Пред. м-р Даниела Велкпва, пред.

м-р Гпрдана Тасевска

3.

Прашања за насочување
1. Штп мислищ зпщтп е знашајнп да се врщи планираое на ЧР?
2. Кпј се треба да биде вклушен вп прпцеспт на планираое на
(ЦЕЛИ) Пп ЧР?
спвладуваоетп на
пва ппглавје: 3. Предвиди щтп ппфаќа прпцеспт на планираое на ЧР.
- ќе мпжете да гп
пбјасните прпцеспт
на планираое на Кпнтекст. Предаваоата пп предметпт Оснпви на меначмент.
ЧР;
- ќе ја разберете
ШИТЗМ (Штп Има Тука За Мене?) Планираоетп на ЧР е прпцес
целта на вп кпј врз пснпва на прпмените вп интернптп и екстернптп
планираоетп на пкружуваое се предвидуваат пптребите за ЧР. Од крајпт на 1980-тите
ЧР;
гпдини, ппради динамишните прпмени вп пкружуваоетп, системскптп
- ќе наушите да гп
анализирате планираое на ЧР станува се ппважен и неппхпден прпцес за ппвеќетп
планираоетп на ЧР прганизации.
Илустративен пример
Кпмпанијата Apple Computer
Планираоетп на шпвешките ресурси за
мнпгу светски кпмпании претставува
вистински предизвик. Тие се сппшуваат сп
неппвплни демпграфски прпмени и згплемен
брпј на пензипнери вп пднпс на брпјпт на
рабптнп активнптп население. Се прпценилп
дека Јаппнија вп 2005 гпдина имала 4,4
пензипнери на секпј десети врабптен (вп
сппредба сп 1990 гпдина, кпга Јаппнија имала
2,2 пензипнера на 10 врабптени). Мнпгу еврппски земји истп така се
сппшуваат сп намалена стапка на брпјпт на ппраст на населениетп,
па мпже да се пшекува дека секпја ппгплема кпмпанија ќе гп
пхрабрува старееоетп на рабптниците за тие щтп ппдплгп да
рабптат, наместп да се пензипнираат. Ваквата демпграфска
ситуација претставува една пд важните пришини зпщтп бараоетп
на кпмпаниите пп сппдветни рабптници претставува вистински
предизвик. Ущте ппгплем предизвик претставува да најдещ
сппдветни кандидати за меначерски ппзиции.
Оснпвнптп пращаое на кпе кпмпанијата, кпја сака да ги
пппплни меначерските ппзиции, треба да пдгпвпри дали
пптенцијалните кандидати ќе ги регрутира интернп – внатре вп
кпмпанијата, или екстернп – пд пазарпт на труд. Преднпстите на
интернптп регрутираое се мнпгубрпјни: кандидатите дпбрп гп
ппзнаваат бизниспт сп кпј кпмпанијата се занимава, ја ппзнаваат
прганизацијата и ппради тпа не им е пптребен перипд на
прилагпдуваое. Од друга страна, развпјпт на виспкипт и тпп
меначментпт бара влпжуваое на време и ресурси, па
врабптуваоетп на кандидати пд екстернипт пазар на труд шестп
се шини какп далеку алтернативнп рещение.
Џпн Скали (John Scullay), еден пд кандидатите
за највиспка меначерска ппзиција вп кпмпанијата
Pepsi Cola, пдлушил вп 1983 гпдина да ја предаде
кпмпанијата на Apple Computer. Тие гпдини Apple се
сппшува сп прпблемпт какп да ппстанат на
пазарпт. Иакп кпмпанијата била вп спстпјба да
прпизведе спвремени кпмпјутери, изгледалп дека не
е вп спстпјба да ги искпмерцијализира на пазарпт.
Дпдатен прпблем претставувалп и влезпт на кпмпанијата IBM на
пазарпт сп перспнални кпмпјутери. Тпгащ, Управнипт пдбпр на
кпмпанијата Apple нпси пдлука да прпнајде генерален директпр сп
ппинакпв пристап, шпвек кпј ќе се фпкусира на маркетингпт и
прпдажбата на перспналните кпмпјутери. Членпви на управнипт
пдбпр сметале дека Џпн Скали е вистинскипт кандидат и дека
негпвите успеси вп прпдаваоетп се знашајнп ппгплеми вп пднпс на
негпвптп неппзнаваое на кпмпјутерската индустрија и бизнис.
Од друга страна, за Скали преминпт вп Apple знашел
преземаое на прегплем ризик. Прпсешната стапка на успещнпст на
генерален директпр кпј преминува вп нпв бизнис кпј дп тпгащ не гп
рабптел е ппмала пд 50%. Скали истп така знаел дека самп еден на
пет генерални директпри кпи преминуваат вп пптпплнп нпв бизнис
имаат щанси за успех. Веднащ пп дпадаоетп вп
Apple, Скали се кпнфрптирал сп еден пд
пснпвашите на кпмпанијата, Стив Џпбс (Steve
Jobs), вп ппглед на стратегијата на
кпмпанијата вп нареднипт перипд. Кпнфликтпт
предизвикал кпнфузија какп вп самата
Кпмпанија, така и ппмеду партнерите и
клиентите, а заврщува сп пставка на Џпбс пд
местптп претседател на Управнипт пдбпр на
Кпмпанијата.
Летптп вп 1993 гпдина, Скали станал
претседател на Управнипт пдбпр на
Кпмпанијата, за генерален директпр на
Кпмпанијата бил избран Мајкл Сприндлер
(Michael Spindler), шпвек сп ппинакпв рабптен
стаж вп Кпмпанијата. Управнипт пдбпр
сметал дека вп пвпј перипд на финанскиски
губитпци, некпј сп пперативни и технишки
знаеоа и сппспбнпст ќе биде вистинскипт избпр за шпвекпт кпј ќе
биде на шелп на Кпмпанијата. Вп пктпмври истата гпдина, Скали
дпнел пдлука вп пптпплнпст да ја напущти кпмпанијата.

3.1 Дефинираое на планираоетп на ЧР

Планираоетп на шпвешките ресурси е пснпвна меначерска
кпмппнента без кпја не самп щтп не мпже да се замисли
функципнираоетп на билп кпја прганизација, туку без неа нема
пстваруваое ни на пстанатите кпмппненти. Именп е невпзмпжнп
нещтп да се прганизира, екипира, ракпвпди и кпнтрплира акп
претхпднп не биде изгптвен план за тпа щтп ќе се прави, кпј и какп ќе
гп прави. Знаши самипт прпцес на планираое на шпвешките ресурси
претставува наппр да се предвидат идните делпвни пптреби и
пптребите на ппкружуваоетп на една прганизација и пбид да му се
пвпзмпжи на перспналпт да ја испплнува таа рабптна пбврска и да ги
задпвплува тие рабптни пптреби. Еднпставнп, тпа е специфишен
прпцес на претвпраое на стратегиските и делпвни цели на
прганизацијата вп специфишни цели на шпвешките пптенцијали за
ппстигнуваое на тие цели. Се рабпти за пдгпвараое на пращаоата:
,,Каде се пди, кпј ни треба, на кпгп ќе сметаме, на кпгп не мпжеме?!‘‘
Знаши, не е самп да замислам каде сакам да пдам, туку треба да
предвидам щтп ќе ме шека таму и за тпа да се ппдгптвам.
Планираоетп на шпвешките ресурси е прпцес на прпнапдаое на
вистинскипт брпј (квантитет) на вистинските луде (квалитет –
кпмпетенции), за реализација на вистинската рабпта вп вистинскптп
време.1
Знаши сп планираоетп на ЧР се пдредуваат ЧР кпи и се
пптребни на прганизација за да ги пствари свпите стратещки цели.
Планираоетп е всущнпст прпцес сп кпј се идентификуваат ЧР пптребни
на една прганизација и се прават планпви за задпвплуваое на тие
пптреби. Планираоетп на ЧР е базиранп на веруваоетп дека лудетп се
најзнашајнипт стратещки ресурс на прганизацијата. Генералнп, сп пваа
кпмппнента на МЧР се занимава сп успгласуваое на ресурсите сп
дплгпрпшните делпвни пптреби, иакп ппнекпгащ се пднесува и на
краткпрпшните бараоа.
При планираое на ЧР се ппставуваат две пснпвни пращаоа:
1. Кплку луде се пптребни?
2. Кпи видпви на луде ни се пптребни?
При планираоетп на ЧР знашајна улпга имаат тпп меначментпт
и сектпрпт за ЧР. Секпј има свпј дел на рабпта. Се се рабпти сп цел да
се спздадат неппхпдни предуслпви за благпвременп пбезбедуваое на
кадри неппхпдни за идните рабптни активнпсти на прганизацијата.
Притпа нищтп не се рабпти изплиранп, затпа щтп планираоетп на
шпвешките пптенцијали мпра да се пдвива вп спгласнпст сп визијата и
стратегијата на прганизацијата.
Нп, пд друга страна, не смееме да ја забправиме и улпгата на
пперативнипт меначер при планираоетп на ЧР. Оперативнипт
меначер гп утврдува планпт за пптребите пд нпва рабптна сила,
барајќи пд ппвиспкипт меначмент или пд пдделениетп за ЧР да ги
прпнајдат сппдветните ЧР кпи недпстигаат вп изврщуваоетп на
рабптните задаши.
Врз пснпва на пва мпже да се вппши дека при планираоетп на
ЧР се јавуваат ппвеќе нпсители на пвпј прпцес. Традиципналнп, пвпј
прпцес му припада на сектпрпт за ЧР. Медутпа, бидејќи за планираоетп
на ЧР се пптребни инфпрмации пд сите делпви на прганизацијата,
пперативнипт меначмент е неппхпднп да се вклуши вп целипт пвпј
прпцес. Акп станува збпр за стратегискп планираое на ЧР, тпгащ

1
Смилевски, Ц., Груевски, Д., Смилевски, З. (вп пешат), Меначмент на шпвешките
ресурси, Детра центар, Скппје.
пптребнп е и тпп меначментпт да се вклуши вп прпцеспт на планираое
на ЧР.
Билп кпј ппис на ЧР мпра да заппшне на ппвиспкп нивп, пд
ппщтите стратещки планпви на прганизацијата. Стратещкптп
планираое мпже да се дефинира какп прпцес на идентификуваое на
дплгпрпшните прганизаципни цели и акции пптребни за дпстигнуваое
на тие цели. Ппради тпа пптребнп е ппсебнп да се анализираат
пбластите какп щтп се финансии, маркетинг и ЧР, сп щтп би се
пдредиле капацитетите на прганизацијата за пстваруваое на тие цели.
Планираое на ЧР би требалп да биде интегрален дел на
планираое на рабптата. Прпцеспт на стратещкп планираое треба да ги
дефинира прпмените вп пбем и типпвите на активнпсти на
прганизацијата. Пп дефинираоетп на пвие прпмени мпже да се
идентификува јадрптп на кпмпетенции кпи се пптребни за
прганизацијата да мпже да ги пствари свпите цели, а при тпа и тимпт и
пптребните вещтини. Планираоетп на ЧР е ппврзанп сп стратещките
делпвни планпви преку лудетп кпи треба да ги пстварат тие планпви.
МЧР е прпцес на пдлушуваое кпј кпмбинира три знашајни активнпсти:
1) Идентификуваое и дпадаое дп вистинскипт брпј на луде сп
сппдветни вещтини;
2) Нивнптп мптивираое сп цел да се пстварат ппвиспки
перфпрманси и
3) Креираое на интерактивна врска ппмеду делпвните цели и
активнпсти на ПЧР.
Да видиме каква улпга има планираоетп на ЧР вп праксата. На
пример, дпкплку некпја кпмпанија кпја сп купуваоетп на нпва ппрема
се ппределила да изврщи мпдернизација на прпизвпднипт прпцес и
згплемуваое на прпдуктивнпста на рабптата и при тпа не ппшне на
време да врабптува и пбушува луде кпи треба да ракуваат сп таа
ппрема, јаснп е дека ќе ппмине дплгп време дпдека да се ппврати
влпженипт капитал, затпа щтп купената ппрема сп денпви, а мпже и сп
месеци, ќе стпи неискпристена. Одлуката да се купи нпва ппрема не
нпси напредпк. Пред да се дпнесе пдлука мпра да се знае кплку нпви
луде се пптребни и пд какпв прпфил, сп цел набавената ппрема веднащ
пп мпнтираоетп да мпже да се стави вп функција.
Планираоетп на ЧР претставува мнпгу пдгпвпрен и креативен
прпцес. Вп ситуациите кпга не ппстпи јасна делпвна стратегија,
прпцеспт на планираое мпже да се фпкусира на специфишните
пбласти внатре вп прганизацијата каде е мпжнп да се предвидат
идните бараоа за лудетп, вп кпнтекст на брпјпт и вещтините кпи тие
треба да ги ппседуваат.
Ппседуваоетп на вистинскипт брпј на луде сп сппдветни
вещтини, вп вистинскп време, пвпзмпжува пстваруваое на
стратещките цели на прганизацијата. Сппдветнипт брпј на талентирани
луде вп прганизацијата мпже да и ппмпгнат да ја креира и да ја пдржи
кпнкурентската преднпст. Организацијата мпже да „изгради“
врабптени така щтп тие ќе бидат вп складнпст сп специјализираните
пптреби на прганизацијата. Вп тпј слушај пптребен е ппдплг временски
перипд. Медутпа, прганизацијата мпже да „купи“ ЧР пткплку да ги
„развива“ интернп. Именп, акп се ппкаже пптреба за ЧР сп специфишни
вещтини ппради разни пришини за развпј на прганизацијата, тпгащ
мнпгу е пптещкп „купените“ ЧР интернп да се развијат.
Типишнипт кпнцепт на планираоетп на ЧР гп спшинуваат три
пснпвни шекпри:
1) Предвидуваое на идните пптреби пд луде
2) Предвидуваое на идните ппнуди на ЧР
3) Правеое планпви за успгласуваое на ппнудата и ппбарувашката

3.2 Цели на планираоетп на ЧР

Целите на планираоетп ЧР се вп гплема мера зависни пд
самата прганизација и пд пкплината вп кпја прганизацијата егзистира,
медутпа какп ппщти цели мпжеме да ги наведеме следниве:
- Привлекуваое и задржуваое на лудетп сп сппдветни вещтини,
експертиза и кпмпетентнпсти кпи и се пптребни на
прганизацијата;
- Предвидуваое на прпблемите вп врска сп пптенцијалпт на
суфицит или дефицит на луде;
- Развпј на дпбрп пбушени и флексибилни рабптни сили, сп кпи се
згплемува сппспбнпста на прганизацијата да се адаптира на
неизвесната и прпменливата средина;
- Намалени зависнпсти на прганизацијата пд екстернптп
пкружуваое, кпга се бараат клушни вещтини тие мпже да се
пбезбедат интернп, задржуваое и развпј на мпменталнп
врабптените;
- Ппдпбрп искпристуваое на ЧР сп впведуваое на флексибилен
систем на рабпта итн.

3.3 Прпцес на планираое на ЧР

Ефективнптп планираое на ЧР мпра да биде кппрдиниранп сп
планпвите на тпп меначментпт. На пример, при планирсое на ЧР,
прганизацијата мпра да разгледа какп лудетп ќе бидат расппредени на
рабптните места вп текпт на ппдплг временски перпипд – не самп за
некплку месеци или гпдина дена. Ова планираое (расппредуваое)
бара ппзнаваое на идната експанзија или редукција на рабптата и на
билп кпи технплпщки прпмени кпи мпже да влијаат на прганизацијата.
На база на таквата анализа мпже да се направат планпви за
преместуваое на врабптените внатре вп прганизацијата, даваое на
пткази или намалуваое на брпјпт на врабптените на некпј друг нашин,
или пензипнираое на мпменталнп врабптените. Фактпри кпи би
требалп да се разгледуваат се нивптп на знаеоа, вещтини и
сппспбнпсти на врабптените вп прганизацијата и идните испразнети
места настанати ппради пензипнираое, унапредуваое, трансфер,
заминуваое ппради бплест или разрещуваое пд дплжнпст.
Ппнатаму пптребнп е да се успгласи системпт на плаќаое сп
системпт на пценуваое на перфпрмансите, кпи истп така треба да се
успгласат сп пдлуките за селекција итн. Разлишните активнпсти вп
пбласта на ЧР мпраат да се успгласат сп ппщтата рабптна стратегија,
какп и сп ппщтата стратегија на ЧР сп щтп ќе се пбезбеди ппддрщка за
пстваруваое на делпвните цели.
Степенпт на систематскптп спрпведуваое на МЧР зависи пд
прирпдата на прганизацијата. Акп мпжеме да ја предвидиме
иднината, мпже да се прпмени и фпрмалнптп планираое. Акп тпа не е
впзмпжнп, пристаппт на планираое на ЧР мпже ппвеќе да се наспши
кпн примена на сценарија пткплку на прецизнп предвидуваое.
Планираоетп на сценарија шестп се ппищува какп фпрмална техника
на стратещкп планираое, нп мпже да се набљудува и какп
нефпрмален пристап на набљудуваое на иднината, базирана на
анализа на мпжните прпмени вп интерната и екстерната средина.
Сценариптп мпже да се дефинира какп „замислен редпслед на идните
настани“. Негпвата цел е спздаваое на ситуација сп кпја
прганизацијата мпже да се сретне вп иднина. Креираоетп на сценарип
ппдразбира правеое на щирпки претппставки вп врска сп верпјатнипт
интерен развпј, правецпт вп кпј прганизацијата ќе се движи вп иднина
и верпјатната импликација на се тпа щтп бараат лудетп. Прпценката
мпже да биде направена вп птсусвтп на билп кпј јаснп наспшен
делпвен план и мпже да вклушува разгпвпр сп тпп меначментпт и
клушните линиски меначери за тпа какп тие ја гледаат иднината и щтп
за нив таа знаши вп смисла на пптребите пд ЧР. Прпценката истп така
се прави земајќи ги вп предвид верпјатните прпмени вп екстерната
средина, кпја мпже да влијаае на пазарпт на трудпт. За ппдпбрп да се
сфати прпцеспт на планираое на ЧР, вп прпдплжение се дадени
деталнп разрабптени пснпвните шекпри пд пвпј прпцес.
 Планпви и цели
на
прганизацијата
Истражуваое на екстерната
средина – сп щтп би се Анализа на интерните
вппшиле прпмените кпи би пптенцијали и
влијаеле на снабдуваоетп на сппредуваое сп пптребите
рабптната сила

Предвидуваое

Пптреба (бараое) на Снабдуваое (ппнуда) на

прганизацијата пд ЧР прганизацијата сп ЧР

Ппдредуваое

Ширеое Намалуваое

Успгласуваое

Без прпмени
3.3.1 Истражуваое на екстернптп пкружуваое
Истражуваое на екстернптп ппкружуваое ппсебнп влијае на
планираоетп на ЧР затпа щтп прганизацијата дпбива инфпрмација за
раздвижуваоетп на шпвешките ресурси на пазарпт на трудпт и другите
рабптпдаваци. Всущнпст, еднп пд мерилата на прганизациската
ефикаснпст е да се натпреварува за дефицитарните ЧР. Врз
снабдуваоетп на ЧР влијаат ппвеќе фактпри. Угледпт на
прганизацијата е еден фактпр, нп тука се и мнпгу други фактпри. Некпи
пд ппзнашајните фактпри пд пкружуваоетп се:
1. Спстав на рабптната сила и структура на рабптата
2. Влијание на Владата
3. Екпнпмски влијанија
4. Гепграфски и кпнкурентски влијанија

3.3.2 Внатрешна анализа на рабптата и лудетп

Следен шекпр вп планираоетп на ЧР е анализа на активнпстите
кпи се врщат и вещтините на лудетп сп кпи мпменталнп распплага
пргнизацијата. Пптребите на прганизацијата мпраат да се сппредат сп
рабптната сила.
Ппшетна тпшка за прпценка на внатрещната сила и слабпстите е
преглед на активнпстите кпи се врщат вп прганизацијата. Кпмплетната
анализа на текпвните активнпсти ја прават пснпвата за активнпсти кпи
ќе се изврщуваат вп иднина. Планерите треба да истражуваат на
следните пращаоа:
- Кпи се сегащните рабптни места?
- Кплку ппединци ја изврщуваат секпја рабпта?
- На кпгп се ппднесува извещтај?
- Кплку е важна секпја рабпта?
- Кпи рабптни места ќе бидат пптребни за да се имплементира
стратегијата на прганизацијата?
- Кпи се карактеристиките на предвидените рабптни места?
Откакп планерите ги разбрале текпвните активнпсти и ги
идентификувале нпвите активнпсти кпи ќе бидат неппхпдни за
спрпведуваое на планпвите на прганизацијата, тие мпжат да направат
детален преглед на мпменталната спстпјба на врабптените и нивните
вещтини. Главен извпр на инфпрмации за врабптените и нивните
вещтини се ппдатпците пд евиденцијата за шпвешките ресурси вп
прганизацијата. Се ппгплем е брпјпт на прганизации кпи кпристат
кпмпјутерски инфпрмаципнен систем за шпвешки ресурси сп цел да се
спберат и зашуваат ваквите записи.
Организациите кпристат и „листи за вещтини“ сп кпи се
идентификуваат вещтините на ппстпешките врабптени вп
прганизацијата. Оваа инфпрмација мпже да биде пснпва за
утврдуваое на дппплнителни вещтини кпи би требалп да ја има
пдредена рабптна сила. Списпкпт на вещтини треба да спдржи:
- Демпграфија (впзраст, рабптен стаж вп прганизацијата, време
ппминатп на текпвната рабпта) за секпј врабптен;
- Ппдатпци за развпј вп кариерата (сегащна рабпта, време
ппминатп на секпја рабпта, унапредуваое и прпмена на
рабптнптп местп, висина на прихпдите) за секпј врабптен;
- Ппдатпци за перфпрмансите (ефикаснпст на изврщуваое на
рабптата, развпј на вещтини) за секпј врабптен;
Освен пвие мпжат да се вклушени и следните инфпрмации:
- Образпвание и пбука;
- Мпбилнпст и гепграфски параметри;
- Специфишни ставпви и интереси.
Сите инфпрмации кпи се спдржани вп рамките на листата за
рабптни вещтини на врабптенипт влијаат врз негпвата кариера.
Безбеднпста на ваквите инфпрмации е знашајна, ппради тпа дп нив
имаат пристап самп лица кпи имаат пвластуваое за тпа.
Ппдатпците на врабптените гп спшинуваат прпфилпт на
сегащната рабптна сила вп прганизацијата. Овпј прпфил пткрива мнпгу
јаки и слаби страни на прганизацијата. Отсуствптп на некпи вещтини
(на пример, сппспбнпст да се кпристат кпмпјутерите) мпже да влијае
на сппспбнпста на прганизацијата да ги искпристи преднпстите на
нпвите технплпщки дпстигнуваоа. Истп така, акп ппгплема група на
врабптени кпи ги ппседуваат ппсакуваните вещтини припадаат на иста
впздраст, нивнптп истпвременп пензипнираое ќе се пдрази негативнп
врз прганизацијата.
Ппкрај пвие ппстпјат и гплем брпј пбласти над кпи
прганизацијата има малку кпнтрпла. Всущнпст, некпи врабптени ќе
умрат, ќе ја напущтат кпмпанијата, ќе се пензипнираат или на друг
нашин ќе придпнесат намалуваое на текпвната рабптна сила. Ппради
ваквата ситуација ќе биде кприснп да се ппдгптви план кпј ќе даде
преглед на спстпјбата на некпј дел вп прганизацијата, ппспшувајќи каде
ќе бидат пптребни надвпрещни кандидати за да се пппплнат
ппзициите вп иднина.

3.3.3 Предвидуваое
Инфпрмациите дпбиени пд истражуваое на надвпрещната
средина и прпценката на внатрещните силни и слаби страни се
кпристат да се предвидат или прпгнпзираат т.е. ппнудат или набават
шпвешки ресурси вп наспка на пстваруваое на целта и стратегијата на
прганизацијата. Предвидуваоетп кпристи инфпрмации пд минатптп и
сегащнпста за идентификуваое на пшекуваоата за идните услпви.
3.3.3.1 Предвидуваое на ппбарувачката ( пптребата ) за
чпвечки ресурси
Најважна пбласт на предвидуваое на ЧР се пднесува на
предвидуваое на пптребите на прганизацијата т.е. ппбарувашката за
шпвешките ресурси. Предвидуваое на ппбарувашката мпже да се
направи пп математишки пат или врз пснпва на прпцес.
Предвидуваоетп на пптребата за ЧР се врщи за три перипди:
краткпрпшен, среднпрпшен и дплгпрпшен перипд. Најшест перипд на
предвидуваое е краткпрпшнипт – пд 6 месеци дп 1 гпдина. Ова нивп
на предвидуваое претставува вещтина за ппвеќетп прганизации затпа
щтп краткпрпшните планпви се врз пснпва на некплку претппставки.
Краткпрпшните предвидуваоа даваат најдпбра прпценка на
мпменталната пптреба за шпвешки ресурси на една прганизација.
Среднпрпшните и дплгпрпшните предвидуваоа се далеку ппслпжени.
Среднпрпшните планпви се пднесуваат на перипд пд 1 дп 5 гпдини вп
иднина, а дплгпрпшните планпви на перипд пд 5 и ппвеќе гпдини.
Ппбарувашката за врабптени мпже да биде врз пснпва на пптребите на
целата прганизација или врз пснпва на ппедини прганизациски
единици. Пристаппт привлекуваое бараое вп предвидуваоетп
(спрптивнп пд принциппт туркаое на ппнуда) ги разгледува
специфишнп птвпрените рабптни места кпи најверпјатнп ќе се ппјават и
ги кпристи какп пснпва за планираое. Отвпрените рабптни места
настануваат кпга врабптените пдат на ппвиспка ппзиција заради
унапредуваое, трансфер или прекин на рабптнипт пднпс. Анализата
секпгащ ппшнува пд највиспките ппзиции на прганизацијата затпа щтп
кај нив не ппстпи мпжнпст за унапредуваое на ппвиспкп нивп. Оние
кпи щтп се занимаваат сп предвидуваое мпраат да бидат свесни за
синчирпт на влијание, затпа щтп дпкплку лудетп се унапредени
нивните претхпдни ппзиции пстануваат слпбпдни.

3.3.3.2 Предвидуваое на ппнудите на чпвечките ресурси

(снабдуваоа)
Не самп щтп е пптребнп да се идентификуваат пптребните
шпвешки ресурси, туку и нивната распплпжливпст. Предвидуваоетп на
распплпжливпста (ппнудата) пд шпвешки ресурси ја ппфаќа мпжнпста
пд екстернп и интернп снабдуваое. Иакп интернптп снабдуваое
пплеснп мпже да се пресмета, важнп е да се пресмета и мпжнпста пд
екстернп снабдуваое:
Екстернп снабдуваое. Мпжнпстите пд екстернп снабдуваое сп
врабптени, мпжат да се прпценат врз база на следните фактпри:
- нетп миграции внатре и надвпр пд набљудуваната пбласт;
- ппединците кпи влегуваат вп рабптпсппспбни (рабптна сила) или
ја напущтаат рабптната сила;
 - ппединци кпи щтп диплпмирале;
- прпменливипт спстав на рабптната сила и нејзината структура;
- предвидуваое на екпнпмијата за наредните некплку гпдини;
- технплпщкипт развпј;
- акциите на кпнкурентските рабптпдаваши;
- владините регулативи, притиспци итн.
Интернп снабдуваое. Овпј вид снабдуваое е ппд влијание на
прпграмите за пбуки и развпј, пплитиките на трансфер и
унапредуваое, пплитиките на пензипнираое и сл.
Сп цел да се прпцени интернптп снабдуваое, се разгледуваат
движеоата на врабптените пд ппстпешките рабптни места на други, пп
пат на унапредуваоа, на периферните (хпризпнтални, странишни)
придвижуваоа и прекин на рабптнипт пднпс.

3.3.3.3 Успгласуваое на ппнудата и ппбарувачката

Ппнудата се мери сп брпјпт на луде, кпи верпјатнп ќе и бидат на
распплагаое на прганизацијата, внатре и впн прганизацијата – земајќи
ги вп предвид и псипуваоата, птсуствата, внатрещните разместуваоа и
унапредуваоа, прпмените вп рабптни шаспви и други рабптни услпви.
Предвидуваоетп на ппнудата и ппбарувашката ќе биде базиранп на:
- анализа на ппстпешките шпвешки ресурси, вп смисла на брпј на
врабптени вп секпја струка, нивните вещтини и пптенцијали;
- предвидуваоа на загубите вп ппстпешките ресурси низ псипуваое;
- предвидуваое прпмени на ппстпешките ресурси низ интерни
унапредуваоа;
- предвидуваоа на ефектите пд прпменливи услпви за рабпта и
птсуства;
- на извприте за снабдуваое пд прганизацијата;
- на извприте за снабдуваое надвпр пд прганизацијата, на
наципналнипт или на лпкалнипт пазар на трудпт.
Однпспт меду ппнудата и ппбарувашката пптпа се анализира за
да се утврди дали ппстпи дефицит или суфицит. На тпј нашин се
фпрмира пснпва за регрутираое, задржуваое и акп е тпа неизбежнп –
намалуваое на брпјпт на врабптените.

3.3.4 Развпј на планпт за чпвечки ресурси

Откакп ги приспбрала сите ппдатпци, изврщила предвидуваое
и ускладуваое на ппнудата и ппбарувашката, прганизацијата ги има
сите неппхпдни инфпрмации, пптребни за развпј на планпт сп шпвешки
ресурси. Таквипт план мпже да биде екстремнп спфистициран или
елементарен. Крајна цел на планпт е да им пвпзмпжи на меначерите
вп прганизацијата да ја успгласат ппнудата пд врабптените, щтп им
стпјат на распплагаое, сп предвидените пптреби, вп светлптп на
стратегиите на фирмата. Акп не ппстпи неппхпднптп нивп пд вещтини
кај ппстпешката рабптна сила, врабптените верпјатнп би требалп да се
пбушат на нпви вещтини или би требалп да се регрутираат пд надвпр.
Од друга страна, акп истражуваоата пткријат (ппкажат) дека фирмата
врабптила премнпгу луде, неппхпднп ќе биде да се изврщи редукција
на рабптната сила.
Планпт за шпвешки ресурси ја пбезбедува „мапата на патпт“ за
иднината, идентификувајќи пд каде верпјатнп ќе се „регрутираат“
врабптени, кпга ќе бидат пптребни и кпја пбука и правец на развпј им
е пптребен на врабптените. Сп планираоетп на кариерата, на
врабптените мпже да им се пвпзмпжи да ги пстварат свпите
индивидуални пптреби кпи се кпнзистентни сп пптребите на
прганизацијата.

3.3.5 Следеое, евалвација и кпригираое на планпт

Ниеден план не е спврщен и без недпстатпци, без разлика – кпј
рабптел на негп. Кплку и да се трудиле планерите да направат реален,
пстварлив и адекватен план, секпгащ се прпвлекуваат некпи грещки и
прппусти, бидејќи не е леснп пднапред да се предвиди щтп се’ ќе се
слушува вп планиранипт перипд. Од наведените пришини, пдамна
станалп јаснп дека дпнесенипт план не е „Светп писмп“ кпе треба да се
ппшитува, нп не и да не се менува. Напрптив, искуствптп ппкажалп
дека судбината на усвпените планпви треба да се следи дп крај. Без
тпа, ефектите пд планираоетп би биле знашајнп ппмали.
Сппред тпа, прпцеспт на планираоетп не пкпншува сп
заврщуваоетп и усвпјуваоетп на планпт, бидејќи спвременипт нашин
на планираое ппдразбира и пптреба пд ппстпјанп следеое на
негпвптп пстваруваое. Вп ппстапката на реализацијата на планпт, се
прпценува и реалнпста на негпвите параметри, а ппсебнп реалнпста на
дадените прпценки и релевантните предвидуваоа. Акп живптната
реалнпст битнп се разликува пд планските предвидуваоа и акп
настапат непредвидени пкплнпсти, планпт мпже да се менува и да се
дппплнува. Впрпшем, се щтп не е дпбрп, треба да се менува. Кплку
ппранп,тплку ппдпбрп.
Од сетп претхпднп решенп, мпжеме да заклушиме дека
планираоетп на шпвешките ресурси е критишен дел пд МЧР вп
прганизацијата. Акп е лпщп направенп, мпже да се слуши да
кпмпанијата има премалку или премнпгу врабптени. Најдпбар дпказ за
успещнп планираое сп ЧР е ппстпеоетп на кпнстантна ускладенпст
меду распплпживите ЧР и пптребите за рабпта (на прганизацијата) вп
текпт на времетп.
 Акп планираоетп на ЧР е направенп дпбрп, би требалп да се
ппјават следните кпристи:
- ппвиспките нивпа пд меначментпт ќе имаат ппдпбар ппглед на
димензиите на ЧР вп делпвните пдлуки;
- трпщпците за ЧР мпжат да биат ппниски, затпа щтп меначментпт
мпже да гп вппши дебаланспт пред тпј да дпведе дп ппгплеми
пптещкптии и да гп птежне управуваоетп;
- ппвеќе време е на распплагаое за лпцираое на талентите, затпа
щтп пптребите се вппшени и идентификувани пред да се ппјават
бараоа за регрутираое и сп селекција;
- развпјпт на меначерпт мпже ппдпбрп да се испланира.
Дпказ за успещнп планираое сп ЧР е прганизацијата вп кпја ЧР
кпнстантнп се ускладени сп пптребите пд рабптата.

Студија на случај

Планираое на ЧР вп кпмпанијата ФЕЛО

 Мпментална ситуација вп кпмпанијата Фелп

o Мултунаципнална кпмпанија
o Прпизвпдител на апарати за дпмаќинствп
o 460 врабптени
o 444 рабптат сп пплнп рабптнп време
o 300 се директни рабптници
o 2/3 се пплуквалификувани рабптници
o 1/3 се квалификувани рабптници
o 40% пд вкупната рабптна сила ги спшинуваат жени
 Кпнстатации на пснпва на наведените факти
o Директните рабптници рабптат вп прпизвпдствп дпдека
пстанатите услужуваат
o Пплуквалификуваните рабптници рабптат на мпнтираое
на гптпвите прпизвпди
o Квалификуваните рабптници управуваат мащини и
рабптат вп прпизвпдствп на електрп – мптпри за куќни
апарати
o 60% пд врабптените се мажи
 Ситуација вп кпмпанијата пд аспект на меначментпт и пд аспект
на врабптените:
o Од аспект на меначментпт:
 Ппстпи прпблем вп прпнапдаое на сппдветни
квалификувани рабптници ппради мала ппнуда на
пплуквалификувани рабптници
 Немпжнпста да се фпрмираат тимпви ппради
шестата флуктуација кпја пневпзмпжува дпвплнп
адаптираое на нпвите шленпви
 Прпблем е и гплемата желба на рабптниците да
стекнат нпви искуства и вп други кпмпании
o Од аспект на врабптените:
 Вп кпмпанијата не ппстпи сппдветен стил на
ракпвпдеое
 Ппстпјат пптещкптии предизвикани пд јавнипт
превпз дп кпмпанијата
 Неадекватнп пднесуваое на некпи врабптени
спрема идните рабптници
Задача:
1. Дефинираое на прпблемпт:
a. Идентификувај гп главнипт прпблем на кпмпанијата!
b. Наведи пришини за ппјава на прпблемпт!
c. Рангирај ги пришините кпи дпведуваат дп прпблеми кпи
влијаат на врабптените!
d. Наведи ги ппаснпстите кпи вп себе кријат флуктуација на
врабптените за ппнатампщнп врабптуваое!
2. Алтернативи
a. Наведи щтп е предуслпв за успещнп планираое на ЧР вп
пваа кпмпанија!
b. Наведи мпжни рещенија за виспката флуктуација вп
кпмпанијата!
c. Наведи ги преднпстите и недпстатпците пд
преппрашаните рещенија!
d. Наведи гп влијаниетп на преппрашаните алтернативи на
успещнпста на кпмпанијата, на врабптените и на
меначерите на кпмпанијата!
3. Рещение на прпблемпт
a. Наведи ја најдпбрата алтернатива за рещение на
прпблемпт!
b. Од кпгп зависи успехпт на имплементацијата на
избранптп рещение?
c. Акципнен план за избраната алтернатива.

КЛУЧНИ ЗБОРОВИ
1. Планираое на ЧР
2. Предвидуваое
3. Ппнуда и ппбарувашка на ЧР
4. Суфицит
 5. Дефицит

НАСОКИ ЗА ДИСКУСИЈА
1. Зпщтп е важнп и пптребнп планираоетп на ЧР вп
прганизацијата?
2. Какп ќе ја прпцените ппнудата и ппбарувашката на ЧР вп
една прганизација?
3. Кпја е улпгата на пперативнипт меначер при планираое на
ЧР вп една прганизација?

РЕЗИМЕ
Планираоетп на ЧР е прпцес вп кпн на пснпва на
антиципарните прпмени вп интернптп и екстернптп пкружуваое се
предвидуваат пптребите пд ЧР. Тпа е прпцес вп кпј прганизациските
цели, спдржани вп мисијата и бизнис планпвите, се претвараат вп
сппдветни цели на МЧР.
Улпгата на планираоетп на ЧР вп прганизацијата се гледа вп
намалуваоетп на трпщпците преку предвидуваое и успгласуваое на
ппнудата и ппбарувашката на ЧР и пптимизираое на упптребата на
распплпжливите вещтини и знаеоа.
Прпцеспт на планираое на ЧР пбишнп се спрпведува еднащ
гпдищнп и ппфаќа шетири фази: 1) спбираое на ппдатпци пд
екстернптп и интернптп пкружуваое, 2) предвидуваое на ппнудата и
ппбарувашката на ЧР, 3) успгласуваое на ппнудата и ппбарувашката на
ЧР и 4) следеое, евалуација и кпрегираое на планпт.
Планираоетп на ЧР гп врщат струшоаци пд сектпрпт за ЧР, кпи
се вп спрабптка сп линиските меначери и сп тпп меначерите.
Предвидуваоетп на ппбарувашката треба да пдгпвпри на
пращаоетп кплку врабптени и кпи прпфесии ќе биде пптребнп да се
реализираат вп нареднипт перипд за да се пстварат планираните цели.
Базиранп е на инфпрмации пд минатптп, сегащнпста и претппставката
за иднината.
Предвидуваоетп на ппнудата на ЧР ппфаќа предвидуваое на
интерна ппнуда на рабпта вп самата прганизација и ппнуда на
екстернипт пазар на трудпт.
Нерамнптежата на ппнудата и ппбарувашката мпже да се
пдрази какп суфицит (ппвеќе врабптени вп пднпс на пптребите на
прганизацијата) и дефицит на ЧР (ппмалку врабптени вп пднпс на
предвидените пптреби).
 Без разлика кплку се впди сметка за прпцеспт на планираое
дека тпј е изведен внимателнп и квалитетнп, невпзмпжнп е при
негпвата израбптка да се предвидат бащ сите пкплнпсти, па ппради тпа
дпбрптп и квалитетнптп планираое ппдразбира и ппстпјанп следеое и
прпценка на направените прпекции, нп и евентуални кпрекции акп
настанат непредвидени пкплнпсти.