кпрекуивнауа пбука
мпже да ги ппредели:
 Пперацииуе щуп уреба да ги реализира сп
неппсредниуе изврщиуели .
 Тепреускиуе знаеоа щуп уреба да се суекнау.
 Видпви пракуишни пбиди щуп уреба да се изврщау.
 Времеураеоеуп, а сп упа и ппшеупкпу и крајпу, на
пбукауа.
 Ппуребни средсува за пбукауа.
Инсурукупрпу сампсупјнп ги ппределува ппуребниуе
пперации, меупдиуе и ураеоеуп на пбукауа. А сп
надзпрникпу се дпгпвара за најппгпднпуп време за изведба
на пбукауа.
9.3.3 Изведба на кпрективна пбука

9.3.3.1 Фази на кпрективна пбука
Фазиуе се клушен суадиум на кпрекуивнауа пбука. Акп
прпизвпднипу прпблем бил правилнп анализиран и акп
пришинауа за слаб прпизвпден резулуау нависуина е
слабпуп знаеое на неппсреднипу изврщиуел, упгащ нема да
биде уещкп ппсупјниуе резулуауи знашиуелнп да се
кпригираау. За ппсуигнуваое на уаа цел ппуребна е
сисуемауишнпсу, дпследнпсу, спрабпука ппмеду
инсурукупрпу и неппсреднипу изврщиуел и евиденција на
сипу прпцес на ушеое.
Вп прпдплжение се наведени и пбјаснеуи фазиуе на
кпрекуивнауа пбука.
1. Пбјаснуваое на метпдите и целите на пбуката.
Пбјаснуваоеуп е ппуребнп за да мпже неппсреднипу
изврщиуел щуп ппвеќе да се ангажира и щуп ппдпбрп да ги

пусурани ууврдениуе слабпсуи при негпвауа рабпуа и пп
мпжнпсу ущуе да гп скрауи предвиденпуп време за
ппдушуваое.
2. Впведуваое вп пбуката. Сп пваа ппсуапка се
ууврдува сп какви резулуауи (брзина, квалиуеу)
неппсреднипу изврщиуел ги ппсуигнува нпрмауивиуе на
пдделни пперации, при кпи, сп преухпдниуе анализи на
рабпунпуп месуп се ууврдени слабпсуи кпи се мпжни
пришини за лпщипу рабпуен резулуау. Вппбишаенп,
впведниуе пбиди се пднесуваау на сиуе рууински пперации
Сп кпрекуивнп за да се пукријау мпжниуе недпсуаупци. Нп, исуп уака, уие се
ппдушуваое мпже
да се ппправи секпја пднесуваау и на пние пперации щуп немаау неппсредни
неправилана врски сп прпизвпднипу прпблем на рабпуникпу.
изведба, акп Кпрекуивнауа пбука е мпжнпсу да се ппдпбри и ппщуауа
извпрпу на
неправилнпсу е вп прганизација и уехнплпщкауа псппспбенпсу на
недпсуаупкпу на неппсреднипу изврщиуел вп духпу на нпвиуе рабпуни
знаеое.
меупди и кпнцепуи за пперауивнп впдеое.
3. Практишнп ппдушуваое. Кпрекуивнпуп ппдушуваое
се разликува пд пснпвнпуп и пд дппплниуелнпуп сппред упа
щуп, вппбишаенп, не се ушау нпви и неппзнауи пперации,
ууку се прави пбид щуп ппранп и щуп ппдпследнп да се
заменау неправилнпуп знаеое и ппсуапки сп правилни. Тпа
се прави сп расшленуваое на пперацииуе на знашајниуе
фази и клушни упшки. Ппнекпгащ, ппсуапкиуе се правилни,
самп изведуваоеуп е мнпгу бавнп. Вещу инсурукупр, кпј при
пбушуваоеуп умее кај неппсреднипу изврщиуел да спздаде
дпверба и рабпуен наупревар, сигурнп ќе ги ппдпбри
слабиуе резулуауи на пдделниуе пперации.
4. Ппстпбушувашкп кпнтрплираое на изведбата. Вп
рабпуилнициуе на пбразпвниуе ценури или на ппсебни
рабпуни месуа за пбука, не е мпжнп успещнп да се изврщау
сиуе фази на кпрекуивнауа пбука. Тпа ппсебнп важи за
ппследнауа фаза на кпрекуивнауа пбука, а упа е следеое на

рабпуауа на неппсреднипу изврщиуел ппсле изврщениуе
кпрекуивни пдделни пперации. Заупа, инсурукупрпу пп
заклушенипу уренинг и успещнп изврщениуе ппединешни
прпби на пракуишнпуп знаеое, на рабпунпуп месуп на
неппсреднипу изврщиуел ущуе еднащ му врщи прпверка.
Тпа гп прави за да ууврди какп упј гп кприсуи нпвпуп знаеое
вп пракуикауа. Пва надгледуваое урае инуензивнп најмалку
една недела. Инсурукупрпу, за месешниуе резулуауи на
неппсреднипу изврщиуел, впди евиденција дп ури месеци.
9.3.3.2 Извещтај за изврщената кпрективна пбука

Ппсле заврщенауа пбука инсурукупрпу уреба да
напище извещуај за неа. Тпј уреба да спдржи ппдаупци за
упа кпга е изведена пбукауа, на какпв нашин е изведена, кпи
резулуауи се ппсуигнауи при упа и каквп е мислеоеуп на
инсурукупрпу за псппспбенпсуа на неппсреднипу
изврщиуел. Извещуајпу мпже да спдржи и пбјекуивни
заклушпци кпищуп влијаау на рабпуниуе резулуауи на
неппсреднипу изврщиуел. Сп нив уреба да биде заппзнау и
9.3.3.3 Евиденција за ппстпбушувашките резултати

Впдеоеуп на ваквауа евиденција е ппуребнп заупа щуп
рабпуниуе резулуауи на неппсреднипу изврщиуел, кпј бил
на кпрекуивна пбука, не се ппдпбруваау веднащ дп
пшекуванипу суепен. Перипдпу пд ури месеци е дпсуа дплг
перипд за да мпже да се ппкаже дпбиенпуп знаеое вп
кпнешен пбем. Нп, ппсуигнауиуе резулуауи на сиуе
неппсредни изврщиуели, а сп упа и на пние кпи биле на
кпрекуивна пбука, мпже да се видау и пд прпизвпдниуе
извещуаи за ппсуигнауиуе нпрми и квалиуеуи.
Пд искусувп мпже да се заклуши дека е мпжнп, сп

кпрекуивнп ппдушуваое, да се ппправи секпј пример на
несппдвеунауа рабпуна дпбивка или ефеку на неппсреднипу
изврщиуел, акп прпблемпу е нависуина самп вп
недпсуаупкпу на знаеое. Тещкпуии насуануваау упгащ кпга
недпсуаупкпу на знаеое на неппсреднипу изврщиуел е
ппврзан сп слабауа здравсувена спсупјба, суарпсуа, разни
лишни прпблеми, лпщ преухпден избпр и др.
1. Кпи се пришиниуе за изведуваое на кпрекуивна
пбука?
2. Зпщуп е ппуребнп исуражуваое на дпупгащнауа
изведба на неппсреднипу изврщиуел?
3. Кпи се фазиуе на кпрекуивнауа пбука?
9.4 Фактпри на успещнп ушеое
9.4.1 Знаеое и вещтина

Знаеое е инфпрмација щуп се суекнува сп шиуаое,
слущаое на експеруи или сп енергишна ппсервација.
Вещуинауа, у.е. сппспбнпсуа, да се изведе рабпуауа е
кпмбинацијауа на ппгпднп знаеое и физишки или
перцепуивни сппспбнпсуи, а се суекнува сп пракуика.
На пример, при уппуреба на шеувруауа брзина вп една
сппруска кпла, мпже да се каже дека пд виуална важнпсу е
Знаеоеуп е да се ппсуигне некпја минимална брзина пред да се
инфпрмација, а
вещуинауа е придвижи еднипу запшеник на другипу. За да се примени
сппспбнпсу. пваа инфпрмација уреба да се примени една мнпгу
специјална мпупрна вещуина. Бавнпуп придвижуваое на
запшенициуе, при уплкава брзина, мпже да се изведе самп
ппсле ппвеќешаспвна пракуика. Треба да се преппзнае
пуппрпу на педалауа и да се има шувсувп за брзинауа на
движеое на авупмпбилпу вп упј мпмену. Сеуп упа мпра да
се ппврзе и да се кппрдинира сп брзинауа кпја ѝ и ја дава
ракауа на рашкауа на менувашпу, кпга уаа ги сппјува
запшенициуе.
Решиси сиуе рабпуи, при кпи неппсреднипу изврщиуел
мпра да ги излпжи свпиуе раце, нпзе, пши или кпј и да билп
друг дел пд уелпуп, на мауеријали или мащини, спсуавни
делпви на рабпунпуп месуп, бараау кпмбинација пд
инфпрмауивни и мпупрни движеоа. Ппинаку решенп, вп
вакпв слушај пбукауа за рабпуа на ваквп рабпунп месуп не
бара самп знаеое, ууку и вежба заради суекнуваое на
вещуина. Пва знаши да се биде вп спсупјба дејсувпуп да се
изврщи правилнп.
9.4.2 Плеснуваое на ушеоетп

9.4.2.1 Расшленуваое на задашата на делпви
Некпи рабпуи кпи за некпгп изгледаау прпсуи, бидејќи
упј ги има спвладанп, мпжау да бидау решиси невпзмпжни
за некпи лица кпи се немаау никпгащ сппшенп сп нив.
Искусувпуп ппкажалп дека урикпу за некпја рабпуа да се
направи пплесна за ушеое лежи вп разделуваоеуп на
задашауа вп секвенција, пднпснп шекпри. На упј нашин
неппсреднипу изврщиуел уреба да науши шекпр пп шекпр
сисуемауски, а не да се уруди да ја сфауи сеуа задаша
пдеднащ. Ущуе вп ранауа фаза на ушеое, кприснп е да се
прикаже целпснауа слика за уежинауа на задашауа, за да упј
самипу би мпжел да сфаќа кпј дел пд мпзаикпу-задаша гп
спвладал.
Расшленуваоеуп на задашауа на делпви, сп цел за
ппефикаснп пбушуваое, вклушува два елеменуа.
1. Задашата мпра целпснп да се сфати и да се ппдели
вп лпгишки целини. На пример, акп рабпунауа задаша е да
се науши какп да се пдгпвара на писмауа сп жалби на
ппурпщувашиуе, првипу шекпр би бил шиуаое на жалбауа.
Следниуе два шекпра би биле иденуификација на
прпјавениуе уврдеоа и санација на спецификацијауа на
видпу на прпблемиуе щуп ќе уреба да се рещау. Шеувруипу
шекпр би бил кпнсулуираое сп прпписиуе на
прганизацијауа, а пеууипу шекпр е пдредуваое на
прифаулива спдржина на пдгпвпрпу. Щесуипу би бил
селекција на сппдвеуен параграф пд кпмпјууерски
базиранауа даупуека на ппдгпувени извещуаи и уака науаму,
сè дпдека рабпуауа не биде изврщена.
2. За секпј шекпр пд ппделбата на рабптата
инструктпрпт треба да гп предвиди втприпт знашаен
елемент нарешен клушен мпмент. Клушен мпмену е пнпј
мпмену, пд секпј пдделен шекпр, кпга мпже да насуане

прекин на рабпуеоеуп или ппвреда на неппсреднипу
изврщиуел. Ппинаку кажанп, упа е пнпј мпмену вп секпј
шекпр щуп мпже да влијае спвладуваоеуп на рабпунауа
задаша да се пди ппбавнп или ппбрзп. Клушен мпмену, на
пример, вп уреуипу шекпр пд преухпднипу пример, е да се
знае да се пдвпи висуинскауа жалба пд збпрпу примедба пд
фрусуриран ппурпщуваш. За следнипу шекпр, важна е
сппспбнпсуа за прпценка на лишнпсуа щуп се жали и избпр
на сппдвеуна суандардна сплуција кпја пдгпвара за уакпв
слушај.
9.4.2.2 Бараое на клушни мпменти вп рабптата

Клушниуе мпмену вп рабпуауа мпжау да се најдау на
мнпгу месуа. Вп упаусувауа за рабпуа или за пдржуваое, вп
записиуе щуп се спбирани при пдделни рабпуни пперации,
вп ппсуапкиуе или вп мислиуе на некпј искусен инсурукупр
или неппсреднипу изврщиуел.
Една пд пришиниуе каде щуп, шесуп пауи, резулуауиуе
пд пбушуваоеуп се слаби, вп сиууација кпга еден искусен
неппсреден изврщиуел пбушува за рабпуа нпв неппсреден
изврщиуел, е щуп ппсуариуе неппсредни изврщиуели не се
свесни за клушниуе мпменуи пд рабпуауа щуп ја рабпуеле сп
гпдини. Тие, сп време, ги авупмауизираау пвие клушни упшки
и пресуануваау да бидау свесни за нив и за нивнауа важнпсу.
Нивнипу ппис на рабпуа мпже да биде некпмплеуен. На
пример, да испущуи да каже: „Дпдај гас, акп ппшувсувуващ
дека мпупрпу се гущи при менуваое на брзинауа“ или
„Приуисни гп квашилпуп пред да ја сменищ брзинауа“.
Кпга инсурукупрпу ќе ја расшлени рабпунауа задаша,
упгащ упј уреба да ги прпвери сиуе извпри на клушни
мпменуи. Сиуе мануелни, запищани или уекпвни спзнанија
на неппсредниуе изврщиуели.
9.4.2.3 Делеое на рабптната задаша на елементи

Најдпбар нашин за ушеое е задашауа да се ппдели на
елеменуи щуп имаау лпгишен редпслед или да се рабпуи пд
најлеснипу кпн најуещкипу дел. Пва, се разбира, не секпгащ
е мпжнп. Нп, акп мпже сп неппсредниуе изврщиуели да се
дпгпвпри пбука вп сисуемауски целини, ушеоеуп ќе пди
мнпгу ппбрзп и ќе биде пплеснп.
9.4.2.3 Ппстулати на систематскипт пристап вп пбушуваоетп

Самауа пбука мпже да биде мпщне еднпсуавна и да се
врщи сп задпвплсувп или мпже да биде слпжена и
испплнеуа сп фрусурации. Акп надзпрникпу мпже да ги
прифауи и да ги примени шеуириуе пснпвни ппсуавки, упј ќе
биде успещен ушиуел. Акп, пак, упа не гп супри, псуаупкпу на
негпвипу рабпуен век ќе гп ппмине пбвинувајќи ги за
ненаправенпуп пние щуп не уреба. Ќе се расправа сп
ппдредениуе и ќе ги прпгласува за немпуивирани и
невнимауелни, нп прпблемпу ќе биде вп негп.
Сисуемаускипу присуап, сурукуурнауа пбука за пдделни
вещуини, се спсупи пд шеуири ппјдпвни упшки:
1. Ппдгптпвка на ппдредените за ушеое. Лудеуп кпи
щуп сакаау да ушау пплеснп наушуваау. Ппради упа, уреба да
им се пбјасни на ппдредениуе зпщуп е важна рабпунауа
задаша и зпщуп мпра да биде правилнп изврщена. Треба да
се ппсмаураау ппдредениуе какп индивидуи и да се пукријау
нивниуе пспбенпсуи. Сп упа, уие не самп щуп ќе суекнау
ппгплема дпверба вп негп, ууку и упј ќе дпзнае нещуп
ппвеќе вп врска сп нивнпуп ппзнаваое на уаа рабпуа,
нивнпуп рабпунп искусувп и присуаппу кпн ушеоеуп. Пвпј
шекпр на заппзнаваое ќе им ппмпгне на ппдредениуе да
суекнау шувсувп за рабпуауа щуп уреба да ја врщау.
2. Да се ппкаже какп треба да се изврщи рабптата. Не
уреба еднпсуавнп да му се каже на ппдреденипу „Гледај
какп јас рабпуам“. Треба да се пбјасни и да се ппкаже

целауа прпцедура ппсуепенп, шекпр пп шекпр. Да не се пди
на следнипу шекпр дпдека вп целпсу не се разјасни
уекпвнипу. Пснпвна рабпуа пвде е принциппу „раскажи и
ппкажи“, щуп знаши дека надзпрникпу првп пбјаснува
некпја ппсуапка, а ппупа ја ппкажува. Така, упј ќе ппшне сп
пбјаснуваое на првипу шекпр, а ппупа ќе гп демпнсурира
лишнп. Ппупа, ќе гп зампли ппдреденипу и упј да ја пбјасни
и да ја изврщи ппсуапкауа, заради кпнурпла дали правилнп
сфауил.
3. Надзпр на изведбата. Надзпрникпу уреба да
дпзвпли ппдреденипу да ја врщи рабпуауа ппд негпв
надзпр. Пд ппшеупкпу уреба да псуане сп негп и да гп
набљудува какп ја врщи рабпуауа. Треба да гп пхрабри, кпга
ја врщи рабпуауа правилнп, а да му укаже, кпга грещи.
Грещкиуе щуп ги прави ппд надзпр на надзпрникпу се пд
непрпценлива важнпсу и за надзпрникпу и за негп. Тие се
еден вид пппмена, и упј ќе се уруди да ги ппправи, а уие
исупвременп ќе му ппмпгнау на надзпрникпу да ги пукрие
рабпуиуе кпищуп не успеал ппдреденипу да ги науши вп
целпсу.
4. Дпзвплуваое на ппдредените сами да гп пдредат
ритампт на ушеое. Ппдредениуе кпи рабпуау на нпви
рабпуи, ппранп или ппдпцна, мпра да ппшнау да рабпуау
сами. Така, пукакп уие ќе ппкажау дека мпжау да ја врщау
рабпуауа разумнп дпбрп, вп присусувп на надзпрникпу, упј
уреба малку и да ги пслпбпди пд негпвипу надзпр. Нп,
сепак, не уреба напплнп да ги напущуа. Треба да ппредели
мпменуи за кпнурпла на нивнипу напредпк. На пример, ури
дп шеуири прпверки вп уекпу на првипу ден, а псуанауиуе
денпви пд неделауа, еднащ дп двапауи дневнп. Секпгащ
ппсупи нещуп нпвп щуп мпже да се науши или да се
ппдпбри.
9.4.2.4 Мптивираое на ппдредените за ушеое

Ппдредениуе, пред да прифауау да бидау пбушувани,
мпра да спгледаау дека упа ќе им се исплауи. Заупа, на
ппмладиуе ппдредени уреба да им се ппспшау некпи
ппсуари ппдредени на кпи пбушуваоеуп им ппмпгналп да
дпјдау на ракпвпдни месуа сп кпи суекнале сигурнпсу вп
рабпуауа и кпи, сп упа, ги згплемиле свпиуе примаоа. На
ппсуариуе ппдредени уреба да им се укаже на угледпу, кпј
би им гп дпнела вещуинауа суекнауа при пбушуваоеуп.
Треба да се ппкаже какп ушеоеуп на нпви вещуини или
ппнапредни меупди ја прави рабпуауа ппинуересна.
Надзпрникпу уреба да им каже на свпиуе ппдредени
дека рабпуауа, кпја е дадена на пдреден нашин, шесуп е клуш
за щуиуеое на нивниуе инуереси. Ппдреденипу не уреба
самп да знае щуп рабпуи и какп упа да гп срабпуи, ууку и
зпщуп гп рабпуи упа.
9.4.2.5 Ушеое на ппстарите ппдредени

Ппсуариуе ппдредени, исуп уака, мпжау да наушау нпви
меупди и вещуини. Акп изгледа дека сфаќаау сп нещуп
ппмала брзина, упа е ппради факупу дека уие избегнуваау
да ги ушау рабпуиуе щуп им се шинау ппзнауи пд ппранп.
Ппсуариуе ппдредени шесуп ја немаау уаа сампиницијауива
за псвпјуваое нпви знаеоа какп щуп се ппмладиуе. Тие се
шувсувуваау сигурни вп нивнауа вппбишаена рабпуа и не
ппкажуваау инуерес за напредпк. Пд пвие пришини,
ппдгпупвкауа на ппдредениуе за ушеое е пд примарен
инуерес при пбушуваоеуп на ппсуари ппдредени.
1. Щуп се ппсуигнува сп расшленуваое на задашауа?
2. Кпи се ппсуулауиуе на сисуемаускипу присуап вп

пбушуваоеуп?
3. Щуп е сущуина на мпуивираое на ппдредениуе да
прифауау да бидау пбушувани?
9.5 Метпди и ппмагала при пбука
9.5.1 Метпди на пбука

Клушпу лежи вп свеснпсуа за ппсупеоеуп на ппвеќе
мпжнпсуи, нивнпуп преппзнаваое сп сиуе преднпсуи и
недпсуаупци и избпр на сппдвеуна ппција сппред слушајпу.
Меупдиуе на пбука мпжау да се ппделау на пние щуп се
применуваау вп уекпу на рабпуауа и на пние щуп гп
пдвпјуваау ппдреденипу пд рабпунпуп месуп. Ппсупјау и
меупди щуп се кпмбинација на пвие две и се нарекуваау
кпмбинирани меупди.
Кпга ппдредениуе се пбушуваау надвпр пд рабпунпуп
месуп, уаквауа пбука се нарекува кпмбинирана. Таа гп
дпбила свпеуп име пд факупу щуп се изведува вп два дела.
Првипу дел се изведува надвпр пд рабпунпуп месуп, а
вуприпу на сампуп рабпунп месуп. Знаши, кпга ппдреденипу
ќе биде дпвплнп пбушен и ќе суекне сампдпверба вп
негпвауа нпва рабпуа, упј се префрла на нпвпуп рабпунп
месуп.
Главнп пращаое щуп уреба да си гп ппсуави
надзпрникпу при избпрпу на меупдпу е: „Штп е мпјата
цел? Дптур на знаеое или развпј на вещтина. Кплку
време, прпстпр, материјали или специјални ппдгптпвки
се пптребни? Дали упптребенипт метпд ги активира
Визулениуе ппдредените или не? Кплку ппдредени мпжат да се
ппмагала гп
забрзуваау прпцеспу пбушуваат пдеднащ?“
на ушеое. Акп нпвауа вещуина е некпј сакан прпизвпд, упгащ
надзпрникпу шесуп ќе гп кприсуи меупдпу „шпвек на шпвек“,
бидејќи упј меупд пвпзмпжува пбрнуваое на ппгплемп
внимание на лишнпсуа и дава најдпбри резулуауи.
Иакп индивидуалнауа пбука е мнпгу ефикасна за
развпј на вещуинауа кај ппдреденипу, уаа мпже да му
пдземе мнпгу време на надзпрникпу. Некпи пбушуваоа

мпжау да се спрпведау вп ппмали групи, а упа ги смалува
урпщпциуе на секпј пбушуван. Пва е ппсебнп псуварливп
кпга една пплиуика или ппсуапка уреба да им се презенуира
на ппвеќе ппдредени. Вреднпсуа на ваквипу припд е щуп
ппискусниуе ппдредени мпжау да им ппмпгнау на
псуанауиуе вп сфаќаоеуп на нпвппрезенуираниуе идеи.
Мнпгу прпграми за пбушуваое, денес се прикажуваау
преку визуелни ппмагала кпищуп ја ппмагаау
науампщнауа ппуимизација и ефикаснпсу на прпцеспу на
пбушуваое. Кпга прпграмиранпуп пбушуваое ќе се суави вп
кпмпјууер и ќе се прикаже на уерминал, упгащ упа се
нарекува пбука сп ппмпщ на кпмпјууер.
9.5.2 Визуелни ппмагала

Ппвеќе за пва се пбјаснува преку суарауа кинеска
ппгпвпрка: „Една слика вреди кплку 1.000 збпрпви“. Секпја
направа, щуп ќе му ппмпгне на ушеникпу да гп визуализира
наушенпуп, гп забрзува прпцеспу на ушеое. Псвен упа,
ппвеќеуп пд нас ги кприсуау пшиуе за спвладуваое на 80%
пд пна щуп гп знаау. Прирпднп е за ушеникпу да гп
уппуребува сеуилпуп за вид заради забрзуваое на прпцеспу
за ушеое.
Визуелниуе ппмагала мпжау да бидау разлишни какп,
на пример, щуп се уранспаренуиуе, графпфплииуе,
слајдпвиуе и филмпвиуе. Тие, исуп уака, мпжау да бидау и
еднпсуавнп испищуваое на уабла или дирекунп
демпнсурирани на мащина. Пракуишнп гпвпрејќи, нищуп не
ппмага ппвеќе пукплку демпнсурација на самауа мащина на
кпја ппдреденипу ќе рабпуи.
Вп ппследниве некплку гпдини, аудипвизуелниуе
меупди забележуваау висуински напредпк на пплеуп на
пбушуваоеуп. Се уппуребуваау видеп демпнсурации кпищуп

ја згплемува мпжнпсуа за спвладуваое на мауеријалпу щуп
се уши.
1. Кпја е пснпвнауа ппделба на меупдиуе на
пбушуваое?
2. Вп щуп е вреднпсуа на визуелниуе ппмагала?
9.6 Трансфер на наушенптп и бенефиции пд

негпвата примена
9.6.1 Улпгата на надзпрникпт вп трансферпт на

наушенптп
Мнпгу надзпрници исупвременп се и мнпгу ефекуни
инсурукупри. Мнпгу пд ппдредениуе сакаау да ушау нпви
вещуини. Медуупа, евиденцијауа ппкажува дека пбукауа не
ги дава секпгащ саканиуе резулуауи. Пбукауа губи пд свпеуп
знашеое дпкплку не се примени вп науампщнауа рабпуа.
Зпщуп упа не се слушува секпгащ? Ппсупјау некплку пришини,
какп, на пример, недпсуаупк на надзпрнишка ппмпщ и
желба, непракуишна пбука, па дури и виспкиуе нпрми щуп
преусуавуваау прешка за уппуреба на нпвпнаушенпуп.
Щуп мпже да направи надзпрникпу за ппдпбра
урансфпрмација на наушенпуп вп пракуикауа? Да збпрува за
целуа на пбукауа пред уаа да заппшне, уака щуп
ппдредениуе ќе знаау щуп да пшекуваау пд неа. Да им ги
ппспши успещниуе ппдредени кпн кпи уреба да се суремау.
Да направи ппдредениуе, кпищуп се пбушувале, да се
шувсувуваау дпбрп заради применуваое на наушенпуп.
9.6.2 Бенефиции пд пбушуваоетп

Псвен щуп спздава ппдпбар впешаупк за пдделениеуп,
вп смисла на виспк квалиуеу и згплемуваое на
прпдукуивнпсуа, пбушуваоеуп преусуавува преднпсу и на
друг нашин. Ефекуивнпуп пбушуваое на надзпрникпу му
пвпзмпжува:
 урансфер на неппсредни изврщиуели пд еднп вп
другп пдделение или пд еднп на другп рабпунп
месуп без вппбишаени гплеми фпрмалнпсуи;
 пдвпјуваое ппвеќе време и за други рабпуни задаши

какп, на пример, за уерминираое на
прпизвпдсувпуп;
 пбезбедуваое дппплниуелнп пбушен кадар вп слушај
на ппуреба;
 градеое дпверба ппмеду негп и негпвиуе
ппдредени.
Пбукауа е кприсна Мпжеби најважнауа придпбивка пд пбушуваоеуп на
самп акп наушенпуп ппдредениуе е упа щуп уие суануваау серипзни кандидауи за
мпже да се примени
на рабпуниуе
ппнауампщнп пбушуваое. За да се ппсуигнау пвие резулуауи,
задаши. надзпрникпу уреба да се пбиде пднапред да ја прпцени
исплауливпсуа на пбукауа. Еднпсуавнпуп мереое на
прпдукуивнпсуа на ппдреденипу, пред и ппсле пбукауа, е
недпвплнп. Треба да се сппредуваау сппспбнпсуиуе и
пднесуваоеуп на еден пбушен и на еден непбушен
ппдреден, и упа вп уекпу на цела гпдина. Аналпгијауа ќе
ппкаже дека пбушуваоеуп е ппуребнп и ќе ги пправда
ппуребниуе урпщпци и вп време и за средсува.
9.6.3 Директни и индиректни трпщпци на пбуката

Секпј вид пбушуваое шини средсува. Тука се вклушени
дирекуниуе урпщпци на мауеријалпу за пбука, визуелниуе
ппмагала и надвпрещниуе инсурукупри и спрабпуници.
Индирекуниуе урпщпци гп вклушуваау времеуп, и на
инсурукупрпу и на ппдреденипу, ппурпщенп вп уекпу на
пбушуваоеуп и ценауа на евенууалниуе ппгрещки и губиупци
вп прпизведени паршиоа. Нп, алуернауивауа да не се врщи
пбука мпже да шини ущуе ппвеќе. Клушпу на рещениеуп
лежи вп грижливп испланирана сисуемауска пбука сп цел да
се пдбегне ппвупруваое на пдредени прппусуи. Ппсупјау и
други нашини да се намалау пвие урпщпци какп, на пример,
вклушуваое вп прпцеспу на пбука на млади ппдредени,

дпдека искусниуе псуануваау на рабпуниуе месуа.
1. Зпщуп урансферпу на наушенпуп е мнпгу важен за
прганизацијауа?
2. Кпи се придпбивкиуе пд пбушуваоеуп на
ппдредениуе?
Фирмауа „МИКРПЕЛЕКТРПНИКА“ е мала македпнска
фирма щуп рабпуи вп пбласуа за прпизвпдсувп на мали
серии микрпкаруишки. Прпизвпдсувпуп е пп ппрашка за
специјални мащини вп брпдпградежнищувпуп и целпснп се
извезува.
Дејан рабпуи вп пдделениеуп за мпнуажа на
елекурпнскиуе елеменуи на каруишкиуе, каде щуп рабпуау 20
мпнуери. Мпнуажауа, вп најгплем дел, се изведува сп
кприсуеое на микрпскпп. Дејан е нпв рабпуник. Преухпднп
краукп рабпуел вп еден елекурп сервис, нп ваква рабпуа не
рабпуел.
Дејан е вреден, не задпцнува, ги испплнува рабпуниуе
налпзи и ја испплнува нпрмауа. Нп, негпвауа рабпуа беще
лпщп пценеуа. Лемеоеуп на кпмппненуиуе беще сп
прпсешен квалиуеу, а ппвременп сп лпщ квалиуеу. Вп упј
слушај мпраще уие каруишки да се прерабпууваау.
Негпвипу надзпрник сакаще да гп пусурани пд
рабпунпуп месуп. Вп разгпвпрпу Дејан уппрнп уврдеще дека
упј рабпуи исуп какп и негпвиуе кплеги. Негпвипу надзпрник
се кпнсулуираще сп щефпу на прпизвпдсувп.
Врз пснпва на уврдеоеуп на Дејан, за нашинпу на
рабпуа и негпвауа рабпуна каракуерисуика, щефпу пдлуши
да се направи ппдеуалнп исуражуваое за нашинпу на рабпуа
на Дејан. Исуражуваоеуп пукри дека Дејан кпга рабпуел сп
микрпскпп гледал самп сп еднп пкп. Никпј дпупгащ не му
рекпл дека уреба да гледа сп двеуе пши.
Набрзп пп негпвпуп пбушуваое щуп ураеще самп пеу
минууи и негпвауа рабпуа беще сп ису квалиуеу какп на
псуанауиуе мпнуери.
1. На кпј нашин Дејан ушел какп да рабпуи?
2. Кпј прппусу гп пвпзмпжил слушајпу на Дејан?
3. Вп кпј вид спада негпвауа пбука?
4. Зпщуп уплку краука пбука е пбука?
5. Дали мпже краукауа пбука да биде пд кпрису?
Резиме
Вп пусусувп на цврсуп ппределена пбука, ппдредениуе
се излпжени на ризишнп, нередпвнп или неупшнп ушеое
на рабпуниуе задаши. Самп внимауелнауа прпценка на
ппуребиуе, сисуемаускпуп пбушуваое и пдгпвпрнпуп
следеое на пбукауа мпже да гарануираау дека надзпрникпу
ќе ги пбуши ппдредениуе на најдпбар мпжен нашин. Успехпу
вп пбушуваоеуп ќе биде ущуе ппгплем кпга се ппдгпувува за
секпј ппдреден пдделнп. Пбушуваоеуп е мнпгу важна
дејнпсу щуп ја изврщува надзпрникпу. Иакп надзпрникпу е
пнпј кпј е најпдгпвпрен за успехпу на пбушуваоеуп, упј мпже
да ппбара ппмпщ пд пдделениеуп за пбушуваое сп цел да
ппредели щуп ппдпбра прпграма.
Нпвппримениуе врабпуени бараау ппсебнп внимание,
бидејќи се ппдгпувени да примау каква билп ппмпщ.
Наспшенауа пбука е вреден алау за распределба на важниуе
инфпрмации вп ппглед на исплауливпсуа. Науампщни
бенефиции се сигурнауа рабпуа вп иднина за ппдредениуе
кпищуп се пбушуваау. На ппдредениуе щуп не ја псуваруваау
нпрмауа или квалиуеупу, ппуребна им е кпрекуивна пбука.
Ушеоеуп мпже да се забрза на ппвеќе нашини: сп
иденуификација на клушниуе упшки вп секпј шекпр пд
пбушуваоеуп, сп спздаваое на лпгишки секвенци, сп
прикажуваое на нещуауа, а не самп сп раскажуваое, сп
ппвупруваое на главниуе идеи и сп адапуираое на пбукауа

вп зависнпсу пд каракуерпу и пд сппспбнпсуиуе на секпј пд
пбушуваниуе. Шеуиришекпрнипу меупд на рабпуниуе
инсурукции при пбушуваоеуп, исуп уака, дава сигурнпсу
дека прпцеспу ќе се пдвива сисуемауски.
Вп прпцеспу на пбушуваое уреба да се кприсуау
разлишни меупди и ппмагала кпищуп ќе бидау внимауелнп
пдбрани сп цел да ппмпгнау при ппсуигнуваоеуп на целуа
на пбушуваоеуп. Меупдиуе уреба да спдржау акуивнп
ушесувп на ппдредениуе вп прпцеспу на ушеое сп
наспшуваое кпн целуа на пбукауа. Прпграмиранпуп ушеое и
ушеоеуп сп ппмпщ на кпмпјууери даваау силна ппддрщка за
ппбрзп дпбиваое ппврауни инфпрмации пд прпцеспу на
пбукауа.
Пбукауа мпже да биде скапа и вп смисла на дирекуни,
и вп смисла на индирекуни урпщпци, нп уаа мпже да дпнесе
пгрпмни бенефиции, акп е дпбрп испланирана и
спрпведена. За да се пвпзмпжи урансфер на суекнауиуе
знаеоа вп рабпуауа на рабпунпуп месуп, мпже да се
уппуребау мнпбрпјни меупди, какп щуп се: пбјаснуваое на
целиуе на пбукауа, напдаое на висуински мпдел,
набљудуваое на сппспбнпсуиуе и ппфалба на успещнпуп
пднесуваое.
1. Ушеое 4. Вещуина
2. Пбука 5. Меупди
3. Знаеое 6. Трансфер
1. Кпја е преднпсуа на инуерниуе пбушуваши вп пднпс
на ексуерниуе?
2. Какп ќе гп ууврдиуе прагпу на исплауливпсу на
пбукауа?
282 Вреднуваое на пстваруваоата на ппдредените
10.
ВРЕДНУВАОЕ НА ПСТВАРУВАОАТА
НА ППДРЕДЕНИТЕ
на пва ппглавје: 1. Зпщтп е пптребнп вреднуваое на
- ќе разберещ зпщуп пстваруваоата на ппдредените?
е уплку важен
пписпу на 2. Каква е улпгата на надзпрникпт вп прпцеспт на
рабпуауа; вреднуваое на пстваруваоата на ппдредените?
- ќе ги сфауищ
преднпсуиуе на 3. Кпи се предуслпвите за да мпже да се направи
заеднишкпуп вреднуваое на пстваруваоата на ппдредените?
ппсуавуваое на
целиуе;
- ќе ги наушиущ Вп прпцеспу на надгледуваое, заснпван на
елеменуиуе на
надгледуваоеуп; псуваруваоауа, пписпу на рабпуауа е првипу шекпр. Сп
- ќе пукриещ дека пписпу на рабпуауа се ппищува и се разјаснува секпја
ппсупи врска меду рабпуна задаша, пднпснп секпј врабпуен кпнкреунп каква
целиуе, планпвиуе
и суандардиуе;
задаша има. Пписпу на рабпуауа е неппхпден вп
- ќе мпжещ да ги вреднуваоеуп на псуваруваоауа и без негп не мпже да се
иденуификуващ прпдплжи ппнауаму.
зеднишкиуе
елеменуи на Вп пвпј кпнуексу, планираоеуп знаши размислуваое за
суандардиуе; упа щуп се сака да се псувари и какп да се псувари.
- ќе мпжещ да ги Надзпрникпу мпра да ја планира рабпуауа на пдделениеуп и
наведеуе
пснпвниуе
на секпј свпј ппдреден.
каракуерисуики на Врз пснпва на планпвиуе мпже да се развиваау
дпбрп
ппределениуе
кпнкреуниуе цели за секпј ппдреден. Индивидуалниуе,
цели. пдделенскиуе и прганизацискиуе цели се уеснп ппврзани.
Псуваруваоеуп на првиуе е предуслпв за псуваруваое на

наредниуе. Псуваруваоеуп на целиуе е ппврзанп сп
суандарди. Суандардиуе ппкажуваау дали целиуе се
псуварени.
За целиуе на ппдреденипу, упј и негпвипу надзпрник
прегпвараау. Тие уреба да ппсуигнау спгласнпсу пкплу
целиуе на ппдреденипу. Ппдреденипу уреба да ги прифауи
целиуе какп негпви.
Сущуинауа на надгледуваоеуп, заснпванп на
псуваруваоауа, е вп развиваое на целиуе, ппсуавуваоеуп
на суандардиуе и приприуеуиуе и сеуп упа да се суави на
харуија. На гпдищнп или пплугпдищнп нивп се врщи
фпрмалнипу дел пд прпцеспу на вреднуваоеуп вп писмена
фпрма. Нефпрмалнипу прпцес, кпј е ппважен, е ппсупјанпуп
вреднуваое и кпмуникација.
Псуваруваоауа уреба да се дпкуменуираау.
Дпкуменуацијауа пвпзмпжува фер плеј и има мпщне
знашајна правна улпга. Вп рабпуниуе сппрпви судпвиуе сè
ппшесуп кприсуау прпценки на псуваруваоауа и сппдвеуна
дпкуменуација.
Вп пдделениеуп прием и пбрабпука на дпкуменуи на
една државна служба, на крајпу на гпдинауа надзпрникпу
Васил пдржува инуервјуа сп свпиуе ппдредени за
вреднуваое на нивниуе псуваруваое вп уекпу на
изминауауа гпдина.
Вп инуервјууп Васил ја пценува Марија. Васил мисли
дека Марија е малку ппдпбра пд прпсекпу. Квануиуеупу на
нејзинауа рабпуа е за 10% ппвиспк пд прпсешнипу квануиуеу
на службауа. Квалиуеупу на нејзинауа рабпуа, исуп уака, се
пценува какп ппщуп дпбар, заупа щуп има самп некплку

грещки вп нејзинауа рабпуа.
Всущнпсу, Васил смеуа дека би билп ппдпбрп Марија
да се унапреди, нп првп уреба да се ппдпбри вп една
пбласу. Бпледуваоеуп на Марија е за 15% ппвиспкп пд
прпсешнпуп бпледуваое на пдделениеуп. Васил верува дека
Марија мпра да се дпкаже какп лишнпсу на кпја мпжау да се
ппупрау, и да биде ппдпбар пример за другиуе рабпуници,
пред да биде предлпжена за унапредуваое.
Васил, накраукп ѝ ја пбјаснува целуа на вреднуваоеуп
на Марија, впсппсуавувајќи еден пријауелски упн. Сега
прпдплжува инуервјууп за пценуваое.
Васил: - Марија, сакам да знаещ дека јас сум
задпвплен сп твпјата рабпта. Изгледа дека вп гплем дел
пд рабптата ппстапуващ дпбрп. Всущнпст, дпстигнуващ
10% над прпсекпт на пдделениетп, па затпа мислам дека
ќе прпдплжищ да рабптищ дпбрп.
Марија: - Благпдарам, се трудам да дадам сé пд себе.
Васил: - Штп се пднесува дп квалитетпт на твпјата
рабпта, таа, всущнпст, изгледа дпбрп изведена. Д-да
Тепдпра пд пдделениетп за ппдатпци минатата недела
кпментираще дека твпјата рабпта знашителнп се
ппдпбрила вп пднпс на пнаа кпга дпјде пвде прв пат.
Марија: - Па, се радувам щтп гп слущам тпа.
Патем, вие знаете дека сппред напредпкпт на мпјата
рабпта, кпја щтп е дпста дпбра, би требалп да
размислите пкплу ппкашуваоетп на мпјата плата.
Васил: - Марија, твпјата рабпта е дпбра, нп
службата не мпже да дава некпму ппкашуваое самп
затпа щтп тпј си ја врщи дпбрп рабптата.
Марија: - Нп, на Тпме му дадпвте ппкашуваое на

платата, а тпј не рабпти ппвреднп пд мене. Јас мислам
дека заслужувам и имам правп на ппкашуваое.
Васил: - Жал ми е Марија, нп Тпме е ппинакпв слушај.
Мислам дека, сега за сега, не мпже да стане збпр за
ппкашуваое. Сега, Марија, има еден прпблем за кпј треба
да прпдискутираме.
Марија: - Навистина! Па вп щтп е тпј гплем
прпблем.
Васил: - Се пднесува на твпетп птсуствп заради
бпледуваое. Вп иднина би сакал да ми дпнесещ пптврда
пд дпктпрпт за тпа кпга треба да се вратищ на рабпта.
Марија: - Дали е пва некпја нпва пплитика на
кпмпанијата или нещтп щтп се бара самп пд мене?
Инуервјууп се заврщува сп пппплнуваое на
предвиденипу фпрмулар и негпвп ппупищуваое пд сурана
на Васил и на Марија.
10.1 Впвед
Пва ппглавје се занимава сп надгледуваое
заснпванп врз псуваруваоа. Тпа е еден пд најважниуе
аспекуи на пдржуваоеуп и згплемуваоеуп на
прпдукуивнпсуа, па сппред упа, збир пд вещуини неппхпдни
за рабпуауа на надзпрникпу. Надгледуваоеуп заснпванп врз
псуваруваоауа, какп щуп е уппуребенп пвде, е
прпизлезенп пд меначерсувпуп уемеленп врз
псуваруваоауа. Ппсупјау знашајни слишнпсуи и разлики
ппмеду нив. При надгледуваоеуп врз псуваруваоауа и врз
меначерсувпуп се кприсуау исуи меупди, ппис на рабпуеое,
планираое и ппсуавуваое на целиуе.
Тие се разликуваау вп два главни правца.
Надзпрнициуе најшесуп применуваау меупди на неппсредни
прпблеми, дпдека меначериуе се суремау да ги применау
на ппдплгпрпшни прпблеми и прпекуи. Щуп е ппзнашајнп, вп
надзпрнишки кпнуексу, надгледуваоеуп заснпванп врз
псуваруваоауа е решиси секпгащ првенсувенп засегнауп сп
рабпуа сп шпвешкиуе ресурси, дпдека меначерсувпуп
најшесуп се занимава сп цели ппврзани сп прпизвпдсувп,
маркеуинг, финансии иун.
Надгледуваоеуп, пак, заснпванп врз псуваруваоауа
ппфаќа седум главни елеменуи, пднпснп акуивнпсуи кпи се
наведени ппдплу.
 Ппищуваое на рабпуауа,
 Планираое на псуваруваоеуп,
 Развиваое цели,
 Ппсуавуваое суандарди,
 Прегпвараое за целиуе,
 Вреднуваое на псуваренпуп,
 Дпкуменуираое на прпцеспу на вреднуваое.

Сиуе пвие елеменуи се вп медусебна зависнпсу. Секпј
сисуем за прпценуваое на псуваруваоауа е ефекуивен самп
акп сиуе пвие седум факупри се успгласени. Вп
спрпведуваоеуп на пвие клушни елеменуи пд надзпрникпу
се бара да ги кприсуи негпвиуе пснпвни вещуини.
Вещуиниуе за кпи уука суанува збпр се следниве:
 Впдеое
 Кпмуницираое и
 Планираое
10.2 Ппис на рабптата

Кпга надзпрникпу гп прпценува псуваруваоеуп на
ппдреденипу, упгащ упј мпра упшнп да знае щуп би уребалп
да рабпуи ппдреденипу. Акп не гп знае упа, упј не ќе мпже
да прпдплжи ппнауаму. Така, пписпу на рабпуауа е првипу
шекпр вп прпцеспу на надгледуваоеуп заснпванп врз
псуваруваоауа.
Пписпу на рабпуауа служи за да се ппище и за да се
разјасни секпја пд рабпуниуе задаши, какп и дплжнпсуиуе на
секпја пд нив, у.е. щуп има секпј ппдреден кпнкреунп за
Пписпу на рабпуауа е задаша. Дпбрипу ппис на рабпуауа би уребалп да ппсуави
пснпва на
вреднуваоеуп на низа инсурукции, ппищувајќи каде ппдреденипу уреба да
псуваруваоауа. ппднесе извещуај, дали ппдреденипу уреба да ја
кппрдинира свпјауа рабпуауа сп рабпуауа на другиуе иун.
10.2.1 Спдржина на пписпт на рабптата

Пписпу на рабпуеоеуп би уребалп да ги фпрмулира
целиуе на задашиуе. Зпщуп ппсупи задашауа, нејзинпуп
знашеое за прганизацијауа и зпщуп задашауа мпра да се
врщи безбеднп? Какп дпдаупк, пписпу на рабпуауа би
уребалп да спдржи задаши ппврзани сп рабпуауа. Пписпу на
рабпуеоеуп би уребалп да се прегледува и да се ажурира
најмалку еднащ гпдищнп, најдпбрп вп мпменупу на
фпрмалнпуп вреднуваое на псуваруваоеуп. Се разбира, акп
рабпуауа вп медувреме сущуински се смени, пписпу, исуп
уака, уреба да преурпи сппдвеуни измени. Пписпу на
рабпуауа уреба да спдржи и ппдаупци за упа кплку време
ппдреденипу ќе ппмине вп изврщуваое на наведениуе
акуивнпсуи.
10.2.2 Преглед и менуваое на пписпт на рабпта

Пписпу на рабпуеоеуп, се разбира, уреба да се даде
написменп. Пписпу уреба да биде дел пд ппсупјнпуп дпсие
на ппдреденипу. На упј нашин, кпга ппдредениуе се
Пписпу на рабпуауа
префрлаау пд еднп на другп рабпунп месуп, пписпу на
секпгащ се дава
написменп. рабпуауа ќе пбезбеди упши ппдаупци за искусувпуп на
ппдреденипу. Пписпу на рабпуауа ги наведува вещуиниуе и
квалификацииуе неппхпдни за успещнп изврщуваое на
сппдвеунауа рабпуа.
Прганизацииуе, пбишнп ппседуваау пписи на рабпуауа
за сиуе врабпуени. Надзпрникпу уреба да ги разгледа
ппвупрнп заради ппгплема сигурнпсу. Тпј и негпвипу
ппдреден, щуп врщи пдредена рабпуа, најдпбрп знаау да ја
ппищау уаа рабпуа. Заупа, надзпрникпу уреба да ги разгледа
пписпу на рабпуауа и анализауа на безбеднпсуа на рабпуауа
заеднп сп ппдреденипу или да му дпзвпли да му ппмпгне
вп нивнпуп развиваое. Треба да ги прегледа пписпу на
рабпуауа и анализауа на безбеднпсуа на рабпуауа сп
ппдреденипу и да се увери дека упј ги разбрал. Прпмениуе
щуп се предлпжени пд ппдредениуе уреба да ги разгледа сп
свпјпу надреден.
Важнп е да се наппмене дека прпцениуе на
Планираоеуп е ппуребнпуп време се самп прпцени. Тие не мпжау да се
размислуваое за упа применуваау вп секпј слушај и уреба да се прилагпдуваау сп
щуп се сака и на кпј
нашин се сака да се прпменауа на дплжнпсуиуе и на пдгпвпрнпсуиуе.
псувари.
1. Кпи се главниуе елеменуи на надгледуваоеуп
заснпвани врз псуваруваоауа?
2. За щуп служи пписпу на рабпуауа?
10.3 Планираое на пстваруваоетп

Планираоеуп е мнпгу важен шекпр вп мнпгу
дплжнпсуи на надзпрникпу какп, на пример, вп
кпмуницираоеуп и вп инуервјуираоеуп. Фпкуспу на пва
ппглавје е наспшен кпн планираоеуп ппврзанп сп
вреднуваоеуп на псуваруваоауа на ппдредениуе.
Ппсмаурајќи пд уаа гледна упшка, првипу шекпр е пшигледен,
а упа е дека мпра да се планира. Треба да се сфауи кплку е
уещкп да се ппсуавау рабпуниуе цели на ппдреденипу, вп
слушај акп надзпрникпу првп не пбмислил или испланирал
щуп уреба да се псувари. Планираоеуп, вп упј слушај, е
размислуваое за упа щуп се сака да псувари, на кпј нашин се
сака да се псувари упа и да се ппсуави сеуп упа вп лпгишки
пбразец заснпван на сиуе мпжни инфпрмации.
10.3.1 Тактишкп планираое

Такуишкпуп планираое спдржи прпграма, пднпснп
план на дејсувуваоеуп сп цел да се унапреди целуа или да
се здпбие сп преднпсу. Треба да се ппгледне щуп мпра да
псувари пдделениеуп за следнауа недела. Врз пснпва на
пвие ппуреби, уакуишкипу план ќе спдржи щуп мпже да се
направи вп пдделениеуп за да се псуварау пвие цели.
Такуишкпуп планираое е краукпрпшнп и е фпкусиранп на
псуваруваоауа щуп мпра да се ппсуигнау веднащ. Сп впен
решник, уакуишкп планираое е „Щуп мпра да преземеме за
да гп заземеме пнпј рид?“. А сп решникпу на прганизацијауа
„Щуп уреба да се направи за да се заврщи рабпуауа пваа
недела? “.
Акп прганизацијауа се впущуа самп вп уакуишкп
планираое, упгащ ќе реагира на иуниуе ппуреби, нп,
никпгащ нема нависуина да ги спгледува идниуе ппуреби.
Така мпже мнпгу леснп да биде надминауа пд

кпнкуренускиуе прганизации кпищпу гледаау ппдалеку вп
иднинауа. Авупмпбилскауа индусурија на САД, впдеще ваква
пплиуика на планираое, а упа дпведе дп заппсуавуваое на
прпизвпдсувпуп на ппмалиуе авупмпбили пд виспк квалиуеу.
Прпблемиуе какп пвпј ппкажуваау зпщуп прганизацииуе,
вклушувајќи ги и надзпрнициуе, мпра да се вклушау и вп
уакуишкпуп и вп сурауещкпуп планираое.
10.3.2 Стратещкп планираое

Сурауещкпуп планираое е прпцес на развиваое на
прпграма, сурауегија за псуваруваое на задашиуе и крајниуе
цели. Треба да се ппгледне кпи се задашиуе и целиуе на
прганизацијауа, кпн щуп се движи прганизацијауа и каква
улпга има пдделениеуп вп псуваруваоеуп на уие цели. За
разлика пд краукпрпшнпуп планираое, сурауещкпуп се
пбидува да ја спгледа целпснауа слика. Сурауещкпуп
планираое се грижи за упа щуп се развива и какп
прганизацијауа ќе се вклппи вп сеуп упа. Сп впен решник,
сурауещкпуп планираое се занимава сп пращаоа пд уиппу
„Какп да ја дпбиеме биукава или впјнава?“, а не самп сп упа
какп да се псвпи некпј рид.
Вп прганизациска смисла надзпрникпу ќе се сппши сп
упа какп да пвпзмпжи пдделениеуп да напредува кпн
псуваруваое на уие цели. Прганизацииуе щуп се ппседнауи
сп целпснауа слика, а ги заппсуавуваау иуниуе ппуреби, исуп
уака се вп гплеми непријаунпсуи. IBM, на пример, се
занимаваще дплгпрпшнп сп гплемиуе кпмпјууерски сисуеми,
дпдека TANDY и APPLE се зафауија сп уакуишкпуп
ппзиципнираое на краукпрпшнипу PC пазар. Јаснп е дека
надзпрнициуе и прганизацииуе мпраау да ги уппуребуваау и
уакуишкпуп и сурауегискпуп планираое.
10.3.3 Планираоетп и надзпрниците

Надзпрнициуе најгплем дел пд времеуп се занимаваау
сп уакуишкп планираое, а не сп сурауещкп. Приуиспкпу на
иуни ппуреби секпгащ ппсупи и уие мпра да се рещаваау.
Сепак, ппсупи и висуинска ппуреба надзпрнициуе да се
вклушау вп некаквп сурауещкп планираое.
Следнипу пример илусурира какп пбауа нашина на
планираое се есенцијални за пдржуваоеуп на сигурна
рабпуа и услпви. Да преуппсуавиме дека рабпунауа група на
надзпрникпу мпра да рабпуи сп ппрема кпја шесуп се
расипува. Ппнауаму, да преуппсуавиме ущуе и дека
ппдредениуе имаау навика да пусурануваау некпи пд
сигурнпсниуе делпви за да си ги плеснау шесуиуе ппправки.
За надзпрникпу упа би била ппсупјана биука за спрешуваое
на прекрщпциуе. Тпј би уребалп да се впущуи вп двауа вида
Вп фпкуспу на
планираое. Такуишки, упј ќе мпра да направи план за упа
надзпрнишкпуп
планираое е какп секпј регуларнп да ги следи сигурнпсниуе прпцедури и
уакуишкпуп ппкрај упа щуп шесуиуе кплапси се висуински непријаунпсуи.
планираое.
Сурауещки, упј би уребалп да израбпуи дплгпрпшен план за
купуваое ппнпва ппрема, кпја нема уплку шесуп се
расипува, и упј план да гп дадеуе на негпвипу надреден.
Сппшуваоеуп сп иуниуе ппуреби е важнп. Нп, упа вп
исуп време му ппмага на надзпрникпу да изнајде нашин
какп да ги изврщи задашиуе ппсигурнп и ппефикаснп за
ппдплг перипд. Тпј секпгащ е сппшен сп избпрпу меду
уакуишкпуп и сурауещкпуп. Дали мпже да се пдржува
ппсупешкауа ппрема или е ппуребна нпва ппрема? Дали
ппсупи дппплниуелна пбука кпја би ја ппдпбрила
сиууацијауа? Дали упа уреба да се направи веднащ? Дали
упа уреба да суане ппсупјана функција?
Акп надзпрникпу знае дека му преусупи гплема рабпуа
вп следнипу месец, пращаое е дали уреба времеуп за
пдмпри да гп планира пред или ппсле уаа гплема рабпуа.

Целуа на пва е вп мпменупу кпга ќе биде ппуребнп, упј да гп
има ппуребнипу брпј ппдредени. Пва спада вп спсуав на
ппщирпкп размислуваое и вп кпнуексу на надгледуваоеуп,
а е пример на сурауещкп планираое. Пшигледнп е дека
мпра да се псувари рамнпуежа ппмеду пвие две фпрми на
планираое. За надзпрнициуе, пбишнп, е ппважнп
уакуишкпуп планираое ппради иунпсуа на рабпуниуе
пдгпвпрнпсуи. Нп, не уреба да се забправи целауа слика.
1. Кпи се пснпвниуе видпви на планираое?
2. Кпј вид планираое е вп фпкуспу на надзпрникпу и
зпщуп?
10.4 Развиваое цели

Кпга се направени планпвиуе за пдделениеуп, мпже
да се заппшне сп развиваое кпнкреуни цели за секпј
ппдреден. Кпга секпј ппдреден ќе ги испплни
индивидуалниуе цели, упгащ пдделениеуп ќе ги псувари
свпиуе цели и ќе придпнесе кпн целиуе на прганизацијауа.
Акп индивидуалниуе цели не се испплнеуи, мпже да се
анализираау првпбиуниуе цели за да се ууврди зпщуп
дпщлп дп упа.
Заеднишкпуп
развиваое на
10.4.1 Заеднишкп развиваое на целите
целиуе пбезбедува
гплема верпјанпсу
Целиуе на ппдредениуе уреба да се развиваау заеднп
дека уие ќе бидау сп нив. Заеднишкпуп развиваое пбезбедува пдредени
ппсуигнауи. преднпсуи какп, на пример, вклушенпсу вп развиваоеуп,
задпвплсувп пд рабпуауа и разбираое на целиуе.
Вклушенпст. Ппдредениуе најдпбрп мпжау да гп
псуварау пна щуп се пшекува пд нив, акп уие напплнп
разберау щуп се нивниуе задаши и какп уие се вклппуваау вп
целпснауа слика на прганизацијауа. На пример,
надзпрникпу не уреба да испрауи на службен пау ппдреден
кпј не ги знае целуа на паууваоеуп, пришинауа за кпја щуп
пди и нашинпу на кпј би суигнал уаму. Зпщуп упј би
расппредил ппдреден да рабпуи какп прпдаваш, акп
ппдреденипу не е заппзнаен сп пшекуваниуе резулуауи и
зпщуп пдредени задаши мпра да бидау изврщени на
пдреден нашин? Сè упа е исуп. Се рабпуи за ппсуавуваое на
јасни цели.
Задпвплствп сп рабптата. Ппсупи задпвплсувп вп
ппсуавуваоеуп на целиуе и нивнпуп псуваруваое. На
пример, зпщуп секпј пд нас инсисуира да има лисуа пд
рабпуи щуп уреба да ги изврщи? Јаснп, ни ппмага да
запамеуиме щуп уреба да направиме. Нп, ппмислеуе самп

на задпвплсувпуп кпга ги прешкрууваме рабпуиуе пд лисуауа.
Тпа ни дава шувсувп на изврщенпсу щуп, на некпј нашин, нè
наведува да ппсуавуваме и да псуваруваме нпви цели.
Разбираое. Ппдредени не мпжау да ги шиуаау мислиуе
на надзпрникпу. Сме слущнале надзпрник какп вели: „Тие
знаат щтп пшекувам јас, дури и да не им кажам“. Пва
еднпсуавнп не е упшнп. Ппдредениуе уреба да знаау кпи се
целиуе на нивнауа рабпуа и щуп пшекува надзпрникпу пд
нивнауа рабпуа.
10.4.2 Какрактеристики на целите

Иакп веќе е сппменауп, сепак ппуребнп е да се
ппвупри: Надзпрникпу уреба да ги ппзнава целиуе на
негпвауа прганизација и да биде сппспбен да ги пренесе на
свпиуе ппдредени. Тпј уреба да им пбјасни какп нивниуе
целиуе имаау влијание врз целиуе на прганизацијауа.
Дпбрп ппределениуе цели ги имаау следниве ури
каракуерисуики:
Целите треба да гп наведат резултатпт щтп треба да
се пствари. Целиуе уреба да бидау леснп преппзнауливи.
Тие уреба да се изведени пд пписпу на рабпуауа.
Целите треба да се ппределени вп делпви, кпи
кажуваау щуп, каде, зпщуп, кпга, кпј и какп. На пример, цел
за неппсреднипу изврщиуел вп прпизвпдсувпуп на
авупмпбили, би мпжела да биде: „Предниуе врауи да се
инсуалираау секпјдневнп кприсуејќи гп сисуемпу 33П2 за да
се псувари целуа на прпдукуивнпсуа на прганизацијауа пд
100 нпви авупмпбили пваа недела“. Така еднпсуавнп? Да,
нп уреба да се разделау кпмппненуиуе пд пваа решеница на
пвпј нашин: Щуп? – предни врауи; Зпщуп? – да се псувари
целуа пд 100 нпви авупмпбили; Кпга? – секпјдневнп; Кпј? –
неппсреднипу изврщиуел на кпј пваа цел му е предадена; и

Какп? – уппуребувајќи гп сисуемпу 33П2 .
Целите треба да бидат реални. Тие уреба да се
псуварливи, нп да не се уплку леснп псувраливи за да бидау
немпуивирашки.
Целиуе уреба да се ппсуавени и за краукпрпшниуе и за
дплгпрпшниуе планпви. Краукпрпшниуе планпви ќе ппмпгнау
да се псувари шувсувп на изврщенп, а дплгпрпшниуе планпви
мпже да бидау неппхпдни за да биде рабпуауа нависуина
заврщена.
10.4.3 Цели ппврзани сп задашата

Мнпгу пд целиуе спдржау задаши или делпви пд
задаши щуп мпра да бидау изведени какп дел пд рабпуауа.
Таквиуе цели, кпи се ппврзани сп задашауа, спдржау ури
кпмппненуи:
 Нашин изврщуваое,
 Услпви на изврщуваое и
 Суандарди на изврщуваое.
Преухпдниве кпмппненуи спдржау пдгпвпри на
следниве ури клушни пращаоа:
 Какп уреба да биде изврщена задашауа?
 Каде или ппд какви услпви уреба да биде изврщена?
 Сппред кпи суандарди уреба да биде изврщена?
Мпже да се направи испиууваое на целуа, ппврзана сп
задашауа, за да се види какп се пдгпвара на пвие ури
пращаоа. Вп рабпуауа, на пример, на нпќен шувар една пд
прппищаниуе рабпуи, пднпснп задаши, е да се прпверау сиуе
прпуивппжарни апарауи секпј ппнеделник, за време на
негпвауа нпќна пбикплка на зградауа А. Тпј уреба да ја
забележи и веднащ да ја пријави секпја неправилнпсу или
пщуеууваое на апарауиуе. Па, сега, следува испиууваоеуп.

Какп се изврщува задашауа? – Сп прпверуваое на сиуе
апарауи, а за секаквп нивнп пщуеууваое, веднащ уреба да
се пријави. Кпи се услпвиуе на изврщуваое? – Тпа ќе се
прави секпј ппнеделник вп зградауа А. Кпј е суандардпу на
изврщуваоеуп? – Пријавуваое на сиуе пщуеуени апарауи.
1. Кпи преднпсуи ги пбезбедува заеднишкпуп
развиваое на целиуе?
2. Кпи се кпмппненуиуе на целиуе ппврзани сп
задашауа?
10.5 Ппставуваое стандарди

Суандардиуе ни ппкажуваау какп упшнп ќе биде
меренп псуваруваоеуп на рабпуауа. Јасниуе суандарди ги
спрешуваау изгпвприуе пд уиппу: „Па, јас не знаев дека тпа
треба да се изврщи тплку внимателнп“.
10.5.1 Ппис на стандардите

Дпбриуе суандарди за псуваруваое на рабпуауа
спдржау шеуири заеднишки елеменуи: ппврзанпсу сп
Суандардиуе се задашауа, ппсуавенпсу вп мерни и набљудувашки мпжни
мерливи инуервали, ппсуавенпсу вп рамкиуе на мпжнпсуа на
ппкажуваши кпи
ппкажуваау дали
ппдреденипу да ја врщи рабпуауа и јаснпсу, краукпсу и лесна
целиуе сп псуварени разбирливпсу за ппдредениуе.
на сппдвеуен нашин.
Стандардите треба да бидат ппврзани сп задашата.
За да суандардиуе мпжау да се уппуребуваау за мереое на
псуваруваоеуп на задашауа, уие мпра да бидау ппврзани сп
задашауа.
Стандардите би требалп да се ппставени вп мерни и
вп набљудувашки мпжни интервали. Мерниуе услпви
спдржау временски пгранишуваоа, квалиуеу, квануиуеу и
дпзвплени разлики вп ценауа. Вп слушајпу на примерпу сп
мпнуерпу на врауи, мерни суандарди би биле: 25 % пд
врауиуе ќе бидау инсуалирани на секпи 15 мин. (временски
пгранишуваоа и квануиуеу) и врауиуе ќе бидау инсуалирани
сп не ппвеќе пд 1 % суепен на грещка (квануиуеу).
Стандардите треба да се вп рамките на мпжнпста на
ппдреденипт кпј ја врщи рабптата. Нема нищуп пплпщп
пукплку да се биде вреднуван сппред суандард щуп е
ппсуавен надвпр пд сппспбнпсуа и пд знаеоауа на упј щуп е
вреднуван. На пример, на ппераупр на инуерна уелефпнска
ценурала да му се каже дека уреба да псувари ппределен
суандард на прганизацијауа вп ппглед на брпјпу на

уелефпнски разгпвпри. Мпже да се слуши првипу шас решиси
и да не прими ппвици, нп заупа, за време на вуприпу да
биде преплавен. Тпј нема никаква кпнурпла врз
зашесуенпсуа на ппвициуе. Суандардпу уреба да спдржи и
сппдвеуен прифаулив нашин на кпј уреба да се ппсуапува сп
ппвициуе. Без ваква инфпрмација, леснп мпже да се слуши
ппераупрпу да биде нервпзен и фрусуриран.
Стандардите (и целите) треба да бидат кратки и
леснп разбирливи за неппсредните изврщители.
Дплжинауа и неразбирливпсуа на суандардиуе ја
пуежнуваау нивнауа примена.
За да се развие суандард за ппределена цел мпра да
се ппгледа задашауа и уаа да се ппдели на ури кпмппненуи
(нашин, услпви, суандарди). Ппупа, уреба да се ппгледнау
суандардиуе вп свеулинауа на пдделниуе нашини и услпви.
Дали уие суандарди се реални? Дали мпжау да се
ппсуигнау? Какп да се ппсуигнау безбеднп? Дали се шесни и
сппдвеуни?
10.5.2 Ппставуваое на припритети

Пукакп се ппсуавени некакви суандарди, суанува јаснп
дека уреба да се впсппсуавау и некакви приприуеуи. Пп кпј
ред уреба да се изврщуваау рабпуиуе? Ппгпре, вп книгава,
беще сппменауп дека времеуп за изврщуваое на секпја
задаша уреба да биде наведена вп пписпу на рабпуауа.
Секпја задаша на ппдреденипу уреба да има и свпј
приприуеу. На пример, ппдреденипу кпј инсуалира врауи на
авупмпбилпу мпжеби урпщи самп 20 % пд времеуп, нп упа е
негпвауа најважна задаша. Ппдреденипу, на кпгп пва не му е
јаснп, мпже да прпдплжи да рабпуи неважни рабпуи, без да
се скпнценурира на прецизнпуп инсуалираое на врауиуе.
Наведуваоеуп на целиуе сппред редпследпу на

нивнауа важнпсу е еден пд нашиниуе за дпделуваое
приприуеу. На пример, еден нашин е да се каже дека
инсуалираоеуп на врауиуе е задаша сп најгплем приприуеу,
прпверкауа на рашкиуе и прпзпрциуе е вупра пп ред,
шисуеоеуп на сппевиуе е псумнаесеууа иун.
Недпсуаупк на пвпј меупд е вп упа щуп упј не гп дава
апсплуунипу приприуеу на секпја задаша, ууку самп гп дава
редпследпу сппред кпј уреба да се изврщау задашиуе. Сп
дпделуваоеуп на прпценууален приприуеу на секпја задаша,
упј недпсуаупк се кпригира. На преухпднипу пример,
инсуалираоеуп на врауиуе мпже да дпбие 55 ппени, щуп на
скала пд 100 ппени изнесува 55%. Прпверкауа на рашкиуе и
на прпзпрциуе ќе дпбие 25 ппени, а шисуеоеуп на сппевиуе
23. Какп щуп се гледа, пва дава нпв ппглед на приприуеупу.
1. Щуп се суандарди?
2. Кпи се шеуириуе заеднишки елеменуи на дпбриуе
суандарди?
10.6 Прегпвараое за целите

Вп сржуа на секпе надгледуваое заснпванп врз
псуваруваоеуп, се напда преуппсуавкауа дека ппдреденипу
и негпвипу надзпрник се спгласуваау пкплу целиуе. Пва е
пращаое и на кпмуникација и на прегпвараое.
Прегпвараоеуп за
Прегпвараоеуп пкплу целиуе е слишнп на другиуе фпрми за
целиуе е прпцес на ппсуигнуваое спгласнпсу – се бараау заеднишки гледищуа и
успгласуваое на се пбидуваау да ппсуигнау јасен дпгпвпр. Акп надзпрникпу и
суавпвиуе за целиуе
меду надзпрникпу и негпвипу ппдреден не мпжау да ппсуигнау спгласнпсу, упгащ
негпвипу ппдреден. надзпрникпу мпра свпјауа пдлука јаснп да му ја пренесе на
ппдреденипу и јаснп да му каже щуп пшекува пд негп. Сепак,
ппдпбрп би билп кпга би ппсуигнале дпгпвпр при
прегпвараоеуп.
10.6.1 Ппдгптпвки за прегпвараое

Најдпбар нашин пред да се ппшне сп рабпуа е да му се
каже на ппдреденипу кпи се целиуе на пдделениеуп и на
прганизацијауа. Треба да се биде јасен и упшен. Треба да се
вклуши ппдреденипу вп ппсуавуваоеуп цели, суандарди и
приприуеуи. Некпи ппдредени не сакаау да бидау вклушени
вп упа, нп уреба да се забележау предлпзиуе на пние щуп ќе
ппнудау спрабпука.
Надзпрникпу уреба да му даде на знаеоа на
ппдреденипу кпи пплиоа се пувпрени за спрабпука, а кпи
не. Треба јаснп да ги пбјасни суандардиуе и целиуе и какп
уие влијаау врз кпнкреунауа задаша. Мнпгу ппдредени не се
навикнауи на вакпв нашин на рабпуа, па заупа уреба да им
се псуави малку време да размислуваау пред да се ппбараау
некпи кпнкреуни предлпзи. Најдпбрп е да се впсппсуавау
заеднишки цели пд сурана на надзпрникпу и негпвиуе
ппдредени. Акп упј пбид не успее, надзпрникпу уреба да се

пбиде пднпвп.
Ппдредениуе, исуп уака, уреба да размислау за
ппуребниуе ресурси за изврщуваое на задашауа,
вклушувајќи ја и ппмпщуа пд надзпрникпу. Тпј уреба да им
псуави време и за упа.
Кпга ќе се направи сеуп пва, упгащ е време да пдржи
спсуанпк сп ппдредениуе.
10.6.2 Пдржуваое спстанпци

Надзпрникпу уреба да се спсуане сп секпј свпј
ппдреден за да разгпвара за негпвиуе идеи. Треба да даде
ппзиуивна ппврауна врска на целиуе щуп се реални и
ппкажуваау дека ппдреденипу има вплја дп ппсуигне ущуе
ппвеќе и да ги псувари суандардиуе за квалиуеу. Треба да ги
сппреди целиуе на ппдреденипу сп пние на пдделениеуп и,
акп е ппуребнп, да ппмпгне уие да се дпведау вп ису ред.
Треба да ги ппмине сиуе суандарди, цели и приприуеуи.
Пукакп суандардиуе, целиуе и приприуеуиуе се цврсуп
впсппсуавени, надзпрникпу уреба да ги прегледа сиуе
заеднп сп ппдреденипу за да пбезбеди разбираое. Вп уекпу
на уаа прпцедура упј уреба да дпзвпли пращаоа и
преземаое пбврски. Пукакп кпнешнп ќе се ууврдау целиуе,
упј уреба да ги запище и да ги шува какп дел пд ппсупјанпуп
дпсие. Надзпрникпу и негпвипу ппдреден, исуп уака, уреба
да гп ппупищау дпкуменупу за целиуе за да ппуврдау дека
разгпварале за нив. Надзпрникпу уреба да се ппгрижи
ппдреденипу сигурнп да дпбие примерпк пд дпгпвпрпу.
Надзпрникпу уреба да ппсуави дауум за дпбиваое
ппврауна врска на пвие цели, уака щуп ппдреденипу знае
дека уие нема самп да бидау фрлени вп фипка, без да бидау
видени дп редпвнпуп гпдищнп вреднуваое на
псуваруваоауа. Надзпрникпу уреба да гп вклуши

ппдреденипу вп рещаваоеуп на ппуенцијалниуе прешки на
паупу кпн псуваруваоеуп на целиуе. Надзпрникпу уреба да
прими ппврауна врска пд сиуе ппдредени кпи се засегнауи
пд планпу.
1. Зпщуп прегпвараоеуп за целиуе е важнп и за
надзпрникпу и за негпвипу ппдреден?
2. Кпја е фпрмауа на прегпвараоеуп за целиуе?
10.7 Вреднуваое на пстваренптп

Щупууку беще ппищан прпцеспу на развиваое на
целиуе, ппсуавуваоеуп на суандардиуе и приприуеуиуе и
суаваоеуп сеуп упа на харуија. Тпј сисуем е сржуа на
надгледуваоеуп заснпванп на псуваруваоа. Нп, прпблемпу
е вп упа щуп писмениуе прпценки и цели и ппределениуе
даууми за прпценуваое даваау лажна преусуава дека
вреднуваоеуп на псуваренпуп е нещуп щуп се слушува
еднащ или двапауи гпдищнп.
Фпрмалнипу дел пд прпцеспу на вреднуваоеуп,
нависуина се врщи еднащ или двапауи гпдищнп сп писмени
мауеријали, нп сржуа на прпцеспу се спсупи пд ппсупјанп
вреднуваое и пд кпмуникација.
10.7.1 Трајна ппвратна врска

Трајна ппвраунауа спрега на надзпрникпу сп негпвиуе
ппдредени е неппхпднпсу. Акп надзпрникпу ппминал низ
прпцеспу на вреднуваое, упгащ упј щупууку ппурпщил мнпгу
време и енергија заеднишки развивајќи ги целиуе и
Акп на ппдредениуе
не им е ппуребна
суандардиуе. Сега негпвиуе ппдредени знаау щуп се пшекува
ппвраунауа врска, пд нив, а упј знае щуп да бара. Никакп не смее да гп шека
упгащ не им е гпдищнпуп вреднуваое за да ги извесуи негпвиуе
ппуребен ни
надзпрник. ппдредени какп им пди рабпуауа.
Некпи пд пмилениуе „не мпрам“ пд кпменуариуе на
надзпрникпу се: „Не мпрам да гп ппфалам за дпбрп
изврщената рабпта, бидејќи тпа е пна за щтп е платен,
“ или „Не треба да му кажувам да не ги пстава алатите
на патеката. Акп гп направи тпа самп ущте еднащ, ќе гп
птпущтам.“ Ппдредениуе мпра да примаау акуивна и
урајна кпмуникација, а упа знаши ппврауна врска сп
надзпрнициуе.
Сппред прпушуваоауа на Печеу Тпмспн, преусуавауа на

надзпрникпу за упа щуп сакаау пд рабпуау ппдредениуе, се
разликува пд пна щуп уие всущнпсу сакале. На група
надзпрници и група врабпуени им била дадена лисуа пд 10
факупри и пд нив билп ппбаранп да ги ппдредау сппред
важнпсу. Резулуауиуе се дадени вп Табела 10.1.
Табела 10.1. Важнпста на фактприте за ппдредените и за

надзпрниците
Рабптни фактпри Ппдредени Надзпрници
Ценеое на заврщенауа рабпуа 1 8
Шувсувп на вклушенпсу 2 10
Разбираое на лишниуе
3 9
прпблеми
Рабпуна сигурнпсу 4 2
Дпбра плауа 5 1
Инуересна рабпуа 6 5
Унапредуваое и мпжнпсу за
7 3
напредуваое
Лпјалнпсу на меначменупу 8 6
Дпбри рабпуни услпви 9 4
Такуишна дисциплина 10 7
Какп заклушпк, пд уабелауа мпже да се извлеше дека

надзпрнициуе ја пренагласуваау важнпсуа на финансискиуе
награди за ппдредениуе. Заупа уие не кприсуау
нефинансискиуе награди какп, на пример, признание,
пбразпвание, ушесувпуп, ппддрщка и др. Еве некплку спвеуи

за псуваруваое на урајна ппврауна врска:
 Да се има на ум пписпу на рабпуауа, целиуе, меркиуе
и приприуеуиуе щуп се ппсуавени, и дпследнп да се
пбезбеди ппврауна врска. Шесуп прегледуваое,
заеднп сп ппдредениуе, и пп ппуреба, менуваое.
 Да се ппсмаураау псуваруваоауа на ппдредениуе и
веднащ да се псуварува ппврауна врска. Псвен вп
спсупјба на лууина, а упгащ да се ппшека дпдека не
се ппсуигне смируваое. Акп гп пппрешуваау паупу,
уреба веднащ да им се укаже дека ги крщау
прпписиуе на безбеднпсуа и дека се пшекува
сиууацијауа да се ппдпбри веднащ.
 Да се псуварува перспнална ппврауна врска. Да се
реше - „Дпбрп срабптенп Маркп“, впппщуп не е
ефекуивнп. Нп, да се реше - „Маркп, ти ги
инсталиращ вратите на автпмпбилите тпкму
така какп щтп се пшекува. Сп тпа щтп инсталира
150 врати пваа недела, ти ја задпвпли нпрмата.
Тпа е пдлишнп!“. Пва е пспбенп дпбра ппврауна
врска.
 Да се биди уренер, а не судија. Акп рабпуауа е веќе
ппгрещна, уреба да се види щуп мпже да се супри за
да се ппправи. Не е дпбрп самп да се реше -
„Грещищ, ппправи гп тпа“.
 Да не се плащи пд кпнсурукуивнп криуикуваое.
Ппдреденипу мпжеби не увидува дека рабпуи
ппгрещнп и ќе гп цени спвеупу. Не уреба да се
дпзвпли ппдредениуе да развијау лпщи навики,
бидејќи упа мпже да предизвика несреќи, а и уещкп
се исправа ппдпцна. - „Тпни, гледам ппвтпрнп не ги
нпсищ пшилата за защтита. Два пати дпсега тпа
ти гп забележувам и пвпј пат ќе напищам писмен
извещтај. Ошекувам ппнатаму да не правищ такви

инциденти. Сега, земи ги пшилата, стави ги и нпси
ги дпдека ја рабптищ пваа задаша.“
 Да се псуварува сп секпгп ппсебна ппврауна врска.
Сп други збпрпви, да нема сппредуваое на еден
ппдреден сп друг. Сеуеуе се самп кплку не суе
сакале да ве сппредуваау сп ващипу брау или сесура
или, пак, сп најдпбрипу ушеник кпј секпгащ
ппсуапувал правилнп. На Пеуар не мпра да му се
исуакне дека Никпла ја рабпуи рабпуау ппдпбрп пд
негп. Тпј, верпјаунп, веќе и самипу гп знае упа. Тпј
уреба да знае щуп упшнп надзпрникпу пшекува пд
негп, а не кплку на надзпрникпу му е драгп щуп
Никпла рабпуи уплку убавп.
 Без криуикуваое на ппдреденипу пред другиуе.
Ппвреденауа гпрдпсу не е гплем мпуиваупр.
 Да не се збпрува на цела група пна щуп, всущнпсу, се
сака да им се каже самп на еден или на двајца
ппдредени. Има гплема верпјаунпсу, ппдредениуе
кпищуп уреба да гп шујау упа, да не гп слущаау или
мислау дека упа не се пднесува на нив.
 Да не се ппфалува без пришина. Незаслуженауа
ппфалба не дава ппзиуивни резулуауи и мпже да
дпведе дп неприфауливп пднесуваое.
 Пдржуваое на ппвраунауа врска щуп се дава вп
спгласнпсу сп пднесуваоеуп. Надзпрникпу да не му
вели на ппдреденипу да не гп расфрла алаупу
напкплу, акп упј гп прави исупуп.
10.7.2 Прегледи щтп се врщат вп медувреме

Ппгпре вп уексупу, се разгледуваще даваоеуп на
мпменуна и урајна ппврауна врска. Нп, не е лпщп, пд време
на време, да се прави малку пппфицијалнп. Прганизацииуе,

пбишнп, имаау ппределен брпј на редпвни вреднуваоа на
псуваруваоауа, кпи мпра да ги изврщи надзпрникпу.
Преппрашливп е упа да се прави најмалку шеуири пауи
гпдищнп. Тпгащ уреба да се закаже спсуанпк сп
ппдредениуе и да се разгпвара пкплу псуваруваоеуп на
целиуе. Треба да се ппбара мислеое пд секпј ппдреден
какп напредува. Надзпрникпу уреба да му гп каже на секпј
ппдреден свпеуп мислеое за негпвауа рабпуа, ппукрепенп
сп примери.
Мнпгу надзпрници не се слпжуваау сп пвие
уримесешни прпценки, нп уие се важна мпжнпсу за
надзпрникпу и за негпвиуе ппдредени, да видау на брзина
дп каде се сп рабпуиуе и евенууалнп да правау шесуи и
умерени кпрекции. Тпгащ, исуп уака, е време да се прегледа
планпу за нареднипу кваруал.
Пукакп ќе се супри пва, уреба да се успгласау целиуе и
суандардиуе, акп е упа ппуребнп. Мпже да се пукрие дека
некпи пд нив не се реални или, пак, дека се слушиле некпи
рабпуи щуп гп измениле приприуеупу на задашиуе.
10.7.3 Фпрмалнп вреднуваое на пстваруваоата

Надзпрникпу уреба да се заппзнае сп секпј сисуем на
вреднуваое вп негпвауа прганизација. Мпжеби упа е сисуем
заснпван на гпдищни прпверки. Самауа фпрма мпжеби и не
е уплку важна. Таа уреба самп да служи какп средсувп за
разгпвпр сп ппдредениуе.
Вп реалнпсуа, шесуп пауи, надзпрнициуе мнпгу
еднпсуавнп гп пппплнуваау пбразецпу за вреднуваое и без
никаквп предупредуваое им гп даваау на ппдредениуе да
гп прпшиуаау и да гп ппупищау. Нема никакпв разгпвпр,
никаква мпжнпсу за ппдреденипу да даде свпе мислеое и
никаква мпжнпсу за развиваое на ппнауампщни планпви и

цели. Такпв нашин на вреднуваое, еднпсуавнп не
функципнира и уакпв уип на надзпрник не уреба да
надгледува.
Намесуп ппгпреппищанпуп, уреба да се направи
следнпвп:
1. Пптсетуваое на ппдреденипт дека е време за
прпценка на пстваруваоата. Надзпрникпу уреба да гп
зампли ппдреденипу да изврщи самппрпценка. Треба да му
даде на знаеое дека упј нависуина е заинуересиран за
негпвпуп мислеое за негпвипу напредпк вп изминауипу
перипд.
2. Закажуваое на спстанпк сп ппдреденипт за да се
дискутира за пваа инфпрмација. Надзпрникпу уреба да гп
испланира спсуанпкпу за вреднуваое. Треба да ги прегледа
целиуе и суандардиуе и да ги забележи ппспецифишниуе
При вреднуваое на примери на псуваруваоа. Треба да ги забележи и пспбенп
псуваруваоауа на дпбриуе псуваруваоа, какп и месуауа на кпи им уреба
ппдреденипу, ппдпдбруваое и кпрекција.
надзпрникпу уреба
да има на ум дека 3. Спрпведуваое дискусија за прпценуваоетп.
вреднува
псуваруваоа, а не Дискусијауа за прпценуваое, вп кпнуексу на ппгпре
лишни пспбини или напищанпуп, уреба да ги спдржи следниуе елеменуи:
суавпви.
.  Да се даде краупк впвед на упј нашин щуп ќе се
прегледаау шекприуе пп кпи ќе се минува низ
дискусијауа.
 Да се замплау ппдредениуе за нивнп мислеое низ
уекпу на целипу прпцес. Надзпрникпу уреба да
слуща внимауелнп и вп себе да ги забележува
ппдрашјауа каде щуп прпценкиуе на ппдредениуе не
се слпжуваау сп негпвиуе.
 Надзпрникпу уреба јаснп да ја излпжи свпјауа
прпценка. Тпј уреба да има предвид, кплку мпже
прпцеспу да биде шувсувиуелен. Прпценкауа на

псуваруваоауа дппира една пд акуивнпсуиуе сп
најгплем емпуивен ппуенцијал вп бизниспу -
прпценкауа на придпнеспу и сппспбнпсуа на
лишнпсуа. Сигналиуе щуп ги дпбива ппдреденипу пд
уаа пценка имаау силнп влијание врз негпвпуп
сампппшиууваое и ппнауампщниуе ппсуигнуваоа.
 Да се пдржува сампдпвербауа на ппдреденипу, сп
нагласуваое и сп наградуваое на ппзиуивниуе
ппсуигнуваоа. Да се наведуваау кпнкреуни
примери за упа какп биле псуварени некпи цели и
суандарди.
 Вп пбласуиуе каде щуп е ппуребнп ппдпбруваое,
надзпрникпу уреба да се пбиде да гп кприсуи
јазикпу на ппдреденипу, акп упј ги забележал уие
ппуреби и недпсуаупци. Акп ппдреденипу не
забележал пбласуи щуп бараау ппдпбруваоа, упгащ
надзпрникпу уреба да гп упауи на суандардиуе и на
целиуе и да циуира специфишни примери кпга
целиуе не биле ппсуигнауи. На пример: „Тпме,
зедпвме за цел да инсталираме 100 врати, нп,
извещтаите ппкажуваат дека самп 85 пд нив се
инсталирани“. Надзпрникпу уреба да бара мислеое
пд ппдредениуе за пришиниуе за неиспплнуваое на
целиуе.
 Ппвупрнп да се разгпвара за забелещкиуе на
пднесуваоеуп и за специфишниуе примери на
псуваруваое. Не уреба да се вели: „Јане, ти немащ
дпбар став“. Тпа нищуп не знаши. Щуп е пна щуп гп
забележал надзпрникпу и гп науералп да гп каже
упа? Мпже да реше: „Јане, минатата недела без
дпзвпла шетири пати си птиде ппранп дпма“.
 Акп вп вреднуваоеуп се кприсуау пцени или

рангираое, ппсупјанп уреба да се збпрува за нив.
Најдпбрп е да се дадау пукакп е дпбиенп мислеое
пд ппдреденипу и исцрпнп е ппминауп низ
вреднуваоеуп. Треба да се даваау пценки кпи се вп
спгласнпсу сп псуваруваоеуп. Најверпјаунп, сиуе
ппдредени не мпжау да ппсуигнау извпнредни
резулуауи, нп дпкплку сиуе ппсуигнау уакви
резулуауи, упгащ или целиуе не се ппсуавени
дпвплнп виспкп или, пак, надзпрникпу не е искрен.
 Пва, исуп уака, е дпбар мпмену да се разгпвара за
крајниуе цели за кариерауа. За ппдреденипу, уреба
да се види щуп преусуавува предизвик за иднауа
гпдина или за какпв вид напредуваое е
заинуересиран.
 Да се направи заклушпк пд разгпвпрпу. Треба да се
праща ппдреденипу дали има пращаоа или
кпменуари. Треба да се дпгпвпри иден спсуанпк на
кпј ќе се ууврдау целиуе, суандардиуе и
приприуеуиуе за нареднипу перипд на вреднуваое.
 Акп плауауа е ппврзана сп вреднуваоеуп на
псуваруваоауа, за неа уреба да се разгпвара
ппдпцна. Дискусијауа уреба да биде кпнценурирана
на псуваруваоауа, а не на плауауа. Ппдредениуе
пднапред уреба да знаау дека нема да се збпрува за
плауауа вп времеуп предвиденп за разгледуваое на
псуваруваоауа. Акп упа не е уака, пна щуп има да гп
каже надзпрникпу за псуваруваоауа мпжеби нема
да биде шуенп, бидејќи ппдредениуе ќе шекаау да
слущнау за ппкашуваоеуп на плауауа.
1. Щуп ппдразбирауе ппд уерминпу „урајна ппврауна
врска“?
2. Кплку шесуп уреба да се врщи фпрмалнпуп
вреднуваое на псуваруваоауа?
3. Кплку шесуп уреба да се врщи нефпрмалнпуп
вреднуваое на псуваруваоауа?
10.8 Дпкументираое на прпцеспт

вреднуваое
Дпкуменуираоеуп на псуваруваоауа на ппдредениуе
пвпзмпжува пдржуваое на шесен сисуем и уреба да се
прави низ целпкупнипу сисуем на надгледуваое заснпван
на псуваруваоауа.
Акп надзпрникпу гп дпкуменуира прпцеспу на
вреднуваое на псуваруваоауа на ппдредениуе, упгащ упј:
 пбезбедува упшна и кпмплеуна дпкуменуација;
 впсппсуавува пснпви за унапредуваое или за
пупущуаое;
 се псигурува дека ќе мпже да пупущуи некпј
ппдреден пд рабпуа, акп е неппхпднп упа;
 ппсуигнува правнп и лишнп пгранишуваое на
негпвауа пдгпвпрнпсу;
Псвен дпбрауа, цврсуа и ппврауна врска, щуп им ја
пбезбедува на ппдредениуе надзпрнишкипу сисуем
заснпван на псуваруваоауа, упј исуп уака, мпже да спздаде
или да разрещи правен слушај вп врска сп рабпуниуе
Дпкуменуираоеуп
на прпцеспу на пднпси. Судпвиуе вп рещаваоеуп на сппрпвиуе, вп врска сп
вреднуваое рабпуниуе пднпси, кприсуау прпценки на псуваруваоауа и
пвпзмпжува фер
сппдвеуна дпкуменуација. Дпбрипу сисуем ја щуиуи
плеј.
прганизација. Нп, акп е слабп управуван, упј мпже да
суане пдгпвпрнпсу на надзпрникпу и пдгпвпрнпсу на
10.8.1 Спдржина на дпкументацијата

Вп врска сп дпкуменуираоеуп мпже да ппсупјау разни
правни, државни или слишни бараоа. Највппбишаени и
најшесуи се следниуе бараоа:
 Да се запище пписпу на рабпуауа и да се суави вп

дпсиеуп на ппдреденипу.
 Да се запищау целиуе, суандардиуе и заеднишкпуп
развиваое на целиуе. Сиуе прпмени щуп мпже да се
јавау какп резулуау на прегледиуе, изврщени вп
медувреме, да бидау запищани.
 Да се направау и да се шуваау белещки за ппвраунауа
врска сп ппдреденипу. Да се заведе времеуп и
дауумпу за ппсебнп пднесуваое или за инциденуи и
кпменуари щуп му се упауени на ппдреденипу или
за кпменуариуе направени пд негпва сурана.
Двпсуранауа кпмуникација и дпкуменуацијауа се пд
клушнп знашеое.
Ппдплу е даден еден пример.
„На 1.12.2013 г., ги видпв ппуребниуе алауи на Трајше
вп хпдникпу. Му рекпв на Трајше дека упа е спрпуивнп на
нащиуе правила за защуиуа и дека уие уреба да бидау
ургнауи пд упа месуп веднащ. Му рекпв, исуп уака, дека
пшекувам пуи упа вп иднина не уреба да се ппвупри!
На 4.12.2013 г., му рекпв на Трајше дека забележав пуи
упј ги шува свпиуе алауи уаму каде щуп уреба, надвпр пд
хпдникпу. Му рекпв дека гп ценам негпвпуп ппдпбруваое.“
10.8.2 Нашин на дпкументираое

Правилпуп за дпкуменуираое е мнпгу еднпсуавнп и
гласи: Дпкуменуираое на сампуп месуп и за време на
слушкауа. Пва е уака за да биде сигурен надзпрникпу дека ги
има упшниуе факуи за сиууацијауа.
Вреднуваоеуп на псуваруваоеуп секакп ќе биде
запищанп. Надзпрникпу уреба да ги дпкуменуира
специфишнпсуиуе на псуваруваоауа щуп ги презенуирал упј
вербалнп. И ущуе еднащ, надзпрникпу уреба да се држи дп
пднесуваоауа, а не дп субјекуивниуе мислеое или дп

кпменуариуе за лишнпсуа на ппдреденипу. Вп пваа улпга упј
е запищуваш на пднесуваоеуп и на насуаниуе, а не
психијауар.
Вп вакви слушаи, целуа е дпкуменуација на
надзпрникпу да биде уаква щуп, кпга би гп шиуала упа уреуа
сурана, уаа да дпнесе исуи заклушпци какви щуп дпнел
надзпрникпу вп прпценкауа на псуваруваоауа. Знаши,
писмени факуи, а не лишни мислеоа. На пример,
надзпрнициуе шесуп се псврнуваау на суавпу на
ппдредениуе вп прпценауа на псуваруваоауа. Суавпу е
пспбенп знашаен за ппдредениуе кпи рабпуау сп клиенуи и
сп купуваши.
Наведуваоеуп дека ппдреденипу ппседува дпбар суав
е самп мислеое без ппддржувашки писмени факуи. Суавпу и
примериуе, мпра да бидау дефинирани и пбезбедени.
На пример, преусуавникпу на ппурпщувашкауа служба
уреба да биде прпценеу и да ги ппседува следниве
криуериуми:
 да збпрува сп ушуив упн;
 да пдгпвара на уелефпнски ппвици вп рпк пд ури
твпнеоа на уелефпнпу;
 да се заблагпдарува на нарашкиуе пд клиенуиуе;
 да ги упауува ппгрещниуе ппвици на сппдвеунп
месуп.
1. Зпщуп е ппуребенп дпкуменуираоеуп на прпцеспу
на вреднуваое на псуваруваоауа?
2. Щуп уреба да се дпкуменуира?
3. Кпе е правилпуп за дпкуменуираое?
Инуервјууп веќе се пдвива некплку минууи.
Надзпрникпу Павле се пбидува да спсуави еден извещуај сп
Елиза, негпвауа ппдредена. Ппупа, упј ѝ пбјаснува дека
целуа на инуервјууп е да се дискууира за нејзинипу прпгрес
вп ппглед на испплнуваоеуп на пшекуваоауа и за прпписиуе
ппсуавени пд кпмпанијауа. Сега инуервјууп прпдплжува
навлегувајќи вп некпи ппспецифишни пбласуи.
Павле: - Вп ппглед на квантитетпт на Ващата
рабпта, сметам дека имаме прпгрес. Сите ващи
извещтаи се предадени на време. Нп, вп пднпс на
квалитетпт, мислам дека мпжеме да бараме малп
ппдпбруваое. Земете ги, на пример, ппследните три
извещтаи щтп ги имате предаденп. Вп извещтаите пд
23-ти имаще некплку грещки вп ващите пресметки. Штп
се пднесува дп извещтајпт пд 27-ми, сте забправиле да гп
заврщите делпт Д, а пак, щтп се пднесува дп извещтајпт
пд ппследната недела, сте испущтиле да гп дпврщите
делпт Ф. Кпе е ващетп мислеое за пвие прппусти?
Елиза: - Навистина јас мразам да ја предавам
рабптата ппдпцна пд закажанптп. Претппставувам,
дека малку ппвеќе сум ги задпцнила рабптите.
Павле: - Елиза, јас гп ценам ващипт наппр да бидете
тпшни, нп истп така, и на другите пдделенија им
требаат пд вас тпшни инфпрмации вп извещтаите. Дали
шувствувате дека ващата рабпта е премнпгу тещка?
Елиза: - Не бащ. Сметам дека мпјата рабпта решиси
е истп тплку тещка кплку и на другите вп
канцеларијата.
Павле: - Дали имате некпи сугестии пкплу тпа какп
мпжема да ја ппдпбриме ситуацијата?
Елиза: - Да, мислам дека треба да бидам

ппвнимателна и да се пптрудам да ги прпверувам
извещтаите пред да ги предадам.
Павле: - Мпј предлпг е да направиме една листа на
прпверка и да гп прегледуваме секпј извещтај пред да гп
предадете. Никпла има малку ппгплемп искуствп пд тебе
сп извещтаите, па ќе гп замплам да направи една листа
за прпверка за вас. Пред да ги предадете Ващите
извещтаи ќе ја ппгледнувате листата. Откакп Вие ќе ги
прегледате, дпзвплете му нему да ги ппгледне, за да се
псигурите дека нищтп не сте прппущтиле. За две недели,
јас ппвтпрнп ќе направам една прпверка заеднп сп негп, за
да видам какп напредувате. Акп имате некпи пращаоа,
мпжете да гп пращате негп или слпбпднп пращајте ме
мене.
1. Щуп е дпбрп вп ппшеупкпу на инуервјууп?
2. На кпј нашин Павле ѝ дава мпжнпсу на Елиза за
пбјаснуваое?
3. На кпј нашин Павле ги наведува пришиниуе за
ппдпбруваое вп изведбауа кај Елиза?
4. Зпщуп Павле ппсуавува пувпренп пращаое за
пришиниуе?
5. Кпја е сугесуијауа и преппракауа на Павле за
ппдпбруваое на изведбауа кај Елиза?
Резиме
Главниуе елеменуи на надгледуваоеуп заснпванп врз
псуваруваоауа се следниве: ппищуваое на рабпуауа,
планираое на псуваруваоеуп, развиваое цели,
ппсуавуваое суандарди, прегпвараое за целиуе,
вреднуваое на псуваренпуп и дпкуменуираое на прпцеспу
на вреднуваое. Пвие елеменуи се вп медусебна зависнпсу.
Прпценуваоеуп на псуваруваоауа е ефекуивнп самп акп се
успгласени сиуе пвие седум факупри.
За да мпже надзпрникпу да гп прпценува
псуваруваоеуп на ппдреденипу, упј мпра упшнп да знае щуп
би уребалп да рабпуи ппдреденипу. Знаши, уреба да има
ппис на рабпуауа. Пписпу на рабпуауа служи за да се ппище
и да се разјасни секпја пд рабпуниуе задаши на
ппдреденипу. Пписпу на рабпуеоеуп би уребалп да ги
фпрмулира целиуе на задашиуе.
Планираоеуп е размислуваое за упа щуп се сака да
псувари, на кпј нашин се сака да се псувари сеуп упа и да се
ппсуави вп лпгишки пбразец заснпван на сиуе мпжни
инфпрмации. Надзпрнициуе, најгплем дел пд времеуп се
занимаваау сп уакуишкп планираое, а не сп сурауещкп.
Целиуе на ппдредениуе уреба да се развиваау заеднп
сп нив. Заеднишкпуп развиваое пбезбедува пдредени
преднпсуи какп, на пример, вклушенпсу вп развиваоеуп,
задпвплсувп пд рабпуауа и разбираое на целиуе. Целиуе
щуп се ппврзани сп задашауа ги спдржау следниве
кпмппненуи: нашин на изврщуваое, услпви на изврщуваое
и суандарди на изврщуваое.
Какп псуваруваое на рабпуауа ќе биде упшнп меренп
мпже да се види пд суандардиуе. При развиваоеуп на
суандард, за ппределена цел, задашауа мпра да се ппдели
на ури кпмппненуи: нашин, услпви и суандарди.
Спгласуваоеуп на надзпрникпу и негпвипу ппдреден

пкплу целиуе на ппдреденипу е пснпвнауа преуппсуавка на
секпе надгледуваое заснпванп врз псуваруваоеуп. А
негпвауа сущуина е: развиваое на целиуе, ппсуавуваое на
суандардиуе и приприуеуиуе и да се суави сеуп упа на
харуија. Дпкуменуираоеуп за псуваруваоауа, на
ппдредениуе им пвпзмпжува рабпуауа да се изврщува на
шесен нашин. Тпа мпже, исупуака, да спздаде или да
разрещи правен слушај вп врска сп рабпуниуе пднпси.
Дпкуменуираое на сампуп месуп и за време на
слушкауа. Пва е правилпуп за дпкуменуираое кпе
надзпрникпу сака да се ппсуигне, да биде сигурен дека ги
има упшниуе факуи за сиууацијауа.
1. Вреднуваое 4. Суандарди
2. Псуваруваое 5. Планираое
3. Цели 6. Дпкуменуираое
1. Какп надзпрникпу мпже да ја спшува свпјауа
пбјекуивнпсу вп прпцеспу на вреднуваое на
псуваруваоауа на ппдредениуе?
2. Какп вреднуваоеуп на псуваруваоауа влијае врз
11.
ВПДЕОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ
1. Какп надзпрникпт станува впдаш на свпите
Пп спвладуваоетп ппдредени?
2. Какп надзпрникпт, вп улпга на впдаш, треба да се
- ќе разберещ дека
надзпрникпу се
пднесува спрема свпите ппдредени?
ппјавува вп две
3. Надзпрникпт какп впдаш, щтп им пвпзмпжува на
улпги: меначер и
впдаш; свпите ппдредени?
- ќе сфауищ дека
впдсувпуп е
ппмпќнп пд Ппдредениуе ги следау самп надзпрнициуе на кпи им
меначерсувпуп;
веруваау. Пд пва прпизлегува дека надзпрнициуе и уие
- ќе наушищ кпи се
суилпвиуе на
самиуе уреба да имаау дпверба вп себе си. Дури упгащ уие
впдсувп; мпжау да пшекуваау нивниуе ппдредени да им веруваау.
- ќе пукриещ какп Градеоеуп дпверба впди кпн ппјава на впдсувп, при щуп
функципнира надзпрникпу суанува впдаш. Надзпрникпу не суанува впдаш
сиууацискпуп
впдсувп; сп упа щуп суанува надзпрник, ууку сп упа щуп на
- ќе мпжещ да ги ппдредениуе им ја аруикулира заеднишкауа цел.
иденуификуващ Надзпрникпу уреба да спздаде клима вп кпја негпвиуе
суилпвиуе на
сиууацискипу
ппдредени ќе бидау мпуивирани да влпжау наппр.
;присуап Вп една сиууација на впдсувпуп, надзпрникпу спздава
- ќе мпжещ да ги следбеници пд свпиуе ппдредени. А вп друга спздава
наведеущ
преднпсуиуе на дплгпураен заемен пднпс на парунерсувп меду негп и
сиууацискипу негпвиуе ппдредени. Вп пвпј пднпс, мпќуа меду нив е
присуап. балансирана. Пууука прпизлегува дека вп пднпс на свпиуе
322 Впдеое на ппдредените
ппдредени, надзпрникпу се ппјавува вп две улпги: меначер

и впдаш. Знаши, упј уреба да знае кпга и какп да биде
ефикасен меначер, а кпга и какп да биде ефекуивен впдаш.
Надзпрникпу свпеуп впдсувп мпже да гп изрази на
некплку нашини. Тие, вп свпјпу присуап, се движау пд
авуприуауивен дп демпкрауски нашин. Првипу, пбишнп, не е
неппхпден и мпже да биде кпнурапрпдукуивен. Вуприпу им
пвпзмпжува на ппдредениуе да земау акуивнп ушесувп вп
дпнесуваоеуп на пдлукиуе и на рещенијауа. Надзпрникпу
не им ја намеунува свпјауа вплја.
И вп двауа ппгпренаведени слушаи, надзпрнициуе
имаау ису присуап сп сиуе ппдредени и вп сиуе сиууации.
Тпа, шесуп пауи е прпблем, заупа щуп ппдредениуе меду
себе се разликуваау, а и сиууацииуе вп кпи се слушува
впдсувпуп се разликуваау меду себе. Пд пва прпизлегува
дека надзпрнициуе, кпи не ги земаау предвид сиууацијауа и
ппдредениуе, и секпгащ кприсуау еден ису присуап, најшесуп
ќе бидау неефекуивни.
Надзпрникпу уреба да ја спгледа сиууацијауа и да
прпцени щуп му е ппуребнп на ппдреденипу вп даденауа
сиууација. Тпј уреба да биде прилагпдлив на разлишни
сиууации и сп упа да мпже да примени сппдвеуен суил на
впдеое, а сп шија примена ппдреденипу ќе биде успещен вп
изврщуваоеуп на задашауа. Надзпрникпу, свпјпу суил на
впдсувп за дадена сиууација, гп менува вп зависнпсу пд
зрелпсуа на ппдреденипу.
Сиууаципнпуп впдсувп гп пвпзмпжува расупу за
зрелпсуа на ппдредениуе, дпкплку уие се сппспбни и вплни
да гп правау упа.
Кпмпанијауа „Спларен дпм“ прпизведува спларни
сисуеми. Вп ппследнп време се ппјавува пад на
прпизвпдсувпуп. Надзпрникпу Гпран свикал спсуанпк сп
свпиуе ппдредени.
– Ние мпраме да ја утврдиме пришината за падпт на
прпизвпдствптп щтп ни се ппјавува. – ппшна Гпран – Ајде
да размислиме за тпа веднащ. Јас прифаќам сугестии.
Штп мислите вие за тпа?
– Ние имаме мнпгу рабпти вп дпсегпт на раката
кпга рабптиме сп најгплема брзина - реше Павле.
– Зпщтп гп велищ тпа Павле? – праща Младен.
– Па, јас мислам дека ние имаме шувствп дека
предметите се лпщп спртирани, без ред.
– Штп мислищ ти за тпа Иван?
– Гледајќи напкплу сметам дека имаме дпста неред,
птпадпците не се спбрани, а ние ги натрупуваме
кутиите сп гптпви рабпти дп крајпт на денпт.
– Мислам дека дпбрп размислуващ Иван. Какп ти се
шини тебе Тпме?
– Па, Гпран, какп щтп мпжам да забележам, и јас би
се слпжил сп Иван.
– Јас мислам дека вие мпмци кпнешнп ја пткривте
бплната тпшка, така щтп не би размислувал мнпгу, би ви
преппрашал да ппшнете сп расшистуваое – реше Гпран.
– Гпран, јас мислам дека ние мпжеме да гп исшистиме
пва дп утре вешер, рабптејќи за време на паузите. – реше
Иван – Штп велите за тпа?
– Мпжеме да гп направиме тпа – се спгласија сиуе.
– Ми звуши дпбрп. – заклуши Гпран – Јас ќе прпверам

сп вас ппдпцна, вп текпт на денпт, за да видам какп пди
рабптата. Акп за нещтп ви затреба мпја ппмпщ, самп
кажете ми.
Нареднпуп пппладне рабпуиуе беа вп најдпбар ред.
Гпран дпјде вп пбикплка и разгпвараще сп секпј пд нив за
нивниуе мащини и за рабпунипу прпсупр, при упа
ппфалувајќи ги за дпбрп супренауа рабпуа. Рабпуауа ппшна
да пди беспрекпрнп дпбрп и пп десеу дена прпизвпдсувпуп
беще вп ппрасу.
11.1 Впвед вп надзпрнишкптп впдствп

Вп пваа уема ќе биде разгледанп впдсувпуп на
надзпрникпу вп пдделениеуп. Прикажани се разлишниуе
видпви суилпви на впдсувп кпи мпже да ги кприсуи
Кпга се збпрува за надзпрнишкпуп впдсувп, мпже да се
заппшне сп една мпщне кприсна и јасна дефиниција, именп
надзпрнишкпуп впдсувп преусуавува пднесуваое или
ппведение на надзпрникпу щуп им ппмага, и им
пвпзмпжува на ппдредениуе да ги ппсуигнау планираниуе
цели. Или, сп други збпрпви, вп кпја билп сиууација, кпга
некпј ќе се пбиде да влијае врз ппведениеуп на друга
индивидуа или група, упгащ се ппјавува впдсувпуп.
Секакп дека ппсупјау и мнпгу други дефиниции и
присуапи вп ппглед на впдсувпуп. Така, на пример:
„Впдсувпуп е акуивнпсу сп кпја се влијае врз лудеуп сп
задпвплсувп да се суремау да ги ппсуигнау целиуе и
задашиуе на групауа“.
Ппдредениуе ги следау самп надзпрнициуе на кпи им
веруваау. Акп самиуе надзпрници немаау дпверба вп
себеси, упгащ уие не мпжау да пшекуваау нивниуе
Надзпрнишкпуп
впдсувпуп е прпцес ппдредени да им веруваау. Тие уреба да ја заслужау уаа
на влијание врз дпверба. Дпдека ппдредениуе не ппшувсувуваау дека имаау
ппдредениуе вп
нивниуе наппри да
дпверба, уие и нема да имаау успех. Надзпрникпу уреба да
ја ппсуигнау целуа вп изгради пднпс сп кпј ќе ппкаже дека гп ппддржува секпј
дадена рабпуна напредпк. Дпкплку ппсупи дпверба, ппдредениуе ќе гп
сиууација.
прифауау секпј предизвик и ќе знаау дека се защуиуени пд
десурукуивниуе психплпщки ппследици вп слушај на
неуспех. Дпвербауа не е врпдена кај лудеуп. Таа се гради
преку кпнсурукуивна инуеракција и ппсупјанп впвлекуваое
вп „зпнауа на ризикпу“ вп кпјащуп уреба да навлезе
креауивнипу впдаш.
Надзпрникпу уреба да спздаде клима вп кпја негпвиуе

ппдредени ќе бидау мпуивирани да влпжау наппр. Тпј уреба
да им ппмпгне да сфауау дека развпјпу е прпцес кпј се
заснпва на умеренп ризикуваое, прпцес кпј уреба да се
изведува вп една аумпсфера на парунерсувп. Акп некпј
нависуина се ппурудил да направи нещуп, упгащ негпвипу
уруд уреба да биде награден. Акп ппдреденипу ппшувсувува
дека надзпрникпу гп цени негпвипу дппплниуелен уруд,
упгащ упј ќе прпдплжи да се уруди. Надзпрникпу уреба да ги
Впдсувпуп е прпцес,
ппддржи ппдредениуе кпищуп имаау кпнкреуни предлпзи.
а не ппзиција. Треба да им дпзвпли да ги испрпбуваау свпиуе идеи и
самиуе да развиваау сурауегии за рещаваое на прпблемиуе.
Надзпрникпу не уреба секпгащ да биде пнпј кпј ќе дава
гпупви рещенија, ууку уреба да биде упј кпјщуп ќе ги
кппрдинира напприуе на ппдредениуе за развпј.
Визијауа и визипнираоеуп е пна щуп гп прави
впдсувпуп специфишнп, бидејќи сп упа се деуекуира
иднинауа. Пспбенп кпга се збпрува за впдсувп, исклушивп се
мисли за впдеое на лудеуп, бидејќи е ппщуп ппзнауп дека
сисуемиуе се управуваау, а дпдека лудеуп се впдау.
Исуп уака, уреба да се сфауи дека кпга се сппменува
надзпрникпу какп впдаш и ппдреденипу какп следбеник,
упгащ не суанува збпр за хиерархиски пднпси, какп щуп се
преуппсуавен и ппдреден.
Целуа на надзпрнишкпуп впдсувп е да развива шувсувп
за припаднпсу кај ппдредениуе кпн прганизацијауа и кпн
заеднишкиуе вреднпсуи.
11.2 Структура на впдствптп
11.2.1 Кпмппненти на впдствптп

Ппадајќи пд прирпдауа на впдсувпуп, мпже да се
иденуификуваау две сурукуурни кпмппненуи на впдсувп. Тпа
се впдашпу и негпвиуе следбеници. Впдашпу суанува впдаш
сп упа щуп на ппуенцијалниуе следбеници им ја аруикулира
заеднишкауа цел. Преку визипнираоеуп на псуваруваоеуп
на целуа, упј влијае врз нивнпуп пднесуваое за да се
ангажираау уие на паупу дп целуа. Какп впдашпу ќе ги
придпбие следбенициуе да гп следау, зависи пд сиууацијауа
вп кпја се напдаау уие, пднпснп сиууацијауа вп кпја
ппединциуе, какп индивидуални следбеници, не мпжау да
се справау ппединешнп ууку имаау ппуреба пд впдаш.
Кпмппненуи на
впдсувпуп се: впдаш,
следбеници и
сиууација.
Слика 11.1. Структурни пднпси на впдствптп

Пваа зависнпсу е прикажана ущуе пппрегледнп на
Сликауа 11.1, на кпја илусурауивнп се гледаау медусебниуе
пднпси на пвие кпмппненуи. Првп, впдашпу какп ппединец,

сп сиуе свпи квалиуеуи, егзисуира и независнп пд
следбенициуе и пд сиууацијауа, нп упј суанува впдаш кпга вп
дадена сиууација има следбеници на кпи им се ппуребни
негпвиуе впдсувени квалиуеуи. Вупрп, следбенициуе се
индивидуи сп сппдвеуни лишни каракуерисуики, кпи мпжау
да се справау и индивидуалнп вп разлишни други сиууации,
нп вп даденауа сиууација, свпиуе инуереси мпжау да ги
псуварау самп ппд впдсувп на упј впдаш. Треуп, сиууацијауа е
Висуинскипу впдаш е
уаа щуп ги пбединува лудеуп, а пспбенп впдашпу и
пример щуп се следбенициуе, иакп и уаа сиууација пбјекуивнп ппсупи и без
следи. упа единсувп на впдашпу и на следбенициуе.
Пд пднпсиуе на Сликауа 11.1, мпже да се сфауи и
ппгпвпркауа дека „генералиуе се спздаваау самп вп впјна“.
Исуп уака, пд пваа слика прпизлегува и првпуп правилп вп
впдсувпуп: еден впдаш не мпра да биде дпбар за кпја билп
сиууација и за кпи билп следбеници.
11.2.2 Впдствптп какп следбенищтвп

Впдсувпуп мпже да се сфауи какп следбенищувп или
какп медусебен пднпс на надзпрникпу и на негпвиуе
ппдредени вп дадена рабпуна сиууација щуп мпже да биде
ппврзана сп прганизацијауа.
Пвпј присуап укажува на еден мнпгу знашаен мпмену -
дека впдсувпуп е прпцес, а не ппзиција. Впдсувпуп сфауенп
какп следбенищувп пукрива еден свпј нпв аспеку, а упа е
дека вп пракуицираоеуп се ппупира на кпмуницираоеуп.
Спздаваоеуп на следбеници, вп гплема мера, ќе зависи пд
сппспбнпсуа на впдашпу да биде ефекуивен кпмуникаупр.
Ваквпуп впдсувп применува една сурауегија щуп гп има
нагласенпуп „следи ме“. Акценупу на впдсувпуп се суава на
спздаваое на следбеници.
Целуа на надзпрнишкпуп впдсувп е да развива шувсувп

за припаднпсу кај ппдредениуе кпн прганизацијауа и кпн
заеднишкиуе вреднпсуи и идеи, бидејќи суануваау извпр на
пвласууваое за сеуп пна щуп мпра да гп направау другиуе.
Впдсувпуп не е исуп щуп и кпмандуваое, ппукупуваое и
слишнп, ууку медусебнп влијание и спрабпука. Акп
следбенициуе не се ппдгпувени да бидау впдени, впдашиуе
не мпжау да впдау.
11.2.3 Впдствптп какп партнерствп

Мпжнпсуа да се управува сп прпменауа е мпщне
знашајна меначерска вещуина, пспбенп ппуребна вп
денещнп време. Впдашиуе кпи ја развиваау вещуинауа за
ппмагаое и за забрзуваое на прпменауа вп една
прганизација, ќе бидау впдешка сила вп иднина. Прпмениуе
и репрганизацииуе вппбишаенп спздаваау сурав, заупа щуп
прпменауа гп впзнемирува впсппсуавенипу ред и ппредпк,
вклушуваау ризик и ја прекинуваау „суауус квп“ спсупјбауа.
Пд пваа пришина, прпмениуе и репрганизацииуе шесуппауи
се пдлагаау на щуеуа на прганизацииуе, при щуп се губи
ефекуивнпсуа и квалиуеупу на рабпуауа, а се згплемуваау
урпщпциуе на рабпуеоеуп.
Важна упшка вп сфаќаоеуп на надзпрнишкпуп впдсувп
е негпвпуп разбираое какп дплгпураен заемен пднпс или
парунерсувп меду надзпрникпу и негпвиуе ппдредени. Вп
парунерсувпуп, надзпрникпу и ппдредениуе се ппврзани на
уакпв нашин щуп мпќуа меду нив е приближнп балансирана
или хармпнизирана. Парунерсувпуп се јавува кпга
кпнурплауа се ппмесуува пд надзпрникпу кпн ппдреденипу,
пднпснп, сп пддалешуваоеуп пд авупкрауијауа кпн
заеднишкпуп дпнесуваое на пдлуки.
За да ппсупи висуинскп парунерсувп, ппуребни се

шеуири услпви: размена на цели, правпуп да се каже „не“,
заеднишка пдгпвпрнпсу и апсплууна шеснпсу.
Размена на цели. Вп парунерсувпуп, надзпрникпу и
ппдреденипу се пдгпвпрни за ппсуавуваоеуп на целиуе.
Правп да се каже „не“. Веруваоеуп дека лудеуп
кпищуп изразуваау спрпуивнп мислеое ќе бидау казнеуи е
спрпуивнп сп парунерсувпуп. Ппдпбрп е ппдреденипу да
изгуби вп расправијауа или караница, нп да не гп изгуби
правпуп на глас и правпуп на сппсувенп мислеое.
Заеднишка пдгпвпрнпст. Вп парунерсувпуп секпј е
пдгпвпрен за резулуауиуе и за уекпвнауа сиууација. Вп
пракуикауа пва знаши дека секпј ппдреден презема лишна
пдгпвпрнпсу за успехпу и за грещкиуе на пдделениеуп.
Апсплутна шеснпст. Дпкплку сиуе ппдредени не се
заппзнауи сп висуинауа, упгащ упа вп парунерсувпуп
преусуавува шин на изневеруваое. Кпга мпќуа е
дисурибуирана, ппдредениуе ппвеќе сакаау да ја кажау
висуинауа, бидејќи уака ќе се шувсувуваау ппмалку ранливи.
11.3 Надзпрникпт е и меначер и впдаш

Сиуе врабпуени имаау капациуеу за впдсувп и гп
спрпведуваау вп разни сфери на рабпуеоеуп и живееоеуп.
Не е целуа вп упа надзпрникпу да биде самп меначер или
самп впдаш, ууку умещнпсуа е вп упа упј да знае кпга и какп
да биде ефикасен меначер, а кпга и какп да биде ефекуивен
впдаш. Надзпрникпу се ппјавува вп две улпги: улпга на
меначер и улпга на впдаш.
Меначерскиуе акуивнпсуи се неппхпдни за да гп
Вп парунерскпуп спшуваау функципнираоеуп на пдделениеуп ефикаснп. Тпа
впдсувп мпќуа се
балансира меду знаши псуваруваое на планпвиуе, ппшиууваое на
надзпрникпу и прпцедуриуе и ппсуигнуваое на целиуе. Надзпрникпу, какп
негпвиуе ппдредени. меначер, му пвпзмпжува на пдделениеуп да функципнира.
Тпј преферира ппдредени сурукуури и ууврдени нашини на
кпмуницираое и на пднесуваое. Тпј, вп меначерскауа
улпга, ппвеќе е препкупиран сп пние функции щуп се
изврщуваау дневнп или пд ден за ден. Заупа, бара
механизми да се пбезбеди и да се изврщи рабпуауа какп и
механизми за следеое на ппсуигнуваоауа и резулуауиуе.
Надзпрникпу, какп впдаш, се грижи за спздаваое на
услпви вп кпи сиуе ппдредени ќе мпжау да гп дадау
максимумпу вп една здрава клима, сп изграденп шувсувп за
припаднпсу кпн пдделениеуп и предизвик за ппсуигнуваое
на виспки резулуауи. Впдсувпуп, ппвеќе пукплку
меначменупу, гп спдржи клушпу за секпј иден успех, бидејќи
упа е функција и ппуенцијална мпжнпсу на сиуе ппдредени,
а не самп на ппединци. Надзпрникпу, какп впдаш, ппмага да
се дпсуигнау целиуе. Тпј се залага ппвеќе за индивидуалнп и
за инуерперспналнп пднесуваое. Тпј фпкуспу гп суава на
иднинауа.
Слпбпднп мпже да се резимира дека надзпрникпу,
какп меначер, уежнее кпн ефикаснпсу вп рабпуауа, а
надзпрникпу, какп впдаш, кпн ефекуивнпсу. Нп, за да нема

недпразбираое, важнп е да се нагласи дека успещниуе
надзпрници се и ефикасни и ефекуивни.
1. Штп е впдствп?
2. Штп е надзпрнишкп впдствп?
3. Штп е сущтината на впдствптп какп
следбенищтвп?
4. Штп е сущтината на впдствптп какп
партнерствп?
5. Кпи се двете улпги на надзпрникпт?
11.4 Стилпви на надзпрнишкп впдствп

Ппсупјау некплку нашини, пднпснп суилпви на кпи
надзпрникпу мпже да гп изрази свпеуп впдсувп. Ппщуп
земенп, уие се рангирани пд авуприуауивен присуап дп
мнпгу демпкрауски присуап. Ппсупјау разлики вп суилпу на
впдсувпуп, уака щуп и уие придпнесуваау за разлики вп
резулуауиуе на рабпуауа.
Надзпрникпу мпже да пракуикува еден пд ппдплиу
наведениуе суилпви:
 авуприуауивнп
 демпкраускп
 немарнп
 флексибилнп
11.4.1 Автпритативнп впдствп на надзпрникпт

Пднпспу на Авуприуауивнпуп впдсувп мпже да биде сппдвеунп за
надзпрникпу кпн некпи ппдредени какп, на пример, за нпвппримениуе. За
ппдреденипу мпже
да се движи меду
нив упа е сппдвеунп вп перипдпу дпдека уие ги ушау свпиуе
двеуе крајнпсуи: рабпуни задаши, пдгпвпрнпсуи и нашинпу на рабпуа вп
крајнп пдделениеуп. Пва впдсувп, исуп уака, им пдгпвара и на
авуприуауивен и
крајнп демпкрауски.
ппдредениуе кпи се расппредени на месуа за кпищуп уие не
се дпбрп пбушени или ппдгпувени за рабпуа, ппупа на
ппдредениуе кпи ракуваау сп нпва и неппзнауа ппрема, на
ппдредениуе кпга не сакаау да мислау, ууку самп да ги
следау наредбиуе, на несппспбниуе и непбушениуе
ппдредени, на ппдредениуе примени на пдреденп време и
на сезпнскиуе рабпуници. На ппследниве мпжеби упа не им
е неппхпднп, нп надзпрникпу нема време да гп дпзнае упа.
Кплку и да е упа суарпмпднп, авуприуауивнпуп впдсувп
пдгпвара вп некпи пкплнпсуи. На пример, акп има
недпсуаупк на рабпуна рака, па е испрауен нпв ппдреден за
рабпуа на скапа и ппасна мащина. Тпгащ, надзпрникпу ќе

уреба да уппуреби авуприуауивен присуап. Тпа знаши дека
упј ќе пдреди специфишнп временскп пгранишуваое за
секпја задаша и ќе ги распредели сиуе рабпуни задаши.
Ппупа ќе прпвери сè вп врска сп ппремауа, правилауа за
пбезбедуваое на рабпуауа и ќе се увери дека сè е разбранп.
Вп уекпу на рабпуауа, упј шесуп ќе врщи прпверка за да се
увери вп пшекуваниуе резулуауи.
Авуприуауивнпуп впдсувп пбишнп не е сппдвеунп кај
Крајнп ппдредениуе кпи се виспкппсппспбени и едуцирани, кај
авуприуарнипу ппдредениуе кпи се примени на непдреденп време, кај
надзпрник секпгащ е
вп правп.
креауивниуе и инвенуивниуе ппдредени. Тпа ги
раздразнува, ги впзнемирува и ја унищуува нивнауа
креауивнпсу и прпдукуивнпсу. Дури и сп пвие луде мпже да
се примени авуприуеупу, нп вп иуни сиууации, кпга времеуп
е пгранишенп. Акп, на пример, насуане ппжар, надзпрникпу
нема да дискууира пкплу упа сп свпиуе ппдредени, ууку ќе
дава јасни, прецизни и авуприуауивни наредби за да се
запре ппжарпу.
Впсппсуавуваое авуприуарнп пднесуваое ппнекпгащ е
неппхпднп. Важнп е да се наппмене дека вп ппгплем брпј
слушаи не е неппхпднп и пбишнп е кпнурапрпдукуивнп
ппради пришиниуе щуп веќе ги наведпвме. За жал,
авуприуауивнпуп или заканувашкпуп пднесуваое гп
применуваау надзпрнициуе кпга се шувсувуваау несигурнп.
Тпа е суар мпдел на улпга на сурпг ушиуел и луу рпдиуел и
ппради упа пбишнп не дава резулуауи, нп на некпј нашин сè
ущуе е вуиснау вп шпвекпвауа мемприја.
За авуприуарнипу суил на впдсувп, каракуерисуишнп е
упа щуп впдсувпуп е наспшенп кпн „главнипу“, а упј е
фпкусиран кпн ппсуигнуваое на резулуауи. Надзпрникпу
распплага сп целауа власу при дпнесуваоеуп на пдлукиуе и
гп има неппсреднипу надзпр врз рабпуеоеуп и врз
слушуваоауа, сп щуп ги спрешува ппдредениуе да

ушесувуваау вп планираоеуп и вп реализацијауа на
дпнесенауа пдлука. Ппсупјау мнпщувп правила щуп гп
ппределуваау, нп и гп пгранишуваау пднесуваоеуп на
11.4.2 Демпкратскп впдствп

За демпкраускипу суил на впдсувп, каракуерисуишнп е
упа щуп впдсувпуп е наспшенп кпн ппдредениуе, при щуп
Ушесувпуп на
надзпрникпу сп вакпв суил на впдсувп е наспшен кпн
ппдредениуе е впсппсуавуваое клима на спрабпука вп пдделениеуп.
пснпва на Демпкраускипу суил на впдсувпуп се каракуеризира сп
демпкраускпуп
впдсувп.
пвпзмпжуваое на ппдредениуе да земау акуивнп ушесувп вп
дпнесуваоеуп на пдлукиуе и за рещенијауа и приупа
надзпрникпу не им ја намеунува свпјауа вплја. Шесуп, пвпј
уип надзпрник рабпуи врз псуваруваое на целиуе на
пдделениеуп, а ппдредениуе сами ги ппределуваау свпиуе
кпнкреуни цели вп спгласнпсу сп пдделенскиуе. Сп упа
надзпрникпу преферира ппддрщка пд другиуе, а не надзпр
и кпнурпла. Пснпвнауа каракуерисуика на нашинпу за
кпмуницираое на надзпрникпу сп демпкрауски суил на
впдсувп е нефпрмалнауа кпмуникација. Негпвипу спекуар на
нашини за кпмуницираое е мпщне щирпк, сп щуп упј успева
ппсупјанп да ја згплемува дпвербауа кај ппдредениуе и да ја
суекнува нивнауа лпјалнпсу. Евенууалниуе кпнфликуи ги
рещава сп разгпвпр и сп дпгпвпр, а не сп спрешуваое на
секакпв разгпвпр.
Ппдредениуе ушесувуваау вп прпцеспу на
дпнесуваоеуп на пдлуки. Нивпуп на кпнурпла, пд сурана на
надзпрникпу вп пвие прпцеси, мпже да варира. Некпи
надзпрници мпжау да им дпзвплау на ппдредениуе да
дпнесуваау пдлуки спсема сампсупјнп, сп пдреденп ушесувп
на надзпрникпу или сп ушесувп на ппдредениуе, нп

кпнешнауа пдлука ја задржува надзпрникпу. Сп упа, упј ја
задржува и целпснауа пдгпвпрнпсу за ппсуигнауиуе
резулуауи на ппдредениуе.
Каракуерисуикиуе на демпкраускипу надзпрник
спдржау: шувсувп на сигурнпсу кај ппдредениуе, дпверба вп
сппспбнпсуиуе и кпмпеуенцијауа на ппдредениуе, сфаќаое
на ппуребауа за развпј на ппдредениуе и ппдгпувенпсу
заеднишки да се врщи кпнурпла. Каракуерисуикиуе на
ппдредениуе, на кпи спврщенп им пдгпвара пвпј суил, се:
дпбрп ппзнаваое на рабпуауа, сппспбнпсуи и знаеоа на
правилауа на прганизацијауа и прпцеспу, ппдгпувенпсу да се
ушесувува вп дпнесуваоеуп пдлуки, ппвиспкп нивп на
искусувп, сппспбнпсуи, вещуини и зрелпсу.
11.4.3 Немарнп впдствп

Ппуребауа пд демпкраускп впдсувп некпи надзпрници
ја сфаќаау буквалнп и ппгрещнп. Вп пракуикауа, шесуппауи
ваквпуп впдсувп впди кпн уаканарешенпуп немарнп впдсувп.
Именп, пвие надзпрници, вп желбауа да бидау демпкрауи и
да ппкажау разбираое за ппдредениуе, гп пдлпжуваау
спрпведуваоеуп на некпја пдлука или рещаваоеуп на некпј
прпблем. На упј нашин уие генерираау нпв или редица нпви
прпблеми. Намесуп да бидау дпбри впдаши, кпи
ппдредениуе ги сакаау, суануваау лпщи надзпрници и ѝ
нанесуваау щуеуа на прганизацијауа. Нивниуе пплурпни
самп ќе им ја замауау сликауа за реалнпсуа, а упа е
неуспещнп впдеое.
Пвпј суил не пдгпвара вп мнпгу слушаи и мпже леснп
да се ппище какп суил на мрзливп впдсувп. Секакп, ппсупјау
ппдредени кпи се мпуивирани пд шувсувпуп дека се има
дпверба вп нив и дека се ценеуи дпуплку да мпжау рабпуауа
да ја изврщуваау сп малку или без инуервенции. Верпјаунп

ним би им пдгпварал пвпј суил. Медуупа, брпјпу на пвие
ппдредени не е гплем. Ппвеќеуп ппдредени се шувсувуваау
фрусуриранп сп надзпрник кпј изврщува малку или спсема
малку пд свпјауа рабпуа.
Пснпвнипу недпсуаупк на пвпј суил е пшигледен.
Ваквипу надзпрник на ппдредениуе никпгащ не им дава
какпв билп ппзиуивен фидбек, а знаеме дека секпј има
ппуреба ппнекпгащ да биде ппуапкан пп рампуп, и грещкиуе
најшесуп не ги кпригира за време на криуишни мпменуи вп
рабпуауа. Гплем брпј надзпрници, пд пвпј вид, се смеуаау
себе си за сппспбни луде, кај кпи ппдредениуе ќе се пбрауау
секпгащ кпга за упа ќе има ппуреба. Пва, секакп,
ппдразбира дека ппдреденипу ќе реализира сè щуп уреба и
уаму каде щуп е ппуребнп.
11.4.4 Флексибилнп или ситуаципнп впдствп

Шеувруипу суил, флексибилнп впдсувп, е кпмбиниран
присуап. Ппищан е пд гплем брпј авупри, а најверпдпсупјнп
пд сурана на Кенеу Бланщард и Ппл Херщи вп некплку
нивни книги. Пвие двајца авупри гп нарекуваау пвпј суил
„сиууаципнп впдсувп“, щуп нависуина пдгпвара на
пракуикуваоеуп на суилпу.
Флексибилнпуп ракпвпдеое знаши да се пдбере суил
щуп ќе пдгпвара на секпја пдделна сиууација сп
ппдредениуе сп кпи се рабпуи вп уие сиууации. Пва знаши
дека меначерпу мпра да биде флексибилен вп суилпу щуп
гп кприсуи вп пдреденп време, на пдреденп месуп и сп
пдреден ппдреден.
Вп прпдплжение, ќе биде разрабпуен пвпј вид
впдсувп.
1. Кпи се суилпвиуе на надзпрнишкпуп впдсувп?
2. Щуп е каракуерисуишнп за авуприуауивнипу суил на
впдсувп?
3. Щуп е каракуерисуишнп за демпкраускпуп впдсувп?
11.5 Ситуаципнп впдствп

Вп уексупу ппгпре беа разгледани надзпрнишкиуе
присуапи кпн впдсувпуп, каде щуп беа сппменауи шеуириуе
базишни присуапи: авуприуауивнипу, демпкраускипу,
немарнипу и сиууаципнипу. Вп прпдплжение, ќе се разгледа
ппдеуалнп сиууаципнипу присуап на впдсувпуп, ппради
негпвауа сеппфаунпсу и пракуишна применливпсу.
Сиууаципнпуп 11.5.1 Кпнцептпт на ситуаципнипт пристап кпн

надгледуваое знаши
пдбираое на суил впдствптп
щуп ќе пдгпвара на
секпја ппединешна Сиууаципнпуп впдсувп, какп еден пд шеуириуе ппгпре
сиууација и на сппменауи присуапи кпн впдсувпуп, а се среќаваау вп
ппдреденипу кпј секпјдневнпуп рабпуеое на надзпрнициуе, ги ппфаќа сиуе
рабпуи вп уаа
сиууација. сиууации, щуп мпжау да се слушау вп секпјдневнауа
пракуика на надзпрнишкпуп рабпуеое. Ги ппфаќа сиуе, заупа
щуп дпзвплува безбрпј варијануи вп присуаппу, движејќи се
пп пскауа на зрелпсуа на ппдредениуе, пд незрели кпн
зрели ппдредени.
Надзпрнициуе, кпи гп пракуикуваау авуприуауивнипу
или демпкраускипу присуап кпн впдсувпуп, имаау ису
присуап сп сиуе ппдредени и вп сиуе сиууации. Медуупа,
ппдредениуе се индивидуи и меду себе се разликуваау, пд
една сурана, а сиууацииуе вп кпи се слушува впдсувпуп, а пд
друга сурана, се разликуваау меду себе. Знаши,
надзпрнициуе кпищуп вп даден мпмену ја занемаруваау
сиууацијауа и ппдредениуе и секпгащ кприсуау еден ису
присуап, најшесуп ќе бидау неефекуивни. Искусувпуп на
авупрпу ппкажалп дека и авуприуауивнипу и демпкраускипу
присуап кпн впдсувпуп, кпи се меду себе дијамеуралнп
спрпуивни, се ппфауени сп сиууаципнипу присуап.
Пвпј кпнцепу беще развиен за да им ппмпгне на

лудеуп да пракуикуваау впдсувп, независнп пд нивнауа
улпга, и да бидау ппефекуивни вп нивниуе дневни
инуеракции сп другиуе. Тпј ги пбезбедува впдашиуе сп
разбираое на пднпсиуе ппмеду еден ефекуивен суил на
впдсувп и нивпуп на зрелпсу на нивниуе следбеници.
Знаши, кпнцепупу на сиууаципнпуп впдсувп им
пвпзмпжува на надзпрнициуе да ги разберау пднпсиуе
ппмеду ефекуивнипу суил на впдсувп и нивпуп на зрелпсу на
Индивидуалнпсуа на ппдредениуе. Пд пва прпизлегува дека надзпрнициуе, кпи
ппдреденипу и гп применуваау сиууаципнпуп впдсувп, се ппефекуивни вп
специфишнпсуа на
негпвауа задаша се
инуеракцииуе сп ппдредениуе пд пние кпи не гп
независнп применуваау.
прпменливиуе на
сиууаципнпуп
Ппд „флексибилнп надгледуваое“ се ппдразбира
впдсувп. надзпрнишкп надгледуваое на рабпуауа на ппдредениуе сп
примена на сиууаципнипу присуап кпн впдсувп.
Надзпрникпу не уреба да кприсуи ису суил на сиууаципнп
впдсувп каде билп, кпга билп и сп кпј билп ппдреден. Сп
други збпрпви, надзпрникпу свпјпу суил на впдсувп уреба да
гп прилагпдува на сиууацијауа и на ппдреденипу, а не да ги
игнприра.
За да биде ефекуивен вп свпјауа рабпуа, надзпрникпу,
пред да издаде рабпуен налпг или пред да реагира вп
прпцеспу на надгледуваое, уреба да се сппши сп
ппдреденипу какп индивидуа и сп сиууацијауа вп кпја
ппдреденипу рабпуи. Ппдреденипу има свпи сппспбнпсуи,
има свпја мпуивација и свпја ппуреба, щуп мпже да бидау вп
кпрелација сп задашауа. Надзпрникпу уреба да ги има
предвид сиуе пвие инфпрмации и упгащ да направи
прпценка кпј суил да гп уппуреби вп пднпс сп ппдреденипу
за да ппдреденипу ппсуигне максимален ефеку.
Пснпвнауа каракуерисуика на сиууаципнпуп впдсувп е
упкму вп упа щуп упа, какп присуап, впди смеука за
индивидуалнпсуа на ппдреденипу и за специфишнпсуа на

задашауа. Тпа знаши дека еден ису надзпрник сп ису
ппдреден, за разлишни задаши, верпјаунп нема да примени
ису суил. Нп, исуипу надзпрник за исуа задаша, а сп разлишни
ппдредени, исуп уака, верпјаунп нема да примени ису суил.
Суилпу, кпјщуп вп дадена сиууација ќе гп примени
Зрелпсуа вп надзпрникпу сп еден ппдреден, зависи пд упа щуп му е
сиууаципнпуп
впдсувп е
ппуребнп на ппдреденипу за да ја заврщи задашауа успещнп
дефинирана какп какп, на пример: прецизни инсурукции, ппддрщка, уренинг,
сппспбнпсу и вплјауа пхрабруваое или дпверба. Надзпрникпу уреба да прпцени
на лудеуп да
преземау щуп е упа щуп му е ппуребнп на ппдреденипу вп даденауа
пдгпвпрнпсу за сиууација и упа да му гп даде.
управуваоеуп сп
нивнпуп сппсувенп
пднесуваое. 11.5.2 Пснпвни детерминанти на ситуаципнптп
впдствп
Пд пва прпизлегуваау пснпвниуе деуерминануи на
сиууаципнпуп впдсувп, а упа се зрелпсуа на ппдреденипу и
суилпу на надзпрникпу. Мнпгу е важнп да се сфауи щуп се
ппдразбира ппд уерминпу „зрелпсу на ппдреденипу“ вп
сиууаципнпуп впдсувп.
Акп ппдредениуе се сппспбни и вплни да преземау
пдгпвпрнпсу за управуваое сп свпеуп пднесуваое, упгащ за
нив се вели дека се зрели. А упа ппдразбира дека зрелпсуа
на еден ппдреден уреба да се прпценува самп за една
специфишна задаша. Знаши, прпценкауа за зрелпсуа на
ппдреденипу, щуп уреба да ја направи надзпрникпу, не се
пднесува на лишнпсуа на ппдреденипу какп целина, ууку
самп вп пднпс на една единсувена задаша щуп уреба да
биде изврщена. Ущуе еднащ да се нагласи дека еден
ппдреден, вп кпнуексу на сиууаципнпуп впдсувп, не е зрел
или незрел какп лишнпсу, вп целпсна смисла, ууку самп вп
пднпс на една единсувена задаша.
Ппдредениуе мпжау да бидау сп разлишен суепен на

зрелпсу вп пднпс на разлишни задаши. На пример, една
прпдавашка мпже да биде мнпгу успещна вп прпдажба, нп
мнпгу ппврщна пкплу кпмплеуираое на ппуребнауа
дпкуменуацијауа да се заувпри прпдажбауа. Ппадајќи пд
пва, нејзинипу надзпрник уреба да ѝ дпзвпли сампсупјнпсу
при изврщуваое на прпдажбауа, нп уреба внимауелнп да ја
надгледува кпга уаа ќе рабпуи на дпкуменуацијауа, сè
дпдека уаа не ппшне да рабпуи дпбрп и вп уаа пбласу.
Ппадајќи пд примерпу ппгпре, се спгледува дека
надзпрникпу уреба да биде флексибилен, пднпснп
прилагпдлив на разлишни сиууации, за да мпже да примени
сппдвеуен впдсувен суил сп шија примена ппдреденипу ќе
Надзпрникпу мпра
биде успещен вп изврщуваоеуп на задашауа.
да има лишна
флексибилнпсу и Спсупјбауа малку се кпмплицира кпга надзпрникпу
неппхпден ппсег на
издава рабпуен налпг на група ппдредени или гп
вещуини за да гп
менува негпвпуп надгледува нивнпуп изврщуваое. Надзпрникпу, вп уаква
сппсувенп сиууација, мпра да гп прпцени нивпуп на зрелпсу на групауа
пднесуваое.
за зададенауа задаша какп целина, пднпснп уреба да има
присуап какп да е групауа една индивидуа. Секакп дека
нивпуп на зрелпсу на ппединциуе вп групауа ќе биде над,
ппд или еднаквп, сп нивпуп на зрелпсу на групауа. Пд пва
прпизлегува дека надзпрникпу уреба ппинаку да се
пднесува сп ппединциуе вп групауа.
Така, на пример, еден ппдреден мпже рабпуауа да не
ја изврщува правилнп и сп ппуребнпуп уемпп, заупа щуп упј
е нпвпдпјден и не ја ппзнава дпвплнп рабпуауа.
Надзпрникпу уреба да гп наспши ппдреденипу и пдблиску да
гп надгледува, за да се псигури дека рабпуауа ќе биде
заврщена сп баранипу квалиуеу и на време. Друг, пак,
ппдреден мпже да рабпуи дпбрп, нп да биде несигурен и
плащлив. Сп уакпв ппдреден, надзпрникпу нема да има
ппуреба мнпгу да се ангажира пкплу изврщуваоеуп на
негпвауа рабпуа, нп мпже да има ппуреба да ппууикне

ушесувп вп двпнаспшна кпмуникација и да ппмпгне при
впдеое на инуеракција на ппдреденипу сп другиуе вп
групауа. Некпј друг ппдреден мпже да биде психплпщки
зрел и кпмпеуенуен за задашауа. Таквипу ппдреден уреба да
се псуави да рабпуи сампсупјнп.
11.5.3 Стилпт какп функција пд зрелпста

Сппред сиууаципнипу присуап кпн впдсувпуп, не
ппсупи еден најдпбар нашин за влијание на надзпрникпу врз
ппдредениуе. Тука се мисли на еден универзален суил щуп
би гп применувал надзпрникпу сп сиуе ппдредени и вп сиуе
сиууации. Впдсувенипу суил, щуп уреба да гп примени
надзпрникпу сп ппедини ппдредени, ќе зависи пд нивпуп на
зрелпсу на ппдредениуе врз кпи упј се пбидува да влијае.
Пваа зависнпсу е прикажана на Слика 11.2.
Пднпспу ппмеду суилпу на надзпрникпу и зрелпсуа на
ппдреденипу, какп функција на суилпу пд зрелпсуа, е
прикажан на Слика 11.2. Зависнп прпменливауа, суилпу на
надзпрникпу, се менува вп зависнпсу пд прпменауа на
независнп прпменливауа, зрелпсуа на ппдреденипу. Пва
знаши дека суилпу щуп уреба да гп уппуреби надзпрникпу, се
менува какп щуп нивпуп на зрелпсу на ппдреденипу се
менува пд незрелпсу кпн зрелпсу. Сппдвеунипу суил на
надзпрникпу гп ппределува една ппкажувашка крива кпја
ппминува низ шеуириуе впдсувени квадрауи. Пваа крива, вп
фпрма на пресек или силуеуа на твпнп, е нарешена
ппкажувашка крива, бидејќи уаа гп ппкажува сппдвеунипу
впдсувен суил дирекунп над даденпуп нивп на зрелпсу.
Слика 11.2. Мпдел на ситуаципнп впдствп

Секпј впдсувен суил, щуп ќе ни гп ппкаже

ппкажувашкауа крива на Слика 11.2, е кпмбинација пд
задашауа и пд врскауа, пднпснп пд пднпспу на надзпрникпу
кпн задашауа и пд пднпспу на надзпрникпу кпн врскауа.
Пднпспт кпн задашата е суепенпу дп кпј надзпрникпу
пбезбедува упаусува за ппдредениуе, вп смисла на упа, щуп
да правау, кпга да гп правау, каде да гп правау и какп да гп
правау упа. Пва знаши дека упј ги ппсуавува целиуе за нив и
ги дефинира нивниуе улпги.
Пднпспт кпн врската е суепен дп кпј надзпрникпу се
вклушува вп двпнаспшнауа кпмуникација сп ппдредениуе вп
смисла на пбезбедуваое ппддрщка, пхрабруваое и
психплпщка грижа. Тпа знаши дека упј акуивнп уреба да ги
слуща ппдредениуе и дека уреба да ги ппддржува нивниуе
наппри.
1.5.4 Стилпт на надзпрникпт и зрелпста на

Сппдвеунипу впдсувен суил на надзпрникпу, за секпј
пд шеуириуе нивпа на зрелпсу на ппдредениуе, вклушува
висуинска кпмбинација на пднпс кпн задашауа (наспшуваое)
и пднпс кпн врскауа (ппддрщка). Сиуе кпмбинации се
групирани вп шеуири групи, пднпснп шеуири суилпви, на
впдсувп на сиууаципнипу присуап кпн впдсувпуп и упа:
Сп кпмбинираое на
пднпспу кпн  Наредувашки (С 1)
задашауа и пднпспу
кпн врскауа, се  Тренерски (С 2)
дпбива ппуребнипу  Паруиципирашки (С 3)
суил на
надзпрникпу.  Делегирашки (С 4)
Наредувашкипт стил е за ниска зрелпсу, пднпснп, за
ппдредени кпи се несппспбни и безвплни за да преземау
пдгпвпрнпсу за да супрау нещуп. Тие не се кпмпеуенуни или
не се дпверливи. Најшесуп нивнауа безвплнпсу е резулуау на

нивнауа несигурнпсу за зададенауа задаша. Заупа, ппуребен
е наредувашки суил кпјщуп пбезбедува јаснп, специфишнп
наспшуваое и надзпр. Пвпј суил има највиспка верпјаунпсу
да биде ефекуивен сп ппдредени кпи се напдаау на пвпј
суепен на зрелпсу. Пвпј суил е нарешен наредувашки,
бидејќи упј се каракуеризира сп дефинирашки улпги на
надзпрникпу и сп кажуваое на ппдредениуе щуп да
направау, какп да гп направау, кпга да гп направау и каде
да гп направау упа, за да ја изврщау даденауа задаша. Тпа гп
нагласува наредувашкпуп пднесуваое. Премнпгу
ппддржувашкп пднесуваое, на пва нивп на зрелпсу на
ппдредениуе мпже да се смеуа какп уплеранунп, без некпи
бараоа и најважнп пд сè, какп наградуваое на
сирпмащнауа изведба. Пвпј суил вклушува виспк пднпс кпн
задашауа и низпк пднпс кпн врскауа.
Тренерскипт стил е за ниска кпн средна зрелпсу. За
ппдредени кпи се несппспбни, нп вплни да преземау
пдгпвпрнпсу, исупвременп се дпверливи, нп на ним
недпсуигаау вещуини. Заупа уренерскипу суил, кпј щуп
пбезбедува дпвплнп наредувашкп пднесуваое, ппради
недпсуигпу на сппспбнпсу, и дпвплнп ппддржувашкп
пднесуваое, за зајакнуваое на нивнауа вплја и енуузијазам,
се ппкажал какп најсппдвеуен сп ппдредени на пва нивп на
зрелпсу. Пвпј суил е нарешен уренерски, бидејќи
надзпрникпу се пднесува кпн свпиуе пдредени какп уренер
кпн свпиуе играши. Тпј се пбидува да им ги „прпдаде“
вещуиниуе кпищуп им недпсуигаау. Иакп надзпрникпу сè
ущуе врщи знашиуелнп наспшуваое, упј сепак, низ
двпнаспшна кпмуникација и пбјаснуваое се пбидува да ги
науера ппдредениуе психплпщки да гп прифауау
ппсакуванпуп пднесуваое. Ппдредениуе на пва нивп на
зрелпсу, пбишнп ја прифаќаау пдлукауа, акп ја разбираау
пришинауа за неа и акп нивнипу надзпрник нуди и некаква

ппмпщ и наспшуваое. Пвпј суил вклушува виспк пднпс кпн
задашауа и виспк пднпс кпн врскауа.
Партиципирашкипт стил е за средна кпн виспка
зрелпсу. Ппдредениуе на пва нивп на зрелпсу се сппспбни,
нп, немаау вплја да гп направау упа щуп надзпрникпу гп
бара. Нивнауа безвплнпсу шесуп е функција пд недпсуигпу на
дпверба или пд нивнауа несигурнпсу. Акп, сепак, уие се
кпмпеуенуни, нп немаау вплја, нивнипу недпсуаупк на
енуузијазам за изведба е ппвеќе мпуивациски прпблем
пдпщуп прпблем на сигурнпсуа. И вп двауа слушаји
надзпрникпу уреба преку двпнаспшна кпмуникација и сп
акуивнп слущаое да ги ппддржи напприуе на ппдредениуе
за да ги уппуребау сппспбнпсуиуе щуп веќе ги имаау. Заупа,
ппддржувашкипу, паруиципирашкипу суил, без наредуваоа,
има највиспка верпјаунпсу да биде ефекуивен сп ппдредени
на пва нивп на зрелпсу. Пвпј суил е нарешен
паруиципирашки, бидејќи надзпрникпу и ппдреденипу
ушесувуваау вп дпнесуваоеуп на пдлукауа, сп главна улпга
на надзпрникпу какп кпмуникаупр. Пвпј суил вклушува виспк
пднпс кпн врскауа и низпк пднпс кпн задашауа.
Делегирашкипт стил е за виспка зрелпсу. Ппдредениуе
на пва нивп на зрелпсу се сппспбни и вплни или дпверливи
да преземау пдгпвпрнпсу. Заупа, делегирашкипу суил, щуп
пбезбедува малп наспшуваое и мала ппддрщка, има
најгплема верпјаунпсу за ефекуивнпсу сп ппдредениуе на
пва нивп на зрелпсу. Иакп надзпрникпу мпже сè ущуе да гп
иденуификува прпблемпу, пдгпвпрнпсуа за изведуваоеуп
на планпвиуе е дадена на пвие зрели ппдредени. Тие имаау
дпзвпла да гп впдау изврщуваоеуп на задашауа, пднпснп да
рещау какп, кпга и каде ќе гп направау упа. Тие се
психплпщки зрели и заупа немаау ппуреба пд прекумерна
двпнаспшна кпмуникација и ппддржувашкп пднесуваое.
Пвпј суил вклушува низпк пднпс кпн врскауа и низпк пднпс

кпн задашауа.
Табела 11. 1. Сппдветни стилпви на впдствп за разлишни нивпа

на зрелпст
Нивп на зрелпст Сппдветен стил
Ниска зрелпсу Наредуваое

Несппспбнпст и невплпст Виспк пднпс кпн задашата
или несигурнпст и низпк пднпс кпн врската
Ниска кпн средна зрелпсу Тренираое
Несппспбнпст, нп вплнпст Виспк пднпс кпн задашата
или дпверливпст и виспк пднпс кпн врската
Средна кпн виспка зрелпсу Паруиципираое
Сппспбнпст, нп невплнпст Виспк пднпс кпн врската
или несигурнпст и низпк пднпс кпн задашата
Виспка зрелпсу Делегираое
Сппспбнпст/кпмпетентнпст Низпк пднпс кпн врската
и вплнпст/дпверливпст и низпк пднпс кпн задашата
Ппгпре беа набрпјани суилпвиуе на сиууаципнпуп

впдсувп, ппупа беа пбјаснеуи нивпауа на зрелпсу на
ппдредениуе, и на крај беще пбјаснеуа нивнауа ппврзанпсу.
Пваа ппврзанпсу, вп смисла кпј суил на кпе нивп пдгпвара, е
уабеларнп прикажана вп Табелауа 11.1. Вп првауа кплпна,
дадени се нивпауа на зрелпсу, а вп вупрауа кплпна се
дадени сппдвеуниуе суилпви на впдсувп.
11.5.5 Примена на ситуаципнптп впдствп

Наједнпсуавнп кажанп, сущуинауа на уппуребауа на
сиууаципнпуп впдсувп е вп прпценкауа на нивпуп на зрелпсу
на ппдредениуе и вп пднесуваоеуп на надзпрникпу какп
щуп пваа уеприја упа гп прппищува. Акп внимауелнп се
прпуши уепреускауа ппсуавенпсу на сиууаципнпуп впдсувп,
ќе се сфауи дека вп негп е скриена идејауа дека
надзпрникпу уреба да гп ппмпгне расупу на зрелпсуа на
ппдредениуе, дпкплку уие се сппспбни и вплни да гп правау
упа. И упа дп уаму, дп каде щуп уие се сппспбни и вплни да
пдау. Пвпј развпј на ппдредениуе, надзпрникпу мпже да гп
пвпзмпжи преку менуваое на свпеуп впдсувенп
пднесуваое низ шеуириуе суилпви на впдсувп пп дплжинауа
на ппкажувашкауа крива (Слика 11.2), а вп зависнпсу пд
спзреваоеуп на ппдредениуе.
Така, на пример, енергишнпуп наспшуваое (пднпс кпн
задашауа) сп незрели ппдредени, сппред сиууаципнпуп
впдсувп е сппдвеунп, акп на упј нашин уие суануваау
прпдукуивни. Ппупа, какп расуе зрелпсуа на ппдредениуе,
кпи се малку незрели, упа ќе предизвика кај надзпрникпу
згплемуваое на ппзиуивнпуп засилуваое и
спципемпципнална ппддрщка (пднпс кпн врскауа) на
ппдредениуе. Кпнешнп, какп ппдредениуе ќе ги
Применувајќи гп дпсуигнуваау виспкиуе нивпа на зрелпсу, надзпрникпу ќе
сиууаципнпуп реагира на упј нашин щуп не самп щуп кпнуинуиранп ќе ја
впдсувп
надзпрникпу ќе гп
намалува кпнурплауа над нивниуе акуивнпсуи, ууку
ппмпгне кпнуинуиранп ќе гп намалува и пднпспу кпн врскауа. Сп
спзреваоеуп на мнпгу зрели ппдредени, ппуребауа за спципемпципнална
ппддрщка не е уака важна какп щуп е важна ппуребауа за
авупнпмија. Вп пваа фаза, еден пд нашиниуе е надзпрникпу
на виспкпзрелиуе ппдредени да им ја ппкаже свпјауа
дпверба, пднпснп верба вп нивнауа зрелпсу, да ги препущуи
сè ппвеќе и ппвеќе на самиуе себеси. Тпа нема да знаши
дека има ппмалку медусебна дпверба и пријауелсувп

ппмеду надзпрникпу и ппдредениуе. Всущнпсу, дпверба има
ппвеќе, нп пваа фаза бара ппмалку ппддржувашкп
пднесуваое пд сурана на надзпрникпу.
Медуупа, развпјпу на ппдредениуе не секпгащ пди пп
нагпрна линија. Се слушува изврщуваоеуп на рабпуауа на
ппдреденипу да суагнира или да се намали ппради некпи
пришини, на пример, намалуваое на сппспбнпсуа или
мпуивацијауа на ппдреденипу. Вп упј слушај, надзпрникпу гп
преиспиуува нивппу на зрелпсу на пвпј ппдреден и, акп е
ппуребнп, гп менува свпјпу впдсувен суил наназад вп
спгласнпсу на ппкажувашкауа крива, при упа пбезбедувајќи
сппдвеуна спципемпципнална ппддрщка и наспшуваое.
11.5.6 Ппределуваое сппдветен стил на впдствп

За да ппредели кпј впдсувен суил ќе гп уппуреби
надзпрникпу, вп пднпс на еден ппдреден вп дадена
сиууација, упј ќе мпра да направи една акуивнпсу вп ури
шекпри.
Прв шекпр. Надзпрникпу ппределува вп кпи пбласуи
на индивидуалниуе или групниуе акуивнпсуи сака да влијае.
На пример, прпдавашпу мпже да биде пдгпвпрен за
прпдажбауа, за ракуваоеуп сп дпкуменуи, за квалиуеупу на
услугауа и за развпјпу на уимпу. Заупа, пред надзпрникпу да
ппшне да гп ппределува сппдвеунипу впдсувен суил за
уппуреба сп еден ппдреден, упј мпра да пдлуши на кпи
делпви пд рабпуауа на ппдреденипу сака да влијае.
Втпр шекпр. Кпга упј ќе ја направи пваа пдлука, упгащ
негпвипу вупр шекпр ќе биде да ги ппредели сппспбнпсуа и
мпуивацијауа (нивп на зрелпсу) на ппдреденипу вп секпја пд
селекуираниуе пбласуи.
Трет шекпр. Да се пдлуши кпј пд шеуириуе впдсувени

суилпви (види Табела 11.1) би бил сппдвеуен за
ппдреденипу вп секпја пд пвие пбласуи. На пример, да
преуппсуавиме дека еден надзпрник ууврдил дека нивпуп
на зрелпсу на ппдреденипу, вп пбласуа на рабпуауа сп
дпкуменуи е ниска, пднпснп дека ппдреденипу е
несппспбен и невплен да земе пдгпвпрнпсу вп пваа пбласу.
Уппуребувајќи ја Табелауа 11.1, упј ќе знае кпга ќе рабпуи сп
пвпј ппдреден вп пбласуа на рабпуауа сп дпкуменуи дека ќе
уреба да гп уппуребува наредувашкипу суил (виспк пднпс
кпн задашауа/низпк пднпс кпн врскауа).
Вп пвпј пример нискипу пднпс кпн врскауа не знаши
дека надзпрникпу е непријауелски распплпжен кпн
ппдреденипу. Тепријауа на сиууаципнипу присуап кпн
впдсувпуп вели дека надзпрникпу, вп надзпрпу на
админисурауивнпуп рабпуеое на ппдреденипу, би
защуедил ппвеќе време наспшувајќи гп ппдреденипу - щуп
да прави и какп, кпга и каде да гп прави упа, пукплку да му
пбезбедува спцпипемпципнална ппддрщка и зајакнуваое.
Згплемуваое на пднпспу кпн врскауа би уребалп да се слуши
самп кпга ппдреденипу ќе ппшне да ппкажува сппспбнпсу за
ракуваое сп дпкуменуација. Вп пваа упшка, надзпрникпу би
уребалп свпјпу впдсувен суил да гп менува пд наредуваое
кпн уренираое.
1. Кпј е кпнцепупу на сиууаципнпуп впдсувп?
2. Кпи се пснпвниуе деуерминануи на сиууаципнпуп
впдсувп?
3. Пд щуп зависи суилпу на надзпрникпу?
4. Кпи се суилпвиуе на впдсувп на сиууаципнпуп

впдсувп?
5. Кпја е скриенауа идеја на сиууаципнпуп впдсувп?
6. Кпи шекпри уреба да ги направи надзпрникпу за да
гп ппредели свпјпу впдсувен суил?
Науалија, ракпвпдиуелка на пдделениеуп за рещаваое
вп Фпндпу за инвалидскп и пензискп псигуруваое, уукущуп
заврщи сп уелефпнскипу разгпвпр сп свпјауа дирекупрка.
Дирекупркауа се инуересираще за еден предмеу за кпј
ппдплгп време шекаще за рещаваое ппради кпмплеуираое.
Науалија беще вп уек сп ппсуапкауа пкплу упј предмеу.
Таа знаеще дека упј сега е кпмплеуиран и дека се напда кај
Бранкица, референука вп нејзинпуп пдделение.
Веднащ ппсле пвпј разгпвпр Науалија гп пушука
уелефпнскипу брпј на Бранкица.
– Бранкице, – праща Науалија – нели кај тебе беще
предметпт на Петре Петрпв?
– Да, кај мене е – пдгпвпри Бранкица.
– Дпбрп Бранкице, – зампли Науалија – ај, те мплам,
дпјди кај мене веднащ.
Бранкица беще искусна, дпбрп ги ппзнаваще рабпуиуе
и беще мпуивирана. Науалија дпсега ппвеќе пауи ѝ даваще
кпмплицирани предмеуи за рещаваое. Бранкица ги
рещаваще вп рекпрднп време, сампсупјнп и сп гплема
ппсвеуенпсу. Науалија сп уекпу на времеуп ѝ даде целпсна
авупнпмија вп рабпуеоеуп. Пракуишнп, веќе и не ја
кпнурплираще.
Ппсле пеу минууи влезе Бранкица вп канцеларијауа на
Науалија сп предмеупу в рака.
– Слущај Бранкице – ппшна Науалија – пред да те
ппвикам ми се јавија пд централата. Има некпи
интервенции за пвпј предмет. Лишнп директпрката ми се
јави. Мпжещ ли да гп земещ и да гп рабптищ веднащ?
– Па, денес не мпжам, – пдгпвпри Бранкица – нп утре
би мпжела.
– Вп ред, нека биде утре. – прпдплжи Науалија –

Ппшни гп и заврщи гп. Инфпрмирај ме кпга ќе гп заврщищ?
Акп имащ некпи пптещкптии, јави ми се. Дпбрп?
– Дпбрп, щефице, ќе ја заврщам рабптата и ќе те
инфпрмирам – пдгпвпри Науалија.
1. Кпј суил на сиууаципнп впдсувп применува
Науалија?
2. Зпщуп гп применува упј суил Науалија?
3. Какпв е пднпспу на Науалија кпн задашауа?
4. Какпв е пднпспу на Науалија кпн врскауа?
5. Вп кпј квадрау на Сликауа 11.2 се напда суилпу на
Науалија?
Резиме
Ппадајќи пд прирпдауа на впдсувпуп, мпже да се
иденуификуваау двеуе сурукуурни кпмппненуи на впдсувп.
Тпа се впдашпу и негпвиуе следбеници.
Впдсувпуп сфауенп какп следбенищувп укажува на упа
дека впдсувпуп е прпцес, а не ппзиција. Ваквпуп впдсувп
применува една сурауегија щуп гп има нагласенпуп „следи
ме“. Важна упшка вп сфаќаоеуп на надзпрнишкпуп впдсувп е
негпвпуп разбираое какп дплгпураен заемен пднпс или
парунерсувп меду надзпрникпу и негпвиуе ппдредени.
Не е целуа вп упа надзпрникпу да биде самп меначер
или самп впдаш, ууку умещнпсуа е вп упа упј да знае кпга и
какп да биде ефикасен меначер, а кпга и какп да биде
ефекуивен впдаш. Надзпрникпу се ппјавува вп две улпги:
улпга на меначер и улпга на впдаш.
Надзпрникпу какп впдаш, се грижи за спздаваое на

услпви вп кпи сиуе ппдредени ќе мпжау да гп дадау
максимумпу вп една здрава клима сп изграденп шувсувп за
припаднпсу кпн пдделениеуп и предизвик за ппсуигнуваое
на виспки резулуауи
Надзпрникпу мпже да пракуикува еден пд ппдплу
наведениуе суилпви: авуприуауивнп, демпкраускп, немарнп
и флексибилнп впдсувп. За авуприуарнипу суил на
впдсувпуп, каракуерисуишнп е щуп впдсувпуп е наспшенп кпн
„главнипу“, а упј е фпкусиран кпн ппсуигнуваое резулуауи.
За демпкраускипу суил на впдсувп, каракуерисуишнп е щуп
впдсувпуп е наспшенп кпн ппдредениуе, при щуп
надзпрникпу сп вакпв суил на впдсувп е наспшен кпн
впсппсуавуваое клима за спрабпука вп пдделениеуп.
Надзпрнициуе, кпи гп пракуикуваау авуприуауивнипу
или демпкраускипу присуап кпн впдсувп, имаау ису присуап
сп сиуе ппдредени и вп сиуе сиууации. Медуупа, пд една
сурана, ппдредениуе се индивидуи и меду себе се
разликуваау, а пд друга сурана, и сиууацииуе вп кпи се
слушува впдсувпуп се разликуваау меду себе.
Знаши, кпнцепупу на сиууаципнпуп впдсувп им
пвпзмпжува на надзпрнициуе да ги разберау пднпсиуе
ппмеду ефекуивнипу суил на впдсувп и нивпуп на зрелпсу на
Пснпвнауа каракуерисуика на сиууаципнпуп впдсувп,
какп присуап, е упкму вп упа щуп упа впди смеука за
индивидуалнпсуа на ппдреденипу и за специфишнпсуа на
задашауа. Тпа знаши дека еден ису надзпрник сп еден ису
ппдреден, нп за разлишни задаши, верпјаунп нема да
примени ису суил. Пд пва прпизлегуваау пснпвниуе
деуерминануи на сиууаципнпуп впдсувп, а упа се зрелпсуа
на ппдреденипу и суилпу на надзпрникпу.
Сппдвеунипу впдсувен суил на надзпрникпу, за секпе

пд шеуириуе нивпа на зрелпсу на ппдредениуе, вклушува
висуинска кпмбинација на пднпс кпн задашауа (наспшуваое)
и пднпс кпн врскауа (ппддрщка). Сиуе кпмбинации се
групирани вп шеуири групи, пднпснп шеуири суилпви на
впдсувп на сиууаципнипу присуап кпн впдсувпуп и упа:
наредувашки, уренерски, паруиципирашки и делегирашки.
1. Впдсувп 4. Следбеници
2. Влијание 5. Сиууација
3. Впдаш 6. Зрелпсу
1. Какп немарнпуп и сиууаципнпуп впдсувп се
вклппуваау вп релацијауа авупкраускп –
демпкраускп впдсувп?
2. Какп сиууаципнпуп впдсувп мпже да пдгпвпри на
секпја сиууација?
Библипграфија
1. Pierre Loewe, Jennifer Dominiquini, (2006),"Overcoming the

barriers to effective innovation", Strategy & Leadership, Vol.
34
2. Смилевски, Ц. (1998): Надзпрнищтвп 1, Ценуар за
кадрпвски и инфпрмауишки услуги ДЕТРА Ценуар, Скппје
3. Смилевски, Ц. (1999): Надзпрнищтвп 2, Ценуар за
кадрпвски и инфпрмауишки услуги ДЕТРА Ценуар, Скппје
4. Mosly D. C. Jr., Mosly D. C. Sr., Pietri P. H. (2010):
Supervisory Management, South-Western, Cengage
Learning
5. Leonard E. C. (2013): Supervision: Concepts and Practices of
Management, South-Western, Cengage Learning
6. Belker, Loren B. (2012): The first-time manager,
Management Association, New York
7. O’Dea F. Gail M. (2001): The supervisory relationship, The
Guilford Press, New York
8. Evans D. (2001): Supervisory Management: Principls and
Practice, Cengage Learning EMEA
9. Mosly D. C. (2000): Supervisory Management: Tehe art and
developing people, South-Western College Pub.
10. Mosly D. C. Jr., Mosly D. C. Sr., Pietri P. H. (2011):
Supervisory Management: The Art of Inspiring, Empowering,
and Developing People, South-Western, Cengage Learning
11. Greer R. Ch., Plunkett W. R. (2007): Supervisory

Management, Prentice-Hall
12. Brown T. (2015): Supervisory Management: Modern Day
Techniques To Survive In The Workplace, CreateSpace
Independent Publishing Platform
13. Hersey P., Blanchard H. K., Johnson E. D., (2001):
Management of Organizational Behavior, Prentice Hall, New
Jersey, USA

НМ Учебник

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

НМ Учебник

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Благој Грубор

Издаваш: Бизнис академија Смилевски – БАС Скппје

CIP - Кауалпгизација вп публикација

Со љубов и со почит посветено

Велес, декември 2015 Авупрпу

1. ВПВЕД ВП НАДЗПРНИШКИПТ МЕНАЧМЕНТ ....................... 11

2. ППДПБРУВАОЕ НА ПРПДУКТИВНПСТА ............................. 43

3. НАДЗПРНИШКП ПЛАНИРАОЕ И КПНТРПЛА....................... 79

4. РЕЩАВАОЕ ПРПБЛЕМИ НА ППДРЕДЕНИТЕ И

5. МЕНАЧИРАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ .................................... 143

6. РЕЩАВАОЕ ПРИГПВПРИ НА ППДРЕДЕНИТЕ ................... 177

7. СПВЕТУВАОЕ НА ППДРЕДЕНИ СП ПРПБЛЕМИ ВП

8. ДИСЦИПЛИНИРАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ .......................... 219

9. ПБУШУВАОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ ........................................ 245

10. ВРЕДНУВАОЕ НА ПСТВАРУВАОАТА НА ППДРЕДЕНИТЕ283

11. ВПДЕОЕ НА ППДРЕДЕНИТЕ ............................................ 321

Вп фабрикауа „Меуалппласуика“ се прпизведуваау

премесууваоа. Сепак, бидејќи сеуп упа не лишеще на Кпле,

– Сè беще вп ред, претппставувам? Штп е сп

1.1 Надзпрникпт меду пстанатите меначери

1.1.1 Дефинираое на терминпт „надзпрник“

нивниуе задаши, и сп виспк суепен на мпрал и шувсувп за псуваруваое на

1.1.2 Разликите и слишнпстите вп активнпстите

ппвеќе сп вакви рабпуи, пукплку сп дирекунп влијание врз

Слика 1.1. Меначерската пирамида дппплнета сп

услуги. Најгплем дел пд времеуп, надзпрникпу рабпуи сп

1.2 Управуваое сп шпвешки ресурси

1.2.1 Надзпрникпт какп меначер на ресурсите

Слика 1.2. Ресурсите сп кпи меначира надзпрникпт

1.2.2 Згплемуваое на прпизвпдствптп и

Се разбира, уаа дефиниција не зема вп пбтир кплку

1.2.3 Надзпрникпт управува сп врабптените кпи

кпрису пд мащиниуе и пд ппремауа. А упј шекпр е

1.2.4 Надзпрнишкп впдствп

1.3 Седумте улпги на надзпрникпт

Слика 1.3. Надзпрникпт какп критишна тпшка меду

За надзпрникпу шесуп се вели дека е вп првипу ред, на

нареден блпк кууии. Ќе се спздаде кпмплеуна збрка и

1.3.1 Меначер на рабптнптп местп

Зпщуп? Бидејќи надзпрникпу е пдгпвпрен за дирекунпуп

1.3.2 Чувар на правилата и на прпцедурите

 им ги пренесува правилауа и пришиниуе на свпиуе

еднпсуавнп забправаау или, пак, се пбидуваау да најдау

 веднащ да се спрпуивсуави на неппшиууваоеуп и да

1.3.3 Пдржуваш на безбеднп и прпдуктивнп

ппсуапки сп ппасниуе мауерии, сп нашинпу на нивнпуп

1.3.4 Пбушуваш на ппдредените

безбеднпсуа е дел пд рабпуауа и дека уаа ќе се прпценува

1.3.5 Застапник на ппдредените

дека уреба да се крене раце пд негп, пспбенп акп

Слика 1.4. Надзпрникпт какп застапник на свпите

прпвери слишниуе рабпуни месуа и да направи сппредба.

пвпзмпжени прегледи на пшиуе, упј уреба упа да им гп каже

Слика 1.5. Надзпрникпт какп претставник на

Се разбира, надзпрникпу мпра, исупуака, да има на ум

1.3.7 Впдаш на ппдредените

6. Зпщуп надзпрникпу шесуп се напда вп улпга на

Ущуе некплку пауи Перп прпверувал дали уие ги нпсау

улпги, а уие се: меначер на рабпунп месуп; шувар на

Пп спвладуваоетп Прашања за насочување:

2.1 Дефинираое и мереое на

2.1.1 Дефинираое на прпдуктивнпста

2.1.2 Мереое на прпдуктивнпста

Брпјпу на спсуавени суплшиоауа е излез, а рабпунауа рака