სარტრი სიტყვები

შეძენილია ელ. წიგნების ონლაინ მაღაზიაში iBooks.
ge 1
I
ქალბატონ z-ს
ვკითხულობ
ეს იყო ელზასში, დაახლოებით 1850 წელს.

წვრილშვილდახვეული მასწავლებელი იძულებული გახდა
ბაყლობას დასჯერებოდა. მაგრამ გადამდგარი მოძღვარი
სამაგიეროს გადახდას ფიქრობდა: რახან მან გონების
განსწავლაზე ხელი აიღო, ერთ-ერთმა შვილმა სულები უნდა
განანათლოს. ოჯახს თავისი წინამძღვარი ეყოლება. შარლი
ხუცესი გახდება. მაგრამ შარლმა უგანა და სხვა გზა აირჩია:
სახლიდან გაიქცა და მოჯირითე ქალს აედევნა. შვილის სურათი
პირით კედლისაკენ შეაბრუნეს და მისი სახელის ხსენებაც-კი
აღკვეთეს. ახლა ჯერი ვისზე მოდგება? ოგიუსტმა არ დააყოვნა,
მამისა არ იყოს, თავი გაწირა - ვაჭრობას მიჰყო ხელი და კარგი
ხეირიც ნახა. ახლა ლუიღა დარჩა, რომელსაც გარკვეული
მიდრეკილებანი არ გააჩნდა. მამა დაეპატრონა ამ თვინიერ ბიჭს,
ბევრი არ ალაპარაკა და მღვდლად აკურთხებინა. შემდგომში
ლუიმ მშობლისადმი მორჩილება იქამდე განავრცო, რომ
გაამღვდელა თავისი შვილიც - ალბერ შვეიცერი, რომლის
ცხოვრება ცნობილია. ამასობაში შარლი ვერ დასწევია თავის
მოჯირითე ქალს. მამის ლამაზმა საქციელმა წარუშლელი დაღი
დაამჩნია მთელ მის ცხოვრებას: ყოველივე ამაღლებულის გემო
გაეხსნა და თავს სდებდა, რომ მცირე ამბები გაეზვიადებინა და
დიდმნიშვნელოვან მოვლენებად მოეჩვენებინა. როგორც
საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

შეძენილია ელ. წიგნების ონლაინ მაღაზიაში iBooks.ge 2
ხედავთ, მას არც უფიქრია გვერდი აეხვია მემკვიდრეობითი მოუტანეს მათ რომელიღაც სადგურის ბუფეტში პრასის სალათი:
მისწრაფებისათვის. ოღონდ უნდოდა უფრო უწყინარი სულიერი „შარლმა სულ შეჭამა პრასის თავები მე კი ფოჩები დამიტოვა“.
მოღვაწეობისათვის შეეწირა თავი და ზიარებოდა ისეთ საქმეს, ელზასში თხუთმეტი დღე ისე გაატარეს რომ სუფრიდან არ
რომელიც მოჯირითე ქალებსაც არ გამორიცხავდა. ასეთი იყო ამდგარან. ძმები ადგილობრივად უქცევდნენ და ასე
უმაღლესი სასწავლებელი: შარლმა გადაწყვიტა გერმანული ენის ეჯიბრებოდნენ ერთმანეთს უწმაწური ანეგდოტების თხრობაში.
მასწავლებელი გამხდარიყო, დაიცვა დისერტაცია ჰანს საქსის დროდადრო მღვდელი მოწყალებას იჩენდა, მოუბრუნდებოდა
შესახებ, პირდაპირი მეთოდის მომხრე გახდა, შემდგომში ლუიზას და უთარგმნიდა ამ ანეგდოტებს. ლუიზას არ
გამოაცხადა თავი ამ მეთოდის ფუძემდებლად, ბატონ დაუყოვნებია და ნაცნობობით იშოვნა ექიმის მოწმობა,
სიმონოსთან ერთად გამოაქვეყნა ფრიად დაფასებული რომელმაც ცოლ-ქმრულ ვალდებულებათა შესრულებას
სახელმძღვანელო „Deutsches Lesebuch”, და სწრაფად გაიკვეთა გადაარჩინა და ცალკე საწოლი ოთახის უფლება დაუმკვიდრა;
გზა: ჯერ მაკონი, მერე ლიონი, შემდეგ პარიზი. პარიზში, იგი თავის ტკივილს უჩიოდა, წოლას მიეჩვია, შესძულდა
სწავლის დამთავრებისადმი მიძღვნილ საღამოზე წარმოსთქვა ხმაური, გრძნობები, აღფრთოვანება - ყოველივე, შვეიცერების
სიტყვა, რომელიც ცალკე გამოცემის ღირსად შეიქნა: „ბატონო უხეში, ულაზათო და თეატრალური ყოფა-ცხოვრებისა: ეს
მინისტრო! მოწყალეო ქალბატონებო და ბატონებო! ძვირფასო ცოცხალი და გამკილავი, მაგრამ გულცივი ქალი სამართლიანად
ბავშვებო! თქვენ ვერასგზით ვერ მიხვდებით თუ რის შესახებ და აუგად აზროვნებდა, რადგან ქმრის აზრები
უნდა გელაპარაკოთ დღეს! მუსიკის შესახებ!“ რაიმე გარემოების კეთილგანზრახვითა და შეუსაბამობით იყო აღსავსე, ამასთანავე
გამო ლექსების თხზვაში ფრიად გაიწაფა. საოჯახო თავმოყრაზე ვინაიდან იგი ცრუცა და ადვილმორწმუნეც იყო, ქალს ყოველივე
უყვარდა იმის თქმა, რომ „ლუი ყველაზე ღვთისმოშიშია, საეჭვოდ მიაჩნდა: „მიაჩნიათ, რომ დედამიწა ბრუნავსო - ნეტა
ოგიუსტი ყველაზე მდიდარი, ხოლო მე ყველაზე ჭკვიანი ვარო“. საიდან უნდა იცოდნენ“? კეთილისმყოფელი კომედიანტების
ძმები ხარხარებდნენ, რძლები ტუჩებს იკვნეტდნენ. გარემოცვაში ქალს შესძულდა პირფერობა და სათნოება. ამ
მაკონში შარლ შვეიცერმა შეირთო კათოლიკე ვექილის უხეში სპირიტუალისტების ოჯახში მოხვედრილი გამჭრიახი
ქალიშვილი ლუიზა გიემენი. ქალი ზიზღით იხსენიებდა რეალისტი, იგი ისე გახდა ვოლტერიანელი, რომ ვოლტერი არც
საქორწინო მოგზაურობას: სადილის დამთავრებამდე ქმარმა წაუკითხავს, გახდა მხოლოდ იმისათვის, რომ წინააღმდეგობა
მოიტაცა ქალი და შეაგდო იგი მატარებელში. სამოცდაათი წლის გაეწია. პატარა და ფუნჩულა, ცინიკური, კეკლუცი, იგი
ლუიზას ლაპარაკში კიდევ ახსენდებოდა ხოლმე თუ როგორ ყოველივეს პირწმინდად უარყოფის განსახიერებად იქცა.

წარბებს აიწევდა, შეუმჩნევლად ჩაიღიმებდა და გააქარწყლებდა დასასრულით - ხან მოუთმენლობით შეპყრობილი ქმარი
გაბერილსა და ზვიად საქციელს, თანაც მხოლოდ თავისთვის, საწოლის თავზე კისერს უგრეხდა ცოლს, ხან შიშით შეპყრობილ
ისე რომ სხვა ვერც შეამჩნევდა. მას სპობდა ყოვლისუარყოფის შიშველსა და გაგიჟებულ პატარძალს დილით ნახავდნენ ხოლმე
ამპარტავნება და არცნობის ეგოიზმი. არავისთან არ ჰქონდა კარადის თავზე გასულს. ლუიზა ბინდში ცხოვრობდა. შარლი
ურთიერთობა - ზედმეტად ამაყი იყო, რომ პირველი შევიდოდა მასთან ოთახში, დააღებდა დარაბებს, დაანთებდა
ადგილისთვის ცდილიყო, ზედმეტად პატივმოყვარე, რომ ერთბაშად ყველა ლამპარს. ქალი აიფარებდა თვალზე ხელს და
მეორეს დასჯერებოდა. „ისე უნდა მოიქცეთ, რომ სასურველი აკვნესდებოდა: „შარლ თვალები მიჭრელდება“, მაგრამ მისი
გახდეთ“, ამბობდა ხოლმე იგი. ბევრისათვის იყო სასურველი, პროტესტი კონსტიტუციით დაშვებულ ოპოზიციის ფარგლებს
შემდეგ ნაკლებისა და ნაკლებისათვის და ბოლოს, რომ ვეღარ არ სცილდებოდა. შარლი შიშს ჰგვრიდა ლუიზას, სრულიად
ხედავდნენ, სულაც დაივიწყეს. იგი აღარ სტოვებდა თავის შეუწყნარებელ გაღიზიანებას იწვევდა, ხოლო ხანდახან
სავარძელს ან საწოლს. შვეიცრები ნატურალისტები და პირიქით, კეთილგანწყობილებასაც - ოღონდ-კი იგი არ
პურიტანები იყვნენ, თუმცა სიქველეთა ასეთი კომბინაცია შეხებოდა მას. მაგრამ როცა შარლი მოყვებოდა ყვირილს, ქალი
გაცილებით უფროა გავრცელებული ვიდრე ითვლება. მათ ყველაფერს უთმობდა. ასე ანაზდად გაუკეთა ოთხი შვილი:
უყვარდათ უხეში სიტყვები, რომელნიც, თუმცა ამდაბლებენ ქალიშვილი, რომელიც პატარაობაში გარდაიცვალა, ორი ვაჟი და
ხორციელს, როგორც შეჰფერის ქრისტიანულ ღვთისმოსაობას, კიდევ ერთი ქალიშვილი. გულგრილობა იყო ეს თუ ქალისადმი
მაგრამ ამავე დროს, მოწმობენ ფართო შემწყნარებლობას პატივისცემა, მაგრამ შარლმა ნება დართო, ბავშვები
ხორციელის ყოველივე ბუნებრივი გამოვლინებისადმი. ლუიზას კათოლიკური რწმენით აღეზარდათ. ურწმუნო ლუიზამ,
ორაზროვანი სიტყვები ერჩია. გადაგებული იყო ფრივოლური პროტესტანტიზმისადმი სიძულვილის გამო, ბავშვებს
რომანების კითხვას და ინტრიგაზე უფრო აფასებდა იმ ღვთისმოსაობა ჩაუნერგა. ორივე ვაჟიშვილი დედას მიემხრო.
გამჭვირვალე საბურველს, რომელშიც იგი იყო გახვეული. დედამ ჩუმ-ჩუმად მოაშორა შვილები ზედმეტად
„გაბედულია, კარგადაა დაწერილი, იტყოდა ხოლმე ეშმაკურად. ფართოდმოაზროვნე მამას. შარლს ეს არც კი შეუმჩნევია.
ზედაპირზე ისროლეთ წარმავალნო, შიგ ნუ ჩახედავთ!“ ეს უფროსი ჟორჟი, პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში შევიდა;
თოვლივით ცივი ქალი ადოლფ ბელოს „მგზნებარე ქალის“ უმცროსი, ემილი, გერმანული ენის მასწავლებელი გახდა. იგი
კითხვის დროს სიცილისაგან კვდებოდა, უყვარდა საქორწინო მეტად მაინტერესებს: ვიცი, რომ მას ცოლი არ შეურთავს, მაგრამ
ღამის შესახებ ამბის მოყოლა, თანაც ყოველთვის ცუდი დანარჩენში, ყველაფერში მამას ბაძავდა, თუმცა არ უყვარდა.

ბოლოსდაბოლოს მამა-შვილნი წაიჩხუბნენ. ხანდახან აშკარა ღირსებას. შარლი სხვის სილამაზეში ვერ ერკვეოდა - იგი
შესდგებოდა ხოლმე ღირსსახსოვარი შერიგება. ემილი სილამაზესა და სიჯანსაღეს ერთმანეთში ურევდა. მას შემდეგ,
კარჩაკეტილად ცხოვრობდა: გაგიჟებით უყვარდა დედა და რაც ცოლმა ავადმყოფობა დაიწყო, იგი დარდს იქარვებდა
სიკვდილამდე ჩვეულებად დარჩა გაუფრთხილებლად, იდეალისტურად განწყობილ, დონდროხა, ულვაშა,
მოულოდნელად და სხვების უჩუმრად მასთან სტუმრობა. ძალამოჭარბებულ დედაკაცებში, რომლებიც მშვენივრად
მოეალერსებოდა, დაკოცნიდა, შემდეგ მოყვებოდა მამის შესახებ გრძნობდნენ თავს. ორმოცდაათი წლის შემდეგ ან-მარიმ,
ლაპარაკს, ჯერ ირონიულად, შემდეგ გაბოროტებით და ბოლოს საოჯახო ალბომის ფურცვლის დროს აღმოაჩინა, რომ თურმე
გაიჯახუნებდა კარს და წავიდოდა. ვფიქრობ, ლუიზას უყვარდა ულამაზესი ქალი ყოფილა. დაახლოებით იმ ხანებში, როდესაც
იგი, მაგრამ, ცოტა არ იყოს ეშინოდა კიდევაც. ორივე, თავნება შარლ შვეიცერი შეხვდა ლუიზა გიემენს, ერთმა სოფლის ექიმმა
მამა-შვილი, არაქათს აცლიდნენ და მას ჟორჟი ერჩივნა ორთავეს, ცოლად შეირთო შეძლებული პერიგორელი მემამულის
მაგრამ იგი ყოველთვის სხვაგან იყო. მარტოობისაგან ქალიშვილი და მასთან ერთად ტივიეს მეტად უსიხარულო
გამოყეყეჩებული ემილი 1927 წელს მოკვდა; ბალიშქვეშ უპოვნეს მთავარ ქუჩაზე, აფთიაქის პირდაპირ დასახლდა, მეორე დღეს
რევორვერი, ჩემოდნებში ასიოდე წყვილი გაცვეთილი წინდა და გამოირკვა, რომ სიმამრს კაპიკი არ გააჩნდა. გააფთრებულმა
ოცი წყვილი ქუსლმოღრეცილი ფეხსაცმელი. ექიმმა სარტრმა შეწყვიტა ცოლთან ლაპარაკი და ორმოცი წლის
უმცროსმა ქალიშვილმა, ან-მარიმ, მთელი ბავშვობა განმავლობაში სიტყვა არ დაუძრავს მასთან. სუფრაზე ცოლს
სკამზე გაატარა. იგი მოწყენით ყოფნას, ტანგამართულად ნიშნებით აგებინებდა თავის სურვილს; ბოლოს საქმე ისე წავიდა,
ჯდომასა და ჭრა-კერვას მიაჩვიეს. ან-მარი ნიჭიერი იყო, მაგრამ რომ ქალი ქმრის შესახებ ამბობდა „ჩემი მდგმურიაო“.
წესი არ იყო და ამ ნიჭს ყურადღება არ მიაქციეს; თვალადი იყო მიუხედავად ყოველივე ამისა, ექიმი ინაწილებდა მასთან
და შეეცადნენ მისთვის არ გაეგებინებინათ. ამ თავმდაბალსა და სარეცელს და ხანგამოშვებით, ასევე ხმის ამოუღებლად,
ამაყ ბურჟუებს, შვეიცრებს, მიაჩნდათ რომ სილამაზე ისეთი აორსულებდა: მას ეყოლა ორი ვაჟიშვილი და ქალიშვილი,
რამაა, რაც მათ სახსრებს აღემატება ან მათ მდგომარეობას არ დუმილის ამ ნაშიერთ დაარქვეს ჟან-ბატისტი, ჟოზეფი და
შეეფერება; სილამაზის უფლებას ისინი მხოლოდ მარკიზებსა და ელენი. ელენი უკვე ხანგადასული ქალიშვილი იყო, როდესაც
კახპებს უტოვებდნენ. ლუიზას უნაყოფო ამპარტავნება სულს გათხოვდა კავალერიის ოფიცერზე, რომელიც შემდგომში
ხდიდა: იმის შიშით, რამეში არ მოვტყუვდეო, იგი არ სცნობდა გაგიჟდა. ჟოზეფი ზუავად მსახურობდა, მოიხადა ჯარი, უმალვე
არც ბავშვების, არც ქმრისა და არც თავის ყოვლად ნათელსა და თადარიგში გავიდა და თავის მშობლებს დაუბრუნდა. ხელობა

არ გააჩნდა. დამუნჯებულ მამასა და მყვირალა დედასთან ყველა ღონე ვიხმარე რათა საიქიოს გავმგზავრებულიყავი
ცხოვრებამ დააბლუვა, ასე რომ თავისი სიცოცხლე სიტყვებთან ენტერიტისაგან ან იქნებ, შურისძიების მიზნით. ოცი წლისა,
ჭიდილში მოლია. ჟან-ბატისტმა ზღვის სანახავად საზღვაოსნო გამოუცდელი და რჩევა-დარიგებას მოკლებული, დედაჩემი
სასწავლებელში შესვლა მოისურვა. 1904 წელს შერბურში, უკვე მისთვის უცნობ ორ მომაკვდავთა შორის შუაზე იგლიჯებოდა.
ტროპიკული ციებისაგან შელახულმა საზღვაო ოფიცერმა, ჭკუით გათხოვებას ავადმყოფობა და ძაძები მოყვა. ამასობაში
გაიცნო ან-მარი შვეიცერი, მოაჯადოვა ეს ყველასაგან შექმნილი მდგომარეობა ხელს მიწყობდა: იმ ხანებში დედები
მიტოვებული აყლაყუდა ქალიშვილი, შეირთო, სახელდახელოდ თითონ აძლევდნენ ძუძუს ახლადდაბადებულებს და თანაც
გაუჩინა ბავშვი - ეს მე ვარ - და განიზრახა სიკვდილისათვის დიდხანს აწოვებდნენ. ეს ორმაგი სულთმობრძაობა რომ
შეეფარებინა თავი. შემსწრებოდა, ხიფათის წინაშე აღმოვჩნდებოდი: ძუძუს გვიან
მაგრამ სიკვდილი იოლი საქმე როდია: ტროპიკული მომაშორებდნენ, მაგრამ ავად ვიყავი და იძულებული გახდნენ
ციება აუჩქარებლად ვითარდებოდა, დროდადრო ავადმყოფს ცხრა თვის ბავშვი ძუძუს ძალად მოვეშორებინე. მაციებდა,
უმჯობესობა ეტყობოდა. ან-მარი თავგამოდებით უვლიდა უგონოდ ვიყავი და ამიტომ შეუმჩნეველი დამრჩა ის, თუ როგორ
ქმარს, თუმცა ისეთი უწესობის ნებას არ აძლევდა თავს, მოკვეთა მაკრატელმა უკანასკნელი ძაფი, რომელიც დედას
როგრიცაა სიყვარული. ლუიზამ ცოლ-ქმრობის წინააღმდეგ ბავშვთან აკავშირებს. მოვხვდი ბუნდოვანი სამყაროს
განაწყო შვილი. სისხლიანი ადათით იწყებოდა ყოველდღიური გარემოცვაში, რომელიც პრიმიტიული ჰალუცინაციებითა და
მსხვერპლთა წყება, რომელშიაც შიგადაშიგ გამოერეოდა ხოლმე პირველშობილი კერპებით იყო სავსე. მამაჩემის სიკვდილის
ყოველღამეული ბიწიერება. თვისი დედის მაგალითისამებრ, შემდეგ მეცა და ან-მარისაც ჯადო მოგვცილდა. მე
დედაჩემმა, სიამოვნებას ვალდებულების შესრულება ამჯობინა. გამოვჯანსაღდი. მაგრამ ჩვენ გაუგებრობის მსხვერპლი
იგი თითქმის არ იცნობდა მამას, არც ქორწინებამდე, არც შემდეგ, შევიქენით: ან-მარიმ საყვარელი შვილი ჰპოვა, რომელიც
და ალბათ, ხანდახან ეკითხებოდა თავს, რატომ მოხდა ისე, რომ „სიმართლე რომ ითქვას“ არასდროს დავიწყებია, ხოლო მე გონს
ვიღაც უცხომ არჩია მის ხელში სიკვდილი. ავადმყოფი, ტივიეს მოვეგე უცნობი ქალის მუხლებზე.
მახლობლად, რამდენიმე ლიეს მანძილზე მდებარე სახლში უფულო, ხელობის უცოდინარმა ან-მარიმ
გადაიყვანეს, მამა ყოველდღე ორთვალათი მოდიოდა შვილის საცხოვრებლად მშობლებთან დაბრუნება გადაწყვიტა. მაგრამ
სანახავად. ღამის თევამ და ზრუნვამ ან-მარი წელში გადაწყვიტა, შვეიცრები შეურაცხყოფილნი იყვნენ მამაჩემის ეგზომ
რძე გაუშრა, იქვე მახლობლად მცხოვრებ ძიძას მიმაბარეს და მეც შეუფერებელი სიკვდილით, რომელსაც გაყრის სუნი უდიოდა.

ხოლო, ვინაიდან დედაჩემმა ვერ შესძლო ამ ამბის შეუცვლელია. ილუზია გაჰქრა და ლუიზა აღივსო ეჭვით თავისი
გათვალისწინება ან თავიდან აცილება, მთელი ქალშვილისადმი. საცოდავი ან-მარი, გულზე ხელ-დაკრეფილი
პასუხისმგებლობა მას დააკისრეს: ამჩატდა, წინდაუხედავად რომ ყოფილიყო, მუქთახორობას დააყვედრებდნენ, მაგრამ იგი
აეკიდა ადამიანს, რომელიც ისე მოიქცა, როგორც არაა ჯარასავით ტრიალებდა და ახლა ეჭვი აღეძრათ, სახლში
მიღებული. ხელში ატატებული ბავშვით მედონში დაბრუნებულ მბრძანებლობა ხომ არ მოინდომაო. პირველი წყალქვეშა
ტანწერწეტა არიანას ყველანი ჩინებულად შეხვდნენ: პაპა ჩემს, ქვისათვის რომ თავი დაღეწია, მას მთელი თავისი სიმხნევის
რომელიც ის იყო სამსახურიდან გადადგა და ისევ დაუბრუნდა შემოკრეფა მოუხდა, ხოლო მეორესთვის რომ შემოევლო,
სამსახურს, საყვედურის ერთი სიტყვაც კი არ წამოსცდენია, მორჩილება გამოიჩინა. დიდ ხანს არ გაუვლია და ახალგაზრდა
ბებიაც კი თავშეკავებულად ზეიმობდა. მაგრამ მადლობის ქვრივი კვლავ არასრულწლოვან ქალიშვილად იქცა, რომლის
გრძნობით დათრგუნული დედაჩემი, მისდამი ასეთ უზადო რეპუტაციას ლაქა აჩნდა. ჯიბის ფულზე არავინ უარს არ
საქციელში გაკიცხვას გრძნობდა. ისიცაა, რომ ნათესაობას ეუბნებოდა - ოღონდ მიცემა ავიწყდებოდათ. კაბა ტანზე
ქვრივი ურჩევნია მარტოხელა დედას, თანაც როგორც ნაკლები შემოაცვდებოდა ხოლმე. პაპაჩემს კი ახლის ყიდვა თავშიაც არ
ბოროტება, ამ ორში, ცდილობდა რა პატიების დამსახურებას, ან- მოსდიოდა. სტუმრადაც კი დიდი გაჭირვებით უშვებდნენ
მარი ძალ-ღონეს არ ზოგავდა. ზურგზე მოიკიდა თვისი მარტო. როდესაც სიყრმის მეგობრები, ახლა უკვე გათხოვილი
მშობლების მთელი შინაური საქმეები. მედონში, შემდეგ ქალები, პატიჟებდნენ, მათ უხდებოდათ დიდი ხნით ადრე
პარიზში, იგი ერთსა და იმავე დროს აღმზრდელიც, მომვლელიც, ნებართვის აღება, ამასთანავე უნდა შეპირებოდნენ, რომ სახლში
დიასახლისიც, კომპანიონი ქალიცა და მოსამსახურეც იყო, მოიყვანდნენ არა უგვიანეს ათი საათისა. შუა ვახშმობაში
მაგრამ მაინც ვერ შესძლო დედის გულჩათხრობილი სინანულის ეძახდნენ ეტლს, სახლის პატრონი თავს ანებებდა ვახშამს, რომ
დაოკება. ლუიზას მობეზრდა ყოველდილაობით მენიუს ან-მარი გაეცილებინა. ამასობაში კი პაპაჩემი ღამის პერანგის
შედგენა და ყოველ საღამოობით ანგარიშის გასწორება, მაგრამ ამარა ბოლთას სცემდა თავის საწოლ ოთახში და ხელში საათი
არც ის ეპიტნავებოდა, როდესაც უმისოდ ხერხდებოდა საქმის ეჭირა. საათი რომ მეათეს დაჰკრავდა, იწყებოდა ჭექა-ქუხილი.
მოგვარება; უარს არ იყო, რომ ვალდებულებანი თავიდან მოპატიჟებამ თანდათან იკლო, თანაც დედაჩემსაც დაეკარგა
მოეცილებინა, მაგრამ თავისი პრეროგატივების დაკარგვაც არ ეგზომ ძვირფასად ღირებული გასართობის გემო.
სურდა. ამ, სიბერეში გადამდგარ, ცინიკურ ქალს ერთადერთი
ილუზია ჰქონდა შენარჩუნებული: მიაჩნდა, რომ იგი

ჟან-ბატისტის სიკვდილი ჩემი ცხოვრების უდიდესი იმსახურებდა, ფასსა მდებდა: ობლობას სათნოებაში
მოვლენა იყო: მან დედაჩემს ბორკილები დაუბრუნა, ხოლო მე მივითვლიდი. მამაჩემის თავაზიანი გარდაცვალება მას ბრალად
თავისუფლება მომანიჭა. ედებოდა: ბებია სულ იმის ლაპარაკში იყო, რომ მამა დაუძვრა
კარგი მამები არ არსებობენ - ასეთია წესი. ეს კაცების თავის მოვალეობებს. პაპაჩემს, რომელიც სრულიად
ბრალი როდია - ძირი აქვს გამოთხრილი თვით მამობის კავშირს. სამართლიანად ამაყობდა შვეიცერების გამძლეობით, არ
ბავშვვების ყოლა ნამდვილად უსამართლობაა! მამაჩემი რომ არ სცნობდა ოცდაათი წლის ასაკში სიკვდილს, ეგზომ საეჭვო
მომკვდარიყო, მთელი თავისი სიმძიმით დამაწვებოდა და განსვენების შუქზე ეჭვი აღუძრა, არსებობდა თუ არა როდესმე
გამსრესდა, საბედნიეროდ იგი მოკვდა ახალგაზრდობაში. მისი სიძე, და ბოლოს სრულიად დაივიწყა იგი. მე-კი დავიწყებაც
ხროვაში ენეოსებისა, რომლებიც ზურგით ზიდავენ თავის კი არ დამცალდა: ჟან-ბაპტისტმა სააქაო ინგლისური წესისამებრ
ანქიზესებს, მე მარტოდ მარტო დავეხეტებოდი და მძულდა მიმატოვა და ნაცნობობის პატივიც კი არ დამდო. მე დღესაც კი
მწარმოებლები, რომლებიც მთელი სიცოცხლის მანძილზე მიკვირს რა მცირე რამ ვიცი მის შესახებ. მას კი უყვარდა, სურდა
უხილავად არიან მომჯდარი თავისი ვაჟიშვილების ზურგზე. სიცოცხლე, ნახა სიკვდილის მოახლოება - ყოველივე ეს
როდესღაც, წარსულში, მე დავტოვე ახალგაზრდა საკმარისია ერთი ადამიანის წილად. მაგრამ ჩემი ოჯახის
მიცვალებული, რომელმაც ვერ მოასწრო ჩემი მამა გამხდარიყო წევრთაგან არავის აღუძრავს ჩემში ცნობისმოყვარეობა ამ
და დღეს შეიძლება ჩემი შვილი ყოფლიყო. კარგი იყო ეს თუ ადამიანისადმი. მრავალი წლის განმავლობაში ჩემი საწოლის
ცუდი? არ ვიცი. მაგრამ მზად ვარ ხელი მოვაწერო ცნობილი თავზე ეკიდა სურათი პატარა ოფიცრისა, რომელსაც
ფსიქოანალიტიკოსის დიაგნოზს: ჩემთვის უცნობია ზე-მეობის გულუბრყვილო თვალები, მოტვლეპილი მრგვალი თავი და
კომპლექსი. დიდი ულვაში ჰქონდა. სურათი გაჰქრა, როდესაც დედაჩემი
სიკვდილი - ჯერ კიდევ მთლად ყველაფერი არ არის: მეორედ გათხოვდა. შემდგომში მე მერგო განსვენებულის
მთავარია დროულად მოკვდე. მამაჩემი რომ უფრო მოგვიანებით წიგნები: ლედანტევის ტრაქტატი მეცნიერების მომავლის
გარდაცვლილიყო, მე თავს დამნაშავედ ვიგრძნობდი. ობოლს, შესახებ, ვებერის თხზულება სათაურით - ა ბ ს ო ლ უ ტ უ რ ი ი
რომელსაც შეგნებული აქვს ობლობა, აღეძრება ხოლმე თავის დ ე ა ლ ი ზ მ ი ს გ ზ ი თ პ ო ზ ი ტ ი ვ ი ზ მ ი ს კ ე ნ. ყველა
გაკიცხვის სურვილი: მისი პიროვნების ხილვით შეღონებული თავის თანამედროვის მსგავსად, ჟან-ბატისტი ყოველგვარ აბდა-
მშობლები განაშორნეს თავის ციურ სასუფეველში. მე უბდას კითხულობდა. წიგნების არეებზე გაურკვევლად
ვნეტარებდი: ჩემი სამწუხარო ხვედრი პატივისცემას დაჯღაბნილი მინაწერები აღმოვაჩინე - მკვდარი ნიშნები

წუთიერი აგზნებისა, რომელიც გიზგიზებდა და ფეთქავდა ჩემი თუმცა ვის უნდა დავმორჩილებოდი? მაჩვენებენ
ამ ქვეყნიდან გაჩენის დღეებში. წიგნები გავყიდე: რა საქმე ახალგაზრდა ქალს და მეუბნებიან, დედაშენიაო. მე რომ
მქონდა ამ ცხედართან? მისი ამბავი ყურმოკრულად ვიცოდი, მკითხონ, უფროს დად თუ მერგება. ჩემთვის სავსებით ცხადია,
ისევე, როგორც რკინის ნიღბოსანისა ან შევალიე დეონის შესახებ. რომ ზედამხედველობის ქვეშ მცხოვრები ეს ქალწული,
ყველა ამ ამბავს ჩემთან არავითარი კავშირი არ ჰქონდა: თუნდაც რომელიც სრულიად მორჩილია მთელი ოჯახისა, ჩემი
ვყვარებოდი, ხელში ავეყვანე, ეცქირა შვილისათვის თავისი პიროვნების მომსახურებისთვისა გაჩენილი. მე მიყვარს იგი,
ნათელი თვალებით, დღეს რომ უკვე დაიფერფლნენ, არავის მაგრამ როგორ ვცე პატივი, თუკი სხვები მას არაფრად აგდებენ?
დახსომებია მისი სიყავრულის ეს უნაყოფო გამოვლინებანი. ჩვენ სახლში სამი ოთახია: პაპაჩემისა, ბებიასი და „საბავშვო“.
მამაჩემის ჩრდილიც კი არ დარჩა ამქვეყნად, მისი გამოხედვაც-კი „ბავშვები“ ჩვენ ვართ: ორივენი არასრულწლოვანნი და ორივენი
გაჰქრა, მხოლოდ ერთ დროს ჩვენ ორივენი, მე და ის, ერთსა და სხვისი შესანახნი. მაგრამ მთელი უპირატესობა მე მეკუთვნის.
იმავე მიწას ვამძიმებდით. ესაა და ეს. მე აღმზარდეს იმ შეგნებით, ოთახში დადგეს ქალიშვილის საწოლი. ქალიშვილს მარტო
რომ იმდენად გარდაცვლილის შვილი არა ვარ, რამდენადაც ჩემ სძინავს, იღვიძებს, როგორც ქალწული, მე ჯერ კიდევ მძინავს,
გაჩენაში სასწაული ურევია. ნამდვილად ამით აიხსნება ჩემი როდესაც იგი უკვე გარბის საბანაოდ, როდესაც ბრუნდება - უკვე
სრულიად უმაგალითო ფუქსავატობა. მე ბელადი არა ვარ და არც სრულიად გამოწყობილია - ნეტა როგორ უნდა დავებადე? იგი
მინდა, რომ ბელადი ვიყო. მბრძანებლობა და მორჩილება, მანდობს თავის გაჭირვებას, მე გულისხმიერად ვუსმენ: გავა
არსებითად ერთი და იგივეა, ყველაზე სრულძალაუფლებიანი დრო, ცოლად შევირთავ და მფარველობას აღმოვუჩენ. იმის
ადამიანიც-კი ყოველთვის სხვისი სახელით მბრძანებლობს, პირობას ვაძლევ, რომ არავის მივცემ მისი წყენინების ნებას და
წმინდანად შერაცხული პარაზიტის სახელით, რომელიც მას ამისათვის მთელ ჩემ ჭაბუკურ გავლენას გამოვიყენებ. მაგრამ,
მამად ერგება და მხოლოდ გამტარებელია განყენებული ნუთუ მას უნდა დავუგდო ყური? ჩემთვის ჩვეული სიკეთის
ძალადობისა, რომელიც მას თავზე აქვს მოხვეული. ჩემს დღეში გამო, მოწყალედ ვეკიდები მის ხვეწნა-მუდარას. ის კია, რომ ის
ბრძანება არ გამიცია, იქნებ მხოლოდ იმისათვის მიბრძანებია, არასოდეს არაფერს არ მიბრძანებს. თითქოს შემთხვევით
რომ გამეცინა და სხვები გამეცინებინა. ბატონობის წამოცდენილი სიტყვებით მიხატავს იგი ჩემი მომავალი
მოყვარულების წყლული იმიტომ არა მღრღნის, რომ ჩემთვის მოღვაწეობის სურათს და ქება-დიდებას მასხავს იმისათვის,
მორჩილება არ უსწავლებიათ. რასაც კეთილ ვინებებ და მოვიმოქმედებ მომავალში: „ჩემი კარგი
ბიჭუნა ჭკვიანია, თავის დედიკოს ნებას მისცემს ცხვირში

ჩაუწვეთოს წამალი“. მე ვეგები ამ მაამებელ ჩემდა ბედად მე მიცვალებულს ვეკუთვნოდი, მიცვალებულს,

წინასწარმეტყველებათა ანკესზე. სპერმის რამდენიმე წვეთი რომ დაუღვრია, რომელიც ბავშვის
ახლა პატრიარქის შესახებ: იგი იმდენად გავდა ჩვეულებრივ ფასს წარმოადგენს. მე არავის არ ვეკუთვნოდი.
მამაღმერთს, რომ ხშირად ზენარად მიაჩნდათ. ერთხელ იგი პაპაჩემს შეეძლო ჩემით ესარგებლა, მაგრამ ჩემი დასაკუთრების
სამოსსაცავიდან შემოვიდა ეკლესიაში სწორედ იმ დროს, უფლება არ გააჩნდა. მე ვიყავი მისი „საუნჯე“, ვინაიდან მას
როდესაც კიურე ზეციური სასჯელით ემუქრებოდა გარეწართ: სურდა სული დაელია ნათელმოფენილ მოხუცის როლში.
„ღმერთი აქ არის. ის თქვენა გხედავთ!“ და იმავ წუთს გადაწყვიტა დაინახოს ჩემში განგების განსაკუთრებული
მორწმუნეებმა კათედრის წინ იხილეს მაღალი წვეროსანი წყალობა, ზეგარდმო საბოძვარი, რომელიც ყოველ წუთს
მოხუცი, რომელიც მათ შესცქეროდა; და უმალვე გაიქცნენ. შეიძლება დავკარგოთ, რისი მოთხოვნა შეეძლო მას ჩემგან?
ხანდახან პაპაჩემი ამტკიცებდა, რომ ისინი მუხლებში თვით ის, რომ მე ვარსებობდი, აღავსებდა მას აღტაცებით. იგი
ჩაუვარდნენ. პაპაჩემს ამგვარი ამბების გემო გაეხსნა. 1914 წლის სიყვარულის ღმერთად იქცა, რომელსაც ზეციერი მამის წვერი
სექტემბერში იგი მოევლინა ხალხს არკაშონის კინოში. მე და და მისი შვილის წმინდა გული გააჩნდა. იგი ხელს მადებდა
დედაჩემი ბალკონზე ვისხედით. იგი მოითხოვდა შუქის თავზე, მე ვგრძნობდი კეფაზე მისი ხელების სითბოს, და გულის
ანთებას. მას ანგელოსთა გუნდის მსგავსად შემოხვეოდნენ ვიღაც აჩუყებისაგან აკანკალებული ხმით მიწოდებდა „თვის პაწაწას“;
ბატონები და ღაღადებდნენ „გამარჯვება! გამარჯვებაო!“. ამასთან მის ცივ თვალებს ცრემლი ერეოდა. ნაცნობები
ღმერთი ავიდა სცენაზე და მარნასთან გამარჯვების კომუნიკე შფოთავდნენ: „ეს ლაწირაკი სულ გაასულელებს!“ პაპა
წაიკითხა. სანამ პაპაჩემს შავი წვერი ჰქონდა, იეღოვას მათაყვანებდა - ეს აშკარა იყო. მაგრამ ვუყვარდი, თუ არა? ასე
თამაშობდა და მე ეჭვი მაქვს, რომ დამნაშავეა ემილის საჯაროდ გამოფენილ გრძნობაში გულწრფელობასა და
სიკვდილში, არა პირდაპირ, რასაკვირველია. ამ მრისხანე ფარისევლობის გარჩევა მიძნელდება. არ მახსენდება, რომ პაპას
ბიბლიურ ღმერთს თავისი შვილების სისხლი სწყუროდა. მაგრამ განსაკუთრებით მხურვალე გრძნობები გამოეჩინოს სხვა
მე მისი ხანგრძლივი სიცოცხლის დასასრულისას გავჩნდი შვილიშვილების მიმართ. მართლია, იგი იშვიათად ხედავდა მათ
ამქვეყნად. წვერი უკვე გათეთრებოდა და თამბაქოსაგან და ისინი არც საჭიროებდნენ მის ყურადღებას. მე-კი
გაყვითლებოდა კიდევაც, მამის როლი უკვე აღარ ართობდა. ყველაფერში მისგან ვიყავი დამოკიდებული. ჩემში მას თავისი
თუმცა, მისი შვილი რომ ვყოფილიყავი, ალბათ თავს ვერ საკუთარი დიდსულოვნება ხიბლავდა.
შეიკავებდა და დამიმონებდა, მხოლოდ ისე, ჩვეულებისამებრ.

სინამდვილეში იგი, ცოტა არ იყოს, აჭარბებდა ყოველივე შარავანდედი ნიკაპზე აქვს: ისე თავგამოდებით ვცდილობდი
ამაღლებულის დარგში. იგი XIX საუკუნის ადამიანი იყო და დამეგდო ყური, რომ არაფერი არ მესმოდა. ვგონებ, ეს იმპერიის
მრავალ მათგანისა არ იყოს, თვით ვიქტორ ჰიუგოსიც არ იყოს - დროინდელი ძველი რესპუბლიკელი, ჩემს სამოქალაქო
ვიქტორ ჰიუგოდ მიაჩნდა თავი. მე რომ მკითხოთ, ეს ლამაზი, ვალდებულებას მიხსნიდა და ბურჟუაზიულ ისტორიას
გრძელწვერა მოხუცი, ლოთივით, რომელიც ყოველთვის მიყვებოდა: იყვნენ მეტად ბოროტი მეფეები და იმპერატორები.
გადაკვრას ელის, მუდამ მორიგი თეატრალური ეფექტის ისინი გაყარეს და ახლა ყოველივე სიკეთე მოეფინა ქვეყანას.
მოლოდინში იყო; ორი უახლესი ტექნიკური გამოგონების საღამოს, როდესაც გავდიოდით გზაზე პაპაჩემის დასახვედრად,
მსხვერპლი შეიქნა - ესენია ფოტოხელოვნება და პაპადყოფნის ფუნიკულიორიდან გადმოსულ უამრავ მგზავრებში მაშინვე
ხელოვნება[1]. მისდა საბედნიეროდ და საუბედუროდ იგი ვიცნობდით ხოლმე მაღალი ტანითა და ცეკვის მასწავლებლის
ფოტოგენური იყო. ჩვენი სახლი გამოტენილი იყო მისი მიმოხვრით. ჯერ კიდევ შორიდან დაგვინახავდა და იმ წუთსავე,
ფოტოსურათებით. ვინაიდან იმ დროს ნაუცბადევ ფოტო უხილავი ფოტოგრაფის მითითებით „პოზაში დგებოდა“ - ქარში
სურათებს არ იღებდნენ, პაპას პოზებისა და ცოცხალი აფრიალებული წვერით, მხრებგამართული, ტანში
სურათების გემო გაეხსნა. მაინცდამაინც დიდი მიზეზი არ იყო გასწორებული, გაქაჩული, წინგამოგდებული გულმკერდით,
საჭირო, რომ იგი უცებ შეჩერებულიყო და ლამაზ პოზაში ფართოდ გაშლილი მკლავებით. ამ ნიშნისთანავე მე
გაქვავებულიყო. მას გაგიჟებით უყვარდა მარადისობის ეს გავშეშდებოდი ხოლმე, წინმისწრაფებული და დაძაბული:
ხანმოკლე წუთები, როდესაც იგი გადაიქცეოდა ხოლმე საკუთარ მორბენალი, რომელიც მზადაა მოწყდეს ადგილიდან, პატარა
ძეგლად. ასევე ჩაიბეჭდა იგი ჩემს მეხსიერებაში, როგორც ჩიტი, რომელიც ამ წუთს უნდა გამოფრინდეს ფოტოაპარატიდან.
ჯადოფარნის გაქვავებული სურათი, რომელიც მას ასე უყვარდა: რამდენიმე წუთს ასე ვიყავით გაშეშებულნი ერთმანეთის
ტყეში, მე ვზივარ წაქცეულ ხეზე, ხუთი წლისა ვარ; შარლ პირისპირ: როგორც საქსონური ფაიფურის მშვენიერი ჯგუფი,
შვეიცერს პანამა ხურავს, შავ ზოლებიანი, კრემის ფერი შემდეგ კი მე მოვწყდებოდი ხოლმე ადგილიდან, ყვავილებით
ფლანელის კოსტიუმი და თეთრი პიკეს ჟილეტი აცვია, რომელიც და ხილით დატვირთული ბიჭი, პაპაჩემის სიცოცხლე და
საათის ძეწკვითაა გადაკვეთილი. მისი პენსნე ზონარზეა ბედნიერება თვალთმაქცურად აქლოშინებული ვეტაკებოდი
დამაგრებული. პაპა გადმოხრილია ჩემკენ, ოქროს ბეჭდიანი მუხლებში, ის კი წამავლებდა ხელს, ამისვრიდა ჰაერში,
თითი აღუმართავს და ღაღადებს. მოღუშული და ნესტიანი ჩამიკრავდა გულში და ჩურჩულებდა „ჩემო საუნჯევ!“ ეს იყო
ამინდია, მხოლოდ მისი წვერი ანათებს მზესავით: პაპა-ჩემს მისი მეორე ფიგურა, რომელიც ფრიად მოსწონდათ გამვლელ-

გამომვლელებს. ჩვენ ვთამაშობდით დაუსრულებელ კომედიას. რის მიმართ უნდა ავჯანყებულიყავი? არასდროს არავის
რომელიც ასეული სხვადასხვა სკეტჩისაგან შესდგებოდა: იყო მოუსურვებია ეკარნახა ჩემთვის როგორ უნდა მოვქცეულიყავი.
არშიყობა, და სწრაფმავალი განხეთქილება, უბოროტო მე თავაზიანად ვრთავ ნებას, რომ ფეხსაცმელი ჩამაცვან
გამოჯავრება, ალერსიანი დატუქსვა და სასიყვარულო და ცხვირში წამალი ჩამაწვეთონ, ჯაგრისით დამვარცხნონ და
სინანული, ფარული სინაზე და ვნებათა ღელვა. ვიგონებდით პირი დამბანონ, ჩამაცვან და გამხადონ, მიპატრონონ და
დაბრკოლებებს ჩვენი სიყვარულისათვის, რათა მათი დაძლევა მაპატივონ. დამჯერი ბიჭის როლის თამაშზე უკეთესი
გაგვხარებოდა. მე ხანდახან მომივლიდა სიჯიუტე, მაგრამ ამ გასართობი არ ვიცი. არასდროს არ ვტირი, არ მახსოვს, რომ
კაპრიზებსაც არ შეეძლო დაეფარა ჩემი იშვიათი მგრძნობელობა; ვიცინოდე, არ ვხმაურობ. ოთხი წლის რომ ვიყავი, მომისწრეს
იგი, როგორც შეშვენის პაპას, იჩენდა ამაღლებულსა და მურაბაზე მარილს რომ ვაყრიდი, მაგრამ, მგონია, ეს უფრო
გულუბრყვილო თავმომწონეობას, სიბეცესა და საძრახის მეცნიერების სიყვარული იყო, ვიდრე ბოროტი განზრახვა, ასეა
წამქეზებლობას, რომელსაც ჰიუგო გვთავაზობს. მე რომ თუ ისე, მაგრამ ესაა ერთადერთი ჩემი ცელქობა, რომელიც
დავესაჯე და ხმელი პური მოეცათ, პაპა მურაბას მომიტანდა, დამამახსოვრდა. ხანდახან, კვირაობით, ჩვენი ქალები ესწრებიან
მაგრამ ასეთი რამ ჩვენს დაშინებულ ქალებს აზრადაც არ წირვას, რათა მოისმინონ ცნობილი ორგანისტის კარგი მუსიკა.
მოუვიდოდათ. ისიცაა, რომ მე თვინიერი ბავშვი ვიყავი. ჩემი არც ერთი მათგანი რელიგიურ წეს-ჩვეულებას არ იცავს, მაგრამ
როლი იმდენად მომწონდა, რომ არც ვაპირებდი მის მიტოვებას. მორწმუნეთა აღტყინება განაწყობს მათ მუსიკალური
მართლაც, მამაჩემის სასწრაფო გაქცევამ ფრიად დასუსტებული ექსტაზისათვის; მათ სწამთ ღმერთი, სანამ ჟღერს ტოკატა.
„ოიდიპოსის კომპლექსით“ დამაჯილდოვა: არავითარი ზე- ჩემთვის არაფერია უტკბესი ამ სულიერი ზეაღმაფრენის
მეობა და ამასთანავე, სრულიად არავითარი აგრესიულობა არ წუთებზე. ყველას თითქოს ჩაეძინა: სწორედ ის დროა, რომ ჩემი
გამაჩნდა. დედა საჩემოდ იყო განკუთვნილი და არავინ ნიჭი გამოვაჩინო: მუხლებს ვაბჯენ მერხს და ქანდაკებად
მედავებოდა ამ უდრტვინველ კუთვნილებას; არ ვიცოდი რა არის ვიქცევი: ღმერთმა დამიფაროს ფეხის თითის განძრევისგანაც-კი.
ძალადობა და სიძულვილი და ამცდა ეჭვიანობის მწარე გაშტერებულად ვიყურები წინ, თვალს არ ვახამხამებ მანამ, სანამ
გამოცდილება. ცხოვრების მახვილ კუთხეებს არასოდეს ცრემლი არ დაიწყებს ლოყაზე დენას, რასაკვირველია,
დაუშავებივარ და ამიტომ, დასაწყისში, სინამდვილე ბუმბერაზული ბრძოლა მაქვს გამართული ფეხის დაბუჟებასთან,
გაცინებული და უხორცო მეჩვენებოდა. ანდა ვის წინააღმდეგ ან მაგრამ გამარჯვების რწმენა მაქვს და იმდენად ვარ აღვსილი ჩემი
ძლიერების გრძნობით, რომ უშიშრად აღვაგზნებ ჩემში ყველაზე

ცოდვილ ცდუნებას, რათა გავიხარო მისი დათრგუნვის სულაც ელამი გავხდები, მაგრამ ჯერ-ჯერობით არ მეტყობა.
სიტკბოებით. რა მოხდება უცებ რომ წამოვხტე და დავიღრიალო ასობით ფოტოსურათს მიღებენ, რომლებსაც დედაჩემი ფერადი
„ჰოჰოჰოჰოუ“? ანდა რა იქნება რომ ავძვრე და ბარძიმში ჩავაფსა? ფანქრებით რეტუშს უკეთებს. შემორჩენილია ერთი ასეთი
ეს საშინელი ზმანებანი განსაკუთრებულ ფასს სდებენ იმ ქებას, სურათი, რომელზედაც მე ვარ გამოხატული - ლოყაწითელი,
წირვის შემდეგ რომ დედაჩემი შემასხამს ხოლმე; თუმცა მე ქერა, ხუჭუჭა, ფუნჩულა, თვალებში პატივისცემაა სამყაროს
თვითონ ვიტყუებ ჩემს თავს, ვთვალთმაქცობ, თითქოს რაღაც განწესების მიმართ, წამოსივებულ ტუჩებში მალული
საშიშროება მომელის, რათა გავზარდო ჩემი დიდება; თავხედობაა ჩაქსოვილი: მე ვიცი ჩემი ფასი.
სინამდვილეში იმდენად მეშინია სკანდალისა, რომ არავითარ საკმარისი არაა, რომ კარგი ბუნება მაქვს მონიჭებული:
ცდუნებას არ ძალუძს ჩემთვის თავბრუს დახვევა - თუკი იმაზე მე საწინასწარმეტყველოდ ვარ განკუთვნილი: ბავშვების პირით
მიდგა საქმე, რომ ყველა განვაცვიფრო, ისევ მხოლოდ და ხომ ჭეშმარიტება ღაღადებს. ისინი ჯერ სულ ახლოს არიან
მხოლოდ ჩემი მაღალი ზნეობით. ეს ადვილი გამარჯვებები ბუნებასთან, ქარისა და ზღვის ღ ვ ი ძ ლ ნ ი არიან: მას, ვისაც სმენა
მიმტკიცებენ, რომ კარგი ბუნებისა ვარ. მივუშვებ თუ არა თავს გააჩნია, შეუძლებელია მათ ტიტინში მრავალი გაურკვეველი
საკუთარ ნებაზე, მაშინვე ქება-დიდებას მასხამენ. ავი ზეშთაგონება ამოიკითხოს. პაპაჩემს ანრი ბერგსონთან ერთად
სურვილები და ბოროტი აზრები, თუკი ასეთები აღმეძვრება მოუხდა ჟენევის ტბის გადაცურვა: „აღტაცებისაგან გონება
ხოლმე, გარედანაა მოხვეული; მაგრამ ვერ მოასწრებს ისინი ჩემს დავკარგე, - ამბობდა პაპა, - თვალს ვერ ვაშორებდი
სულში შემოპარვას, რომ უკვე კნინდებიან და ილევიან: ცოდვა ფაფარმოყრილი ტალღების ბრწყინვალებას, წყლის ზედაპირის
ვერ ჰპოვებს ჩემში ნოყიერ ნიადაგს, სათნო ვარ მხოლოდ ელვარებას. ბერგსონი კი ჩემოდანზე იჯდა და მთელი
თავმოწონების მიზნით, მაგრამ ამისათვის არ ვიქაჩები და თავს მგზავრობის განმავლობაში თვალმოუცილებლად იატაკს
ძალას არ ვატან: მე ვთხზავ, მე ვტკბები მსახიობის მეფური მისჩერებოდა“. ამ შემთხვევაზე დაყრდნობით, შარლი
თავისუფლებით, რომელსაც დამონებული ჰყავს მაყურებელი და უპირატესობას პოეტურ განჭვრეტას ანიჭებდა. ფილოსოფიასთან
თანაც აშალაშინებს თავის როლს. მე მეთაყვანებიან, ვინაიდან შედარებით. იგი ჩემზე ფიქრობდა ბაღში, სკამლოგინზე
თაყვანების ღირსი ვარ. ამაზე მარტივი ნეტავ რა უნდა იყოს. გადაწოლილი ისე, რომ ლუდის ჭიქა ხელმისაწვდომზე
ქვეყნად ხომ ყოველივე კარგადაა განწესებული? მეუბნებიან რომ ჰქონოდა, სჭვრეტდა ჩემს სირბილსა და ხტუნვას. ჩემს
ლამაზი ვარ და მეც მჯერა ამისი. ეს ერთი ხანია მარჯვენა უთავბოლო ტიტინში სიბრძნეს ეძიებოდა და ჰპოვებდა.
თვალზე ლიბრი მომეფინა, შემდგომში სიელმე დამემჩნევა და შემდგომში მე დავცინოდი ამ ახირებას. ახლა ვნანობ: იგი

სიკვდილის მოახლოვებით იყო გამოწვეული. ამ აღტყინებით დგანან: ერთნი წინასწარმეტყველებენ, მეორენი განმარტავენ ამ
შარლს სიკვდილის სიახლოვის სევდის დაძლევა სურდა. ჩემში წინასწარმეტყველებას. ბუნება ღაღადებს. გამოცდილება ამ
მას მიწის შესანიშნავი ქმნილება აღიტაცებდა და იგი ცდილობდა ღაღადისა განმარტავს: საშუალო თაობამ ხმა უნდა გაიკმინდოს.
დაერწმუნებინა თავი, რომ ამქვეყნად ყოველივე მშვენიერია, ბავშვის მაგივრად შეგიძლიათ გოშია გაიჩინოთ: შარშან,
თვით ჩვენი უბადრუკი დასასრულიც-კი. მთების ძაღლების სასაფლაოზე, როდესაც ვკითხულობდი ძეგლებზე
მწვერვალებზე, ტალღებში, ვარსკვლავთა შორის. ჩემი ნორჩი წარწერილ აღელვებულ ხოტბას, ქვიდან ქვაზე რომ გადადის,
სიცოცხლის სათავეებში, ყველგან, იგი ეძიებდა ბუნებას, გამახსენდა პაპაჩემის ნათქვამი: ძაღლებმა სიყვარული იციან,
რომელიც ემზადებოდა, რომ კვლავ მიეღო იგი თავის წიაღში, ისინი ადამიანებზე უფრო ერთგულნი და გულისხმიერნი არიან;
ეძიებდა, რათა ერთიანად მოეცვა იგი და ეღიარებინა, მიეღო იგი მათ გააჩნიათ ტაქტი, უტყუარი ალღო, რომლის მეშვეობით
მთლიანად, გამოუკლებლივ, თვით საფლავის ორმომდე, ისინი ცნობენ სიკეთეს, არჩევენ კეთილსა და ბოროტ ადამიანებს:
რომელიც უკვე ითხრებოდა მისთვის ბუნების სავანეში. ჩემი „პოლონიუს, მოსთქვამდა ძაღლის ერთი გულდამწვარი
პირით ღაღადებდა არა ჭეშმარიტება, არამედ თვით მისი პატრონი, შენ ჩემზე კარგი ხარ: შენ ვერ აიტანდი ჩემ სიკვდილს,
სიკვდილი. ამიტომ არც გასაკვირველია, რომ ჩემი ნორჩობის მე - კი ვცოცხლობ“. მე ამერიკელი მეგობარი მახლდა: იგი
დროინდელ უფერულ ბედნიერებას, ხანდახან საიქიოს ელფერი გაშმაგდა, ფეხი ჰკრა ერთი ძაღლის ცემენტის ქანდაკებას და
დაჰკრავდა. თავისუფლება ერთმა, დროულად მომხდარმა ყური მოამტვრია. მისი საქციელი მართებული იყო:
აღსასრულმა მომანიჭა, ხოლო მეორე გარდაცვალებამ, რომელსაც ზოგიერთების გადამეტებული სიყვარული ბავშვებისა და
დიდხანს ელოდნენ, მდგომარეობა შემიქმნა. თუმცა ასეა: ყველა ცხოველების მიმართ ადამიანების საზიანოა.
პითია საიქიოს სახელით ღაღადებს, ყველა ბავშვი სიკვდილის ამგვარად, მე მომავლის მქონე გოშია ვარ; მე
სარკეა. ვიწინასწარმეტყველებ, ჩემს ბავშვურ სიტყვებს იხსომებენ,
ამასთან ისიცაა, რომ პაპაჩემს თავისი შვილებისათვის მიმეორებენ: მათ მსგავსად ახლა სხვასა ვთხზავ. უფროსების
გულის გაწყალება სიამოვნებდა. მთელი სიცოცხლის ენითაც ვლაპარაკობ: გავიწაფე წარბშეუხრელად გამოვთქვა
განმავლობაში მრისხანე მამა თრგუნავდა მათ; ისინი „ასაკისათვის შეუფერებლად გონივრული“ აზრები. ჩემი
ფეხაკრეფით შედიან მასთან და ხედავენ, რომ მას მუხლი გამოთქმები, ნამდვილი პოემებია, მეტად მარტივი რეცეპტით
მოუყრია ბიჭუნას წინაშე; მოდი და გული ნუ გაგისკდება! შედგენილი: თქვი, რაც ენაზე მოგადგება, რასაც უფროსებისაგან
თაობათა ბრძოლაში ბავშვები და მოხუცები ხშირად ერთ პირზე მოისმენ, დაალაგე როგორც მოგეხასიათება, მაინცა და მაინც

აზრსა და შინაარსს ნუ გამოეკიდები, და დაუკვირვებლად სახე ეცვლება და ხელებს ცისკენ აღაპყრობს: ჩემი მოვლინება მას
გაიმეორე. მოკლედ, მე ვღაღადებ გრძნეულ სიბრძნესა და ვისაც სიხარულით ავსებს. ერთი სიტყვით, მე ვასაჩუქრებ მას ჩემით;
როგორც უნდა ისე იგებს მას. ჩემი გულის სიღრმეში იშვება ვასაჩუქრებ ყოველთვის და ყველგან, ვასაჩუქრებ ყველას.
თვით სიკეთე, ხოლო ჩემი ნორჩი არსების საიდუმლო საკმარისია ხელი ვკრა კარს და, პაპაჩემისა არ იყოს, მეც
ცნობიერება თვით ჭეშმარიტებას ბადებს. უფროსების შემყურე, მეჩვენება, რომ მე მოვევლინე ხალხს. სათამაშო სახლს ავაგებ თუ
მე აღტაცებული ვარ ჩემი თავით: უფროსების თვალს არ სილისაგან კოკორს გამოვძერწავ, მაშინვე გავკივივარ, რაც ძალა
გამორჩება ხოლმე ჩემი სიტყვებისა და ჟესტების მშვენიერება, შემწევს: ჩემს ძახილზე ყოველთვის ვინმე მოირბენს და
ხანდახან მე თვითონაც არ მესმის, რა არის ამაში კარგი; მაგრამ რა გაიკვირვებს; კიდევ ერთი ადამიანი გავაბედნიერე. ჭამა, ძილი,
გაეწყობა! მე მზად ვარ არ გავუმტყუნო მოლოდინი და მივანიჭო ცუდი ამინდისაგან დაცვის საშუალებანი - ასეთია ჩემი
ფაქიზი სიამოვნება, რომელიც ჩემთვის მიუწვდომელია. ჩემი სიცოცხლის ზუსტი განრიგებით გათვალისწინებული მთავარი
მანჭვა-გრეხა სულგრძელობას წააგავს: ამ ბედკრულ ადამინებს დღესასწაულები და მთავარი ვალდებულებანი. მეფესავით,
ბავშვები არა ჰყავდათ და იტანჯებოდნენ; კაცთმოყვარეობის სხვათა თანდასწრებით ვჭამ. თუ კარგად ვჭამე, მილოცავენ.
გრძნობით შეპყრობილი ვიშვი არმყოფობიდან, ბავშვად ვიქეცი ბებიაც კი წამოიძახებს ხოლმე: „ყოჩაღ, რომ მოგშივნია!“
და მოვევლინე. რათა მათ ეჩვენოთ, რომ ვაჟიშვილი ჰყავთ. დედა მე განუწყვეტლივ ვიქმ თავსა ჩემსა: მე თვით ვარ
და ბებია ხშირად ამიყოლებენ ხოლმე და მამეორებინებენ ჩემი მიმძღვნელი და ძღვენიც მე ვარ. მამაჩემს რომ ეცოცხლა, მე
ამქვეყნად მოვლინების წარმოდგენას, იმ ენით გამოუთქმელი შევიცნობდი ჩემს უფლებასა და მოვალეობას: იგი გარდაიცვალა
მოწყალების აქტს, რომელმაც ეს სიცოცხლე მომანიჭა. შარლ და მე ამით არაფერი გამეგება: უფლებები არ გამაჩნია, ვინაიდან
შვეიცერის ახირებასა და თეატრალური ეფექტების სიყვარულს ავსებული ვარ სიყვარულით; მოვალეობანი არა მაქვს, ვინაიდან
აყოლილნი, ისინი სიურპრიზებს უმართავენ. მე დამმალავენ სიყვარული მანიჭებინებს. ერთადერთი რამ მაქვს
ხოლმე სადმე ავეჯის უკან, მე ვისუსები და სუნთქვას ვიგუბებ; დაკისრებული: თავი მოვაწონო: თანაც ყოველივე ეს, სხვის
ქალები გადიან ან ისეთ იერს იღებენ, ვითომ დავავიწყდი, მე დასანახვებლად. ჩვენს ოჯახში დიდსულოვანთა ღრეობაა: პაპა
გაუჩინარებული ვარ. შემოდის პაპაჩემი, დაღლილი და არსებობის საშუალებას მანიჭებს, მე მას სიხარულს ვანიჭებ,
მოღუშული, ისეთი, როგორიც უნდა ყოფილიყო, მე რომ არ დედა თავს სდებს ყველას გულისთვის. ახლა, როდესაც საღად
ვარსებობდე ამ ქვეყბნად; მე გამოვდივარ სამალავიდან და ჩემი ვმსჯელობ, მხოლოდ მისი თავდადება მეჩვენება გულწრფელი.
გამოჩენით პაპას ვაბედნიერებ. იგი მხედავს და როლში შედის, მაგრამ მაშინ ისე ვიყავით განწყობილი, რომ თვალს

ვარიდებდით მას. ასეა თუ ისე, მაგრამ ჩვენი სიცოცხლე რკინიგზის კატასტროფები: მაგრამ ყოველივე ეს გამონაკლისია
ცერემონიების წყებაა და მთელი ჩვენი დრო იმას უნდება, რომ და არავის ედება ბრალად. კეთილმა ღატაკებმა არც კი იციან, რომ
პატივი ვცეთ ერთმანეთს. პატივს ვცემ უფროსებს იმ პირობით, მათი ამქვეყნიური დანიშნულება ჩვენი გულუხვობის გამოცდაა;
რომ მე მაღმერთებენ: გულმოსული ვარ, გულწრფელი და ეს ღატაკნი მორცხვნი არიან, ისინი კედლებს ეკვრიან; მე
გოგოსავით მოალერსე. კეთილგანმზრახი ვარ, ვენდობი მივისწრაფვი მათკენ, ხელში ვაჩეჩებ ხურდა ფულს და
ადამიანებს: ყველანი კეთილნი არიან, რადგან კმაყოფილნი ამასთანავე ვითარცა ტოლ-სწორთ ვაჯილდოვებ მათ
არიან ყველაფრით. საზოგადოება წარმომესახება მომხიბლავი ღიმილით. ვთვლი, რომ მათ სულელური
დამსახურებათა და რწმუნებათა ზუსტად დაწესებულ გამომეტყველება აქვთ, არ მიყვარს რომ ხელით შევეხო მათ,
იერარქიულ კიბედ. ის ვინც კიბის თავზე დგას, ყოველივეს რაც მაგრამ თავს ვაძალებ: ეს ხომ ცთუნებაა; ამასთანავე, საჭიროა რომ
გააჩნია, ქვედა საფეხურებზე მდგომთ აძლევს. მე არ მიმაჩნია მათ ვუყვარდე: ეს სიყვარული გაალამაზებს მათ ცხოვრებას.
რომ ჩემი ადგილი ამ კიბის მწვერვალზეა: ვიცი იგი ვიცი რომ დღიური ლუკმა აკლიათ და მომწონს მათთვის
განკუთვნილია პირქუში, კეთილგანმზრახი ადამიანებისათვის, ფუფუნების საგანი ვიყო. თუმცა, როგორც არ უნდა იყოს
რომლებიც წესრიგს იცავენ. მე მოკალათებული ვარ მათ გაჭირვება, მათ არასოდეს განუცდიათ ის წამება, რაც პაპაჩემს
მახლობლად, უბრალო გვერდითა ქანდარაზე და ყოველმხრივ გადახდენია: პატარაობისას მას უხდებოდა გათენებამდე ადგომა,
ვაფრქვევ სხივებს. მოკლედ, ამ ქვეყნიურ ძალაუფლებას თავს სიბნელეში ჩაცმა, პირის დასაბანად ჯერ წყლის დოქში ყინული
ვარიდებ და ვცდილობ ვიყო ჩემთვის: არც მაღლა, არც დაბლა - უნდა გაეტეხა. საბედნიეროდ, დროება შეიცვალა: პაპაჩემს სჯერა
ღვთის მსახურის შვილიშვილს, მეც ბავშვობიდან დამყვა პროგრესისა. მეც მჯერა: პროგრესი, გრძელი და მძიმე გზაა,
ღვთისმსახურება, ეკლესიის თავადთა შემპარაობა და რომელიც ჩემამდე აღწევს.
სამღვდელოთა მხიარული ხასიათი. უმცროს ძმათა, როგორც სამოთხეში ვიყავი. ყოველ დილას მეღვიძებოდა
ტოლ-სწორს ვეპყრობი: ეს არის სიცრუე დახსნისათვის, განცვიფრებული სიხარულით მოცულს, აღტაცებულს, რომ
რომელსაც მივმართავ, რათა გავაბედნიერო ისინი, ხოლო მათ ბედმა გამიღიმა და დავიბადე ყველაზე ერთსულოვან ოჯახში და
ევალებათ მოტყუვდნენ, მაგრამ არც მაინცდამაინც. ძიძას, ამქვეყნად ყველაზე მშვენიერ მხარეში. უკმაყოფილოთა
ფოსტალიონს, ჩემს ძაღლს მოთმინებითა და თავშეკავებულად შემყურეს გული მიღონდება: ნეტავ რას ბუზღუნებენ?
მივმართვ. ამ მოწესრიგებულ ქვეყანაში ღარიბები არსებობენ. ნამდვილად, შფოთის თავები არიან. საკუთრივ ბებიაჩემი
გვხვდება აგრეთვე ხუთფეხა ბატკნები, სიამის მრჩობლები, შეშფოთებას იწვევდა ჩემში: მწუხარებით აღვნიშნავდი, რომ იგი

არასაკმარისად იყო ჩემით აღტაცებული. სინამდვილეში, ლუიზა გვიცდიან“, „კარლემამის გაუხარდებათ“, „კარლემამი...“ და ამ
კარგად ხედავდა რაცა ვარ. იგი ყველას დასანახად ამხელდა ჩემ ოთხი მარცვლის შინაგანი კავშირით ხაზს უსვამდა ამ ადამიანთა
ტაკი-მასხარაობას, რომლისთვისაც ქმარს საყვედურს ვერ სრულ ურთიერთთანხმობას. მე მხოლოდ ნახევრად
უბედავდა: მასხარას, ჯამბაზსა და მანჭიას მეძახდა, მოითხოვდა ვტყუვდებოდი, მაგრამ უფრო მეტად თავს ვიკატუნებდი,
რომ ოინბაზობას შევშვებოდი. ეს მაშფოთებდა. მით უფრო, რომ თითქოს სავსებით ვტყუვდებოდი. სიტყვა შუქს ფენდა თავის
ამ გაკიცხვაში პაპაჩემის დაცინვასაც ვხედავდი: ეს იყო „ყოვლის საგანს: კარლემამის მეშვეობით მე შემეძლო შემენარჩუნებინა
უარმყოფელი სული“. მე „სიტყვას ვუბრუნებდი“, ბებია ბოდიშის ჩვენი ოჯახის უზადო ერთიანობა და შარლის სათნოება
მოხდას მოითხოვდა; ბოდიშზე უარს ვამბობდი, ვინაიდან უმეტესად ლუიზასათვის მეწილადებინა. არასაიმედო და
მხარდაჭერის იმედი მქონდა. პაპაჩემს ხელსაყრელი შემთხვევა ცოდვისაკენ მიდრეკილ ბებიაჩემს, რომელსაც ყოველ წუთს
ეძლეოდა, რომ სისუსტე გამოეჩინა: იგი ჩემს მხარეს იჭერდა შეიძლება ფეხი დასცდენოდა, ანგელოზების მარჯვენა და
ცოლის საწინააღმდეგოდ, ხოლო აღშფოთებული ბებია სიტყვის ძლიერება აკავებდა.
მიდიოდა, რათა თავის საწოლ ოთახში ჩაკეტილიყო. არსებობენ ნამდვილი ავაზაკები: პრუსიელები,
დამფრთხალი დედა, ბებიაჩემის გულღვარძლიანობის შიშით, რომლებმაც წაგვართვეს ელზას-ლორენი და წაიღეს ყველა ჩვენი
ხმადაბლა, მორიდებით კიცხავდა პაპას, ის-კი მხრებს იჩეჩდა და საათი, იმ შავი მარმარილოს ქვესადგამიანი საათის გარდა,
თავის სამუშაო ოთახს მიაშურებდა; მაშინ დედა ცდილობდა ჩემ რომელიც პაპაჩემის ბუხრის თავს ამშვენებს. ეს საათი მას
დაყოლიებას, რათა ბოდიში მომეხადა ბებიას წინაშე. მე სწორედ მისმა გერმანელმა მოწაფეებმა აჩუქეს; საკითხავია,
ვტკბებოდი ჩემი ყოვლისშემძლეობით: მიქელ-გაბრიელი ვარ ნეტავ სადაა მოპარული? ჩემთვის ჰანსის გამოცემულ წიგნებს
ავის სულის დამთრგუნავი. საქმის მოსათავებლად, ყიდულობენ და სურათებს მაჩვენებენ: არავითარ სიძულვილს
სასხვათაშორისოდ ბოდიშს ვიხდი ბებიას წინაშე. ამისთანების არ განვიცდი ვარდისფერ შაქარყინულისაგან გაკეთებულ
გარდა კი, სიმართლე რომ ითქვას, ვეთაყვანებოდი ბებიას: გაბღენძილ კაცებისადმი, რომლებიც ასე გვანან ჩემს ელზასელ
ვინაიდან იგი ჩემი დიდედა იყო. მასწავლეს დამეძახნა მისთვის ბიძებს. პაპაჩემი, რომელმაც სამოცდათერთმეტში საფრანგეთი
„მამი“, ხოლო ოჯახის თავისათვის მეწოდებინა მისი ელზასული აირჩია, ხანდახან დადის გუნსბახსა და პფაფენჰოფენში, იქ
სახელი - კარლი. კარლი და მამი ჟღერდა უკეთესად, ვიდრე დარჩენილნი რომ მოინახულოს. მეც თან მივყავარ.
რომეო და ჯულიეტა, ფილემონი და ბავკისი. დღეში ასჯერ მატარებელში, როდესაც გერმანელი კონტროლიორი მას
დედაჩემი არც თუ განუზრახავად ჩამჩიჩინებდა: „კარლემამი ბილეთს სთხოვს ან კაფეში, თუ ოფიციანტი აგვიანებს დაკვეთის

მიღებას, შარლ შვეიცერს პატრიოტი აღშფოთებისაგან სახე ხმა, გავრბივარ ფანჯრისაკენ; ჯარია! აღტაცებული შევცქერი,
ენთება. ქალები ხელსა სტაცებენ და აკავებენ: „შარლ! რას შვრები? როგორ მიაბიჯებს პრუსია ამ ბალღური მუსიკის ხმაზე და ტაშს
გაგვაძევებენ და ამით რას მოიგებ!“ პაპაჩემი ხმას უმაღლებს: ვუკრავ. პაპაჩემი გაუნძრევლად ზის თავის სკამზე, ბუზღუნებს;
„ერთი ვნახოთ, როგორ გამაძევებენ! მე ჩემს მხარეში ვარ!“ დედა ყურში ჩამჩურჩულებს, ფანჯარას მოშორდიო. მე ცოტა
მკრავენ ხელს რომ მივუახლოვდე. მე ვედრებით შევცქერი და ვიბუტები, მაგრამ ვუჯერებ. მე მძულს გერმანელები, ჯანდაბას
პაპაჩემიც მოლბება ხოლმე: „ასე იყოს, პატარას გულისათვის“, მაგათი თვი, მაგრამ მთლად დარწმუნებული არა ვარ ამაში.
ამოიოხრებს და გამხმარი თითებით თავზე მეალერსება. ამგვარი შარლსაც შეუძლია გამოიჩინოს შოვინიზმი, მხოლოდ, სულ
სცენები მის წინააღმდეგ უფრო მამხედრებენ, ვიდრე მცირედ. 1911 წელს, როდესაც მედონი მივატოვეთ, ჩვენ
ოკუპანტებისა. ისიც უნდა ითქვას, რომ გუნსბახში შარლი დავსახლდით პარიზში, ლე გოფის ქუჩის პირველ ნომერში.
შემთხვევას ეძებს, რომ რძალს მოსდოს შარი: კვირაში სამსახურიდან გადადგომის შემდეგ, ჩვენი შენახვა რომ
რამდენჯერმე გაბრაზებით აგდებს მაგიდაზე ხელსახოცს და შესძლებოდა, პაპაჩემი იძულებული გახდა ცოცხალი ენების
კარის ბრახუნით გადის სასადილო ოთახიდან: რძალი კი სულაც ინსტიტუტი დაეარსებინა, სადაც ჩამოსულ უცხოელებს
არ არის გერმანელი. სადილის შემდეგ ჩვენ ხვეწნა-მუდარით ფრანგულ ენას ასწავლიდნენ პირდაპირი მეთოდის
ფეხქვეშ ვუვარდებით, იგი ყურს გვიგდებს გაეკრპებული. მოდი საშუალებით. მოწაფეთა უმრავლესობა გერმანიიდანაა
და ნუ დაეთანხმები ბებიაჩემის განაჩენს: „ელზასი მაწყინარია ჩამოსული, კარგ ფულს იხდიან: პაპაჩემი დაუთვლელად იყრის
შარლისათვის. საჭირო არ არის ასე ხშირად აქ სტუმრობა:. მე ჯიბეში ლუიდორებს; ღამ-ღამობით ბებია, რომელსაც უძილობა
თვითონაც მაინც და მაინც არ მიყვარს ელზასელები, რომლებიც დასჩემებია, მიიპარება დერეფნისაკენ, რათა თავისი ხარკი
ჩემდამი არავითარ პატივისცემას არ იჩენენ და სულაც არ აკრიფოს, „უჩუმრად“, როგორც თვითონ ეუბნება თავის
მაღონებს რომ ისინი წაგვართვეს. ირკვევა, რომ მე მეტად ხშირად ქალიშვილს. მოკლედ რომ ვთქვათ: მტერი გვასულდგმულებს.
დავრბივარ პფაფენჰოფენელი ბაყლის ბ-ნ ბლიუმენფელდის საფრანგეთ-გერმანიის ომი დაგვიბრუნებდა ელზასს, მაგრამ
დუქანში და ტყუილ-უბრალოდ ვაწუხებ. ამის გამო ბიცოლა დააქცევდა ჩვენს ინსტიტუტს: შარლი მშვიდობის შენარჩუნების
კაროლინამ მოახსენა დედაჩემს „თავისი აზრი“, რომელიც დედამ მომხრეა. ამასთან, კარგი გერმანელებიც არსებობენ, ჩვენთან რომ
მე გადმომცა. ამჯერად მე და ლუიზა თანამოაზრენი ვიყავით: სტუმრად მოდიან: რომანების მწერალი - ქალი, სახეწითელი და
იგი ვერ იტანს ქმრის ნათესავებს. სტრასბურგში, სასტუმროს წვერ-ულვაშა, რომელსაც ლუიზა იჭვნეული ხითხითით
ოთახში, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ, მესმის გამყინავი საკრავების „შარლის დულცინეას“ უძახის; მელოტი ექიმი, რომელიც კართან

მიჭყლეტავს ხოლმე დედაჩემს და ცდილობს აკოცოს; როდესაც ქერქიანად და თესლებიანად. ამ შეცდომების გამო მე მოწყალე
ამის გამო იგი გაუბედავად ჩივის, პაპაჩემი იქაურობას აქცევს: თვალით ვუცქერი გერმანელებს: გერმანელები დაბალი არსებანი
„თქვენ მთელ ქვეყანას გადამკიდებთ!“, მერე მხრებს აიჩეჩავს და არიან, მაგრამ ბედად, ჩვენს მეზობლად ცხოვრობენ; ჩვენ მათ
დაასკვნის „ნამდვილად მოგეჩვენა, შვილო ჩემო“ და დედაჩემი გავანათლებთ.
თავს დამნაშავედაც-კი გრძნობს. ჩვენ სტუმრებს შეგნებული იმ ხანებში ამბობდნენ: ქოსას კოცნა უმარილო
აქვთ, რომ აღტაცება უნდა გამოთქვან ჩემი სიქველის გამო და კვერცხიაო; მე ვუმატებ: როგორც სიკეთე ბოროტების გარეშე,
ისინი მორჩილად მეფერებიან, რაიც იმის მანიშნებელია, რომ როგორც ჩემი სიცოცხლე 1905 და 1914 წლებს შუა. თუ პიროვნება
მათთვის, მიუხედავად მათი წარმოშობისა, უცნობი როდია ირკვევა თავისთავთან ბრძოლაში, მაშინ მე სისხლად და ხორცად
ბუნდოვანი წარმოდგენა სიკეთის შესახებ. ინსტიტუტის ჩამოყალიბებული გაურკვევლობა ვიყავი. თუ სიყვარული და
დაარსების წლისთავის გამო გამართულ დღესასწაულზე სიძულვილი ერთი და იგივე მედლის პირითი და უკანა მხარეა,
დაპატიჟებული იყო ასზე მეტი სტუმარი, იყო მათრობელა მაშინ მე არავინ და არაფერი არ მყვარებია. ახი იყო ჩემზე: არ
შამპანური, დედაჩემი და მადმუაზელ მუტი ოთხი ხელით შეიძლება მოვთხოვოთ ადამიანს რომ ეცადოს სხვას მოაწონოს
უკრავდნენ ბახს. ცისფერ მუსლინის კაბაში გამოწყობილს, თავი და თანაც სძულდეს. არც ის, რომ თავი მოაწონოს და
თმებში ჩაქსოვილი ვარსკვლავებით მორთულს და უყვარდეს.
ფრთებგამოსხმულს, კალათით დამაქვს მანდარინი და მაშ, მე ნარცისი ვარ? ისიც კი არა ვარ: იმდენად ვარ
სტუმრებს ვთავაზობ. ისინი აღტაცებით იძახიან „ჭეშმარიტად გართული სხვისთვის თავის მოწონებით, რომ ჩემი თავი
ანგელოზია!“ დახეთ, არც ისეთი ცუდი ხალხი ყოფილა. მავიწყდება. სინამდვილეში ვერაფერი გასართობია ქვიშის
თავისთავად ცხადია, რომ უარი გვითქვამს წამებული კოკორების ძერწვა, ჯღაბნა და ბუნებრივ მოთხოვნილებათა
ელზასისათვის: შურისძიებაზე ოჯახში, ხმადაბლა, გუნსბახელი დაკმაყოფილება: ყოველივე ამას რომ ფასი დაედოს, საჭიროა
და პფაფენჰოფენელი ნათესავების მსგავსად, ჩვენც გაკილვით ჩემი ნამოქმედარის გამო ერთმა უფროსმა მაინც გამოსთქვას
ვსპობთ ბოშებს, მეასედ სასაცილოდ ვიგდებთ მოსწავლე აღტაცება. საბედნიეროდ, აპლოდისმენტები არ მაკლია:
გოგონას, რომელმაც ფრანგულ თხზულებაში დაწერა „შარლოტა განურჩევლად იმისა ისმენენ ჩემს ტიტინს თუ ფუგის
მწუხარებისაგან მიაკვდა ვერტერის საფლავს“ ან ახალგაზრდა ხელოვნებას, უფროსებს სახეზე გამოეხატებათ მაგემელთა და
მასწავლებელს, რომელიც სადილის დროს დიდხანს ეჭვით თნამონაწილეთა სრულიად ერთნაირი ღიმილი, ეს იმის
ათვალიერებდა ნესვის ნაჭერს, ხოლო შემდეგ შეჭამა მთლად მაჩვენებელია, რომ მე კულტურულ ფასეულობას წარმოვადგენ.

კულტურით ვარ გამსჭვალული, მე გამოვასხივებ მას და გადასერავდა ოთახს და ყოყმანის გარეშე ხელს წაავლებდა
ვასხივოსნებ ჩემს ოჯახს, ისევე როგროც ტბის ზედაპირი, რომელიმე წიგნს, ისე უცბად რომ მისი არჩევის დროც კი არ
საღამოობით რომ გვიბრუნებს დღისით მიღებულ სითბოს. ჰქონდა, გზადაგზა ფურცლავდა მას საჩვენებელი და დიდი
მე დავიწყე ცხოვრება და ალბათ, დავასრულებ მას, თითის ჩვეული მოძრაობით, კვლავ ეშვებოდა თავის
წიგნებს შორის: პაპაჩემის კაბინეტი წიგნებით იყო გამოტენილი; სავარძელში და ერთი ხელის მოსმით გადაშლიდა წიგნს საჭირო
მტვრის გაწმენდა ნებადართული იყო წელიწადში მხოლოდ ადგილას. თანაც ტყავის ყდა ახალი ფეხსაცმელივით
ერთხელ, ოქტომბერში, სწავლის დაწყების წინ. ჯერ კითხვა არ დაიჭრაჭუნებდა ხოლმე. ხანდახან უფრო ახლოს მივდიოდი,
ვიცოდი, როდესაც მოწიწებით შევცქეროდი ამ სათაყვანებელ რომ დამეთვალიერებინა ეს კოლოფები, რომლებიც
ნივთებს. ისინი იდგნენ ხან აგურებივით მხარდამხარ, ხან ნიჟარებივით გადაიხსნებოდნენ და გამოაჩენდნენ ხოლმე თავის
კეთილშობილად განმარტოებულნი, ქვაკაცებივით იყვნენ შინაარსს: ფერგადასულ და დაობებულ, ოდნავ აფრაკებულ და
ჩარიგებულნი. მე ვგრძნობდი რომ ჩვენი ოჯახის სიკეთე შავი ძარღვებით დაფარულ ფურცლებს, რომლებიც იშრობდნენ
მათგანაა დამოკიდებული. ყველანი ერთმანეთს გავდნენ, მე მელანს და სოკოს სუნი ასდიოდათ.
ვხარობდი ამ პატარა საკურთხეველში, ამ სიძველეთა შორის, ბებიაჩემის ოთახში წიგნები კი არ იდგნენ, არამედ
რომელთაც იხილეს ჩემი დაბადება, უნდა გამხდარიყვნენ ჩემი მაგიდაზე ეწყვნენ. ლუიზას ბიბლიოთეკიდან გამოჰქონდა
სიკვდილის მოწმენი და რომელთა შეურყევლობა მომავალშიც წიგნები, მაგრამ ერთბაშად ორზე მეტს არ იღებდა. ეს გასართობი
მიქადდა ისეთივე აუმღვრეველ სიცოცხლეს, როგორიც მქონდა წიგნები საახალწლო ტკბილეულს მაგონებდნენ, რადგან მათი
წარსულში. მე მალულად ვეხებოდი მათ, რათა მათი შეხებით თხელი, პეწიანი ფურცლები პრიალა ქაღალდისაგან
გამეპატიოსნებინა ჩემი ხელები, მაგრამ არ კი მქონდა გამოჭრილებს გავდნენ. ეს კოპწია, თეთრი, თითქმის ახალი
წარმოდგენილი, რისთვის არიან ისინი საჭირო. ყოველდღე წიგნები, თითქოს ჭკუამხიარულ საიდუმლოებათა წინათქმას
მოწმე ვიყავი ცერემონიისა, რომლის აზრი ვერ გამეგო: პაპაჩემი, წარმოადგენდნენ. ყოველ პარასკევს, ბებიაჩემი გამოეწყობოდა
რომელიც ცხოვრებაში იმდენად მოუხერხებელი იყო, რომ და იტყოდა: „წავალ ამათ დასაბრუნებლად“, ხოლო
დედაჩემი შეუბნევდა ხოლმე ხელთათმანს, საკურთხევლის დაბრუნებისას მოიხდიდა პირსაბურავიან შავ ქუდს და
მსახურის ხელმარჯვეობით ატრიალებდა ამ წმინდა ნივთებს. ამოიღებდა მათ თავის მუფთიდან: მიკვირდა „ისევ ის
ათასჯერ მინახავს, სრულიად გამოთიშული გამომეტყველებით წიგნებია?“. ბებია გულდასმით გაახვევდა წიგნებს, შემდეგ
რომ შემოუვლიდა ირგვლივ თავის მაგიდას, ორი ნაბიჯით აირჩევდა ამ ორიდან ერთს და ჩაესვენებოდა ფანჯარასთან

მდგარ ბალიშებიან სავარძელში, გაიკეთებდა სათვალეს და პაპაჩემი ყოველთვის მართალი გამოდიოდა: ეს მისი
ბედნიერად, დაღლილად ამოიოხრებდა და მილულავდა ხელობა იყო. ეს ვიცოდი, რადგან თავისი ბიბლიოთეკის ერთ-
თვალებს, იმ ნატიფი ტკბილი ღიმილით, რომელიც შემდეგში ერთ თაროზე მაჩვენა ყავისფერყდებიანი სქელი წიგნების წყება
ჯოკონდას ტუჩებზე აღმოვაჩინე. დედაჩემი გაყუჩდებოდა და მითხრა „ესენი, პატარავ, სულ პაპა შენის შექმნილია“. რა
ხოლმე, მანიშნებდა, რომ ჩუმად ვყოფილიყავი, მე-კი სიამაყეა! მე ამ წმინდა საგნების დამზადებაში გაწაფული
მეჩვენებოდა წირვა, სიკვდილი, ძილი და წმინდა დუმილი ხელმარჯვე ოსტატის შვილიშვილი ვარ, ეს ხელობა კი ისეთივე
მეუფლებოდა. ხანდახან ლუიზა ჩაიხითხითებდა, ეძახდა საპატიოა, როგორც ორგანონის ოსტატისა ან საეკლესიო თერძის
ქალიშვილს და თითს დაადებდა რომელიმე სტრიქონს და ხელობა. პაპა ჩემის მუშაობისათვის მიყურებია. „Deutsches
ქალები გამგებად გადახედავდნენ ერთმანეთს. მე მაინც არ Lesebuch” ყოველწლიურად ხელახლა გამოდიოდა. არდადეგების
მიყვარდა ეს ზედმეტად კოპწია, ცრუმარქვია წიგნები. თანაც დროს მთელი ჩვენი ოჯახი მოუთმენლად ელოდა კორექტურის
პაპაჩემი არც მალავდა, რომ ისინი მეორეხარისხოვანი ფურცლებს. შარლი ვერ იტანდა უსაქმურობას და როცა საქმე არ
წმინდანები არიან და დაბალი, მხოლოდ ქალებისათვის ჰქონდა, საშველს არ გვაძლევდა. ბოლოს და ბოლოს
განკუთვნილი კულტის საგანს წარმოადგენენ. კვირაობით, ფოსტალიონს მოჰქონდა რბილი ბანდეროლები. მაკრატლით
უსაქმურობისაგან პაპა შედიოდა თავის მეუღლის ოთახში, ჭრიდნენ კანაფს; პაპა გაშლიდა ანაბეჭდებს, გაფენდა ხოლმე
თავზე დაადგებოდა ბებიას და არ იცოდა რა ეთქვა. ყველა მას სასადილო მაგიდაზე და იწყებდა წითელი ფანქრით ჩეხვას:
შევცქეროდით, ის კი აათამაშებდა თითებს ფანჯარის მინაზე და ყოველ შეცდომაზე კბილებში სცრიდა ღვთის წყრომას, მაგრამ
ვერაფერ სათქმელს რომ ვერ მოიგონებდა, მოუბრუნდებოდა ყვიროდა, მანამ, სანამ მოსამსახურე ქალი სუფრის გაშლას არ
ლუიზას და ხელიდან წაართმევდა რომანს: „შარლ! - დააპირებდა. საყოველთაო კმაყოფილება სუფევდა. სკამზე
გაბრაზებული აყვირდებოდა ბებია, - ფურცლებს ნუ ამირევ“, შემდგარი მე აღტაცებით შვცქეროდი ამ შავ სტრიქონებს,
მაგრამ პაპა წარბებს ასწევდა და კითხვას შეუდგებოდა; შემდეგ სისხლისფერი დაღებით რომ იფარებოდა. შარლ შვეიცერი
საჩვენებელ თითს დაუკაკუნებდა წიგნზე „არაფერი მესმის! - რა მიხსნიდა, რომ მას ყავს მოსისხლე მტერი, მისი გამომცემელი.
უნდა გაიგო, როდესაც შუიდან კითხულობ?“ - ეუბნებოდა ბებია, პაპაჩემი არასდროს არ ყოფილა გაწაფული ანგარიშში,
ყოველივე მოთავდებოდა იმით, რომ პაპა დაადგებდა წიგნს უდარდელობის გამო ხელგაშლილი იყო, ხოლო სიჯიუტის
მაგიდაზე, მხრებს აიჩეჩავდა და მიდიოდა. შედეგად უხვი. მხოლოდ სიცოცხლის დასასრულისათვის
დასჩემდა ოთხმოც წელს გადაცილებულ ადამიანთა მანკი -

სიძუნწე, რაიცა დაძაბუნებისა და სიკვდილის წინაშე შიშის სამყაროს. მე მაშინვე მოვინდომე ყველა წესების დაცვით
შედეგია. მაგრამ იმ ხანად ეს სენი ჯერ მხოლოდ უცნაურ შევდგომოდი საქმეს. ავიღე ეს ორი პატარა წიგნი, დავყნოსე,
ეჭვიანობაში გამოიხატებოდა: როდესაც ფოსტით საავტორო მოვსინჯე ხელით. სასხვათაშორისოდ გადავშალე „საჭირო
ჰონორარი მოსდიოდა, იგი აღაპყრობდა ხელებს ცისკენ, ადგილას“ და წესისამებრ დავაჭრაჭუნე. ამაოდ: არ ვგრძნობდი,
ყვიროდა, რომ მას ყელს სჭრიან ან დაღვრემილი შედიოდა რომ ისინი მე მეკუთვნიან. თამაში დავიწყე: ვათამაშებდი
ბებიას ოთახში და მრისხანედ აცხადებდა „ჩემი გამომცემელი დედოფალასავით, ვაძინებდი, ვეფერებოდი, მივარტყი კიდევაც,
ისე მძრცვავს, გეგონება ტყეში ვართ“. ასე, განცვიფრებულმა, მაგრამ არც ამ თამაშმა გამოიღო რაიმე შედეგი. კინაღამ ავტირდი
აღმოვაჩინე ადამიანის ექსპლოატაცია ადამიანის მიერ. რომ არ და ისღა ვიღონე, რომ დედაჩემის კალთას მივაშურე და წიგნები
ყოფილიყო ეს საზიზღრობა, საბედნიეროდ არც ისე მუხლებზე დავულაგე. დედამ თვალი მოაშორა საკერავს: „რა
განვრცობილი, ეს ქვეყანა შესანიშნავად იქნებოდა განრიგებული: წაგიკითხო, საყვარელო? ფერიების ამბავი?“. უნდობლად
ყოველი პატრონი, თავის შეძლებისდაგვარად, მიუზღავდა ვკითხე: „განა ფერიები შიგ არიან?“ ეს ამბავი კარგად ვიცოდი:
ყოველ მშრომელს მისი დამსახურების შესაფერისად. რატომ დედა მას ხშირად მიამბობდა დილაობით, როცა პირს მბანდა,
ხდებოდა რომ ეს მახრჩობელა გამომცემლები თელავდენენ თან წამდაუწუმ წყვეტდა ამბავს, ხან იმიტომ, რომ ოდეკალონით
სამართლიანობას და სისხლს სწოვდნენ უბედურ პაპაჩემს? ზელვას მიწყებდა, ხან ხელიდან საპონი გაუსხლტებოდა და
კიდევ უფრო გაიზარდა ჩემი პატივისცემა ამ წმინდა პირსაბანქვეშ ეძებდა, მე-კი უყურადღებოდ ვუსმენდი ამ,
ადამიანისადმი, რომლის თავგანწირვა არ იყო სათანადოდ ჩემთვის ცნობილ, ამბავს და ყოველ დილას ვხედავდი მხოლოდ
დაჯილდოვებული: ჩვილობიდანვე შეჩვეული ვიყავი იმ აზრს, ან-მარის, ჩემ ნორჩ მეგობარს, მესმოდა მხოლოდ მისი გაუბედავი
რომ მასწავლებლობა მღვდელმსახურებაა, ხოლო ხმა, ხმა მორიდებული მოახლისა. მე მომწონდა როგორ ყვებოდა
ლიტერატურული მოღვაწეობა - მოწამეობა. იგი ამბავს: შუა სიტყვაზე ჩერდებოდა, შებორძიკდებოდა, მერე
ჯერ კიდევ კითხვა არ ვიცოდი, მაგრამ უკვე საკმაოდ უეცრად, გულდაჯერებით დაიწყებდა თხრობას, ისევ
სნობი ვიყავი და მოვისურვე მქონოდა საკუთარი წიგნები. დაიბნეოდა და დაკარგავდა თხრობის ძაფს, და მერე მცირე
პაპაჩემი წავიდა თავის ყალთაბანდ გამომცემელთან და იშოვნა შესვენების შემდეგ ისევ ნარნარად განაგრძობდა ამბავს. თვით
პოეტ მორის ბუშორის „ზღაპრები“, ფოლკლორიდან ნასესხები ზღაპარი რაღაც დამატებასავით იყო: იგი მხოლოდ აერთიანებდა
ამბები, ბავშვებისათვის დამუშავებული ადამიანის მიერ, ამ სიტყვებს. მთელ ამ დროს, სანამ ან-მარი მიამბობდა, ჩვენ
რომელიც პაპაჩემის თქმით, ბავშვის თვალით უცქერდა ფარულად განმარტოებულნი ვიყავით, ვიყავით შორს

ადამიანების, ღმერთებისა და ხუცესებისგან, ტყეს შეფერებული ზღაპარიც გამოპრანჭულიყო: შეშის მჭრელი, მისი ცოლი და
ორი შველი, სხვა შვლებსა და ფერიებს შორის. ძნელი იყო იმის ქალიშვილები, ფერია, ყველა ეს, ჩვენსავით უბრალო ადამიანები,
დაჯერება, რომ ვიღაცამ მთელი წიგნი შეთხზა, რათა შიგ გადიდკაცდნენ: მათი დაკონკილი ტანსაცმელი
მოეთავსებინა ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების ამბები, მაღალფარდოვნად იყო აღწერილი, სიტყვების ელფერი სხვა
რომელსაც საპნისა და ოდეკოლონის სუნი ასდიოდა. ფერებს ანიჭებდა საგნებს, უბრალო საქციელს - რიტუალად
ან-მარიმ წინ დამისვა ჩემს პატარა სკამზე; დაიხარა აქცევდა, ხოლო რაიმე შემთხვევას - ცერემონიად. ვიღაცამ
ჩემსკენ, თვალები დახუჭა და გატვრინდა. ეს ქანდაკება უცებ შეკითხვა დამიწყო: პაპა ჩემის გამომცემელმა ხელი გაიწაფა
ალაპარაკდა ხელოვნური ხმით. მე დავიბენი: ვინ ყვებოდა? რას სასწავლო სახელმძღვანელოების შედგენაში და რაკი შემთხვევა
ან ვის უყვებოდა? დედაჩემი სადღაც ჰქრებოდა: არც ღიმილი მიეცა, არ გამოსტოვებდა და თავის ნორჩ მკითხველებს ჭკუის
ეტყობოდა, არც რაიმე ნიშანი თანაგრძნობისა, მე მისთვის აღარ სავარჯიშოს აძლევდა. მეჩვენებოდა თითქოს ბავშვს
ვარსებობდი. თანაც, ვერც მის ლაპარაკს ვცნობდი. საიდან ეკითხებოდნენ: რას გააკეთებდი შეშის მჭრელი რომ
გამონახა ეს დამაჯერებლობა? მაგრამ იმავე წუთს მივხვდი: ეს ყოფილიყავი? ამ ორ დაში, რომელი უფრო მოგწონს? რატომ?
ხომ წიგნი ლაპარაკობს. მისგან წარმოსდგებოდა ეს სამართლიანად დაისაჯა ბაბეტა, თუ არა? მაგრამ
წინადადებები, რომლებიც შიშს მგვრიდნენ: ნამდვილი დარწმუნებული არ ვიყავი, ეს ბავშვი მე ვარ თუ სხვა ვინმე და
ცხრაფეხებივით მიცოცავდნენ და დახტოდნენ მარცვლები და ამიტომ, პასუხის გაცემისა მეშინოდა. ბოლოს მაინც ვუპასუხე,
ბგერები, გრძლად ჟღერდნენ დიფტონგები, ორმაგი მაგრამ ჩემი სუსტი ხმა მიჩუმდა და მომეჩვენა თითქოს უკვე სხვა
თანხმოვნები რეკდნენ და ხმიანობდნენ; ამღერებულნი და ვარ. ან-მარიც სხვა არის, ვიღაც ბრმა მისანი: მელანდებოდა,
ხმოვანნი, ხან პაუზითა და ამოოხვრით იკვეთებოდნენ; თითქოს ყველა დედის შვილად ვიქეც, ხოლო ან-მარი ყველა
ავსებულნი იყვნენ უცხო სიტყვებით; ისინი თვით ტკბებოდნენ შვილის დედა გახდა: მორის ბუშორის გულისყური ბავშვისაკენ
თავისით, მათ ატკბობდა საკუთარი ჟღერა და სულაც არ იყო მიმართული, ისეთივე უნივერსალური თავაზიანობით,
მაქცევდნენ ყურადღებას: ხანდახან ჰქრებოდნენ მანამდე სანამ მე როგორსაც დიდი მაღაზიების ნოქრები იჩენენ ხოლმე
რაიმეს გავიგებდი, ხან კი ჩემთვის უკვე ყველაფერი ცხადი იყო, მყიდველებთან; ეს აამებდა ჩემს თავმოყავრეობას.
ისინი კი კვლავ ამაყად მოედინებოდნენ დასასრულისაკენ და იმპროვიზირებულ ზღაპრებს ახლა ადრევე შეთხზული
ერთ მძიმესაც კი არა სთმობდნენ ჩემი გულისთვის, ეჭვს გარეშე ზღაპრები მერჩია; სიტყვების ზუსტ თანამიმდევრობას გემო
იყო, რომ ეს სიტყვები ჩემთვის არ იყო განკუთვნილი. თვითონ გავუგე: ყოველ წაკითხვისას მეორდებოდა ისევ ის სიტყვები და

ისევე იმ თანამიმდევრობით: მე მათ ველოდი. ან-მარის მღვდელმსახურების ენას, ყველაფერი მეცოდინება.

ზღაპრებში გმირები ისევე, როგორც თითონ ან-მარი, ბიბლიოთეკაში წანწალს აღარ მიშლიდნენ და მეც კაცობრიობის
საალალბედოდ იყვნენ მიტოვებულნი, ახლა მათ თავისი ბედი სიბრძნის იერიშზე გადავედი. შემდგომში ასჯერ გამიგია
ჰქონდათ განკუთვნილი. მე მესას ვესწრებოდი: სახელებისა და ანტისემიტების საყვედური უმრავლესობის მიმართ, რომ
მოვლენების მარადიული მიმოქცევის მოწმე ვხდებოდი. მათთვის უცხო და გაუგებარია ბუნების გაკვეთილები და მისი
მე მშურდა დედაჩემისა და მისი როლის წართმევა დუმილი. ამაზე ვუპასუხებდი: „თუ ასეა, მაშინ მე ებრაელებზე
გადავწყვიტე. დავეპატრონე წიგნს „ჩინელის ავბედითი უფრო ებრაელი ვარ“. სოფელში გატარებული მხიარული
თვგადასავალი ჩინეთში“, წავიღე საკუჭნაოში, მოვთავსდი ბავშვობის ტკბილ მოგონებებს ამაოდ დავუწყებდი ძებნას ჩემს
გასაშლელ საწოლზე და წარმოვიდგინე ვითომ ვკითხულობთ: წარსულში. მიწა არ მიბარავს და არც ბუდეები მომიშლია,
თვალს ვაყოლებდი შავ სტრიქონებს, ისე რომ ერთსაც არ ყვავილები არ მიკრეფია და ჩიტებისათვის ქვა არ მისვრია. წიგნი
ვტოვებდი და ვუყვებიდი ჩემ თავს რომელიღაც ზღაპარს, იყო ჩემი ჩიტიცა და ბუდეც, ჩემი შინაური ცხოველი, საჯინიბო
ხმამაღლა და ყველა მარცვლის მკაფიოდ გამოთქმით. მომისწრეს და სოფელი. ბიბლიოთეკა იყო სარკეში ასახული სამყარო. იგი
- ან მე თვითონ მოვაწყე ისე, რომ მოესწროთ, - დაიწყო. მოთქმა უსასრულოდ ყოვლისშემცველი, მრავალფეროვანი და
და გადაწყდა, რომ უკვე დროა ანბანი დამაწყებინონ. მოულოდნელობით აღსავსე იყო. საშინელ ამბებს ჩავდიოდი:
კათაკმეველივით ბეჯითი ვიყავი, საქმე იქამდე მივიდა, რომ დავძვრებოდი სკამებსა და მაგიდებზე ისე, რომ შემეძლო
თვითონვე ვაძლევდი ჩემ თავს კერძო გაკვეთილებს: წიგნები ჩამომეშვავებინა და მოვყოლოდი ამ შვავში. ზედა
მოვკიდებდი ხელს ჰექტორ მალოს წიგნს „უსახლკაროს“, თაროების წიგნები დიდხანს მიუწვდომელი იყვნენ ჩემთვის;
რომელიც ზეპირად ვიცოდი, დავჯდებოდი გასაშლელ საწოლზე ზოგის გადაფურცვლასაც ვერ მოვასწრებდი, ხელიდან რომ
და ნახევრად ზეპირად, ნახევრად მარცვალ-მარცვალ კითხვით, გამომტაცებდნენ; ისეთებიც იყო, თვითონ რომ მემალებოდნენ.
გვერდი არ გამომიტოვებია ისე გავიარე: უკანასკნელი რომ დავიწყებდი მათ კითხვას, მეგონა, თითქოს თავის ადგილზე
გადავშალე, უკვე კითხვა ვიცოდი. დავდე, მაგრამ კვირა ისე გავიდოდა, რომ ვეღარ მივაგნებდი.
სიხარულმა თავბრუ დამასხა: ახლა ჩემია ეს გამშრალი საზარელ რამეს შევხვდებოდი ხოლმე: ვშლი ალბომს, ვხვდები
ხმები, ამ პატარა ჰერბარიუმში რომ იყვნენ დაცული, პაპაჩემი ფერად ჩანართს, ჩემ წინ საზიზღარი მწერები დაცოცავდნენ.
ერთი შეხედვით რომ აცოცხლებდა, ყურს რომ უგდებდა მათ და ხალიჩაზე ვწევარ და უშედეგოდ ვმოგზაურობ ფონტენელის,
მე-კი არ მესმოდა! ახლა მოვუსმენ მათ, ვეზიარები არისტოფანესა და რაბლეს ფურცლებზე. წინადადებები ნივთიერ

წინააღმდეგობას მიწევენ. მიხდება მათი ყოველმხრიდან (მარცვლების ეს შეხამება ჩემთვის საკუთარ სახელებად იქცა,
შემოვლა და მოსინჯვა, გარშემო ტრიალი, მოჩვენებითად განზე რომლებიც ადამიანის ცოდნის გარკვეულ დარგებს
გადგომა, თითქოს უკვე თავს ვანებებ და მივდივარ და უცებ აღნიშნავდნენ: აქ იყო უნივერსალური ცოდნის რაიონი გან-დაბა
შემობრუნება, რომ მოულოდნელად მოვიხელთო; მაგრამ უფრო ან ჯან-ჰაუს რაიონი, რომელთაც საკუთარი ფლორა, საკუთარი
ხშირად, ისინი მაინც არ გასცემდნენ ხოლმე თავის საიდუმლოს. ფაუნა, თავისი ქალაქები, თავისი სახელოვანი ადამიანები და
მე ლაპერუზი, მაგელანი და ვასკო და გამა ვიყავი. ტერენციუსის ცნობილი ბრძოლები გააჩნდათ); გაჭირვებით ჩამოვიღებდი
ალექსანდრიული ლექსით თარგმნილ თხზულებებში მე მორიგ ტომს, დავასვენებდი პაპაჩემის საქაღალდეზე,
აღმოვაჩიმე „ჰეოტონტიმორუმენოსთა“ უცნაური ტომები, გადავშლიდი და გავეშურებოდი ნამდვილ ფრინველთა
„იდიოსინკრაზია“, შედარებითი ლიტერატურათმცოდნეობის საძებნელად, ნამდვილი პეპლების მოსაპოვებლად, რომლებიც
თხზულებაში: „ქიაზმი“, „პარანგონი“ და ასობით სხვა შორეული ცოცხალ ყვავილებზე დანავარდობდნენ. აქ, წიგნის ფურცლებზე,
და საიდუმლო კაფრები გამოჩნდებოდნენ ხოლმე ახლად ადამიანები და ცხოველები არსებობდნენ. გრავიურები მათი
გადაშლილ გვერდზე და უცებ გაუგებარს ხდიდნენ მთელ თავს. სისხლი და ხორცი იყო, ტექსტი მათი სული, მათი
ამ ძნელი და ბნელი სიტყვების მნიშვნელობა ათი თუ თხუთმეტი განუმეორებელი არსი; ხოლო კედლების იქით მხოლოდ
წლით გვიან გავიგე, მაგრამ დღესაც, მათი აზრი ჩემთვის უფერული ასლები დაბოგინობდნენ, რომლებიც მეტნაკლებად
ბუნდოვანია: ეს ჩემი მეხსიერების ჰუმუსია. თუ წააგავდნენ თავის დედანს, მაგრამ არასდროს არ იყვნენ
ბიბლიოთეკა უმთავრესად დიდი ფრანგი და გერმანელი მასავით სრულყოფილნი: ზოოლოგიურ პარკში მაიმუნები
კლასიკოსების წიგნებისგან შედგებოდა. აქ იყო აგრეთვე გაცილებით ნაკლებად გვანდნენ მაიმუნებს, ხოლო
გრამატიკები, რამდენიმე ცნობილი რომანი, მოპასანის „რჩეული ლუქსემბურგის ბაღში მოსეირნე ადამიანებში ნაკლები
მოთხრობები“, თხზულებები ხელოვნების შესახებ - წიგნები ადამიანურობა იყო. თანდაყოლილი მქონდა პლატონიკობა და
რუბენსზე, ვან დეიკზე, დიურერზე და რემბრანდტზე, ამიტომ შემეცნებიდან საგნისაკენ მივდიოდი; იდეა თვით
საახალწლოდ რომ უძღვნეს პაპაჩემს მისმა მოწაფეებმა. მწირი საგანზე უფრო მატერიალურად მეჩვენებოდა; რადგან ჯერ იდეა
სამყარო იყო. მაგრამ ლარუსის დიდი ლექსიკონი ყველაფრის მეძლეოდა და თანაც, მეძლეოდა როგორც საგანი. სამყარო
მაგივრობას მიწევდა: მაგიდის უკან რომ თარო იყო, იქედან პირველად წიგნებში გავიცანი: იგი ათვისებული,
საალალბედოდ ავიღებდი ერთ-ერთ ტომს: ანიდან - ბელომდე, დახარისხებული, ეტიკეტებდაკრული, გააზრებული, მაგრამ
ბელოკიდან - გამამდე, მელედან - პრემდე ან ტროდან - უნამდე ჯერ კიდევ საშინელი იყო და ჩემი მოუწესრიგებელი

მწიგნობრული გამოცდილება ნამდვილი ამბების მსვლელობის დანიშნულებაც ხომ ეს იყო: დავერწმუნებინე, რომ უსაშველო
შემთხვევაში მერეოდა. აქედან წარმოსდგა ის იდეალიზმი, რამ არ არსებობდა; სინამდვილეში ყოველივე უცვლელია და
რომლისგანაც თავის დაღწევას ოცდაათი წელი მოვინდომე. ზერელე ამაოებამ არ უნდა დაგვიხშოს თვალი ჩვენი ხვედრის
ყოველდღიური ცხოვრება ნათელი და გასაგები იყო: სავალალო გარდუვალობის დასანახად.
ურთიერთობა გვქონდა დარბაისელ ადამიანებთან, რომლებიც სტუმრები მიდიოდნენ, მარტო ვრჩებოდი, ვტოვებდი ამ
გარკვევით და ხმამაღლა ლაპარაკობდნენ, მათი დაუეჭვებელი უხამს სასაფლაოს და წიგნებში ვხვდებოდი განუსჯელსა და
მსჯელობა საღ პრინციპებს და ხალხურ სიბრძნეს ემყარებოდა; ნამდვილ ცხოვრებას. გადავშლიდი რომელიმე მათგანს და ჩემს
მათ აკმაყოფილებდა ანბანური ჭეშმარიტება, რომელსაც წინ გადაიშლებოდა ხოლმე ის არაადამინური, შეუნელებელი
ხანდახან თუ დაღვარჭნიდნენ ხოლმე, რასაც უკვე დიდიხანია აზრი, რომლის გაქანება და სიღრმე ჩემი გონებისათვის
შევეჩვიე. მათი ანაზდეული განაჩენი დამაჯერებელი იყო მიუწვდომელი იყო, იგი იმდენად სწრაფად დახტოდა ერთი
ჩემთვის თავისი აშკარა და იაფფასიანი უცილობლობით. თავისი იდეიდან მეორეზე, რომ მე, გაბრუებულსა და გონება
საქციელის დასასაბუთებლად ისინი მიმართავდნენ იმდენად დაფანტულს, წიგნის თითო გვერდზე ასჯერ მიცდებოდა ფეხი
მომაბეზრებელ საბუთებს, რომ მათი სიმართლე უეჭველი და ვკარგავდი დედა-აზრს. ჩემს თვალწინ ხდებოდა ამბები,
ხდებოდა; მათი სულიერი ქენჯნა, მათივე მოწყალე თვალით რომლებიც პაპაჩემს, უეჭველია, დაუჯერებლად მოეჩვენებოდა,
დანახული, იმდენად არ მაკრთობდა, რამდენადაც ჭეშმარიტ მაგრამ მათ ნაწერის ეჭვმიუტანელი სარწმუნოება გააჩნდათ.
გზას მიმითითებდა: ეს ხომ მოჭორილი კონფლიქტები იყო, მოქმედი პირები მოულოდნელად ჩნდებოდნენ, მათ ერთმანეთი
წინასწარვე უკვე გადაწყვეტილი, თანაც ყოველთვის ერთი და უყვარდათ, ჩხუბობდნენ, ხოცავდნენ ერთმანეთს; გადარჩენილი
იგივე; თუკი ისინი ცნობდნენ თავის დანაშაულს, ეს შეცოდება დარდისაგან სნეულდებოდა და საფლავში მიყვებოდა თავის
არც თუ ისეთი საძიმო იყო: აჩქარდნენ, სამართლიანმა, მაგრამ, მეგობარს ან სატრფოს, რომელიც ეს-ეს არის თვითონვე
რასაკვირველია, გადაჭარბებულმა რისხვამ თვალი დაუბნელათ, გამოესალმა წუთისოფელს. რა უნდა ვქნა? იქნება, უფროსების
მაგრამ საბედნიეროდ დროზე მოვიდნენ გონს: ყოველთვის მზად შემხედვარემ, მეც უნდა გავკიცხო, მოვიწონო, გავამართლო?
იყვნენ შეენდოთ იქ არმყოფთათვის მათი მეტად მძიმე მაგრამ იმ ახირებულ ხალხს, თითქოს, არაფერი გაეგებოდა ჩვენი
დანაშაული: ჩვენ სახლში არ ჭორიკნობდნენ, მხოლოდ ზნეობისა და მათი გულისწადილი, თუ კი მას ახსენებდნენ,
სინანულით აღნიშნავდნენ ადამიანის ნაკლს. მე ვუსმენდი, ჩემთვის გაუგებარი რჩებოდა. ბრუტუსი კლავს შვილს, ამასვე
მესმოდა და თანავუგრძნობდი; ეს ლაპარაკი მამშვიდებდა, მისი აკეთებს მატეო ფალკონეც. ასეთი მოქმედება საკმაოდ

გავრცელებული ყოფილა, მაგრამ, რატომღაც ჩემს გარემოცვაში ვიცოდი, მაგრამ ცნების ბრწყინვალე გარსს ქვეშ რაღაც ბნელი და
ასე არავინ არ მოქმედებდა. ერთხელ მედონში, პაპა წაეჩხუბა ბანჯგვლიანი მელანდებოდა. და რომ მყოლოდა,
ბიძაჩემ ემილს და მე ბაღიდან მესმოდა მათი ყვირილი. პაპა-ჩემს სისხლაღრევითი ზრახვები არ ამცდებოდა. ამაზე ვოცნებობდი.
შვილის მოკვლა არ დაუპირებია. ნეტავ, პაპა-ჩემი შვილის რა იყო ეს, რაიმე მანკი თუ აკრძალული გრძნობების დაფარვის
მკვლელებზე რა აზრისაა? მე თვითონ თავს ვიკავებდი: პირადად სურვილი? ასე იქნებოდა. მე მყავდა უფროსი და - დედაჩემი,
მე არავინ მერჩოდა, რადგან ობოლი ვიყავი და ეს საზეიმო ხოცვა- მინდოდა უმცროსი დაც მყოლოდა. დღესაც - 1963 წელსაც-კი -
ჟლეტა მართობდა კიდეც, მაგრამ ვგრძნობდი, რომ მთხრობელი ყველა ნათესაურ კავშირთა შორის მხოლოდ და-ძმის ნათესაობა
უწონებდა ამ საქციელს და ეს მაკრთობდა. გავბრაზდი და ძლივს მაღელვებდა[2]. დიდი წინდაუხედაობა იყო, რომ მრავალჯერ
შევიმაგრე თავი, რომ არ მიმეფურთხებია გრავიურისათვის, ვცდილვარ ის, ჩემი არარსებული და, მეპოვნა ქალთა შორის:
რომელზედაც გამოხატულია მუზარადიანი ჰორაციუსი, სარჩელზე უარი მეთქვა და სასამართლოს ხარჯებიც მე
ხმალამოწვდილი რომ მისდევს უბედურ კამილას. ხანდახან დამეკისრა. მიუხედავად ამისა, ახლაც, როცა ამ სტრიქონებს
კარლი წაიმღერებდა: ვწერ, ჩემში ისევ იღვიძებს კვლავინდებური რისხვა კამილას
მკვლელის მიმართ, ისეთი ჩაუქრობელი, ცხოველი რისხვა, რომ
და-ძმობაზე უფრო მყარი ჰორაციუსის დანაშაული ჩემი ანტიმილიტარიზმის ერთ-ერთ
ნათესაობა არ არის... წყაროდ მიმაჩნია: სამხედროები კლავენ თავის დებს, რომ
შემეძლოს დედას ვუტირებდი ამ ხეპრეს! კედელთან მიაგდეთ!
ეს მაწუხებდა: ბედად და რომ მყოლოდა, ნუთუ იგი თორმეტი ტყვია დასცხეთ! დაცხრილეთ! ვფურცლავ გვერდს;
ჩემთვის ან-მარიზე უფრო ახლობელი იქნებოდა? ან სასტამბო ნიშნები მიმტკიცებენ, რომ მართალი არა ვარ: დის
კარლემამიზე უფრო ახლობელი? მაშ, იგი ჩემი შეყვარებული მკვლელი უნდა გავამართლოთ. რამდენიმე წუთის
იქნებოდა. „შეყვარებული“ მხოლოდ ბუნდოვანი სიტყვა იყო, განმავლობაში გულს ვასკდები, მიწაზე ფეხს ვურტყამ
რომელსაც ხშირად ვხვდებოდი კორნეის ტრაგედიებში. გამძვინვარებული ხარივით. მაგრამ ფერფლი ეყრება და აცხრობს
შეყვარებულნი ხვევნა-კოცნაში არიან და ლოგინში ერთად ჩემს მრისხანებას. ასე ყოფილა და რას ვიზამდი, უნდა დამეცხრო
დაძინებას აღუთქვამენ ერთმანეთს (უცნაური ახირებაა: ვითომ და რას ვიზამდი, უნდა დამეცხრო გული: მეტად ახალგაზრდა
რა მოხდება, მეზობლად დადგმულ საწოლებში რომ დაწვნენ ისე, ვიყავი და ყოველივე უკუღმართდ გამიგია. ამ გამართლების
როგორც მე და დედაჩემს გვძინავს?). ამის მეტი არაფერი არ საჭიროება გარდუვალად იყო დასაბუთებული

ალექსანდრიული ლექსის მრავალრიცხოვან ტაეპში, რომელთა ერთმანეთში არეული შიში ასაზრდოებდა; მეშინოდა, რომ
აზრი ჩემთვის შეუცნობელი დარჩა ან გამოვტოვე, რადგან თავდავიწყებით გადავვარდები ამ საარაკო სამყაროში და იქ,
მოთმინება არ მეყო მათ წასაკითხად. მე მიყვარდა ეს ჰორაციუსსა და შარბოვარისაკენ ერთად ვიხეტიალებ
გაურკვევლობა და ის, რომ ამბავი წამდაუწუმ ხელიდან იმედგაცრუებული, რომ ვიპოვნი ლე გოფის ქუჩაზე,
მეცლებოდა: თითქოს რაღაცა უჩვეულოს განვიცდიდი. ორჯერ კარლემამისთან და დედასთან უკან დასაბრუნებელ გზას. თანაც,
გადავიკითხე „მადამ ბოვარის“ უკანასკნელი გვერდები; ბოლოს მეორე მხრივ, ვხვდებოდი, რომ მწიგნობრული სიტყვების ძალა
ზეპირად დავისწავლე ისინი, მაგრამ საქციელი მაინც გაუგებარი უფროს მკითხველთათვის აღვსილია აზრით, რომელიც ჩემთვის
დამრჩა; წერილები იპოვნა, მაგრამ ამის გამო წვერის მოშვება გაუგებარი რჩება. ვაცქერდებოდი და თავში ვიჭედავდი ამ
რაში დასჭირდა? იგი პირქუშად გადახედავს ხოლმე რუდოლფს, შხამიან სიტყვებს, რომლებსაც გაცილებით მეტი შინაარსი
მაშ ნაწყენია მასზე, მაგრამ რის გულისათვის? და რატომ ეუბნება ჰქონდათ, ვიდრე მე წარმომედგინა; უცხო ძალა, სიტყვებით რომ
მას: „მე აღარა ვარ თქვენზე ნაწყენი“. რატომ ეჩვენებოდა იგი ხატავდა ამ დამთხვეულთა ამბებს, რომელთაც ჩემთან არაფერი
რუდოლფს „სასაცილო და ოდნავ საზიზღარიც-კი“. მერე შარლ საერთო არ ჰქონდათ, ჩემში ჰბადებდა ცხოვრების გაპარტახების
ბოვარი კვდებოდა. რა კლავს: დარდი? ავადმყოფობა? და რატომ მტანჯველ დარდს: მეც ხომ არ შემეყრება და არ მომკლავს ეს
გაკვეთავს მას ექიმი, თუკი ყოველივე უკვე გათავდა? მე სენი? ვშთანთქავდი-რა ზმნას, რომელიც თვით იყო
მომწონდა ეს შეუპოვარი წინააღმდეგობა, რომლის გადალახვა შთანთქმული სახეთა მიერ, მე გადავრჩი მხოლოდ იმიტომ, რომ
საბოლოოდ მაინც ვერ შევძელი: მოტყუებულმა და ის ორი ხიფათი, რომელიც ერთდროულად მემუქრებოდა,
ილაჯგაწყვეტილმა ვიგემე გაუგებლად გაგების მშფოთვარე შეუთავსებელი იყო. დღე რომ მიილეოდა, როდესაც სიტყვების
სიტკბოება: ე ს ი ყ ო ყ ო ფ ი ე რ ე ბ ი ს ს ი ზ რ ქ ე; ადამიანის ჯუნგლებში გზააბენულს, ყოველი შრიალი მაკრთობდა და
გული, რომლის გამო პაპაჩემი ასე ხალისიანად მსჯელობდა იატაკის ჭრაჭუნი ვიღაცის კივილად მეჩვენებოდა, მე მეგონა,
შინაურებში, ყოველთვის ფუყე და მტკნარად მეჩვენებოდა, რომ სააშკარაოზე გამომქონდა ენის პირველქმნილი ბუნება,
ყველგან გარდა წიგნებისა. უცნაური სახელები გუნებას როგორიც იგი იყო ჯერ კიდევ ადამიანამდე. როგორ ლაჩრულად
მიშლიდნენ. ვიტყოდი „შარბოვარი“ და სადღაც - არსად, მომეფონებოდა ხოლმე გულს და როგორი გულგატეხილი
მელანდებოდა ჩამოფლეთილი აყლაყუდა წვეროსანი, რომელიც ვუბრუნდებოდი ოჯახის ყოველდღიურ ყოფას, როდესაც
რაღაც მოღობილში დაეხეტებოდა: ძნელი იყო ამის გაძლება. ამ შემოდიოდა დედა, ჩართავდა სინათლეს და წამოიძახებდა
ჩემ მტანჯველ სიტკბოებას ორი, ერთმანეთის საწინააღმდეგო და „თვალებს გაიფუჭებ, ჩემო საწყალო ბიჭუნა“. დაფეთებული

წამოვიჭრებოდი, ვყვიროდი, დავრბოდი, ვიმანჭებოდი. მაგრამ სამაგიეროდ, აგვისტოში, ნივერნში რომ ვიყავით, იგი დაძრწოდა
ბავშვობაში დაბრუნებულს, მე მაინც მაწვალებდა ფიქრი: რას სოფელ-სოფელ, გაინაბებოდა რომელიმე ძველ გალავანთან,
მოგვითხრობენ წიგნები? ვინ სწერს ამ წიგნებს? რისთვის სწერს? თავისი ჯოხის წვერით აგურებს დაუკაკუნებდა და
მე გამოვუტყდი პაპაჩემს იმის შესახებ თუ რა მქენჯნიდა. მან, აღფრთოვანებით მეტყოდა: „ამას რომ უყურებ, ჩემო პატარა,
მცირეოდე განსჯის შემდეგ, გადაწყვიტა, რომ დადგა ჩემი გალო-რომანული კედელია“. მიუხედავად პაპისტებისადმი
განათლების დრო და ისე გულმოდგინედ შეუდგა ამ საქმეს, რომ სიძულვილისა პაპა საეკლესიო არქიტექტურის მოყვარულიც
სამუდამო დაღი დამასვა. იყო, ეკლესიას გვერდს ვერ აუხვევდა, თუ გოთური იყო, შიგ
ადრე პაპა ხშირად შემისვამდა ხოლმე მუხლზე, შეიხედებოდა, თუ რომანული, გუნებას გააჩნია. კონცერტებზე
მახტუნებდა და მღეროდა: „აჩუ, აჩუ, ცხენო, საით გაგაჭენო“, მე- აღარ დადიოდა. მაგრამ თავის დროზე ერთსაც არ გამოტოვებდა:
კი სიცილისაგან ვიჭაჭებოდი. ახლა პაპა აღარ მიმღეროდა: უყვარდა ბეთჰოვენი, მისი საზეიმო განწყობილება, დიდი
დამისვა მუხლებზე და ჩამხედა თვალების სიღრმეში. მე ორკესტრები; ბახიც უყვარდა, მაგრამ ნაკლებად. ხანდახან
ადამიანი ვარ, წარმოსთქვა მან მჭევრმეტყველის ხმით, „მე პიანინოსთან მივიდოდა და დაუჯდომლად, გახევებული
ადამიანი ვარ და არაფერი ადამიანური ჩემთვის უცხო არ არის“. თითებით, რამდენიმე აკორდს დაუკრავდა: ბებიაჩემი
იგი მეტად აჭარბებდა: თუ პლატონი განდევნიდა პოეტებს, შეკავებული ღიმილით ამბობდა: „შარლი თხზავს“. მისი
კარლი აგდებდა თავის რესპუბლიკიდან ინჟინრებს, ვაჭრებს და შვილები - განსაკუთრებით-კი ჟორჟი - საკმაოდ კარგად
იქნებ, ოფიცრებსაც. ფაბრიკები, მისი აზრით, პეიზაჟს უკრავდნენ; ვერ იტანდნენ ბეთჰოვენს და ყველაფერს კამერული
ბილწავდნენ; წმინდა მეცნიერებაში მას მხოლოდ სიწმინდე მუსიკა ერჩიათ; მაგრამ შეხედულებათა ასეთი სხვადასხვაობა
მოსწონდა. გერინიში, სადაც ჩვეულებრივ, ივლისის მეორე პაპაჩემს სულაც არ სწყინდა; იგი კეთილი გამომეტყველებით
ნახევარს ვატარებდით, ბიძაჩემმა ჟორჟმა სამსხმელო ქარხნის ამბობდა: „ყველა შვეიცერს მუსიკოსის ნიჭი აქვს
დასათვალიერებლად დაგვპატიჟა: იქ ცხელოდა; უხეში, ცუდად თანდაყოლილი“. რვა დღის დაბადებული ვიყავი, როდესაც
ჩაცმული ადამიანები, გვეჯახებოდნენ; გამაყრუებელი მოეჩვენათ თითქოს კოვზის წკარუნმა გამახარა და პაპაჩემმა
ხმაურისაგან რეტდასხმული, შიშისა და მოწყენილობისაგან გამოაცხადა, რომ მე კარგი სმენა მაქვს.
ვილეოდი, პაპაჩემმა სადნობი ღუმელი რომ ნახა, გაკვირვების ვიტრაჟები, არკბუტანები, ქანდაკებებით შემკული
ნიშნად დაუსტვინა, მხოლოდ თავაზიანობის გამო, მაგრამ კარიბჭეები, საგალობლები, ხესა და ქვიშაში ნაკვეთი ჯვარცმები,
უგრძნობლად იყურებოდა. თვალებში სიცოცხლე არ ჩასდგომია. ტკბილხმიანი ლექსთაწყობა და პოეტური ჰარმონია: ყოველივე

ამ ადამიანურის გზა პირდაპირ ღვთაებისაკენ მიდიოდა. თანაც როდესაც დედას ლუქსემბურგის ბაღში დავყავდი ე. ი.
მას ბუნების მშვენიერებაც ემატებოდა. ღვთაებრივი ყოველდღე, ეს უგვანო გარემო მხოლოდ ჩემ ნაჭუჭს ხედავდა,
ქმნილებანიცა და ადამიანის დიადი შემონაქმედიც ერთმა და ჩემი დიდებული სხეული-კი თავის ქანდარაზე რჩებოდა. ასე
იგივე შთაგონებამ შეჰქმნა; ერთი ცისარტყელა ბრწყინავდა მგონია, რომ იგი ახლაც იქ არის. ყოველ ადამიანს თავისი
ჩანჩქერების შხეფებზე, გამოკრთოდა ფლობერის ბუნებრივი ადგილი აქვს მინიჭებული; არც მედიდურება და არც
სტრიქონებიდან, ციმციმებდა რემბრანდტის შუქ-ჩრდილებში: ღირსება არ განსაზღვრავს ამ ადგილის სიმაღლეს; არამედ
მას სული ერქვა. სული აუწყებდა ღმერთს ადამიანების შესახებ, მხოლოდ ბავშვობა. ჩემთვის დადგენილი იყო პარიზის სახლის
ადამიანებს ღმერთის არსებობას უმოწმებდა. პაპაჩემისათვის მეშვიდე სართული, საიდანაც სახურავები ჩანდა. დიდი ხნის
სილამაზე ჭეშმარიტების ხორციელი გამოსახულება იყო და განმავლობაში, ხეობაში ყოფნისას ვიხუთებოდი, ბარი
წყარო უზენაესი ზეშთაგონებისა. ზოგიერთ გამონაკლის მთრგუნავდა: გული მიწვრილდებოდა, თითქოს მარსზე ვიყავი
შემთხვევაში - როდესაც მათში ქარიშხალი მძვინვარებს, და სიმძიმის ძალა მაწვებოდა; მაგრამ საკმარისი იყო რაიმე
როდესაც ვიქტორ ჰიუგოს შთაგონება მოეფინება - შეიძლება ბორცვზე ავსულიყავი, რომ სიხარული მეუფლებოდა: მე
მიღწეულ იქნას ის უმაღლესი მწვერვალი, სადაც ჭეშმარიტება, ვუბრუნდებოდი ჩემ სიმბოლურ მეშვიდე სართულს და
სილამაზე და სიკეთე შეირწყმება. შევისუნთქავდი კაზმულსიტყვაობის გაუხშოებულ, საღ ჰაერს.
მე ვიპოვე რწმენა: მეგონა არაფერი იყო ამქვეყნად წიგნზე ჩემ ფეხქვეშ მსოფლიო ოროკოებად იყო განლაგებული და ყველა
უფრო მნიშვნელოვანი. ბიბლიოთეკა ტაძრად იქცა. ღვთის საგანი მორჩილად თხოულობდა სახელის მინიჭებას, სახელის
მსახურის შვილიშვილი მსოფლიოს სახურავზე, მეშვიდე დარქმევა-კი საგნის შექმნაც და მისი დაუფლებაც იყო. ამ
სართულზე ვცხოვრობდი, შემომჯდარი მაღალ ქანდარაზე: ძირითადი ილუზიის გარეშე მე ვერაფრის დიდებით ვერ
ლიფტის შახტი ამ ხის ტანში იყო გაყვანილი. დავხეტიალობდი, დავიწყებდი წერას.
გავიდოდი აივანზე, ზევიდან დავხედავდი გამვლელ- დღეს, 1963 წლის აპრილის 22-ს, მე ვასწორებ ამ
გამომვლელებს, მოაჯირში თავს გავყოფდი და მივესალმებოდი ხელნაწერს ახალი სახლის მეთერთმეტე სართულზე; ღია
ჩემ მეზობელ ტოლ გოგონას, ლუსეტ მოროს, რომელსაც ფანჯრიდან ვხედავ სასაფლაოს, პარიზს, სენ-კლუს ცისფერ
ჩემსავით ქერა კულულები ჰქონდა და ჩემსავით ქალურად ნაზი ბორცვებს. შეიძლება ითქვას, რომ გამოუსწორებელი ვარ. მაგრამ,
იყო, მერე ისევ ვბრუნდებოდი ჩემს ცელაში თუ პრონაოსში, ყოველივემ ფერი იცვალა. ბავშვობაში რომ ამ სიმაღლემდე
თუმცა სინამდვილეში მე ისინი არასოდეს მიმიტოვებია: აღზევებას ვცდილიყავი, შეიძლება ჩემი სიყვარული

სამტრედეებისადმი პატივმოყვარეობად და პატარა ტანისათვის არსებობდა საშუალებას არ აძლევდა ადამიანის ქმნილებანი

სამაგიეროს ანაზღაურების სურვილად ჩაეთვალათ. მაგრამ, არც უშუალოდ სული წმინდისათვის მიეკუთვნებინა. ამიტომ იყო
ესაა; ეს იმ წმინდა ხეზე აძრომის ამბავი არ იყო, რადგან უკვე ზედ რომ თავისთვის გულში იგი უპირატესობას ანონიმებს
ვიყავი. და არც ვაპირებდი ჩამოსვლას; არც ადამიანებზე მაღლა აკუთვნებდა, თავმდაბალ ხუროთმოძღვრებს, რომლებიც
აღზევებას ვაპირებდი: მე მხოლოდ მსურდა ეთერში მეფრინა, მორიდებით ეფარებოდნენ მათ მიერ აგებულ ტაძრებსა და
საგნების ჰაეროვან ლანდთა შორის. მოგვიანებით, მე არა მარტო ხალხური სიმღერების უამრავ ავტორებს. მას არ სძულდა
არ მივისწრაფოდი ჰაერში ფრენისაკენ, არამედ პირიქით, შექსპირი, ვინაიდან მისი პიროვნება არ იყო დადგენილი, არც
გულმოდგინედ ვცდილობდი დაბლა დაშვებას: საჭირო გახდა ჰომეროსი სძულდა, იმავე მიზეზით. ასევე, ზოგიერთი სხვაც,
ტყვიის ძირებიანი ფეხსაცმლის ჩაცმა. ხანდახან ბედი ვისი არსებობაც ბოლომდე სარწმუნო არ იყო. მაგრამ მათ, ვინც
გამიღიმებდა და წმინდა სილაზე ზღვის მკვიდრთა ისეთ არ მოისურვა, ან ვერ შესძლო თავის ამქვეყნიური არსებობის
სახეობას შევეხებოდი, რომლისთვისაც სახელი მე უნდა კვალის წაშლა, იგი შეუნდობდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ კი
შემერქვა. მაგრამ უფრო ხშირად ამაოდ ვშვრებოდი: ისინი მკვდრები იყვნენ. მაგრამ ყველა თავის თანამედროვეს
დაუძლეველი სიმსუბუქე ზედაპირზე მატივტივებდა. ერთი მოსმით ამტყუნებდა, გარდა ანატოლ ფრანსისა და
ბოლოსდაბოლოს ჩემი სიმაღლის საზომი მოიშალა. ახლა ხან კურტელინისა, რომელიც საყოველთაო პატივისცემას
მფრინავი ვარ, ხან წყალში მყვინთავი; ხან ერთიცა და მეორეც, შეიშნობდა, რაც მას მოხუცებულობის, კულტურის, სილამაზის
როგორც ჩვენი ჯილაგის ხალხს შეჰფერის: ჰაერზე ცხოვრებას და სათნოების ხარკად ეძლეოდა. ეს ლიუტერანელი, უარს არ იყო
დაჩვეული ვეჩხირები ყოველივეში რაც ქვევით არის, თუმცა სავსებით ბიბლიურად წარმოედგინა, თითქოს უზენაესმა
მაინცდამაინც წარმატების იმედი არა მაქვს. აკურთხა მისი სახელი. სუფრაზე იგი ხანდახან ფიქრში
ამასობაში, პაპაჩემს მაინც მოუნდა ეამბნა ჩემთვის წავიდოდა, რათა თვალი მოევლო მთელი თავისი
მწერლების შესახებ. მიამბო ტაქტითა და აღტყინების გარეშე. ცხოვრებისათვის და ჯამი მოეყარა მისთვის: „შვილებო,
ჩამომითვალა ამ ბრწყინვალე ადამიანთა სახელები; მარტო რომ ბედნიერია ის, ვისაც არაფერი აქვს თავის სასაყვედურო“.
დავრჩი, უშეცდომოდ გავიზეპირე ეს ნუსხა ჰესიოდედან - სიფიცხე და მედიდურობა, ამპარტავნობა და მიდრეკილება
ჰიუგომდე. როგორ შემეშლებოდა, ისინი ხომ წმინდანები და ამაღლებულისაკენ ჰფარავდნენ მოშიშარ, გაუბედავ გონებას,
წინასწარმეტყველნი იყვნენ. შარლ შვეიცერი ამბობდა, რომ რომელიც მისმა რელიგიამ, მისმა საუკუნემ და მისმა წრემ -
ეთაყვანება მათ, მაგრამ ოდნავ შეჭირვებული იყო, რადგან მათი უნივერსიტეტმა, უანდერძა. ამიტომ იყო, რომ თუმცა ამას არ

ამჟღავნებდა, გუნებას უმღვრევდნენ მისი ბიბლიოთეკის წმინდა და სად დამსახურება. ეს კარგი ბიჭები მე მგვანდნენ: როდესაც
კერპები, ვიგინდარები და თაღლითები, რომელთა წიგნებს იგი, ჭკვიანად ვიყავი, მოთმინებით ვუძლებდი ყოველ „ვავას“,
გულში, უხამსობად მიიჩნევდა. ამან მომატყუა: ამ ნაძალადევ ვიცოდი, რომ ჯილდოდ დაფნის გვირგვინი მეკუთვნის. ასეთია
ენთუზიაზმში გამოსჭვიოდა ხოლმე თავშეკავება, მე იგი ბავშვობა. კარლ შვეიცერმა სხვა ბავშვები მაჩვენა, რომლებსაც
მსაჯულის სისასტიკედ ჩავთვალე, მღვდლის წოდება მას ჩემსავით მწყემსავდნენ, ცთუნებაში აგდებდნენ,
მწვერვალზე მაღლა აყენებდა. „როგორც გინდა განსაჯე, აჯილდოვებდნენ, მაგრამ მათ მაინც მოახერხეს და მთელი
მარწმუნებდა კულტის მსახური, მაგრამ გენია მხოლოდ სესხია: სიცოცხლის განმავლობაში შეინარჩუნეს თავისი ბავშვობა.
რომ დაიმსახურო იგი, დიდი ტანჯვა უნდა გამოიარო, უდაძმოდა და უამხანაგოდ ვიყავი და მწერლები გავიხადე
უდრტვინველად და უდრეკად გაუძლო განსაცდელს. ბოლოს, პირველ მეგობრებად. მათ უყვარდათ, სასტიკად ეწამებოდნენ
მოგესმება ხმა და მის კარნახით დასწერ“. რუსეთის პირველი თავისი რომანების გმირებივით და, რაც მთავარია, ბოლო
რევოლუციისა და პირველი მსოფლიო ომის შუალედში, ყოველთვის კეთილი იყო. გრძნობააშლილი და ოდნავ
მალარმეს სიკვდილიდან თხუთმეტი წლის შემდეგ, იმ ხანებში, გახარებული ჩამოვთვლიდი მათ ავბედითობას: როგორ
როდესაც დანიელ დე ფონტენმა აღმოაჩინა თავისთვის „მიწიერი ზეიმობდნენ, როდესაც გასაჭირში ცვიოდნენ, ალბათ ამბობდნენ
საკვები“, XIX საუკუნის ადამიანი თვის შვილიშვილს უნერგავდა „ეს რა ბედი მეწვია! ნამდვილად კარგი ლექსი გამომივა!“
ლუი-ფილიპეს დროინდელ იდეებს. ამბობენ, სწორედ ამით ჩემი შეხედულებით ისინი არ მომკვდარან და თუ
აიხსნება გლეხების ჩამორჩენილობა: მამები მინდვრად გადიან მოკვდნენ, მაინც არა სავსებით, არამედ თავის წიგნებად
სამუშაოდ, შვილებს-კი პაპებისა და ბებიების ამარა სტოვებენ. გარდაისახნენ. კორნელი სახეჟღალ, დამორგვილ ბღენძად იქცა,
სტარტზე რომ გამოვედი ოთხმოცი წლის ჰანდიკაპი[3] მქონდა. რომლის ტყავითდაფარულ ზურგს წებოს სუნი ასდიოდა. ეს
ახლა, ეს ვინანო? არ ვიცი: ჩვენს მუდამ მოძრავ საზოგადოებაში უხეირო და წარბგაუხრელი პიროვნება გაუგებრად
ჩამორჩენა ხანდახან გასწრების საშუალებას იძლევა. ასეა თუ ისე, მეტყველებდა და როცა მისი ზიდვა მიხდებოდა თავისი
სახრავად ეს ძვალი მომიგდეს და მეც ისე გულმოდგინედ მახვილი კუთხეებით ხელ-ფეხსა მტკენდა. მაგრამ, გადავშლიდი
გავღრღნე, რომ ახლა ნახვრეტიდან ვუყურებდი ქვეყანას, თუ არა, მიწვდიდა თავის გამჟღავნებულ გულისთქმასავით
პაპაჩემი ოცნებობდა თვალთმაქცურად შეეძულებინა ჩემთვის მოწყენილსა და ნაზს გრავიურებს. ფლობერი ტილოში
მწერლები, რომელთაც შუამავლებად თვლიდა, მაგრამ გამოხვეული, დაჭორფლილი, უსუნო წიპუკა იყო. ვიქტორ
საწინააღმდეგო შედეგს მიაღწია: მე ვეღარ ვარჩევდი სად ნიჭია ჰიუგო და მისი ურიცხვი გარდასახულებანი ერთბაშად ყველა

თაროებს მოსდებოდნენ. ყოველივე ეს ხორციელია, რაც შეეხება მხოლოდ როგორც თავის მასალას უყურებდა. თავს ძალას
სულებს, ისინი თხზულებებს დასტრიალებდნენ: წიგნის ატანდა, რომ მწერლები მათი მნიშვნელობის მიხედვით
ფურცლები ფანჯრებსა ჰგვანდნენ, გარედან მინაში ვიღაცის სახე დაელაგებინა, მაგრამ ამ გარეგნული იერარქიის უკან ძლივს
მიყურებდა, მითვალთვალებდა, მე თითქოს არაფრად ახერხებდა თავისი მიკერძოების უკიდურესად უტილიტარული
მივიჩნევდი, განვაგრძობდი კითხვას, ვნთქავდი სიტყვებს, მოსაზრებების დამალვას. მოპასანი გერმანელი
გარედან კი თვალმოუშორებლად მიცქერდა განსვენებული მოწაფეებისათვის საუკეთესო სათარგმნი მასალა იყო; გოეთე,
შატობრიანი. ეს წრიალი დიდხანს არ გრძელდებოდა, დანარჩენ რომელიც ერთი თავით მაღლა იდგა გოტფრიდ კელერზე,
დროს ვათაყვანებდი ჩემს მეგობრებს, რომლებიც შეუდარებელი იყო ფრანგული თარგმანებისთვის. როგორც
მეთამაშებოდნენ. ყველაზე მაღლა ვაყენებდი და სულაც არ ჰუმანისტი, პაპაჩემი, რომანებისადმი საკმაოდ
მიკვირდა, როდესაც მიამბობდნენ, რომ კარლოს მეხუთემ უპატივცემულოდ იყო განწყობილი, ხოლო როგორც
იატაკიდან აიღო ფუნჯი, როდესაც იგი ტიციანს ხელიდან მასწავლებელი ფრიად აფასებდა მათ სიტყვიერი მასალის გამო.
გაუვარდა: ესეც საქმეა, რაღა! მეფე მეტი რაში უნდა გამოგადგეს. ბოლოს იქამდე მივიდა, რომ მხოლოდ რჩეულ ნაწყვეტებს-ღა
მაგრამ არც პატივისცემა მქონდა მათი: აქაო, და დიდები არიან, იტანდა და რამდენიმე წლის შემდეგ მე იმასაც მოვესწარი რომ
ხომ არ უნდა ვადიდოთ ამისათვის? მათ მხოლოდ თავისი იგი აღტაცებით კითხულობდა „მ ა დ ა მ ბ ო ვ ა რ ი ს“ ნაწყვეტს,
მოვალეობა შეასრულეს. დანარჩენებს ვკიცხავდი იმისათვის, რომელიც მირონომ თავის „ს ა კ ი თ ხ ა ვ წ ი გ ნ შ ი“ შეიტანა,
რომ უმნიშვნელონი იყვნენ. მოკლედ, ყველაფერი ხოლო ფლობერის სრული თხზულებები აგერ ოცი წელია
შებრუნებულად გავიგე, გამონაკლისი კანონად მივიჩნიე: ჩემის ელოდებოდნენ თუ როდის გახდებოდნენ მისი ყურადღების
წარმოდგენით ადამინთა მოდგმა რჩეულთა კრებულია, ღირსი. ვგრძნობდი, რომ პაპაჩემი გარდაცვლილთა ანგარიშზე
ერთგული პირუტყვებით გარშემორტყმული. მთავარი კი ისაა, ცხოვრობს და ეს გარემოება ართულებდა ჩემ დამოკიდებულებას
რომ მე ვერაფრით ვერ მივეჩვიე მათდამი მთლად სერიოზულ მათდამი: თითქოს ეთაყვანებოდა მათ, მაგრამ მაგრად ყავდა
დამოკიდებულებას. ვიქტორ ჰიუგოს სიკვდილის შემდეგ დაბმული, და ისე ექცეოდა, როგორც უნდოდა, კუწავადა ნაწერ-
პაპაჩემი ახალ წიგნს აღარ კითხულობდა, მხოლოდ მოცალების ნაჭერ, რომ უფრო ადვილი სათარგმნი ყოფილიყო სხვა ენაზე. მე
ჟამს, ხელახლა გადაიკითხავდა ხოლმე ადრე წაკითხულს. იგი აღმოვაჩინე მათი ერთიდაიმავე დროს სიდიდეცა და
თარგმანის მსახური გახდა, გულის სიღრმეში „Deutsche უბადრუკობაც. თავისდა საუბედუროდ, მერიმე, საშუალო
Lesebuch“-ის ავტორი მთელ მსოფლიოს ლიტერატურას სკოლის კურსს შეეფერებოდა, ამიტომ მას ორმაგი ცხოვრება

მიენიჭა: უბიწო, მტრედი „კოლომბა“ ამაოდ აფართხალებდა ამ ჩემი ძმა-კაცების შეჭირვებამ დამარწმუნა, რომ მეც
ფრთებს, იგი სადღაც ზედა თაროზე იყო უყურადღებოდ მათი ტოლი ვარ. მართალია არც მათი ნიჭი გამაჩნდა და არც
მიგდებული, ზედაც არ უყურებდნენ და კაცს არ დამსახურება მქონდა და ჯერჯერობით, არც წერის სურვილი
გადაუფურცლავს, სამაგიეროდ, ქვედა თაროზე, იგივე ქალწული დამბადებია, მაგრამ მღვდლის შვილიშვილი ვიყავი,
ჩაკეტილი იყო პატარა, ჭუჭყიანსა და მყრალ ყდაში, რომელიც წარმოშობით მათზე მაღლა ვიდექი და ჩემი ბედიც უთუოდ
იგივე სიტყვებით ნაამბობ იმავე ამბავს შეიცავდა, მაგრამ მას წინასწარვე იყო დასახული. არ მელოდა მათსავით მოწამებრივი
გერმანული შენიშვნები და სიტყვარი ქონდა დართული; გვირგვინი, რომელსაც ყოველთვის რაღაც სკანდალური ელფერი
ყოველივე ამასთან ერთად, სასკანდალო ამბავიც აღმოვაჩინე, დაჰკრავს, არამედ მღვდლად კურთხევა; შარლ შვეიცერივით
რომლის მსგავსი კაცს არ არხსოვდა ელზას-ლორენის მიტაცების კულტურის სადარაჯოზე დავდგები. ამასთანავე, მე ცოცხალი
შემდეგ: ეს წიგნი ბერლინში ყოფილა გამოცემული. კვირაში ვარ და ფრიად მოქმედიც: თუმცა ცხედრების დაკუწვა არ
ორჯერ პაპაჩემი დებდა ამ წიგნს პორტფელში. მე მეზიზღებოდა მისწავლია, მაგრამ უკვე თავზე ვახვევ ჩემ კაპრიზებს: ხელში
ეს დალუქული, წითელი ფანქრით გადახაზული და ადგილ- ვიღებ, იატაკზე ვალაგებ, გადავშლი, დავხურავ, გამოვუხმობ
ადგილ დამწვარი წიგნი: ეს იყო შელახული მერიმე. ხოლმე არყოფნიდან, რომ კვლავ უკან დავაბრუნო: ეს ნაკაცრები
გადავშლიდი თუ არა, სევდა მზარავდა: მეგონა, ისევე იყო დედოფლების მაგივრობას მიწევენ, მათი დამბლადაცემული
დამარცვლილი და გადაღეჭილი, თითქოს პაპაჩემი უკარნახებდა ნაშთენი, რომელსაც უკვდავებას უწოდებდნენ, სიბრალულს
თავის მოწაფეებს. განა გერმანიაში დაბეჭდილი და მგვრის. პაპაჩემი აქეზებს მათდამი ასეთ მოურიდებლობას:
გერმანელების საკითხავად განკუთვნილი ეს ნაცნობი, მაგრამ ყოველ ბავშვს შთაგონება აქვს, რა უნდა შეშურდეს პოეტებისა,
გაუგებარი ნიშნები ფრანგული სიტყვის გაყალბება არ იყო? აქ რომლებიც მასსავით გულალალი ბავშვები არიან. კურტელინი
კიდევ ერთი ყალთაბანდობაც იმალებოდა: ზედაპირი რომ მაბოდებდა, კუდში დავდევდი მზარეულ ქალს,
გადაგეცალა, ამ გალურ გარსს ქვეშ, ალბათ ხახადაღებული სამზარეულოშიაც კი არ ვეშვებოდი და ვუკითხავდი კომედიას
გერმანული სიტყვები აღმოჩნდებოდა. ბოლოს ეჭვი შემეპარა, „თეოდორა ეძებს ასანთს“. ჩემი გატაცება ართობდა და ცდა არ
ხომ არ არსებობს ორი კოლომბა, ერთი ჭეშმარიტი და დააკლეს რომ გაეზვიადებინათ. ერთ მშვენიერ დღეს პაპაჩემმა
მოუთვინიერებელი, მეორე - გაყალბებული და დიდაქტიკური, სასხვათაშორისოდ მითხრა: „კურტელინი კარგი ბიჭი უნდა
ისევე როგორც არსებობდა ორი იზოლდა. იყოს. რაკი ასეთ რიგად გიყვარს, რატომ წერილს არ მისწერ?“ მეც
ავიღე და მივწერე. შარლ შვეიცერმა წარმართა ჩემი ხელი, თანაც

გადაწყვიტა ხელუხლებლად დაეტოვებინა მრავალრიცხოვანი დაკარგეს თავისი უპირატესობანი და ხალხში აილესნენ: მე ერთი
ორთოგრაფიული შეცდომა. წერილი ამ რამდენიმე წლის წინად ორადა ვგლოვობ მათ.
დაიბეჭდა გაზეთებში და ბრაზი ვერ დავფარე როცა ყოველივე ის, რაც ეხლა დავწერე, ყალბია. მართალია,
ვკითხულობდი. წერილის ბოლოში ეს სიტყვები ეწერა „თქვენი არც ყალბია და არც მართალი. ისევე როგორც ყოველივე რასაც
მომავალი მეგობარი“, რაც ფრიად ბუნებრივად მიმაჩნდა: წერენ შეშლილების თაობაზე, რასაც წერენ ადამიანების გამო. მე
ვოლტერთან და კორნელისთან ვძმაკაცობდი და რატომ უნდა ავსახავდი ფაქტებს ისეთი სიზუსტით, რომელსაც ჩემი
ეთქვა უარი ჩემს მეგობრობაზე ცოცხალ მწერალს? კურტელინმა მეხსიერება სწვდებოდა, მაგრამ რამდენად მჯეროდა ამ ბოდვისა
უარი მითხრა და კარგადაც მოიქცა: შვილიშვილისათვის რომ მე თვითონ? თუმცა მთავარი კითხვა ესაა, მაგრამ არ ვიცი როგორ
ეპასუხა, პაპას ხელში ჩავარდებოდა, მაგრამ იმ ხანებში ჩვენ ვუპასუხო. შემდგომში დავრწმუნდი, რომ ჩვენი გრძნობების
სასტიკად დავგმეთ მისი დუმილი. „დავუშვათ, რომ ბევრი საქმე გამო ყველაფერი შეიძლება ვიცოდეთ, გარდა იმისა თუ
აქვს, - თქვა შარლმა, - ჯანდაბას მაგის თავი, მაგრამ ბავშვისათვის რამდენად ძლიერნი, ესე იგი, რამდენად გულწრფელნი არიან
მაინც უნდა გაეცა პასუხი!“. ისინი. ამაში თვით ჩვენი მოქმედებაც კი ვერ დაგვეხმარება,
ეს მცირედი ნაკლი, ფამილარობა, დღესაც შემრჩა. ამ ყოველ შემთხვევაში მანამ, სანამ არ დამტკიცდება რომ იგი
ბრწყინვალე ცხედრებს ვეღლაბუცები; ბოდლერისა და გულწრფელია და რისი დამტკიცებაც ყოველთვის ადვილი
ფლობერის შესახებ აზრის გამოთქმას არ ვერიდები, ხოლო როცა როდია. ასე განსაჯეთ: მარტო ვიყავი ამდენ უფროსებში, მე
ამის გამო მძრახავენ, ასე მინდა ვუპასუხო: „მოდით, ჩვენს თვითონ ვიყავი პატარა უფროსი და უფროსებისათვის
საქმეში ნუ ჩაერევით, იყო დრო, და ეს თქვენი გენიოსები მე განკუთვნილ წიგნებს ვკითხულობდი; ესეც უკვე სიყალბეა,
მეკუთვნოდნენ, გულში ვიხუტებდი და გატაცებით მიყვარდა რადგან ყოველივე ამასთან ერთად, ბავშვობა არ დამიკარგავს.
ყოველივე მობოდიშების გარეშე და ახლა გინდათ, რომ პატივი დანაშაულის მონანიებას არ ვაპირებ. ასე იყო. ესაა და ეს.
და ბოდიში დავუწყო?“ მაგრამ კარლის ჰუმანიზმი, ეკლესიის მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი კვლევა-ძიებანი და აღმოჩენები
მსახურის ჰუმანიზმი იყო და მხოლოდ მაშინ განვიკურნე მისგან, ოჯახური კომედიის ნაწილს შეადგენდნენ, ისინი მაინც
როდესაც შევიგნე, რომ ყოველ ადამიანში - ადამიანი სრულად არ აღტაცებას იწვევდნენ და მე ეს ვიცოდი: დიაღ, ვიცოდი, რომ
არის ასახული. რა სამწუხარო ამბავია განკურნება: გაჰქრა ენის ყოველდღე ეს სასწაულებრივი ბავშვი ძილს უფრთხობს ამ
ჯადოქრობა, კალმის გმირებმა, ჩემმა ძველმა წინამძღვრებმა, ჯადოსნურ წიგნებს, რომლებსაც პაპაჩემი აღარ ეკარება. მე ჩემი
ასაკის შეუფერებლად ვცხოვრობდი, ისევე, როგორც

ცხოვრობდნენ ხოლმე თავის შეძლების შეუფერებლად: თავის შეფარება, მათთან ურთიერთობის საუკეთესო საშუალება
ვიფხორებოდი, ვიჭაჭებოდი, თავს ძალას ვატანდი და სხვის იყო: აქ არ იყვნენ, მაგრამ მათი მომავლის მზერა აღწევდა ჩემს
დასანახად ვირჯებოდი. მხოლოდ ხელი უნდა მეკრა არსებაში კეფიდან და თვალის გუგებიდან გამოდიოდა, რათა
კარისათვის, რომ ბიბლიოთეკაში გავჩენილიყავ და მე უკვე იატაკის დონეზე მოეცელა ასჯერ წაკითხული სტრიქონები,
უძრავად მჯდომი მოხუცი მშთანთქავდა: დიდი საწერი მაგიდა, რომელსაც მე ახლა პირველად ვკითხულობდი. ყველას
საქაღალდე. წითელი და შავი მელნის ლაქები ვარდისფერ დასანახავად ვკითხულობდი და ვხედავდი როგორ ვკითხულობ,
საშრობ ქაღალდზე. სახაზავი, პატარა წებოს ბოთლი, თამბაქოს ისევე როგორც ესმით ხოლმე თავისი ნალაპარაკევი. ნუთუ ასე
დაგუბებული სუნი, ზამთრობით კი გავარვარებული ღუმელი - შევიცვალე მას შემდეგ, როდესაც ჯერ ასოებიც-კი არ ვიცოდი და
სალამანდრა, ქარსის ტკრციალი - ყოველივე ეს თვით კარლი, თავს ვაჩვენებდი თითქოს მარცვალ-მარცვალ ვკითხულობდი
განივთებული კარლი იყო. მეტიც არ იყო საჭირო, რომ უმალვე „ჩინელის თავგადასავალს ჩინეთში?“ არა: თამაში
მადლი მომფენოდა და წიგნებისაკენ გავქანებულიყავი. გრძელდებოდა. ჩემს ზურგს უკან კარი იღებოდა, მოდიოდნენ,
გულწრფელი თუ იყო ეს ამბავი? მაგრამ, რა იგულისხმება ამ რათა ენახათ - „რას ვმოღვაწეობ“: ყალთაბანდობას ვიწყებდი,
გამოთქმაში? როგორ შემიძლია, განსაკუთრებით კი ამდენი წლის უცებ წამოვხტებოდი, თავის ადგილზე ვდებდი მიუსეს წიგნს და
შემდეგ, განსაზღვრა იმ შეუმჩნეველი და ცვალებადი წახნაგისა, თითის წვერებზე ვდგებოდი, ხელს ვიშვერდი, რათა კორნელის
რომლის იქით თავდება აკვიატება და იწყება თვალთმაქცობა? მძიმე ტომი გადმომეღო; ჩემ გატაცებას წიგნის სიმძიმით
ვწვები გულდაღმა, სახით ფანჯრისაკენ, ჩემ წინ გაშლილი აფასებდნენ: „რა რიგ უყვარს კორნელი!“ მესმოდა ზურგს უკან
წიგნია, ხელმარჯვნივ ჭიქით წყალღვინო მიდგას, ხელმარცხნივ აღტაცებული ჩურჩული. კორნელი არ მიყვარდა:
თეფშზე მურაბაწასმული პურის ნაჭრები მილაგია. ისევ ალექსანდრიული ლექსი მოწყენას მგვრიდა. საბედნიეროდ
განვაგრძობდი სახიობას, მაშინაც, კი, როდესაც მარტოდ-მარტო გამომცემელს სრულად მხოლოდ ყველაზე სახელგანთქმული
ვიყავი: ან-მარი და კარლემამი ფურცლავდნენ ამ გვერდებს ჩემ ტრაგედიები მოეთავსებინა, დანარჩენისა კი მხოლოდ
დაბადებამდე დიდი ხნით ადრე, ახლა ჩემ თვალწინ იყო ის, რაც დასახელება და მოკლე შინაარსი იყო. მეც სწორედ ეს
მათ უკვე იცოდნენ; საღამოს შემეკითხებიან „რა წაიკითხე? რა მაინტერესებდა: „გრიმოალდის მიერ დამონებულ ლომბარდთა
გაიგე?“ ეს ვიცოდი და უკვე ორსულად ვიყავი და მეფის, პერთარიტის, მეუღლის როდელინდა, უნულფის
მოსალოგინებლად ვემზადებოდი, რათა მორიგი ბავშვური ძალდატანებით, იძულებული გახდა უცხოელ ბატონიშვილს
მახვილი სიტყვა მეშვა: უფროსებისაგან გაქცევა და წიგნებში გაჰყოლოდა...“ „როდოგუნდა“, „თეოდორა“, „აგეზილა“

გაცილებით ადრე გავიცანი, ვიდრე „სიდი“, ვიდრე „ცინა“, პირზე მარიმ ჩემი ნაძალადევი აღტაცება ნამდვილად ჩასთვალა,
მადგა ჟღერადი სახელები, გული ამაღლებული გრძნობებით იყო შეწუხდა და მამას გაუზიარა თავისი ეჭვები. ბებია სავსებით
აღსავსე, თანაც ის მაწუხებდა, რომ არ შევმცდარიყავი და მათი სანდო მოკავშირე გამოდგა. „შარლი გონივრულად არ იქცევა,
ნათესაური ურთიერთობა არ შემშლოდა. ჩვენები ამბობდნენ თქვა ბებიამ, შევამჩნიე, რომ თვითონვე აქეზებს პატარას. რა
„პატარას ცოდნა სწყურია, პირდაპირ ყლაპავს ლარუსს“. მე ბედენაა ამ წიგნების კითხვა თუ კი ბავშვი დასნეულდება“.
არაფერს ვეუბნებოდი, ნამდვილად სულაც არ მაკლდა ცოდნის ამასთანავე ქალებმა გაიხსენეს გადაქანცვაცა და მენინგიტიც.
წყურვილი: აღმოვაჩინე, რომ ლარუსის სიტყვაში პიესებისა და მაგრამ პაპაჩემზე გულდაგულ იერიშის მიტანა სახიფათოც იყო
რომანების მოკლე შინაარსი იყო მოთხრობილი და ეს მიტაცებდა. და ამაოც: ქალებმა შემოსავლელი გზა ნახეს. ერთხელ,
მიყვარდა, როდესაც სხვას მოვწონდი და მსურდა სეირნობის დროს, ან-მარი ვითომ შემთხვევით შეჩერდა სენ-
კულტურის აბაზანა მიმეღო. მინდოდა ყოველდღე მიშელისა და სულფის ქუჩის კუთხეზე იმ კიოსკთან, დღესაც
ვზიარებულიყავ. თანაც, საკმაოდ უგულისყუროდ: რომ იქ დგას: თვალში მეცა მშვენიერი სურათები. მათმა
გავიშოტებოდი და გვერდებს ვფურცლავდი; ჩემი პატარა მყვირალა ფერებმა მომაჯადოვა, მოვითხოვე რომ ეყიდათ და
მეგობრების თხზულებები ხშირად იგივე სამსახურს მიწევდნენ, სურვილი შემისრულეს. შიგ გულში მომხვდა: ახლა ყოველკვირა
რასაც სამლოცველო ბორბალი ბუდას მლოცველებისათვის. მინდოდა მქონოდა „კრი-კრი“, „გიჟმაჟი“, „არდადეგები“, ჟან
მაგრამ, ამასთან შიშიცა და ნამდვილი სიამოვნებაც განმიცდია, დელა ირის „სამი ბოისკაუტი“ და არნუ გალოპენის
როდესაც მავიწყდებოდა ჩემი როლი და თავგანწირულად „თვითმფრინავით დედამიწის გარშემო“, რომლებიც
მივენდობოდი ხოლმე იმ გადარეულ ვეშაპს, ამ ქვეყანას რომ ხუთშაბათობით გამოდიოდა ცალკე ნაკვეთებად. ხუთშაბათსა
უძახიან. თქვენ თითონ განსაჯეთ! ასე იყო თუ ისე, მაგრამ ჩემი და ხუთშაბათს შუა მე მეტს ვფიქრობდი ანდების არწივზე,
თვალები ამუშავებდნენ სიტყვებს: უნდა მომესმინა ისინი, აზრი ფოლადის მუშტის მქონე ბოქსიორ მარსელ დიუნოზე, მფრინავ
ამომეხსნა და ბოლოს, კულტურის კომედია, - კულტურას კრისტიანზე, ვიდრე ჩემ მეგობრებზე - რანლესა და ვინიზე.
მძენდა. დედაჩემი ისეთი წიგნების გამონახვას შეუდგა, რომლებიც ჩემს
მაგრამ იყო ნამდვილი წიგნებიც, რომლებსაც ამ ბავშვობას დამიბრუნებდნენ. ზღაპრების ყოველთვიური
საკურთხეველს გარეთ ვკითხულობდი, საბავშვო ოთახში ან კრებულის „პატარა ვარდისფერი წიგნებით“ დავიწყე, შემდეგ
სასადილო მაგიდის ქვეშ. ამ წიგნების შესახებ არავის ვუმხელდი თანდათან გადავედით „კაპიტან გრანტის შვილებზე“,
და დედაჩემის გარდა არავისთან კრინტიც კი არ დამიძრავს. ან- „უკანასკნელ მოჰიკანზე“, „ნიკოლას ნიკლბიზე“, „ლავარედის

ხუთ სუზე“. ზედმეტად გონებადამჯდარ ჟიულ ვერნს, აჩვენებდნენ, რათა დაემხოთ იგი სიკეთის წინაშე: შემდეგ თავში,
ექსტრავაგანტური პოლ დ’ივუა მერჩია, მაგრამ ავტორების ყოველივე უკვე მოგვარებული იქნებოდა. მამაცი თეთრკანინები
მიუხედავად ვეთაყვანებოდი ჰეტცელის გამოცემულ წიგნებს. ეს აუარებელ ველურებს ხოცავდნენ და ათავისუფლებდნენ მამას,
იყო პატარა თეატრი. ამ წიგნების წითელი ყდები და ოქროს რომელიც გულში იკრავდა ქალიშვილს. კვდებოდენენ მხოლოდ
ფოჩები - ფარდად, ხოლო ოქროსფერი შემონაჭერი წიგნისა - ბოროტმოქმედნი და ზოგიც მეტად მეორეხარისხოვანი
რამპად მესახებოდა. ამ ჯადოსნური კოლოფების წყალობით, და დადებითი გმირი, რომლის დაღუპვა ისტორიის
არა შატობრიანის გამოზომილი ფრაზების საშუალებით, გაუთვალისწინებელ ხარჯებს მიეწერებოდა. თვით სიკვდილიც
პირველად შევიცანი მშვენიერება. მათ რომ გავხსნიდი, ფრიად დაწმენდილი იყო: ისინი გულხელდაკრეფილები
ყოველივე მავიწყდებოდა: განა ეს კითხვა იყო? არა, აღტაცება ეცემოდნენ და გულმკერდის მარცხენა მხარეს მხოლოდ პატარა
მკლავდა და ეს თვითგანადგურება უმალვე წარმოშობდა ნახვრეტი ემჩნეოდათ, ხოლო თუ თოფი ჯერ შემოღებული არ
ხელშუბებით შეიარაღებულ მკვიდრთ, უღრან ტყესა და იყო, ბოროტმოქმედებას, უბრალოდ „ხმალს უყრიდნენ“. მე
თეთრმუზარადიან მოგზაურს. მე ხილვად ვიყავ ქცეული, მე ძალიან მომწონდა ეს მოსწრებული გამოთქმა: წარმომედგინა თუ
გამოვასხივებდი შუქს, რომელიც ეფინებოდა შავგვრემან როგორ ესობოდა ეს პრიალა ბასრი მახვილი ბოროტმოქმედის
მზეთუნახავ აუდას ლოყებსა და ფილეას ფოგის ქილვაშებს. გულში, გეგონებოდა კარაქიაო, კვეთდა მას და ზურგიდან
საკუთარი თავისაგან განთავისუფლებულ ჯადო-ბავშვს ჩნდებოდა; მოკლული ეცემოდა მიწაზე ისე, რომ ერთი წვეთი
საშუალება მიეცა ყოველგვარი დაბრკოლების გარეშე მხოლოდ სისხლიც კი არსად ჩანდა. ზოგჯერ სიკვდილი სასაცილოც კი
ჯადოქრობით დამტკბარიყო. აქ, იატაკიდან ორმოცდაათი იყო. მაგალითად სარკინოზის სიკვდილი ვგონებ „როლანდის
სანტიმეტრის დაშორებით, აღმოცენდებოდა არა თავზე ნათლულში“: სარკინოზი ცხენით გაეშურა ჯვაროსანი მხედრის
მოხვეული და ნაძალადევი, არამედ ჭეშმარიტი ბედნიერება. გზის მოსაჭრელად, ხოლო რაინდმა ისე ძლიერ მოუქნია
ახალი სამყარო პირველ ხანებში ძველზე ნაკლებად მახვილი, რომ შუაზე გაკვეთა სარკინოზი. ეს შერკინება
მოწესრიგებული მეჩვენა: აქ ძარცავდნენ, კლავდნენ; სისხლი ასახულია გუსტავ დორეს ნახატზე. რა შესაქცევი ამბავია! ორად
ნაკადად მოედინებოდა. ინდოელები, ინდიელები, მოჰიკანები, გაკვეთილი სხეულის ნაკვეთები უკვე აქეთ-იქეთ ეცემიან და
ჰოტენტოტები იტაცებდნენ ქალიშვილს, ბაწრავდნენ მის ხნიერ უზანგებზე დაყრდნობილნი ნახევარ რკალს შემოხაზავენ
მამას და საშინელი ტანჯვა-წამებით მოკვლას ემუქრებოდნენ. ეს ჰაერში, გაკვირვებული ცხენი ყალყზეა შემდგარი. მრავალი
პირწმინდა ბოროტება იყო. მაგრამ მას მხოლოდ იმისათვის წლის განმავლობაში ამ სურათზე იმდენს ვიცინოდი, რომ

თვალები მიცრემლიანდებოდა. ბოლოსდაბოლოს ვპოვე ის, რაც გაჩუმდა, და ყველაფერი მე დამაბრალეს: მე დამინახავს
მჭირდებოდა: მტერი საძულველი, მაგრამ საბოლოო ანგარიშში, ჟურნალები და სათავგადასავლო რომანები, დამიწყია ხვეწნა-
უხიფათო, ვინაიდან მის ხრიკებს არა მარტო შედეგი არ თხოვნა და აბა, როგორ უნდა ეთქვათ უარი? ასეთმა
მოჰყვებოდა, არამედ, პირიქით, მზაკვრობისა და ჯოჯოხეთური მოსწრებულმა ტყუილმა პაპაჩემს თვალი აუხილა: მე თვითონ
ვერაგობის მიუხედავად კიდევაც ხელს უწყობდა სიკეთის ჩემი ნება-სურვილით მიღალატნია კოლომბასათვის და ვიღაც
გამარჯვებას. თანაც აღვნიშნე, რომ წესრიგის დამყარებას შეთხიპნულ გომბიოებს გადავკიდებივარ. მე, ბავშვი-
ყოველთვის თან ახლდა რაიმე წინსვლა: გმირებს წინასწარმეტყველი, ნორჩი პითონისი, კაზმულსიტყვაობის
აჯილდოვებდნენ, ქება-დიდებას ასხამდნენ, პატივს და ფულს არ ელიასი, დაუშრეტელ მიდრეკილებას ვიჩენდი ყოველივე
აკლებდნენ. მათი შეუპოვრობის შედეგად ხერხდებოდა საზიზღრობისკენ. არჩევანი პაპაჩემს ეკუთვნოდა; მას უნდა
ტერიტორიის დაპყრობა, ხელოვნების ნაწარმოების წართმევა და გადაეწყვიტა: ან მე აღარა ვარ წინასწარმეტყველი, ან და ჩემ
ჩვენს მუზეუმებში წამოღება; ქალიშვილს შეუყვარდებოდა გემოვნებას ანგარიში უნდა გაუწიონ, ისე კი რომ არც ეცადონ მის
ხოლმე მოგზაური, რომელმაც სიკვდილს გადაარჩინა და გაგებას. მამა შარლ შვეიცერი ყოველივეს დასწვავდა. პაპა შარლ
ყოველივე ამას ქორწილი აგვირგვინებდა. ამ ჟურნალებსა და შვეიცერმა მჭმუნვარე შემწყნარებლობა აირჩია. მე ამის მეტი არც
წიგნებიდან მე მივიღე ჩემი ყველაზე სანუკვარი ფანტასმაგორია მინდოდა, არხეინად განვაგრძე ეს ორმაგი ცხოვრება. ასე
- ოპტიმიზმი. დამებედა და დღესაც „შავი სერია“ მირჩევნია ვიტგენშტეინის
ამ წიგნებს დიდი ხნის განმავლობაში საიდუმლოდ კითხვას.
ვკითხულობდი. საამისოდ ან-მარის გაფრთხილებაც კი არ ჩემ ჰაეროვან კუნძულზე მე ერთადერთი და
დასჭირვებია: მესმოდა, რომ მათი კითხვა უღირსი საქმეა და შეუდარებელი ვიყავი; მაგრამ სულ ბოლოში მოვექეცი, როდესაც
პაპაჩემთან ამის გამო სიტყვაც კი არ წამომცდენია. ჩვეულებრივ პირობებში აღმოვჩნდი.
ნაძირალებთან ვძმაკაცობდი, ვღრეობდი, არდადეგებს პაპაჩემმა გადაწყვიტა, მიმაბაროს მონტენის ლიცეუმში.
საროსკიპოში ვატარებდი, მაგრამ არ მავიწყდებოდა, რომ ჩემი ერთხელ დილით მიმიყვანა დირექტორთან და ქება შემასხა:
ჭეშმარიტი არსება ტაძარში რჩებოდა. ჩემ შეცოდებათა ამბით ერთად ერთი ნაკლი ისაა რომ ზედმეტად განვითარებული ვარ
რატომ უნდა მიმეყენებინა შეურაცხყოფა ხუცებისათვის? ბოლოს ჩემი ასაკისათვის. დირექტორმა ყველაფერში ხელი შემიწყო:
კარლმა დანაშაულზე მიმისწრო: იგი თავს დაესხა ქალებს, ხოლო ჩამრიცხეს მერვეში და მოველოდი, რომ ჩემი ასაკის ბავშვებთან
მათ დრო იხელთეს, როდესაც პაპაჩემი სულის მოსათქმელად დამსვამდნენ. მაგრამ ასე არ მოხდა: პირველივე კარნახის შემდეგ

ადმინისტრაციამ საჩქაროდ გამოუძახა პაპაჩემს. შინ შემკრთალი და ზიზღნარევი გამომეტყველებით პატიოსანი

დაბრუნებულმა გააფთრებულმა ამოიღო საქაღალდედან ადამიანისა, რომელსაც პედერასტი აეკიდა. მე მძულდა
დაჯღაბნილი და დალაქავებული ავბედითი ფურცელი და მასწავლებელი, რადგან მას ავიწყდებოდა ჩემი განებივრება:
მაგიდაზე დააგდო: ჩემ მიერ შესრულებული სამუშაო გახლდათ. მგონია იგი, და არც უსაბუთოდ, ჩამორჩენილ ბავშვად მთვლიდა.
პაპას უჩვენეს ჩემი ორთოგრაფია: „ჩვენი ბახში კურდგელი იგი გაჰქრა, არ ვიცი რატომ: ალბათ ვინმეს გაუზიარა თავისი
შემოიპარა“ და შეეცადნენ შეეგნებინათ, რომ ჩემი ადგილი მეათე, მოსაზრებანი ჩემს შესახებ.
მოსამზადებელ კლასშია. „კურდგელის“ გაგონებაზე დედაჩემს ერთხანს არკაშონში ვცხოვრობდით, სადაც სახელმწიფო
სიცილი აუტყდა, მაგრამ პაპაჩემის მრისხანე გამოხედვამ დაწყებით სასწავლებელში მიმაბარეს: ამას მოითხოვდნენ
უმალვე ხმა ჩააწყვეტინა. პაპამ ჯერ სიზარმაცე დამაბრალა და პაპაჩემის დემოკრატიული პრინციპები, მაგრამ ამავე დროს მას
ჩემ სიცოცხლეში პირველად გამკიცხა, მაგრამ მერე გამოაცხადა, ისიც უნდოდა, რომ მდაბიოებიდან დაშორებით ვყოფილიყავი.
რომ ვერ დამაფასეს და მეორე დღესვე ლიცეუმიდან წამომიყვანა მასწავლებელს რომ მაცნობდა, ასეთი სიტყვებით მიმართა:
და დირექტორს წაეჩხუბა. „ძვირფასო კოლეგა, განდობთ ყველაზე ძვირფასს, რაც გამაჩნია“.
ვერ გავიგე რა მოხდა და ეს მარცხი სრულიად არ მწყენია: ბ-ნი ბარო პატარა წვერსა და პენსნეს ატარებდა: იგი აგარაკზე
რა მოხდა, სასწაული ბავშვი ვიყავი, რომელმაც ორთოგრაფია არ გვესტუმრა მუსკატის ღვინის გადასაკრავად და აღუთქვა
იცოდა; თანაც უდარდელად დავუბრუნდი მარტოობას, პაპაჩემს, რომ ფრიად მოხარულია იმ ნდობის გამო, რომელიც მას
რომელიც გულს მაკლდა. მიყვარდა ჩემი გულისტკივილი, ვერც საშუალო სკოლის წარმომადგენელმა აღმოუჩინა. გაკვეთილზე
კი შევამჩნიე, როგორ დავკარგე სინამდვილისკენ შემობრუნების ცალკე მერხზე მსვამდა ზედ კათედრის გვერდზე და შესვენების
შესაძლებლობა. დამიქირავეს პარიზელი მასწავლებელი ბ-ნი დროს გვერდიდან არ მიშორებდა. მე მიმაჩნდა, რომ ეს
ლიევენი, რომელიც კერძო გაკვეთილებს მაძლევდა და თითქმის სამართლიანი მიკერძოებაა; არ ვიცი, რა აზრისა იყვნენ ამის გამო
ყოველდღე მოდიოდა. პაპამ მიყიდა საკუთარი პატარა საწერი ჩემი ტოლ-სწორი „ხალხის შვილები“, მაგრამ მგონია რომ მათ
მაგიდა: შეუღებავი ხის მერხი და პიუპიტრი. მოუჯდებოდი ფეხებზე ეკიდათ. მე ვიღლებოდი მათი ცელქობისაგან და
მაგიდას, ხოლო ბ-ნი ლიევენი დასეირნობდა და მკარნახობდა. ზრდილობად მიმაჩნდა მოწყენილი ვყოფილიყავ და არ
მასწავლებელი ვენსეს ორიოლს გავდა და პაპაჩემი ამტკიცებდა, მოვშორებოდი ბ-ნი ბაროს სანამ ისინი თამაშით იყვნენ
მასონი იქნებაო; „როდესაც ვესალმები, ასე მგონია ცერით გართული.
მასონურ სამკუთხედს მიხატავს ხელის გულზე“ ამბობდა პაპა

პატივს ვცემდი ჩემ მასწავლებელს ორი მიზეზით: აღვიკვეთე. არ მინდოდა, რომ ეს კედელზე მიტყეპებული
ჩემთვის სიკეთე სურდა და პირიდან ცუდი სუნი სდიოდა. წესად მურდალი ჭია გადამხტარიყო, პირში ჩამძრომოდა და ხორხში
იყო, რომ უფროსებს დანაოჭებული სახე ჰქონოდათ, მახინჯები შავ, საზარელ ხრიალად გადაქცეულიყო. იქნებ, ყურადღება რომ
და მოუხერხებლები ყოფილიყვნენ. ხელში რომ ამიყვანდნენ, არ მივაქციო, თითქოს არც დამინახია. აიღოს და ისევ თავის
მომწონდა, რომ იძულებული ვიყავი ოდნავ გულის რევა ხვრელში ჩაძვრეს. მაგრამ, ამ სიტყვას რომ თვალს ვაშორებდი
დამეძლია: ეს ნიშნავდა, რომ სათნოება არც ისეთი ადვილი ახლა ამ უზრდელ მიმართვას ვხედავდი - „ბებერი ბარო“,
საქმეა. ცხადია, უბრალო, ჩვეულებრივი სიამენიც მიზიდავდნენ: რომელიც კიდევ უფრო მეტად მზარავდა: სიტყვა „ნეხვის“
დავრბოდი, დავხტოდი, მივირთმევდი ნამცხვარს, ვკოცნიდი შინაარსს მხოლოდ გუმანით თუ ვხვდებოდი, მაგრამ ის კი
დედაჩემის ნაზსა და სურნელოვან ლოყას, მაგრამ გაცილებით კარგად ვიცოდი, თუ რა ჯურის ხალხზე ამბობენ ჩვენ სახლში
უფრო ვაფასებდი წამებით მიღებულ სიამოვნებას, რომელიც „ბებერი ესა და ეს“. ასე ახსენებდნენ მებაღეებს, ფოსტალიონებს,
ცდითა და დაგვით უნდა მოგეპოვებინა და რომელსაც მოწიფულ მოახლე ქალის მამას, მოკლედ ხანდაზმულ გლახაკებს.
ვაჟკაცთა საზოგადოებაში განვიცდიდი: ზიზღი, რომელსაც ამ გამოდიოდა, რომ ვიღაცას ბატონი ბარო, მასწავლებელი და
დროს ვგრძნობდი, მათი ავტორიტეტის ნაწილი იყო: ზიზღსა და პაპაჩემის კოლეგა, ბებერ გლახაკად წარმოუდგენია. სადღაც,
პატივისცემას ერთმანეთში ვერ ვარჩევდი. მე სნობი ვიყავი. ვიღაცის თავში წარმოიშვა და დაიბუდა ამ აუგმა და უგვანო
როდესაც ბ-ნი ბარო დაიხრებოდა ჩემსკენ, მისი სუნთქვა ნატიფ სიტყვამ, ვის თავში? ჩემ თავში ხომ არ დაბადებულა? იქნებ ისეა,
წამებს განმაცდევინებდა ხოლმე, მაგრამ გულმოდგინედ წაიკითხავ თუ არა ამ ბილწ წარწერას, მაშინვე თვითონ ხდები ამ
შევისუნთქავდი ხოლმე მის ღირსებათა მყრალ სუნს. ერთხელ მკრეხელობის მონაწილე? მეჩვენებოდა, რომ ვიღაც გაავებული
სკოლის კედელზე სულ ახალი წარწერა აღმოვაჩინე, მივედი და გიჟი მასხარად იგდებს ჩემ ზრდილობას, თავაზიანობას,
წავიკითხე: „ბებერი ბარო ნეხვია“. გული საშინლად ბეჯითობას, სიამოვნებას, რომელსაც განვიცდი ყოველ დილას,
ამიჩქროლდა, გავშტერდი და ადგილიდან ვერ დავიძარი, როდესაც ქედს ვიხრი და სალამს ვაძლევ „დილა მშვიდობისა,
შევშინდი, „ნეხვი“ - ნამდვილად ერთი იმ „ცუდ სიტყვათაგანია“, ბატონო მასწავლებელო“, მაგრამ ისიც მეჩვენებოდა, რომ მე
რომლებმაც ლექსიკონის სანაგვე ყუთში ყრია და კარგად თვითონ ვარ ეს გიჟი და ეს საზიზღარი სიტყვები და აზრები ჩემ
გაზრდილმა ბავშვმა არც უნდა შეხედოს. ეს მოკლე, უშვერი გულში ირევიან. მაგალითად, ნეტავ რა დამიშლის ახლა, რომ
სიტყვა უმარტივესი ცხოველივით უხამსად უბრალო იყო. რომ დავიღრიალო „ეს ბებერი მაიმუნი ღორივითა ყარს?“ მე
წავიკითხე, ისიც ბევრი იყო: მისი ხმადაბლა წარმოთქმაც კი წავიჩურჩულე „ბებერი ბარო ყარს“ და თვალთ დამიბნელდა,

ავტირდი და თავს ვუშველე: გავიქეცი. მეორე დღეს ისევ აღსდგა რომელიც დღეში რვა საათს ასწავლიდა პუპონების
ჩემი პატივისცემა ბატონ ბაროს, მის ცელულოიდის საყელოსა და სასწავლებელში და ამაში გლახაკურ გასამრჯელოს იღებდა,
პეპელისმაგვარი ყელსაბამის მიმართ. მაგრამ, როდესაც იგი დათანხმდა თავის უფროსების უჩუმრად, სახლში კერძო
დაიხრებოდა ჩემი რვეულის დასახედავად, მე პირს ვიბრუნებდი გაკვეთილები მოეცა ჩემთვის. იგი ხშირად შესწყვეტდა კარნახს
და სუნთქვას ვიგუბებდი. დედამ გადაწყვიტა, შემდეგ და ამოიოხრებდა ხოლმე, რათა გულზე დარდი მოშვებოდა:
შემოდგომიდან მიმაბაროს პუპონების სასწავლებელში. ხის შემომჩივლებდა, რომ საშინლად დაიღალა, რომ აუტანელ
კიბეს ავივლიდით და მეორე სართულზე საკლასო ოთახში მარტოობაში ცხოვრობს, რომ ყოველივეს დასთმობდა ამქვეყნად,
შევიდოდით; ბავშვები ჩუმად დალაგდებონენ, სიღრმეში, ოღონდ ვინმეს, თუნდაც პირველ შემხვედრს მისთხოვდეს.
კედლის გაყოლებით ისხდნენ გაჯგიმული დედები და თვალს ბოლოს ისიც გაჰქრა: ვითომდა იმიტომ, რომ არაფერს არ
ადევნებდნენ მასწავლებელს. გვასწავლიდნენ უბედური მასწავლიდა, მაგრამ მე ვფიქრობდი, რომ პაპაჩემმა იგი
ქალიშვილები, რომელთა ძირითადი მოვალეობა აქ შეყრილ ბედუკუღმართ ადამიანად მიიჩნია. ეს ალალმართალი კაცი
ვუნდერკინდთა შორის ქება-დიდებისა და კრაგი ნიშნების ნუგეშს არ აკლებდა ტანჯულთ, მაგრამ მათ შეფარებას თავის
თანაბარი განაწილება იყო. ერთ-ერთ მასწავლებელ ქალიშვილს სახლის ჭერქვეშ თაკილობდა. დროზე გაუგო: მადმუაზელ მარი-
რომ უკმაყოფილება გამოეთქვა ან ზედმეტად მოსწონებოდა ლუიზ ჩემს გულში ეჭვის თესლს ნერგავდა, ვიცოდი, რომ
ვინმეს პასუხი, პუპონის ქალიშვილები მაშინვე კარგავდნენ ყოველი ადამიანის გასამრჯელო მისი ღირსების
მოწაფეს, ხოლო მასწავლებელი ადგილს. აქ ოცდაათამდე ნორჩი პროპორციულია, ხოლო მადმუაზელ მარი-ლუიზზე ამბობდნენ,
აკადემიკოსი ვიყავით შეყრილი და ვერასოდეს ვახერხებდით რომ იგი ღირსეული ქალიშვილია, მაშ რატომ აძლევდნენ მას ასე
ერთმანეთში გამოლაპარაკებას. გაკვეთილების ცოტას? როდესაც ადამიანი თავის საქმეს მისდევს, იგი ამაყობს
დამთავრებისთანავე თითოეული დედა ქორივით დააცხრებოდა ამით, აღსავსეა პატივისცემით საკუთარი თავისადმი,
თავის ბახალას და გამოუმშვიდობებლად სახლში ბედნიერია, რომ შრომობს; რადგან ასეა, რადგან მას ბედმა დღეში
მიარბენინებდა. იმ სემესტრის დასასრულს დედამ შემაწყვეტინა რვა საათის შრომა არგუნა, რა ალაპარაკებდა რომ მისი ცხოვრება
სწავლა: არაფერს ვაკეთებდი და თანაც ვეღარ გაუძლო იმას, თუ უსაშველოა. პაპაჩემს რომ ჩემი მასწავლებლის გაჭირვებას
როგორ მტრულად გადახედავდნენ ხოლმე მეზობლად მსხდომი ვუყვებოდი, სიცილით კვდებოდა: ისეთი მახინჯია, რომ კაცი არ
დედები, როდესაც ქება-დიდების ჩემი ჯერი მოდგებოდა. მოინდომებს მაგის შერთვასო. მე არ მეცინებოდა. მაშ, შეიძლება
ახლაგაზრდა ქერა, პენსნეიანი მადმუაზელ მარი-ლუიზი, ადამიანი დაბადებით განწირული იყოს? თუ ასეა, მაშ

მოუტყუებივარ: ამ ჩვენს მოწესრიგებულ ქვეყანაში ყოვლად ხომ ვერ შევწყვეტდი. უფროსებს მივმართავდი, რომ მათ
უმსგავსო უსამართლობა ყოფილა. რა წამს მასწავლებელი დაედასტურებინათ ჩემი ღირსებები და ეს კი ისევ სიცრუეში
დაითხოვეს, ჩემი შეშფოთებაც მინელდა. შარლ შვეიცერმა უფრო მაგდებდა: მე მისჯილი მქონდა, რომ სხვას მოვწონებოდი,
წესიერი დამრიგებლები მომინახა. იმდენად წესიერი, რომ არც კი ყველას დასანახავად ვაფენდი ჩემს მშვენიერებას, ის კი წამსვე
მახსოვს ვინ იყვნენ, ათ წლამდე მარტო ვიყავი მოხუცისა და ორი ჭკნებოდა. ჩემს მოჩვენებით გულუბრყვილობასა და უქნარა
ქალის გარემოცვაში. მნიშვნელოვნებას ყველგან თან დავათრევდი, იმ იმედით რომ
ყოველივე რაც მებადა: თვით ჩემი არსება, ჩემი ხასიათი ბედნიერი შემთხვევა ჩამივარდებოდა ხელში: მჯეროდა რომ
და ჩემი სახელი, უფროსების ხელში იყო და მეც მათი თვალით ხელს წავატან, ამ წუთში ხელს ვტაცებ, ნაბულს ვაკეთებდი,
ვისწავლე საკუთარი თავის დანახვა. ბავშვი ვიყავი, ესე იგი ის ამგრამ იგი ისევ უკან მაბრუნებდა იმ ჩვეული ფუჭი
ურჩხული, რომელსაც ისინი თავის გაცრუებული იმედებისაგან სიცარიელისაკენ, რომლისგანაც გაქცევა მსურდა. თავის
ჰქმნიან. უმათოდ, მე მაინც ვგრძნობდი მათი მზერის ნაკვალევს, პლედში გახვეული პაპაჩემი თვლემს. მისი აქოჩრილი
დღის სინათლეს რომ შერჩენოდა. ამ მზერის შუქზე დავრბოდი, ულვაშების ძირში ვარდისფერი ტუჩებია გაშიშვლებული. ეს
დავხტოდი, მან შემანარჩუნებინა სამაგალითო, წესიერი აუტანელია: საბედნიეროდ სათვალე უსხლტება და მე
შვილიშვილის სახე, მან განაპირობა ჩემი თამაში და მთელი ჩემი მივეშურები ასაღებად. პაპა იღვიძებს, გულში მიკრავს და ჩვენი
სამყარო. ლამაზ, გამჭვირვალე ჭურჭელში, ჩემი სული რომ დიდი სასიყვარულო სცენის გათამაშება იწყება. მაგრამ ეს არ იყო
ერქვა, აზრები ირეოდნენ, ყველას შეეძლო თვალი ედევნებინა რაც მე მინდოდა. ნეტა რა მსურდა? აღარაფერი მახსოვდა,
მათი მოძრაობისათვის: ერთი კუნჭულიც კი არ რჩებოდა რადგან უკვე მოკალათებული ვიყავი მისი წვერის ტევრში.
მოუხილველი, მაგრამ მაინც ამ გამოუთქმელ, უფორმო და სამზარეულოში შევდივარ და ვაცხადებ, რომ მსურს დავეხმარო
უხორცო გამჭვირვალე უმანკოებაში გახსნილი იყო აშკარა სალათის გარჩევაში; ამ განცხადებას წამოძახილები და
ჭეშმარიტება, რომელიც ყველაფერს წამლავდა: მე მატყუარა ვარ. მხიარული სიცილი მოყვება: „ასე არა, ჩემო სიხარულო! ხელი
როგორ უნდა გაითამაშო კომედია თუკი თამაშისა არაფერი მაგრად მოუჭირე: ასე! მარი, მიეხმარეთ! დახე, რა კარგად
გაგეგება? იგი თვით ამხელდა თავის თავს, ის, ნათელი და არჩევს!“ მე ყალბი ბავშვი ვარ, ხელში სალათის ყალბი კალათი
გასხივოსნებული გარეგნულობა, რომლიდანაც შეთხზული იყო მიჭირავს. ვგრძნობდი, რომ ყოველი ჩემი მოძრაობა ყალბი იყო,
ჩემი პიროვნება; ამხელდა, როგორც შებღალულ ყოფიერებას, კომედია თვალს მიბრმავებდა და მის იქით ვერ ვხედავდი ვერც
რომლის არც ბოლომდე გაგება შემეძლო და მის შეგრძნებასაც ქვეყანას და ვერც ადამიანებს: მე მხოლოდ ჩემ როლსა და

დეკორაციას ვხედავდი, უფროსების სალაღობოდ მისთვის განზრახ შეურაცხყოფა და მოტანილი ჭორების გამო არ
ლაზღანდარობას აყოლილს, როგორ შემეძლო მათი საზრუნავის გამიმტყუნებია. მე მეღიმება, თან მრცხვენია ჩემი ძლიერების და
სერიოზულად გაზიარება? ხათრს არ ვუტეხდი და ყოველ მათ იმ სიყვარულის გამო, რომელიც ამ ბნელი ადამიანის გულში
ჩანაფიქრს ვეხუმრებოდი ქების ღირსი დაუზარებლობით, რაც აღვძარი. მაგრამ და-ძმა უკვე თავის საქმეებზე ლაპარაკობს და
მათი მიზნების გაზიარებას მიშლიდა. ჩემთვის უცხო იყო ურთიერთწყენასა და შეურაცხყოფას ჩამოსთვლიან. ემილი
ადამიანთა მოდგმის მოთხოვნილებანი, იმედები და სიამენი და შარლს ემდურის, ან-მარი მამას იცავს, მაგრამ თანდათან უთმობს
გულგრილად ვფლანგავდი ჩემს არსებას, რათა მომეჯადოებინა ძმას, შემდეგ ლუიზაზე იწყებენ პლაპარაკს, მე კი სულაც აღარ
ადამიანები; ისინი ჩემი მაყურებლები იყვნენ, მათგან ვახსოვარ და ვარ ჩემთვის, ამ რკინის სკამების ამარა
გაკაშკაშებული რამპით ვიყავი დაშორებული და ამ მიტოვებული. ცოტა უფროსი რომ ვყოფილიყავი, ადვილად
ამპარტავნულს განმარტებას უმალვე სევდა შესცვლიდა ხოლმე. შევითვისებდი მემარჯვენეთა ყველა წეს-ჩვეულებას, რომლის
გაცილებით უარესი იყო ის, რომ უფროსების თვალსაჩინო მაგალითს მოხუცი მემარცხენეს ყოფაქცევა
გულწრფელობაც მეეჭვებოდა და თვალთმაქცებად ვთვლიდი, მე იძლეოდა: ტყუილი და მართალი ერთი და იგივეა, თუ გინდა
დაშაქრულ სიტყვებს მეუბნებოდნენ, ერთმანეთს კი სულ სხვა გრძნობა გაითამაშო, ისე მოიქეცი თითქოს ნამდვილად განიცდი,
კილოთი მიმართავდნენ. ხანდახან ხდებოდა, რომ თავის წმინდა ადამიანი ხომ ცერემონიებისათვის შექმნილი არსებაა. მე
ვალდებულებას არღვევდნენ, მე ფრიად მომხიბლავად მარწმუნებდნენ, რომ ჩვენ მხოლოდ იმისათვის ვარსებობთ, რომ
ვიმანჭებოდი, რასაც ჩვეულებრივ ნაღდი შედეგი მოჰყვებოდა კომედია გავითამაშოთ. კომედიას ვთანხმდებოდი, ოღონდ იმ
ხოლმე, მაგრამ ახლა მოულოდნელად ცივად მიპასუხებდნენ: პირობით, რომ მთავარი მოქმედი პირი ვყოფილიყავი: მაგრამ
„წადი პატარავ, იქით ითამაშე, ლაპარაკს ნუ გვიშლი“. სხვა დროს გამოფხიზლების წუთებში, სასოწარკვეთილებაში ვვარდებოდი,
ისეთი გრძნობა აღმეძვრებოდა ხოლმე, თითქოს რაღაცაში რადგან ვხედავდი რომ ყალბი როლი მაქვს: ზედმეტი
მიყენებდნენ. დედასთან ერთად ლუქსემბურგის ბაღში სალაპარაკო, მრავალი გამოსვლა, მაგრამ არც ერთი „საკუთარი“
ვსეირნობ, უცებ საიდანღაც ჩნდება ბიძაჩემი ემილი, რომელიც წამყვანი სცენა, ჩემი როლი მხოლოდ უფროსებისათვის
მთელ ოჯახთან უმძრახად არის. იგი პირქუშად შესცქერის რეპლიკების მიწოდებით შემოიფარგლებოდა. შარლი
დედაჩემს და მშრალად ეუბნება! „შენი გულისათვის არ მეალერსებოდა, რათა სიკვდილი მოეთაფლა, ლუიზა ჩემი
მოვსულვარ: პატარას ნახვა მინდა“. დასძენს, რომ ოჯახში ანცობით ამართლებდა თავის ცუდ გუნებას, ხოლო ან-მარი
მხოლოდ მე ვარ წმინდა გულის ადამიანი, არ მიმიყენებია თავის მორჩილებას. მაგრამ მე რომ არ ვყოფილიყავი, მშობლები

მაინც შეიფარებდნენ ან-მარის, ხოლო მორჩილება მაინც პატივცემული მდგმური ჩემი თავის პატივისცემას
სათამაშოდ გახდიდა მას დედის ხელში. მე რომ არ ჩამინერგავდა, ხოლო საკუთარი თავისადმი პატივისცემა ამის
ვყოფილიყავი, ლუიზა მაინც არ მოიშლიდა ყველას მიმართ უფლებას დამიმკვიდრებდა. მშობელი განსაზღვრავდა ჩემს
ბუტიაობას, ხოლო შარლი მაინც მოვიდოდა ხოლმე აღტაცებაში მომავალს: ჩამომავლობით პოლიტექნიკოსს, ამ მომავლის
მონ სერვენის მწვერვალის, მეტეორებისა ან სხვისი ბავშვების დარდი არ მექნებოდა, მაგრამ, თუ ჟან-ბატისტ-სარტრმა იცოდა
გამო. მე მხოლოდ მათი ხშირი გათიშვისა და შერიგების ჩემი ბედ-იღბალი, მან ეს საიდუმლო საიქიოს გაიყოლა.
შემთხვევითი საბაბი ვიყავი; ჭეშმარიტი მიზეზი სულ სხვა იყო. დედაჩემს მხოლოდ ისღა ახსოვდა, რომ მამას უთქვამს: „ჩემი
იგი უნდა მაკონში, გუნსბახში, ტივიეში გვეძებნა, მოგვენახა შვილი მეზღვაური არ გახდება“. უფრო ზუსტი ცნობების
მოხუც დაძაბუნებულ გულში, იმ წარსულში, იმ ამბებში, უქონლობის გამო , არავინ იცოდა და უპირველესად ყოვლისა,
რომლებიც ჩემ დაბადებამდე დიდი ხნით ადრე მოხდა. არც მე ვიცოდი, თუ რისთვის დავბოგინობ ამქვეყნად. მამაჩემს
უფროსებისათვის მე ოჯახური ანარეკლი ვიყავი. ჩემს რომ ქონება დაეტოვებინა, ჩემი ბავშვობა სულ სხვაგვარად
ღვთითმოცემულ ბავშვობას იყენებდნენ, რათა იმად წარიმართებოდა, არ დავიწყებდი წერას, რადგან სულ სხვა
გამხდარიყვნენ, რაც სინამდვილეში იყვნენ. ვიყავი ამ ვიქნებოდი. მამული და სახლ-კარი ახლაგაზრდა მემკვიდრეს
გაჭირვებაში: იმ დროს, როდესაც მთელი მათი ცერემონიები თავისი საკუთარი პიროვნების ურყევ გამოსახულებად მიაჩნია.
იქითკენ იყო მიმართული, რათა დავერწმუნებინე, რომ არაფერია იგი დადის საკუთარ მიწაზე, ხელით ეხება საკუთარი
ამქვეყნად უმიზნო, რომ ყოველივეს უმცირესს და უდიდესს შუშაბანდის დაკუთხულ მინას, და მათ შეურყევლობაში თავისი
თავის ადგილი აქვს მიჩენილი სამყაროში, თვით ჩემი საკუთარი უკვდავი სულის რაობის ხედავს. ამ რამდენიმე დღის წინ
არსებობის აზრი ხელიდან მისხლტებოდა, ვგძნობდი, რომ გავიგონე, როგორ უყვიროდა რესტორნის პატრონის შვიდი წლის
ტყემალზე ვარ და მრცხვენოდა, რომ ამ მოწესრიგებულ ბიჭუნა მოლარე ქალს: „როდესაც მამა აქ არ არის, მე ვარ
სამყაროში გარიყულად ვარსებობ. პატრონი!“ აი, ვაჟკაცი! მის ასაკში მე არავისი პატრონი არ ვიყავი
მამა რომ მყოლოდა, იგი უზრუნველყოფდა ჩემთვის და არაფერი მებადა. იმ იშვიათ შემთხვევაში, როდესაც ცელქობას
ცრუ შეხედულებათა მყარ მარაგს; იგი შეიჭრებოდა ჩემს ვიწყებდი, დედა ჩურჩულით მტუქსავდა: „გონს მოდი, ჩვენსას
არსებაში, თავის უვიცობას ჩემს განსწავლულობად აქცევდა, ხომ არა ვართ!“ ჩვენ არასოდეს არ ვიყავით ჩვენსას: არც ლე
თავის გულღვარძლიანობას ჩემს ქედმაღლობად, მისი ახირება გოფის ქუჩაზე, არც შემდგომში, როდესაც დედა მეორედ
ჩემთვის კანონი გახდებოდა, იგი დამკვიდრდებოდა ჩემში, ეს გათხოვდა. მე ეს არ მტანჯავდა, რადგან ყველაფერს

მისრულებდნენ, მაგრამ ისევ აბსტრაქციად ვრჩებოდი. ერთი სნეული ბავშვი უნდა ყოფილიყო. მე ნამდვილად მისწრება
მემამულეს ამქვეყნიური სიკეთენი საკუთარი თავის ასახვად ვიყავი, ვინაიდან დაბადებისას კინაღამ გამოვესალმე
ეჩვენება, მე კი ისინი მიმითითებდნენ იმას, რაც ჩემში არ იყო: მე წუთისოფელს, თვალს მადევნებდნენ, მაჯას მისინჯავდნენ,
არ გამაჩნდა სიმტკიცე და მუდმივობა, მე არ ვიყავი მამაჩემის სიცხეს მიზომავდნენ, ენას მაყოფინებდნენ: „ვერ ხედავ, დღეს რა
საქმის გამგრძელებელი, მე არ ვიყავი საჭირო ფოლადის ფერმკრთალია!“ „ასეთი სინათლეა“, „გამხდრად მეჩვენება“, „კი,
დასამზადებლად: ერთი სიტყვით, არ მქონდა სული. მამა, მაგრამ გუშინ ავწონეთ!“ ამ მომაბეზრებელი
საუცხოო იქნებოდა საკუთარ სხეულთან თანხმობით მეთვალყურეობის ქვეშ, ჩემ თავს ნივთად, ქოთანში დარგულ
რომ მეცხოვრა. მაგრამ ჩემი სხეული და მე, უცნაური წყვილი ყვავილად მივიჩნევდი, ბოლოსდაბოლოს, ლოგინში მაწვენდნენ.
ვიყავით. ღარიბი ბავშვი არაფერს ეკითხება თავისთავს: სიცხისაგან ვიხუთებოდი, საბანქვეშ ვშუშდებოდი, ვეღარ
გაჭირვება და ავადმყოფობანი გამუდმებით აყენებენ მას ვარჩევდი რა მაწუხებდა, სხეული თუ მისი ავადმყოფობა და არ
ხორციელ ტანჯვას, ყოვლად გაუმართლებელი პირობები ვიცოდი რომელი მათგანია უფრო არასასურველი.
ამართლებენ მის არსებობას, შიმშილი, სიკვდილის მუდმივი ხუთშაბათობით ჩვენთან სადილად მოდიოდა პაპაჩემის
საშიშროებ, უმკვიდრებენ მას სიცოცხლის უფლებას: იგი თანამშრომელი ბატონი სიმონო. მე მშურდა ამ ქალიშვილივით
ცხოვრობს რათა არ მოკვდეს. მე-კი, არც იმდენად მდიდარი ლოყაწითელ ორმოცდაათი წლის კაცისა, რომელიც ულვაშებს
ვიყავი რომ ჩემი ბედისწერისა მჯეროდეს, არც იმდენად ღარიბი, იყენებდა და ქოჩორს იღებავდა: როდესაც ან-მარი საუბრის
რომ სურვილები აუცილებელ საჭიროებად მიმაჩნდეს. გასაბმელად შეეკითხებოდა ხოლმე ბახი თუ უყვარს, ანდა
სუფრასთან მე ვასრულებდი ჩემს მოვალეობას და ღმერთი - მოსწონს თუ არა ზღვა ან მთები, ტკბილსახსოვარია თუ არა
თუმცა იშვიათად მაინც, მანიჭებდა თავის მადლს - რაც მისთვის მშობლიური ქალაქი, იგი უცბად კი არ უპასუხებდა,
მდგომარეობდა იმაში, რომ მეჭამა და არ შემზიზღებოდა - ე.ი. ჯერ შინაგან მზერას მიაპყრობდა თავისი გემოვნების გრანიტულ
მადას მანიჭებდა. უფიქრელად ვსუნთქავდი, საჭმელს მასივს, საძიებელი პასუხის მიღებისთანავე თავის კანტურით
ვინელებდი, გარეთ გავდიოდი, ვცოცხლობდი, რადგან დავიწყე უდრტვინველი ხმით შეატყობინბდა დედა-ჩემს. ბედნიერი
სიცოცხლე, ჩემი სხეული - ჩემი ნაპატივები კომპანიონი, არ ადამიანია! - ვფიქრობდი. ალბათ ყოველ დილა აღტაცებული
მაწუხებდა არც ვნებათაღელვით და არც დაუდგრომლობით. იღვიძებს და რომელიღაც ამაღლებული წერტილიდან თვალს
მხოლოდ თუ უგუნებობა გამიჭიანურდებოდა, უფროსები მეტ მოავლებს ყველა საკუთარ სულიერ ქედებსა და მწვერვალებს,
გულისყურს იჩენდნენ. იმ ხანად, ყოველ პატივსაცემ ოჯახში საკუთარ ხეობებს, ტკბილად გააზმორებს და იტყვის

„ჭეშმარიტად ჩემია, ეს სულ მთლად მე ვარ, ბატონი სიმონო! ფრანგულად - მძიმე-მძიმედ, ძველებურად მაღალფარდოვნად
ცხადია, როდესაც მეკითხებოდნენ, მეც შემეძლო მეპასუხა, რა და ორატორიასავით საზეიმოდ. მე ხელიხელ მატარებდნენ და
მომწონს და რა არა, ამის დასაბუთებაც შემეძლო; მაგრამ იატაკს არც კი მაკარებდნენ. სწორედ იმ დროს გერმანელი
როდესაც მარტო ვიყავი, ვიბნეოდი: არამც თუ არ შემეძლო ჩემი რომანისტი ქალის მკლავებში რომ ვიგუდებოდი, პაპა-ჩემმა
არჩევანის კ ო ნ ს ტ ა ტ ი რ ე ბ ა, უნდა მომეძებნა, თუ რა მომწონს, თავისი დიდების მწვერვალიდან წარმოსთქვა განჩინება,
გამომეფხიზლებინა ჩემი გემოვნება, სული ჩამებერა მისთვის; რომელმაც შიგ გულში დამკოდა: „აქ ვიღაცა გვაკლია: ბატონი
ისიც კი არ ვიცოდი, რა მირჩევნია ძროხის სუკი თუ შემწვარი სიმონოა ნამდვილად!“ მე დავუძვერი რომანისტი ქალის
ხბო. რას არ დავთმობდი იმისთვის, რომ ჩემში მკლავებს და სადღაც კუთხეში მივიმალე, ჩემთვის სტუმრები
დამკვიდრებულიყო მთა-გორიანი პეიზაჟი, კლდესავით აღარ არსებობდნენ. მოყაყანე ხალხის წრეში უეცრად ვიხილე
უდრეკი წინასწარ შექმნილი აზრების ქიმებით. როდესაც სვეტი: ეს სვეტი ბატონი სიმონო გახლდათ, ის ბატონი სიმონო,
ქალბატონი პიკარი ფრიადი ტაქტით მოიხმარდა ხოლმე მოდაში რომელიც აქ არ იყო. მისმა სასწაულებრივმა მოუსვლელობამ
შემოსულ სიტყვას და პაპაჩემის შესახებ ამბობდა: „შარლი ფერი უცვალა. ინსტიტუტის ზეიმზე მრავალნი არ
მშვენიერი არსებაა“, ანდა „ამ არსებებისა არაფერი გამეგება“, მე გამოცხადდნენ: ზოგი მოწაფე ავად იყო, ზოგმა სხვადასხვა
ვგრძნობდი, რომ განწირული ვარ და საშველი არაა. მიზეზით დაპატიჟებას თავი აარიდა, მაგრამ ყოველივე ეს
ლუქსემბურგის ბაღის გზებზე მოყრილი კენჭები, ბატონი შემთხვევითი და არა ყურადსაღები ფაქტი გახლდათ. აქ აკლდა
სიმონო, წაბლის ხეები, კარლემამი - ყოველივე ეს არსებებია. მე მხოლოდ ბატონი სიმონო. საკმარისი გახდა მისი სახელი
კი - არა : ჩემში არ იყო არც უძრაობა, არც სიღრმე და არც ეხსენებინათ, რომ ეს ხალხით სავსე დარბაზი დანასავით
შეუვალობა. მე არაფერი არ ვიყავი - რაღაც წარუხოცელი და გაჰკვეთა სიცარიელემ. ამან შემზარა: თურმე ყოველ ადამიანს
გამჭვირვალე. უსაზღვრო შურით აღვივსე მას შემდეგ, რაც შეიძლება საკუთარი ადგილი ჰქონდეს მიკუთვნებული.
გავიგე, რომ ბატონი სიმონო, ეს მონუმენტი, ეს მონოლითური საკუთარი ადგილი: იგი, თითქოს უხილავი საშოდან,
ბლოკი, ყოველივე სიკეთესთან ერთად, ქვეყანას ესაჭიროება. საყოველთაო მოლოდინის უფსკრულიდან კვლავ ევლინება ამ
დღესასწაული იყო: ახალი ენების ინსტიტუტში ქვეყანას, თუმცა მოულოდნელად მიწა რომ გამსკდარიყო და
დიდძალ ხალხს მოეყარა თავი და გზის ნათურების მთრთოლავ გამოჩენილიყო ბატონი სიმონო და თუნდაც ქალები რომ
სინათლეზე ტაშით აჯილდოვებდნენ დედაჩემს, რომელიც მიჭრილიყვნენ მასთან ხელზე სამთხვევად, მე
შოპენს უკრავდა. პაპაჩემის ბრძანებით, ყველანი ლაპარაკობდნენ გამოვფხიზლდებოდი. ადამიანის ხორციელი არსებობა

გულგრილობას იწვევს. უბიწო, უარყოფითი სიდიდის ვიყავი ყოველივე დამეთმო, რათა მომესმინა საარაკო რამ ხმა.
სიწმინდემდე დაყვანილი ბატონ სიმონოს ბრილიანტის რომელიც ჩემ გულში ააჟღერებდა სიტყვებს: „ამ პატარა სარტრმა
უკუმშვადი გამჭვირვალება გააჩნდა. და, რადგან წილად მხვდა იცის თავისი საქმე. ის რომ გაქრეს, საფრანგეთმა არც კი უწყის
ყოველ მოცემულ წუთში სრულიად გარკვეულ ადამიანთა შორის თუ რამდენს დაკარგავს“. ბურჟუაზიული ბავშვობა წამიერ
და დედამიწის სრულიად გარკვეულ ადგილას ყოფნა და ცოდნა მარადიულობაში ცოცხლობს ე. ი. უმოქმედოა. მე მსურდა
იმისა, რომ მე აქ ზედმეტი ვარ, სწორედ ამიტომ, მე მომინდა დაუყოვნებლივ, ოდითგანვე და სამარადისოდ გავმხდარიყავი
ყველა სხვა ადამიანს, დედამიწის ყველა სხვა ადგილას მე ატლანტი, მე ვერც კი წარმომედგინა, რომ საჭიროა გაისარჯო,
ვაკლდე, როგორც წყალი, როგორც პური, როგორც ჰაერი. რათა ატლანტად იქცე. მე მსურდა უზენაესი განჩინება,
ეს გამოუთქმელი სურვილი გამუდმებით ზედ პირზე ბრძანებულება, რომელიც ჩემ უფლებებს დაამკვიდრებდა.
მქონდა მომდგარი, შარლ შვეიცერი ყველაფერში ხედავდა იმ მაგრამ სად იყვნენ ის კანონმდებლები? უფროსების
სიმწარის დაოკების საჭიროებას, რომელიც, სანამ პაპაჩემი ავტორიტეტი მათმა ტაკიმასხარაობამ შეარყია; ეს მსაჯულები მე
ცოცხალი იყო, არასოდეს არ დამდგარა ჩემს წინაშე და რომლის უარვყავი, სხვა კი არსად ჩანდა.
გაგებას მე მხოლოდ ახლა ვიწყებ. ცარგვალი ყველა მისი რეტდასხმული ჭია, რომელსაც არავითარი აზრი და
კოლეგების საზიდი იყო. ამ ატლანტოსთა შორის იყვნენ მიზანი არ გააჩნდა, რომელიც არც თავისთვის უქნია ღმერთს და
გრამატიკოსნი, ფილოლოგები, ლინგვისტები, ბატონი ლიონკანი არც სხვისთვის, თავშესაფარს ოჯახურ კომედიაში ვეძებდი;
და „პედაგოგიური მიმოხილვის“ მთავარი რედაქტორი. მათ სირბილსა და გაძრომა-გამოძრომაში ვიყავი, ერთი ტყუილიდან
შესახებ პაპაჩემი ლაპარაკობდა დამრგვალებულად, მეორე ტყუილისაკენ დავნავარდობდი, გავურბოდი ჩემს
სენტენციურად, რათა ჩვენ სავსებით გაგვეგო მათი არაფრის მაქნის სხეულს და მის უსუსურ გულახდილობას.
მნიშვნელობა: „ლიონ-კანმა იცის თავისი საქმე. მისი ადგილი როდესაც აბზრიალებული ჩიკორი დაბრკოლებას ხვდებოდა და
აკადემიაშია“. ან კიდევ: „შურესი ბერდება. იმედია, რომ არც და ჩერდებოდა, პატარა კომედიანტი იბნეოდა და შტერდებოდა.
ისეთი სულელები არიან, რომ დათანხმდნენ მის გადადგომას. მეგობრებმა უთხრეს დედაჩემს, რომ მათ დაღონებულსა და
ფაკულტეტმა არც იცის, თუ რამდენს დაკარგავს“. ოცნებაში წასულს მომისწრეს. დედამ სიცილით გულში ჩამიკრა:
გარშემორტყმული ამ შეუცვლელი მოხუცებით, რომლებიც ეს-ეს „ყოველთვის ასეთი მხიარული ხარ, სულ მღერი და ნეტა რას
არის უნდა წარიგავონ პირისაგან მიწისა და ჩააგდონ ევროპა უჩივი? ყველაფერი გვაქვს, რაც კი მოგესურვება“. დედა მართალი
საგონებელში და, შეიძლება, ბარბაროსობაშიც-კი, მე მზად

იყო: განებივრებული ბავშვი არ ნაღვლობს. იგი მოიწყენს ხოლმე, დედაჩემი მივიდნენ, რომ მოენახულებიათ ქალბატონი
როგორც მეფე, როგორც ძაღლი. დიუპონი და მისი შვილი, კომპოზიტორი, რომელსაც გაბრიელი
მე ძაღლი ვარ. ვამთქნარებ, ცრემლები ჩამომდის, მე ერქვა. მე აგარაკის ბაღში ვთამაშობდი. შეშინებული ვიყავი,
ვგრძნობ, როგორ მდის ცრემლი. მე ხე ვარ, ქარი ეხება ჩემს რადგან მითხრეს, გაბრიელი ავადაა და კვდებაო. მე უხალისოდ
ტოტებს და ოდნავ არხევს მათ. მე ბუზი ვარ, დავცოცავ შუშაზე, ვთამაშობდი ცხენობანას და სახლის გარშემო დავაჭენებდი.
ვსხლტები და ისევ ვიწყებ ცოცვას. ხანდახან ვგრძნობ მიმავალი უცებ ბნელი ორმო შევნიშნე - სარდაფი, რომელიც ვიღაცას
დროის ალერსს, ხან კი უფრო ხშირად, ვგრძნობ, რომ დრო არ გაეღო. არ ვიცი საიდან წარმომიდგა მთელი სიცხადით
მოძრაობს, მთრთოლვარე წუთები ცვივიან, მფარავენ და მარტოობის საშინელება: ზარდაცემული მოვტრიალდი,
მასამარებენ და დაუსრულებელ აგონიას განიცდიან; ისინი თავდავიწყებით დავიწყე სიმღერა და მოვკურცხლე. იმ ხანებში
დაჭკნენ, მაგრამ ჯერ ცოცხლობენ, მათ ჰგვიან, მათ სანაცვალოდ ყოველ ღამე, დავწვებოდი თუ არა, ველოდი სიკვდილთან
მოდიან სხვა, ჯერ ნორჩი, მაგრამ ასეთივე ამაონი; ამ შეხვედრას. ამას მთელი რიტუალი ახლდა: უნდა მარცხენა
საზიზღრობას ბედნიერება ეწოდება; დედაჩემი ჩამჩიჩინებს, რომ გვერდზე დავწოლილიყავი პირით საწოლებს შუა
მე ყველაზე ბედნიერი ბავშვი ვარ ამქვეყნად. როგორ არ გასასვლელისაკენ. აკანკალებული ველოდი და ისიც
დავუჯერო, ეს ხ ო მ ს ი მ ა რ თ ლ ე ა? ჩემს მარტოობაზე მეახლებოდა, ცელით შეიარაღებული ფრიად ჩვეულებრივი
არასოდეს არ ვფიქრობ: ჯერ ერთი იმიტომ, რომ არ ვიცი, სიტყვა, ჩონჩხი. ამის შემდეგ ნება მქონდა, გადავბრუნებულიყავი
რომელიც ამას აღნიშნავს, და თანაც მე მას ვერ ვამჩნევ: მარჯვენა გვერდზე. იგი მიდიოდა და შემეძლო მშვიდად
ყოველთვის ხალხში ვარ. მაგრამ ეს ჩემი ცხოვრების ძარღვია, დაძინება. დღისით ვცნობდი ხოლმე მას სრულიად სხვადასხვა
ჩემი სიამოვნების ჩონჩხი, ჩემი ფიქრების სისხლი და ხორცი. ნიღაბამოფარებულს: დედა „ტყის მეფის“ სიმღერას დაიწყებდა
ხუთი წლისამ ვიხილე სიკვდილი: იგი მიდარაჯებდა, და მე ყურებს ვიხშობდი. წავიკითხე ლაფონტენის იგავარაკი
საღამოობით დაეხეტებოდა აივანზე და სიფათით ფანჯრის მინას „ლოთი და მისი ცოლი“ და ნახევარი წლის განმავლობაში იგავ-
ეკვროდა, მე ვხედავდი მას, მაგრამ თქმას ვერ ვბედავდი. არაკების წიგნი აღარ გადამიშლია. ის საზიზღარი არსება კი
ერთხელ ვოლტერის სანაპიროზე შეგვხვდა - შავებში ჩაცმული, აბუჩად მიგდებდა: ჩაიმალებოდა მერიმეს წიგნში და
შეშლილი დიდი დედაბერი, რომელმაც, როცა გვერდზე ჩამიარა, მიდარაჯებდა, როდის წავიკითხავ „ილის ვენერას“, რომ ყელში
წაიბუტბუტა: „ამ ბავშვს ახლავე ჯიბეში ჩავისვამ“. მეორედ მეტაკოს. მაგრამ არც დასაფლავებისა და არც საფლავის არ
ორმოს სახით გამომეცხადა: ეს მოხდა არკაშონში; კარლემამი და მეშინოდა. სწორედ იმ ხანებში ავად გახდა და გარდაიცვალა

დიდედაჩემი სარტრი. დედაჩემს და მე დეპეშით გამოგვიძახეს. ადამიანები ხედავენ მას, როდესაც ჭკუაზე იშლებიან. სიკვდილი
ჩავედით ტივიეში და ცოცხალს მოვუსწარით. ამჯობინეს უაღრესად შეშლას და შეშლილობაში გათქვეფას ნიშნავს.
მოვეშორებინე იმ ადგილიდან, სადაც ბებია ესალმებოდა მუდმივ შიშში ვცხოვრობდი. ეს კი ნამდვილი ნერვოზი იყო.
ხანგრძლივსა და უბედურ სიცოცხლეს; ოჯახის მეგობრებმა როდესაც მიზეზს ვეძებ, ასე მესახება: ჩემთვის, განებივრებული
მომაშორეს იქაურობას, შემიკედლეს, გასართობად მომცეს ბავშვისა და ზეგარდმო საბოძვარისათვის, ჩემივე სრული
გარემოების შესაფერისი სათამაშოები, ჭკუის სასწავლებელი და უმაქნისობა აშკარა იყო, მით უფრო, რომ ოჯახში აიკვიატეს და
მოსაწყენი. ვთამაშობდი, ვკითხულობდი, ძალ-ღონეს არ მოიგონეს, რომ მე აუცილებელ საჭიროებას წარმოვადგენ.
ვზოგავდი, რათა სამაგალითოდ სევდიანი ვყოფილიყავი, მაგრამ ვგრძნობდი, რომ ზედმეტი ვარ და, მაშასადამე, უნდა მოვისპო.
არაფერს არ განვიცდიდი. სიკვდილი იქ არ იყო. გარდაცვალება დაღუპვის მუდმივ მოლოდინში მყოფი მილეული ყლორტი
არ ნიშნავდა სიკვდილს, ამ დედაბრის საფლავის ქვად ვიყავი. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, განწირული ვიყავი, განაჩენის
გარდასახვა უსიამოვნო როდი იყო ჩემთვის. აქ ეს ფერისცვალება სისრულეში მოყვანა ყოველ წამს შეეძლოთ. მე
იყო, ყოფიერებასთან შერწყმა, ყოველივე ისე მიმდინარეობდა, მე ვეწინააღმდეგებოდი ამას, რაც ძალა და ღონე მქონდა, არა
რომ უცებ გარდავქმნილიყავ და საზეიმოდ ბატონ სიმონოდ იმიტომ, რომ ჩემს არსებობას ფასს ვდებდი, პირიქით, სწორედ
ვქცეულიყავ. ამის გამო მე ყოველთვის მიყვარდა და ახლაც იმიტომ, რომ იგი არაფრად მიმაჩნდა: რაც უფრო უაზროა
მიყვარს იტალიურო სასაფლაოები: მგლოვიარე საფლავის ქვა, სიცოცხლე, მით უფრო აუტანელია სიკვდილი.
ადამიანის უცნაურ ხატებას რომ ჰგავს და ზედ მედალიონი ღმერთი დამიფარავდა განსაცდელისაგან: თავს მის მიერ
ფოტოგრაფიული სურათით, რომელიც გვაგონებს იმას, თუ ხელმოწერილ შედევრად ვიგრძნობდი, დარწმუნებული
როგორ გამოიყურებოდა ადამიანის თავდაპირველი მიწიერი ვიქნებოდი, რომ მსოფლიო კონცერტში წამყვანი როლი მაქვს
არსი. შვიდი წლისა რომ ვიყავი, ნამდვილ, ცხვირპაჭუა მიკუთვნებული და მოთმინებით დაველოდებოდი, როდის
სიკვდილს ყველგან ვხვდებოდი; აქ კი, სასაფლაოზე, არასოდეს კეთილინებებდა, გამომიცხადებდა თავის განზრახვას და
არ შემხვედრია. რა იყო ეს სიკვდილი? ცოცხალი არსება და დამიდასტურებდა, რომ მე აუცილებლად საჭირო ვარ. მე
საშინელება. ეს არსება გადარეული იყო, ხოლო საშინელება ასე წინათვგრძნობდი რელიგიას, მისი იმედი მქონდა, იგი
წარმომედგინა: დღისით, მზისით, დედამიწა შეიძლება გასკდეს, მომანიჭებდა განკურნებას. ჩემთვის რწმენის უარი რომ ეთქვათ,
ქვესკნელმა ხახა დააღოს და სადაც კი მომიხელთებს, შთანმთქას. მე თვითონ გამოვიგონებდი მას. მაგრამ უარი არ უთქვამთ:
ამქვეყნიურ ამბებს საზარელი უკუღმა პირი გააჩნიათ. კათოლიკურ რწმენაში გაზრდილმა, მე ვირწმუნე რომ

ყოვლისშემძლემ შემქმნა თავისივე სადიდებლად: ეს კი ყველა ყოველგვარი ტაბუთი და თავისივე ნებით კარგავს ეკლესიაში
ჩემ იმედებს აღემატებოდა. მაგრამ, ამასობაში, იმ გამოწკეპილ მუხლის მოდრეკის, თავის ქალიშვილებისათვის ჯვარის
ღმერთში, რომელსაც მასწავლიდნენ, მე ვერ ვცნობდი იმ დაწერის ანდა ტირილით გულის მოჯერების უფლებას და თავს
ღმერთს, რომელიც ჩემს სულს სწყუროდა: მე მჭირდებოდა ვალდებულად ხდის საკუთარი დებულებების
შემოქმედი, მე კი უზენაეს მფარველს მთავაზობდნენ. ეს გასამართლებლად პატიოსან ცხოვრებას მიმართოს და ისეთივე
ორსახეობა იყო ერთი ღვთაებისა, მაგრამ მე ხომ არ ვიცოდი; თავგამოდებით ამბობს უარს თავის ბედნიერებასა და სულის
გულგრილად ვემსახურებოდი ფარისეველთა კერპს, და სიმშვიდეზე, რომ სიკვდილის ჟამს ნუგეშს უარყოფს; მანიაკი
ოფიციალურმა დოქტრინამ საკუთარი რწმენის ძიების იყო, იმდენად გაგიჟებული ღმერთზე, რომ ყველგან მის
ყოველგვარი სურვილი მომისპო. ესეც იღბალია! არარსებობას ხედავდა და ხმას ვერ ამოიღებდა უიმისოდ, რომ
მიმნდობელობამ და მწუხარებამ ჩემი სული აქცია ნიადაგად, მისი სახელი არ ეხსენებინა, მოკლედ, ეს ბატონი გახლდათ,
რომელშიაც რწმენის თესლი მშვენივრად აღმოცენდებოდა და რომელსაც რელიგიური მრწამსი ჰქონდა. მორწმუნეებს ასეთი არ
რომ არ მომხდარიყო ის გაუგებრობა, ბერად შევდგებოდი. გააჩნდათ. თავისი არსებობის ორიათასი წლის განმავლობაში
მაგრამ ჩემს ოჯახს შეეხო თანდათანი განქრისტიანების პროცესი, ქრისტიანული ჭეშმარიტებანი უეჭველნი გახდნენ, ისინი
რომელიც მაღალ წარჩინებული ვოლტერიანული ბურჟუაზიის ყველასათვის მისაწვდომნი იყვნენ, დაწესდა, რომ ისინი
წრეში ჩაისახა და ერთი საუკუნის განმავლობაში საზოგადოების ნახევრად დაბნელებულ ეკლესიაში ხუცესის თვალებიდან
ყველა წევრს მოედო: რწმენა რომ საყოველთაოდ არ გამოკრთოდნენ, და ანათებდნენ სულებს, მაგრამ სრულიად არ
შესუსტებულიყო, პროვინციელი კათოლიკე ქალიშვილი ლუიზა იყო საჭირო, რომ ვინმეს მათთვის პასუხისმგებლობა ეკისრა,
გიემენი ჯერ გაიპრანჭებოდა, სანამ ლუთერანელს გაჰყვებოდა საყოველთაო საკუთრებას შეადგენდნენ. კარგ საზოგადოებას,
ცოლად. ბუნებრივია, თუ ყველა ჩვენიანი მორწმუნე იყო: ამას რაც გინდათ სთქვით, მაგრამ ღმერთი სწამდა, რა მომთმენი იყო
წესიერება მოთხოვდა. კომბის მმართველობის შემდგომ ხანებში რელიგია, რა ხელსაყრელი: ქრისტიანს უფლება ჰქონდა წირვას
შვიდი თუ რვა წლის განმავლობაში გაცხადებული ურწმუნოება არ დასწრებოდა, შვილებისათვის კი საეკლესიო წესით ჯვარი
ჯერ კიდევ გამოიყურებოდა, როგორც ურცხვობა და დაეწერა, გაღიმებოდა სენ-სულპისის საბაზრო ღვთისმოსავ
აღვირახსნილობა: ათეისტი უცნაური ახირებული ადამიანი იყო, სურათების გამო და ცრემლი ეღვარა ლოენგრინის საქორწინო
რომელსაც სადილად არ პატიჟებენ იმის შიშით, რომ „არ მარშის მოსმენის დროს. მას არც სამაგალითო ცხოვრება
აურიოს“, ფანატიკოსი, რომელიც სიცოცხლეს იმწარებს მოეთხოვებოდა. არც სასოწარკვეთილი სიკვდილი და

კრემაციასაც არავინ სთხოვდა. ჩვენს წრეში, ჩვენს ოჯახში, რწმენა არ გამაჩნდა და გაჭირვების მოწოდებად აღიარება არაფრად
მხოლოდ და მხოლოდ მაღალფარდოვანი სახელწოდება იყო მიღირდა. მისტიციზმი მიუსაფარი ადამიანებისათვის და
ფრანგული უწყინარი თავისუფლებისა. სხვასავით მეც ზედმეტად ჩარიცხული ბავშვებისათვისაა შექმნილი: ჩემს
მომნათლეს, რათა უზრუნველეყოთ ჩემთვის თავისუფლება, დასაღუპავად საკმარისი იყო რელიგია სხვა მხრიდან
ნათლობაზე რომ უარი ეთქვათ, ახლობლები ჩათვლიდნენ, რომ დაენახვებინათ და მაშინ უკვე საშიში გახდებოდა წმინდანობაში
ჩემს სულს ძალდატანება მიაყენეს; კათოლიკედ დაწერილი, მე არ გადავვარდნილიყავ, მაგრამ პაპაჩემმა სამუდამოდ ამიცრუა
თავისუფალი და ნორმალური ვიყავი: „შემდგომში, რასაც უნდა, გული რელიგიაზე, რომელიც მე მისი თვალით ვიხილე და
იმას იზამს“, - ამბობდნენ ნათესავები. იმხანად ითვლებოდა, რომ ამგვარმა განუსჯელმა აღიარებამ უხამსი აღტყინება შემაზიზღა,
რწმენის მოპოვება უფრო ძნელია, ვიდრე მისი დაკარგვა. ხოლო ხორციელისადმი სადისტურმა მძულვარებამ შემაშინა.
შარლ შვეიცერი იმდენად დიდი კომედიანტი იყო, რომ წმინდანთა ახირებულ ნამოქმედარში არცთუ მეტი აზრი იყო,
დიდ მაყურებელს საჭიროებდა, მაგრამ ღმერთი იშვიათად ვიდრე იმ ინგლისელის საქციელში, რომელიც გაუხდელად,
ახსენდებოდა, ალბათ, მხოლოდ გაჭირვების ჟამს. სმოკინგიანად ჩავიდა ზღვაში საბანაოდ. ამ ამბების გაგონებაზე
დარწმუნებული იყო, რომ სიკვდილის ჟამს ჰპოვებდა მას და ბებიაჩემი ვითომდა აღშფოთდებოდა ხოლმე, თავის მეუღლეს
თავის ცხოვრებაში არ რევდა. კერძო ცხოვრებაში იგი ჩვენს მიერ „ურჯულოსა“ და „ჰუგენოტს“ ეძახდა, თითებზედაც დაკრავდა
დაკარგული პროვინციებისა და თავისი ანტიპაპისტი ძმების ხელს, მაგრამ მისი შემნდობი ღიმილი მაშინვე თვალს ამიხელდა
მხიარულების ერთგული იყო და არ გამოტოვებდა შემთხვევას, ხოლმე; მას არაფრისა არა სწამდა, და მხოლოდ სკეპტიციზმი თუ
რომ არ დაეცინა კათოლიკობისათვის: ლუთერისა არ იყოს, უშლიდა ხელს ათეისტი გამხდარიყო. დედაჩემს ამ საქმეში
უყვარდა სუფრასთან ხუმრობა. ყველაზე მეტად ქალაქ ლურდს ჩარევისა ერიდებოდა, მას თავისი „საკუთარი“ ღმერთი სწამდა,
იგდებდა სასაცილოდ: ბერნადეტას ქალი უნახავს, რომელიც რომლისგანაც არაფერს არ თხოულობდა, გარდა იდუმალი
„პერანგს იცვლიდა“. დამბლადაცემული ემბაზში ჩაასვენეს, ნუგეშისა. ნაკლები სიმრავლით ეს პაექრობა ჩემს გუნებაშიაც
ხოლო, როცა ამოიყვანეს, „ორივე თვალი აეხილა“. პაპა ჰყვებოდა გრძელდებოდა: ჩემი მეორე „მე“, ჩემი შავებში გამოწყობილი ძმა,
წმინდანთა ცხოვრებას - ტილიანი წმინდა ლავროსისა და წმინდა უხალისოდ ეკამათებოდა სარწმუნოების დებულებებს; მე
ალაკოკისა, რომელიც ლოკავდა ავადმყოფთა განავალს. მისმა კათოლიკეც ვიყავი და პროტესტანტიც, ჩემში შეერთებული იყო
ავყიობამ კარგი სამსახური გამიწია; ამქვეყნიურ სიკეთეთაგან კრიტიკული გონებაც და მორჩილების სულიც: სარწმუნოების
განრიგება მით უფრო ადვილი იყო ჩემთვის, რამდენადაც ისინი დოგმათა შეჯახებამ კი არ მაქცია ურწმუნოდ, არამედ პაპისა და

ბებიაჩემის სრულმა გულგრილობამ ამ ბრძოლის მიამრთ. მაგრამ ჩემს თვალებში, ხომ არ გაიკვლია პაპიზმმა გზა ჩემი გულისაკენ,
მაინც მწამდა: პერანგის ამარა, ლოგინზე მუხლმოდრეკილი და თანაც ჩემი გამასხარავებით ერთობოდა. ასეთ ორჭოფულ
ხელაპყრობილი ყოველდღე ვლოცულობდი ხელდაკრეფილი, მდგომარეობას ექვს თვეზე მეტ ხანს არ გაუტანია. ერთხელ მე
თუმც ყოველდღე სულ ნაკლებსა და ნაკლებს ვფიქრობდი მივართვი ოსტატს თხზულება ქრისტეს წამების შესახებ,
კეთილი ღმერთის შესახებ. ხუთშაბათობით დედას დავყავდი რომელმაც ჩემი ოჯახი აღტაცებაში მოიყვანა, ისე რომ დედაჩემმა
აბატ დიბილდოს სასწავლებელში, სადაც სხვა, ჩემთვის უცნობ საკუთარი ხელით გადაწერა კიდევაც. მაგრამ მხოლოდ
ბავშვებთან ერთად, საღვთო რჯულის კურსს გავდიოდი. ვერცხლის მედალი მაღირსეს. გული გამიტყდა და დავგმე
პაპაჩემის წყალობით მე ეს კათოლიკე მღვდლები უცნაურ უფალი. ჯერ ავადმყოფობის, მერე არდადეგების გამო შევწყვიტე
ცხოველებად მეჩვენებოდნენ; ისინი ანაფორისა და უცოლოების აბატ დიბილდოს გაკვეთილებზე სიარული; ხოლო სწავლა რომ
გამო გაცილებით უფრო უცხონი იყვნენ, ვიდრე პასტორები. დაიწყო, მის სკოლაში სიარულზე უარი ვთქვი. კიდევ მრავალი
შარლ შვეიცერი პირადად იცნობდა აბატ დიბილდოს და პატივსა წლის განმავლობაში ყოვლისშემძლესთან ოფიციალური
სცემდა, - „რიგიანი კაციაო!“ - ამბობდა, მაგრამ პაპაჩემის დამოკიდებულება არ შემიწყვეტია, მაგრამ კერძო ცხოვრებაში
ანტიკლერიკალობა იმდენად აშკარა იყო, რომ სკოლის ჭიშკარს ჩვენ უკვე აღარ შევხვედრივართ. მხოლოდ ერთხელ ვიგრძენ,
რომ შევაღებდი, ასე მეგონა მტრის ბანაკში მოვხვდი-მეთქი. მე თითქოს იგი არსებობს. ასანთით ვთამაშობდი და პატარა ნოხი
თვითონ მღვდლები არა მძულდა: ჩემთან საუბრის დროს მათ დავწვი; ვცდილობდი, დამეფარა ჩემი დანაშაული, როდესაც
სიამემოსხურებულ სახეებზე აისახებოდა ხოლმე ალერსიანი უეცრად ღმერთმა დამინახა. მე ვიგრძენი მისი მზერა თავის
კეთილგანწყობა და განრინება ამაქვეყნიური საქმეებისაგან - ქალის შიგნით და ჩემს ხელებზე ავწრიალდი სააბაზანო ოთახში,
ყოველივე ის, რასაც მე ვაფასებდი, განსაუთრებით კი - შევძრწუნდი, ისე სააშკარაოზე ვიყავი, როგორც ცოცხალი
ქალბატონ პიკარსა და სხვა ხანდაზმულ მანდილოსნებში, მიზანი. აღშფოთებამ მიხსნა: გამაცოფა მისმა ესოდენ უხეშმა
რომლებიც მეგობრობდნენ დედაჩემს და მასთან მუსიკის მოურიდებლობამ და მკრეხელობა გადავწყვიტე: პაპაჩემივით
დაკვრით ერთობოდნენ, მაგრამ ჩემში პაპაჩემის სიძულვილი ვბურდღუნებდი: „ეშმაკმა წაიღოს: ეშმაკმა დალახვროს, ეშმაკმა
ღვიოდა; მას პირველს დაებადა აზრი, რომ მისი მეგობრისათვის, წაიღოს“. ამის შემდეგ მას ჩემთვის აღარ შეუხედია.
აბატისათვის მივებარებინე, მაგრამ ამასთანავე იგი შეწუხებული მე გიამბეთ ჩემი განუხორციელებელი მოწოდების
ადევნებდა თვალს პატარა კათოლიკეს, როდესაც იგი ოთხშაბათ ამბავი. ღმერთი მჭირდებოდა, მომცეს და ვიწამე ისე, ვერც კი
საღამოობით სახლში მოჰყვებოდა და ცდილობდა ამოეკითხა მივხვდი, რომ სწორედ მას ვეძებდი. მან ვერ გაიდგა ფესვები ჩემს

გულში, ერთხანს ცოცხლობდა ჩემში, შემდეგ კი ჩაკვდა. დღეს გვქონდა ჩვეულებად ყოველდღე და ყველაფერში. აპენდიციტის
როდესაც მის გამო მეკითხებიან, მე მეცინება ისე, როგორც იმ ოპერაცია რომ უნდა გაეკეთებინათ ჩემთვის, დედას სიტყვა არ
ბებერ მუსუსს, ყოფილი მზეთუნახავი რომ შეხვდა: „ამ შეცდომას ამოუღია კარლთან, რათა დაეცვა იგი ღელვისაგან, რომელსაც
ხელი რომ არ შეეშალა, გაუგებრობას რომ არ ჰქონოდა ადგილი, იგი ნამდვილად არ განიცდიდა. ბიძაჩემმა ოგიუსტმა ფული
ეს უბედური შემთხვევა რომ არ ყოფილიყო, ჩვენს შორის მოგვცა, ჩვენ საიდუმლოდ გავიპარეთ არკაშონიდან და
შეიძლება რამე მომხდარიყო“. კარბევუას კლინიკას შევაფარეთ თავი. ოპერაციის შემდეგ, მეორე
მაგრამ, არაფერი არ მომხდარა. ამასობაში ჩემი საქმე სულ დღეს, ოგიუსტი მოვიდა პაპაჩემის სანახავად და ისეთი
უკან და უკან წავიდა. პაპას ჩემი გრძელი თმა აბრაზებდა. „ბიჭი გამტკნარი და საზეიმო ხმით მოახსენა: „სასიამოვნო ამბის
გვყავს, ეუბნებოდა იგი დედაჩემს, და გოგოდ გინდა აქციო. არ სათქმელად ვარ მოსულიო“, პაპა მოტყუვდა: „რაო, ისევ ცოლს
მინდა, რომ ჩემი შვილიშვილი დოყლაპია გამოვიდეს“. ან-მარი ირთავ!“ „არა, ღიმილით უპასუხა ბიძაჩემმა, მაგრამ ყველაფერმა
არ სთმობდა; მეგონა, მას მართლა უნდოდა, რომ გოგო შესანიშნავად ჩაიარა“, „რა, ყველაფერმა“ და ა. შ. და სხვ. მოკლედ,
ვყოფილიყავ. რა ბედნიერი იქნებოდა, ამ გოგოში თავისი თეატრალური ეფექტები ჩვენთან დიდ გასავალში იყო და მეც
უსიხარულო ბავშვობა რომ გაეცოცხლებინა და ბედნიერად მწყალობელი თვალით შევცქეროდი, როგორ სხლტებოდა ჩემი
ექცია იგი. მაგრამ ზეცამ არ შეავრდომა მისი ვედრება და კულულები კისერზე შემოხვეულ თეთრ პირსახოცზე, და
დედაჩემმა სხვა გზა გამონახა: ანგელოზების მსგავსად ჩემი სქესი უმალვე როგორღაც ფერდაკარგული ეცემოდა იატაკზე.
გაურკვეველი დარჩება, მაგრამ რაღაც ქალური კი დაემჩნევა. გამარჯვებული და გადახოტრილი დავბრუნდი შინ. გაისმა
დედაჩემი ალერსიანი ქალი იყო და მეც ალერსიანობას მიმაჩვია, წამოძახილები, მაგრამ ხვევნა-კოცნა არ მოჰყვა. დედაჩემი
მარტოობაში კი თავაწყვეტილ თამაშზე გული ამიცრუა. შვიდი ჩაიკეტა თავის ოთახში რათა ეტირა: მისი გოგონა შეცვალეს და
წლისა რომ ვიყავი, ერთხელ პაპაჩემის მოთმინების ფიალა აივსო, ბიჭი მოუყვანეს. მაგრამ მთავარი სხვა იყო. სანამ თავზე ხუჭუჭა
ხელი მომკიდა, მითხრა, რომ სასეირნოდ მივყავდი. მაგრამ თმა მქონდა, დედაჩემს შეეძლო თავისთავისათვის დაეფარა ჩემი
მოვუარეთ თუ არა სახლის კუთხეს, ხელი მკრა და სადალაქოში აშკარა სიმახინჯე. ახლა, როდესაც ჩემ მარჯვენა თვალს უკვე
შემაგდო. თანაც დააყოლა „დედაშენს სიურპრიზი უნდა ლიბრი ფარავდა, იგი იძულებული გახდა პირისპირ შეეხედა
მოვუწყოთ“. სიურპრიზები მიყვარდა. რა გამოლევდა ამ სინამდვილისათვის. პაპაჩემი თვითონაც შეცბუნდა: მას მისი
სახუმარო ჩურჩულს, მოულოდნელ საჩუქრებს, საიდუმლოების თვალის ჩინი ანდეს, მან კი გომბეშო მოიყვანა სახლში: ეს ხომ
თეატრალურ გამომჟღავნებას და შემდგომ ხვევნა-კოცნას. ასე ძირს უთხრიდა მის მომავალ ხიბლვასა და აღტაცებას. მამს

გაეცინა და მხოლოდ ესღა სთქვა: „ბარემ, თითონაც არ უხარია, რეპეტიციებზე მეუბნებოდნენ რომ ჩინებულიაო, რაც
დახეთ, როგორ მოიკრუნჩხა“. სრულიადაც არ მიკვირდა. წარმოდგენა ბაღში გაიმართა; სცენა
ან-მარის სიკეთემ არ ათქმევინა ჩემთვის თავისი ჭანჭყატას ბუჩქებითა და ოტელის კედლით იყო
მწუხარების მიზეზი. თორმეტ წლამდე არც გამიგია, გავიგე-კი შემოფარგლული. მშობლები დაწნულ სავარძლებში ისხდნენ.
ყოვლად უწყალოდ. მაინც გულს რაღაც მეთანაღრებოდა, ბავშვები ერთ ამბავში იყვნენ, ჩემს გარდა. დარწმუნებული
ხშირად შევასწრებდი ხოლმე თვალს, რომ ჩვენი ოჯახის ვიყავი, რომ პიესის მთელი გამარჯვება ჩემზეა დამოკიდებული,
მოკეთეები შეშფოთებით მიცქერიან და შეფიქრიანებულები საერთო საქმის გულისათვის ვიჭაჭებოდი, ვცდილობდი
არიან. ყოველდღე სულ უფრო და უფრო მიძნელდებოდა მოვწონებოდი. მეგონა, რომ ყველანი მხოლოდ მე მიცქერიან.
მაყურებელთა გულის მოგება, თავძალის დატანება მიხდებოდა, გადავაჭარბე: ტაშით ბერნარდი დააჯილდოვეს, რომელიც
ეფექტებს მივმართავდი და ზედმეტი მომივიდა. მაშინ გავიგე ნაკლებს იმანჭებოდა. ნეტა თუ მივხვდი ამას? წარმოდგენის
სიბერეში გადამდგარი მსახიობი ქალის წამებანი: მივხვდი, რომ შემდეგ ბერნარდი ხალხში დადიოდა და შეწირულობას
შეიძლება სხვაც მოსწონდეთ. მოგვიანებით მომხდარი ორი რამ აგროვებდა. უკანიდან მივეპარე და წვერზე მოვქაჩე: წვერი
მახსენდება მეტად თვალსაჩინოდ. ხელში შემრჩა. ეს სცენის ვარსკვლავის ხუმრობა იყო და ყველა
ცხრა წლისა ვიყავი. მოდიოდა წვიმა. ნუარეტაბლის უნდა გაეცინებინა. თავს ჩინებულად ვგრძნობდი, ასკინკილა
სასტუმროში ათი ბავშვი ვართ, ერთად თავმოყრილი ათი კატის დავხტოდი და ნადავლს ჰაერში ვაფრიალებდი. არავის არ
კნუტი. ჩვენს გასართობად პაპაჩემი დათანხმდა დაეწერა და გაუცინია. დედამ ხელი წამავლო, უმალვე გვერდზე გამიყვანა და
დაედგა პატრიოტული პიესა, რომელშიაც ათი მოქმედი პირი მისაყვედურა: „ნეტავ რა მოგივიდა? რა ლამაზი წვერი იყო! ყველა
უნდა ყოფილიყო. ბერნარდს, ჩვენს მარაქაში ყველაზე უფროსს, გააოცა შენმა საქციელმა“. ბებიაც მოვიდა და ეს ახალი ამბავიც
კეთილი გულის მქონე და ბუზღუნა შტრუტჰოფის როლი გვაუწყა: ბერნარდის დედას შურიანობის შესახებ დაუწყია
შეხვდა. მე ახალგაზრდა ელზასელს ვთამაშობ: მამაჩემმა ლაპარაკი. „ხომ ხედავ მეტიჩრობას რა მოჰყვება!“ გავექეცი,
საფრანგეთის მოქალაქეობა აირჩია და მე მასთან შესახვედრად ჩავიკეტე ოთახში და კარადის სარკის წინ დიდხანს
საიდუმლოდ გადავდივარ საზღვარზე. ვაჟკაცური რეპლიკები ვიმანჭებოდი.
მიწილადეს: მარჯვენა ხელს ვიშორებდი, თავს ვხრიდი, ქალბატონი პიკარი იმ აზრისა იყო, რომ ბავშვებს
ფუნჩულა ლოყას მხარს მივაყრდნობდი და ვჩურჩულებდი შეიძლება ყველაფერი წაუკითხო. „წიგნი არასდროს ზიანს არ
„მშვიდობით, მშვიდობით, საყვარელო ჩვენო ელზასო“. მოუტანს თუკი კარგადაა დაწერილი“. ერთხელ მისი

თანდასწრებით მე „მადამ ბოვარის“ წაკითხვის ნებართვა მეგობრებსაც შეავსებინე. გავა დრო და კარგი მოსაგონარი
ვითხოვე, რაზედაც დედაჩემმა ზედმეტად განაზებული ხმით გექნება“. მივხვდი, რომ ნიჭის გამოჩენის საშუალება მეძლევა:
მიპასუხა: „კი, მაგრამ ჩემმა პატარამ ახლა რომ ყველა ამგვარი მაშინვე, დაუყოვნებლივ შევუდექ საქმეს. პაპაჩემის მაგიდას
წიგნი წაიკითხოს, როცა გაიზრდება და დიდი გახდება, მაშინ მოვუჯექი, წიგნაკი პაპაჩემის საქაღალდეზე დავდე, ავიღე მისი
რაღა უნდა ქნას?“ – „მე ამ წიგნებით ვიცხოვრებ“. ამ ჩემ რეპლიკას გალალიტის კალმისტარი, ჩავაწე წითელი მელნის ბოთლში და
ყველაზე გულწრფელი და მეტად ხანგრძლივი მოწონება ხვდა წერას შევუდექი. ამასობაში უფროსები ეშმაკურად
წილად. ყოველთვის, როდესაც გვესტუმრებოდა, ქალბატონი გადახედავდნენ ხოლმე ერთმანეთს. „ასაკისათვის
პიკარი გადაკრულად გაიხსენებდა ჩემ ნათქვამს და შეუფერებელი“ ჭკვიანური პასუხების ძიებაში აღმაფრენამ
ნასიამოვნები დედაჩემი საყვედურით წამოიძახებდა ხოლმე: სულმოუთქმელად ამიტაცა ჩემს სულზე უფრო მაღლა.
„გაჩუმდით, ბლანშ, თორემ მთლად გაათამამებთ ბავშვს!“ ვაგლახად კითხვარი ვერაფერში მეხმარებოდა, მეკითხებოდნენ,
მიყვარდა და არაფრად ვაგდებდი ამ ფერმკრთალ და ჩასუქებულ რა მომწონს და რა არ მომწონს: რომელია ჩემი საყვარელი ფერი,
დედაბერს; მის მოსვლას რომ იტყოდნენ, შემოქმედებას რომელი სურნელი მირჩევნია? დიდად არ აღვტაცებულვარ ისე
ვიწყებდი: მეჩვენებოდა, თითქოს კაბა შემოეძარცვა და უკანალი ვთხზავდი ჩემს გემოვნებას, როდესაც გამოჩნდა: „თქვენი
გამოუჩნდა, ეს ჩემმხრივ მისი ენამოსწრებულობის გამო ყველაზე საოცნებო სურვილი?“ წარბიც არ შემიხრია. ისე
პატივისცემის აღიარებას ნიშნავდა. 1915 წლის ნოემბერში მან ვუპასუხე: „გავხდე ჯარისკაცი და მოკლულთ შური ვიძიო“. ამის
ტყავის წითელყდიანი და ოქროს შემონაჭერიანი უბის წიგნაკი შემდეგ იმდენად ვიყავი აღელვებული, რომ ვეღარ განვაგრძე,
მაჩუქა. ვინაიდან პაპაჩემი სახლში არ იყო, მის სამუშაო წამოვხტი და ჩემი ქმნილება უფროსებს ვაახლე. გამახვილებული
კაბინეტში მოვიკალათეთ; ქალები გაცხოველებით მზერა მომაპყრეს, ქალბატონმა პიკარმა სათვალე მოიმარჯვა,
საუბრობდნენ, მართალია, ცოტა უფრო თავშეკავებით ვიდრე დედა მის მხარს მიეყრდნო, ორივენი წინასწარვე გაემზადნენ
1914 წელს, რადგან ომი იყო; ფანჯრებს ჭუჭყიანი ყვითელი გასაღიმებლად. თავები ერთბაშად ასწიეს: დედაჩემი გაწითლდა,
ნისლი ეფარებოდა, ჰაერი თამბაქოს დამყაყებული სუნით იყო ქალბატონმა პიკარმა წიგნაკი დამიბრუნა: „იცი, ჩემო პატარა
გამსჭვალული. წიგნაკი გადავშალე და ჯერ გული ამეყარა მასზე. მეგობარო, საინტერესო არ არის როდესაც არა გულწრფელად
მე რომანისა და ზღაპრის იმედი მქონდა, მაგრამ ფერად-ფერად უპასუხებენ“. სიკვდილი მერჩივნა. ჩემი ჩავარდნა აშკარა იყო:
ფურცლებზე მხოლოდ ერთი და იგივე კითხვარი წავიკითხე სასწაულ ბავშვად ვიყავი გამოცხადებული, მე კი კეთილშობილი
ორჯერ. „შეავსე, მითხრა ქალბატონმა პიკარმა, და შენ პატარა რაინდის როლი ვარჩიე. ჩემდა საუბედუროდ, არცერთ აქ მყოფ

ქალბატონთაგანს ფრონტზე არავინ არა ჰყავდა: მათ გამაჩნდა: სულის სიღრმეში მხოლოდ უგერგილო განცვიფრება
უდრტვინველ სულში სამხედრო გმირობამ გამოძახილი ვერ ვიხილე. თვალწინ მედგა მედუზა, რომელიც აქვარიუმის მინას
ჰპოვა. გავიქეცი, ვეცი სარკეს და მანჭვა-გრეხა დავიწყე. ახლა ასე ეხეთქება, რბილ ნაოჭებად იკეცება და უკუნეთში უჩინარდება.
მესმის, რომ ეს პრანჭვა მომათქმევინებდა ხოლმე სულს, ამით ჩამოწვა ღამე, სარკეს მოეფარა მელნის ღრუბელი და დაფარა ჩემი
თავს ვიქცევდი: ვცდილობდი საშინელი სულიერი ქენჯნისაგან უკანასკნელი გარდასახულება. დავკარგე ალიბი და ამით ჩემი
თავი დამეცვა, კუნთების ბლოკადით გადავეღობებოდი ხოლმე. თავის პირისპირ აღმოვჩნდი. სიბნელეში მესახებოდა რაღაც
ამასთან ერთად, ეს პრანჭვა-გრეხვა ჩემს შერცხვენას გაურკვეველი შფოთი, შარი-შური, ფეთქვა რომელიღაც
უკიდურესობამდე ამახვილებდა და ამით მათავისუფლებდა ხორციელი ცოცხალი არსებისა, იგი ყველაზე შემაძრწუნებელი
მისგან: დამცირებისათვის თავი რომ დამეღწია, იყო არსებულთა შორის და ერთადერთი, რომლისაც მე არ
თვითდამცირებას მოვყვებოდი და მოვისპობდი ხოლმე თავის მეშინოდა. გავექეცი და ისევ დავუბრუნდი შელახული
მოწონების ყოველგვარ საშუალებას, რათა დამევიწყებინა, რომ ქერუბიმის როლის შესრულებას. ამაოდ, სარკემ ჩემთვის უკვე
გამოჩნდა იგი და ბოროტად გამოვიყენე. სარკე დიდად კარგა ხნის ცნობილი ჭეშმარიტება მაუწყა: ნამდვილად
მეხმარებოდა: ჩემი სიმახინჯის დამტკიცებას მას ვანდობდი. საზარელი ვარ. ამ აღმოჩენას ვეღარასოდეს ვერ გადავურჩი.
როდესაც ამას წარმატებით შეასრულებდა, მძაფრ სირცხვილს ყველასაგან გაღმერთებული, არავისათვის არ ვიყავი საჭირო;
ახლა სიბრალული მოჰყვებოდა. მაგრამ, მთავარი ისაა, რომ გარიყული ვიყავი, შვიდი წლისას არავისი იმედი არა მქონდა,
ჩავარდნამ ჩემი მლიქვნელობა გამოამჟღავნა, ვცდილობდი თავი გარდა საკუთარი თავისა, მე კი ჯერ არ ვარსებობდი, იყო
დამემახინჯებინა, რათა მისი განმეორება შეუძლებელი მხოლოდ სასახლე უდაბური სარკეებით, რომლებშიაც
გამეხადა, რათა დამეგმო ადამიანები და რომ მათ დავეგმე. ახალშობილი საკუნის სევდა იცქირებოდა. მე დავიბადე, რათა
ბოროტების კომედიას მე ვუპირისპირებდი სიკეთის კომედიას. დამეცხრო საკუთარი დიდი სურვილი ჩემივე არსებობისა.
ელიასი კვაზიმოდოს როლს კისრულობდა. სახეს ვიღრეცდი, გარკვეულ დრომდე ოთახის თავმომწონე გოშიაზე მეტი გაგება
ვიღმიჭებოდი, რათა სახე გამომეცვალა და ჩემი წინანდელი არაფრისა არ მქონია. ამპარტავნებაში გადავარდნილმა ვიწამე
ღიმილის კვალიც კი ამომეწვა. ქედმაღლობა. გადავწყვიტე რახან არავის სერიოზულად არ
წამალი სენზე უარესი აღმოჩნდა. დიდებასა და ვესაჭიროები, მე გარდაუვლად საჭირო უნდა გავხდე მთელი
შერცხვენისაგან თავის დასაღწევად ვცდილობდი შევფარებოდი ქვეყნისათვის. ამაზე მეტად ამაღლებული რა უნდა იყოს? ამაზე
ჩემი მარტოობის ჭეშმარიტებას, მაგრამ ჭეშმარიტება არ მეტი სისულელე რა უნდა იყოს? სიმართლე რომ ითქვას,

არჩევანიც არა მქონდა. უბილეთო მოგზაურს ვაგონის მერხზე თავმდაბლობის უფლება მხოლოდ ბილეთიან მგზავრებს
ჩამეძინა და კონტროლიორმა გამომაღვიძა: „თქვენი ბილეთი!“ გააჩნდათ. ვერასოდეს ვერ გავიგე გავიმარჯვე ამ საქმეში თუ არა:
იძულებული შევიქენი გამოვტეხილიყავი, რომ ბილეთი არა კონტროლიორი ხმას არ იღებდა. ისევ მოვყევი თავის
მაქვს. არც მგზავრობის ღირებულების გადასახდელი გამაჩნდა. მართლებას; ვგრძნობდი არ ჩამომსვამენ. ერთს პირი არ გაუღია,
ჯერ დანაშაული ვაღიარე: ქაღალდები სახლში დამვიწყებია, მეორეს არ დაუმუწავს და ასე ვიყავით ერთმანეთის პირისპირ,
აღარ მახსოვს თუ როგორ მოვატყუე კონტროლიორი, დავუშვათ, მატარებელი კი დიჟონისაკენ მიგვაქროლებდა. მე თვითონ
მოტყუებით შემოვიპარე ვაგონში, მაგრამ აზრადაც არ მომსვლია, ვიყავი მატარებელიც, კონტროლიორიც და წესრიგის
კონტროლიორის ავტორიტეტი შემელახა. ხმამაღლა დამცველიც. მეოთხე მოქმედი პირიც მე ვიყავი: დამდგმელი,
ვიფიცებოდი, რომ პატივს ვცემ მის თანამდებობას და წინასწარვე რომელსაც ერთადერთი სურვილი ამოქმედებდა: თავი
თანახმა ვარ ყველაფერზე, რასაც ის გადასწყვეტს. ამ უაღრესი მოეტყუებინა, ერთი წამით მაინც დავიწყებოდა, რომ ყოველივე
დამცირების წუთებში აღარაფერი დამრჩენოდა გარდა იმისა, მისივე ჩაწყობილია. ოჯახური კომედია ხელს მიწყობდა: განა არ
რომ მთელი ამბავი სრულიად შემებრუნებინა: ვეუბნები: ფრიად მესმოდა, რომ ზეგარდმო საბოძვარს ხუმრობით მიწოდებდნენ;
მნიშვნელოვანი და საიდუმლო მიზეზები, რომლებშიაც გულჩვილობა მოყირჭებულმა, მტირალმა და გულქვამ
საფრანგეთი და შეიძლება მთელი კაცობრიობაა მოვინდომე გავმხდარიყავი სასარგებლო საბოძვარი, რომელიც
დაინტერესებული, დიჟონში მიხმობენ. ამ ახალ გასუქებით რომ თავის დანიშნულებას ეძებს. ჩემი თავი შევთავაზე საფრანგეთს,
შევხედოთ გარემოებას, ალბათ, მთელს მატარებელში არ მთელ სამყაროს. ადამიანები ფეხებზე მეკიდა, მაგრამ ვინაიდან
მოიძებნება კაცი, რომელსაც ჩემზე მეტი უფელბა ჰქონდეს უიმათოდაც არ იქნებოდა, გადავწყვიტე: მათი სიხარულის
მოგზაურობისა. ცხადია, იგულისხმება უზენაესი უფლება, ცრემლები მიმეღო დასტურად იმისა, რომ მადლიერმა სამყარომ
რომელიც არ ეთანხმება ჩვეულებრივ წესებს, მაგრამ თუ მაღიარა. შეიძლება იფიქრონ, ყოყოჩობამ გადამძლია; არა: მამით
კონტროლიორი ჩემი მოგზაურობის შეწყვეტას იკისრებს, ამას ობოლი ვიყავი. არავისი შვილი, თვითონვე ვიყავი ჩემი თავის
დიდი გართულება მოჰყვება და მთელი პასუხისმგებლობა მას პატრონი, უაღრესად ამპარტავანი და უაღრესად უბედური.
დაატყდება თავზე. ვემუდარებოდი დაფიქრებულიყო: სიკეთისაკენ მისწრაფებამ მომავლინა ამქვეყნად. მიზეზი
რამდენად გონივრულია მთელი სამყაროს განწესების დარღვევა ადვილი სანახავია. დედის ალერსით განებივრებული,
მხოლოდ იმისათვის, რომ მატარებელში წესრიგი დაიცვა? ასე გულაცრუებული ვიყავი, რადგან მყავდა მკაცრი მოსე,
იცის ამპარტავნებამ - გაჭირვებულთა შუამავალმა. რომელმაც ჩამსახა. პაპაჩემი მაღმერთებდა და მთლად

გამათახსირა. ამგვარად, მე ვიყავი წმინდა ობიექტი და ერთი ჭყლეტა: შინაარსი ხშირად იცვლებოდა, მაგრამ პროგრამა
წუთით რომ მაინც დამეჯერებინა ოჯახური კომედიისათვის, უცვლელი იყო. ჩემი გამოცხადება უადგილო იყო, მაშინვე უკან
უპირველესად ყოვლისა მოზოხიზმის კერძი გავხდებოდი. დავიხიე და შირმას ამოვეფარე და ხელახლა მოვევლინე ქვეყანას,
მაგრამ ეს კომედია ჩემს სულს არ ეკარებოდა, გულის სიღრმეში უკვე დროულად, სწორედ იმ წამს, როდესაც გაყუჩებული
ცივი და განუსჯელი ვრჩებოდი. ყოველივე დაწესებული სამყარო მიხმობდა.
შემძულდა, მეთანაღრებოდა გულისგამაწყალებელი აღტყინება, ჩემი პირველი ამბები „ლურჯი ფრინველის“, „ჩექმებიანი
აღტაცება, მეზიზღებოდა ჩემი ზედმეტად გააზიზებული და კატისა“ და მორის ბუშორის ზღაპრების გამეორება იყო. ისინი
განებივრებული სხეული და ჩემი თავი ჩემივე დაპირისპირებაში თავისთავად ითხზვებოდნენ და მოედინებოდნენ ჩემს შუბლს
ვპოვე იმით, რომ ამპარტავნებასა და სადიზმს მივაშურე ანუ უკან, წარბების რკალთა შუა, შემდგომში გავბედე, დავიწყე მათი
სხვაგვარად რომ ვთქვათ, სულგრძელობა გამოვიჩინე. შესწორება და საკუთარი როლიც გამოვნახე. ზღაპრებმა ფერი
სულგრძელობა სიძუნწისა და რასიზმის მსგავსად ის მალამოა, იცვალეს: ფერები არ მიყვარდა, გარს რომ მეხვივნენ, ისინიც
რომელიც ჩვენს შინაგან იარებს ჰკურნავს, მაგრამ მობეზრებული მყვანდნენ: ახლა ჯადოქრობა გმირობამ შეცვალა.
ბოლოსდაბოლოს გვწამლავს: ვცდილობდი თავი დამეღწია გმირი გავხდი; ჩემი ჯადოქრობის პერანგი გავიხადე; ახლა უკვე
მიუსაფრობისათვის, რომელიც წილად ხვდა ქმნილებას, და მოჯადოებისათვის არ მეცალა, საქმე საკუთარი თავის
ამით ვიმზადებდი ყოვლად უსასოო ბურჟუაზიულ მარტოობას, დამკვიდრებაზე მიდგა. დავგმე ოჯახი: კარლემამი და ან-მარი
რაც შემქმნელის ხვედრია. მაგრამ აჯანყებად არ ჩასთვალოთ: განიდევნენ ჩემი ოცნებებიდან; მომბეზრდა ჟესტი, პოზის
აჯანყებას ჯალათების წინააღმდეგ აწყობენ, მე კი დაჭერა და ახლა ჩემს ოცნებებში ნამდვილ, მართალ საქციელს
კეთილისმყოფელთა გარდა არავინ მყავდა. დიდხანს მათი ჩავდიოდი. ვქმნიდი სიკვდილითა და გასაჭირით აღსავსე
თანამონაწილე ვიყავი. თუმცა, მათ ხომ თვითონ მიწოდეს ქვეყანას. ამაში მეხმარებოდნენ „კრი-კრი“, „საოცარი“ და პოლ
„განგების საბოძვარი“, მე მხოლოდ სხვა მიზნისათვის ივუა. შრომა და გაჭირვება, რომლებიც ჩემთვის უცნობი იყვნენ,
გამოვიყენე ის იარაღი, რომელიც მათ მიბოძეს. ხიფათით შევცვალე. არასდროს არ ვყოფილვარ ასე
ყოველივე ეს ჩემს გონებაში ხდებოდა: გამოგონილი დაშორებული არსებული წეს-წყობილების უარყოფისაგან,
ბავშვი ვიყავი და ამ მონაჭორის საშუალებით ვიმკვიდრებდი როგორც იმხანად: დარწმუნებული ვიყავი, რომ ვცხოვრობ
თავს ამქვეყნად. როდესაც ვიხსენებ, თუ როგორ ვცხოვრობდი ყველაზე უკეთეს ქვეყანაში და ვთვლიდი, რომ საიმისოდ ვარ
ექვსიდან ცხრა წლამდე, მაკვირვებს რა მუდმივი იყო ეს ტვინის მოვლენილი, რათა ვაშორო მას ბოროტმოქმედნი. ვიყავ

მსტოვარი და ლინჩის სამართლის მოქმედი და ყოველ საღამოს ჩემი კეთილისმყოფელი ძალადობა თავს არ იჩენდა
წესს ვუგებდი ბანდიტების მთელ ბანდას. არც პრევენტული ომი არაფერში; ისევე ისეთი მაამებელი და ბეჯითი ვიყავი; არც ისე
და არც დამსჯელი ექსპედიცია არ მიზიდავდა: ვკლავდი არა ადვილია სათნოების გადაჩვევა; მაგრამ, ყოველ საღამოს
იმიტომ, რომ მომწონდა ან გაშმაგებული ვიყავი, არამედ მოუთმენლად ველოდი როდის მოეღება ბოლო ყოველდღიურ
მხოლოდ ნორჩი ქალიშვილების გადასარჩენად. ეს სათუთი ტაკიმასხარაობას, გავრბოდი ჩემი ლოგინისაკენ,
არსებანი აუცილებლად მჭირდებოდა, ვინაიდან ისინი ჩავაბულბულებდი ლოცვას და შევძვრებოდი საბანქვეშ;
მომიწონებდნენ. რასაკვირველია, ჩემი იმედი ჰქონდათ, რადგან მეშურებოდა კვლავ შევდგომოდი თავზე ხელაღებულ გმირობას.
არ მიცნობდნენ, მაგრამ მე მათ ისეთ უსაშველო გასაჭირში ბინდ-ბუნდში წლები მემატებოდა, ვხვდებოდი ერთი ვინმე
ვაგდებდი, რომ ჩემს მეტს მათი გადარჩენა არავის აღარ შეეძლო. მიუსაფარი, უდედამამო და უსახლკარო და ლამის სახელსაც
როდესაც იანიჩრები თავის მოღუნულ ხმლებს მოიქნევდნენ, ვკარგავდი. აი, მივყვები ცეცხლმოკიდებული სახურავის კიდეს,
უდაბნოში კვნესა გაისმოდა და კლდეები გადაუჩურჩულებდნენ ხელში აყვანილი მყავს ქალი. ჩემს ფეხქვეშ ხალხი ხმაურობს;
ქვიშას: „აქ ვიღაც გვაკლია: სარტრია ნამდვილად“, იმავე წუთს მე ხედავენ, შენობა ამ წუთს ჩაინგრევა. და ამ წუთებში მე
გამოვდიოდი შირმის საფარიდან და მახვილის ერთი მოქნევით წარმოვთქვამდი საბედისწერო სიტყვებს: „გაგრძელება შემდეგ
ვკვეთდი თავებს, სისხლის ნაკადიდან ვევლინებოდი ქვეყანას. ნომერში“. – „რას ამბობ?“ მეკითხება დედა. მე წინდახედულად
დაილოცოს ფოლადი! ესაა ჩემი საქმე. ვუპასუხებდი „ჯერ არ ვიცი, როგორ გათავდება“. ვიძინებდი და
მე ვიბადებოდი, რათა მოვმკვდარიყავი: გადარჩენილი ირგვლივ იყო ხიფათი და სანეტარო საფრთხე. მეორე დღეს,
ქალიშვილი მკერდზე ეკონებოდა თავის მამას, მარკგრაფს, მე კი საღამოს, დაბარებულივით ვცხადდებოდი პაემანზე, ისევ
მივდიოდი და მხოლოდ ისღა მრჩებოდა, ან ისევ ზედმეტი ვპოულობდი ჩემს სახურავს, ხანძარს და გარდაუვალ სიკვდილს.
გავმხდარიყავი ან ახალი მკვლელების ძებნას შევდგომოდი. და მოულოდნელად თვალს მოვკრავდი წყლის მილს, რომელიც
ვპოულობდი კიდევაც. არსებული წყობილებისათვის მებრძოლი წინადღით არ შემინიშნავს. ღმერთო ჩემო, ეს ხომ ხსნაა! მაგრამ
ვიყავი და ჩემი არსებობის გამართლებას მხოლოდ გამუდმებულ როგორ დავეჭიდო მილს და ხელიდან არ გამისხლტეს ჩემი
არეულობაში ვხედავდი. ჩემი ხელით ვაშთობდი ბოროტებას, სათუთი ტვირთი? საბედნიეროდ, ქალიშვილი გონს მოდიოდა,
მასთან ერთად ვკვდებოდი, მისი აღდგომა - ჩემი აღდგომა იყო, ზურგზე ვიკიდებდი, ის კი ხელებით კისერზე მომეჭიდებოდა.
ნამდვილად მემარჯვენე ანარქისტი ვიყავი. არა, მოვიფიქრე და ისევ გონებას ვუკარგავდი: თუმცა მისი
როლი გადარჩენაში მეტად მცირე იყო, მაინც ჩემს დამსახურებას

აკლდებოდა. ბედნიერი შემთხვევის გამო მოულოდნელად ჩემ რომელთა ძალგულოვნება აოკებდა ქვეყნის თავმოყვარეობას.
ფეხქვეშ თოკი გამოჩნდებოდა, თოკით ვაბამდი მსხვერპლს ჩემ დაბადებამდე რვა წლით ადრე სირანო დე ბერჟერაკმა
გადამრჩენელის ზურგზე, დანარჩენი კი თამაშ-თამაშით „საყვირის ხმით განფანტა სიმშვიდე“, მოგვიანებით კი გამოჩნდა
ხდებოდა. ქალაქის თავკაცები - მერი, პოლიციის უფროსი, ამაყი და წამებული არწივის მართვე და ფრანგებს ფაშოდი[4]
მეხანძრეთა კაპიტანი გულში მიკრავდნენ, მკოცნიდნენ, დაავიწყებინა. 1912 წელს მე ამ ამაღლებული მოქმედი პირების
მედლით მაჯილდოებდნენ, მე კი ვიბნეოდი, არ ვიცოდი, რა შესახებ არაფერი გამეგებოდა, მაგრამ მუდმივი კავშირი მქონდა
მომემოქმედნა: ამ პატივცემულ მოქალაქეთა ხვევნა-ლოშნა გაბმული მათ ეპიგონებთან: ვაღმერთებდი კატორღის სირანო
მეტად მიაგავდა პაპაჩემის კოცნა-ჩახუტებას. ხაზს დე ბერჟერაკს - არსენ ლიუპენს და არაფერი ვიცოდი იმისა, რომ
გადავუსვამდი ყველაფერს და ხელახლა ვიწყებდი: ისევ იყო იგი თავის ჰერკულესურ ძალას, დამცინავ ვაჟკაცობას,
ღამე, ნორჩი ქალიშვილი ითხოვდა შველას, შუა ჩხუბში ნამდვილად ფრანგულ გონიერებას, 1870 წლის ჩვენს
ვვარდები... გაგრძელება შემდეგ ნომერში. თავს ვწირავდი იმ გაბითურებას უნდა უმადლოდეს. ეროვნულმა აგრესიულობამ
დიადი წუთისათვის, რომელსაც შემთხვევით გაჩენილი არსება და რევანშის სულისკვეთებამ ყველა ბავშვი შურისმაძიებლად
განგების წარმოგზავნილად უნდა გადაექცია, მაგრამ აქცია. ყველასთან ერთად მეც შურისმგებელი გავხდი:
ვგრძნობდი, რომ ამ გამარჯვებას ვერ გადავურჩებოდი და მომაჯადოვა დამარცხებულთა აუტანელმა მანკმა - ავყიობამ და
მიხაროდა, რომ შეიძლება იგი სახვალიოდ გადაიდოს. ქაჩვამ. სანამ მტერს გვერდებს ჩავუმტვრევდი ჯერ დავცინოდი.
განა საკვირველი არააა, რომ სამღვდლოდ განკუთვნილი მაგრამ მომწონდა გერმანელები, რომლებიც პაპაჩემთან
თავს სდებდა ამ ყაჩაღანას ოცნებებისათვის; ბავშვობის მოდიოდნენ სტუმრად და მე მხოლოდ კერძო ცხოვრების
მღელვარება მეტაფიზიკურ ხასიათს ატარებს; მის დასაოკებლად უსამართლობა მაღელვებდა. ჩემს გულში არ იყო სიძულვილი,
არაა საჭირო სისხლის დაღვრა. ნუთუ არასოდეს მინატრია კოლექტიური მისწრაფებანი ჩემებურად გადავახალისე და ჩემი
გავმხდარიყავი გმირი ექიმი, რომელიც გადაარჩენს ხალხს შავი პირადი გმირობის სამსახურში ჩავაყენე. მაგრამ მე მაინც დაღი
ჭირისა და ქოლერისაგან? უნდა გამოვტყდე, არასოდეს არ მესვა. სულეურად მოვტყუვდი და ჩვენს რკინისებურ საუკუნეში
მინატრია. მაგრამ, ამასთან ერთად არც უწყალო და არც ცხოვრება ეპოპეად მივიჩნიე, რადგან დამარცხების
მებრძოლი არ ვყოფილვარ და ჩემი ბრალი როდია, რომ მატერიალისტი ვარ და სიკვდილამდე უნდა მივსდიო ეპიკურ
ახლადშობილმა საუკუნემ ასე ეპიკურად განმაწყო. რეალიზმს, რითაც უნდა გამოვისყიდო შეურაცხყოფა, რომელიც
დამარცხებული საფრანგეთი სავსე იყო გამოგონილი გმირებით, ჩემთვის არ მოუყენებიათ, უნდა გადავიტანო შიში, რომელიც არ

განმიცდია და დაკარგვა ორი პროვინციისა, რომელიც უკვე ბავშვების გასართობი იყო. მე და დედაჩემს ძალიან მოგვწონდა,
დიდი ხანია, რაც დაგვიბრუნეს. მაგრამ არასდროს მასზე არ ვფიქრობდით და არც
გასული საუკუნის ბურჟუებს არასოდეს ავიწყდებოდათ ვლაპარაკობდით: განა პურზე ლაპარაკობენ თუ კი არ აკლიათ?
თეატრის პირველად ნახვის ამბავი და მათი თანამედროვე კინემატოგრაფის არსებობა მაშინ შევიგნეთ, როდესაც იგი უკვე
მწერლები თავის მოვალეობად თვლიდნენ, დაწვრილებით კარგა ხანია ჩვენთვის აუცილებლად საჭირო გამხდარიყო.
გადმოეცა ეს შთაბეჭდილებანი. აიხდებოდა ფარდა და ბავშვები წვიმიან დღეებში ან-მარი მეკითხებოდა, სად მინდა
თითქოს სასახლეში გაჩნდებოდნენ. ოქრო, ძოწეული, შუქი, წასვლა; დიდხანს ვარჩევდი, სად წავსულიყავი: ცირკში,
ფერუმარილი, აღტყინება და ბუტაფორია ყველაფერს შატელეს თეატრში, ელექტრონის სახლსა თუ გრევენის
აცისკროვნებს და წმინდად აქცევს - დანაშაულსაც კი. სცენაზე მუზეუმში. უკანასკნელ წუთს თითქოს სასხვათაშორისოდ,
ცოცხლდება ის არისტოკრატია, რომელსაც მათმა პაპებმა თავი თუმც წინაწარ გვქონდა უზურში, გადავწყვიტეთ კინოში წასვლა.
მოჰკვეთეს. ანტრაქტებში დარბაზის იარუსებად დალაგებული გავაღებდით თუ არა სადარბაზოს კარს, თავის სამუშაო
გალერეები თვალსაჩინოდ უხატავენ საზოგადოების სურათს; ოთახიდან პაპაჩემი გამოვიდოდა: „სად მიხვალთ, ბავშვებო?“ –
ლოჟებში უჩვენებენ გაშიშვლებულ მხრებსა და ცოცხალ თავად- „სინემაში“ უპასუხებდა დედაჩემი. პაპა სახეს მოიღუშავდა და
აზნაურობას. გაბრუებულები და ღონემიხდილნი ბრუნდებიან დედა საჩქაროდ დასძენდა: „პანთეონის სინემაში მივდივართ,
სახლში და ამასობაში უკვე მზად არიან საბედისწერო საუფლოს ქუჩაზე გადავალთ და იქვეა“. პაპა მხრებს აიჩეჩავდა
ცერემონიებს შეუდგნენ, გახდნენ ჟიულ ფავრები, ჟიულ და გაგვიშვებდა. უახლოეს ხუთშაბათს პაპა ეტყოდა ხოლმე
ფერიები, ჟიულ გრევიები. მოვუწოდებ თანამედროვეებს, რათა ბატონ სიმონოს, „რას იტყვით, სიმონო, თქვენ ხომ გონიერი
რომელიმემ მაინც გაიხსენოს ის დღე, როდესაც პირველად ადამიანი ბრძანდებით, რამე თუ გაგეგებათ მაგისი? ჩემ
კინემატოგრაფი გაიცნო. ვერც კი შევამჩნიეთ ისე გადავდექით ქალიშვილს ჩემი შვილიშვილი კინოში დაჰყავს!“ ბატონი სიმონო
ახალ, უტრადიციო საუკუნეში, რომელსაც წილად ხვდა თავისი შემარიგებელი ხმით უპასუხებდა „მე თვითონ არასოდეს
უზრდელობით ყველა გასული ეპოქებისათვის გადაეჭარბებინა, ვყოფილვარ, მაგრამ მეუღლე ხანდახან დადის“.
ხოლო ახალი ხელოვნება, მდაბიო ხალხის ხელოვნება, ჩვენი წარმოდგენა დაწყებული იყო. ბორძიკით და
გაბარბაროსების მაუწყებელი იყო. ეს ხელოვნება ავაზაკების ხელისფათურით მივყვებოდი კინოს მსახურს. ჩემი თავი
ტავერნაში გაჩნდა, მას თავი მდაბიურად ეჭირა, რაც შეთქმული მეგონა; ჩვენ თავს ზევით დარბაზის წყვდიადს
შეურაცხყოფდა სერიოზულ ადამიანებს; ეს ხომ ქალებისა და ჰკვეთდა თეთრი შუქის სხივების კონა, რომელშიაც მტვერი და

თამბაქოს ბოლი ირეოდა; პიანინო ჭიხვინებდა, კედლებზე პაპიროსის ნამწვავებით მონაგვიანებული იატაკი. დარბაზს
იისფერი მსხლები კიაფობდნენ, სული მეხუთებოდა ლაქისა და სიტყვაუხვი გუგუნი ავსებდა, ხალხს ლაპარაკის უნარი
დეზინფექციის სუნისგან. ამ ხალით სავსე წყვდიადის ოხშივარი უბრუნდებოდა, მსახური ქალი ხმამაღლა გვთავაზობდა
და მსხლის სურნელი ერთმანეთში ირეოდა: თითქოს ვჭამდი ამ ინგლისურ კანფეტს. დედა მიყიდიდა ხოლმე, პირში ვიტაკებდი
ელექტრო ნათურებს, სამარქაფო გასასვლელის თავზე რომ და ვწუწნიდი ნათურებს, სამარქაფო გასასვლელის თავზე რომ
ენთნენ და ვგრძნობდი მათ მომჟავო სუნს. გავეხახუნებოდი ენთნენ. მაყურებლები თვალებს იფშვნეტდნენ, პირველად
ვიღაცას მუხლებს და დავსკუპდებოდი ჭრაჭუნა სკამზე, ამჩნევდნენ თავის მეზობლებს. ჯარისკაცები, ამ უბნის
დედაჩემი დამიგებდა სკამზე დაკეცილ საბანს, რომ უკეთესად მცხოვრებთა გადიები, გაძვალტყავებული მოხუცი, რომელიც
დამენახა და, როგორც იქნა, ვეღირსებოდი ეკრანის ნახვას. ხალხს აჩუმებს; თავდაუხურავი ქარხნის მუშა-ქალები,
ვხედავდი ცარცის იისფრად მოკამკამე ლაქას, მთრთოლავ რომლებიც ხმამაღლა ხარხარებენ: მთელი ეს ხალხი ჩვენს წრეს
პეიზაჟებს, რომლებიც წვიმისაგან მთლად იყვნენ დასერილნი; არ ეკუთვნის; კიდევ კარგი, უქუდო თავების ამ პარტერში ალაგ-
გამუდმებით წვიმდა, მაშინაც კი როცა მზე კაშკაშებდა, ალაგ, შორი-შორ დიდი შლაპები ირხევა.
ოთახებშიაც კი წვიმდა. ხანდახან ცეცხლოვანი ასტეროიდი ცხონებულ მამაჩემს, პაპაჩემს, რომლებიც პირველი
შეიჭრებოდა ხოლმე რომელიღაც ბარონესას სასტუმროს ოთახში, იარუსის ლოჟების ბინადარნი იყვნენ, თეატრის სოციალურმა
ის კი გაკვირვების ღირსადაც არ გახდიდა ხოლმე. მე მიყვარდა იერარქიამ ცერემონიების გემო გაუხსნა: როდესაც ამდენი ხალხი
ეს წვიმა, ეს განუწყვეტელი ფაცი-ფუცი კედელს რომ ერთად იკრიბება, საჭიროა მათი გამიჯვნა, რიტუალური
აფორიაქებდა. პიანისტი „ფინგალის მღვიმის“ უვერტიურას ზღუდეების აგება, თორემ ერთმანეთს დახოცავენ. კინო
იწყებდა და ყველასათვის ცხადი ხდებოდა, რომ ეს-ეს არის, სრულიად საწინააღმდეგოს ამტკიცებდა: გეგონებოდა
ბოროტმოქმედი უნდა გამოჩნდეს: ბარონესა შიშისაგან ირეოდა, დღესასწაული კი არა, ამ ესოდენ ჭრელ ხალხს, რაღაც
მაგრამ მისი მშვენიერი, გამურული სახის ნაცვლად უცებ უბედურება აკავშირებდა ერთმანეთთან. ეტიკეტი მოისპო და
გამოჩნდებოდა იისფერი წარწერა: „პირველი ნაწილის ადამიანების ჭეშმარიტი მჭიდრო ურთიერთკავშირი გამოჩნდა.
დასასრული“. შემდეგ, უეცარი გამოფხიზლება, შუქი. სადა ვარ? შემძულდა ცერემონიები; მიყვარდა ბრბო; მრავალი სახის ბრბო
სკოლაში? რაღაც დაწესებულებაში? არავითარი მორთულობა: მინახავს, მაგრამ ასეთი გაშიშვლებული, ასეთი გულღია
რიგები ასაკეცი სკამებისა, რომელთა აკეცვის დროს ჩანან ურთიერთობა ერთისა ყველასთან, ასეთი ფხიზლად ნანახი
ზამბარები; ოქროთი შეთხუპნული კედლები, ნაფურთხი და სიზმარი, ეს გაურკვეველი შეგნება იმისა, რომ ადამიანობა

სახიფათოა, მხოლოდ ერთხელღა ვნახე 1940 წელს, სამხედრო ამბობდნენ, რომ იგი მხოლოდ სიარულს სწავლობს და რომ
ტყვეების ბანაკში - „შტალაგ XII“. დიდი მომავალი აქვსო: ასე მეგონა ერთად გავიზრდებოდით. მე
დედაჩემმა თანდათან უფრო გაბედა და ახლა არ დამვიწყებია ჩვენი ზიარი ბავშვობა: როდესაც ინგლისურ
ბულვარების კინოებში დავყავდი: „კინერამაში“, „ფოლი კანფეტებს მთავაზობენ, როდესაც ქალი ჩემის თანდასწრებით
დრამატიკში“, „ვოდევილში“, „გომონ პალასში“, რომელსაც მაშინ ფრჩხილებს იკეთებს და ლაქით იფერავს, როდესაც
„ჰიპოდრომს“ ეძახდნენ. აქ ვნახე „ზიგომარი“ და „ფანტომა“, პროვინციული სასტუმროს საპირფარეშოში დეზინფექციის
„მაცისტის თავგადასავალი“, „ნიუ-იორკის საიდუმლოებანი“, სუნია, როდესაც ღამის მატარებელში ვხედავ იისფერ რამის
ოქროს ვარაყი მთელ სიამოვნებას მაკარგვინებდა. „ვოდევილი“ ნათურას, მე კვლავ ვხედავ, ვიყნოსავ, ვგრძნობ გემოს, იმ დიდი
ყოფილი თეატრი იყო. მაგრამ წარსულ დიდებასთან განშორება ხნის გადაშენებული კინოდარბაზების შუქსა და სუნს; ოთხი
არ სურდა: უკანასკნელ წუთამდე წითელი, ოქროს ფოჩებიანი წლის წინათ, ქარიშხლის დროს ფინგალის მღვიმის განედებში
ფარდა ფარავდა მაყურებლისაგან ეკრანს; წარმოდგენის აღმოვჩნდი და ქარის ხმაურში პიანინოს ხმა შემომესმა.
დაწყებას სამი ზარი აუწყებდა, ორკესტრი უვერტიურას საღვთო ამბებს გულთან არ ვიკარებდი, მიყვარდა
უკრავდა, ფარდა იხდებოდა, ნათურებო ქრებოდა. მაბრაზებდა ჯადოქრობა: კინოს საეჭვო გარეგნობა ჰქონდა; ჩემი სიყვარული
ეს უადგილო ცერემონიალი, მთელი ეს მტვრიანი ფუფუნება, მისდამი მანკიერი იყო, ვინაიდან მე მისი მაშინდელი სიმახინჯე
რომელსაც ერთადერთი შედეგი მოჰყვებოდა: გვაშორებდა მიყვარდა. ეს ციალი ყველაფერი იყო და არაფერი არ იყო, იყო
მოქმედ პირებს. ბალკონსა და ქანდარაზე სიარულს მიჩვეულ არაფრამდე დასული ყველაფერი. ვესწრებოდი კედლის
ჩვენს მამებს, ჭაღის ბრწყინვალება და ჭერის მოხატულონა გაგიჟებას, მყარი სხეულები კარგავდნენ მასივობას,
აოგნებდა და მათ არ შეეძლოთ და არც სურდათ დაეჯერათ, რომ რომლისგანაც ჩემს საკუთარ სხეულშიც კი შეჭირვებული ვიყავი
თეატრი მათი საკუთრებაა: ისინი თეატრში სტუმრად და ჩემს ბავშვურ იდეალიზმს ფრიად ახარებდა ეს უნარი
მოდიოდნენ. მე კი მინდოდა, რაც შეიძლება ახლოს დამენახა უსასრულოდ გაბრტყელებისა. შემდეგში სამკუთხედების
კინოფილმი. ჩვენი უბნის კინოთეატრების მოუწყობლობა გადატანა და შემობრუნება მაგონებდა ეკრანზე ფიგურების
ყველას გვათანაბრებდა და ამან შემაჩვია აზრს, რომ ეს ახალი მოძრაობას. პლანიმეტრიაშიც კი კინო მიყვარდა. შავი და თეთრი
ხელოვნება მე მეკუთვნის ისევე, როგორც ყველას. გონებრივად მთავარი ფერები გახდა ჩემთვის, ისინი შეიცავდნენ ყველა
ჩვენ თანატოლები ვიყავით: შვიდი წლისა ვიყავი და კითხვა დანარჩენ ფერებს, მაგრამ მათი დანახვა რჩეულთ შეეძლოთ;
ვიცოდი, იგი თორმეტი წლისა იყო და ლაპარაკი არ იცოდა. უჩინარის დანახვის შესაძლებლობა მხიბლავდა. მაგრამ ყველაზე

მეტად ჩემი გმირების განუკურნავი სიმუნჯე მიყვარდა. თუმცა ჩასაფრებული მოღალატე, ელოდა დატყვევებული მეგობარი,
არც ასე: მუნჯი არ იყვნენ, რადგან გრძნობების გამოხატვა რომელიც შეღონებული შესცქეროდა, თუ როგორ მიჰყვებოდა
შეეძლოთ. ჩვენს შორის კავშირს მუსიკა ამყარებდა, რომელიც ალი პატრუქს დენთით სავსე კასრისკენ. ალის სრბოლა, უბიწო
მათი შინაგანი ცხოვრების გამოძახილი იყო. შეურაცხყოფილ ქალიშვილის მოძალადესთან გააფთრებული ჭიდილი, ველად
უმანკოებას რომ გამოეთქვა ან ეჩვენებინა თავისი მწუხარება იგი გაჭრილი გმირის ცხენის ჭენება, ყველა ამ სახეთა არეული
ნაკლებად იმოქმედებდა ჩემზე, ახლა კი მისგან გამოსხივებული ციმციმი, სრბოლა და ჭიდილი და საიდანღაც ქვესკნელიდან
მელოდია შიგ გულში მწვდებოდა. ვკითხულობდი საუბარს, „უფსკრულისაკენ მისწრაფების“ ჩქარი მელოდია - „ფაუსტის
ხოლო ვხედავდი იმედს და გამწარებას, ყურს ვუგდებდი გაკიცხვიდან“ საორკესტრო ნაწყვეტი ადაპტირებული
ამპარტავან მწუხარებას, რომლის გამოთქმა სიტყვას არ ძალუძს. ფორტეპიანოსათვოს, ყოველივე ეს მხოლოდ ბედისწერა იყო.
მათი თანამონაწილე ვიყავი; ეს ახალგაზრდა ქვრივი ეკრანზე გმირი ჩამოქვეითდებოდა, აქრობდა პატრუქს, მოღალატე
რომ ტირის მე კი არა ვარ, მაგრამ მაინც ჩვენ ორივეს ერთი სული ეტაკებოდა მას, იწყებოდა დანებით ბრძოლა, მაგრამ ამ
გვაქვს: შოპენის სამგლოვიარო მარში. მეტის გაძლება არ შერეკილების თვით შემთხვევითობაც კი განუხრელად
ძალმიძს, თვალები იმ ქალის ცრემლებით მევსება. ემორჩილებოდა მუსიკალური თემის განვითარებას: ეს მხოლოდ
წინასწარმეტყველებისა არაფერი გამეგებოდა, მაგრამ თავს ცრუ შემთხვევები თუ იყო, ხოლო მათ უკან კი საყოველთაო
მისნად ვგრძნობდი: მოღალატეს ჯერ ღალატი ჩადენილი არ წესრიგი გამოსჭვიოდა. როგორ მიხაროდა, როდესაც დანის
ჰქონდა, ჩემში კი უკვე მისი ბოროტება ისადგურებდა; ციხე- უკანასკნელი ძგერება თანხვდებოდა უკანასკნელ აკორდს! ცას
დარბაზში ჯერ თითქოს მშვიდობაა, მაგრამ საბედისწერო ვეწეოდი. ვიპოვე ქვეყანა, რომელშიაც მსურდა ცხოვრება, მე
აკორდები უკვე მკვლელის არსებობას გვაუწყებენ. რა აბსოლუტს ვუახლოვდებოდი და რა გულსატკენი იყო, როცა
ბედნიერები იყვნენ ეს კოვბოები, ეს მუშკეტერები, ეს სინათლე ინთებოდა: მოქმედ პირთა სიყვარულით ვილეოდი,
პოლიციელები; მათი მომავალი ხომ აქ იყო, ამ მრავლისმეტყველ ისინი კი ჰქრებოდნენ და თან მიჰქონდათ თავისი სამყარო; მათი
მუსიკაში, იგი წარმართავდა მათ აწმყოს. უკიდეგანო სიმღერა გამარჯვება ძვალ-რბილში მქონდა გამჯდარი, მაგრამ ეს მაინც
ერთვოდა მათ სიცოცხლეს, უხმობდა გამარჯვებისა ან მათი გამარჯვება იყო და არა ჩემი: ქუჩაში კვლავ მეუფლებოდა
სიკვდილისაკენ და ამავე დროს თვითონაც დასასრულისკენ ჩემი მიუსაფრობა.
მიისწრაფოდა. მათ ნამდვილად ელოდნენ: ელოდა საფრთხეში გადავწყვიტე დამეგმო სიტყვა და მუსიკით მეცხოვრა.
მყოფი ქალიშვილი, ელოდა გერმანელი, ელოდა ტყეში ამის საშუალება მეძლეოდა ყოველდღე დაახლოებით ხუთ

საათზე. ამ დროს პაპაჩემს ლექციები ჰქონდა ახალი ენების სულს, დაისადგურებდა ჩემში, მომანიჭებდა უცნობ წარსულს,
ინსტიტუტში, ბებია თავის ოთახს მიაშურებდა და ჟიპის თავბრუდამხვევსა და გამანადგურებელ მომავალს: სიგიჟე
რომანებით ერთობოდა, დედაჩემი, საუზმის ამბავს რომ მეუფლებოდა და ისევ ვიყავი აყოლილი ეშმაკს, როგორც
მორჩებოდა, სადილის თადარიგს მოათავებდა, მოსამსახურე ქლიავის ხე ქარიშხალს; წინ! ცხენიც ვიყავი და ცხენოსანიც; დეზს
ქალს უკანასკნელ დარიგებას მისცემდა, მიუჯდებოდა პიანინოს ვკრავდი და დეზის შეხებას ვგრძნობდი; დავქროდი ველ-
და უკრავდა შოპენის ბალადებს, შუმანის სონატას, ფრანკის მინდვრებში, პაპაჩემის კაბინეტში, კარებიდან ფანჯრამდე.
სიმფონიურ ვარიაციებს, ხანდახან-კი ჩემი თხოვნით „ძალიან ხმაურობ, მეზობლები გვიჩივლებენ“, მეუბნებოდა
ასრულებდა „ფინგალის მღვიმის“ უვერტიურას. შევიპარებოდი დედა როიალიდან თავაუღებლად. მე არ ვუპასუხებდი,
კაბინეტში; ღამდებოდა და პიანინოზე ორი სანთელი ანათებდა. ვინაიდან მუნჯი ვიყავი. ჩემს წინ დუკია. ვქვეითდები, უხმოდ
ბინდი ხელს მიწყობდა, ხელს დავავლებდი პაპაჩემის სახაზავს: ვაცმაცუნებ ტუჩებს, რათა უხმოდ გავაგებინო, რომ ის
ხმლად გამომადგებოდა, ავიღებდი ქაღალდის საჭრელ დანას: ნაბიჭვარია. იგი თავის რეიტარებს მისევს, მაგრამ ხმალს
ჩემი ხანჯალი იყო და იმავ წამს მუშკეტერის ბრტყელ ვიშიშვლებ და ჩემი ფოლადის სიმაგრე შეუვალია. შიგადაშიგ
გამოსახულებად გადავიქცეოდი. ხანდახან შთაგონებას ვგმირავ ვინმეს მკერდს, მერე ციბრუტივით მოვტრიალდები და
აგვიანდებოდა და უნდა მომეცადა: დროის მოსაგებად, მე, თვითონვე ვხდები განგმირული მებრძოლი, ვეცემი და
სახელგანთქმული ჩხუბისთავი, გადავწყვეტდი ხოლმე, რომ ხალიჩაზე სულს ვლევ. მერე, ჩუმად გამოვიპარები საკუთარი
რაღაც მიზეზის გამო ინკოგნიტოდ უნდა ვყოფილიყავი. გვამიდან და ისევ ჩემს როლს ვუბრუნდები და მოხეტიალე
მაძგერებდნენ და იძულებული ვიყავი მომეთმინა, შური არ რაინდად გადავიქცევი. მე ყველა მოქმედ პირებს ვანსახიერებ:
მეძია, მომეშველებინა მთელი ჩემი ვაჟკაცობა, რათა ლაჩრად რაინდი ვარ, დუკას სილას გავაწნავ, მაშინვე შემოვტრიალდები
მომეჩვენებინა თავი. ფეხის თრევით, თავჩაქინდრული და და ამ სილას ვითმენ. მაგრამ დიდხანს ბოროტმოქმედად ყოფნა
მოღუშული დავეხეტებოდი ოთახში, ხანდახან შევტოკდებოდი, არ მიყვარდა, მოთმინება აღარ მყოფნიდა, რომ მთავარ საგმირო
რაც იმას აღნიშნავდა, რომ სილა გამაწნეს ან პანღური ამომკრეს, როლს, საკუთარ თავს დავბრუნებოდი. მარცხი არ ვიცოდი,
მაგრამ სამაგიეროს არ ვჩქარობდი: მხოლოდ შეურაცხმყოფელის ყველას ვამარცხებდი, მაგრამ, ისევე როგორც ჩემი ღამეული
სახელს ვიხსენებდი. ბოლოს, ამდენ მუსიკას რომ მივიღებდი, თავგადასავლის დროს, გამარჯვებას სამერმისოდ გადავდებდი
მომაჯადოვებდა და შამანის დოლისა არ იყოს, როიალის რიტმი ხოლმე, რადგან მეშინოდა ჩემი მიუსაფრობისა, რომელიც
ამიყოლებდა ხოლმე, ფანტაზია-ექსპრომტი განდევნიდა ჩემს გამარჯვებას უნდა მოჰყოლოდა.

ვექომაგები გრაფის ნორჩ ასულს, მისივე ძმა-მეფე რომ ვვარდები: ეს წამი მხიბლავდა: გამოგონილი ერთვოდა
ემუქრება. რა ხოცვა-ჟლეტაა! მაგრამ დედაჩემი გვერდს სინამდვილეს. სიმართლის ძიებაში მოარული მოხეტიალე
გადააბრუნებს, ალეგროს ენაცვლება ლირიკული ადაჟიო, მეც მაწანწალა ძმასავით ჰგავდა მიუსაფარსა და თავის-თავისაგანვე
საჩქაროდ ვამთავრებ სისხლისღვრას და ვუღიმი ჩემი შეჭირვებულ ბავშვს, რომელიც თავისი სიცოცხლის
მფარველობის ქვეშ მყოფ ქალშვილს. მას ვუყვარვარ, ამას მუსიკა გამართლების ძიებაში მუსიკის ხმას აყოლილი დაბორიალობდა
მეუბნება. როგორც ჩანს, მეც მიყვარს: ჩემს მკერდში პაპამისის კაბინეტში. როლის მიუტოვებლად ვსარგებლობდი ამ
შეყვარებული, მიბნედილი გული ფეთქს. რა უნდა ქნან, მსგავსებით, რათა შემედუღებინა ჩვენი ბედ-იღბალი: საბოლოო
როდესაც უყვართ? ხელს ვკიდებ და ველად მიმყავს გამარჯვებაში დარწმუნებული ვიყავი და ამ ჩემ განსაცდელში
გასასეირნებლად: მაგრამ ეს ნამდვილად საკმარისი არაა. ამ ვხედავდი ჭეშმარიტ გზას გამარჯვებისაკენ. ჩემს გათახსირებაში
გაჭირვებას რომ თავი დავაღწიო, სასწრაფოდ უნდა მოვიშველიო ვხედავდი მომავალ დიდებას, რომელიც ნამდვილი მიზეზი იყო
დაქირავებული ვიგინდარები: მარტო ვარ და ასამდე ავაზაკი ამ სიმდაბლისა. შუმანის სონატა მარწმუნებდა, რომ მართალი
თავს მესხმის; ორმოცდაათს ვკლავ, გადარჩენილი ათი კი გრაფის ვარ: ვიყავი სასოწარკვევთილი ქმნილება ღვთისა და მევე ვიყავი
ქალიშვილს იტაცებს. მაცხოვარი, რომელმაც ქვეყნის დასაბამითგან იხსნა ეს ქმნილება.
ის დროა, რომ შავ-ბნელი დღეები დამიდგეს. ქალი, რა კარგია, როდესაც შეგიძლია უიმედობას მისცე თავი, მე
რომელსაც ვუყვარვარ, ტყვეობაშია, მთელი სამეფო პოლიცია მქონდა უფლება გავბუტოდი მთელ ქვეყანას. ყელამდე
კუდში დამდევს, კანონს გარეშე ვარ გამოცხადებული, მდევნიან, ავსებული ვიყავ ადვილად მოპოვებული წარმატებებით და ახლა
აღარაფერი გამაჩნია სინდისისა და ხმლის გარდა. ვიგემე მელანქოლიის მშვენიერება და ღვარძლის მწკლარტე
ღონემიხდილი და სასოწარკვეთილი წინ და უკან დავდივარ სიამოვნება. უზენაესი ყურადღების საგანი ვიყავი, ყველაფერი
პაპაჩემის კაბინეტში და აღსავსე ვარ შოპენის მოყირჭებული მქონდა, სურვილებს მოკლებული ვიყავი და
გრძნობამოჭარბებული მწუხარებით. ხანდახან ჩქარ-ჩქარა გამოგონებულ ტანჯვა-წამებას ვუქმნიდი ჩემ თავს: რვა წლის
ვფურცლავ ჩემ ცხოვრებას, ორი-სამი წლით წინ გავრბივარ, რათა განცხრომა იმით გათავდა, რომ მოწამებრიობის გემო გამეხსნა.
დავრწმუნდე, რომ ყოველივე კარგად დამთავრდება, რომ ჩემდამი ზედმეტად კეთილგანწყობილი მოსამართლეები
დამიბრუნებენ ჩემ წოდებებს, მამულებს, თითქმის უბიწო შევცვალე ულმობელი სამსჯავროთი, რომელიც მზად იყო
საცოლეს და რომ მეფე პატიებასა მთხოვს. მაგრამ მაშინვე, განუკითხავად დავესაჯე: სწორედ მისგან მსურდა ვყოფილიყავი
ერთბაშად, ორი-სამი წლით უკან ვიხევ და ისევ უბედურებაში მსჯავრდებული, განდიდებული, სამაგალითოდ

დაჯილდოებული. ორჯერ თავდავიწყებით გადავიკითხე მაგრამ მომავალი ხომ მაინც არსებობდა, კინომ აღმოაჩინა
გრიზელდისის ამბავი; თუმცა მე თვითონ ტანჯვა არ მიყვარდა, ჩემთვის მისი არსებობა; ჩემს ხვედრზე ვოცნებობდი. ბოლოს და
მაგრამ ჩემი პირველი სურვილები სასტიკი იყო: უთვალავ ბოლოს გრიზელდისის ბუტიაობა მომბეზრდა - რაც უფრო
უფლისწულების დამცველი და ქომაგი, უსირცხვილოდ გაურკვეველი ხნით გადავდებდი ხოლმე ჩემი განდიდების
წარმოვიდგენდი ხოლმე, როგორ სტყეპავენ მეზობლის გოგონას. ისტორიულ წუთს, მით უფრო ვერ ვახერხებდი გადამექცია იგი
იმ, არცთუ იმდენად სასიქადულო ამბავში, მიზიდავდა ჭეშმარიტ სინამდვილედ: ესე იგი აუხდენელ აწმყოდ.
მსხვერპლის სადიზმი და მისი მოუდრეკელი უბიწოება, სწორედ ამ დროს - არ მახსოვს 1912 თუ 1913 წელს -
რომელიც ბოლოს და ბოლოს მუხლს მადრეკინებს მის ჯალათ წავიკითხე მიშელ სტროგოვი[5]. სიხარულისაგან ვტიროდი: აი
მეუღლეს. ჩემი საწადელიც სწორედ ეს იყო: მუხლი მისაბაძი სიცოცხლე! ამ ოფიცერს როდი უხდებოდა ლოდინი
მომედრეკინებინა მსაჯულთათვის, იძულებული გამეხადა, იმისა, რომ ყაჩაღებს მოწყალება მოეღოთ და ვაჟკაცობის
ვედიდებინე და ამით დამესაჯა ისინი წინასწარშეგონებისა და გამოჩენის საშუალება მიეცათ მისთვის: ზეგარდმო ბრძანებით
ცრუმორწმუნისათვის. მაგრამ გამამართლებელი განაჩენის იგი მოევლინა ქვეყანას, მთელი მისი სიცოცხლე ამ ბრძანების
გამოტანას ყოველდღე სახვალიოდ გადავდებდი ხოლმე. შესრულება იყო, იგი კვდებოდა თავის დიდების ჟამს, ვინაიდან
ყოველთვის მომავლის გმირი ვიყავი, ვილეოდი სურვილისაგან, მისი დიდება მისი სიკვდილი იყო: გადაიფურცლებოდა წიგნის
რათა ვზიარებოდი გმირობას და ყოველთვის ვთმობდი მას. უკანასკნელი გვერდი და სიცოცხლით სავსე მიშელს
ასე მგონია, ეს ორმაგი მელანქოლია, ნამდვილი და გამოკეტავდა ოქროთი მოვარაყებულ პატარა აკლდამაში.
მოგონილი, ჩემს გულგატეხილობას გამოხატავდა: ერთად უშფოთველად და შეუწუხებლად: მისი არსებობა იმთავითვე
ასხმული ჩემი გმირობა შემთხვევითობის ჯაჭვს წარმოადგენდა; გამართლებული იყო. არავითარი შემთხვევითობა: მართალია
დედაჩემის ფანტაზია-ექსპრომტის უკანასკნელი აკორდები რომ იგი განუწყვეტლად მოძრაობდა, მაგრამ სახელმწიფოებრივი
დადუმდებოდნენ, მე კვლავ ვუბრუნდებოდი უმოგონებო ინტერესები, მისი ვაჟკაცობა, მტრის სიფხიზლე, ადგილ-
წარსულს მამას მოკლებული ობლებისა და მოხეტიალე მიდამოს ბუნებრივი პირობები, მიმოსვლის საშუალებანი,
რაინდებისა, რომლებსაც ობლები აკლდათ. გმირი ვიყავ თუ ოციოდე კიდევ სხვა ფაქტორი, თანაც ყველა წინასწარ ცნობილი,
მოწაფე, სულ ერთია, ერთსა და იმავე საკარნახოს ვწერდი, ერთსა საშუალებას იძლეოდა ყოველ წუთს რუკაზე განგვესაზღვრა მისი
და იგივე გმირობას ჩავდიოდი, იგივე საპყრობილის კედლებით ადგილმდებარეობა. არავითარი განმეორება: ყოველივე
ვიყავი შემოზღუდული, ეს საპყრობილე იყო - განმეორება. იცვლებოდა, მას თვითონ უხდებოდა განუწყვეტლივ სახის

შეცვლა; მისი მომავალი გზას უნათებდა, იგი თავის ბედის დიუნო, რომელიც კოხტად და ადვილად მეტს აკეთებდა, ვიდრე
ვარსკვლავს მიჰყვებოდა. სამი თვის შემდეგ ასეთივე აღტაცებით ევალებოდა; დაბრმავებულს, სასახელო ჭრილობებით დაფარულ
გადავიკითხე რომანი, მაგრამ მიშელი არ მიყვარდა, ზედმეტად მიშელ სტროგოვს კი შეეძლო მხოლოდ ეთქვა, რომ იგი თავის
კეთილგონიერად ვთვლიდი. მისი ბედისა კი მშურდა. მოვალეობას ასრულებდა. აღტაცებული ვიყავი მისი გმირობით
აღტაცებული ვიყავი მასში დაფარული ქრისტიანით, მე ხომ და ვკიცხავდი მის მორჩილებას; მხოლოდ ზეცა იყო ამ ვაჟკაცზე
ქრისტიანად ყოფნა არ მაღირსეს. იმპერატორი სრულიად უფრო ამაღლებული. მაშ რად იხრიდა იგი ქედს მეფის წინაშე,
რუსეთისა მამა-ღმერთი იყო. მიშელს არარაობიდან საგანგებო როდესაც მეფეს ფეხები უნდა დაეკოცნა მისთვის? მაგრამ თუ
ბრძანებით გამოძახებულს მსგავსად ღმერთის ყოველი თავს არ დახრი, ვინ მოგცემს ცხოვრების მანდატს? ეს
ქმნილებისა დაკისრებული ჰქონდა საპასუხისმგებლო და წინააღმდეგობა ღრმა შეშფოთებას იწვევდა ჩემში. ხანდახან
განუმეორებელი მისია. მან განვლო ამქვეყნიური სევდის ვცდილობდი შემომევლო სიძნელისათვის: უცნობი ბავშვი, მე
ხვედრი, უკუაგდო ცთუნებანი, დასძლია ყოველი ზღუდენი, ვიგებდი რაღაც სახიფათო მისიის ამბავს. მეფეს ვუვარდებოდი
იგემა წამება და არაამქვეყნიური დახმარება[6]. თავისი გამჩენის ფეხებში და ვემუდარებოდი მოენდო იგი ჩემთვის (უარს
დიდებით საქმე დასასრულამდე მიიყვანა და უკვდავებაში მეუბნებოდა: ძალიან ახალგაზრდა ვარ, ამოცანა მეტად მძიმე
გადადგა ფეხი. ჩემთვის ეს წიგნი საწამლავი იყო: მაშ რჩეულნი შესასრულებელია). წამოვიჭრებოდი, ორთაბრძოლაში ვიწვევდი
ყოფილან ამქვეყნად? შეიძლება მათ უზრუნველად გზა და რიგ-რიგობით ვამარცხებდი ყველა მის სარდლებს. ხელმწიფე
გაეკვალოს? წმინდანობა გულს მირევდა. მიშელ სტროგოვში კი იძულებული ხდებოდა დაეთმო: „რახან არ იშლი წადი!“ მაგრამ
მან იმიტომ მიმიზიდა, რომ გმირული ელფერი მიიღო. ეს ჩემი სამხედრო ხრიკი არ მავიწყებდა იმას, რომ ძალად
მიუხედავად ამისა, ჩემს პანტომიმებში არაფერი შემიცვლია და მოვახვიე მეფეს ჩემი თავი. თანაც ყველა ეს ტიკინა თვალში არ
მისიის იდეა ისევ ტრიალებდა ჰაერში, როგორც უსახო ლანდი, მომდიოდა: სანკიულოტი ვიყავი, მეფისმკვლელი, პაპაჩემმა
რომლის ხორცშესხმას ვერ ვახერხებდი. რა თქმა უნდა, ჩემი საერთოდ ყველა ტირანის წინააღმდეგ ამამხედრა, ლუდოვიკო
სტატისტები, საფრანგეთის მეფეები, მხოლოდ ჩემს ბრძანებას XVI იქნებოდა თუ ბადენგე[7] და რაც მთავარია, ყოველ დილას
ელოდნენ, რათა თვითონაც ებრძანებინათ ჩემთვის. მაგრამ მე „ლე მატენში“ ვკითხულობდი მიშელ ზევაკოს რომან-
ვაყოვნებდი. განა სულგრძელად იქცევა ის, ვინც ხიფათში ფელეტონს. ამ ნიჭიერმა მწერალმა ჰიუგოს გავლენით გამოიგონა
აგდებს ცხოვრებას ქვეშევრდომული გრძნობების გამო? ყოველ წამოსასხამისა და მახვილის რომანის რესპუბლიკური ვარიანტი.
კვირას მაოცებდა რკინის მუშტებიანი ბოქსიორი მარსელ მისი გმირი ხალხის წარმომადგენლები იყვნენ, ისინი ჰქმნიდნენ

და მუსრავდნენ იმპერიებს, XIV საუკუნიდან დაწყებული ვეხებოდი. სავარძელს გავუმზადებდი, ბეწვით გაწყობილი
წინასწარმეტყველებდნენ საფრანგეთის რევოლუციას, რბილი ფლოსტები მომქონდა და გამოვკითხავდი იმის შესახებ
გულჩვილნი იყვნენ და ამიტომ იცავდნენ მცირეწლოვან და თუ რა გადახდა დღის განმავლობაში, ამასთანავე პაპაჩემის
შეშლილ მეფეებს მათი მინისტრებისაგან, ვერაგ მეფეებს სილას ყველა მოწაფის სახელი მახსოვდა. რარიგ ღრმადაც არ უნდა
არ აკლებდნენ. ყველაზე დიდი მათგანი, პარდაიანი, ჩემი მეუფე ვყოფილიყავი ოცნებაში წასული, არასდროს იმის შიში არ იყო,
გახდა. მისი მიბაძვით ბევრჯერ გავფხორილვარ რომ შიგ ჩავიკარგებოდი. სხვა საფრთხე მელოდა: ჩემი
მამლაყინწასავით და სილა გამიწნავს ანრი III და ლუი XIII- სიმართლე, ჩემი „მე“ შეიძლება სამუდამოდ დარჩენილიყო
სთვის. და ამის შემდეგ როგორ შემეძლო დავმორჩილებოდი მათ ერთმანეთის მონაცვლე სიყალბეების წყებად.
ბრძანებას? ერთი სიტყვით, ვერ ვახერხებდი იმ უცილობლად არსებობდა სხვა ჭეშმარიტება: ლუქსემბურგის ბაღის
შესასრულებელი მანდატის შოვნას, რომელიც გაამართლებდა ტერასებზე თამაშობდნენ ბავშვები, ვუახლოვდებოდი, ორი
ჩემს ამქვეყნიურ არსებობას - ვერც ვცნობდი, ვისაც ჩემთვის ნაბიჯის მანძილზე გამირბოდნენ. ღატაკის თვალით შვცქეროდი:
ასეთი მანდატის მოცემის უფლება ჰქონდა. ისევ ვკაზმავდი რა ღონივრები და სწრაფები იყვნენ! რა თვალწარმტაცნი იყვნენ.
ცხენს, უგულოდ ვებმებოდი დაკა-დაკაში; უგულოდ ამ ხორცშესხმულ გმირთა წინაშე მეკარგებოდა აზრი. ჩემი
ვცხოვრობდი, ზოზინით ვეწამებოდი და ვინაიდან არ მყავდა სასწაულისებრი გონება და უნივერსალური განსწავლულობა,
არც მეფე, არც ღმერთი და არც ჩვეულებრივი მამა, ისევ ათლეტური კუნთები და ჩხუბისათვის სიმარჯვე;
გრიზელდისად უნდა დავრჩენილიყავი. მივეყრდნობოდი ხეს და ვუცდიდი. ამ ბრბოს მეთაურს უკმეხად
ორმაგი სიცოცხლე მქონდა, ორივე ყალბი: სახალხოდ რომ ერთი დაეძახა: „მოდი, პარდაიან, უნდა დაგატყვეოთ!“,
ტაკიმასხარა ვიყავი: სახელგანთქმული კარლ შვეიცერის ყველა ჩემს პრივილეგიებს დავთმობდი. მუნჯი რომელიც კი
საოცარი შვილიშვილი; მარტო რომ ვრჩებოდი მოგონილი წყენა გამაბედნიერებდა; აღტაცებით დავთანხმებოდი საკაცეზე
მახრჩობდა. ყალბ დიდებას ყალბი უსახელობით მწოლიარე დაჭრილის ან ცხედრის როლი მეთამაშა. ამის
ვაწონასწორებდი. სულ არ მიჭირდა ერთი როლის მეორე შემთხვევა არ მომეცა: შემხვდნენ ჩემი ნამდვილი მსაჯულები,
როლით შეცვლა: იმ წუთს, როდესაც ჩემი მოსისხლე მტერი უნდა თანატოლები და ტოლ-სწორნი და მათმა გულგრილობამ
მომეკლა, კლიტეში შემოტრიალებული გასაღების ხმა გაისმოდა, განაჩენი გამომიტანა. თავგზა დავკარგე, როდესაც ჩემი თავი
დედა თითქოს დამბლადაცემული გაქვავდებოდა ხოლმე მათი თვალებით დავინახე: არც სასწაული, არც მედუზა, არამედ
როიალზე, სახაზავს წიგნების კარადაში ვინახავდი და პაპაჩემს სრულიად უმაქნისი ვინმე, კაცს რომ არ აინტერესებს. დედაჩემი

ვერ ფარავდა აღშფოთებას: ეს ტანადი და ლამაზი ქალი პაპაჩემმა გადამარჩინა: თავისდაუნებურად ახალ
ადვილად შეეჩვია იმას, რომ მოკლე ტანისა ვიყავი. სავსებით ტყუილში ჩამაგდო, რომელმაც შეცვალა ჩემი ცხოვრება.
ბუნებრივი ამბავია: შვეიცერები დიდები არიან, სარტრები
პატარები, მე მამისა დამყვა, ესაა და ეს. მას კიდევაც მოსწონდა, ვწერ
რომ რვა წლისა, ისეთივე პატარა და ადვილად სატარებელი
დავრჩი: ჩემი მცირე ფორმატი გახანგრძლივებული ბავშვობა იყო შარლ შვეიცერი არასოდეს მწერლობაზე თავს არ
მის თვალში. მაგრამ, როდესაც ხედავდა, რომ არავინ არ მეძახის სდებდა, მაგრამ ფრანგული ენით აღტაცებას არც ახლა იშლიდა,
სათამაშოდ, სიყვარული უკარნახებდა, რომ მე შემიძლია როდესაც სამოცდაათი წლისა იყო, ვინაიდან გაჭირვებით
ვიფიქრო, თითქოს ჯუჯა ვარ - თუმცა სრულიადაც არა ვარ ჯუჯა შეისწავლა და მაინც არ გახდა მისთვის დედაენა: პაპას
- და ამის გამო ვეწამო. გული რომ არ გამტეხოდა, დედა თითქოს სიამოვნებდა სიტყვების თამაში, თავს იქცევდა ამით და ისე
გაჯავრებით მეტყოდა ხოლმე, „რას უყურებ, ამხელა დოყლაპია უსაშველოდ გამოსთქვამდა, რომ უწყალოდ ამახინჯებდა ყოველ
ხარ, მიდი ჰკითხე - იქნებ უნდათ გეთამაშონ“. თავს ვიქნევდი: მარცვალს. მოცალეობის ჟამს პაპაჩემის კალამი სიტყვების
ყველაზე დამამცირებელ წინადადებასაც კი მივიღებდი, მაგრამ თაიგულებს ჰკონიდა. ეხალისებოდა ჩვენი ოჯახისა და
სიამაყე მისი თხოვნის ნებას არ მაძლევდა. დედა მიჩვენებდა უნივერსიტეტის ცხოვრების სხვადასხვა შემთხვევისა და
ქალებს, რომლებიც ისხდნენ რკინის სავარძლებში და ქსოვდნენ: გარემოებისათვის თხზულებათა მიძღვნა: წერდა საახალწლო
„გინდა, ვეტყვი მაგ ბავშვების დედებს?“ მაგრამ, ვეხვეწებოდი, მილოცვებს, ლექსებს დაბადების დღისა და ქორწილის
რომ არ ეთქვა; მაშინ ჩამჭიდებდა ხელს და გავემგზავრებოდით: მისალოცად, გალექსილ სიტყვებს წმინდა კარლოსის
ერთი ხიდან მეორე ხისკენ მივდიოდით, ბავშვების ერთი დღესასწაულის გამო, ერთმოქმედებიან პიესებს, შარადებს და
ჯგუფიდან მეორე ჯგუფისაკენ. მუდამ მთხოვნელები, მსგავს მიამიტურ უხამსობას; ყრილობებზე ფრანგულ და
ყოველთვის უარყოფილნი. დაღამებისას ისევ ვპოვებდი ხოლმე გერმანულ ლექსებს წარმოსთქვამდა ექსპრომტად. ზაფხულის
ჩემს ქანდარას, მწვერვალებს, სადაც დაჰქროდა ჩემი სული და დასაწყისში, სანამ პაპაჩემი ლექციებს დაამთავრებდა, ქალები
ჩემი ოცნება: მარცხის ასანაზღაურებლად და ჯილდოდ დამ ე არკაშონში მივდიოდით. კვირაში სამჯერ წერილებს
მოვყვებოდი მისნობას და ასიოდე დაქირავებულ ცხენოსანს გვწერდა: ორ გვერდს ლუიზას, პოსკრიპტუმს ან-მარის და მე კი
გამოვასალმებდი წუთისოფელს, მაგრამ არაფერი არ - ცალკე, გალექსილ წერილს. იმისათვის რომ სრულად
გამოდიოდა. დამეფასებინა ჩემი ბედნიერება, დედამ შეისწავლა და ამიხსნა

პროსოდიის წესები. ვიღაცას დაუნახივარ, რომ ოფლსა ვღვრი პოეტური ცდა. მაგრამ ბიძგი მომეცა: ლექსებიდან პროზაზე
საპასუხო წერილის გალექსვაში, აღარ მომეშვნენ, დამეხმარნენ გადავედი და სულ არ მიჭირდა „კრი-კრიში“ ამოკითხულ
და დამამთავრებინეს. წერილი რომ გაგზავნეს, ქალები სიცილით თავბრუდამხვევ თავგადასავალთა ხელახლა თხრობა. სწორედ
იხოცებოდნენ, როდესაც წარმოიდგენდნენ პაპაჩემის ის დრო იყო, როდესაც ჩემი სიზმრების უშინაარსობისა და
განცვიფრებას. საპასუხო ფოსტას მთელი სახოტბო პოემა მოჰყვა. უმიზნობის აღმოჩენის წინაშე ვიდექი. ფანტასტიკური
მე პოემითვე ვუპასუხე. ეს ჩვეულებად იქცა; პაპა და მდევარივით მინდოდა დავწეოდი სინამდვილეს. როდესაც
შვილიშვილი კიდევ ერთმა ძაფმა დააკავშირა: ისინი დედა ნოტებიდან თავის აუღებლად მკითხავდა ხოლმე: „პულუ
ინდოელებისა და მონმარტრის ჯიბგირების მსგავსად რას აკეთებს?“ ხანდახან დავარღვევდი დუმილის აღთქმას და
ლაპარაკობდნენ იმ ენაზე, რომელიც ქალებისათვის აღკვეთილი ვუპსუხებდი „კინოს ვაკეთებ“. მართლაც ვცდილობდი
იყო. რითმების ლექსიკონი მაჩუქეს და მოლექსე გავხდი: ამომეყვანა სახეები საკუთარი თავიდან და ხორცი შემესხა
მადრიგალებს ვუძღვნიდი პატარა ქერა გოგონას, რომელიც ვერ მათთვის ჩემს გარეთ, ნამდვილი ავეჯის, ნამდვილი კედლების
სტოვებდა თავის სკამ-ლოგინს და რამდენიმე წლის შემდეგ გარემოცვაში, გამეხადა ისეთივე ბრწყინვალე და თვალსაჩინო,
გარდაიცვალა. ამ ანგელოზივით გოგონას ჩემი ლექსები როგორც ისინი, ეკრანზე რომ ციმციმებენ. ამაოდ დავუშვერ: ჩემი
არაფრად ეპიტნავებოდა, მაგრამ ფართო საზოგადოების ორმაგი სიცრუის შეუმჩნევლობა აღარ შეიძლებოდა: თავს
აღტაცება მინაზღაურებდა მის გულგრილობას. ზოგი ამ ვიტყუებ, თითქოს ის მსახიობი ვარ, რომელიც თავს იტყუებს,
ლექსთაგანი ამას წინათ ვიპოვნე. ჟან კოკტომ 1955 წელს სთქვა, თითქოს გმირია.
რომ ყველა ბავშვი გენიალურია, მინო დრუეს[8] გარდაო. 1912 შევუდგებოდი თუ არა წერას, მაშინვე კალამს
წელს გენიალური იყო ყველა, ჩემს გარდა: ვწერდი მაიმუნობით, გადავდებდი, რადგან სიხარული მახრჩობდა. იგივე ტყუილი
რაღაც ცერემონიას ვასრულებდი, უფროსებს რომ იყო, მაგრამ მე უკვე ვთქვი, რომ სიტყვები საგნების
დავმსგავსებოდი და, რაც მთავარია, ვწერდი, რადგან შარლ კვინტესენციად მიმაჩნდა. ისე არაფერი არ მაღელვებდა, როგორც
შვეიცერის შვილიშვილი ვიყავი. ლაფონტენის იგავ-არაკები ჩემი საკუთარი ნაჯღაბნის დანახვა, რომელშიც მოარულ
მომცეს წასაკითხად; არ მომეწონა: ავტორი თვითნებობას იჩენდა; ცეცხლთა ბუნდოვან ციმციმში თანდათან გამოიკვეთებოდა
გადავწყვიტე ხელახლა დამეწერა ეს არაკები ალექსანდრიულ ხოლმე მკრთალი საგნობრიობა: წარმოდგენილი
ლექსად. ეს განზრახვა ჩემს ძალ-ღონეს აღემატებოდა, თანაც ხორციელდებოდა. სახელის მინიჭების ხაფანგი გამოიჭერდა
შევამჩნიე რომ ღიმილსაც იწვევდა: ეს იყო ჩემი უკანასკნელი ლომს, მეორე იმპერიის კაპიტანს, ბედუინს; ისინი

შემოიჭრებოდნენ ხოლმე ჩვენს სასადილო ოთახში და გარდაუვალობით, რომელსაც შთაგონებას მიაწერენ ხოლმე.
სამუდამოდ რჩებოდნენ აქ დატყვევებულნი, ხორცშესხმულნი ქაღალდზე გადამქონდა ისინი და მათ ჩემ თვალწინ ნივთიერი
ასო-ნიშნების საშუალებით. მე დავიჯერე, რომ ჩემი ფოლადის სიმკვრივე ეძლეოდათ და თუ, როგორც საყოველთაოდ
კალმისწვერით დაჯღაბნილი კაუჭები ოცნებას სინამდვილედ ფიქრობენ, მწერლის შთაგონება ვიღაცა სხვის მიერაა
აქცევენ. მე მოვითხოვე რვეული და იისფერი მელანი; ყდაზე ნაკარნახევი, თვით მისი არსების სიღრმიდან, მაშინ მე
დავწერე: „რომანების რვეული“. პირველი რომ დავასრულე, განმიცდია შთაგონება შვიდი-რვა წლისა რომ ვიყავი.
დავარქვი: „პეპელას გულისათვის“. ერთი მეცნიერი, მისი მე არასოდეს არ გავმხდარვარ ამ „ავტომატური წერის“
ქალშვილი და ათლეტური აგებულების ახალგაზრდა მკვლევარი ტყუილის მსხვერპლი; მაგრამ თავისთავად ეს თამაში მომწონდა:
მიემგზავრებიან მდ. ამაზონის სათავეებისკენ უცხო პეპელას ერთადერთი ბავშვი ვიყავი და ამ თამაშით გართობა მარტო
საძებნელად. ამბავი, მოქმედი პირები, თავგადასავლის შემეძლო. ხანდახან ხელს შევაჩერებდი და ყოყმანს
დეტალები, სათაურიც-კი მთლიანად ნასესხები იყო გავითამაშებდი: მოვიღუშებოდი, მივაშტერდებოდი სივრცეს,
სურათებიანი მოთხრობიდან, რომელიც ჟურნალ „კრი-კრის“ თავს მწერლად წარმოვიდგენდი. თუმცა პლაგიატი მიყვარდა
უკანასკნელ ნომრებში იბეჭდებოდა. ეს წინასწარ განზრახული იმიტომ, რომ სნობი ვიყავი და განზრახ უკიდურესობამდე
პლაგიატი სავსებით მათავისუფლებდა ყოველგვარი ეჭვისაგან: მიმყავდა, როგორც ამას შემდეგში დაინახავთ.
ყოველივე ზედმიწევნით მართალია, ვინაიდან არაფერი არ ბუსენარი და ჟიულ ვერნი ერთ შემთხვევასაც არ
მომიგონია. გამოქვეყნებას არც ვფიქრობდი, საქმეც ის იყო, რომ გამოუშვებენ, რომ მიკთხველი არ გაანათლონ: ყველაზე
წინასწარვე ყველაფერი უკვე გამოცემული იყო და ერთი დაძაბულ წუთებში წყვეტენ თხრობის ძაფს, რათა შხამიანი
სტრიქონიც კი არ დამიწერია ისე, რომ ნიმუში არ ჰქონოდა მცენარისა ან ადგილობრივ მკვიდრთა სახლის აღწერას
საწინდრად. გადამწერი თუ მეგონა ჩემი თავი? არა, შეუდგნენ. როგორც მკითხველი, გადავახტებოდი ხოლმე ამ
ორიგინალურ მწერლად ვთვლიდი: რეტუშს ვუკეთებდი, დიდაქტიკურ ადგილებს, როგორც მწერალი, ვატენიდი ამ
ვაახლებდი, მაგალითად გავისარჯე და მოქმედ პირებს ადგილებს ჩემს რომანებში, ვესწრაფოდი, რათა შემეტყობინებინა
სახელები გამოვუცვალე. ეს მცირე გადანაცვლებანი საშუალებას ჩემი თანამედროვეებისათვის ყოველივე, რაც თვითონაც არ
არ მაძლევდნენ გამერკვია გამოგონილისა და გახსენებულის ვიცოდი. ფიჯის მცხოვრებთა ადათები, აფრიკის ფლორა,
საზღვარი. ახალი და უკვე დაწერილი წინადადებანი უდაბნოს ჰავა. ბედისწერამ გააშორა ერთმანეთს, შემდეგ
განიცდიდნენ ჩემს გონებაში სახეცვლილებას იმ მისწრაფებული მათდაუნებურად ერთს გემზე შეჰყარა დაღუპული გემის

მსხვერპლნი - პეპლებზე მონადირე და მისი ქალიშვილი ბიძაჩემმა ემილმა პატარა საბეჭდი მანქანა მაჩუქა, რომელსაც მე
დაეჭიდებიან ერთსადაიმავე მაშველ რგოლს, თავს ასწევენ და არ ვხმარობდი. ქალბატონმა პიკარმა ნახევარსფეროთა რუკა
ერთდროულად აღმოხდებათ: „დეზი!“ „მამა!“ ვაგლახ, რომ იქვე მიყიდა, რათა შეცდომა არ მომსვლოდა ჩემი გლობ-ტროტერების
მახლობლად ახალი ხორცის ძიებაში გაჩნდება ზვიგენი; იგი სვლიგეზების გაკვლევის დროს. ან-მარიმ გადაწერა ბრჭყვიალა
უახლოვდება, მისი მუცელი ბრწყინავს ტალღებში; რა ქაღალდზე ჩემი მეორე რომანი „ბანანების ვაჭარი“ და
გადაარჩენს ამ უბედურებს სიკვდილისაგან? მივდიოდი წასაკითხად აძლევდა ნაცნობებს. მამიც კი მაქეზებდა: „სხვა რომ
ლარუსის დიდი ლექსიკონის „ზანლას“ ტომის მოსაძებნად, არაფერი, ჭკვიანად მაინც იქცევა და არ ხმაურობს“, ამბობდა იგი.
გაჭირვებით მივათრევდი ჩემ მაგიდამდე, გადავშლიდი საჭირო ბედად მოხდა, რომ ჩემი მწერლად ზიარება გადაიდო, პაპაჩემის
გვერდზე და სიტყვა-სიტყვით გადავწერდი ხოლმე: „ზვიგენი უკმაყოფილების გამო.
გავრცელებუილია ატლანტიკური ოკეანის ტროპიკულ ნაწილში. კარლს არასოდეს არ მოსწონდა ჩემი მიდრეკილება იმ
ამ ზღვის დიდ თევზებს გაუმაძღრობა ახასიათებს. სიგრძით წიგნებისადმი, რომელსაც იგი „უქმ საკითხავს“ უწოდებდა.
ისინი ცამეტ მეტრს აღწევენ და რვა ტონამდე იწონიან“. როდესაც დედაჩემმა აუწყა, რომ მე წერა დავიწყე, პაპაჩემი ჯერ
აუჩქარებლად გადავწერდი ხოლმე მთელ წერილს: ვგრძნობდი აღტაცებული იყო, ვფიქრობ იმის მოიმედე, რომ ოჯახის
რომ მომაჯადოვებლად მოსაწყენი ვარ, კიდევ უფრო ქრონიკის მსგავს რაღაცას დავწერ, პიკანტური დაკვირვებებითა
კეთილგონიერი,ვიდრე ბუსენარი. ჯერ ჩემი გმირების და მშვენიერი მიამიტობით აღსავსეს. აიღო ჩემი რვეული,
გადარჩენის საშუალება არ მქონდა გამონახული, მაგრამ უკვე გადაფურცლა, დაიღმიჭა და გაბრაზებული იმით, რომ ჩემი
ნატიფი აღტაცებისაგან ვილეოდი. საყვარელი გაზეთების მიბაძვით რაღაც „სისულელეებს“
ყველაფერი ისე წარიმართა, რათა ჩემი ახალი საქმინობა მივქარავ, დატოვა სასადილო ოთახი. ამის შემდეგ ჩემი
კიდევ ერთ ახალ მაიმუნობად გადაქცეულიყო. დედაჩემი თხზულებებისადმი ინტერესი დაკარგა. შეურაცხყოფილი
წაქეზებას არ იშურებდა, შემოჰყავდა სტუმრები სასადილო დედაჩემი რამდენჯერმე შეეცადა წაეკითხვინებინა მისთვის
ოთახში რომ მოულოდნელად მიესწროთ ნორჩი „ბანანების ვაჭარი“. დაელოდებოდა ხოლმე, რომდესაც პაპაჩემი
შემოქმედისათვის, რომელიც თავის მერხს უჯდა; მე თითქოს ისე ფლოსტებს ჩაიცვამდა და სავარძელში ჩაესვენებოდა; და იმ
ვიყავი მუშაობაში გართული, რომ არც ვამჩნევდი დროს, როდესაც იგი მკაცს მზერას ერთ წერტილს მიაპყრობდა,
თაყვანისმცემლებს, ისინი ფეხაკრეფით გადიოდნენ და ხელებს მუხლებზე დაიწყობდა და გაყუჩებული ისვენებდა,
ჩურჩულებდნენ, რა საყვარელი და რა მშვენიერი ბავშვიაო. დედა აიღებდა ჩემ ხელნაწერს, ყურადღებით ფურცლავდა მას

და ბოლოს, რომ ვეღარ უძლებდა მოწოლილ სურვილს, პლაგიატს. თანაც გაორება დავიწყე, გასულ წელს, როდესაც
გაუწოდებდა პაპას: „წაიკითხე, მამა! ისეთი ახირებული რამეა“. „კინოს ვაკეთებდი“, ჩემ ნამდვილ როლს ჩემთვის ვთამაშობდი,
მაგრამ იგი თავიდან იცილებდა რვეულს და თუ ჩახედავდა შიგ თავდავიწყებით გადავვარდებოდი ხოლმე წარმოსახულში და
მხოლოდ იმისათვის, რომ სინანულით აღენიშნა ჩემი არაერთხელ მომჩვენებია, რომ მთლიანად გავითქვიფე,
ორთოგრაფიული შეცდომები. ბოლოს დედაჩემი სულაც ავტორიცა და მისი გმირიც მე ვიყავი, გმირში ავსახავდი ჩემს
დაფრთხა: ვერ ბედავდა ჩემს ქებას, თანაც ეშინოდა, არ ეპიკურ ოცნებას. მაგრამ მაინც ორნი ვიყავით, იგი არ ატარებდა
ეწყენინებინა ჩემთვის და სულ მიანება თავი ჩემი ნაწერების ჩემს სახელს და მე მის შესახებ მხოლოდ მესამე პირში
კითხვას, რათა მათ შესახებ არაფერი ელაპარაკა. ვლაპარაკობდი. იმის მაგივრად, რომ მესესხებინა მისთვის ჩემი
ჩემი ლიტერატურული მოღვაწეობა ნახევრად ნაკვთები, მე სიტყვებისაგან ვძერწავდი მის სხეულს, რომელსაც
საიდუმლო გახდა, ძლივსღა მითმენდნენ და არაფერს ამბობდნენ თითქოს გარედან ვხედავდი, ამ მოულოდნელ „გადგომას“
ამის გამო; მიუხედავად ამისა, მე მაინც გულმოდგინედ შეიძლება შევეშინებინე: მან კი მომხიბლა; ვტკბებოდი იმით, რომ
მივდევდი მას გაკვეთილებსა და გაკვეთილებს შუა, შემეძლო ვყოფილიყავი „ის“, მას კი არ შეეძლო, რომ სავსებით მე
ხუთშაბათობითა და კვირაობით, არდადეგებსა და თუ ყოფილიყო. ის ჩემი საკუთარი თოჯინა იყო, ჩემი კაპრიზების
საბედნიეროდ ავად გავხდებოდი, ლოგინშიაც. მახსოვს მორჩილი და ჩემ ნებას აყოლილი. შემეძლო შუბით გული
გამოჯანმრთელების ბედნიერი დღეები, წითელ ჩამონაჭერიანი განმეგმირა მისთვის და შემდეგ მომევლო და განმეკურნა ისე,
შავი რვეული, რომელსაც გეგონება ხელსაქმეაო არ ვიშორებდი, როგორც დედა მივლიდა ხოლმე და მკურნავდა. ჩემი საყვარელი
ახლა უფრო იშვიათად „ვაკეთებდი კინოს“: ჩემმა რომანებმა მწერლები დიდების მწვერვალის შუაგზაზე შეჩერდებოდნენ
ყველაფერი განდევნეს. მოკლედ, საკუთარი სიამოვნებისათვის ხოლმე მორიდებით: ზევაკოს რაინდებიც კი ერთდროულად
ვწერდი. ორი ათასზე მეტ დუშმანთან ვერ ბედავდნენ შებმას.
თანდათან ვართულებდი ჩემი რომანების ინტრიგებს, სათავგადასავლო რომანის ძირფესვიანად გარდაქმნის
შემქონდა შიგ ნაირ-ნაირი ეპიზოდები და ამ აჯაფსანდალში სურვილმა ის ჰქნა, რომ უკუვაგდებდი ყოველივეს, რაც
ვაკვეხებდი ყველაფერს, რასაც ვკითხულობდი, კარგსაც და სიმართლეს ჰგავდა, ვაათკეცებდი მტრების რიცხვსა და
ცუდსაც. ამბავი ამის გამო ზარალობდა, მე კი მოგებაში ვიყავი: საშიშროებას: რომანში „პეპელას გულისათვის“ თავისი
იძულებული გავხდი შემეთხზა და მომერგო ერთმანეთისათვის მომავალი სიმამრისა და საცოლის გადასარჩენად ახალგაზრდა
ამბავი და, ამასთან ერთად ხშირად მივმართავდი ხოლმე მოგზაური სამი დღე და სამი ღამე ებრძვის ზვიგენებს; ბოლოს

ზღვა სისხლისფერი ხდება; იგივე მოგზაური, დაჭრილი მოგონება კიდევ დიდხანს მაწუხებდა: სერიოზულად არ
გარბოდა აპაჩებისგან გარშემორტყმული რანჩოდან, გზას მასვენებდა ეჭვი საკუთარი თავის მიმართ.
მიიკვლევდა უდაბნოში. თანაც ხელით ეჭირა საკუთარი ყველაფერი ჩემი დაწერილიც მაწუხებდა: ხანდახან
ნაწლავები და მანამ არ მისცა მუცლის გაკერვის ნება, სანამ უწყინარი ბავშვური ხოცვა-ჟლეტით დაღლილი, თავს ნებაზე
გენერალს არ დაელაპარაკებოდა. ცოტა მოგვიანებით, გოც ფონ მივუშვებდი და გულშემოყრილი აღმოვაჩენდი ხოლმე საზარელ
ბერლიჰინგენის სახელით, იგივე გმირმა მთელი არმია უკუაგდო სამყაროს, რომელიც ჩემი ყოვლისშემძლეობის მხოლოდ მეორე
და გააქცია. მარტო - ყველას წინააღმდეგ: ასეთი იყო ჩემი კანონი. პირი იყო; თავს შევუძახებდი: ყველაფერი მოსატანია! რაც
ამ ბნელ და გრანდიოზულ ზმანებათა წყარო ჩემი გარემოცვის ნიშნავდა: მე ყველაფრის წარმოდგენა შემიძლია.
ბურჟუაზიულ და პურიტანულ ინდივიდუალიზმში უნდა ათრთოლებული ყოველ წუთს მზად ვიყავი დამეხია ფურცელი,
ეძებოთ. გმირი ვიყავი და ტირანების წინააღმდეგ ვიბრძოდი; მაინც ვწერდი საზარელი მხეცებობის ამბავს. დედაჩემს, თუკი
დემიურგი ვიყავ და თვითონვე გავხდი ტირანი, ძალა-ფლების ჩახედავდა ხანდახან ჩემ ნაწერს, აღმოხდებოდა ხოლმე: „რა
ყველა ცდუნება ვიგემე. უწყინარი ვიყავი და უწყალო გავხდი. რა ფანტაზიაა“. მის ხმაში გამარჯვებაც იყო და განგაშიც. ტუჩებს
დამიშლის, რომ დეზის თვალები დავთხარო? შიში მკლავდა, იკვნეტდა, რაღაცის თქმა უნდოდა, ვერ ნახავდა სათქმელს და
მაგრამ ვამბობდი: არაფერია და ვთხრიდი კიდევაც ისევე, მსწრაფლ გარბოდა: ეს კი მთლად შიშისაგან მრევდა. მაგრამ
როგორც შემეძლო ფრთები დამეგლიჯა ბუზისათვის. სული ფანტაზია აქ არაფერ შუაში იყო: ყველა ამ საზარელ ამბებს მე კი
მეხუთებოდა და ისე ვწერდი: „დეზიმ თვალებზე მოისვა ხელი, არ ვიგონებდი, არამედ გამოვნახავდი ხოლმე საკუთარ
თურმე დაბრმავებულიყო“ კალმიანი ხელი მიშეშდებოდა; მეხსიერებაში ისევე, როგორც სხვა ყველაფერს.
სამყაროს აბსოლუტური წესრიგი მცირედ დავარღვიე და ფრიად ამხანად დასავლეთი იხუთებოდა: შემდეგში ამას
მსიამოვნებდა. ნამდვილი სადისტი არ ვყოფილვარ: ჩემი „სიცოცხლის სიტკბოება“ დაარქვეს. აშკარა მტერი არ ჰყავდათ და
უკუღმართი სიხარული უმალვე პანიკად იქცეოდა, ვაუქმებდი ბურჟუაზია თავს ირთობდა იმით, რომ საკუთარ ჩრდილს
ყველა ჩემ განჩინებას, გადავხაზავდი და გადავჯღაბნიდი, რომ უფრთხოდა; საკუთარ გულის ლევას ნაძალადევად
მათი ამოკითხვა შეუძლებელი ყოფილიყო: ქალიშვილს თავსმოხვეულ მოუსვენრობად აქცევდა. ლაპარაკობდნენ
თვალისჩინი უბრუნდებოდა ან უფრო სწორედ რომ ვთქვათ, სპირიტიზმზე, სულთა გამოცხადებაზე. ლე გოფის ქუჩის მეორე
არასოდეს არც დაუკარგავს, მაგრამ საკუთარი თვითბუნებობის ნომერში, სახლში, ჩვენს პირდაპირ რომ იყო, მაგიდებს
ატრიალებდნენ. ეს ამბავი მეხუთე სართულზე ხდებოდა:

„გრძნეულთანაო“ ამბობდა ბებიაჩემი. ხანდახან გვეძახოდა მზარავდა. ყველა ამბებიდან ერთმა განსაკუთრებით
ფანჯარასთან და თვალს მოვკრავდი ხოლმე ერთფეხა მრგვალ განმაცვიფრა: ახლაც მახსოვს მისი სათაური „ქარი ხეებში“.
მაგიდაზე შეწყობილ ხელებს, მაგრამ ვიღაცა მივიდოდა ხოლმე სოფელში, ზაფხულის საღამოს, სახლის მეორე სართულში
ფანჯარასთან და ჩამოაფარებდა ფარდას. ლუიზა ამტკიცებდა, მოუსვენრად ბორგავს ლოგინში ავადმყოფი ქალი. წაბლის ხის
რომ მისანს ყოველდღე, დედების თანხლებით მოსდის ჩემი ხნის ტოტები აწყდებიან ღია ფანჯარას. ქვედა სართულში თავი
ბავშვები, და „ვხედავ, ამბობდა იგი, როგორ ადებს თავზე ხელს“. მოუყრია რამდენიმე კაცს. საუბრობენ და გასცქერიან ბაღს,
პაპაჩემი მხრებს იჩეჩავდა და თუმცა ჰკიცხავდა მთელ ამ ამბავს, რომელსაც ღამე ეუფლება. უცებ ერთი მათგანის ყურადღება
სასაცილოდ აგდებას ვერ ბედავდა. დედაჩემს ეშინოდა, ბებიას წაბლის ხემ მიიზიდა: „შეხე, შეხე, - ქარი ატყდა თუ რა ამბავია?“
უფრო მეტად ცნობისმოყვარეობა ალაპარაკებდა, ვიდრე გაკვირვებულები გადიან გარეთ: ჰაერი უძრავია, ფოთლები კი
სკეპტიციზმი. ბოლოს ამ დასკვნამდე მიდიოდნენ: „ბევრი არ თრთიან. და ამ დროს კივილი გაისმის! ავადმყოფი ქალის
უნდა იფიქრო ამ ამბებზე, თორემ ნამდვილად გაგაგიჟებს!“ მეუღლე არბის კიბეზე და ხედავს, რომ მისი ახალგაზრდა ცოლი
ფანტასტიური ამბები: გაზეთები კეთილი განზრახვით ორჯერ ლოგინზე წამომჯდარა, თითი ხისკენ გაუშვერია, მერე ეცემა და
თუ სამჯერ კვირაში აწვდიდნენ ამ ამბებს რწმენადაკარგულ, კვდება; წაბლის ხე ისევ უძრავადაა, როგორც ყოველთვის. რა
მაგრამ სარწმუნოების მშვენიერებათა გამო მოვალალე დაინახა ქალმა? საგიჟეთიდან ავადმყოფი გამოქცეულა: ის ხომ
მკითხველებს. მთხრობელი სრულიად ობიექტურად ყვებოდა არ იყო ხეზე გასული და მან ხომ არ შეაშინა თავისი საზარელი
რაიმე საშინელ ფაქტს: იგი პოზიტივიზმისკენ მიისწრაფოდა: მანჭვა-გრეხვით? ისაა, ნამდვილად ის იქნებოდა, რამდენადაც ამ
რაგინდ უცნაურიც არ უნდა ყოფილიყო ამბავი, მას უსათუოდ ამბავს სხვა გონიერი ახსნა არა აქვს. მაგრამ, მაინც... რატომ
რაიმე რაციონალური განმარტება უნდა ჰქონოდა. ავტორი არავის არ დაუნახავს როგორ აძვრა იგი ხეზე ან ჩამოვიდა ხიდან?
ეძებდა ამ განმარტებას, პოულობდა და პატიოსნად ძაღლებმა რატომ არ ასტეხეს ყეფა? როგორ მოხდა, რომ ეს გიჟი
მოგვითხრობდა. მაგრამ, დაუყოვნებლივ მთელ თავის ექვსი საათის შემდეგ ნახეს ამ სახლიდან ასი კილომეტრის
ხელოვნებას იშველიებდა, რათა დავერწმუნებინეთ თუ რა დაშორებით? ეს კითხვები უპასუხო რჩებიან. მთხრობელი
უსაფუძვლო და ამჩატებულია ამგვარი ახსნა. სხვა არაფერი: სხვათაშორის უპასუხებს ახალ აბზაცში: სოფლის ხალხს თუ
ამბავი კითხვის ნიშნით თავდებოდა. ესეც საკმარისი იყო: საიქიო დავუჯერებთ, წაბლის ხეებს თვით სიკვდილი არხევდა“.
სამყაროს საშინელება გვაგრძნობინა, მით უფრო საშინელი, რომ მოვიქნიე გაზეთი, დავაბაკუნე ფეხები და ხმამაღლა ვიმეორებდი
იგი შეუცნობელი იყო. „ლე-მატენს“ რომ გადავშლიდი, შიში „არა! არა!“ გული ისე მიცემდა, ლამის გამსკდარიყო. ერთხელ

კინაღამ გული შემიღონდა ლიმოჟის მატარებელში: პაშეტის მიჰყვებოდნენ და მოულოდნელად გადააწყდებოდნენ. ის, რაც
ალმანახს ვათვალიერებდი, თვალი მოვკარი გრავიურას, დაიბადებოდა ხოლმე იმ წუთს ჩემს ნაწერში:
რომელმაც თმები ამიბურძგლა: სანაპირო მთვარის შუქზე, ანთებულთვალებიანი რვაფეხა, ოცტონიანი ასოსახსრიანი,
წყლიდან ამოშვერილია ხორკლიანი მარწუხი, იგი ეტანება ბუმბერაზი მოლაპარაკე ობობა, - თვით მე ვიყავი, მახინჯი
მთვრალ კაცს, და წყლის სიღრმეში მიათრევს. ეს სურათი ბავშვი. ეს ჩემი ცხოვრების სევდა იყო, ჩემი შიში სიკვდილის
ილუსტრაცია იყო ტექსტისა, რომელიც დაახლოებით შემდეგი წინაშე, ჩემი უხამსობა და ჩემი გახრწნილობა. საკუთარ თავს ვერ
სიტყვებით მთავრდებოდა: „ალკოჰოლიკის ჰალუცინაცია იყო ვცნობდი: რა წამს ჩემ მიერ შექმნილი საზარელი არსება ჩემსკენ
თუ ჯოჯოხეთმა პირი განიხვნა?“ მას შემდეგ წყალი, წამოიმართებოდა, ჩემი მამაცი სპელეოლოგებისაკენ
კიბორჩხალები, ხეები მაშინებდნენ. მაგრამ განსაკუთრებით წამოვიდოდა, მათი სიცოცხლისათვის მეშინოდა, გული
მეშინოდა წიგნებისა: დავწყევლე ჯალათები, რომლებიც თავის მისკდებოდა, ხელი თავისთავად მოძრაობდა, კი არ ვწერდი,
მოთხრობებში ამ საზარელ ამბებს უყრიდნენ თავს. მიუხედავად ვკითხულობდი. ძალიან ხშირად ამბავი ამით თავდებოდა:
ამისა, მათ ვბაძავდი. ადამინებს მხეცის შესაჭმელად არ ვწირავდი, მაგრამ არც
რასაკვირველია, სათანადო გარემო იყო საჭირო, განსაცდელს ვაშორებდი; ისიც საკმარისი იყო, რომ ისინი
მაგალითად, ღამის ბინდი: სიბნელე მოიცავდა სასადილო შეეჯახნენ; ვდგებოდი და მივდიოდი სამზარეულოში ან
ოთახს, მივაჩოჩებდი საწერ მაგიდას ფანჯარასთან და ჩემში ბიბლიოთეკაში. მეორე დღეს, ერთ-ორ გვერდს დაუწერლად
ისადგურებდა შიში. ჩემი მუდამ პატიოსანი, აუღელვებელი, და დავტოვებდი ხოლმე და მერე ახალი განსაცდელისკენ
ისევ უფლებებში აღდგენილი გმირების მორჩილებაში გავუყენებდი ჩემს გმირებს. ამ ჩემს უცნაურ „რომანებს“
უხორციელობას ვგრძნობდი, მაშინ მოდიოდა ის: მოდიოდა არასოდეს დასასრული არ ჰქონდათ, ყოველთვის ხელახლა
რაღაცა საშინელი და უხილავი; ხილულად რომ ქცეულიყო, იწყებოდნენ და, თუ გნებავთ, სხვა სათაურით გრძელდებოდნენ,
უნდა აღმეწერა. სახელდახელოდ მოვითავებდი მორიგ ეს იყო ავბედითი ამბებისა და ბედნიერ თავგადასავალთა,
თავგადასავალს და ჩემი გმირები გადამყავდა დედამიწის ფანტასტიკური შემთხვევებისა და ენციკლოპედიის სტატიების
რომელიმე სხვა მხარეში, ჩვეულებრივ სადმე მიწისქვეშ ან ნარევი; ყველა დამეკარგა და ხანდახან მენანება ხოლმე ეს
წყალქვეშ და ვჩქარობდი რაიმე ახალ განსაცდელში ჩამეგდო დანაკლისი: რამდენიმეც რომ შემომენახა, ისინი მთელს ჩემს
ისინი: წყალში მყვინთავები თუ მოხალისე გეოლოგები, ისინი ბავშვობას გადამიშლიდნენ.
ნახავდნენ ხოლმე უცნობი არსების ნაკვალევს, კვალს

საკუთარი თავის შეცნობას ვიწყებდი. მე თითქმის შარლს ეს არ მოსწონს: საქმის გართულებისა შეეშინდა და ბეცად
არაფერი არ ვიყავი, დიდი-დიდი - უშინაარსო აქტივობა, მაგრამ გადმომხედა: „თქვენ ასე ფიქრობთ, ბლანშ? ასე გგონიათ?“ მაგრამ
მეტი არც იყო საჭირო. კომედიას თავს ვარიდებდი: ჯერ არ საღამოს, როდესაც ღამის პერანგის ამარა დავხტოდი ლოგინზე,
ვმუშაობდი, მაგრამ უკვე აღარ ვთამაშობდი, მატყუარა გულში ჩამიკრა და ღიმილით მითხრა „ჩემი პატარა მწერალი
პოულობდა საკუთარ, ნამდვილ „მე“-ს თავისივე ტყუილების გახდება“. პაპაჩემი მორიდებით გააფრთხილეს: აფეთქებისა
დამუშავებაში. წერისაგან ვიში: სანამ წერას დავიწყებდი, იყო ეშინოდათ. მხოლოდ თავი გაიქნია, მაგრამ შემდეგ ხუთშაბათს მე
მხოლოდ სარკეების თამაში, პირველი რომანი რომ დავწერე, თვითონ გავიგონე, როგორ ეუბნებოდა ბატონ სიმონოს, რომ
მივხვდი რომ ბავშვი შევიდა სარკეებიან სასახლეში. ვწერდი და შეუძლებელია არ აღელდე, როდესაც სიცოცხლის დასავალზე
ვარსებობდი, როდესაც ამით უფროსებს დავუსხლტებოდი ახალი ნიჭის გამოღვიძების დამსწრე ხდები. იგი განაგრძობდა
ხოლმე; მაგრამ ვარსებობდი მხოლოდ იმისათვის რომ მეწერა: და ჩემი ჯღაბნის უგულვებელყოფას, მაგრამ როდესაც მისი
როდესაც ვამბობდი „მე“, ეს ნიშნავდა: მე, რომელიც ვწერ. რა გერმანელი მოწაფეები მოდიოდნენ ჩვენთან სადილად, თავზე
ბედენაა: ვიგემე სიხარული; ამასობაში საზოგადოებრივი ბავშვი დამადებდა ხოლმე ხელს, და სწავლების თავისი პირდაპირი
შეხვდა საკუთარ თავს. მეთოდის შესაბამიოსად შემთხვევას არ გამოტოვებდა, რომ
იმდენად კარგი იყო, დიდხანს ვერ გაგრძელდებოდა: კიდევ ერთი ფრანგული გამოთქმა არ ესწავლებინა, და
გულწრფელობას შევინარჩუნებდი იატაკქვეშ რომ სიტყვების დამარცვლით უმეორებდა „მას ლიტერატურისკენ
დავრჩენილიყავი, მაგრამ არ დამაცალეს. იმ ასაკისა გავხდი, მიდრეკილება აქვს“.
როდესაც მიღებულია რომ ბურჟუაზიის ნიშნები გამოამჟღავნონ. თავისივე ნათქვამის არც ერთი სიტყვისა არა სჯეროდა,
უკვე კარგა ხანია გვაუწყეს, რომ ჩემი ბიძაშვილები, გერინიელი მაგრამ მერე რა? ბოროტება მოხდა და ახლა პირწმინდად რომ
შვეიცერები თავის მამასავით, ინჟინრები გახდებიან: ერთი უარი ეთქვათ, სახიფათო იყო: შეიძლება გავჯიუტებულიყავი,
წუთის დაკარგვაც-კი აღარ შეიძლებოდა. ქალბატონმა პიკარმა კარლმა ჩემი მოწოდება აუწყა ყველას, რათა მისი მოშლის
პირველმა ისურვა ჩემს შუბლზე დაწერილი ნიშნის აღმოჩენა და უფლება შეენარჩუნებინა თავისათვის. ცინიკოსი სულაც არ იყო,
დარწმუნებით განაცხადა „ეს პატარა მწერალი გახდება!“ მაგრამ ბერდებოდა: საკუთარი ენთუზიაზმი ღლიდა, და მისი
გაჯავრებული ლუიზა უგულოდ იღიმებოდა. ბლანშ პიკარი შეგნების სიღრმეში, ამ ცივ უდაბნოში, სადაც იგი იშვიათად თუ
მიუბრუნდა მას და მტკიცედ განუმეორა: „მწერალი გახდება! ჩახედავდა, ნამდვილად კარგად იყო ცნობილი, თუ რას
იმისათვის არის გაჩენილი რომ სწეროს“. დედაჩემმა იცოდა, რომ წარმოვადგენ სინამდვილეში: მეც, ჩვენი ოჯახიცა და თვითონ

ისიც. ერთხელ, როდესაც მის ფერხთით ვიწექი და უნივერსალურ ცოდნას შემძენდა, გამოვიდოდი შარაგზაზე: ჩემი
ვკითხულობდი იმ დაუსრულებელ და დამთრგუნავ სიჩუმეში, სახით წამებული ელზასი ჩაირიცხება უმაღლეს ნორმალურ
რომელსაც იგი ძალად თავს გვახვევდა, მას უეცრად აღეძრა სკოლაში, ბრწყინვალედ გაივლის კონკურსს და
აზრი, რომელმაც ჩემი იქ ყოფნაც კი დაავიწყა; საყვედურით უფლისწულობას მოესწრება, გახდება ლიტერატურის
შეხედა დედაჩემს, „კი მაგრამ, კალმის საშუალებით მასწავლებელი, ერთ საღამოს გამომიცხადა, რომ სურს
ცხოვრებისათვის ფულის შოვნა რომ მოეპრიანოს?“ პაპაჩემი მელაპარაკოს, როგორც ვაჟკაცი ვაჟკაცს, ქალებმა დაგვტოვეს.
პატივს სცემდა ვერლენს იმდენად, რომ მისი რჩეული ლექსების დამისვა მუხლებზე და სერიოზულად მესაუბრა. გადაწყვეტილი
კრებულიც კი შეიძინა. მაგრამ ირწმუნებოდა, რომ 1894 წელს საქმეა: უნდა ვწერო. მე ხომ იმდენად ვიცნობ პაპაჩემს, რომ არ
უნახავს „ღორივით მთვრალი“, პოეტი, რომელიც შედიოდა უნდა მეშინოდეს იმისა, რომ იგი წინ აღუდგება ჩემს სურვილს.
სამიკიტნოში სენ-ჟავის ქუჩაზე. ამ შეხვედრამ განუმტკიცა მაგრამ საჭიროა ყველაფერი ფხიზლად და პირუთვნელად
ზიზღი პროფესიული მწერლების მიმართ, რომლებიც ბაზრის განვსაჯოთ: ლიტერატურა პურს ვერ გაჭმევს. ვიცი, თუ არა, რომ
ტაკი-მასხარებისა არ იყოს, ერთი ლუიდორის ფასად ჯერ ციდან სახელოვანი მწერლები შიმშილით დახოცილან? რომ ზოგი
მთვარის ჩამოღებას გპირდებიან, ხოლო ბოლოს, საკუთარი მათგანი იძულებული იყო ლუკმა პურად გაეყიდა საკუთარი
უკანალის ჩვენებაში ას სუს სჯერდებიან. დედაჩემი შეკრთა, თავი? თუ დამოუკიდებლობის შენარჩუნება მსურს, უნდა მეორე
მაგრამ არაფერი უპასუხა: იცოდა, რომ შარლს ჩემს გამო სხვა პროფესია ავირჩიო. მასწავლებლობა კარგია იმით. რომ
ანგარიშები ჰქონდა. ლიცეუმებში გერმანული ენის კათედრები თავისუფალი დრო გრჩება; უნივერსიტეტის ინტერესები ახლოა
უმთავრესად იმ ელზასელებს ეჭირათ, რომელთაც საფრანგეთში ლიტერატურის ინტერესებთან: მე შევათავსებ ერთს მსახურებას
ცხოვრება არჩიეს, რაც მათი პატრიოტიზმის თავისებური მეორესთან, ურთიერთობა მექნება დიდ მწერლებთან; ჩემს
კომპენსაცია იყო: ორ ერთა შორის, ორ ენათა შორის მათ ვერ მოწაფეებს ვაზიარებ მათ თხზულებებს და ამავე დროს თვით
შეიძინეს თანმიმდევრული ცოდნა და მათ განათლებას ვნახავ ამ თხზულებებში ჩემი შემოქმედების წყაროს. ჩემს
ხარვეზები ახლდა, რაც ფრიად ქენჯნიდა; იმასაც ჩიოდნენ, რომ პროვინციულ განმარტოებაში გავერთობი პოემების თხზვითა და
კოლეგები მტრულად ექცევიან და მასწავლებელთა საკუთარ ჰორაციუსის თეთრ ლექსად თარგმნით. ადგილობრივ
საზოგადოებაში არ უშვებენ. მე მათი შურისმგებელი უნდა გაზეთებში გამოვაქვეყნებ მოკლე ლიტერატურულ ნარკვევებს
გავხდე, პაპაჩემის შური უნდა ვიძიო: ელზასელის შვილიშვილი. და პედაგოგიურ მიმოხილვაში ბრწყინვალე ესეებს ბერძნული
მე ხომ ამავე დროს საფრანგეთელი ფრანგი ვარ. კარლი ენის ან მოზარდთა ფსიქოლოგიის სწავლების საკითხებზე.

სიკვიდილის შემდეგ ჩემს უჯრებში ნახავენ გამოუქვეყნებელ ნიშნავს ეს განკარგულება; ხანდახან არაქათგაცლილ ბებიაჩემს
შრომებს: მედიტაციებს ზღვის გამო, ერთაქტიან კომედიას, ეშლებოდა და წყლის ნაცვლად კომპოტს აწვდიდა; ამისათვის
რამდენიმე ერუდიციითა და გრძნობით აღსავსე ფურცელს ვკიცხავდი ბებიას. ქედს ვიხრიდი პაპაჩემის მეფური
ორიაკის ძეგლთა შესახებ. ყოველივე ეს შეადგენს პატარა სურვილების წინაშე, რომელთა წინასწარ მიხვედრას მეტი
წიგნაკს, რომესაც ჩემი ძველი მოწაფეების ცდითა და დაგვით მნიშვნელობა ჰქონდა ვიდრე შესრულებას. შარლს რომ ჩემ
გამოცემენ. დანახვაზე ხელები გაეშალა და წამოეძახა: „აი, ახალი ჰიუგო, აი,
ეს ერთი ხანია აღარაფრად მეპიტნავებოდა პაპაჩემის მომავალი შექსპირი!“ მე დღეს ალბათ ქარხნის მხაზველი ან
აღტაცება ჩემი სიკეთის გამო; როდესაც სიყვარულისაგან ლიტერარურის მასწავლებელი ვიქნებოდი. იგი კარგად მოიქცა:
ათრთოლებული ხმით „ზეცის საბოძვარს“ მეძახდა, ჯერ კიდევ პირველი შემთხვევა იყო რომ პატრიარქთან მქონდა საქმე,
მივიღებდი ხოლმე ისეთს გამომეტყველებას თითქოს ყურს პირქუში იყო, პატივისცემას იწვევდა და არც აგონდებოდა რომ
ვუგდებ, მაგრამ უკვე ვისწავლე (მისი ნათქვამის არ გაგონება. მაშ მათაყვანებს. ეს იყო მოსე, რომელიც ახალ კანონს აწესებს.
რატომ დავაღე პირი და ყურს ვუგდებდი იმ დღეს, იმ წუთს ჩემთვის აწესებს. ჩემი მოწოდება მან მხოლოდ იმისათვის ახსენა
როდესაც იგი განზრახ მატყუებდა? რამ გამაგებინა სულ რომ მისი სიძნელისათვის ხაზი გაესვა: მე დავასკვენი, რომ
სხვაგვარად ის, რაც მას უნდოდა ჩაენერგა ჩემთვის? ალბათ იმას, საკითხი გადაწყვეტილია. მას რომ ეწინასწარმეტყველა, რომ მე
რომ მისი ხმა სხვანაირად ჟღერდა: მშრალად, მკაცრად; მე იმის ცრემლთა ნაკადით დავალბობ ქაღალდს ანდა ხალიჩაზე
ხმად ჩავთვალე ვინც აღარ იყო და რომელმაც სიცოცხლე გორაობას მოვყვები, ალბათ დააფრთხობდა ჩემს ბურჟუაზიულ
მომანიჭა. შარლი ორსახა იყო: როდესაც პაპას თამაშობდა, მასში ზომიერებას. მან-კი დასტური დასდო ჩემს მოწოდებას და
ჩემსავით ტაკიმასხარას ვხედავდი და არ ვცემდი პატივს, მაგრამ მაგრძნობინა რომ უწესრიგო ფუფუნება არ არის განკუთვნილი
როდესაც იგი ესაუბრებოდა ბატონ სიმონოს ან თავის საჩემოდ: ორიაკის ან პედაგოგიკის გამო მსჯელობისათვის
ვაჟიშვილებს, ანდა, როდესაც ქალები ემსახურებოდნენ მას სრულიადაც არ არის საჭირო არც ციებ-ცხელება და, ვაგლახ, რომ
სუფრაზე და იგი უსიტყვოდ ანიშნებდა საზეთეზე ან პურის არც ზედმეტი ხმაური სჭირდება. XX საუკუნის უკვდავი
კალათაზე, მისი ძალაუფლება მხიბლავდა. განსაკუთრებით კი ქვითინი სხვის გულმკერდიდან უნდა აღმოხდეს, მორჩილად
მისი საჩვენებელი თითი: პაპაჩემი მის გამართვასაც კი არ დავთანხმდი არასოდეს ვიყო არც ქარიშხალი და არც ელვა,
კადრულობდა. მოკაკული თითით მოხაზავდა ჰაერში რკალს და არამედ ჩემი შინაური სიქველით, ჩემი თავაზიანობითა და
ორივე მისი მსახური ქალი უნდა მიხვედრილიყო თუ რას გულმოდგინებით გავაბრწყინო ლიტერატურა. მწერლის ხელობა

წარმომიდგა, როგორც უფროსი ადამიანების საქმიანობა, ხავერდგადაკრულ სავარძლის წინ და გაოცებით

იმდენად მომაბეზრებლად სერიოზული და იმდენად ინტერეს ვათვალიერებდი. რისი თქმა შეიძლება ამ სავარძლის გამო?
მოკლებული, რომ ეჭვის ნატამალიც კი აღარ დამრჩენია: სწორედ ვთქვათ, რომ მას გადაკრული აქვს მწვანე, ხაოიანი ქსოვილი,
ესაა ჩემი ხვედრი. ერთდროულად გავიფიქრე: „ესაა და ეს“ და ორი სახელური აქვს, ოთხი ფეხი და ზურგი, რომელსაც ხის ორი
„ნიჭიერი ვარ“. როგორც ყოველ ქარაოცს, განხიბლვა და გირჩი ამშვენებს. ჯერ ეს არის მაგრამ კიდევ დავუბრუნდები ამ
ჭეშმარიტება ერთმანეთში მერეოდა. სავარძელს და შემდეგ მოვახერხებ და კიდევ რამეს შევამჩნევ, და
კარლმა ოთხში ამოღებული კურდღლის ტყავივით ბოლოს მეცოდინება ეს სავარძელი როგორც ჩემი ხუთი თითი,
ამომატრიალა. მეგონა ვწერ იმისათვის რომ ჩემი ოცნებები შემდგომში აღვწერ და მკითხველები იტყვიან: „რა საოცარი
დავაბა, პაპაჩემისათვის-კი ყური რომ დამეგდო გამოდიოდა, დაკვირვებაა, რა მახვილი თვალი აქვს, ნამდვილად ასეა! ამას ხომ
მხოლოდ იმისათვის ვოცნებობდი, რომ კალამი მევარჯიშებინა; ვერ შეთხზავ!“ როდესაც ნამდვილი კალმით დავწერ ნამდვილ
ჩემი ღელვა, ჩემი შემოქმედებითი განცდები, მხოლოდ ჩემი სიტყვებსა და ნამდვილ საგნებს აღვწერ, ნეტა ვინ ოხერი
ნიჭის ყალთაბანდობა ყოფილა, რომლის ერთადერთი მიზანი დამიშლის რომ მეც ნამდვილი გავხდე? მოკლედ, გავიგე და
ისაა რომ მაიძულოს ყოველდღე მივუჯდე საწერ მაგიდას და ჩემი სამუდამოდ ვიცოდი რა პასუხი გამეცა კონტროლიორისათვის,
ასაკისათვის შესაფერი თემებით მომამარაგოს მანამ, სანამ როდესაც ბილეთს მომთხოვს...
დაიწყება გამოცდილებისა და სიმწიფის დიდი კარნახი. ცხადია, მე ვაფასებდი ჩემს ბედნიერებას! უბედურება ის
დავკარგე ჩემი საარაკო ილუზიები: „მარტო ის კი არა კმარა იყო რომ არ მიხაროდა. შტატში ჩამრიცხეს, გამაბედნიერეს იმით
თვალები გქონდეს, მათი გამოყენებაც უნდა იცოდე. ხომ იცი რომ დასახეს ჩემი მომავალი და ვაცხადებდი რომ აღტაცებული
როგორ იქცეოდა ფლობერი, როდესაც მოპასანი ჯერ ბავშვი იყო? ვარ ამ მომავლით, მაგრამ გული მეთანაღრებოდა. მე ხომ არ
ხის ქვეშ დასვამდა და ორ საათს აძლევდა ამ ხის აღწერისათვის“. მომითხოვია ეს კანცელარიის მწერლის თანამდებობა? დიდ
მეც შევუდექი საგნების დანახვის სწავლას. განკუთვნილი ადამიანებთან ურთიერთობამ დამარწმუნა, რომ თუ მწერალი
მქონდა ორიაკის ძეგლებისათვის ქების შესხმა, მე კი იქნები, სახელი და დიდება არ აგცდება, მაგრამ როდესაც
მელანქოლიურად შევცქეროდი სულ სხვა მონუმენტებს: საწერ ვუპირისპირებთ ერთმანეთს დიდებას, რომელიც წილად უნდა
მაგიდას, პიანინოს, კედლის საათს და ვინ იცის, იქნებ მათაც ჩემი მხვდეს და იმ რამდენიმე წიგნაკს რომელიც ამქვეყანდ უნდა
მომავალი წვითა და დაგვით წილად ხვდებათ უკვდავება. დამრჩეს, თავს მოტყუებულად ვგრძნობ: როგორ შემეძლო იმის
ვაკვირდებოდი. მოსაწყენი და გასართობი იყო: დავდგებოდი დაჯერება, რომ ჩემი შვილიშვილები წაიკითხავენ ამ ჩემ

უმნიშვნელო ნაწერებს და ის ამბები, რომლებიც მე თითონ დაჰკარგვოდა. ისევე, როგორც ძველ დროს, როდესაც უმცროსი
წინასწარვე გულს მიწყალებენ, მათ აღფრთოვანებას ვაჟიშვილები სულს გასწირავდნენ, რათა ათასეულის
გამოიწვევენ? ხანდახან თავს შევუძახებდი ხოლმე, რომ უფროსობას ღირსებოდნენ, რადგან დაბადებით მათი ხვედრი
დავიწყებას არ მისცემენ, რადგან დამეხმარება „სტილი“ - ეს სასულიერო მოღვაწეობა იყო. დიდი ხნის განმავლოაბში
ბნელით მოცული თვისება, რომელზეც პაპაჩემი სტენდალს უარს თვალწინ მედგა ერთი სურათი, როგორც საბედისწერო
ეუბნებოდა და რენანისას კი სცნობდა: მაგრამ ამ განცხრომის აშკარა გამოხატულება:
შინაარსმოკლებულ სიტყვას ჩემი დამშვიდება არ შეეძლო, თეთრსუფრაგადაფარებული გრძელი მაგიდა, გავსებული
მთავარი კი ის არის, რომ საკუთარი თავის უარყოფა დამჭირდა. ორანჟადის სურათებითა და შუშხუნა ღვინის ბოთლებით.
ორი თვის წინათ ჩხუბისთავი ვიყავი და ძალ-ღონე მერჩოდა. ხელში მიჭირავს ჭიქა, ჩემს ირგვლივ შეკრებილა საზეიმოდ
მორჩა და გათავდა! ახლა მოითხოვდნენ რომ კორნეისა და გამოწყობილი თხუთმეტამდე ადამიანი და ჩემ სადღეგრძელოს
პარდაიანში ერთი ამერჩია. უარვყავი ჩემი ნამდვილი სვამენ; იგრძნობა რომ ჩვენს უკან მტვრიანი და ცარიელი,
სიყვარული - პარდაიანივე და მორჩილად კორნეი ავირჩიე. უშველებელი დაქირავებული დარბაზია. სჩანს, ცხოვრებისაგან
ლუქსემბურგის ბაღში ვხედავდი ხოლმე როგორ არბიან და არაფერს კარგს არ მოველოდი, გარდა იმისა, რომ ჩემი ცხოვრების
ჩხუბობენ ვაჟკაცები; მათმა სილამაზემ ძირს დამცა და ვიგრძენ დასასრულს კიდევ მოვესწრები ახალი ენების ინსტიტუტის
რომ დაბალი მოდგმისა ვარ. იძულებული გავხდი საქვეყნოდ წლისთავის ზეიმს.
მეღიარებინა, ხმალი ქარქაშში ჩამეგო, გავმხდარიყავი უბრალო ასე გამოიჭედება ჩემი ბედი ლე-გოფის ქუჩის პირველი
საქონელი და ისევ დამეწყო ნაცნობობა ცნობილ მწერლებთან, ნომრის მეექვსე სართულის ოთახებში, გოეთესა და შილერის
ჭკუის კოლოფებთან, რომლებისაც არ მეშინოდა: ბავშვობაში ქვეშ, მოლიერისა, რასინისა და ლაფონტენის თავზე, ჰაინრიხ
მათაც ჰქონდათ სურავანდი და ამით ხომ მაინც და მაინც ვგავდი: ჰაინესა და ვიქტორ ჰიუგოს პირისპირ, ასჯერ განმეორებულ
უძლურნი გაიზარდნენ და სიბერისას სნეულები იყვნენ; მეც მათ საუბრებში: მე და კარლი გავაგდებდით ხოლმე ქალებს სამუშაო
დავემსგავსები. ერთმა ბატონმა ვოლტერი აცემინა, შეიძლება მეც ოთახიდან; მაგრა ვეხვეოდით ერთმანეთს. ყურზე მიდებული
გამტყიპოს რომელიმე კაპიტანმა, ადრე ქალაქის ბაღში რომ ტუჩებით ვეჩურჩულებოდით ერთმანეთს - ეს იყო ყრუთა
ჩხუბსა სტეხდა. ჩემი ნიჭიერება ბედისადმი მორჩილებამ დიალოგები, რომელთა ყოველი სიტყვა აღიბეჭდა ცემში.
დამაჯერებინა. შარლ შვეიცერის სამუშაო ოთახში, დაზიანებულ, ზუსტად დამიზნებული სუსტი დარტყმებით შარლი
გაწეწილ, დაქსაქსულ წიგნებს შორის ნიჭს ყოველგვარი ფასი მარწმუნებდა რომ გენიოსი არა ვარ. მართლაც არ ვიყავი. ვიცოდი

კიდევაც რომ არა ვარ და არც არაფერში მჭირდება. ჩემ განცდათა წერტილამდე. მართალია, წერის ნიჭი არ გამაჩნია, ეს
ერთადერთი საგანი გახდა შორეული და მიუწვდომელი უგრძნობინებიათ კიდევაც ჩემთვის. მეძახდნენ პირველ მოწაფეს
გმირობა: ეს აღგზნება ჩემი გლახაკი სულისა და საკუთარი რომელმაც უცხო ენის ყველა წესები გაიზეპირა. ვარ კიდევაც:
უბადრუკობის გრძნობა არ მანებებდნენ რომ უარი მეთქვა ამ ჩემს წიგნებს შრომის ოფლის სუნი უდის. მჯერა, რომ იგი ჩვენი
გმირობაზე. მომავალ ვაჟკაცობაზე ოცნებას ვეღარ ვბედავდი, არისტოკრატების ცხვირს არ სიამოვნებს. ხშირად ჩემივე თავის
მაგრამ გულის სიღრმეში შეშინებული ვიყავი: რაღაცაში საწინააღმდეგოდ და, მაშასადამე, ყველას საწინააღმდეგოდ
მოტყუებულან: ან ბავშვი შეშლიათ ან მისი მიწოდება. ვწერდი[10] და ჩემი ტვინი იმდენად მაღალ ძაბვას განიცდიდა,
თავგზააბნეული ვიყავი და კარლის ხათრით ვთანხმდებოდით რომ დროთა განმავლობაში ეს ძაბვა ჩემი სისხლძარღვების
პატარა მწერლის ბედს დავმორჩილებოდი. მოკლედ, კარლმა ჰიპერტონიად გადაიქცა. ჩემი მცნებები კანქვეშა მაქვს
გადამაგდო ლიტერატურაში იმით რომ ზედმეტი ჩაკერებული: ერთი დღე რომ არ ვწერ, ნაკერები მეწვის;
გულმოდგინება გამოიჩინა, რათა მასზე გული აეცრუებინა ადვილად თუ ვწერ, მაშინაც მეწვის. დღეს ამ უხეში
ჩემთვის. დღესაც, როდესაც ცუდ გუნებაზე ვარ, მქენჯნის ფიქრი მოთხოვნილების სისასტიკე და მოუქნელობა მაოცებს და
იმაზე, რომ ტყუილუბრალოდ წყალში ხომ არ გადავყარე ამდენი მაგონებს იმ პრეისტორიულ ამპარტავან კიბორჩხალებს, ზღვა
დღე და ღამე, ჩემი ნაჯღაბნით გავაფუჭე დასტობით ქაღალდი, რომ გამორიყავს ხოლმე ლონგ-აილენდის პლიაჟზე, რადგან
გამოვიტანე ბაზარზე ამდენი წიგნი, არავის რომ არა სჭირდება, მათსავით გარდასულ დროთა გადანაშთია. დიდი ხნის
მხოლოდ იმ ერთადერთი და უაზრო იმედით, რომ განმავლობაში მშურდა ლასეპედის ქუჩის კარის დარაჯებისა;
პაპაჩემისათვის მესიამოვნებინა. კაი რამე იქნებოდა: მათ ზაფხული და საღამო ერეკებოდათ გარეთ, ქვაფენილზე.
ორმოცდაათზე მეტი წლის შემდეგ აღმომეჩინა, რომ დიდი ხნის სკამებს გადააჯდებოდნენ და უცოდველი თვალებით
მკვდრის სურვილის აღსასრულებლად ვიტვირთე ისეთი საქმე, იცქირებოდნენ, თუმცა არავის დაეკისრებინა მათთვის ასე
რომელსაც ის ნამდვიალდ გაამტყუნებდა. ნამდვილად სვანს[9] ყურება.
ვგავდი, რომელიც სიყვარულისაგან განიკურნა და ოხრავდა: მხოლოდ ის კია, რომ გარდა იმ რამდენიმე მოხუცისა,
„რაში დამჭირდა ცხოვრების ასე არევა ქალის გულისათვის, რომლებიც კალამს ოდეკოლონში აწებენ და იმ პატარა დენდისა,
რომელიც სულაც არ შეეფერება ჩემს გემოვნებას!“ მოხდება რომ რომელიც ყასაბივითა წერს, თარგმანში ძლიერი მოწაფეები არ
ჩუმ-ჩუმად თავხედობას ვიჩენ: ამას უბრალოდ ჰიგიენა არსებობენ. ასეთია სიტყვის თვისება: საკუთარ ენაზე ლაპარაკობ
მოითხოვს. თავხედი ყოველთვის მართალია, მაგრამ გარკვეულ და უცხო ენაზე კი სწერ. აქედან მხოლოდ ერთი დავასკვენი:

ჩვენი ხელობის ხალხი ყველა დადაღულია. ამასთანავე, არა ხარ ზედმეტი, როდესაც საგანგებოდ ევლინები ამ ქვეყანას,
მკითხველი მიხვდებოდა, რომ მეჯავრება ჩემი ბავშვობა და რათა ვიღაცის მოლოდინი გაამართლო. იმხანად იმდენად ამაყი
ყოველივე რაც მას მოჰყვა. პაპაჩემის ხმას, ფირფიტაზე ჩაწერილ და ეული ვიყავი, რომ მინდოდა ან მოვმკვდარიყავი ან მეგრძნო
ხმას, რომელიც მოულოდნელად მაღვიძებს და მიმაგდებს რომ მთელ ქვეყანას ვჭირდები.
ხოლმე საწერ მაგიდასთან, განა ყურს დავუგდებდი, რომ იგი აღარ ვწერდი: ქალბატონ პიკარის განცხადებებმა ჩემს
ჩემი საკუთარი ხმა არ ყოფილიყო და რომ რვა-ათი წლის ასაკში, კალმოსნურ საუბარს საკუთარ თავთან ისეთი მნიშვნელობა
ვითომდა ვიღაცას დანაბარებს მორჩილად არ დავნებებოდი და მიანიჭეს, რომ მისი განახლება აღარ იქნებოდა. როდესაც
რომ ქედმაღლობას არ ჩაეგონებინა, რომ ესაა ჩემი ცხოვრების რომანის გაგრძელება განვიზრახე, რათა ჩემ მიერ განსაცდელში
საქმე. ჩაგდებული და შუაგულ სახარაში მშიერ-მწყურვალი და
ცოტაც და საბრძოლო ასპარეზზე ხელს ავიღებდი. ჩემს შიშველ-ტიტვლად მიტოვებული ახალგაზრდების წყვილი
ნიჭში, რომლის სრულ უარყოფას კარლი ერიდებოდა და გადამერჩინა მაინც, უსუსურობის ტანჯვა-წამება განვიცადე.
მხოლოდ ცალყბად აღიარებდა, მე მხოლოდ შემთხვევითობას მივუჯდებოდი თუ არა საწერად, თავი მიბრუვდებოდა,
თუ ვხედავდი, რომელსაც არ შეიძლება კანონიერად ფრჩხილებს ვიკვნეტდი და ვიმანჭებოდი: უბიწოება
გაემართლებინა მეორე შემთხვევითობა - თვითონ ჩემი თავი. დამკარგვოდა. ვდგებოდი და ვიწყებდი ოთახებში ხეტიალს,
დედაჩემს ლამაზი ხმა ჰქონდა და ამიტომ მღეროდა. მაგრამ მინდოდა ცეცხლი წამეკიდებინა, ვაგლახ, რომ ხანძარი
მაინც უბილეთო მგზავრი იყო. მე ლიტერატურული ნიჭი არასოდეს გამიჩენია: წესისამებრ, ხასიათითა და ჩვეულებით
გამაჩნდა, ამიტომ მთელი ჩემი სიცოცხლე უნდა გამოვიყენო ამ მორჩილი ვიყავი და შემდგომში თუ ავჯანყდი მხოლოდ იმიტომ,
მადნეული ძარღვის დასამუშავებლად, თანახმა ვარ. მაგრამ რომ ჩემი მორჩილება უკიდურესობამდე მივიყვანე. შავი
მაშინ ხელოვნება - ყოველ შემთხვევაში ჩემთვის მაინც კარგავს კოლენკორის ყდიანი და წითელ ჩამონაჭრიანი „დავალებების
თავის წმინდა უფლებებს და მე ისევ მიუსაფარი ვრჩები, რვეული“ მიყიდეს: გარეგნულად იგი არაფრით განსხვავდებოდა
შეიძლება ოდნავ მეტად უზრუნველყოფილი. ესაა და ეს. მე რომ ჩემი „რომანების რვეულისაგან“: შევხედავდი და ჩემი საკლასო
თავი საჭიროდ მეგრძნო, სხვას უნდა მოვეთხოვე. ერთხანობას დავალებანი და პირადი ვალდებულებანი ერთმანეთში
ჩემი ოჯახი მიქმნიდა ამ ილუზიას. მიჩიჩინებდნენ, რომ მერეოდა, ვაიგივებდი მწერალს და მოწაფეს, მოსწავლესა და
პაპაჩემისა და დედის თვალისჩინი ვარ: ახლა ამეებისა აღარ მომავალ მასწავლებელს; რა განსხვავებაა - გინდა წერე, გინდა
მჯეროდა, მაგრამ იმის გრძნობა კი დამრჩა, რომ მხოლოდ მაშინ გრამატიკა ასწავლე; ხელიდან გამივარდა საზოგადოების

სამსახურისათვის განკუთვნილი კალამი და რამდენიმე თვე წინასწარგრძნობა მქონდა: დიდი მწერლები მოხეტიალე
მისთვის ხელი აღარ მომიკიდია. პაპაჩემი ულვაშებში რაინდებს ჰგვანან, რადგან ერთნიცა და მეორენიც მხურვალე
იღიმებოდა, როდესაც მხედავდა, რომ მის კაბინეტში ვზივარ და მადლობის გრძნობას იმსახურებენ. პარდაიანს რაც შეეხება,
შავი დღე მადგია: ნამდვილად ეგონა თითქოს მისმა პოლიტიკამ ნაღდი ამბავი იყო: მადლობით აღსავსე ობოლთა ცრემლმა
ნაყოფი გამოიღო. ხელები დაულბო, მაგრამ ლარუსის დიდი ლექსიკონისა და
ის კი ჩაიფუშა, რადგან მე ეპიკური აზროვნება მქონდა. გაზეთში წაკითხული ნეკროლოგებისათვის რომ დამეჯერებინა,
ხმალი გადამიტეხეს, უფლებები ჩამომართვეს და გამამდაბიოეს. მწერლები არაფერში ჩამოუვარდებოდნენ გმირებს: მწერალს
ხშირად ღამ-ღამობით ერთსა და იმავე გულის შემაღონებელ მხოლოდ საკმაო ხანს უნდა ეცოცხლა და უსათუოდ მიიღებდა
სიზმარს ვხედავდი: ლუქსემბურგის ბაღში ვარ, აუზის პირას, წერილს უცნობისაგან, რომელიც მადლობას უცხადებდა.
სენატის პირდაპირ რომ არის; რაღაც უცნობი ხიფათისაგან უნდა დაწყებული ამ წუთიდან, მადლობათა ნაკადი არ წყდებოდა,
დავიცვა პატარა ქერა გოგონა, რომელიც ვევეს მაგონებს, ერთი ისინი ხვავდებოდნენ მის საწერ მაგიდაზე, ავსებდნენ მთელ
წლით ადრე რომ გარდაიცვალა. პატარა უდრტვინველად და ბინას; უცხოელები გადასერავდნენ ხოლმე ზღვას, რათა ხელი
მინდობილად მიყურებს სერიოზული თვალებით; ხშირად ჩამოერთმიათ მწერლებისათვის და როდესაც კვდებოდა,
ხელში სერსო უჭირავს. მე კი მეშინია: მეშინია რომ უხილავი თანამემამულენი ფულს აგროვებდნენ მისთვის ძეგლის
ძალა დამატოვებინებს მას. და თანაც როგორ მიყვარს, რა ასაგებად; მის მშობლიურ ქალაქში და ხანდახან დედაქალაქშიც-
თავდავიწყებით მიყვარს! მე ახლაც მიყვარს იგი; ვეძიებდი, კი მის სახელს არქმევდნენ ქუჩებს. მადლიერების ამგვარი
ვკარგავდი, ვპოვებდი, გულში მყავდა ჩაკრული და კვლავ გამოხატულება თავისთავად არ მაინტერესებდა: იგი მეტად
ვკარგავდი: მთელი ეპოპეაა. რვა წლისა ვიყავი, სწორედ ის დრო მაგონებდა ჩვენ ოჯახურ კომედიას. მაგრამ ერთმა გრავიურამ
იყო ბედს რომ დავემორჩილე, და ახლა მოულოდნელად მაინც შემაშფოთა: რამდენიმე საათის შემდეგ ნიუ-იორკში უნდა
ავფორიაქდი; ამ პატარა მიცვალებულის გადასარჩენად ერთი ჩამოვიდეს სახელმოხვეჭილი რომანისტი დიკენსი; შორს უკვე
უბრალო და გიჟური ოპერაცია მოვიმოქმედე, რომელმაც ჩემი ჩანს გემი, რომლითაც იგი მოდის; სანაპირო უკვე გაჭედილია
ცხოვრება სულ სხვაგვარად წარმართა: გმირის ზეგარდმო ხალხით, რომელიც მას ელის, ყველას პირი დაუღია და
უფლებები მწერალს გადავულოცე. მისალმების ნიშნად ათასი ქუდი ზეაღმართულ ხელებში
დასაწყისში მხოლოდ აღმოჩენა, ან უფრო სწორედ ერთი უჭირავს. ისეთი ჭედვაა, რომ ბავშვები იხუთებიან, მაგრამ,
მოგონება იყო - ჯერ კიდევ ორი წლით ადრე ასეთი მიუხედავად ყოველივე ამისა, ბრბო ეულია, ობოლი და

დაქვრივებული, იგი მიტოვებულია, რადგან ადამიანი, ანგარება მოვაშორე; განზრახ შევაერთე მისი ლიტერატურული
რომელსაც ელიან, აქ არ არის. მე წავიჩურჩულე: „აქ ვიღაცა ოსტატობა და სულგრძელობა. ახლა უკვე სულ ადვილი გახდა,
აკლია: ეს დიკენსია ნამდვილად!“ და თვალზე ცრემლი მომადგა. რომ თვით მე კორნელად გადავქცეულიყავ და ადამიანთა
მაგრამ ამ ეფექტებს უარვყოფდი, მე მათი მიზეზის გაგება მოდგმის ქომაგის რწმუნება მეკისრა. ეს ჩემი ახალი ტყუილი
მინდოდა: რახან მწერლებს ასე გულმხურვალედ ხვდებიან, უცნაურ მომავალს მიმზადებდა; მაგრამ მანამდე მოგებაში
ვუთხარი ჩემ თავს, მაშ მათ საშინელი განსაცდელის გამოვლა ვიყავი. ავბედითად დაბადებული ყველა ძალ-ღონეს ვახმარდი,
უხდებათ და კაცობრიობას თვალსაჩინო სამსახურს უწევენ. ჩემს რათა ხელახლა დავბადებულიყავი. განსაცდელში მყოფი
სიცოცხლეში ერთხელ ასეთივე თავაწყვეტილი ენთუზიაზმის უმანკოების ათასგზის აღვლენილმა ლოცვამ მომიყვანა მე
მომსწრე გავხდი: ქუდებს ჰაერში ისროდნენ, ქალი და კაცი ამქვეყნად. მაგრამ მართლა კი არა: მოგონილი რაინდი ვიყავი და
„ბრავოსა“ და „ურას“ გაჰკიოდა; ეს იყო 14 ივლისს, ალჟირელ მოგონილ გმირობას ჩავდიოდი, მანამ, სანამ ამ მოგონილმა
მსროლელთა გავლის დროს. ამ მოგონებამ საბოლოოდ ამბებმა გული ამირია და მე კვლავ დამიბრუნა ჩემი ოცნებები,
დამარწმუნა: თავისი ფიზიკური უძლურებისა, მანჭიაობისა და მაგრამ ახლა უკვე ისინი ხორციელდებოდნენ. ჩემი მოწოდება
გააზიზების მიუხედავად ჩემი თანამოკალმეები ჯარისკაცებსა ხომ სინამდვილეში არსებობდა; ეს აღარ მაეჭვებდა, რადგან
ჰგვანან, ისინი პარტიზანებივით ფარულად იბრძოდნენ და თვით უზენაესმა ქურუმმა მომცა ამისი გარანტია. მოგონილი
ხიფათში აგდებდნენ თავის სიცოცხლეს, ტაშს უკრავდნენ უფრო ბავშვი ვიყავი, ნამდვილ მოხეტიალე რაინდად გადავიქცეოდი
მათ მხედრულ ვაჟკაცობას, ვიდრე ნიჭს. მაშ, მართალი ყოფილა! და ჩემი გმირობა ჩემი ნამდვილი წიგნები იქნება. მე საჭირო ვარ!
- ვუთხარი ჩემ თავს. ისინი საჭირო ყოფილან! პარიზში, ნიუ- უკვე მოელიან ჩემ თხზულებებს, რომელთაც პირველი ტომი,
იორკში, მოსკოვში მათ ელიან, შიშითა თუ აღტაცებით, ელიან მიუხედავად ჩემი გულმოდგინებისა, 1935 წელზე ადრე ვერ
დიდი ხნით ადრე ვიდრე ისინი გამოაქვეყნებენ თავის პირველ გამოვა, დაახლოებით 1930 წელს ადამიანები მოუთმენლობას
წიგნს, მანამდე ვიდრე ისინი დაიწყებენ წერას, და მანამდეც-კი ვეღარ შეიკავებენ და ერთმანეთს გადაულაპარაკებენ: „ერთი ამას
სანამ ისინი დაიბადებიან. არ უყურებთ - არც ჩქარობს! უკვე ოცდაოთხი წელი ვინახავთ, ის
მაგრამ მაშინ... მე რაღა? მე, ვისაც წილად მხვდა წერა? კი არაფერს არ აკეთებს. რაო, ისე უნდა ამოვწყდეთ, რომ მაგის
კეთილი, მეც მიცდიან. კორნელი პარდაიანად გარდავქმენი: მას ნაწერი ვერ წავიკითხოთ?“ მე მათ ვუპასუხებდი 1913 წლის ჩემი
დარჩა თავისი მოღრეცილი ფეხები, თავისი ვიწრო გულმკერდი ხმით: „ეჰ, თავი დამანებეთ და მუშაობა მაცალეთ!“ მაგრამ
და მარხულის გამომეტყველება, მაგრამ მისი სიძუნწე და თავაზიანად ვიყავი: ვხედავდი, რომ, ღმერთმა უწყის რა

მიზეზით, მათ ჩემი დახმარება ესაჭიროებოდათ და ამ სამუდამოდ. მაგრამ, ხდებოდა რომ ამ ჩემ ენთუზიაზმს ეჭვი
საჭიროებამ მშვა მე და მხოლოდ მე შემეძლო მისი ღრღნიდა: არ მინდოდა აღიარება იმისა, რომ ნიჭი, რომლის
დაკმაყოფილება. ვუკვირდებოდი საკუთარ თავს და არსებობის გარანტია კარლმა მომცა, უბრალო შემთხვევითობაა
ვცდილობდი დამენახა ჩემში ეს საყოველთაო მოლოდინი, ჩემი და იმდენი ვიცოდვილე, რომ მოვახერხე მისი მანდატად
მაცოცხლებელი წყარო და აზრი ჩემი არსებობისა. ხანდახან გადაქცევა, მაგრამ არავინ მაქეზებდა, არავინ არაფერს არ
მეჩვენებოდა, რომ ერთი წამი და ჩემი მიზანი მიღწეულია, მთხოვდა და მე ვერ ვახერხებდი იმის დავიწყებას, რომ ეს
მაგრამ იმავ წუთს მესმოდა, რომ ყოველივე ცდა ამაოა. რა მანდატი მე თვითონვე მივეცი ჩემს თავს. წარღვნამდელ
ბედენაა: ეს მაცდური გაბრწყინებაც კი მაკმაყოფილებდა. სამყაროს გადავურჩი სწორედ იმ წუთს, როდესაც ბუნებას
დამშვიდებული ვიცქირებოდი აქეთ-იქით - იქნებ მე სადმე უკვე გამოვყევი, რათა ბოლოსდაბოლოს თვით ჩემად ვქცეულიყავი,
ვაკლივარ? მაგრამ არა: ჯერ ძლიერ ადრე იყო. ჯერ იმ სხვად, როგორიც მინდოდა ვყოფილიყავი სხვათა წინაშე.
თავისთავისათვისაც კი უცნობი სურვილის მშვენიერი საგანი პირისპირ შევყურებდი ჩემ ბედს და ვერ ვცნობდი: ეს ხომ
ვიყავი და სიხარულით ვთანხმდებოდი ჯერ-ჯერობით მხოლოდ ჩემი საკუთარი თავისუფლება იყო, რომელსაც მევე
ინკოგნიტო შემენარჩუნებინა. ბებიას ხანდახან თავის მივანიჭე რაღაც ხარისხი, მოკლედ, საკუთარი თავის სავსებით
ბიბლიოთეკაში მივყავდი და ვერთობოდი მაღალი, ვერც მოტყუებას ვახერხებდი, ვერც გამართლებას ვემყარებოდი.
ჩაფიქრებული, დაუკმაყოფილებელი ქალბატონების ცქერით, ჩემმა ეჭვებმა კვლავ ძველი პრობლემა წამოაყენეს: როგორ
რომლებიც თაროებს შორის დადიოდნენ და დაეძებდნენ შევუთანხმო ერთმანეთს მიშელ სტროგოვის ქვეშევრდომული
ავტორს, რომელიც მათ შიმშილს დააცხრობდა: მაგრამ ვერ ერთგულება და პარდაიანის დიდსულოვნება. რაინდი ვიყავ და
იპოვიდნენ, რადგამ ეს ავტორი ვიყავი მე, ბიჭუნა, რომელიც მათ მეფის ბრძანებებს არ ვემორჩილებოდი; როგორ შემეძლო
კაბებს ვედებოდი და ისინი არც კი მიყურებდნენ. გავმხდარიყავი მწერალი ვიღაცის განკარგულებით? ეს ეჭვები
ეშმაკურად ვიცინოდი, გული მიჩქარდებოდა და დიდხანს არ გაგრძელებულა; ორი, საწინააღმდეგო საწყისი
ტირილს ვიწყებდი: ჩემი ხანმოკლე სიცოცხლის განმავლობაში დამეუფლა, მაგრამ მშვენივრად შევეთვისე მათ
მრავალი როლი გამოვიგონე ჩემთვის და მიდრეკილება წინააღმდეგობებს. ჩემთვის ხელსაყრელიც კი იყო ის, რომ
შევთხზე, მაგრამ ყველა გაქრა. ახლა კი გამბურღეს და ბურღი ერთდროულად ზეცის საბოძვარიც ვიყავი და ჩემი
კლდეს წააწყდა. მე მწერალი ვიყავი. სწორედ იმგვარადვე, თხზულებების მიერ შექმნილიც. იმ დღეებში, როდესაც კარგ
რაგვარადაც შარლ შვეიცერი პაპა იყო: იმთავიდანვე და გუნებაზე ვიყავი, ყველაფერი ჩემგან მოდიოდა, მე თვით და

თავისთავადად ამოვიყვანე ჩემი თავი არყოფნიდან, რათა დასაცავად. კიდევ უარესი, უაღრესად გაბედნიერებულმა
მომეტანა ადამიანებისათვის მათთვის სასურველი წიგნები: სერვანტესმა გული გაუხსნა ახალ მეგობარს და უთხრა, რომ
დამჯერი ბავშვი, მორჩილი ვიქნები სიკვდილამდე, მაგრამ წიგნის დაწერას აპირებს: აქამდე მთავარი გმირის საკითხი
მხოლოდ ჩემივე თავისა. მოწყენის ჟამს, როდესაც საკუთარი სავსებით გარკვეული არ ჰქონდა, ახლა კი, ღვთის შემწეობით,
გამოუყენებლობისა და უმაქნისობისაგან გული მერეოდა, თავს გამოჩნდა პარდაიანი და ის გაუწევს მოდელის სამსახურს.
ვიმშვიდებდი მხოლოდ იმით, რომ წინასწარ დანიშნული ვარ: აღშფოთებამ კინაღამ წიგნი გადამაგდებინა: რა უტაქტობაა! მე
მოვუწოდებდი ადამიანთა მოდგმას, მას ვაკისრებდი რაინდი მწერალი ვიყავი, ორად გამაპეს, ორივე ჩემი ნახევარი
პასუხისმგებლობას ჩემი სიცოცხლისათვის და ამგვარად დამოუკიდებელ ადამიანად იქცა, ახლა ნახევრები შეხვდნენ
კოლექტიური მოთხოვნილებების ნაყოფი-ღა ვხვდებოდი. ერთმანეთს და შეეკამათნენ. პარდაიანი სულელი არ იყო, მაგრამ
უფრო ხშირად კი სულის სიმშვიდეს იმით ვინარჩუნებდი, რომ „დონ კიხოტი“ არ დაუწერია; სერვანტესი კარგად იბრძოდა,
ვახერხებდი არ მეთქვა უარი არც თავისუფლებაზე, რომელიც მაგრამ იმის იმედი არ იყო, რომ იგი შესძლებდა ოცი რეიტარის
აღაგზნებს, არც აუცილებლობაზე, რომელიც ამართლებს. დაჯაბნას. მათი მეგობრობა მხოლოდ ორივეს შეზღუდულ
პარდაიანი და სტროგოვი მშვენივრად უთავსდებოდნენ შესაძლებლობებს ააშკარავებდა. პირველი ფიქრობდა „ეს
ერთმანეთს: ხიფათი სხვაგან მელოდა და უნებურად ფრიად მჯღაბნელი, ცოტა არ იყოს მოისუსტებს, მაგრამ ვაჟკაცობაში
უსიამოვნო დაპირისპირების მოწმედ გამხადა, რამაც შემდეგში უკან არ დაიხევს“. მეორე კი: „დალახვროს ეშმაკმა! ეს კაცი
მაიძულა სიფხიზლის ზომები მიმეღო. დიდად გაუთლელია, მაგრამ არც ისე ურიგოდ აზროვნებს“. თანაც არც
პასუხისმეგებელია ზევაკო, რომლისგანაც ასეთ ღალატს არ მაინცა და მაინც მომწონდა, რომ ჩემი გმირი მწუხარე სახის
მოველოდი; რა უნდოდა ჩემგან: შეშინება თუ გაფრთხილება? რაინდის მოდელი ყოფილიყო. „კინოს“ ეპოქაში სიქაგამოცლილი
საქმე კი ის იყო, რომ ერთ მშვენიერ დღეს, მადრიდში, ერთ „დონ კიხოტი“ მაჩუქეს, ორმოცდაათ გვერდზე მეტი არც
ფუნდუკში, როდესაც მე ერთიანად გართული ვიყავი ამბით წამიკითხეს: ჩემი გმირობა საქვეყნოდ იყო გამასხარავებული!
უბედური პარდაიანისა, რომელიც დამსახურებულად ისვენებდა ახლა კი თვითონ ზევაკოც... მაშ ვის დავუჯერო? სინამდვილეში
და ღვინოს შეექცეოდა, წიგნის ავტორმა ჩემი ყურადღება სხვა კახპა ვიყავი, ჯარისკაცების სათრეველა: ჩემს გულს, ჩემს
სტუმრისაკენ მიიზიდა. ეს სტუმარი სერვანტესი გახლდათ. ეს გათახსირებულ გულს, ავანტიურისტი ერჩია ინტელიგენტს;
ორი ადამიანი გაეცნო ერთმანეთს, გამოაცხადეს მრცხვენოდა სერვანტესი ვყოფილიყავი და სხვა არაფერი.
ურთიერთნდობა და ერთობლივ გაემგზავრნენ სიკეთის ღალატისათვის რომ გზა მომეჭრა, ჩემს ფიქრებსა და ლექსიკონში

ტერორი დავამყარე, განვდევნე სიტყვა „გმირობა“ და ყველა მისი ყველა გმირი როდია, ვისაც სურს. არც გმირობა და არც ნიჭი
წარმოებული, გულის სიღრმეში ჩავახშე მოხეტიალე რაინდები, საკმარისი არ არის, საჭიროა კიდევ ჰიდრებისა და ურჩხულების
თავს ვაძალებდი, რათა მეფიქრა მწერლებზე, ხიფათზე, მოშველიება. ისინი კი არსად მინახავს, ვოლტერმა და რუსომ
რომელიც მათ სდარაჯობს, მახვილ კალამზე, რომლითაც თავის დროს ბევრი იბრძოლეს: მაშინ ხომ კიდევ მოიპოვებოდა
განგმირავენ ბოროტმოქმედებას. ისევე ვკითხულობდი ტირანები. გერნსეიზე გადასახლებულმა ჰიუგომ მოსპო ბადენგე,
„პარდაიანსა“ და „ფაუსტს“, „განკიცხულებს“, „საუკუნეთა რომლისადმი სიძულვილი პაპაჩემმა ჩამინერგა, მაგრამ
ლეგენდას“, დავტიროდი ჟან ვალჟანსა და ევირადნუსს, მაგრამ ვერავითარ დამსახურებას ვერ ვხედავდი იმაში რომ, ეს ჩემი
დავხურავდი წიგნს, ამოვშლიდი მათ სახელებს ჩემი სიძულვილის გამემჟღავნებინა, ვინაიდან ეს იმპერატორი უკვე
მეხსიერებიდან და ვიწყებდი ჭეშმარიტად ჩემი მარაქის ხალხის ორმოცი წლის წინად მომკვდარიყო. თანამედროვე ისტორიის
გამოძახებას. სილვიო პელიკო: დაპატიმრებულია სამუდამოდ. გამო შარლი თავს იკავებდა: დრეიფუსარი იყო, მაგრამ
ანდრე შენიე: გილიოტინით თავი მოჰკვეთეს. ეტიენ დოლე: დრეიფუსის შესახებ ჩემთან არასოდეს ულაპარაკია. დასანანია!
ცოცხლად დაწვეს. ბაირონი: დაიღუპა საბერძნეთისათვის. როგორი გატაცებით შემეძლო ზოლას როლის თმაში:
გულცივი გაბოროტებით შევუდექი ჩემი მოწოდების სასამართლოდან გამოვდივარ, გამხეცებული ბრბო შემომესია, მე
გადახარშვას, გავამდიდრე იგი ჩემი ადრინდელი ოცნებებით; კი უკვე ფეხი მაქვს შედგმული ეტლის საფეხურზე,
არაფერში უკან არ ვიხევდი: ვწურავდი ჩემს იდეებს, მივუბრუნდები მათ და ვაცამტვერებ ყველაზე გაშმაგებულებს -
ვაყალიბებდი სიტყვების მნიშვნელობას, გავემიჯნე სამყაროს, თუმცა, არა! არა, მე გამოვნახავ მრისხანე სიტყვებს, რომლებიც
სააუგო შეხვედრებისა და შესაძლებელ შედარებათა შიშით. ჩემი მათ უკან დაახვინებს. და რასაკვირველია, ინგლისში გაქცევაზე
სულის არდადეგებს მოჰყვა საყოველთაო და მუდმივი უარს ვამბობ; არაღიარებული, ყველასაგან მიტოვებული, რა
მობილიზაცია: მე სამხედრო დიქტატურად გადავიქეცი. სიტკბოებაა ისევ გრიზელდისი გავხედე და პარიზის
ეჭვებმა სულ სხვა სახე მიიღეს: მე ვამახვილებ საკუთარ ქვაფენილებზე ვეხეტო და ერთი წუთითაც კი არ დავეჭვდე, რომ
ნიჭს, - ამას რა სჯობს. მაგრამ რას ვემსახურო? მე ვჭირდები პანთეონი მომელის.
ადამიანებს: მაგრამ რისთვის? უბედურება იყო, რომ საკუთრ ბებეიაჩემი ყოველდღე იღებდა „ლე მატენს“ და თუ არ
როლზე და დანიშნულებაზე დავიწყე ფიქრი. ვიკითხე: „ბოლოს მეშლება, „ექსელსიორს“: აქედან გავიგე სისხლის სამართლის
და ბოლოს, რის შესახებაა ლაპარაკი?“ და მომეჩვენა, რომ დამნაშავეთა სამყაროს არსებობა და, როგორც ყოველ პატიოსან
ყველაფერი ხელიდან მეცლება. ლაპარაკი იყო არაფრის შესახებ. ადამიანს, მეზიზღებოდა იგი. მაგრამ ამ, ადამიანის სახის მქონე

მხეცებისაგან, ვერაფერი ხეირი ვერ ვნახე: შეუპოვარი ბატონი მარწმუნებენ, რომ ყოველივე თანდათან სრულყოფისაკენ
ლეპინი მათ თვითონაც კარგად უსწორდებოდა. ხანდახან მიისწრაფვის. პაპაჩემმა ბურჟუაზიული დემოკრატიის
მუშები შფოთავდნენ, უცებ ნადგურდებოდა ვიღაცის ქონება, პატივისცემაში აღმზარდა: მისი გულისათვის სიამოვნებით
მაგრამ მე ეს ამბები არც გამიგია და დღესაც არ ვიცი, რას ვიშიშვლებდი ჩემს კალამს, მაგრამ ფალიერის პრეზიდენტობის
ფიქრობდა ყოველივე ამის გამო პაპაჩემი. იგი პუნქტუალურად დროს გლეხები ამომრჩეველთა უფლებებით სარგებლობდნენ:
ასრულებდა ამომრჩევლის ვალდებულებას, გამოდიოდა სხვა რაღა უნდა მომეთხოვა? რა უნდა ქნას რესპუბლიკელმა,
კაბინიდან გაახალგაზრდავებული, ოდნავ თავს იწონებდა და როდესაც ბედად ხვდა რესპუბლიკაში ცხოვრება? იგი ან
როდესაც ჩვენი ქალები გამოაჯავრებდნენ ხოლმე: „გვითხარი ჩხირკედელაობს ან ბერძნულ ენას ასწავლის, ხოლო
მაინც, ხმა ვის მიეცი!“ მშრალად უპასუხებდა: „ეს კაცების საქმეა“ მოცალეობის ჟამს ორიაკის ძეგლებს აღწერს. ისევ საწყის
მაგრამ, როდესაც რესპუბლიკის ახალი პრეზიდენტი აირჩიეს, წერტილს დავუბრუნდი და კვლავ ვიგრძენი, რომ ვიხუთები ამ
გულწრფელობის ჟამს პაპამ გაგვაგებინა, რომ პამის კონფლიქტებს მოკლებულ სამყაროში, რომელიც მწერალს
კანდიდატურას არ იწონებს. „სიგარეტების ვაჭარია!“ წამოიძახა უმუშევრობას უქადის.
გაგულისებულმა. პაპაჩემი წვრილბურჟუაზიული ისევ შარლს უნდა ვუმადლოდე რომ გადამარჩინა.
ინტელიგენტი იყო და უნდოდა, რომ საფრანგეთის პირველი რასაკვირველია, თავისდაუნებურად. ორი წლით ადრე,
მოხელეც მისი ტოლ-სწორი ყოფილიყო, ინტელიგენტი წვრილი იმისათვის რომ ჰუმანიზმი ჩაენერგა ჩემთვის, მან რამდენიმე
ბურჟუა პუანკარე. ახლა დედაჩემი მარწმუნებს, რომ იგი აზრი გამოთქვა, რომელთა გამო ეშინოდა, ისინი არ
რადიკალებს აძლევდა ხმას და რომ მისთვის ეს კარგად იყო გამხდარიყვნენ ჩემი სიგიჟის მასაზრდოებელნი, მაგრამ ეს
ცნობილი. ესეც არ მაკვირვებს: მან აირჩია მოხელეების პარტია, იდეები ჩემს სულში აღიბეჭდნენ. ახლა მათ ნელ-ნელა დაიწყეს
თანაც რადიკალებმა უკვე თავისი დრო მოჭამეს: შარლი დუღილი და მთავარის გადასარჩენად ის მწერალი - რაინდი
კმაყოფილებას განიცდიდა, როდესაც ხმას აძლევდა პროგრესის თანდათან წამებულ მწერლად გადააქციეს. მე გიამბეთ იმის
პარტიას და ამით მხარს უჭერდა წესრიგის პარტიას. მოკლედ, შესახებ, როგორ იყო, რომ მამის ნება-სურვილს დაყოლებულმა
მისთვის რომ დაგეჯერებინათ, საფრანგეთის პოლიტიკოსები უბედო მღვდელმა შეინარჩუნა ღვთაებრივი იმით, რომ
სულაც არ იყვნენ ურიგონი. შეუერთდა იგი კულტურას. ამ ამალგამიდან წარმოიშვა წმინდა
ყოველივე ეს გულს მიკლავდა: მე შევიარაღდი რათა სული, ატრიბუტი უსასრულო სუბსტანციისა, მფარველი
დავიცვა კაცობრიობა საშინელი ხიფათისაგან, ყველანი კი ლიტერატურისა და ხელოვნებისა, ახალ და ძველ ენათა,

აგრეთვე პირდაპირი სწავლების მეთოდისა; თეთრი მტრედი, მისი. მე დამარწმუნეს და დიდხანს მეგონა, რომ ხელოვნება
რომლის მადლი და წყალობა მოეფინა შვეიცერების ოჯახს, მეტაფიზიკური მოვლენაა და რომ სამყაროს ბედი ყოველ
კვირაობით დაფრენდა ორგანონისა და ორკესტრის თავზე, ნაწარმოებზე ჰკიდია. მე გამოვავლინე ეს მრისხანე რელიგია და
ხოლო სამუშაო დღეებში წამოსკუპდებოდა ხოლმე პაპაჩემის ვირწმუნე იგი, რათა მომეოქროებინა ჩემი მკრთალი არსებობა: მე
კეფაზე. კარლის წინათ ნათქვამი სიტყვები ახლა ჩემს გონებაში გავიმსჭვალე წყენითა და გაბოროტებით, რომლთაც ჩემთან
ერთიან გამოსავლად იქცა: ქვეყანას ბოროტება დაეპატრონა, ხსნა არავითარი დამოკიდებულება არ ჰქონდათ და მით უმეტეს არ
მხოლოდ იმაშია, რომ შენვე უარყო თავი შენი და მთლად ეხებოდნენ პაპაჩემს. ფლობერის, გონკურების და გოეთეს ძველმა
დედამიწა და კატასტროფის სიღრმიდან უჭვრიტო მიუღწეველ ნაღველმა მომწამლა; მე შემიშხაპუნეს მათი აბსტრაქტული
იდეებს. ვინაიდან ყოველივე ეს მეტად სახიფათო ხანგრძლივ სიძულვილი ადამინისადმი, რომელიც სიყვარულის ნიღაბქვეშ
ვარჯიშს მოითხოვს, ამიტომ იგი სპეციალისტთა კორპუსს იყო ამოფარებული. ამ შხამმა შემიცვალა წარმოდგენა ჩემი
მიანდეს. მღვდელმსახურებმა იტვირთეს კაცობრიობის საკუთარი როლის შესახებ. ჯაჯღანა გავხდი. ლიტერატურასა და
მეურვეობა და თავის დამსახურებას მის გადასარჩენად ლოცვას ერთმანეთში ვურევდი და ადამინის მსხვერპლის
მიმართავენ: პატარა და დიდ მტაცებლებს შეუძლიათ შეწირვად ვაქციე იგი. მე გადავწყვიტე, რომ ძმები ჩემგან ელიან,
გულდამშვიდებით გაფლანგონ თავისი ამაო ცხოვრება, რათა გამოვიყენო კალამი მათ დასახსნელად: დღეს მათი
ერთმანეთში იძიძგილაონ ან ეთრიონ ამ ქვეყნად ჭეშმარიტების ხსენებაც არ იქნებოდა, მათ ბედში რომ წმინდანები არ ერეოდნენ
შეუცნობლად, ვინაიდან მათ მაგივრად სიკეთისა და სილამაზის მუდამ. და თუ ყოველდილა, როდესაც თვალს ვახელ და
გამო მწერლები და მხატვრები ფიქრობენ. კაცობრიობის მივირბენ ხოლმე ფანჯარასთან, ვხედავ რომ ქუჩაში დადიან ჯერ
ცხოველური მდგომარეობიდან დასახსნელად მხოლოდ ორი კიდევ ცოცხალი ბატონები და ქალბატონები, ამას უნდა
პირობაა საჭირო: სათანადოდ დაცულ ადგილებში ვუმადლოდეთ იმ მშრომელს, გამუდმებით, დაისიდან
შევინარჩუნოთ გარდაცვლილ მღვდელმსახურთა რელიქვიები: გათენებამდე რომ იღწვის, რათა დასწეროს უკვდავი ფურცელი -
ტილოები, წიგნები, ქანდაკებები და თუნდაც ერთი ცოცხალი ჩვენი სიცოცხლის ერთი დღე-ღამით განვადების საფასურად.
მღვდელმსახური, რომელიც შეძლებს საქმის გაგრძელებას და როცა დაღამდება, იგი კვლავ იწყებს შრომას და ასე იქნება დღეს
მორიგი რელიქვიების დამზადებას. და ხვალ, სანამ იგი დაილევა და მოკვდება; მაშინ მე ჩავდგები მის
საზიზღარი სიცრუე იყო, მაგრამ მაინცა და მაინც არ მაგივრად: მეც ასევე, ჩემი მისტიკური მსხვერპლით და ჩემი
მესმოდა ისე ვნთქავდი, ოცი წლისა რომ ვიყავი კიდევ მჯეროდა შრომით, უფსკრულის პირას მისულ კაცობრიობას შევაკავებ; ასე

შეუმჩნევლად მებრძოლი ადგილს უთმობდა მღვდელს: გოგონების შემწე ვიყავი, პირველად ყოვლისა, ჯერ თვითონ მათ
ტრაგიკული პერსიფალი, მე თვითონვე თავს ვდებდი ვიშორებდი თავიდან და ვაცილებდი იქაურობას. მწერალი რომ
მოსანანიებელ მსხვერპლად. იმ დღეს, როდესაც შანტეკლერი[11] გავხდი, ჩვეულება არ შემიცვლია: სანამ კაცობრიობის
აღმოვაჩინე. ყოველივე დაიხლართა ჩემს გულში, მკვრივ გადარჩენას შევუდგებოდი, ჯერ თვალს ვუხვევდი, ხოლო მერე
გორგალად იქცა და მე ოცდაათი წელიწადი მოვანდომე, რათა უკვე პირს ვიბრუნებდი და ვილაშქრებდი პატარა, შავი, სწრაფი
გამეხსნა გველების ეს გორგალი: განძარცვული, რეიტერების - სიტყვების წინააღმდეგ. როდესაც ჩემი ახალი
გასისხლიანებული, ნაცემი მამალი მაინც იკრებს ძალ-ღონეს, ობოლი გოგონა გაბედავს თვალსახვევის შემოხსნას, მე უკვე
რათა დაიცვას ეზოს ფრინველები; იგი ამღერდება და უკუაქცევს შორს ვიქნები; ერთი ადამიანის თავგამოდებითა და გმირობით
მიმინოს, ხოლო გაბოროტებული ბრბო, რომელიც ამ წუთში გადარჩენილი, იგი უცებ ვერც შეამჩნევს ნაციონალური
სდევნიდა მომღერალს, ახლა საკმეველს უკმევს; მიმინო გაქრა, ბიბლიოთეკის ერთ-ერთ თაროზე, ბრწყინვალე, ახალ, პატარა
პოეტი კი განაგრძობს ბრძოლას, მას ასულდგმულებს სილამაზე, ტომს, რომელიც ჩემს სახელს ატარებს.
აათმაგებს მის ძალას, იგი ეკვეთება მტერს და ამარცხებს მას. მე გთხოვთ გაითვალისწინოთ შემამსუბუქებელი
ვტიროდი: ამ ერთში - ვპოვე ყველანი - გრიზელდისიც, გარემოებანი. სამი გარემოებაა გასათვალისწინებელი.
კორნელიც, პარდაიანიც: მე შანტეკლერი გავხდები. გაცხადდა უპირველესად ყოვლისა ის, რომ ყველა ამ მონაჭორში ნათლად
ყოველივე: წერა, მუზების ყელსაბამისათვის კიდევ ერთი გამოსჭვივის, რომ კითხვის ქვეშ ვაყენებდი თვით ჩემი
მარგალიტის მომატებაა, დავწერ და შთამომავლობას ცხოვრების უფლებას. ძნელი არ არის ამ უპასპორტო
დავუტოვებ მოგონებას სამაგალითო ცხოვრებაზე, დავიცავ კაცობრიობაში, რომელიც ხელოვანთა სურვილს არის
ხალხს თავის თავისგანვე და მისი მტრებისაგან, და საზეიმო მინდობილი, იცნო კეთილი ცხოვრებით მოყირჭებული,
მესით გარდმოვავლენ ზეცის წყალობას ადამიანების მიმართ. მოწყენილი ბავშვი, რომელიც თავის ქანდარაზე ზის. მე ვიწამე
აზრადაც არ მომსვლია, რომ შეიძლება წერა იმისათვის, რომ უხამსი ზღაპარი წმინდანის შესახებ, რომელიც მდაბიო ხალხს
ვინმემ წაიკითხოს. იხსნის იმიტომ, რომ მე თვითონ ვიყავი მდაბიო; მე გამოვაცხადე
ვწერ მეზობლებისათვის ან ღმერთისათვის. ღმერთი იმ თავი ბრბოს დახსნის პატენტის მქონედ, რათა ჩუმ-ჩუმად და
აზრით ავირჩიე, რომ მეზობლები გადამერჩინა. მე მოვალე როგორც იეზუტები ამბობენ, ამასთან ერთად, საკუთარი დახსნაც
მჭირდებოდა და არა მკითხველები. ჩემს სულგრძელობას ძირს უზრუნველმეყო.
უთხრიდა ამპარტავნება. ჯერ კიდევ იმ დროს, როდესაც ობოლი

და მერე, მე ხომ ცხრა წლისა ვიყავი. ერთადერთ უსასრულო ცხრილებში მოპოვებულ, უტყუარი დასახელების
ვაჟიშვილს, ამხანაგებს მოკლებულს, ვერც წარმომედგინა, რომ ფლობას აღნიშნავდა, წერა- კი, ამ ცხრილებში ახალ არსებათა
ჩემს იზოლაციას შეიძლებოდა როდისმე ბოლო მოღებოდა. უნდა ამოკვეთას ანდა ეს იყო ჩემი ყველაზე აჩემებული ილუზია -
ვაღიარო, რომ როგორც მწერალი სრულიად უცნობი ვიყავი. წინადადებათა ხაფანგში საგნების ცოცხლად გამოჭერას
ხელახლა დავიწყე წერა. ჩემი ახალი რომანები, თუმცა უკეთესად ნიშნავდა: თუკი სიტყვებს მოხერხებულად გამოვიყენებ,
იყვნენ დაწერილი, მაინც ტყუპებივით ჰგავდნენ ძველებს, მაგრამ ობიექტი გაებმება ასო-ნიშნებში და მე მას გამოვიჭერ.
კაცს არ უნდოდა მათი გაცნობა, მეც კი აღარ ვკითხულობდი, ლუქსემბურგის ბაღში ვარ და ჭადრის ბრწყინვალე ხატება
რადგან მეჯავრებოდა დაწერილის ხელახლა წაკითხვა: ჩემი მხიბლავს. მე მას კი არ ვათვალიერებ, პირიქით - ზეშთაგონებას
კალამი იმდენად სწრაფად მოძრაობდა, რომ ხშირად მაჯა ველი მინდობილად; წუთიც და ნამდვილი, შეფოთლილი
მტკიოდა; დაწერილ რვეულებს პარკეტზე ვისროდი, შემდეგ ჭადარი წარმომიდგება ხოლმე მარტივი ზედსართავის ან და,
მავიწყდებოდა და სადღაც მეკარგებოდა; ამიტომ ვერაფერს ვერ ხანდახან, მთლიანი წინადადების სახით. ასე გავამდიდრე
ვამთავრებდი: რა აზრი ჰქონდა ამბის დასასრულის მოყოლას, სამყარო მთრთოლვარე ფოთლებით. ეს ჩემი მონაპოვარი
როდესაც დასაწყისი დაკარგული იყო. ამასთან ერთად, კარლს არასოდეს ქაღალდზე არ გადამქონდა: მეგონა, იგი გროვდება
რომ მოწყალება მოეღო და დაეხედა ამ ფურცლებისათვის, იგი ჩემს მეხსიერებაში. სინამდვილეში კი, მავიწყდებოდა, მაგრამ
ჩემი უზენაესი მსაჯული გახდებოდა და არა მკითხველი და მისი იგი ჩემს მომავალ როლს მაგრძნობინებდა წინასწარ: მე
განაჩენის შიში მექნებოდა. თხზვა - ჩემი შავი სამუშაო იყო, სახელდება მხვდა წილად. მრავალი საუკუნის განმავლობაში
ყველაფერს მოწყვეტილი და ამიტომ თვითმიზნური - ვწერდი ორიაკის თეთრი, გაურკვეველი ხროვები ელოდნენ ზუსტ
იმისათვის, რომ მეწერა. ამას არც ვნანობ: ვინმეს რომ ჩემი კონტურებსა და აზრს; მე მათ ჭეშმარიტ ძეგლებად ვაქცევ.
ნაწერები ეკითხა, ვეცდებოიდი, რომ მოსწონებოდა და ისევ ტერორისტი ვიყავი და მხოლოდ მათი არსის სრულყოფას
სასწაულებრივი ბავშვი გავხდებოდი. იატაკქვეშ დავრჩი და ვაპირებდი: სიტყვების საშუალებით დავამკვიდრებ მათ ამ
ნამდვილობა შევინარჩუნე. ქვეყნად; რიტორი ვიყავი და სიტყვების გარდა არაფერი
ბოლოს და ბოლოს, მღვდელმსახურის იდეალიზმი მიყვარდა: სიტყვების ტაძრები უნდა ამეგო სიტყვა „ცის“
ბავშვის რეალიზმს ეყრდნობოდა. უკვე ნათქვამი მაქვს: როდესაც ლაჟვარდი თვალით გაბრწყინებული. ჩემი ნაგებობანი
სიტყვებში სამყარო აღმოვაჩინე, დიდხანს, თვით სიტყვები, ათასწლეულებს გაუძლებენ. წიგნს ავიღებდი ხელში და
სამყაროდ მეჩვენებოდა. არსებობა - სადღაც, სიტყვების შემეძლო რამდენიც მინდოდა გადამეშალა და დამეხურა იგი და

მას არაფერი ემართებოდა. მაგრამ, როდესაც თვალს მომავალ ცხოვრებას ყოველივე იმით, რაიც თვითონ აკლდა;
გავაყოლებდი უხრწნელ სუბსტანციას - ტექსტს, ჩემი მზერა მოსვენებით, მოცალეობით და სულიერი სიმშვიდით; ჯერ კიდევ
მხოლოდ ზედაპირის უმნიშვნელო წვრილმანს ეხებოდა, უცოლშვილო, ახალგაზრდა მასწავლებელი ლამაზ, ხნიერ
ვერაფერს ვერ სცვლიდა, არაფერს არ ცვეთდა. მე კი, პირიქით, მანდილოსნისაგან ვქირაობ კეთილმოწყობილ ოთახს,
პასიური და ეფემერული, მხოლოდ დაბრმავებული მუმლი რომელშიაც ლავანდის სურნელი და სუფთა თეთრეულის სუნი
ვიყავი, რომელიც შუქურის სინათლემ მონუსხა. ვტოვებდი ტრიალებს; ლიცეუმი იქვეა, ერთი ფეხის მანძილზე - უცებ
სამუშაო ოთახს, ვაქრობდი სინათლეს: წყვდიადში უჩინარი მიხვალ და დაბრუნდები; საღამოობით, ბინაში შესვლამდე,
წიგნი, თვითონ და თავისთვის მუდამ გამოასხივებდა შუქს. და ნაბიჯს შევანელებ, რათა გამოველაპარაკო დიასახლისს,
მეც მივანიჭებ ჩემ თხზულებებს ამ ყოვლისგამჭვალავ სხივთა რომელიც გიჟდება ჩემი გულისათვის; თუმცა, მე ყველას
ძალას და ამ მძვინვარებას და შემდგომში, ბიბლიოთეკის ვუყვარვარ, რადგან თავაზიანი და ზრდილი ვარ. მე მხოლოდ
ნანგრევებში, ისინი ადამიანებზე უფრო დიდხანს იცოცხლებენ. ერთი სიტყვა მესმოდა: შენი ოთახი, ხოლო ლიცეუმს, მაღალი
მე მომწონდა ეს ჩემი უცნობობა, მინდოდა ეს სიამოვნება რანგის ოფიცრის ქვრივის, პროვინციის სურნელს, ყურს არ
გამეხანგრძლივებინა და უცნობობა დამსახურებად გამეხადა. მე ვუგდებდი და ვხედავდი მხოლოდ ჩემს მაგიდაზე მოფენილ
მშურდა სახელმოხვეჭილი პატიმრებისა, რომლებიც დილეგებში შუქის წრეს წყვდიადით მოცული ოთახის შუაგულში: ფარდები
წერდნენ სახვევ ქაღალდზე; ისინი თავს სწირავდნენ ჩამოშვებულია, მე კი უზივარ მაგიდას და შავი კოლენკორის
თანამედროვეთა გულისათვის, მაგრამ მათთან ურთიერთობას ყდიან რვეულს ჩავკირკიტებ. დედა განაგრძობდა ამბავს და ათი
მოკლებულნი იყვნენ. ბუნებრივია, რომ ზნე-ჩვეულებათა წლის შემდგომ ამბის მოყოლაზე გადავიდოდა ხოლმე: მე
პროგრესის გამო თითქმის აღარავითარი იმედი არ იყო, რომ ჩემი მფარველობს გენერალური ინსპექტორი, მიღებული ვარ
ნიჭი მოესწრება გაფურჩქვნას, ციხეში, მაგრამ იმედს სრულიად ორიაკის საუკეთესო საზოგადოებაში, ახალგაზრდა ცოლი
არ ვკარგავდი: ჩემი თავმდაბლობით განცვიფრებული განგება უნაზესი გრძნობებით არის გამსჭვალული ჩემდამი, მე მას ლამაზ
ჩემი სურვილების ასრულებას შეეცდება. ჯერჯერობით და ჯანსაღ ბავშვებს ვუჩენ: ორ ბიჭსა და ერთ გოგოს; მეუღლე
მხოლოდ წინასწარგანჭვრეტით ვიყავი პატიმარი. მემკვიდრეობას იღებს, ქალაქის განაპირას მიწას ვყიდულობ.
პაპაჩემის ტყუილით შეყოლიებული დედა შემთხვევას სახლს ვაშენებთ, და ყოველ კვირას მთელი ოჯახი მიდის
არ გაუშვებდა რათა ჩემი მომავალი ცხოვრების სიამენი არ მშენებლობის სანახავად. ყურს აღარ ვუგდებდი: მთელი ამ ათი
დაეხატა: ხოლო. კიდევ მეტი, შესაცდენად იგი ალამაზებდა ჩემს წლის განამვლობაში მე არ ვტოვებ ჩემს მაგიდას: პატარა,

მამაჩემივით ულვაშა. სიტყვარების დასტაზე შესკუპებული შემბოჭა. თანახმა ვიყავი მიმეღო ჩემი დანიშნულება, ოღონდ იმ
ვუზივარ მაგიდას; ულვაში მითეთრდება, ხელი განუწყვეტლივ პირობით, რომ იგი არაფრით ყოფილიყო განპირობებული და
წერს, რვეულები ერთიმეორის მიყოლებით ცვივიან პარკეტზე. მხოლოდ ებრწყინა უჰაერო სივრცეში. მე უჩუმრად
კაცობრიობას სძინავს; ღამეა; მეუღლესა და ბავშვებს სძინავთ, ან ვეკამათებოდი წმინდა სულს: იგი მეუბნებოდა: „შენ დაწერ“, მე
შეიძლება დაიხოცნენ კიდევაც, დიასახლისს სძინავს, ძილმა ხელებს ვიგრეხდი: „რა ნახე უფალო ჩემში ისეთი, რისთვისაც
ყველა მათგანის მოგონებიდან ამომშალა. რა მარტოობაა: ორი შენი არჩევანი მე მხვდა?“, „არაფერი მაინცდამაინც“, „მაშ რატომ
მილიარდი გართხმულია, მე კი მარტო ვარ მათ სადარაჯოზე. მე?“ „უმიზეზოდ“, „ჩემს კალამს სიმსუბუქე თუ ახლავს მაინც?“
მე დამცქერის სული წმინდა. მას სწორედ ახლა „არავითარი. შენ ხომ არ გგონია, რომ დიდი ქმნილებები
გადაუწყვეტია დაუბრუნდეს ცას და მიატოვოს ადამიანები; მსუბუქად იწერება?“, „უფალო, თუ კი მე ასეთი უმნიშვნელო ვარ,
მოდგა დრო თავგანწირვისა. მე ვაშიშვლებ მის წინაშე ჩემი წიგნი როგორღა უნდა დავწერო?“ „გულმოდგიმნეობა
სულის ჭრილობებს, ვაჩვენებ ცრემლებს, რომელთაც დაალბეს დაგაწერინებს“, „მაშ ყველას შეუძლია დაწეროს?“ „ყველას,
ქაღალდი, ჩემს უკან მდგარი, იგი კითხულობს ნაწერს და მისი მაგრამ მე შენ აგირჩიე“. ეს ოინბაზობა ფრიად ხელსაყრელი იყო:
რისხვა ცხრება. რამ დააცხრო იგი, ჩემი წამების სიმძაფრემ თუ საკუთარი უმნიშვნელობის განცხადების საშუალებას მაძლევდა
თხზულებათა სრულყოფამ? ჩემივე თავს ვუპასუხებდი: და ამავე დროს საშუალებას, ჩემი სახით პატივი მეცა მომავალი
„თხზულებებმა“, მაგრამ გულში ვფიქრობდი „წამებამ“, შედევრების ავტორისათვის. რჩეული ვიყავი, მაგრამ უნიჭო:
რასაკვირველია, სული წმინდა ფასს სდებდა მხოლოდ ყველაფერს მივაღწევ მხოლოდ დაუშრეტელი მოთმინებითა და
ნამდვილად მხატვრულ ნაწერებს, მაგრამ მიუსე მქონდა გაჭირვებით; უარვყოფდი ჩემში თავისებურების ნატამალის
წაკითხული და ვიცოდი რომ „ყველაზე სასოწარკვეთილნი არსებობასაც-კი. ხასიათის ნიშნები ბოჭავენ ადამინს; მე
ყველაზე მშვენიერი სიმღერები არიან“ და გადავწყვიტე მხოლოდ ერთი რამის ერთგული ვიყავი, მხოლოდ მეფური
სასოწარკვეთილებით მომეტყუებინა სილამაზე, სიტყვა, მსახურებისა, რომელსაც ტანჯვა-წამების გზით დიდებისკენ
გენიოსი, ყოველთვის ეჭვს იწვევდა ჩემში, ახლა კი პირდაპირ მივყავდი. ტანჯვა-წამება ჯერ კიდევ გამოსანახი იყო. ეს
შემზიზღდა. რაში მჭირდება სევდა, განსაცდელი, ცდუნების ერთადერთი პრობლემა იყო, მაგრამ მე იგი გადაულახავად
გადალახვა, დამსახურებაც-კი, თუ კი ნიჭით ვარ მიმაჩნდა, რადგან სიღარიბის იმედი არ მქონდა: უსახელო
დაჯილდოებული? იმასაც კი ძლივს ვურიგდებოდი, რომ ვიქნები თუ დიდებას მივაღწევ, სულერთია, განათლების
სხეული გამაჩნია და ყოველთვის ერთი და იგივე საჭურველმა უწყებიდან ხელფასი მერგება და მშიერი არ დავრჩები. სასტიკ

სასიყვარულო წამებას ვპირდებოდი ჩემ თავს, მაგრამ ვუშველო და გავიქცე, რათა გადავურჩე ლინჩის სამართალს.
ყოველგვარი ენთუაზიზმის გარეშე: მეჯავრებოდა თავზარდაცემული და დამთხვეული, თვეების განმავლობაში
აღტყინებული მიჯნურები, და ვთაკილობდი სირანოს ამ მხოლოდ ამას გავიმეორებ: „ეს ხომ გაუგებრობაა და სხვა
ფსევდოპარდაიანს, რომელიც ქალების დანახვაზე ყეყეჩდებოდა. არაფერი! ამ ქვეყნად ყველა კეთილია!“ და მართლაც ეს ხომ
ნამდვილ პარდაიანს შეყვარებული ქალების მთელი გალა გაუგებრობა იქნებოდა, მაგრამ სული წმინდა არ დაუშვებს იმას,
მოსდევდა, იგი მათ არც ამჩნევდა, თუმცა მისი გული რომ იგი გაირკვეს. მე გამოვჯანსაღდები. ერთხელ კვლავ
სამუდამოდ დაკოდა მიჯნურის, ვიოლეტას, სიკვდილმა. მივუჯდები ჩემს მაგიდას და დავწერ ახალ წიგნს, ლექსად
ქვრივობა ხომ განუკურნებელი იარაა. ქალის გულისთვის ვთარგმნი ჰორაციუსს, ქაღალდს მივანდობ ჩემს მოკრძალებულ,
განიცდი, მაგრამ მას ხომ ბრალი არ მიუძღვის; თანაც სხვა მაგრამ უაღრესად გონიერ მსჯელობას პედაგოგიკის გამო; მეტი
ქალების უარყოფის საშუალება გეძლევა; ღირს მოფიქრებად. რა გზაა: ჩემოდანში გამოუცემელი რვეულები დამიგროვდება.
მაგრამ ისიც დავუშვათ, რომ ჩემი ორიაკელი ნორჩი მეუღლე ამ ამბავს ორი დასასრული ჰქონდა: იმის მიხედვით თუ
იღუპება რაიმე შემთხვევის გამო. ამგვარი უბედურება არ რა გუნებაზე ვიყავი, ავირჩევდი ერთს ან მეორეს. უგუნებობის
გაძლევს უფლებას, რომ რჩეულად ჩათვალო თავი: იგი ჟამს, ვხედავდი ხოლმე, რომ რკინის საწოლზე გართხმული
ჩვეულებრივი და შემთხვევითია. ჩემმა ახირებამ მაინც გამონახა ვკვდები და საყოველთაო სიძულვილით ვარ გარშემორტყმული
გამოსავალი: ხომ იყვნენ მწერლები, რომელთაც დაცინვა და და სასოწარკვეთილი, სწორედ იმ წუთს როდესაც დიდებამ
გვემა ხვდათ წილად, დევნილნი და უსახელონი ათრევდნენ პირთან მიიტანა საყვირი. ხანდახან მცირეოდენ ბედნიერებას
თავის სულს და, დიდებამ მხოლოდ მათი გვამები შემოსა: მეც ვიმატებდი ჩემთვის. ორმოცდაათი წლისა რომ ვიქნები, ახალი
ასეთი გავხდები. გულდასმით აღვწერ ორიაკს და მის კალმის მოსასინჯად ჩემს გვარს წავაწერ ხელნაწერს, რომელიც
ქანდაკებებს. სიძულვილი ჩემთვის უცხოა, მე საყოველთაო ცოტა ხნის შემდეგ დაიკარგება. ვიღაცა პოულობს მას სადღაც
შერიგებისკენ, ადამიანების მსახურებისკენ უნდა მივმართო ჩემი სხვენზე, თხრილში ან, ეს-ეს არის ჩემ მიერ მიტოვებული სახლის
ძალ-ღონე. მაგრამ მიუხედავად ამისა, პირველივე ჩემი წიგნი კარადაში, კითხულობს და აღტაცებულს მიაქვს არტემ
სკანდალს გამოიწვევს და მე საზოგადოების მტრად ფაიართან, - მიშელ ზევაკის სახელგანთქმულ გამომცემელთან.
გამომაცხადებენ: ოვერნის გაზეთები შეურაცხყოფას ნამდვილი ტრიუმფია: ათი ათასი ეგზემპლარი ორ დღეში
მომაყენებენ, მედუქნეები აღარაფერს მომყიდიან, აღტყინებული საღდება. ყველას სინდისი ქენჯნის. ასი რეპორტიორი მიეშურება
ხალხი ქვებს დაუშენს ჩემს ფანჯრებს; იძულებული ვიქნები თავს ჩემს საძებნელად და ვერ მპოულობენ. მე კი განდეგილი ვარ და

კიდევ დიდხანს არაფერი გამეგება საზოგადოებრივი აზრის სიცოცხლის ოცდაათ წელს გავწირავდი იმისათვის რომ მისი
ამგვარი შემობრუნების შესახებ. და აი ერთხელ, წვიმის დროს, მეუღლე გავმხდარიყავი!“ ამაყად და სევდიანად ვუღიმი მას, იგი
თავს შევაფარებ კაფეს, ხელში ვიღებ გაზეთს და რას ხედავენ მიპასუხებს გაკვირვებული ღიმილით, ვდგები და უგზო-
ჩემი თვალები? “ჟან-პოლ სარტრი, მწერალი ნიღაბ-ქვეშ, ორიაკის უკვლოდ ვიკარგები.
მგოსანი, ზღვის მომღერალი“. გაზეთის მესამე გვერდზე, ბევრი დრო მოვანდომე ამ ეპიზოდის დახვეწას და კიდევ
მსხვილი შრიფტის ექვსი სვეტი. ჩემი ზეიმია. არა: სანეტარო სხვა მრავალისა, რომლითაც მკითხველს არ შევაწუხებ. მათში
მელანქოლიით ვარ მოცული. ასეა თუ ისე, მაგრამ სახლში ადვილად ამოიკითხავთ მომავლის პროექციაში ასახულ ჩემს
ვბრუნდები, დიასახლისის დახმარებით ვხურავ ჩემოდანს, ბავშვობას, გარემოცვას, გამონაგონს ექვსი წლის ბავშვისა, ჩემი
რომელშიც რვეულები აწყვია, თოკს ვუჭერ და ვუგზავნი არტემ უცნობი მოხეტიალე რაინდების სიჯიუტეს. ცხრა წლისა რომ
ფაიარს, უკანა მისამართის მიუთითებლად. ამ ადგილას ვიყავი, ჯერ კიდევ ვჭირვეულობდი და ჩემს წყენაში სიამოვნებას
მოთხრობას ვწყვეტდი და ვიწყებდი სანეტარო კომბინაციების ვპოულობდი, სიჯიუტით ულმობლად თავს ვიწამებდი და არ
შერჩევას: თუ ჩემოდანს გავგზავნი იმ ქალაქიდან, რომელშიც მინდოდა გაქარვება იმ გაუგებრობისა, რომელიც თვით წმინდა
ვცხოვრობ, ჟურნალისტები იმწამსვე მიაგნებენ ჩემს სულსაც კი უკვე მობეზრებული ჰქონდა. რატომ არ გავუმხილე
თავშესაფარს. ისევ ის სჯობს, ჩემოდანი პარიზში წავიღო და სახელი იმ ჩემ ტურფა თაყვანისმცემელს? „ეჰ! ვეუბნებოდი ჩემ
შიკრიკს გავატანო გამომცემელთან; მატარებლის გასვლამდე თავს, რაღა დროსია!“ – „მაგრამ, იგი ხომ ყველა შემთხვევაში
კიდევ მოვასწრებ და მოვინახულებ ჩემი ბავშვობის ადგილებს: მაინც თანახმაა?“ - კი, მაგრამ მე ხომ მეტად ღარიბი ვარ?, „მეტად
ლე გოფის ქუჩას, სუფლოს ქუჩას და ლუქსემბურგის ბაღს. გული ღარიბი! საავტორო გასამრჯელო?“ ეს საბუთიც არ მაფერხებდა:
ბალზარისაკენ გამიწევს; გამახსენდება, რომ 1913 წელს აქ ფაიარს მივაწერე, რათა ღარიბებისათვის დაერიგებინა ჩემი
დავყავდი აწ უკვე გარდაცვალებულ პაპაჩემს: ჩვენ გვერდი- კუთვნილი ფული. მაგრამ მთელ ამ ამბავს დასკვნა სჭირდებოდა:
გვერდ ჩამოვსხდებოდით ხოლმე პატარა მერხზე, ყველა რა ვუყოთ! მე სულს ვლევდი ჩემს ჯურღმულში, ყველასაგან
გვიცქეროდა თანამოზიარე გამომეტყველებით, პაპაჩემი მიტოვებული, მაგრამ დამშვიდებული იმით, რომ ავასრულე
მოითხოვდა ლუდს, თავისთვის - კათხით, ხოლო ჩემთვის - ჩემი ვალი.
პატარა ჭიქით. მეზობელ მაგიდასთან ახალგაზრდა ლამაზი ერთი რამ მაკვირვებს ამ ათასჯერ განმეორებულ ამბავში:
ქალები გაცხოველებით საუბრობენ, ჩემს სახელს ახსენებენ. „ეჰ! დავინახავ თუ არა ჩემ სახელს გაზეთში, მაშინვე წყდება რაღაც
ამბობს ერთი მათგანი, რა ვუყოთ რომ მოხუცი და მახინჯია, ჩემი ზამბარა და ამით ბოლო მეღება. სევდამოცული ვსიამოვნებ

იმით, რომ ცნობილი ვარ, მაგრამ მეტს აღარ ვწერ. ამ კვანძის „რახან მოგიახლოვდით და შეგახეთ ხელი, მაშ აღარ არის საჭირო
ორგვარ გახსნას ერთი აზრი აქვს: ვკვდები იმისათვის, რომ კვლავ დავიცვა ჩემი აღმატებული ხარისხის სიმაღლე, არც ის
დავიბადო დიდების მოსახვეჭად თუ დიდება იმისათვის მენაღვლება თუ რას იფიქრებთ თქვენ ამ ჩემი საქციელის გამო,
მენიჭება, რომ მომკლას. სულერთია, წერის წყურვილში თქვენ ხომ ჩემთვის ადამიანი არა ხართ, არამედ მხოლოდ
დაფარულია სიცოცხლის უარყოფა. ამ ხანებში ამაღელვა ერთმა სიმბოლო თქვენი თხზულებებისა. ხელზე კოცნით მოკლულს,
ამბავმა, რომელიც არც მახსოვს სად ამოვიკითხე: ამბავი გასულ სანკტ-პეტერბურგს ათასი კილომეტრით დაშორებულსა და
საუკუნეში ხდება. ციმბირში, რკინიგზის გაჩერებაზე, ვინმე დაბადებიდან ორმოცდათხუთმეტი წლის ვინმე მოგზაურს
მწერალი დასეირნობს მატარებლის მოლოდინში. ჰორიზონტზე ცეცხლი ეკიდებოდა, თავისი დიდების ალში იწვოდა და
ერთი ქოხიც კი არ მოსჩანს, ერთი ცოცხალი არსებაც არ ჭაჭანებს. არაფერი რჩემოდა მისგან, გარდა მისი თხზულებების
მწერალი მოღუშულია, ჩაუქინდრია დიდი და დაღლილი თავი. კატალოგის ანთებული ასოებისა. მე ვხედავდი თუ როგორ
ბეცია, უცოლშვილო, მოუხეშავი, გამუდმებით გაჯავრებული; ჯდებოდა გრაფის მეუღლე თავის ეტლში, ქრებოდა და კვლავ
მოწყენილია, და პროსტატის სიმსივნესა და ვალებზე ფიქრობს. მარტოობა ეუფლებოდა ველებს; წყვდიადში მატარებელი
და უცებ, შარაგზაზე, რომელიც რკინიგზის გასწვრივ ცდილობდა დაგვიანების ანაზღაურებას და მცირე ხნით-ღა
მოემართება, გამოჩნდება ეტლი: გრაფის ნორჩი მეუღლე ჩერდებოდა. ვგრძნობდი როგორ მივლიდა შიში და
გადმოხტება ეტლიდან, მიირბენს მოგზაურთან, რომელიც მაკანკალებდა, ჩემთვის მაგონდებოდა „ხეები ქარში“ და ჩემთვის
არასდროს არ უნახავს და ვითომ იცნო დაგეროტიპით; ვამბობდი: „გრაფის მეუღლე, ეს ხომ სიკვდილი იყო“. იგი
დაიხრება, დასწვდება მარჯვენა ხელს და ჰკოცნის. აქ ამბავი მეახლება: ერთხელაც იქნება, სადღაც უდაბურ გზაზე და
წყდება და არ ვიცი, რისი თქმა სურდა ავტორს! მაგრამ, ცხრა თითებს დამიკოცნის.
წლისა ვიყავი და აღმიტაცა, რომ ამ ბუზღუნა მწერალს სადღაც აკვიატებული მქონდა სიკვდილი, რადგან არ მიყვარდა
შუა ველში გამოუჩნდა მკითხველი, და რომ ესოდენ მშვენიერი სიცოცხლე: ამით აიხსნება ის შიში, რომელსაც სიკვდილი
ქალიშვილი ეახლა, რათა მოაგონოს დავიწყებული დიდება: ეს განმაცდევინებდა. სიკვდილი და დიდება გავაიგივე და ჩემ
ხომ დაბადება იყო. ხოლო თუ უფრო ღრმად ჩაუკვირდით, დანიშნულებად სიკვდილი ვაღიარე. სიკვდილი მოვინდომე;
სიკვდილი: ამას ვგრძნობდი და მინდოდა რომ ასე ყოფილიყო; ხანდახან ცივი საშინელება შებოჭავდა ხოლმე ჩემს
ცოცხალ მდაბიოს არ შეეძლო ასეთი თაყვანისცემის მიღება მოუთმენლობას; მაგრამ ეს დიდხანს არ გრძელდებოდა;
არისტოკრატი ქალისაგან. გრაფის მეუღლე თითქოს ეუბნებოდა: აღორძინდებოდა ხოლმე ჩემი წმინდა სიხარული და მე

მივისწრაფოდი იმ ელვარე წუთისკენ, როდესაც ერთიანად და ბოლოს სხვა, სულ სხვანაირი, ვიდრე მე ვარ, სულ სხვანაირი
დავიწვები. ჩვენს უგულითადეს კეთილგანზრახვებშიაც კი ვიდრე ყველანი არიან, სხვაგვარი ყველაფერთან შედარებით.
განუყოფლადაა გადახლართული განზრახვაცა და მისგან თავის მივინიჭებდი ცხოველმოსილ სხეულს და მერე ამ სხეულით
დაძვრენაც: იმ უგუნურ იდეაში, რომ ლიტერატურული შრომა დავაპურებდი მომხმარებელს. სიამოვნებისათვის კი არ
შემევედრებინა ჩემი არსებობის დახსნის ფასად, რა რიგი დავწერდი, არამედ იმისათვის რომ სიტყვაში გამომეკვეთა ეს
გაპრანჭული და ცრუც არ უნდა იყოს იგი, მაინც იყო რაღაც ჩემი უკვდავი სხეული. ჩემი საფლავის სიმაღლიდან ჩემი
რეალური: ამის საბუთი ისაა, რომ ახლაც, ორმოცდაათი წლის დაბადება წარმომიდგა, როგორც აუცილებელი სიბოროტე,
შემდეგ, მე განვაგრძობ წერას. მაგრამ, როდესაც სათავეს ფრიად დროებითი გარდაქმნა, რომელიც ჩემს გარდასახვას
მოვმართავ, თავის დაძვრენის მიზნით განზრახულ შეტევას და ამზადებს: და იმისათვის, რომ ავმდგარიყავი, უნდა მეწერა.
უაზრო თვითმკვლელობას ვხედავ. დიაღ, მე ეპოპეაზე უფრო ხოლო იმისათვის რომ მეწერა, საჭირო იყო ტვინი, თვალები,
მეტად, მოწამეობრიობაზე უფრო მეტად სიკვდილი მწყუროდა. ხელები; შრომა რომ მოთავდება, ეს ორგანოები თავისთავად
დიდი ხნის განმავლობაში მეშინოდა რომ ისევე აღვსრულდები, მოისპობა: და დაახლოვებით 1955 წლის ფარგლებში, აბრეშუმის
როგორც დავიწყე - სადღაც და როგორღაც, რომ ჩემი პარკი გასკდება, გამოფრინდება ოცდახუთი ინფოლიოს ზომის
შემთხვევითი სიკვდილი მხოლოდ ჩემი შემთხვევითი პეპელა და ყველა თავისი ფურცლების ფარფატით
დაბადების გამოძახილი იქნება. ჩემი მოწოდება ყოველივეს ნაციონალური ბიბლიოთეკის თაროზე შემოჯდება. სწორედ ეს
სცვლიდა: ხმლის ნაჭრილობევი წარმავალია, ნაწერი რჩება და მე პეპლები იქნება ჩემი „მე“. მე ოცდახუთი ტომი, თვრამეტი ათასი
შევიგნე, რომ კაზმულსიტყვაობაში მიმძღვნელი თვით შეიძლება გვერდი ტექსტისა, სამასი გრავიურა და მათ შორის ავტორის
გადაიქცეს თავის წმინდა მღვიმედ, ე. ი. წმინდა ობიექტად. პორტრეტი. ჩემი ძვლებია - გარეკანის ქსოვილი და მუყაო, ჩემს
შემთხვევამ ადამიანად მაქცია, სულგრძელობას შეიძლება პერგამენტის ხორცს - წებოსი და სოკოს სუნი ასდის; ასე
წიგნად ვექციე; მე შემეძლო ბრინჯაოს წარწერებად ჩამომესხა მოხერხებულად მოვირთხე ფეხი სამოც კილო ქაღალდზე. მე
ჩემი ყბედობა, ჩემი შეგნება და ცხოვრების წარუშლელობად. ვღორძინდები და ბოლოსდაბოლოს ვხდები ნამდვილი
ხორცი გამეცვალა სტილზე. ხოლო დროის უნიათო სრბოლა ადამიანი, რომელიც ფიქრობს, ლაპარაკობს, მღერის, ხმაურობს
მუდმივობაზე და წარვმდგარიყავი წმინდა სულის წინაშე, და ამკვიდრებს თავის თავს მატერიის უძრაობის
როგორც ნალექი, რომელიც ენობრივი რედაქციის შედეგად კატეგორიულობით. მე მღებულობენ, მე გადამშლიან, მაგიდაზე
დაილექა, ვქცეულიყავი ადამინთა მოდგმის აკვიატებულ იდეად მაწვენენ, ხელს მისვამენ ისე, რომ ხანდახან ტკაცანი გამიდის.

შეძენილია ელ. წიგნების ონლაინ მაღაზიაში iBooks.ge
100
ხელს არაფერში ვუშლი, მერე კი ვფეთქდები, თვალს ვუბრმავებ, მოხდება რომ ვაგრძნობინებ ხოლმე ჩემს ახლობლებს - ზოგი
შორიდან ვმბრძანებლობ, ჩლემი ძიერება სცილდება დროსა და მათგანი თხუთმეტი, ოცი, ოცდაათი წლით ჩემზე ახალგაზრდაა
მანძილს, მე ვაცამტვერებ ბოროტებას და ვმფარველობ კეთილთ. - თუ რა ძნელი იქნება ჩემთვის თუ მათზე მეტი ვიცოცხლე: ისინი
არავის არ ძალუძს ჩემი უგულებელყოფა ანდა დუმილით სასაცილოდ მიგდებენ, მეც მათთან ერთად ვხარხარებ, მაგრამ
შემოვლა. მე დიდი ფეტიში ვარ, თვინიერი და მრისხანე. ჩემი არც არაფრის გაკეთება შეუძლიათ და ვერც გააკეთებენ. ცხრა
შეგნება დაქუცმაცდა: მით უკეთესი. იგი შეიჭრა სხვათა წლისა სრულიად მოკლებული ვიყავ უნარს განმეცადა რაღაც
შეგნებაში. ჩემსას კითხულობენ და მზერა ჩემსკენაა შემაძრწუნებელი შიში, რომელიც, ამბობენ, ადამიანის
მოპყრობილი. ჩემსას ლაპარაკობენ და მე ყველას ენაზე დამახასიათებელიაო. ათი წლის შემდეგ, „ეკოლნორმალში“
ვაკერივარ, მე - ენა ვარ საყოველთაო და ერთადერთი. მე სწავლისას, ეს შიში ელდანაკრავიივთ წამოახტუნებდა ხოლმე
მილიონთა ცნობისმოყვარე მზერაში ვარ და მისთვის ვინც ჩემ ზოგიერთ საუკეთესო მეგობარს: მე მნათესავით ძილად
შეძლებს ჩემს შეყვარებას, მე მისი სულის უგულითადეს ვიყავი მივარდნილი. მძიმე ავადმყოფობის შემდეგ ერთი ჩემი
მღელვარებად ვიქცევი. მაგრამ თუ მოინდომებენ და ხელს მეგობარი გვარწმუნებდა, რომ აგონიის მთელი წამება განიცადა
შემახებენ, მე წარვიშლები და გავქრები: მე აღარსად აღარ სულის უკანასკნელ ამოხდომამდე, ამ შიშით ყველაზე უფრო
ვარსებობ. და ბოლოს მე ვარ! მე ყველგან ვარსებობ: კაცობრიობის ნაზი იყო შეპყრობილი: ხანდახან იგი სრულიად თვალნათლივ
პარაზიტი ვარ და ჩემი მადლი და წყალობა მასში იჭრებიან და ხედავდა, რომ გვამად იქცა; იგი წამოდგებოდა ხოლმე და მის
აიძულებენ კვლავ და კვლავ ამაღორძინონ არყოფნიდან. თვალებში მატლები ირეოდნენ; დაავლებდა ხელს თავის
ეს ოინი გამივიდა: სიკვდილი დიდების სუდარაში მრგვალძირიან კოპწია ქუდს და გაქრებოდა; ზეგ, მას გალეშილს
გავხვიე და დავასამარე. ამიერიდან მხოლოდ დიდებაზე პოულობდნენ ხოლმე ვიღაც უცნობებში. ხანდახან ეს
ვფიქრობდი, სიკვდილი აღარასოდეს მაგონდებოდა და ის კი სასიკვდილოდ განწირულნი, წიგნიდან თავს აიღებდნენ და
დამვიწყებოდა, რომ ორივე ერთი და იგივეა. ახლა, როდესაც ამ გაგვიზიარებდნენ ხოლმე თავის უძილო ღამეებისა და
სტრიქონებს ვწერ, ვიცი რომ ჩემი დრო ამოიწურა და მხოლოდ სიკვდილის გამოცდილებას, არადქცევას, წინათგრძნობის
რამდენიმე წელიღაა დარჩენილი. მაინც და მაინც არ მახარებს, განცდას: ისინი ადვილად უგებდნენ ერთმანეთს. მე მათ
მაგრამ ცხადად წარმომიდგენია მოახლოვებული სიბერე, ჩემი ვუსმენდი და ისე მიყვარდნენ, რომ გაგიჟებით მინდოდა მათ
მომავალი სიჩაჩანაკე, სიჩაჩანაკე და სიკვდილი მათი, ვინც დავმსგავსებოდი, მაგრამ ყველა ჩემი ცდა ამაო იყო და ჩემთვის
ჩემთვის ძვირფასია, საკუთარი სიკვდილი კი არასოდეს. სიკვდილ-სიცოცხლის მხოლოდ ზოგადი ამბები იყო

მისაწვდენი: ცხოვრობ, კვდები და კაცმა არ იცის, ვინ ცოცხლობს სიკვდილზე არ ვფიქრობ: მათ არ იცოდნენ რომ მე ერთი
და ვინ კვდება; სიკვდილამდე ერთი საათით ადრე კაცი ჯერ წუთითაც არ ვცხოვრობ მის გარეშე.
ცოცხალია. არ მეეჭვებოდა, რომ მათ სიტყვებში რაღაცა აზრი, დღეს მწამს მათი სიმართლისა: მათ სავსებით იწამეს
რომელსაც მე ვერ ვხვდები; მე უცხო ვიყავ, ვდუმდი და მშურდა ყოველივე ჩვენთვის განკუთვნილი, წუხილიც კი. სულიერი
მათი. ბოლოს, წინასწარვე გაგულისებულები მევე მეცემოდნენ: სიმშვიდე ვარჩიე. სიმართლე რომ ითქვას, უკვდავად ვთვლიდი
„შენ რა, სულ არ გაწუხებს ეს ამბავი?“ მე დარცხვენილად და ჩემს თავს; წინასწარვე მოვიკალი თავი, რადგან მხოლოდ
დამცირებულად ვგრძნობდი თავს და ხელებს-ღა ვშლიდი. მიცვალებულებს შეუძლიათ თავისი უკვდავებით დატკბობა.
ბრაზისაგან იცინოდნენ, თვალს უბრმავებდა მათთვის ნიზანმა და მაემ იცოდნენ, რომ მხეცური თავდასხმის მსხვერპლი
სრულიად ნათელი სიცოცხლე ამ ამბისა, რომელსაც მე ვერ გახდებიან, რომ სიცოცხლით სავსეებსა და სისხლჭარბთ
მიზიარებდნენ: „მაშ, დაძინებისას არასოდეს გიფიქრია, რომ მოელით ამა ქვეყნისგან განრინება. მე კი თვალს ვიტყუებდი:
ზოგი ადამიანი ძილში კვდება? და არასოდეს მოგსვლია თვში, რათა გავქცეოდი სიკვდილის სისასტიკეს, გადავწყვიტე რომ ჩემი
რომ აი ახლა კბილებს იხეხავ და ეს უკანასკნელადაა, რომ ეს შენი ერთადერთი მიზანი ჩემივე აღსასრულია და სიცოცხლე
უკანასკნელი დღეა? არასოდეს გიგრძვნია, რომ უნდა იჩქარო, ერთადერთი ცნობილი საშუალება სიკვდილისა: არხეინად
იჩქარო, რომ დრო აღარ არის. რაო, უკვდავი ხომ არ გგონია შენი მივემართებოდი ჩემი დასასრულისკენ, ვიცოდი, რომ იმედი,
თავი?“ მე ვუპასუხებდი ნახევრად გამომწვევად, ნახევრად სურვილები ზუსტად მაქვს გამოზომილი ჩემი წიგნების
ჩვეულებისამებრ, ასეა: ჩემი თავი უკვდავი მგონია“, ნაღდი შესავსებად, დარწმუნებული ვიყავი, რომ ჩემი გულის
ტყუილი იყო: შემთხვევით სიკვდილისაგან ვიყავი დაცული, უკანასკნელი ფეთქვა ჩემი უკანასკნელი ტომის უკანასკნელ
ესაა და ეს. წმინდა სულმა ხანგრძლივი სამუშაო დამავალა და ფურცელზე ჩაიწერება. და რომ სიკვდილს მხოლოდ ჩემი გვარი
საჭირო დროც ხომ უნდა გამომიყოს მის შესასრულებლად. ერგება. ნიზანი, ოცი წლისა რომ იყო, ქალებსა და ავტორებს, ამა
საპატიო გვამი ვიყავი და თვით სიკვდილი მიცავდა მატარებლის ქვეყნის ყველა სიამეს გამწარებული სიხარბით შესცქეროდა:
ავარიებისა, სისხლის ჩაქცევისა და პერიტონიტისაგან: ჩვენ - მე უნდოდა ყველაფერი დაენახა, ახლავე ყველაფერი განეცადა, მეც
და სიკვდილს დანიშნული გვქონდა პაემნის ვადა. და ნაადრევად ვუცქერდი, მაგრამ უფრო იმიტომ, რომ სიბეჯითე გამომეჩინა და
რომ გამოვცხადებულიყავი, არ დამხვდებოდა, ჩემს მეგობრებს არა იმიტომ, რომ გულისთქმა მამოძრავებდა. ამ ქვეყნად
შეეძლოთ, რამდენიც სურდათ, ესაყვედურებინათ, რომ მე სიამოვნებისათვის კი არ ვიყავი გაჩენილი, არამედ იმისათვის,
რომ ბალანსი შემედგინა. ცოტა არ იყოს ზედმეტი ფუფუნებით

102
მოვეწყე: მეტად გამგონე ბავშვის მორიდებამ და სიმხდალემ ვუცქერდი მას და მეჩვენებოდა, რომ იგი გულის ამაჩუყებელი და
უარი მათქმევინა თავისუფალ, სააშკარაოზე გამოტანილ და შესანიშნავი ამბავია, რომელიც მე საყოველთაო
ბედისწერის ყოველგვარი გარანტიებისაგან უზრუნველყოფილი საჭიროებისათვის მოვიმოქმედე და ახლა ყველა მე უნდა
არსებობის რისკზე, და თავი დავარწმუნე, რომ ყოველივე მიმადლოდეს, რომ მისი ხელახლა გამოვლა აღარ დასჭირდება
იმთავითვე მიწერია და კიდევ მეტი, უკვე გათავებულიცაა. და შეიძლება მხოლოდ ამბავს დასჯერდეს. გაშმაგებული
ცხადია, ამგვარი ყალთაბანდური ოპერაცია მიხსნიდა ვიცავდი ამ ამბავს; ჩემს მომავლად ავირჩიე დიდებული
საკუთარი თავის შეყვარების ცდუნებისაგან. მოსპობის შიშით ცხედრის წარსული და ვცდილობდი შებრუნებული
ყველა ჩემი მეგობარი ცდილობდა თავი შეეფარებინა თანამიმდევრობით მეცხოვრა. ცხრასა და ათს წელს შუა ასაკში მე
აწმყოსათვის და ვინაიდან გამსჭვალული იყო თავისი მოკვდავი სავსებით სიკვდილის შემდგომ ამბებს განვიცდიდი.
სიცოცხლის განუმეორებლობის შეგნებით, თავის თავს ეს მთლად ჩემი ბრალი როდია: პაპაჩემმა
უყურებდა როგორც საწყალობელს, ძვირფასსა და ერთადერთ რეტროსპექტულ ილუზიებში გამზარდა. თუმცა არც ისაა
არსებას; ყოველ მათგანს მოსწონდა თავისი თავი; მე კი - მკვდარი დამნაშავე და მე სულაც არ ვემდური: ამ მირაჟს კულტურა
ვიყავი და არ მომწონდა ჩემი თავი. მიმაჩნდა ჩვეულებრივზე უნებლიედ წარმოშობს. როდესაც მოწმეები იხოცებიან, დიდი
ჩვეულებრივად, კიდევ უფრო მოსაბეზრებლად, ვიდრე დიდი კაცის სიკვდილი აღარ არის თავზარდამცემი და დრო მას
კორნელია. ჩემი სუბიექტის ინდივიდუალობა მხოლოდ იმიტომ მხოლოდ ხასიათის ნიშნად აქცევს. დიდი ხნის გარდაცვლილი
იყო ჩემის აზრით საინტერესო, რომ იგი ამზადებდა იმ მომენტს, მკვდარია უკვე თავისი ბუნებით, ნათლობის დროს იგი
რომელიც მე გადამაქცევს ობიექტად. ეს იმას თუ ნიშნავს, რომ მე ნაკლებად მკვდარი არ არის, ვიდრე უკანასკნელი ზიარების
უფრო თავმდაბალი ვიყავი? არა, მაგრამ უფრო ეშმაკი კი ვიყავი: შემდეგ. მისი სიცოცხლე ჩვენ გვეკუთვნის, ჩვენ შევდივართ მის
ჩემდამი სიყვარულს ჩემს ნაცვლად შთამომავლებს ვანდობდი. ცხოვრებაში ერთი ბოლოდან, სხვა მხრიდან, შუაგულიდან,
ჯერ არ დაბადებული ქალებისა და კაცების გულებს ერთ გვინდა ავყვებით, გვინდა დავყვებით მისი ცხოვრების დინებას:
მშვენიერ დღეს შევძრავ, არ კი ვიცი რითი და ბედნიერებას ქრონოლოგია სრულიად არეულია და მისი აღდგენა
მივანიჭებ. კიდევ სხვა, ვერაგული და კიდევ უფრო ქვეშქვეშა შეუძლებელია: ეს პერსონაჟი არავითარ რისკს აღარ სწევს და
განზრახვებიც მქონდა: უჩუმრად უნდა გადამერჩინა ეს იმასაც კი აღარ ელის, რომ ნესტოს დახიტინებას შეიძლება
სიცოცხლე, რომელიც მე თვითონვე მეთანაღრებოდა და ცხვირის დაცემინება მოჰყვეს. მის არსებობას თითქოს
რომელიც იმდენად დავაკნინე, რომ ჩემივე სიკვდილის თვალით განვითარების მსგავსება შეუნარჩუნებია, მაგრამ სცადეთ და

103
სულ ცოტა სიცოცხლე ჩაჰბერეთ და მისი სიცოცხლის ყველა იგი ხელს აღარ გვიშლის, რადგან სათანადო შესწორება შეგვაქვს;
მოვლენა ერთდროულად მოგეჩვენებათ. თქვენ შეეცდებით მაგრამ იმ ხანად ეკლესიის მსახურები ნიღბავდნენ ამ ამბავს,
დადგეთ გარდაცვლილის ადგილას, თავი მოიტყუოთ, რომ რადგან იგი მათ იდეალიზმს ასაზრდოებდა. როდესაც დიდი
იზიარებთ მის გრძნობებს, მის უმეცრებას, ცრურწმენას, აზრი განიზრახავს რომ იშვას, იგი ჯერ კიდევ ქალის მუცელში
ეცდებით აღადგინოთ მისი წარსულის წინაღმდეგობანი, ყოფნისას ეძებს ხოლმე დიდ ადამიანს, რომელიც მისი
მიმქრალი სინანული თუ შიში, მაგრამ მაინც გარდაცვალებულის მატარებელი გახდება მომავალში; შეურჩევს ხოლმე მას
საქციელს შეაფასებთ იმ შედეგების შუქზე, რომელთა პირობებს, გარემოს; ზუსტად მოუზომავს ახლობლების
გათვალისწინება შეუძლებელი იყო და იმ ცნობების მიხედვით, გამგებობას თუ გაუგებლობას, წარმართავს მის განათლებას,
რომელიც მას არ გააჩნდა. თქვენ განსაკუთრებულ მნიშვნელობას უტარებს სათანადო გამოცდებს, თანამიმდევრული ხაზებით
მაინც მიაკუთვნებთ იმ ამბებს, შემდეგში რომ საბედისწეროდ მოხაზავს მერყევ ხასიათს და განუხრელად მწყემსავს და
ჩაითვლება, თუმცა თვით მისთვის მათ შეუმჩნევლად ჩაიარეს. მიმართავს მის საქციელს მანამ, სანამ ესოდენ დიდი ზრუნვის
ესაა მირაჟი: მომავალი აწმყოზე უფრო რეალური ჩანს. არაფერია საგანი არ გაიფურჩქნება და აზრს არ შობს. ყოველივე ეს
საკვირველი: განვლილი ცხოვრების დასაწყისზე მისი ხმამაღლა არავის არ გამოუცხადებია, მაგრამ იგულისხმებოდა,
დასასრულის მიხედვით ვმსჯელობთ. გარდაცვლილი - რომ მიზეზთა და შედეგთა ურთიერთკავშირში დაფარულია
არსებობისა და მისი შეფასების შუაგზაზე რჩება; ნედლი ფაქტისა სხვა, შექცეული და საიდუმლო თანამიმდევრობა.
და მისი რეკონსტრუქციის შუა; ადამიანის ისტორია შეკრული აღტაცებით გამოვიყენე ეს მირაჟი, რათა საბოლოოდ
წირია, რომლის ყოველ წერტილში მოცემულია მისი დამეზღვია ჩემი ბედ-იღბალი. ავიღე დრო, ყირაზე დავაყენე და
განზოგადება. არასის სალონებში, ახალგაზრდა უკარება და ყველაფერი ცხადი შეიქნა. ამ ამბის სათავე მუქი ლურჯი ფერის
მანჭია ადვოკატს საკუთარი თავი იღლიაში ამოუჩრია. ეს ხომ და ოდნავ გაფერმკრთალებული ოქროს ვარაყიან წიგნაკშია,
ცხონებული რობესპიერია, რომლის თავს სისხლი სდის, მაგრამ რომლის სქელ ფურცლებს მიხრწნილების სუნი ასდიოდა და
ნოხს არ სვრის; ვერც ერთი სტუმარი მას ვერ ხედავს, ჩვენ კი სათაურად ჰქონდა „გამოჩენილ ადამიანთა ბავშვობა“, წარწერა
მხოლოდ მას ვუცქერით: კიდევ ხუთი წელი უნდა გავიდეს მანამ გვაუწყებდა, რომ იგი მიეცა ბიძაჩემ ჟორჟს 1885 წელს
ეს თავი კალათში ჩაუვარდება, ეს მოჭრილი თავი ჩვენს წინაა და არითმეტიკაში გამოჩენილი დიდი წარმატების ჯოლდოდ. ეს
მიუხედავად იმისა, რომ ყბა ჩამოვარდნილი აქვს, მადრიგალებს წიგნი აღმოვაჩინე ექსცენტრიულ მოგზაურობათა ხანაში,
კითხულობს. როდესაც ეს ოპტიკური შეცდომა დადგენილია, გადავფურცლე და გაჯავრებულმა გადავაგდე: ეს ნორჩი

104
რჩეულნი სულაც არ იყვნენ სასწაულისებრი ბავშვები; არაფერი მშობლების ბედნიერებას, მაგრამ საწამლავი სად იყო: ბახის,
ჰქონდათ ჩემთან საერთო, მხოლოდ უმაქნისობაში თუ მგავდნენ რუსოსა თუ მოლიერის სახელის უხსენებლად, ავტორი
და ვერ გამეგო რის გულისათვის წერდნენ მათ შესახებ: ბოლოს მიმართავდა მთელ თავის ოსტატობას, რათა მიეხვედრებინა
და ბოლოს წიგნი დაიკარგა: დავსაჯე და სადღაც გადავმალე. მკითხველი, რომ იგი დიდი კაცი გახდება. სხვათაშორის,
ერთი წლის შემდეგ მთელი თაროები გადავაბრუნე მის ძებნაში: როგორც წვრილმანს, ახსენებდა მათს ყველაზე სახელგანთქმულ
შევიცვალე, სასწაული-ბავშვი დიდ ადამიანად გადავიქეცი, თხზულებებს ან სახელოვან საქმეებს და ისე აგებდა მოთხრობას,
რომელიც ბავშვობამ იმსხვერპლა. საკვირველი ამბავია: წიგნიც რომ სულ უმნიშვნელო შემთხვევაც-კი მომავალი დიდი ამბების
შეცვლილიყო. ისევ ის სიტყვები ეწერა, მაგრამ ახლა ისინი ჩემს შუქით იყო გაბრწყინებული; ყოველდღიურ აურზაურში უცებ
შესახებ მელაპარაკებოდნენ. ვიგრძენი, რომ წიგნი დამღუპავს, შემოიჭრებოდა ხოლმე ლეგენდის დიდებული დუმილი -
მძულდა - და მეშინოდა მისი. წიგნი ჯერ გადაშლილი არ მქონდა, მომავალი ყოველივეს სახეს შეუცვლიდა. ვიღაც სანციო
ისე დავჯდებოდი ხოლმე ფანჯარასთან: რაიმე ხიფათის კვდებოდა, ისე უნდოდა პაპის ნახვა; იმდენი ჰქნა სანამ
შემთხვევაში შემეძლო ნამდვილ დღის სინათლეს მოედანზე არ წაიყვანეს იმ დღეს, როდესაც წმინდა მამას იქ უნდა
გამოვეფხიზლებინე; ახლა სასაცილოდ მეჩვენებიან ისინი ვინც გაევლო. თვალებდაჭყეტილ ფერწასულ ბიჭს მერე ვიღაცამ
ფანტომასისა[12] ან ანდრე ჟიდის ცუდ გავლენას მისტირის. ნუთუ ჰკითხა: „ახლა ხომ კმაყოფილი ხარ, რაფაელო, კარგად მაინც
მათ ჰგონიათ, რომ ბავშვები თითონ არ პოულობენ თავიანთ შეხედე ჩვენს წმინდა მამას“. მაგრამ მან დაბნეულად უპასუხა:
საწამლავს? მე ჩემს საწამლავს ნარკომანის გაუხარელი „რომელი წმინდა მამა? მე ფერების მეტი არაფერი დამინახავს!“
დაჟინებით ვყლაპავდი. თუმცა, გარეგნულად იგი სრულიად ანდა: ერთხელ, პატარა მიგელი, რომელიც სამხედრო კარიერაზე
უვნებელი ჩანდა. იგი აქეზებდა ნორჩ მკითხველს: დამჯერი და ოცნებობდა, იჯდა ხის ძირას და რაინდული რომანის კითხვით
გამგონი იყავი და ყველაფერს შეიძლებ. შეიძლებ გახდე ტკბებოდა. უცებ რკინის საშინელმა ჩხარა-ჩხურმა წამოახტუნა:
რემბრანდტი ან მოცარტიც-კი; ამ მოკლე ნოველებში იქვე მეზობლად მცხოვრები, გადარეული და გაღატაკებული
მოთხრობილი იყო ჩვეულებრივი ამბები, სავსებით მოხუცი აზნაური მოაჭენებდა თავის ბეხრეკ ცხენს და
ჩვეულებრივ, მაგრამ მგრძნობიარე და ღვთის მოშიში ბიჭებისა, დაჟანგებულ შუბს უმარჯვებდა ქარის წისქვილს. სადილობისას
რომელთაც სახელად ერქვათ ჟან-სებასტიანი, ჟან-ჟაკი და ჟან- მიგელი ისე მიმზიდველად მოყვა ამ ამბავს, რომ ყველანი
ბატისტი - და ყველანი, ჩემი არ იყოს, თავისი მშობლების სიცილით იხოცებოდნენ; მერე-კი თავის ოთახში, იატაკზე
ბედნიერებას შეადგენდნენ, ისევე როგორც მე შევადგენდი ჩემი დააგდო რომანი, ფეხით გადათელა და დიდხანს ქვითინებდა.

105
ეს ბავშვები შეცდომას ჩადიოდნენ. ეგონათ, რომ მათი თვალის და კისრის მოძრაობა - ნეტავ, როგორ განმარტავენ
ლაპარაკი და ყოფაქცევა შემთხვევითია, ნამდვილად კი სულ ყოველივე ამას 2013 წელს, ისინი ვისაც ხელთ ექნება ორივე ჩემი
უბრალო სიტყვასაც კი სრულიად გარკვეული მიზანი ჰქონდა, გასაღები: შემოქმედება და აღსასრული. წიგნს თავიდან ვერ
და მათი ბედის წინასწარი მაუწყებელი იყო. ავტორი და მე ვიშორებდი: კარგა ხანია წავიკითხე მაგრამ ისევ მისი ერთ-ერთი
გულაჩუყებულები ვუღიმოდით ერთმანეთს მათ ზურგს უკან, მე მოქმედი პირი ვიყავი. თვალს ვადევნებდი საკუთარ თავს: ერთი
ამ ვითომდა გონებაშეზღუდული ადამიანების ცხოვრების საათის წინათ დედას ველაპარაკებოდი, ნეტა რა
აღწერილობას ვკითხულობდი ისე, როგორც ღმერთს ჰქონდა ვიწინასწარმეტყველე? ვიხსენებდი ცალკეულ სიტყვებს,
ჩაფიქრებული; ვიწყებდი დასასრულიდან. ჯერ მეტად ხმამაღლა ვიმეორებდი, მაგრამ არაფერი გამომდიოდა.
მოვილხინე: ისინი ხომ ძმებად მერგებოდნენ; მათი დიდება წინადადებები მისხლტებოდნენ და ვერაფერი გამომქონდა, ჩემი
ჩემთვის იყო განკუთვნილი და უცებ ყველაფერი აყირავდა: მე საკუთარი ხმა უცხოსავით ჩამესმოდა ყურში და ჩემს გონებაში
წიგნის ფურცლის სხვა გვერდზე აღმოვჩნდი, წიგნის შიგნით: ყაჩაღივით დათარეშობდა, აზრებს მტაცებდა თაღლითი
ჟან-პოლის ბავშვობა ჟან-ჟაკის და ჟან-სებასტიანის ბავშვობას ანგელოზი, XXX საუკუნის ქერა ბიჭუნა, რომელიც ფანჯარასთან
ჰგავდა, და ყოველივე რასაც იგი მოიმოქმედებდა, მხოლოდ იჯდა და თავისი წიგნიდან მითვალთვალებდა. სიყვარულისგან
მომავლის მანიშნებელი იყო. მაგრამ ახლა ავტორი თვალს მაჟრჟოლებდა და ვგრძნობდი როგორ მიჭერდა მისი მზერა აქაც,
უკრავდა ჩემი ბიძაშვილების შვილიშვილებს. ეს მომავლის ჩემს ათასწლედში და ქინძისთავზე მაცვამს. რათა მიმებაძა
ბავშვები, რომლებიც მე ვერც კი წარმოემდგინა, მისთვის, ვთხზავდი ორაზროვან სიტყვებს, რომლებიც
მათვალიერებდნენ და სიკვდილიდან მოყოლებული მაყურებლისთვის იყო განკუთვნილი. შემოდიოდა ან-მარი,
დაბადებამდე მხედავდნენ. მე განუწყვეტლივ ვუგზავნიდი მათ ხედავდა რომ ჩემ მერხს ვუჯექი და რაღაცას ვჯღაბნიდი და
ცნობებს, რომლებიც ჩემთვის გაუშიფრავი ნიშნებით იწერებოდა. მეუბნებოდა: „როგორ ბნელა, ჩემს პატარას თვალები
სიკვდილის ცივი სუნთქვა მზარავდა, რადგან სიკვდილი გაუფუჭდება“. ეს საშუალებას მაძლევდა, რათა, თითქოს
ჭეშმარიტი დედაარსი იყო ყოველი ჩემი მოძრაობისა. ჩემივე სხვათაშორის, მეპასუხა: „მე სიბნელეშიც კი შევძლებდი წერას“,
თავის საკუთრების უფლება წამერთვა და ვცდილობდი მას ეცინებოდა, სულელს მეძახდა, სინათლეს ანთებდა, მაგრამ
წიგნიდან გამოსვლას, რათა კვლავ გავმხდარიყავი მკითხველი. მოსახდენი უკვე მომხდარიყო, არც ერთმა და არც მეორემ არ
თავს ავიღებდი და შველას სინათლისაგან ვეძებდი. მაგრამ ესეც ვიცოდით რომ მე უკვე ვაუწყე მესამიათასე წელს ჩემი მომავალი
რაღაცის მანიშნებელი იყო, უეცარი შეშფოთება, ყოყმანი, უძლურება. მართლაც, ჩემი ცხოვრების დასავალზე, სიბრმავით

106
გაწამებული, კიდევ უფრო მეტად ვიდრე ბეთჰოვენს სიყრუე ყოველივე ეს რომ წაიკითხა, ერთმა ჩემმა მეგობარმა
აწვალებდა, მე ხელის ფათურით დავწერ ჩემს უკანასკნელ შეწუხებულმა შემომხედა და მითხრა: „თქვენ თურმე უფრო
თხზულებას: ჩემ ქაღალდებში იპოვნიან ხელნაწერს და მეტად ყოფილხართ ავად, ვიდრე მეგონა“. ავადო? რა
გულგატეხილი ხალხი იტყვის „ამის წაკითხვა ხომ მოგახსენოთ. ჩემი ბოდვა წინასწარ დამუშავებული იყო. მე რომ
შეუძლებელია“. ისიც კი მოუვათ თავში, რომ სანაგვე ყუთში მკითხოთ, აქ ყველაზე პრინციპიალურია გულწრფელობის
გადაუძახონ. ბოლოს, ორიაკის საჯარო ბიბლიოთეკა, მხოლოდ საკითხი. ცხრა წლისა რომ ვიყავი, იგი ჩემთვის მიუწვდომელი
და მხოლოდ ავტორისადმი პატივისცემის გულისათვის წაიღებს იყო, შემდეგ-კი კარგა შორს ჩამოვიტოვე.
ჩემ ხელნაწერს, სადაც მთელი საუკუნით დავიწყებული იქნება. ჯერ სავსებით ჯანზე ვიყავი: პატარა ყალთაბანდი,
და აი, ერთხელ, ახალგაზრდა ერუდიტები ჩემი სიყვარულით რომელმაც დროზე იცოდა შეჩერება, მაგრამ თავს არ ვიზოგავდი
შეეცდებიან ამ ხელნაწერის ამოკითხვას: მთელს თავის და ყალბის ქმნაშიც კი პირველი მოწაფე ვიყავი. ახლა ამ ჩემ
სიცოცხლეს მოანდომებენ, რათა აღადგინონ ის, რაც, ცხადია, ტაკიმასხარაობას გონებრივ ვარჯიშად ვთვლი, ხოლო ჩემი
ჩემი შედევრი უნდა ყოფილიყო. დედაჩემი უკვე ოთახიდან არაგულწრფელობა ხელშესახები, მაგრამ მიუწვდომელი სრული
გასულა, მე კი მარტო დავრჩი და ჩემთვის ნელა და რაც მთავარია, გულწრფელობის კარიკატურად მიმაჩნია. მე არ ამირჩევია ჩემი
უაზროდ ვიმეორებ: „სიბნელეში!“ გაისმოდა მშრალი ტკაცანი. მოწოდება: სხვებმა მომახვიეს. მართალი რომ ითქვას, აბა საიდან
სადღაც ზევით შორეული ბიძაშვილის შვილიშვილმა წიგნი უნდა წარმომდგარიყო: მოხუცი ქალის სხვათა შორის თქმული
დახურა: იგი თავისი დიდი პეპერას ბავშვობაზე ოცნებობდა და სიტყვებიდან თუ შარლის მაკიაველიზმიდან. მაგრამ ჩემს
ლოყებზე ცრემლი ჩამოსდიოდა: „ნამდვილი ამბავი ყოფილა: დასარწმუნებლად ესეც საკმარისი აღმოჩნდა.
ამოიოხრა მან, იგი წერდა წყვდიადით მოცული“. ჩემ სულში დამკვიდრებული უფროსები თითით
მე ვეპრანჭებოდი ბავშვებს, რომლებიც უნდა მაჩვენებდნენ ჩემს ბედით ვარსკვლავს. ვარსკვლავი არსად
დაბადებულიყვნენ და ტყუპებივით ჩემი მსგავსნი იქნებოდნენ. ჩანდა, მაგრამ თითს ვხედავდი და მჯეროდა მათი, რომელთაც
ცრემლს ვღვრიდი, როდესაც ვფიქრობდი რომ ისინი ვითომდა ჩემი სჯეროდათ. მათგან გავიგე, რომ თურმე ყოფილან
დამიტირებენ. მათი თვალით ვხედავდი ჩემს სიკვდილს: ეს უკვე დიდებული ცხედრები - ერთი მათგანი ჯერ ცოცხალიც კი
განვლილი ამბავი იყო, მან გამოამჟღავნა ჩემი სინამდვილე: მე ყოფილა - ნაპოლეონი, თემისტოკლე, ფილიპე-ავგუსტი, ჟან-
ჩემს საკუთარ ნეკროლოგად გადავიქეცი. პოლ სარტრი. მე სრულიადაც არ მეეჭვებოდა ეს ამბავი, რადგან
ეს უფროსებში დაეჭვება იქნებოდა. მაგრამ, ცხადია,

107
უკანასკნელის პირისპირ გაცნობა ფრიად მიზიდავდა. ამის გამო ჰოსპიტალში ერთი ავადმყოფი ხმამაღლა გაჰკიოდა „პრინცი ვარ!
იყო, რომ ვიკრუნჩხებოდი და ვწვალობდი, რათა გამეგო ჩემი გიბრძანებთ, დიდი ჰერცოგი და დაატყვეოთ!“ მივიდოდნენ მის
თავი და დავმშვიდებულიყავი, ისევე როგორც უგრძნობელი ლოგინთან და ყურში ჩასჩურჩულებდნენ: „ცხვირი მოიხოცე“.
ქალი, რომელიც დაკმაყოფილებას ეძებს, ხოლო მერე ცდილობს ცხვირს რომ მოიხოცავდა, ეკითხებოდნენ „რა ხელობა გვაქვს?“
ორგაზმი კრუნჩხვით შეცვალოს. რა ეთქმის ამას, სიმულაცია თუ რაზედაც ჩუმად უპასუხებდა: „მეჩექმე ვარ“ და კვლავ
ოდნავ გადამეტებული სიბეჯითე? რაც არ უნდა იყოს, მაგრამ მოჰყვებოდა ყვირილს. მე მეგონა, რომ ყველანი ამ კაცს ვგავართ,
ვერაფერს ვერ მივაღწიე, და თვალის ახელა, რომელსაც ჩემთვის ყოველ შემთხვევაში მე რომ ცხრა წლისა ვიყავი, ვგავდი: პრინციც
უნდა ჩემივე რაობა გადაეხსნა, მიუღწეველი იყო, იგი ხელიდან ვიყავი და მეჩექმეც.
მისხლტებოდა და ამ ჩემი ვარჯიშის შედეგად მხოლოდ რაღაც ორი წლის შემდეგ თითქოს გამოვჯანმრთელდი: პრინცი
გაურკვეველი მრჩებოდა და საკმაოდ მიშლიდა ნერვებს. გაქრა, ხოლო მეჩექმეს აღარაფრის აღარ სჯეროდა და წერაც კი
უფროსების ავტორიტეტზე და ჩემდამი მათს დაურღვეველ მოიშალა, სანაგვე ყუთში გადაგდებულმა, დაკარგულმა და
კეთილგანწყობაზე დამყარებულს ჩემს რწმუნებებს ვერაფრით დამწვარმა რომანების რვეულმა ადგილი დაუთმო გრამატიკის,
ვერც განამტკიცებდა და ვერც დაარღვევდა: ჩემი ხელშეუხები და კარნახებისა და ანგარიშის რვეულებს. ვინმეს რომ ჩაეხედა ჩემს
დაბეჭდილი მანდატი თვით ჩემშივე იყო დაცული, მაგრამ თავში, რომელშიაც ყველა ქარს გზა ხსნილი ჰქონდა, დაინახავდა
იმდენად მცირედ მეკუთვნოდა, რომ მე ერთი წუთითაც არ რამდენიმე ბიუსტს, შეცდომებიან გამრავლების ცხრილს და
შემეძლო დავეჭვებულიყავი მასში; არც მისი უკუგება შემეძლო სამთა წესს. ოცდათორმეტ დეპარტამენტს თავისი მთავარი
და არც შეთვისება. ქალაქებით, მაგრამ სუპრეფექტურების გარეშე, ვარდს რომელსაც
რაგინდ ღრმა არ უნდა იყოს რწმენა, იგი არასოდეს არ სახელად ეწოდებოდა rosazosamrosaerosaerosa, ისტორიულ და
არის ხოლმე სრული, მუდამ საჭიროა მისი განადგურებისგან ლიტერატურულ ძეგლებს, ქვის ფილებზე ამოკვეთილ
დაცვა მაინც. ჩემი ბედ-იღბალი წინასწარვე იყო გადაწყვეტილი, ყოფაქცევის რამდენიმე წესს და, ხანდახან, სადისტურ ოცნებებს,
მე სახელგანთქმული ვიყავი, მქონდა საფლავი პერლაშეზის რომლებიც ამ სევდის ბაღს უსასრულო ნისლის ლეჩაქში
სასაფლაოზე და, შეიძლება, პანთეობშიაც კი, მქონდა გამზირი ხვევდნენ. აღარც ობოლი გოგონები იყო და არც მოხეტიალე
პარიზში, ბაღები და მოედნები პროვინციაში და საზღვარგარეთ; რაინდის ნაკვალევი. აღარსად სწერია და აღარავინ იმეორებს
მაგრამ ჩემი ოპტიმიზმის გულს უხილავად და უხმოდ ღრღნიდა სიტყვებს „გმირი“, „წამებული“, „წმინდანი“. ექს-პარდაიანი
ეჭვის ჭია, ეჭვი მეპარებოდა რომ უმაქნისი ვარ. წმინდა ანას ყოველ ტრიმესტრში ღებულობდა ცნობას დამაკმაყოფილებელი

108
ჯანმრთელობის შესახებ: საშუალო განვითარების ბავშვია, კითხვის საშუალება მომისპო. კიოსკებში გაქრა ჩემი საყავრელი
ზუსტი მეცნიერებისაკენ მიდრეკილება სუსტი აქვს, მეოცნებეა, გამოცემები, არნუ გალოპენი, ჟო ვალი, ჟან დე ლა ირი
მაგრამ ზომიერად, მგრძნობიარეა; სავსებით ნორმალურია, გამოემშვიდობენ თავის სათაყვანებელ გმირებს, ჩემს ძმებს -
მიუხედავად იმისა, რომ ოდნავი მანჭიაობა ახასიათებს, მოზარდებს, რომლებიც დედამიწის გარშემო მოგზაურობდნენ
რომელიც თანდათან აკლდება. სინამდვილეში, სულ მთლად ბიპლანითა და ჰიდროპლანით და ორნი თუ სამნი ასს
გამოვტუტუცდი ორი გარემოების გამო, რომელთაგან ერთი შეებრძოლებოდნენ ხოლმე: ომისწინა კოლონიალისტური
საზოგადოებრივ, ხოლო მეორე პირად ხასიათს ატარებდა. რომანები შეცვალეს გასამხედროებულმა რომანებმა, რომლებშიც
გონების ის ნატამალიც დავკარგე. რომელიც ჯერ კიდევ სახლობდნენ იუნგები და ლეგიონის თვალსაჩინო ნორჩი
გამაჩნდა. ელზასელები და ობლები, მე შემჯავრდა ეს ახლადმოვლენილნი,
პირველი, სრულიად მოულოდნელი იყო: 1914 წლის ჯუნგლებში თავგდასავლის პატარა მაძიებლებში მე სასწაულ
ივლისში ჯერ კიდევ შეიძლებოდა რამდენიმე ბოროტი ბავშვებს ვხედავდი, რადგან ისინი ხოცავდნენ ჯუნგლების
ადამიანის გამონახვა, მაგრამ აგვისტოს 2-ს სიკეთემ მკვიდრებს, ხოლო ესენი ხომ, ბოლოს და ბოლოს, უფროსები
მოულოდნელად გაიმარჯვა და ტახტზე აბრძანდა: ყოველი იყვნენ. მე თვითონ სასწაული ბავშვი ვიყავი და მათში ჩემ თავს
ფრანგი კარგი გახდა. პაპაჩემის მტრები გულში ეკონებოდნენ, ვცნობდი. მაგრამ ეს ლეგიონის შვილობილები რაღა იყო, ამბები
გამომცემლები ნებაყოფლობით ჯარში წავიდნენ, ხოლო ხომ უმათოდ ხდებოდა. ინდივიდუალური ჰეროიზმი შეირყა:
უბრალო ხალხი ქადაგად დაეცა: ჩვენი მეგობრები მოდიოდნენ ველურებთან ბრძოლის დროს იგი შეიარაღების უპირატესობას
და გადმოგვცემდნენ თავიანთი მეკარის, ფოსტალიონისა და ემყარებოდა, მაგრამ რა შეიძლება დაუპირისპირო გერმანელთა
წყალსადენის მუშის უბრალო მაგრამ ბრძნულ სიტყვებს, ზარბაზნებს? სულ სხვა ზარბაზნები, არტილერისტები, ჯარია
რომელთა გამოც ყველანი აღტაცებას გამოთქვამდნენ, გარდა საჭირო, გამობრძმედილ ჯარისკაცთა შორის, რომლებიც თავზე
ბებიაჩემისა, ნამდვილად ეჭვებით რომ იყო შეპყრობილი. ხელს უსვამდნენ და ფარისევლობდნენ, სასწაული ბავშვი
აღტაცებული ვიყავი: საფრანგეთი კომედიას მთავაზობდა, მე მთლად ბავშვობაში ვარდებოდა და მეც მასთან ერთად
კომედიას ვთამაშობდი საფრანგეთისათვის, მიუხედავად ამისა, ვბავშვობდი. ხანდახან ავტორი მოწყალებას გამოიჩენდა და
ომი მალე მომბეზრდა: იგი იმდენად უმნიშვნელოდ არღვევდა დამავალებდა ხოლმე და შიკრიკად მგზავნიდა, ტყვედ
ჩემი ცხოვრების განაწესს, რომ ნამდვილად აღარც უვარდებოდი გერმანელებს, მე ყველაფერს ვუძლებდი, არ
გამახსენდებოდა, მაგრამ ომი შემეზიზღა როდესაც ვნახე, რომ ვდრკებოდი, მერე ვიპარებოდი, დავალების შესრულებას

109
ვუპატაკებდი. ცხადია, მილოცავდნენ, მაგრამ არც მაინც და მაინც ჯარისკაცი ასე მოიქცეოდა. აშფოთებული ვიყავი. ომამდელ
აღფრთოვანებით და გენერლის მშობლიურ შემოხედვაში მე ვერ გმირობაში მე ყველაზე მეტად მომწონდა მარტოობა და
ვხედავდი ქვრივ-ობოლთა ბრმა აღტაცებას. ინიციატივა უანგარობა; უკან ვიტოვებდი ყოველდღიურ ფერმკრთალ
დავკარგე: ბრძოლებში გავიმარჯვეთ და ომიც უჩემოდ იქნა სათნოებას და ადამიანები გულუხვად ჩემ საკუთარ თარგზე
მოგებული, უფროსებმა კვლავ ჩაიგდეს ხელში გმირობის გამომყავდა. „ჰიდროპლანით დედამიწის გარშემო“, „პარიზელი
მონოპოლია, მე ხანდახან თუ შემხვდებოდა მოკლული ბიჭის თავგადასავალი“, „სამი ბოი-სკაუტი“ - აი, ეს იყო წმინდა
ჯარისკაცის თოფის პოვნა და რამდენჯერმე გასროლა, მაგრამ ტექსტები, რომლებიც მწინამძღვრობდნენ სიკვდილისა და
არნუ გალოპენმა და ჟან დე ლა ირმა არც ერთხელ არ მაღირსეს განახლების გზაზე. და აი უცებ, ამ ტექსტების ავტორებმა
ხიშტით ვკვეთებოდი მტერს. გმირის შეგირდი ვიყავი და მიღალატეს: გმირობა საყოველთაო კუთვნილებად აქციეს,
მოუთმენლად ველოდი ჯარში გაწვევის ასაკს. თუმცა, ეს ხომ მე ვაჟკაცობა და თავგანწირვა ყოველდღიურ სიქველედ გადაიქცა,
არ ვიყავი. ლეგიონის შვილობილი, ელზასელი ობოლი ელოდა. და კიდევ უარესი; ელემენტარული ვალის დონემდე იქნა
ამ ორთა შორის მიჯნას ვატარებდი, წიგნს ვხურავდი. წერა, დაყვანილი. ამ მეტამორფოზის შესაბამისად შეიცვალა
ხანგრძლივი და უმადური შრომაა - ვიცოდი და აღსავსე ვიყავ დეკორაციებიც, არგონის ნისლმა შეცვალა უშველებელი და
მოთმინებით. მაგრამ - კითხვა ზეიმია, მსურდა რომ მთელი განუმეორებელი მზე და ეკვატორის ინდივიდუალისტური
დიდება იმავ წუთს მოეცათ ჩემთვის, მაგრამ რა მომავალს შუქი.
მთავაზობდნენ? ჯარისკაცისას? კარგი ამბავია! ქვეით ჯარისკაცს რამდენიმე თვის შესვენების შემდეგ გადავწყვიტე ისევ
მხოლოდ ბავშვზე მეტი ფასი თუ აქვს, სხვებთან ერთად იერიშზე ამეღო ხელში კალამი, რათა გულის კარნახით დამეწერა რომანი
გადადიოდა, ბრძოლას კი ლეგიონი იგებდა. ხელს არ მაძლევდა, და ჭკუა მესწავლებინა იმ ბატონებისათვის. დედამ მიყიდა
ერთობლივი გამარჯვების მონაწილე ვყოფილიყავი, როდესაც სრულიად ერთნაირი რვეულები, რომელთა იისფერ ყდაზე
არნუ გალოპენს ვინმე მებრძოლის გამორჩევა უნდოდა, უკეთესს გამოსახული იყო ჩაჩქანიანი ჟანა დარკი, ესეც დროის
ვერაფერს გამონახავდა ხოლმე და დაჭრილი კაპიტნის მანიშნებელი ამბავი იყო. ქალწულის მფარველობით დავიწყე
გადასარჩენად გზავნიდა. ეს ბრმა ერთგულება მაჯავრებდა: მონა ჯარისკაც პერენის თავგადასავლის შეთხზვა: იგი იტაცებდა
გადაარჩენდა ხოლმე თავის პატრონს და მერე, ეს ხომ კაიზერს, გათოკილს მოათრევდა მას ჩვენი ჯარის განლაგებაში,
შემთხვევითი გმირობა იყო: ომის დროს გმირობა ისეთი რამაა, შემდეგ მთელი ლეგიონის წინაშე საასპარეზოდ იწვევდა,
რაც ყველას ხვდება წილად. იგი რომ სხვას შეხვედროდა, ყოველი ამარცხებდა, დანას მიაბჯენდა ყელზე და აიძულებდა ხელი

მოეწერა სამარცხვინო ზავზე და დაებრუნებინა ჩვენთვის ამაზე უარესი ამბებიც ხდებოდა. აქამდე არაფერი არ
ელზას-ლორენი. ერთი კვირის შეემდეგ ეს ამბავი ამტკიცებდა და არც უარყოფდა იმას, რასაც ლუიზა ჩემს
გამოთაყვანებამდე მომბეზრდა. ორთაბრძოლის იდეა ვისესხე „მონაჭორს“ ეძახდა: აფრიკა უშველებელი იყო შორეული და
წარმოსასხამისა და ხმლის რომანებიდან: პატიოსანი ოჯახის მცირედ დასახლებული, ინფორმაცია იქედან აგვიანებდა, არავის
შთამომავალი, დევნილი სტორტ-ბეკერი შედიოდა ყაჩაღების შეეძლო იმის დამტკიცება, რომ ჩემი მოგზაურები იქ არც
ტავერნაში; მას შეურაცხყოფას აყენებდა ავაზაკების ბუმბერაზი ყოფილან, რომ სწორედ იმ წუთში არ უშენენ ტყვიას პიგმეებს,
მეთაური, ბეკერი კლავდა მას მუშტის ერთი შემოკვრით, მის როდესაც მე ამ ბრძოლის ამბავს ვყვები. რასაკვირველია, ჩემ თავს
ადგილს იჭერდა. სწორედ ის დრო იყო, რომ თავისთვის უნდა არ მივიჩნევდი მათს ისტორიოგრაფად, მაგრამ იმდენს
ეშველა და ყაჩაღების ბრბოსთან ერთად მიეშურებინა მეკობრეთა მელაპარაკებოდნენ რომანების ალალმართლობის შესახებ, რომ
ხომალდისათვის. მთელი ეს ცერემონია განუხრელად ნამდვილად დავიჯერე ჩემივე გამოგონილის სიმართლე: გზა,
წარმოებდა ზუსტად დადგენილი კანონების შესაბამისად, წესად რომელსაც ჭეშმარიტებისაკენ მივყავდი, თვით ჩემთვისაც ჯერ
იყო რომ ბოროტების მოციქულს უძლეველის სახელი ჰქონოდა, სავსებით ნათელი არ იყო, მაგრამ ჩემი მომავალი
ხოლო კეთილისათვის მებრძოლის შეჭიდებას თან ახლდა მკითხველებისათვის იგი აშკარა გახდებოდა და აი,
სტვენა და ყიჟინა და როდესაც იგი მოულოდნელად ბედუკუღმართმა ოქტომბრის თვემ გამხადა ფიქციისა და
იმარჯვებდა, დამცინავთ შიში ზარავდა. მაგრამ, სინამდვილის შეტაკების უსუსურ მოწმედ: ჩემი კალმის ნაშობი
გამოუცდელობის გამო ყველა წესი დავარღვიე, ჩემი სურვილის კაიზერი დამარცხდა და ცეცხლის შეწყვეტის ბრძანება გასცა.
სრულიად საწინააღმდეგო შედეგი მივიღე: კაიზერი შეიძლება ლოგიკა მოითხოვდა, რომ ეს შემოდგომა მშვიდობის მოწმე
მაგარი ბიჭი იყო, მაგრამ არც ისე გაწაფული, რომ მშვენიერ გამხდარიყო, მაგრამ გაზეთები და უფროსები დილიდან
ათლეტს, პერენს, შესჭიდებოდა, რომელსაც იგი ერთ ლუკმადაც საღამომდე თითქოს განგებ გაიძახოდნენ, რომ ომი ჭიანურდენა
არ ეყოფოდა. ამასთანავე, ხალხი მტრულად იყო განწყობილი, და კიდევ დიდხანს გასტანს. თავი მოტყუებულად ვიგრძენი:
ჩვენი ჯარისკაცები სიძულვილს არ ფარავდნენ და მატყუარა, რომლის მოჭორილი ლათაიების დაჯერება არავის არ
უკიჟინებდნენ; საქმის ამგვარმა შემოტრიალებამ თავზარი მოუნდება; მოკლედ, აღმოვაჩინე წარმოსახვა. პირველად ჩემს
დამცა: ვილჰელმ II, დამნაშავემ, მაგრამ მიტოვებულმა, სიცოცხლეში გადავიკითხე ჩემივე ამბავი, თან ვწითლდებოდი.
შეგინებულმა და შეურაცხყოფილმა ჩემ თვალწინ მიისაკუთრა ნუთუ მე მომწონდა ეს ბავშვური ახირებული ამბები? კინაღამ
ჩემი გმირების მეფური მიუსაფრობა. ლიტერატურაზე უარი არ ვთქვი. ბოლოს იმით გათავდა, რომ

წავიღე რვეული პლაჟზე და ქვიშაში ჩავმარხე. შეშფოთება „დაზაარის კვლავ გამოჩენა“. მიყვარდა ეს გაყვითლებული,
დაცხრა: კვლავ ვიწამე ჩემი თავი, ვიწამე რომ უეჭველად ჭუჭყიანი, დასვრილი ფურცლები, რომელთაც მკვდარი
ამისათვის ვარ ნაზიარები, მაგრამ კაზმულსიტყვაობას თავისი ფოთლების უცხო სუნი ასდიოდათ: მართლაც ხომ მკვდარი
საიდუმლოებანი გააჩნია და ერთხელაც მოხდება და ფოთლები იყვნენ, ნაშთნი წარსულისა, ვინაიდან ომმა
გადამიშლის მათ. მანამდე კი ასაკი უდიდეს თავშეკავებას ყველაფერს ბოლო მოუღო, ვიცოდი რომ გრძელთმიანი
მიკარნახებდა. მეტს აღარ ვწერდი. ადამიანის უკანასკნელი თავგადასავალი ჩემთვის უცნობი
ჩვენ დავბრუნდით პარიზში. მე საბოლოოდ მივატოვე დარჩება, რომ ვერასოდეს გავიგებ როგორ დამთავრდება
არნუ გალოპენი და ჟან დე ლა ირი: ვერ ვაპატიე ამ დეტექტივების მეფის უკანასკნელი გამოკვლევა: ეს მარტოხელა
ოპორტუნისტებს, რომ მე კი არა, ისინი აღმოჩნდნენ მართალნი. გმირები, ჩემი არ იყოს, მსოფლიო კონფლიქტს შეეწირნენ და
ვებუტებოდი ომის უნიჭო ეპოპეას. გაჯავრებულმა უარვყავი ამიტომ კიდევ უფრო მიყვარდა, საკმარისი იყო ყდაზე ფერადი
თანამედროვეობა და თავი შევაფარე წარსულს. რამდენიმე თვით გრავიურებისათვის მომეკრა თვალი და სიხარული მათრობდა.
ადრე, 1913 წლის დასასრულს, აღმოვაჩინე ნ ი კ კ ა რ ტ ე რ ი, ბ უ ბუფალო ბილი ცხენს მიაჭენებდა პრერიაში ან ინდოელებს
ფ ა ლ ო ბ ი ლ ი, ტ ე ქ ა ს ე ლ ი ჯ ე კ ი, ს ი ტ ი ნ გ ბ უ ლ ი: მისდევდა ან თითონ გაურბოდა მათ. ყველას ნიკ კარტერის
ბრძოლები რომ დაიწყო, ეს გამოცემები გაქრა: პაპაჩემი თვლიდა ილუსტრაციები მერჩივნა. შესაძლოა ისინი ადამიანს
რომ მათი გამომცემელი გერმანელი იქნებოდა. საბედნიეროდ, ერთფეროვანი ეჩვენოს: ან დიდებული ნიკ კარტერი
სანაპიროს ბუკინისტებს კიდევ მოეპოვებოდათ თითქოს ყველა აცამტვერებდა მტერს ან თვით მას ურტყამდნენ. მაგრამ ეს ცემა-
წიგნაკები, რომლებმაც მოასწრეს გამოსვლა. დედაჩემს სენის ტყეპა მანჰეტენის ქუჩებზე ხდებოდა, ნაოხრებში, რომლებიც
ნაპირებისკენ ვექაჩებოდი და ჩვენ რიგ-რიგობით ვიქექებოდით რუხი ფერის ღობეებში იყვნენ მომწყვდეულნი ან შემხმარი
ყველა დახლზე დაწყებული დორსეს სადგურიდან სისხლისფერ სუსტ კუბიკურ კონსტრუქციებში: ყოველივე ეს
აუსტერლიცის სადგურამდე: მოხდებოდა ხოლმე, რომ მაჯადოებდა და წარმოვიდგენდი ხოლმე პურიტანულ და
ერთბაშად თხუთმეტი ნაკვეთი მოგვქონდა სახლში; მალე სისხლიან ქალაქს, რომლის იქით ალბათ იყო სავანების
ხუთასამდე დამიგროვდა. თანაბარ დასტებად ვაწყობდი და უსასრულო სივრცეები, რომლებიც ამ ქალაქის შთანთქმას
დაუზარებლად ვთვლიდი, თანაც ხმამაღლა ვიმეორებდი ამ ლამობდნენ: აქ დანაშაული და სათნოება ორივე ერთნაირად
საიდუმლო სათაურებს: „ბოროტმოქმედება აეროსტატზე“, კანონს გარეშე იყო; მკვლელი და კანონის დამცველი, ორივენი
„ხელშეკრულება ეშმაკთან“, „ბარონ მუტუშიმას მონები“, თავისუფალნი და დამოუკიდებელნი იყვნენ და საღამოს ჟამს

დანით უსწორდებოდნენ ერთმანეთს. ამ ქალაქში, ისევე, და ჩემდაუნებურად უკარნახებს მეორეს თავის სათქმელს;
როგორც აფრიკაში, და ასეთივე დამწველი მზის ქვეშ, გმირობა გადავწყვიტე, რომ გავორდი. ასეთი უცნაური მდგომარეობა
კვლავ განუწყვეტლივ იმპროვიზაციად იქცეოდა: აქედან ზაფხულამდე გაგრძელდა; იგი არაქათს მაცლიდა, გულს
გამომდინარეობს ჩემი სიყვარული ნიუ-იორკისადმი. მიწყალებდა და ბოლოს შიშმა შემიპყრო: „ჩემ თავში რაღაც
დავიწყე ომი და ჩემი რწმუნებულება. როდესაც ლაპარაკობს“ ვუთხარი დედას, მაგრამ საბედნიეროდ იგი არ
მეკითხებოდნენ „რას გააკეთებ, დიდი რომ გაიზრდები?“, მე შეწუხებულა.
თავაზიანად და მორიდებით ვუპასუხებდი, რომ წერას მივყოფ ეს ხელს არ უშლიდა ჩვენს ბედნიერებას და არც
ხელს, მაგრამ ოცნებას დიდების შესახებ და სულიერ ვარჯიშს თანხმობას არღვევდა. ჩვენ გვქონდა საკუთარი მითები,
თავი მივანებე. იქნებ სწორედ ამიტომ იყო, რომ თოთხმეტიანი საკუთარი აკვიატებული გამოთქმები და დაწესებული ხუმრობა.
წლები ჩემი ბავშვობის ყველაზე ბედნიერი ხანაა. დედაჩემი და თითქმის მთელი წლის განმავლობაში ათიდან ერთ წინადადებას
მე თანატოლები ვიყავით და არასოდეს არ ვშორდებოდით მაინც ვაბოლოვებდი ირონიული მორჩილებით: „მაგრამ, აბა რა
ერთმანეთს. იგი თავის ერთგულ რაინდსა და პატარა ვაჟკაცს გაეწყობა“: ვიტყოდი: „დახე, დიდი თეთრი ძაღლი. რამ
მეძახდა; მე მას ყველაფერს ვეუბნებოდი და კიდევ უფრო მეტს: გაათეთრა, ნაცრისფერია, მაგრამ რა გაეწყობა“. ჩვენი ცხოვრების
გულში ჩათხრობილი სურვილი წერისა ახლა ბავშვურ სულ უმნიშვნელო ამბებზედაც კი მაღალფარდოვანი ლაპარაკი
ტიკტიკად იქცა: მე აღვწერდი ყოველივეს, რასაც ვხედავდი, იმას, შემოვიღეთ და რამე მოხდებოდა თუ არა, მაშინვე ვაუწყებდით
რასაც ან-მარი უჩემოდაც კარგად ხედავდა, სახლებს, ხეებს, ერთმანეთს. ჩვენივე შესახებ მესამე პირში დავიწყეთ ლაპარაკი
ადამიანებს. ვიგონებდი გრძნობებს, მხოლოდ მათი ან- და თანაც მრავლობით რიცხვში. ავტობუსს ველოდებოდით,
მარისათვის გაზიარების სიამოვნებისათვის, ენერგიის ჩაგვივლიდა და არ გაჩერდებოდა. მაშინ ერთი ჩვენგანი
ტრანსფორმატორი გავხდი: სამყარო იმისათვის მიყენებდა, რათა წარმოსთქვამდა: „მათ განრისხებულთა ტორი დაჰკრეს მიწას და
ქცეულიყო სიტყვად. ეს ამბავი იწყებოდა ჯერ ჩემს თავში, აღავლინეს წყევლა-კრულვა“ და ხარხარს მოვყვებოდით. ხალხში
გაურკვეველი ბუტბუტის სახით. ვიღაც ამბობდა: „მე დავდივარ, რომ ვიყავით, შეთქმულებივით ერთი შეხედვით ვუგებდით
მე ვჯდები, მე ჭიქით წყალს ვსვამ, დაშაქრულ ნუშს ვჭამ“. ერთმანეთს. მაღაზიასა ან საჩაიეში გამყიდველი ქალი
ხმამაღლა ვიმეორებდი ამ დაუსრულებელ კომენტარებს: „მე სასაცილოდ მოგვჩერებოდა, რომ გამოვიდოდით, დედა იტყოდა
დავდივარ, დედიკო, მე ჭიქით წყალს ვსვამ, მე ვჯდები“. მეგონა „არ გიყურებდი - მეშინოდა სიცილი არ წამსკდომოდა“. ასეთი
რომ ორი ხმა მაქვს, რომელთაგან ერთი თითქმის არ მეკუთვნის ყოვლისშემძლეობა სიამაყით მავსებდა: განა, ბევრ ბავშვს

შეუძლია ერთი შეხედვით დედა გააცინოს. გაუბედავები ვიფარავ მას განსაცდელისგან. და იმ წლების გახსენება ხომ არ
ვიყავით და შიშსაც კი ერთად განვიცდიდით: ერთხელ, არის, რომ ახლაც მსიამოვნებს, როდესაც ვხედავ, რომ ზედმეტად
სანაპიროზე აღმოვაჩინე ბუფალო ბილის თორმეტი წიგნაკი, სერიოზული ბავშვი თავმომწონედ და ალერსიანად ელაპარაკება
რომელიც არ მქონდა. ის იყო დედა ფულის გადახდას აპირებდა, თავის ბავშვ დედას?! მომწონს ეს ტკბილი და ველური
რომ მოგვიახლოვდა ვიღაც ჩასუქებული ფერმკრთალი კაცი, მეგობრობა, რომელიც აღმოცენდება ხოლმე კაცებს გარეშე და
რომელსაც ნახშირივით თვალები და გაპოხილი ულვაში ჰქონდა, მიმართულია მათ წინააღმდეგ. დიდხანს ვუცქერი ამ ბავშვურ
თავზე ჩალის ქუდი იმგვარად ჰქონდა წამოგდებული და ისეთი წყვილებს, შემდეგ მახსენდება რომ ვაჟკაცი ვარ და პირს
დაშაქრული გამომეტყველებით იყურებოდა, იმდროინდელ ვიბრუნებ ხოლმე.
ლამაზ ვაჟკაცებს რომ სჩვეოდათ. დედაჩემს მიაჩერდა, მაგრამ მე მეორე ამბავი 1815 წლის ოქტომბერში მოხდა. ათი წლისა
მომმართა და ჩქარ-ჩქარა დამაყარა: „განებივრებენ, პატარავ, და სამი თვის ვიყავი და ჩემი შინაური პატიმრობის გაგრძელება
ძალიან განებივრებენ“ - ჯერ თავი შეურაცხყოფილად ვიგრძენი: აღარ შეიძლებოდა. შარლ შვეიცერმა დაიოკა წყენა და ანრი IV-ის
არ ვიყავი მიჩვეული შენობით მომართვას; მერე შევამჩნიე იმ ლიცეუმის მოსამზადებელ კლასში ჩამწერა ექსტერნად.
კაცის მანიაკალური გამოხედვა და ახლა უკვე ორივენი, მე და ან- პირველივე თხზულების შემდეგ უკანასკნელი
მარი, გავერთიანდით, ვიქეცით ერთ ქალიშვილად - აღმოვჩნდი. ნორჩი ფეოდალი ვიყავი და სწავლა პირად
შეშინებული, დამფრთხალი რომ უკან იხევს. შეცბა და ვალდებულებად მიმაჩნდა: მადემუაზელ მარი-ლუიზას
გაგვეცალა; ათასი ადამიანი აღარ მახსენდება, მაგრამ ის ვუყვარდი და თავის ცოდნას გადმომცემდა, მე კი იმდენად
გაპოხილი სახე დღემდე არ დამვიწყებია. არაფერი არ ვიცოდი კეთილი ვიყავი, რომ მისი სიყვარულით ვღებულობდი ამ
ხორციელი ცხოვრების შესახებ და ვერც წარმომედგინა, რა ცოდნას. კათედრიდან წაკითხული ლექციები ყველასკენ იყო
უნდოდა იმ კაცს ჩემგან, მაგრამ სურვილი იმდენად აშკარა და მიმართული და კანონის ასეთმა ცივმა დემოკრატიულობამ
დაუფარავი რამაა, რომ თითქოს მივხვდი და ჩემს წინ საგონებელში ჩამაგდო. ჩემი გამოგონილი უპირატესობა
რაღაცნაირად გაშიშვლდა ყოველივე. იმ კაცის სურვილი ან- გაცამტვერდა, რადგან მუდამ გვადარებდნენ ერთმანეთს და
მარის მეშვეობით ვიგრძენი. მისგან ვისწავლე მამაკაცის გეშის ყოველთვის გამოჩნდებოდა ხოლმე ვინმე, ვინც ჩემზე უკეთესად
აღება, მისი შიში და სიძულვილი. ამ შემთხვევაში განმტკიცდა და უფრო სწრაფად უპასუხებდა. ზედმეტად ვუყვარდი, რის
ჩვენი კავშირი: ხელჩაკიდებული მივყვებოდი დედაჩემს გამოც საკუთარ თავში არ დავეჭვებულვარ და ამიტომ
მრისხანე გამომეტყველებით და დარწმუნებული ვიყავი, რომ გულწრფელ აღტაცებას ვიჩენდი ამხანაგების მიმართ: მეგონა

ჩემი ჯერიც დადგებოდა, ორმოცდაათი წლისა რომ გავხდები. ტრიმესტრის დღიურს რომ ათვალიერებდა, ბუზღუნებდა,
მოკლედ, უკან ვიხევდი წვალების გარეშე; ვგიჟდებოდი, მაგრამ მაგრამ ლიცეუმიდან ჩემს წამოყვანაზე აღარ ფიქრობდა. მეხუთე
გულდასმით ვაბარებდი საზიზღარ წერით სამუშაოებს. პაპაჩემი კლასში მასწავლებლები გამოგვეცვალა, ჩემდამი
უკვე ბრაზობდა და იჭმუხნებოდა; დედაჩემი საჩქაროდ წავიდა განსაკუთრებული დამოკიდებულება გაჰქრა, მაგრამ მე უკვე
ჩემი კლასის დამრიგებლის, ბატონ ოლივიეს, სანახავად. შევეგუე დემოკრატიას.
ბატონმა ოლივიემ მიგვიღო თავის მარტოხელა კაცის კვალობაზე სკოლაში მეცადინეობის გამო წერისთვის დრო აღარ
მოწყობილ ბინაში; დედაჩემის ხმა მომაჯადოებლად ჟღერდა; მრჩებოდა; ახალი ნაცნობები გამიჩნდა და ამან მთლად
ვიდექი მის სავარძელთან, ყურს ვუგდებდი და მტვრიან დამიკარგა წერის ხალისი. როგორც იქნა, ამხანაგები გავიჩინე, მე,
ფანჯარაში მზეს გავცქეროდი. დედა ცდილობდა საზოგადოებრივ ბარებში დევნილი, პირველივე დღეს მიმიღეს
დაემტკიცებინა, რომ მეტი ფასი მაქვს, ვიდრე ჩემს ნაწერებს. და შემითვისეს, თანაც სრულიად ძალდაუტანებლად, ასე რომ
თვითონ ვისწავლე კითხვა, რომანებს ვწერდი, და უკანასკნელ სულიც კი ვერ მოვითქვი გაკვირვებისაგან. მართალი რომ
საბუთად ის გამოიყენა, რომ მე ათი თვისა დავბადებულვარ, და ითქვას, ჩემი ახალი მეგობრები გაცილებით უფრო მგავდნენ,
სხვაზე უკეთესად ვარ გამოქნილი, უფრო გამოვიშუშე, რადგან ვიდრე ის ნორჩი პერდანები, გული რომ გამიტეხეს: ესენი იყვნენ
სხვაზე უფრო დიდხანს ვცხვებოდი. დედაჩემის მშვენებით და ექსტერნები, დედიკოს ბიჭები, ბეჯითი მოწაფეები, არაფერია, მე
არა ჩემი ღირსებით მოჯადოებული ბატონი ოლივიე მაინც ვზეიმობდი. ორმაგი ცხოვრება მქონდა. ოჯახში ვითომდა
გულდასმით უგდებდა ყურს. ეს იყო მაღალი, ვვაჟკაცობდი. მაგრამ ბავშვები ერთმანეთში ვერ იტანენ
გაძვალტყავებული, დიდთავა, მელოტი, თვალებჩავარდნილი ბავშვობანას. ისინი ნამდვილი ვაჟკაცები არიან. ვაჟკაცი ვიყავი
კაცი, ცვილის ფერი ედო და გრძელ კეხიან ცხვირქვეშ რამდენიმე და ვაჟკაცობაში ვერიე ყოველდღე. სამ მალაკანთნ - ჟან, რენე და
წითელი ბუსუსი ამოსვლოდა. კერძო გაკვეთილებზე უარი ანდრესთან ერთად, პოლ და ნორბერ მერთან, ბრენთან, მაქს
გვითხრა, მაგრამ დაგვპირდა რომ „თვალს მიმადევნებს“. მეტიც ბერკოსა და გრეგუართან ერთად გამოვდიოდით ლიცეუმიდან
არ მითხოვია: გაკვეთილების დროს ვიჭერდი მის შემოხედვას და და ყიჟინით მოვრბოდით პანთეონის მოედანზე. ეს იყო უაღრესი
დარწმუნებული ვიყავი, რომ იგი მხოლოდ ჩემთვის ლაპარაკობს, სიხარულის წუთები: ისინი ოჯახურ ტაკიმასხარაობას
დავიჯერე, რომ ვუყვარვარ. მიყვარდა იგი, ხოლო რამდენიმე მაცილებდნენ; სულაც აღარ ვცდილობდი თავის გამოჩენას.
კეთილმა სიტყვამ დააგვირგვინა საქმე: სრულიად ხალისიანად ავყვებოდი ხოლმე ამხანაგების სიცილს,
ძალდაუტანებლად საკმაოდ კარგი მოწაფე გავხდი. პაპაჩემი ვიმეორებდი მათ ძახილებსა და ენამოსწრებულ სიტყვებს,

ჩუმად ყურს ვუგდებდი, ვემორჩილებოდი, ვბაძავდი ჩემს ვცხოვრობდით, მაგრამ არ შეგვეძლო დაძლევა გრძნობისა, რომ
ირგვლივ მყოფთა მიმოხვრას და ერთი გრძნობით ვიყავი მხოლოდ დროებით, სესხად ვართ ერთმანეთისათვის
შეპყრობილი: მათგან არ გამოვრჩეულიყავი. უდრტვინველი, განკუთვნილნი, ნამდვილად კი ყველანი ცალ-ცალკე ვეკუთვნით
მაგარი და მხიარული ვიყავი და ვგრძნობდი რომ ფოლადისგან სულ სხვა, განსაკუთრებულსა და კარჩაკეტილს, ძლიერსა და
ვარ ჩამოსხმული და, როგორც იქნა, მეპატია ცოდვა ჩემი პრიმიტიულ კოლექტივს, რომელიც თვითონვე სჭედს თავის
არსებობისა: მოედანზე, დიდ ადამიანთა ოტელსა და ჟან-ჟაკ საკუთრ მომაჯადოებელ მითებს, თავის მოტყუებით
რუსოს ძეგლს შუა ბურთს ვთამაშობდით და მე ნამდვილად საზრდოობს და თავს გვახვევს საკუთარ თვითნებობას.
საჭირო ვიყავი: the right man in the right place. ახლა უკვე განებივრებულნი, კეთილგანმზრახველნი, მგრძნობიარენი,
აღარაფერი მშურდა ბატონ სიმონოსი: აბა, მერს ვისთვის უნდა გონიერნი ვიყავით, ვუფრთხოდით უწესრიგობას, გვძულდა
გადაეცა ბურთი, როდესაც გრეგუარს დაუსხლტა, რომ სწორედ ძალადობა და უსამართლობა: გვაერთიანებდა და გვთიშავდა
იმ დროს იქ მე არ ვყოფილიყავი? რა უბადრუკი და უსიხარულო უსიტყვო რწმენა იმისა, რომ სამყარო ჩვენთვისაა შექმნილი და
იყო ჩემი ოცნებები დიდების შესახებ ამ ელვისებრ თვალის ყველა ჩვენგანის მშობლებზე უკეთესი ამ ქვეყნად არ მოიძებნება,
ახელასთან შედარებით, რომელიც ამ ქვეყნად ჩემს საჭიროებას ვცდილობდით არავისთვის არ გვეწყენინებინა და თამაშშიაც კი
მიმტკიცებდა. თავაზიანები ვყოფილიყავით. დაცინვა და სასაცილოდ აგდება
საუბედურად ეს გაელვება უმალვე ქრებოდა. თამაში სასტიკად იყო აკრძალული. თუ ვინმეს თავს გაუვიდოდა,
„ზედმეტად გვაგზნებდა“, როგორც ამბობდნენ ჩვენი დედები, და შემოვეხვეოდით, ვამშვიდებდით და ვაიძულებდით რომ
ჩვენ გუნდს გადააქცევდა ხოლმე პატარა ერთსულოვან ბრბოდ, ბოდიში მოეხადა. მას თითქოს საკუთარი დედა ჰკიცხავდა
რომელიც მე მშთანთქავდა: მაგრამ ჩვენ ვერასოდეს ვერ ხოლმე ჟან მალაკენის ან ნობერ მერის პირით. ჩვენი დედები
ვახერხებდით ჩვენი მშობლების დავიწყებას დიდი ხნით, ხვდებოდნენ ხოლმე და ერთმანეთს არაფერს უთმობდნენ:
რადგან ისინი უხილავად ჩვენთან იყვნენ და ეს კი უმალვე უყვებოდნენ ჩვენს ნალაპარაკევს, შეხედულებებს, ყოველივე
ცხოველური სამყაროს კოლონიების ჯგუფურ გათიშულობას ჩვენგანის მსჯელობას ყველა დანარჩენთა შესახებ. ჩვენ, მათი
გვიბრუნებდა. ჩვენს დასს არ გააჩნდა რაიმე მისწრაფებანი, არც შვილები, ერთმანეთს ვუმალავდით მათ მსჯელობას. დედაჩემი
მიზნები, არც იერარქია; ჩვენ ვმერყეობდით: ხან სრულიად დიდად შეურაცხყოფილი დაბრუნდა ქალბატონ მალაკენისგან,
შერწყმულნი ვიყავით, ხან მხოლოდ დაპირისპირებულნი. რომელსაც მისთვის მოურიდებლად მიუხლია: „ანდრე სთვლის,
ყველანი ერთად რომ თავს ვიყრიდით, სინამდვილეში რომ პულო პრანჭიაა“. ეს ჩემს გულს არ გაჰკარებია: დედების

ნალაპარაკევი იყო ერთმანეთში, ანდრესგან არცა მწყენია და იგი კვლავინდებურად ლამაზი იყო, მაგრამ ტუბერკულოზით
კრინტი-კი არ დამიძრავს მასთან ამ ამბის გამო. მოკლედ, ჩვენ გამხდარიყო ავად. იგი თვრამეტი წლისა გარდაიცვალა.
მთელ ქვეყანას ვცემდით პატივს, მდიდრებსა და სამოქალაქო ყველანი, ჭკვიანი ბერკოც-კი, აღტაცებულნი ვიყავით
ხალხს, ახალგაზრდებსა და ხნიერებს, ადამიანებსა და ბენარით, მრგვალი, მცივანა პატარა ბიჭით, რომელიც წიწილას
ცხოველებს; აბუჩად გვყავდა აგდებული მხოლოდ ის, ვინც ჰგავდა. მის ღირსებათა ამბავმა ჩვენი დედების ყურამდეც
ნახევრად პანსიონზე ან ინტერნატში ირიცხებოდა; ალბათ, რაიმე მიაღწია, ისინი ოდნავ განაწყენდნენ და წამდაუწუმ მაგალითად
დიდი ბრალი მიუძღვით, რადგან მშობლებმა მათზე უარი თქვეს გვისახავდნენ, მაგრამ მაინც ვერ შეძლეს და ვერ შეგვაძულეს.
და მიატოვეს; ანდა, იქნებ ცუდი მშბლები ჰყავთ, მაგრამ ეს თქვენ თვითონ განსაჯეთ თუ რამდენად მიუკარებელნი
არაფერს არა ცვლიდა: შვილებს ისეთი მამები ჰყავთ, როგორიც ვიყავით: იგი ნახევრად პანსიონზე იყო, მაგრამ ამიტომ უფრო
მათ დაიმსახურეს. საღამოობით, ოთხი საათის შემდეგ, როდესაც გვიყვარდა; ჩვენ იგი საპატიო ექსტერნად დავსახეთ -
თავისუფალი ექსტერნები შინ მიდიოდნენ, ლიცეუმი საღამოობით ოჯახური ლამპის შუქზე ვისხედით და
გადაიქცეოდა ხოლმე ავაზაკების ბუდედ. გვახსენდებოდა იგი, როგორც მისიონერი, რომელიც ჯუნგლებში
ასეთ წინდახედულ მეგობრობას ყოველთვის თან სდევს დარჩა, რათა ინტერნატელი კაციჭამიები მოაქციოს და ჩვენ
გარკვეული გულცივობა. არდადეგების დროს დაუნანებლად ნაკლებად გვეშინოდა. მართალი რომ ითქვას, მას ინტერნატის
ვშორდებოდით ერთმანეთს. ბერკო ხომ მაინც მიყვარდა. ქვრივის მკვიდრნიც პატივს სცემდნენ. ახლა ჩემთვის ძნელია ამ
შვილი იყო და თითქმის ძმად მერგებოდა. ლამაზი იყო, სუსტი ერთსულოვნების მიზეზის გაგება. ბენარი რბილი, გულღია,
და მორიდებული. თვალს არ ვაშორებდი მის შავ თმას, რომელიც მგრძნობიარე იყო, თანაც ყველა საგნებში პირველობდა.
ჟანა დარკის ყაიდაზე ჰქონდა გადავარცხნილი, მაგრამ მთავარი ამასთანავე, დედა მისი გულისათვის ლუკმას იკლებდა. ჩვენს
ის იყო, ორივეს საამაყოდ გვქონდა, რომ ყველაფერი გვაქვს დედებს ამ მკერავ ქალთან მისვლა-მოსვლა არ ჰქონდათ, მაგრამ
წაკითხული, ხშირად განვმარტოვდებოდით ხოლმე სკოლის ხშირად გველაპარაკებოდნენ მის შესახებ, რათა ჩვენ
ეზოს კუთხეში და ვსაუბრობდით ლიტერატურაზე, ესე იგი დაგვეფასებინა დედობრივი სიყვარულის სიდიადე. ჩვენ
მეასედ და მუდამ დიდი სიამოვნებით ჩამოვთვლიდით ყველა მხოლოდ ბენარზე ვფიქრობდით; იგი ხომ იმ უბედური ქალის
თხზულებას, რომელიც კი ხელში გვჭერია. ერთხელ ერთადერთი სიხარული და იმედი იყო; ჩვენ ვაჟიშვილის
დამთხვეულივით შემომხედა და გამომიტყდა, რომ წერას სიყვარულის სიდიადეს განვიცდიდით; ერთი სიტყვით, ეს
აპირებს. ჩვენ კვლავ შევხვდით ერთმანეთს რიტორიკის კლასში, პატიოსანი ღატაკნი საყოველთაო გულის აჩუყების მიზეზად

გამხდარიყვენენ. მაგრამ ეს ყველაფერს როდი განმარტავს: შვილებს არც გახსენებოდათ მათი არსებობა; დედები
ჭეშმარიტება კი ის იყო, რომ ბენარი მხოლოდ ნახევრად გაბატონდნენ: ბენარი ჩვენთვის მატრიარქატის უარყოფითი
ცხოვრობდა; მე არასოდეს დამინახავს, რომ მას უშველებელი სათნოების სარკე იყო.
შალი არ ჰქონოდა შემოხვეული; იგი ტკბილად გვიღიმოდა, ზამთრის ბოლოს იგი გარდაიცვალა. ბავშვებსა და
მაგრამ ცოტას ლაპარაკობდა და მახსოვს, რომ მას ჩვენთან თამაშს ჯარისკაცებს მკვდრების დარდი არ აწუხებთ, მაგრამ ჩვენ,
უკრძალავდნენ. მე თვითონ განსაკუთრებულ პატივს ვცემდი ორმოცივენი ვქვითინებდით მის კუბოსთან. დედები ფხიზლად
ბენარს იმისათვის, რომ მისი სისუსტე როგორღაც იყვნენ: უფსკრულს ყვავილები ჰფარავდა, დედებმა თავისი
გვაცალკევებდა მისგან, თითქოს იგი შუაში მოაქციეს: ამ გაიტანეს და დაგვაჯერეს, რომ იგი კი არ გაქრა, არამედ ზე-
შუშიდან იგი გვესალმებოდა, გვიღიმოდა მაგრამ ჩვენ არ ჯილდო მიიღო წლის განმავლობაში წარჩინებული
შეგვეძლო მასთან ახლოს მისვლა: ჩვენ შორიდან სწავლისათვის. ამასთანავე, ბენარის სიცოცხლე იმდენად სუსტი
ვესიყვარულებოდით, რადგან მას სიცოცხლეშივე სიმბოლოს იყო, რომ მისი სიკვდილიც ნამდვილს არ ჰგავდა: იგი ჩვენ შორის
წარუხოცველობა მიეღო. ბავშვობას შემგუებლობა სჩვევია: ჩვენ იყო, ჩვენშივე გაბნეული და წმინდა. ჩვენმა ზნეობამ უცებ იმატა:
ბენარის მადლობელი ვიყავით იმისათვის, რომ იგი იმდენად გვყავდა საკუთარი ძვირფასი მიცვალებული, ხმადაბლა,
სრულყოფილი გახდა, რომ სავსებით უსახო შეიქნა, როდესაც იგი მელანქოლიური ნეტარებით ვლაპარაკობდით მის შესახებ;
გვესაუბრებოდა, ჩვენ ვტკბებოდით მისი მსჯელობის იქნებ, ჩვენც მასავით უდროოდ გამოვესალმოთ ამ
უმნშვნელობით; არასოდეს გვინახავს გაჯავრებული ან ძალიან წუთისოფელს; წარმოვიდგენდით ხოლმე ჩვენი დედების
მხიარული; კლასში თითს არასოდეს არ ასწევდა, მაგრამ ცრემლებს და ვგრძნობდით რომ ძვირფასნი ვართ. დამაფიქრა
როდესაც ეკითხებოდნენ, თვით დიდი ჭეშმარიტება ღაღადებდა თუ არა ამ სიკვდილმა? ბუნდოვნად მახსენდება, რომ შემაძრწუნა
მის ბაგეთა მეშვეობით, უყოყმანოდ და არც გულმოდგინედ, სრულიად აშკარა უსამართლობამ: ამ მკერავმა ქალმა, ამ ქვრივმა
ზუსტად ისე როგორც თვით ჭეშმარიტებას შეშვენის. ხომ ყველაფერი დაკარგა. მართლა თუ მახრჩობდა ფიქრი ამ
სასწაულებრივ ბავშვთა ჩვენს გუნდს ფრიად აკვირვებდა, რომ საზარელ ამბავზე? ცალი თვალით ხომ არ ვიხილე სამყარო,
იგი საუკეთესო იყო, მაგრამ სასწაულებრივ ბავშვთა რიცხვს არ რომელშიაც აუტანელია ცხოვრება, დავინახე, რომ არსებობს
ეკუთვნოდა. იმხანად ჩვენ ასე თუ ისე მამით ობლები გავხდით. ბოროტება და არ არსებობს ღმერთი. მჯერა, რომ ასე იყო. თორემ
მამები ან დაიხოცნენ ან ფრონტზე იყვნენ, ხოლო ვინც დარჩნენ, რატომ მოხდა, რომ მთელი ჩემი ბავშვობიდან, რომელიც მე
დაკნინდნენ, გაქალაჩუნდნენ და იმას ცდილობდნენ, რომ

უარვყავი, დავივიწყე და დავკარგე, მხოლოდ ბენარის სახე მაგრამ გამოუვლენელი განცდები გლეჯდნენ მის გულს,
შევინარჩუნე ასეთი მტკივნეული სიცხადით? არასდროს არ ყვიროდა, მაგრამ ჩვენ ვხედავდით, როგორ
რამდენიმე კვირის შემდეგ, კლასი AI არაჩვეულებრივი ფითრდებოდა და ენას უკიდებდა: ის რაც ჩვენ თვინიერებად
ამბის მომსწრე გახდა: ლათინური ენის გაკვეთილის დროს ჩავთვალეთ, მხოლოდ წამიერი დამბლა იყო; მისი პირით
გაიღო კარი, შემოვიდა ბენარი მეკარის თანხლებით, მიესალმა ჭეშმარიტება კი არ ღაღადებდა, არამედ გარკვეული ხასიათის
ჩვენს მასწავლებელს ბატონ დიუარის და დაჯდა. ყველამ ობიექტივიზმი, ცინიკური და მსუბუქი, რომელიც გვაცბუნებდა,
ვიცანით მისი რკინის ჩარჩოიანი სათვალე, მისი კაშნე, მისი რადგან უჩვეულო იყო; თუმცა, ცხადია, მას უყვარდა მშობლები,
ოდნავ კეხიანი ცხვირი, მცივანა წიწილას იერი: მე გადაწყვიტე, მაგრამ მარტო იგი ლაპარაკობდა მათ შესახებ ირონიულად.
რომ ღმერთმა დაგვიბრუნა იგი. ბატონი დიური ჩვენზე ნაკლებ კლასში ბენარზე ნაკლებად ბრწყინავდა; სამაგიეროდ, ბევრს
რეტდასხმული არ ჩანდა: შეწყვიტა გაკვეთილი, ღრმად კითხულობდა და წერის სურვილი ჰქონდა. მოკლედ,
ამოისუნთქა და შეეკითხა: „გვარი, სახელი, მშობლების დასრულებული პიროვნება იყო, ჩემთვის კი არაფერი იყო უფრო
პროფესია“. ბენარმა უპასუხა რომ იგი ნახევრად პანსიონზეა საკვირველი, ვიდრე პიროვნება ბენარის სახით. ეს მსგავსება
შემოსული, ინჟინრის შვილია და სახელად ჰქვია პოლ-ივ ნიზანი. მდევნიდა და არ ვიცოდი რა მექნა: შემექო ნიზანი იმისათვის,
ყველაზე მეტად მე ვიყავი გაოცებული; დასვენების დროს რომ მან სხვისგან ისესხა სათნოების გარეგნული ნიშნები თუ
მივედი მასთან, დაველაპარაკე, მან მიპასუხა, ჩვენ დამეგმო იმისათვის, რომ ყოველივე ეს მხოლოდ გარეგნობაა;
დავახლოვდით. თუმცა ერთმა წვრილმანმა მაგრძნობინა, რომ ბოლო არ ჰქონდა ჩემს მერყეობას ბრმა ნდობასა და უმიზეზო
ბენართან კი არა მაქვს საქმე, არამედ მის ეშმაკეულ ხატებასთან: უნდობლობას შორის, ნამდვილი მეგობრები დიდი ხნის შემდეგ
ნიზანი ელამი იყო. ამის ანგარიშში ჩაგდება უკვე გვიან იყო. მისი გავხდით, ხანგრძლივი განშორების შემდეგ.
სახით უკვე მიყვარდა სიკეთის განსახიერება, ბოლოს ნიზანი ამ ამბებმა და შეხვედრამ ორი წლით შეაჩერეს ჩემი
შემიყვარდა მისივე გულისათვის. მახეში გავები: სათნოებისაკენ ჩხრეკა, მაგრამ მისი მიზეზები არ მოუსპიათ. ნამდვილად კი ჩემი
მიდრეკილებამ ეშმაკის ტრფობამდე მიმიყვანა. სიმართლე რომ სულის სიღრმეში არაფერი არ შეცვლილა: ლუქის ბეჭდებით
ითქვას, ის ფსევდო-ბენარი არც იმდენად ბოროტი იყო: იგი განმტკიცებული მანდატი, უფროსებმა რომ ჩემში მოათავსეს,
ცხოვრობდა და ეს იყო მთელი მისი ბოროტება. მან თავისი აღარ მახსენდებოდა, მაგრამ ისევ არსებობდა. იგი დაეუფლა ჩემს
ტყუპის ყველა თვისება შეინარჩუნა, ოღონდ გახუნდა: ბენარის პიროვნებას. ცხრა წლისა, ძალიან აღელვებული რომ
თავშეკავება გულჩათხრობილობად გადაიქცა, მშფოთვარე, ვყოფილიყავი, მაინც საკუთარ თავს თვალყურს ვადევნებდი,

ათი წლისა რომ შევიქენი, დამეკარგა და ვეღარ ვხედავდი. განყენებული იყო. ეს იყო ყოვლად სისავსის სიცარიელე,
ბრენთან ერთად დავრბოდი, მბრენკოსა და ნიზანთან რეალურის ოდნავ ირეალურობა. იგი შორიდანვე მიკარგავდა
ვსაუბრობდი; ამასობაში იმ ჩემმა გამოგონებულმა მისიამ, ახლა პირში კარამელის გემოს და გულში წყენასა და სიხარულს,
უპატრონოდ რომ იყო მიტოვებული, ხორცი შეისხა და ბოლოს მაგრამ სამაგიეროდ, მინარჩუნებდა ყოველ, თუნდაც სრულიად
ჩემი სულის წყვდიადში მოიკალათა; იგი აღარ მეცხადებოდა, მან უმნიშვნელო მომენტსაც კი, რადგან იგი უკანასკნელი იყო და
შემქმნა მე და მისი მიზიდულობის ძალა ყველაფერს დაეტყო, ამიტომ ერთადერთი საფუძველი უკვდავების მოსაპოვებლად.
იგი ღუნავდა ხეებს და დრეკდა კედლებს და ჰქმნიდა იმ ცა- იგი მინერგავდა ცხოვრების მოთმინებას: აღარასოდეს
რგვალს, თავზე რომ მედგა. წინათ ჩემი თავი უფლისწული მომდომებია ოცი წლით წინ გადახტომა და კიდევ ოცი წლის
მეგონა, ჩემმა სიგიჟემ მაქცია ამ უფლისწულად. „ხასიათის გადაფურცვლა, აღარ წარმომიდგებოდა ხოლმე ჩემი ტრიუმფის
ჩამოყალიბების ნევროზიაო“, თქვა ერთმა ჩემმა მეგობარმა, მომავალი დღეები - ველოდები ყოველ წამს, ველოდი მომავალ
ფსიქოანალიტიკოსმა. მართალი იყო: 1914 წლის ზაფხულსა და წელს, რადგან მას შემდეგ წამი უნდა მოჰყოლოდა. უდარდელად,
1916 წლის შემოდგომას შორის ჩემი მანდატი ჩემ ხასიათად მიზანმისწრაფულად ვცხოვრობდი: ყოველთვის წინ ვუსწრებდი
გადაიქცა: ბოდვა დაეხსნა ჩემს თავს და ძვლებში ჩაიღვარა. საკუთარ თავს, სავსებით შთანთქმული ვიყავი და არაფერი არ
ახალი არაფერი დამმართნია: ყოველივე, ხელუხლებელი მაკავებდა. როგორ გამიადვილდა ცხოვრება! წინათ ჩემი დღეები
იყო, ოღონდ ერთი განსხვავებით: უაზროდ, უსიტყვოდ და მაინცა და მაინც არ გამოცვლილან, მათ ისევ შერჩათ ჭკნობისა და
უხილავად ყოველივეს ვახორციელებდი. წინათ ჩემი სიცოცხლე ჩამოცვენის ჩვეულება. მაგრამ მე, მე გამოვიცვალე მათ
სურათებად მეხატებოდა: ჩემმა სიკვდილმა ჩემივე სიკვდილი სრბოლაში: ახლა დრო კი აღარ მოედინებოდა ჩემი უძრავი
გამოიწვია, ხოლო ამ ქვეყნად გაჩენა სიკვდილის ხელში ბავშვობისაკენ, არამედ თვით მე ვიყავი ბრძანების თანახმად
მაგდებდა. რა წუთსაც შეწყდა ეს ხატება, მე თვით გავხდი გატყორცნილი ისარი - რომელიც ხვრეტდა დროს და პირდაპირ
ყოველივე ამის თანაზიარი და ამ ორ უკიდურესობათა შორის მიზნისკენ მიისწრაფოდა. 1948 წელს უტრეხტში, პროფესორი ვან
ლარივით ვიყავი გაჭიმული, ვიბადებოდი და ვკვდებოდი ლენეპი მაჩვენებდა პროექციულ ცდებს. ერთმა ტაბულამ
ყოველ გულისცემასთან ერთად. მყოფადი უკვდავება ჩემს განსაკუთრებით მიიზიდა ჩემი ყურადღება: მასზე გამოხატული
კონკრეტულ მომავლად იქცა: იგი დაემკვიდრა ჩემს ყოველ, იყო გაჭენებული ცხენი, მიმავალი ადამიანი, გაფრენილი არწივი
თუმცა უდარდელ მოძრაობას და რაგინდ ღრმად არ უნდა და წყალზე მოხტუნავე გლისერი; ცდისეულ პირს უნდა
გავეტაცნე რაიმეს, იგი მაინც უფრო ყოვლისმომცველად ეჩვენებინა სურათი, რომლისგანაც ყველაზე დიდი სისწრაფის

120
შთაბეჭდილება შეექნა. მე ვთქვი: „ნამდვილად გლისერია“. მერე საკუთარ სხეულს: სკულპტორს მკვდარი ბუნება შორეულად არ
ცნობისმოყვარედ დავაკვირდი სურათს, რომელმაც ასე ეჩვენება. მე აღტაცებული ვარ ყოვლისმიღების ნებისყოფის
გადაწყვეტით მათქმევინა: გლისერი თითქოს სცილდებოდა ამგვარი გამომჟღავნებით. თუკი მოულოდნელობა გიყვარს, აი
ტბის ზედაპირს, კიდევ წუთი და მოსწყდებოდა ამ ფათერაკიან ასეთ რიგად უნდა გიყვარდეს, ამგვარ იშვიათ გაელვებამდე,
ტალღებს, მაშინვე ცხადი გახდა ჩემი არჩევნის მიზეზი: ათი რომელიც ცხადყოფს მოყვარულთათვის, რომ დედამიწა
წლისა ვიყავი, როდესაც ვიგრძენი, რომ ჩემი ნავის ფორშტევანი მათთვის არ არის შექმნილი.
ჰკვეთს აწმყოს და მისგან მწყვეტს; მას აქეთ გავრბოდი და ახლაც ათი წლისა რომ ვიყავი, სხვა მისწრაფება თითქოს და არ
გავრბივარ. მე რომ მკითხოთ, სიჩქარის მაჩვენებელი დროის მქონია. მინდოდა, რომ ჩემი სიცოცხლის ყოველი რგოლი
გარკვეულ მონაკვეთში განვლილი დისტანცია კი არ არის უეცრად აღმოცენებულიყო და ახალი საღებავის სუნი ჰქონოდა.
იმდენად, რამდენადაც მოწყვეტის შესაძლებლოლბა. წინასწარვე თანახმა ვიყავი რომ დაბრკოლებანი და ფათერაკი
ოცზე მეტი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც იტალიის მომელის, მაგრამ სამართლინობისთვის ისიც უნდა ითქვას, რომ
მოედანზე საღამოხანს მიმავალი ჯაკომეტი[13] მანქანამ გაიტანა. უდრტვინველად ვეგებებოდი. ერთ საღამოს ელექტრონი ჩაქრა:
დაჭრილმა და ფეხნაღრძობმა, გულწასულმა, მან ცხადად ჯერ ავარიაა. მეორე ოთახიდან დამიძახეს; ხელები გავშალე და
რაღაც სიხარულის მსგავსი იგრძნო: „როგორც იქნა და რაღაცა გავემართე იქითკენ და თავით ისე მაგრად დავეტაკე კარების
დამემართა!“ მე მესმის მისი ამგვარი უკიდურესობა: იგი უარესს ჩარჩოს, რომ კბილი ჩავიმტვრიე. კმაყოფილი ვიყავი და
ელოდა. ამ სულელურმა და ულმობელმა შემთხვეამ მიუხედავად ტკივილისა, გავიცინე. ისევე, როგორც უფრო გვიან,
გადაატრიალა და, შეიძლება, დაამსხვრია კიდეც სიცოცხლე, იცინოდა ჯაკომეტი, მაგრამ სრულიად საწინააღმდეგო
რომელიც მას უსაზღვროდ უყვარდა და უკეთესი არასდროს მიზეზების გამო, ვინაიდან წინასწარვე მქონდა გადაწყვეტილი,
უსურვებია: „მაშ, გაიფიქრა მან, მე არ გავჩენილვარ იმისათვის, რომ ჩემს ამბავს ბედნიერი დასასრული აქვს. ყოველივე
რომ მექანდაკებინა, არც იმისათვის რომ მეცოცხლა; შემთხვევითი მხოლოდ მოტყუების საშუალება იყო, სიახლე
არაფრისათვის არ გავჩენილვარ“. მაგრამ აღტაცებაში მოიყვანა მხოლოდ გარეგნულად იყო ახალი, ხალხთა მოთხოვნილებანი
იმან, რომ მის წინაშე გაშიშვლდა განრიგების პირველმიზეზი, იმთავითვე დაკანონებული იყო და მეც ამიტომ მოვევლინე ამ
ყოველივეს რომ ემუქრება და რომ მან თვალი შეავლო სტიქიური ქვეყანას: ამ ჩემ ჩამტვრეულ კბილში მე დავინახე ფარული
უბედურების გამყინავ მზერას, რომელსაც იგი მიაპყრობს გაფრთხილება, რომელიც შემდეგში გახდება ჩემთვის გასაგები.
ქალაქების სინათლეებს, ადამიანებსა და ტალახში გართხმულ სხვაგვარად რომ ითქვას, ყველა გარემოებაში ვინარჩუნებდი

რწმენას იმისა, რომ ყოველივე წინასწარვეა განრიგებული. ჩემს მარცხს შორის, რომლისთვისაც თვითონვე ვიყავი
სიცოცხლეს ვიხილავდი აღსასრულის თვალსაზრისით და პასუხისმგებელი, ამიტომ ჩემი დანაშაული მხოლოდ
წარმომედგინა იგი დახშულ მეხსიერებად, რომელშიც ვერაფერი განსაცდელად მიმაჩნდა, ხოლო გასაჭირში მხოლოდ საკუთარ
ვერ შევა და ვერაფერი ვერ გამოვა. წარმოგიდგენიათ როგორ შეცდომას ვხედავდი. მართლაც, თუ კი ავადმყოფობას, წითელას
ვიყავი დაცული? შემთხვევები არ არსებობდა: განგებამ ინება, ან სურდოს ავიკიდებდი, ამას ჩემ დანაშაულად ვაცხადებდი:
რომ მხოლოდ მათ მსგავსებასთან მქონოდა საქმე. გაზეთების სათანადო სიფრთხილე ვერ გამოვიჩინე, პალტოს ჩაცმა ან კაშნეს
აზრით ქუჩები სავსე იყო ფათერაკებით, რომელიც ცელავდა შემოხვევა დამვიწყებია. ყოველთვის ვირჩევდი ხოლმე
პატარა ადამინეაბს: მე კი, ვისი ხვედრიც წინასწარ გამემტყუნებინა საკუთარი თავი და არა მთელი სამყარო და არა
განსაზღვრულია, არაფერი არ მომელის. შეიძლება ხელი იმიტომ რომ კაიკაცობას ვიჩენდი, არამედ მინდოდა მხოლოდ
დავკარგო, ან ფეხი, ან ორთავ თვალი, მაგრამ საქმე ისაა, როგორ საკუთარ თავზე ვყოფილიყავი დამოკიდებული. ამგვარი
შემემთხვევა ეს ამბავი: ეს უბედურება მხოლოდ გამოცდა იქნება ქედმაღლობა არც თავმდაბლობას გამორიცხავდა: ჩემს სისუსტეს
და წიგნების მასალად გამომადგება. შევეჩვიე და ვუძლებდი მით უფრო ხალისით ვაღიარებდი, რომ ამ გზას განუხრელად და
ყოველგვარ დარდს და ავადმყოფობას: მათში ვხედავდი ჩემი სწრაფად მივყავდი სიკეთისაკენ. საკითხის ამგვარი გადაწყვეტა
ტრიუმფალური სიკვდილის დასაწყისს, მის მიერ გამოკვეთილ ხელსაყრელი იყო ჩემთვის, რადგან ჩემი სიცოცხლის ნაკადს
პირველ საფეხურებს, რომლებსაც მისკენ მივყავდი. მისი ეს ცოტა განუხრელად მივყავდი და მიუხედავად ჩემი სურვილისა
მოუხეშავი მზრუნველობა, არც თუ უსიამოვნი იყო და მე გულში განუწყვეტლივ წინსვლას მაიძულებდა.
მწადდა, რომ მისი ღირსი გავმხდარიყავი. უარესი უკეთესის ყველა ბავშვმა იცის, რომ წარმატებას აღწევს. თანაც ამის
პირობად მიმაჩნდა: შეცდომებიც კი რაღაც სამსახურს მიწევდნენ დავიწყებასაც არ ანებებენ: „წარმატება უნდა მოიპოვო,
და ასე გამოდიოდა, რომ შეცდომა არც მომსვლია. ათი წლისა, ჩემ წარმატებით სწავლობს, სერიოზული და თანამიმდევრული
თავში დარწმუნებული ვიყავი: მორიდებული და აუტანელი; წარმატება აქვს...“ უფროსები საფრანგეთის ისტორიას
ჩემი ყოველი მარცხი, ჩემი სიკვდილის შემდგომი გამარჯვების მოგვითხრობენ: პირველ რესპუბლიკას, რომელიც მერყევი რამ
პირობად მიმაჩნდა. დაე, დავბრმავდე, დავკარგო ფეხები, გზას იყო, მოჰყვა მეორე და შემდეგ მესამე, კარგი რესპუბლიკა: სამი
გადავცდე, მაგრამ რაც უფრო მეტ ბრძოლაში დავმარცხდები, ბედნიერი რიცხვია. იმხანად, ბურჟუაზიული ოპტიმიზმი
მით უფრო ნაღდად მოვიგებ ომს. არავითარ განსხვავებას არ თავმოყრილი იყო რადიკალების პროგრამაში: საყოველთაო
ვხედავდი იმ, რჩეულთათვის განკუთვნილ განსაცდელსა, და იმ გამდიდრება, სიღარიბის მოსპობა ცოდნისა და წვრილი

122
მესაკუთრეობის განვითარების გზით. ჩვენ, პატარა ბატონებს, ბედის პირველი ნიშნები ვიხილე. გაუმჯობესება მართლაც
ამას ჩვენთვის გასაგებად გვინერგავდნენ და კმაყოფილებით მეტყობოდა, უმნიშვნელო და სრულიად ჩვეულებრივი, მაგრამ
ვხედავდით, რომ ჩვენი პირადი წარმატებანი ერის წარმატებებს იგი ჩემი ძალ-ღონის აღმავლობის ილუზიას მიქმნიდა,
ამრავლებენ. მიუხედავად ამისა, ჩვენს შორის ვინმეს იშვიათად საზოგადოებრივი ბავშვი ვიყავი და საზოგადოებაში ჩემი
თუ სურდა თავის მამაზე უფრო ამაღლება: უმეტესობის წადილი კლასის და ჩემი თაობის მითს ვეხმარებოდი: მოხვეჭილისაგან
მხოლოდ სრულწლოვანება იყო. მაშინ ზრდა და განვითარება სარგებელს იღებ, გამოცდილებას აგროვებ, აწმყოს მთელი მისი
შეწყდება, ხოლო მთელი სამყარო თავისთავად უკეთესი და წარსული ამდიდრებს. მარტოობაში ეს ამბავი სრულიად არ
უფრო კეთლმოწყობილი შეიქნება. ზოგი მოუთმენლად მაკმაყოფილებდა. არ შემეძლო დავთანხმებულიყავი, რომ
მოელოდა ამ წუთს, ზოგი შიშით და ზოგიც სინანულით. მე კი, ყოფიერება გარედან გვეძლევა, ინერციით გვინარჩუნდება და
ზიარებამდე, ზრდისადმი სრულიად გულგრილი ვიყავი. ჩვენი სულის ყოველი მოძრაობა წინა მოძრაობის შედეგია.
ფეხებზე მეკიდა სრულწლოვანებაც და მისი სამოსიც. პაპას მყობადმა მოძრაობამ მშვა, დავხტოდი, ვანათებდი და ყოველ
ტანმორჩილი ვეჩვენებოდი და სწყინდა: „სარტრების სიმაღლე წამს სავსებით ვიმეორებდი ჩემი დაბადების ცერემონიას: ჩემს
დაჰყვება“ - მის გასაჯავრებლად ამბობდა ბებია. პაპა მიყურებდა, გულისთქმაში შინაგანი წვის ნაპერწკლების დანახვა მინდოდა.
წინ დამიყენებდა, ამზომ-დამზომავდა და არც მაინცდამაინც რა უნდა მოეცა ჩემთვის წარსულს? მას არ შეუქმნივარ, პირიქით,
დაჯერებულად იტყოდა ხოლმე: „წამოზრდილა“ . მე არ მე თვითონ ავღორძინდი საკუთარი ფერფლიდან და
ვიზიარებდი არც მის წყენასა და არც იმედებს: სარეველა არარაობიდან ვქმნიდი ჩემს მეხსიერებას, და მუდამ ვაახლებდი
ბალახიც იზრდება; შეიძლება ტანი აიყარო, მაგრამ მაინც მას. აღორძინებისას უკეთესი ვიყავი და უკეთესად ვიყენებდი
არაფერი ხეირი დაგეყაროს. ერთადერთი პრობლემა იდგა ჩვენს ჩემი სულის დაფარულ მარაგს, იმ უბრალო მოსაზრებით, რომ
წინაშე, ვყოფილიყავი კარგი in aeternum. ყოველივე შეიცვალა, ყოველ წუთთან ერთად მოახლოვებული სიკვდილი სულ უფრო
როდესაც ჩემს ცხოვრებას სისწრაფე მიეცა. კარგად მოქცევა უკვე და უფრო ძლიერ მფენდა თავის უფერო ნათელს. ხშირად
საკმრისი აღარ იყო. ახლა სულ უფრო უკეთესად უნდა მეუბნებოდნენ: წარსული ბიძგს გვაძლევსო; მაგრამ
მოვქცეულიყავი. ერთი კანონი მასულდგმულებდა: სულ ზევით დარწმუნებული ვიყავი, რომ მომავალი მეწეოდა თავისკენ.
და ზევით უნდა მეცოცა. ჩემი გადაჭარბებული პრეტენზიების მეზიზღებოდა, როცა ჩემში ვგრძნობდი გამოზომილ ძალთა
დასაკმაყოფილებლად და შესანიღბავად საყოველთაო მუშაობას და ჩემ მიდრეკილებათა აუჩქარებელ განვითარებას.
გამოცდილება გამოვიყენე: ჩემს ბავშვურ, მერყევ წარმატებაში უწყვეტი ბურჟუაზიული პროგრესი გულში ჩავმარხე და

123
გადავაქციე იგი შინაგანი წვის ძრავად; წარსულს აწმყოს წინაშე კიდევ უფრო ნაკლებად მიყვარს, ულმობელი წინსვლა
ქედი მოვახრევინე, ხოლო მომავლის წინაშე დავაკნინე. მე გამუდმებით ფასს მიკარგავს ჩემივე თვალში: გუშინ ცუდად
უარვყავი უდრტვინველი ევოლუციონიზმი, გარდავქმენ იგი და მოვიქეცი. ვინაიდან ეს გუშინ იყო, ხოლო დღეს წინასწარვე
რევოლუციური კატასტროფების წყვეტილი გზა ავირჩიე. ვგრძნობ რა სასტიკი იქნება ჩემი ხვალინდელი განაჩენი.
რამდენიმე წლის წინათ ვიღაცამ აღნიშნა, რომ ჩემი პიესებისა და მათავარი ისაა, რომ არავითარი ღლაბუცი არ იყოს, ჩემს
რომანების მოქმედი პირები უეცრად და მოულოდნელად წარსულს ახლოს არ ვიკარებ. სიყრმე, მოწიფულობა, გასული
ღებულობენ გადაწყვეტილებებას, მაგალითად, „ბუზებში“ წელიც კი, ყოველივე ეს მუდამ წარსული ამბავია, ახალი კი აი, ამ
ორესტის გარდაქმნა მყისვე ხდება. ცხადია, მე მათ ჩემი თავის წუთს აცხადებს თავის არსებობას, მაგრამ ვერასოდეს ფეხს ვერ
მსგავსად ვქმნი, რა თქმა უნდა, არა ისეთად, როგორიც ვარ, მოიკიდებს და მხოლოდ მაშინ დადგება, როდესაც ვირი ხეზე
არამედ ისეთად, როგორიც მინდოდა ვყოფილიყავი. გავა. ჩემი ცხოვრების პირველი წლები განსაკუთრებით
გავხდი მოღალატე და მოღალატედ დავრჩი. მთელს ჩემს გულდასმით წავშალე: როდესაც ამ წიგნის წერას შევუდექი,
არსებას ამაოდ ვახმარ ყოველ ჩემს წამოწყებას, დაუზოგავად ბევრი დროის დახარჯვა მომიხდა წაშლილის აღსადგენად.
თავს ვწირავ შრომას, რისხვას, მეგობრობას, მაგრამ, ერთი წუთის ოცდაათი წლის რომ ვიყავი, მეგობრებს უკვირდათ: „გეგონება,
შემდეგ გადავუდგები; ეს ვიცი, ეს მსურს და ღალატის მშობლები არც გყოლიათ და ბავშვობაც არ გამოგივლიათ“. მე
წინათგრძნობის ლხენით ავსებული, თავს გავცემ ხოლმე შიგ შუა იმდენად ბრიყვი ვიყავი, რომ კიდევაც თავი მომწონდა. მაინც
გატაცების დროს. საერთოდ კი, სხვაზე ნაკლებად არ ვარ სიტყვის მიყვარს და პატივს ვცემ ზოგიერთი ადამიანის და
პატრონი; სიყვარულსა და ყოფაქცევაში მუდმივი ვარ, მაგრამ განსაკუთრებით ქალების მყარ და თავმდაბალ ერთგულებას
ემოციებს ვღალატობ: ერთხანს რომელიმე ძეგლი, სურათი ან გემოვნების, სურვილების, ძველი ჩანაფიქრებისა და გარდასულ
პეიზაჟი უმშვენიერესად მეჩვენებოდა, მხოლოდ იმიტომ ლხენისადმი და თაყვანს ვცემ მათ მისწრაფებას დარჩნენ
ყველაზე ბოლოს რომ მქონდა ნანახი: მეგობრებს აბრაზებდა ჩემი უცვლელნი გარემოს ცვალებადობაში, შეინარჩუნონ წარსულის
ცინიზმი ან უბრალოდ ფუქსავატობა იმ შემთხვევაში, როდესაც მოგონებანი და სამარეში თან წაიღონ თავისი პირველი თოჯინა,
მინდოდა დამერწმუნებინა საკუთარი თავი, რომ აღარაფრად სიყრმის კბილი, პირველი სიყვარული. ვიცნობდი კაცებს,
მიმაჩნდა რაიმე მოგონება, რომელიც მათთვის რომლებიც სიბერის ჟამს ცხოვრობდნენ ხნიერ ქალთან, მხოლოდ
კვლავინდებურად ძვირფასი იყო. ჩემი თავი მაინც და მაინც იმიტომ, რომ სურდათ იგი ახალგაზრდობაში, სხვები
დიდად არ მიყვარდა და ამიტომ წინ გავურბოდი. შედეგები: გარდაცვლილთა ჯვარს ინახავდნენ გულში და ცემით რომ

124
მოგეკლათ, არ გამოტყდებოდნენ ოცი წლის წინათ ჩადენილ და მიცნობდა; და მე კი ვუტოვებ მას ჩემს უძრავ მიწიერ ნეშტს, რათა
თანაც მისატევებელ ცოდვაში; მე გულღვარძლიანი არ ვარ და განვიცადო სიამოვნება და თავი ვიგრძნო ახლად დაბადებულ
ყველაფერს დაუზარებლად ვაღიარებ, დაჯილდოებული ვარ ბავშვად. ბოლოს, მეც ვუბრაზდები ამ ფეთიანს, მკვდრები რომ
თვითკრიტიკის გრძნობით, ოღონდ იმ პირობით თუ მას ძალათი ამოჰყავს საფლავიდან. პირიქით, რაიმე შემთხვევას რომ
თავს არ მახვევენ. რაში მესაქმება, რომ ვიღაცამ 1936 წელს, 1945 გამახსენებენ, როდესაც, მათი თქმით, ცუდად არ
წელს, უსიამოვნება მიაყენა ადამიანს, რომელიც ჩემ სახელს გამოვიყურებოდი, მე ხელის ერთი აქნევით ვიშორებ ამ
ატარებს? მის მიერ განცდილ შეურაცხყოფას ზარალს მოგონებას; თავმდაბლად მივაჩნივარ, მაგრამ, პირიქით: მე
მივაკუთვნებ: იმ სულელმა ისიც კი ვერ შეძლო, რომ პატივი ეცათ მგონია, რომ ახლა უკეთესად მოვიქცეოდი, ხოლო ხვალ, კიდევ
მისთვის. ძველი მეგობარი მხვდება; მეუბნება რომ უკეთესად. მომწიფებულ მწერლებს, ჩვეულებრივ, არ მოსწონთ,
გამწარებულია: ჩვიდმეტი წელია რაც ნაწყენი ყოფილა ჩემზე, როდესაც გადაჭარბებული გულმოდგინებით უქებენ მათ
რადგან ერთხელ, კაცმა არ იცის როგორ მოხდა, ყურადღება არ პირველ ნაწარმოებს: მაგრამ დარწმუნებული ვარ, რომ ასეთი
გამომიჩენია მისდამი. ბუნდოვნად მაგონდება, რომ თავს შექება ყველაზე ნაკლებად მე მსიამოვნებს. ჩემი საუკეთესო
ვიცავდი, შეტევაზე გადავდიოდი, ვუსაყვედურებდი მეტისმეტ წიგნი ისაა, რომელსაც ახლა ვწერ, შემდეგ ის, რომელიც ახლა
ფხუკიანობას, დევნის მანიას, მოკლედ, იმ ამბის საკუთარი გამოვაქვეყნე, მაგრამ მის მიმართ ზიზღი უჩუმრად უკვე
ვერსია მქონდა: მით უფრო მეტი ხალისით ვღებულობ ახლა მის მწიფდება ჩემშივე და მალე იფეთქებს. დღეს კრიტიკოსებმა ეს
ვარიანტს; სავსებით ვეთანხმები მას და ყველაფერში ჩემ თავს წიგნი ცუდად რომ ჩათვალონ, შეიძლება გული მატკინონ, მაგრამ
ვადანაშაულებ; თავი მეჭირა, როგორც პატივმოყვარე და ეგოისტ ექვს თვეში მეც დაახლოებით მათი აზრისა ვიქნები, მხოლოდ
ადამიანს; უგულო ვარ; მხიარული ხოცვა-ჟლეტაა გამართული: ერთი პირობით: რაგინდ უბადრუკად და უმნიშვნელოდაც არ
ვტკბები იმით, რომ ჩემთვის ყველაფერი ცხადია: შეცდომების ჩასთვლიან ისინი ამ თხზულებას, მინდა რომ ჩემ მიერ ადრე
ასე ადვილად ცნობა მხოლოდ იმას ადასტურებს, რომ შექმნილზე უფრო მაღლა დააყენონ; შემოქმედება, ოღონდ
აღარასოდეს გავიმეორებ. დამიჯერეთ? ჩემი დაცულ იქნეს ქრონოლოგიური იერარქია, რადგან მხოლოდ იგი
კეთილსინდისიერება, გულახდილი აღიარება ბრალისა, მრჩება საწინდრად იმისა, რომ ხვალ უკეთესს დავწერ, ზეგ კიდევ
მხოლოდ აღიზიანებს მომჩივანს. იგი ამბობს, რომ მიხვდა, რა უკეთესს და ბოლოს შედევრსაც შევქმნი.
კაციც ვარ, რომ მე მას აბუჩად ვიგდებ, ვაწყენინე სწორედ მე, რასაკვირველია, თავს არ ვიტყუებ: მშვენივრად ვიცი,
ცოცხალმა, ახლანდელმა, წარსულმა, ისეთივემ, ყოველთვის რომ რომ ჩვენ ვმეორდებით და თუმცა ეს ცოდნა, რომელიც

125
გაცილებით უფრო გვიან შევიძინე, ძირს უთხრის ჩემს ძველ განუწყვეტლივ ვიცვლიდი პერანგს და ზედიზედ ვიშორებდი ამ
წარმოდგენას, მაგრამ სრულიად მოსპობა მისი არ შეუძლია. გამონაცვალ პერანგებს. საუფლოს ქუჩის ზევით რომ ავდიოდი,
არსებობს რამდენიმე მკაცრი მოწმე ჩემი ცხოვრებისა, ისინი ყოველ ნაბიჯთან ერთად, უკან დარჩენილი ვიტრინების
არაფერს მაპატიებენ. ისინი ხშირად გამომიჭერენ ხოლმე იმაში, ელვარებაში ვხედავდი საკუთარი სიცოცხლის სრბოლას, მის
რომ მე უკვე ერთხელ გაკვალულ გზას მივყვები; მეუბნებიან ამას, კანონს და ყოველივეს მიმართ ორგულების მშვენიერ უფლებას.
მჯერა მათი, მაგრამ უეცრად, უკანასკნელ წამს, ისევ ჩემ თავს ჩემი თავი მთლიანად ყველგან თან მახლდა. ბებიას სურს
ვუმადლი. გუშინ ბრმა ვიყავი; ჩემი დღევანდელი წინსვლა ისაა, განაახლოს სასადილოს სერვიზი; ვახლავარ მას შუშეულისა და
რომ გავიგე - წინ გამოვდივარ ბრალდების მოწმედ. მაგალითად, ფაიფურის მაღაზიაში; ბებია უჩვენებს წვენის ჭურჭელს,
შევამჩნევ ხოლმე, რომ ორი წლის წინათ დაწერილი გვერდი რომლის სახურავზე წითელი ვაშლია დასკუპებული,
შეიძლება ახლა გამომადგეს. ვეძებ და ვერ ვპოულობ. ასე სჯობია ყვავილებიან თეფშებს. ეს მთლად ის არ არის რაც მას სჭირდება.
კიდევაც, რადგან სიზარმაცით კინაღამ რაღაც ძველმანი არ რასაკვირველია, მის თეფშებზედაცაა გამოხატული ყვავილები,
ჩავაკვეხე ახალ თხზულებაში: მე ხომ დღეს გაცილებით მაგრამ ყავისფერი მწერებიც ხატია, რომლებიც მცენარეების
უკეთესად ვწერ და ამასაც ხელახლა დავწერ. როდესაც სამუშაოს ღეროებზე დაცოცავენ. მედუქნე ქალიც ლაპარაკის გუნებაზე
ვამთავრებ, შემთხვევით ხელთ მხვდება დაკარგული ფურცელი. მოდის: მას მშვენივრად ესმის რა უნდა მუშტარს, სწორედ
განცვიფრებული ვარ: რამდენიმე მძიმეა სხვანაირად დასმული, ასეთები ჰქონდა, მაგრამ აგერ უკვე სამი წელიწადია ასეთს აღარ
თორემ დანარჩენში, იგივე აზრი სრულიად იმავე სიტყვებით ამზადებენ. ეს მოდელი უფრო ახალია, ფასიც უფრო
გამომითქვამს. ვყოყმანობ, მერე კალათში ვაგდებ ამ ხელსაყრელია, თანაც მწერები ხატია თუ არ ხატია, რა
მოძველებულ დოკუმენტს და ახალ ვერსიას ვინარჩუნებ. ძველს მნიშვნელობა აქვს - ყვავილები ხომ მაინც ყვავილებია, ხომ ასეა,
სჯობია, თუმცა არ ვიცი რითი. ერთი სიტყვით, სიტყვამ მოიტანა და ვის რაში სჭირდება რაღაც პატარა მწერები.
შეძლებისდაგვარად საქმეს ვაგვარებ; ფხიზლად ვარ, მაგრამ ბებიაჩემი არ ეთანხმება და თვისას არ იშლის: ხომ არ შეიძლება
თავს ვიტყუებ, რომ ახლაც, როდესაც სიბერემ უკვე ხელი თვალი საწყობსაც გადაავლოს? საწყობს? როგორ არ შეიძლება,
დამრია, ვიგრძნო მთამსვლელის ჭაბუკური თავდავიწყება. მაგრამ ამას დრო უნდა, თანაც მედუქნე ქალი მარტოა და არავინ
ათი წლისამ ჯერ არაფერი ვიცოდი ამ მანიებისა და ჰყავს დამხმარე, რადგან ნოქარი წაუვიდა. მე კუთხეში მიჩენენ
თავისთავისვე გამეორებისა, და არც ეჭვი მაწუხებდა: აქეთ-იქით ადგილს. მეუბნებიან, რომ არაფერს ვახლო ხელი და მივიწყებენ.
დავრბოდი, ვლაქლაქებდი. მხიბლავდა ქუჩის სანახაობა, დაშინებული ვარ იმით, რომ ირგვლივ ყოველივე მყიფეა და

126
ბრწყინავენ მტვრიანი ნივთები; მაშინებს მკვდარი პასკალის ტრაექტორიის დასაწყისში მყოფი ელემენტარული ნაწილაკი
ნიღაბი და პრეზიდენტ ფალიერის თსვის მოყვანილობის ღამის ვიყავი და გზის დასასრულის ზღუდისაგან არეკლილი
ქოთანი. მაგრამ მე მხოლოდ გარეგნულად ვარ ტალღების წყება. შემჭიდროებული და შეკუმშული ვიყავი, ცალი
მეორეხარისხოვანი პერსონაჟი. სწორედ იმგვარად, როგორც ხელით საფლავს, ხოლო მეორეთი აკვანს ვეხებოდი, ვგრძნობდი
ზოგიერთი მწერალი იქცევა; ავანსცენაზე გამოჰყავს სიუჟეტის რომ ვარ წამიერი და ბრწყინვალე, წყვდიადში გაბრწყინებული
განვითარებისათვის „საჭირო“ მოქმედი პირები, ხოლო თავის ელვა ვარ.
გმირს გაკვრით, ცალყბად გვიხატავს. მაგრამ მკითხველი არ მაინც სევდა არ მეშვებოდა; ხან უჩუმრად მდევნიდა და
ტყუვდება; იგი ფურცლავს უკანასკნელ თავებს, რათა ნახოს ხან გულს მიღონებდა, ვეღარ ვუძლებდი და საბედისწერი
რომანი კარგად თუ მთავრდება. ისიც იცის, რომ იმ ფერმკრთალ ცდუნებას ავყვებოდი: ორფეოსმა თავისი მოუთმენლობით
ჭაბუკისათვის, ბუხართან რომ დგას, წიგნის კიდევ დაკარგა ევრიდიკე, მე ხშირად საკუთარ თავს ვკარგავდი ხოლმე
სამასორმოცდაათი გვერდია შემონახული. სიყვარულისა და მოუთმენლობისაგან. ხდებოდა ხოლმე, რომ უსაქმურობისგან
თავგადასავლის სამას ორმოცდაათი გვერდი. მე ხუთასი გვერდი გულშეღონებული ჩემს სიგიჟეს ვუბრუნდებოდი, მაშინ
მაინც მიძევს წინ. მე გრძელი და თანაც ბოლოკეთილი ამბის როდესაც საჭირო იყო მათი დავიწყება, გადაკარგვა და მთელი
გმირი ვიყავი. თავი დავანებე და ჩემ თავს აღარ ვუამბობდი ამ ჩემი ყურადღების მიპყრობა გარეშე საგნებისადმი; ამ წუთებში მე
ამბავს: რაში მჭირდებოდა? ვგრძნობდი, რომ რომანისათვის მსურდა მაშინვე განმეხორციელებინა ჩემი თავი, ერთი თვალის
გამოვადგები და სხვა არაფერი. დრო კი უკან ეწეოდა შემოვლებით მომეცვა მთელი სიცოცხლე, რომელიც მიტაცებდა,
საგონებელში ჩავარდნილ ხნიერ მანდილოსნებს, ფაიანსის როდესაც მასზე არ ვფიქრობდი. კატასტროფაა! იღუპებოდა
ყვავილებს, მთელ დუქანს, შავი კაბები იცრიცებოდა, ხმები ყველაფერი: წინსვლა, ოპტიმიზმი, მხიარული ღალატი და
კარგავდნენ ელფერს და მე მეცოდებოდა ბებიაჩემი. ხომ ცხადია, საიდუმლო მიზანმისწრაფება, ყოველივე ის რაც მე თვითონ
რომ მას ამ წიგნის მეორე ნაწილში ვეღარ ნახავენ. მე კი დავუმატე ქალბატონ პიკარის წინასწარმეტყველებას.
დასაწყისი, შუაგული და დასასრული ვიყავი, ერთად წინასწარმეტყველება რჩებოდა. მაგრამ რაში უნდა
თავმოყრილი სულ პატარა ბიჭში, რომელიც უკვე მოხუცი იყო, გამომდგომოდა? გრძნეული, მაგრამ სრულიად უქმი იყო მისი
უკვე მკვდარი იყო აი აქ, სიბნელეში, ერთმანეთზე შეწყობილი სურვილი შეენარჩუნებინა ჩემთვის ყოველი წამი ჩემი
თეფშების მასზე უფრო მაღალ დასტებს შორის, და გარეთ, ცხოვრებისა, იგი ყველა ამ წამებს ათანაბრებდა: მასაზრდოებელ
სადღაც შორს, დიდების სამგლოვიარო მზის შუქში. მე წვენს მოკლებული. მომავალ ჩონჩხად იქცეოდა, მე ისევ

127
ვხედავდი ჩემი არსებობის უმაქნისობას და ვგრძნობდი, რომ იგი პრიმიტიული შეგრძნება ერთმანეთის გვერდიგვერდ არსებობენ,
ყოველთვის ასეთი იყო. არც შეეჯახებიან და არც შეერწყმიან ერთმანეთს. სხვა არაფერი
უთარიღო მოგონება: ლუქსემბურგის ბაღის მერხზე არ მინდა, გარდა იმისა, რომ გავექცე ჩემ თავს, კვლავ ვპოვო ის
ვზივარ: ან-მარიმ მთხოვა მის გვერდზე დავმჯდარიყავი ცოტა გამაყრუებელი სისწრაფე, რომელიც მიმაქანებს, მაგრამ ამაოდ,
ხანს, რადგან გაოფლიანებული ვარ ბევრი სირბილისაგან. ყოველ ჯადოქრობა გაჰქრა. ფეხები დამიბუჟდა, ადგილს ვეღარ
შემთხვევაში, ასეთია მიზეზთა და შედეგთა რეალური კავშირი. ვპოულობ. სწორედ მისწრებაა, რომ ამ დროს ზეცა მავალებს
მაგრამ იმდენად მოწყენილი ვარ, რომ ჩემი ამპარტავნობა ახალ მისიას: სრულიად აუცილებელი ხდება, რომ ისევ გავიქცე.
ყოველივეს შემაბრუნებინებს. დავრბოდი, რადგან საჭირო იყო წამოვხტები და მივიხედავ: არავითარი მოძრაობა არ ჩანს,
რომ გავოფლიანებულიყავი და ამით დედაჩემს ჩემი დაძახების არაფერი გამოცვლილა. ამ იმედის გაცრუებას სიტყვებში ვახშობ:
მიზეზი მივეცი. ყოველივეს ამ მერხისკენ მივყავდი, ყოველივეს დაახლოებით 1945 წელს, ორიაკის სასტუმროს ოთახში
ამ მერხისკენ უნდა მივეყვანე. როგორია მისი როლი? არც ვიცი ვამტკიცებ რომ ასეა: ირკვევა იმ ჩემი გაქცევის ფასდაუდებელი
და ჯერ არც ვფიქრობ მის შესახებ: ყველა იმ შთაბეჭდილებიდან, შედეგები. დავიჩემე, რომ კმაყოფილი ვარ და აღტყინებაში
რომელიც მე შემეხო, არც ერთი არ დაიკარგება: არსებობს მოვდივარ და რათა ხელები შევუბოჭო, ნდობას ვუცხადებ
მიზანი: მე არ შევიცნობ, ჩემი შთამომავლები შეიცნობენ. წმინდა სულს: გააფთრებით ვუმტკიცებ რომ ღირსი ვიქნები იმ
ვაბარტყუნებ მოკლე ფეხებს, რომლებიც მიწამდე არა სწვდებიან, შესაძლებლობისა, რომელიც მან მომანიჭა. ყოველივე ეს
ვხედავ მიმავალ კაცს, რომელსაც რაღაც მიაქვს, ვხედავ კუზიან ზედაპირულია, მხოლოდ ნერვებზე თამაშია და ვიცი რომ ასეა.
ქალს: ყველაფერი გამომადგება. აღტყინებით ვიმეორებ: „მეტად დედა უკვე ჩემსკენ მოეშურება. აი შალის სვიტრი, კაშნე, პალტო.
საჭიროა რომ ადგილიდან არ დავიძრა“. მოწყენილობა ვანებებ რომ შემფუთოს და პაკეტს დავემსგავსო. სუფლოს ქუჩა
მიორკეცდება: თავს ვეღარ ვიკავებ, რომ რისკი არ გავწიო და და მეკარის, ბატონ ტრიგონის ულვაშები, ჰიდრავლიკური
ცალი თვალით არ ჩავიხედო გულში: სენსაციურ აღმოჩენებს არ ლიფტის ხველება კიდევ წინა მაქვს. და ბოლოს საცოდავი პატარა
მოვითხოვ, მაგრამ მინდა ამ წუთის აზრს მივუხვდე, ვიგრძნო პრეტენდენტი თავს ამოჰყოფს სამუშაო ოთახში, დაეხეტება
მისი გარდუვალობა, ოდნავ მაინც დავტკბე წინასწარგანჭვრეტის სკამებს შორის, ფურცლავს და თავს ანებებს წიგნებს.
თანდაყოლილი ნიჭით, რომელსაც მიუსეს და ჰიუგოს მივაწერ. ვუახლოვდები ფანჯარას და ფარდის ქვეშ ბუზს ვხედავ, ვაქცევ
ცხადია, რომ ბურუსის გარდა ვერაფერს ვხედავ. ჩემი მას მუსლინის მახეში, აღვმართავ მის დამღუპველ საჩვენეებლ
აუცილებლობის აბსტრაქტული პოსტულატი და ჩემი არსებობის თითს. ეს მომენტი პროგრამის გარეშეა, ამორიცხულია

128
დროიდან, გამოყოფილია, სწორუპოვარი და უძრავია, მას დახტიან. უცებ ვეფხვი - ლუიზონი აღრინდება. კორკორანი
არაფერი არ მოჰყვება, არც ამ საღამოს და არც შემდეგ: ორიაკი ინაბება: მტერი უახლოვდება. სწორედ ამ წარმტაც მომენტს
ვერასოდეს ვერ გაიგებს ამ დარღვეული მარადისობის ამბავს. აირჩევს ჩემი დიდება, რომ კვლავ დაუბრუნდეს თავის
კაცობრიობა თვლემს და სწორედ ამასობაში ჩნდება გამოჩენილი სამყოფელს, კაცობრიობა - რომ უეცრად გამოირკვეს და
მწერალი - წმინდანი, ბუზსაც-კი რომ არ აწყენინებს. ეული და ამ საშველად მომიხმოს, სული წმინდა, რომ ჩამჩურჩულოს
უძრავ წუთში რაიმე მომავალს მოკლებული ბავშვი, შემაძრწუნებელი სიტყვები: „შენ ჩემს ძებნაში არ იქნებოდი, რომ
მკვლელობაში მძაფრ განცდებს ეძებს: რადგან ადამიანურ უკვე არ გეპოვნე“. ტყუილად დაკარგული პირფერობაა: მას ხომ
იღბალზე უარი მეთქვა, მე თვითონ გავხდები ამ ერთი ბუზის აქ ვერავინ გაიგებს, ღირსეული კორკორანის გარდა. მაგრამ
ბედი-მსახვრელი. არ ვჩქარობ. ვაცლი; დაე მიხვდეს, რომ მასზე თითქოს მხოლოდ ამ განცხადების მოლოდინში იყო, შემოდის
აღმართულია ბუმბერაზის თითი: იგი თანდათან უახლოვდება, სახელოვანი მწერალი; მისი ძმის შვილიშვილს ქერა თავი
ჭყლეტს, გავპამპულდი, ღმერთმანი არ უნდა მომეკლა. დაუხრია და დასცქერის ჩემი ცხოვრების ისტორიას, თვალზე
ერთადერთი არსება იყო ამ ქვეყნად, ჩემი რომ ეშინოდა, ახლა კი ცრემლი მოსდგომია, მომავალი აღმოხდების, უსასრულო
უკვე აღარავინ მიწევს ანგარიშს. მწერის მკვლელი ვარ. ახლა მე სიყვარული გარს მერტყმის, ჩემს გულში სინათლე კიაფობს:
თვითონ ვიჭერ ჩემი მსხვერპლის ადგილს და თვითონვე მწერად ადგილიდან არ ვიძვრი, ერთხელაც კი არ შევხედავ ზეიმს.
ვიქცევი. ბუზი ვარ და ყოველთვის ბუზი ვიყავი. ახლა კი ძალიან დინჯად განვაგრძობ კითხვას, ბოლოს სინათლე ქრება:
ძირამდე დავალ. ისღა მრჩება, რომ „კაპიტან კორკორანის აღარაფერს ვგრძნობ რიტმისა და დაუძლეველი წინასწრაფვის
თავგადასავალი“ ავიღო, მაგიდაზე რომ დევს, სადაც მომხვდება გარდა; ადგილიდან ვიძვრი, დავიძარი, წინ მივდივარ, ძრავი
დავენარცხო ხალიჩაზე, გადავშალო ასჯერ წაკითხული წიგნი; ხმაურობს. ვგრძნობ ჩემი სულის სისწრაფეს.
ვგრძნობ რომ იმდენად ვარ გამოშიგნული, იმდენად სევდიანი, მე ამგვარად დავიწყე: გავრბოდი, გარეშე ძალებმა
რომ ნერვები ვეღარ მიძლებენ, პირველივე სტრიქონის განსაზღვრეს ჩემი სრბოლის ხასიათი და შემქმნეს მე. კულტურის
წაკითხვის შემდეგ ყველაფერი მავიწყდება. ამ ცარიელ მოძველებულ კონცეფციაში გამოსჭვიოდა რელიგია, რომელიც
ბიბლიოთეკაში კაპიტანი კორკორანი ნადირს მისდევს; ხელში მაგალითად მქონდა დასახული: იგი ბავშვური იყო, ხოლო
თავისი კარაბინი აქვს. მისი დედალი ვეფხვი კვალდაკვლად ბავშვისათვის ამაზე ახლობელი რა უნდა ყოფილიყო.
მოსდევს, ირგვლივ ჯუნგლების გაუვალი ბუჩქნარი მასწავლიდნენ საღმთო რჯულს, სახარებას, კატეხიზისს, მაგრამ
შემოსდგომია; შორს ხეები დავრგე, მათ ტოტებზე მაიმუნები რწმენის საშუალება არ მომცეს: ამას მოჰყვა უწესრიგობა,

129
რომელიც ჩემ პირად წესრიგად გადაიქცა. დანაოჭების პროცესში კაცობრიობა მოისპო, მაშინ იგი ნამდვილად მოკლავს თავის
დედამიწის ქერქის ნაწილის გადაადგილება მოხდა: მიცვალებულებს.
კათოლიციზმიდან ნასესხები წმინდანობა კაზმულსიტყვაობას მითი ფრიად მარტივი იყო და ადვილად შევითვისე.
დაედო საფუძვლად: მორწმუნე ვერ გავხდი და იშვა მწერალი - პროტესტანტი და კათოლიკე ვიყავი და ვინაიდან ორივე
ქრისტიანის ერზაცი, რომელიც მე არ შეიძლება ვყოფილიყავი: რელიგიას ვეკუთვნოდი, არ შემეძლო მეწამა წმინდანები, მარიამ
მისი ერთადერთი საქმე ცოდვათა მონანიება იყო. ამქვეყნად ღვთისმშობელი და თვით ღმერთიც-კი, მანამ, სანამ მათ სახელს
არსებობის მხოლოდ ერთი მიზანი მქონდა: უნდა ღირსეულად უწოდებდნენ. მაგრამ კოლექტიური ზემოქმედების უზარმაზარი
გამევლო ყველა განსაცდელი და დამემსახურებინა იმქვეყნიური ძალით ვიყავი გამსჭვალული; იგი ჩემს გულში იყო
ნეტარება. აღსასრული - მხოლოდ გარდასახვის რიტუალი იყო, დაბუდებული და გამოსავალს ეძებდა, იგი სხვათა რწმენა იყო;
ხოლო ამქვეყნიური უკვდავება მარადიული სიცოცხლის რწმენის საგანს სახელი შეეცვალა, გარეგნობა სულ მცირედ
შემცველად მოგვევლინა. რათა დამერწმუნებინა საკუთარი თავი, გამოეცვალა, მაგრამ ამ ნიღაბშიაც, რომელმაც მე შეცდომაში
რომ ადამიანთა მოდგმა არასოდეს დამივიწყებს, დავასკვნი, რომ შემიყვანა, რწმენამ მაინც მიცნო, მეცა და ბრჭყალები ჩამავლო.
თვითონ იგიც უკვდავია. მის წიაღში მიძინება, დაბადებასა და მეგონა, რომ ლიტერატურას შევწირე თავი, მაგრამ ნამდვილად
უსასრულობის მოპოვებას ნიშნავდა, მაგრამ ჩემთვის რომ რაიმე ბერად შევმდგარვარ. ყველაზე მორჩილი მორწმუნის რწმენა
კატაკლიზმის შედეგად, ჩვენი პლანეტის, თუნდაც ჩემში გადაიქცა ქედმაღლურ დაჯერებად, რომ ჩემი ხვედრი
ორმოცდაათი ათასი წლის შემდეგ დაღუპვის ჰიპოთეზა წინასწარ განსაზღვრულია. ხვედრი? რატომ არა! განა ყოველი
გამოეთქვათ, თავზარი დამეცემოდა. დღესაც, როდესაც იმედები ქრისტიანი რჩეული არ არის? სარეველა ბალახად ვიზრდებოდი
გამიცრუვდა, შიშს გარეშე არ შემიძლია ვიფიქრო მზის კათოლიციზმის ნოყიერ მიწაზე, ჩემი ფესვები იწოვდნენ მის
გაცივებაზე: დაე, ადამიანებმა ჩემი გასვენების შემდეგ მეორე წვენს და ძალას მმატებდნენ. აქედან წარმოსდგა ჩემი
დღესვე დამივიწყონ, ეს სულაც არ მწყინს, სანამ ისინი ნათელმჭვრეტი სიბრმავე, რომელიც ოცდაათი წლის
იცოცხლებენ, მეც მათთან ვიქნები, შეუმჩნეველი და უსახელო, განმავლობაში მაწუხებდა. ერთხელ, 1917 წლის დილას, ლა
ვიარსებებ ყველა მათგანში, ისევე, როგორც თვით ჩემში როშელში ამხანაგებს ველოდი. ერთად უნდა წავსულიყავით
არსებობენ მილიარდობით აღსრულებულნი, რომელთაც მე არ ლიცეუმში; იგვიანებდნენ, არ ვიცოდი რითი შემექცია თავი და
ვიცნობ, თუმცა ვიცავ განადგურებისაგან; მაგრამ თუ გადავწყვიტე მეფიქრა ყოვლადშემძლეზე, იმავ წუთს იგი კისრის
ტეხით ჩამოგორდა ლაჟვარდიდან და ყოველგვარი ახსნა-

130
განმარტების გარეშე გაქრა: იგი არ არსებობს, ვუთხარი ჩემ თავს საკუთარი ცხოვრების ქსოვილს ვაჩვენებდი; მაგრამ ამავე დროს
თავაზიანი გაკვირვებით და ჩავთვალე რომ საქმე ამით მაინც „მ ე“ ვიყავი - რჩეული, ჯოჯოხეთის მატიანე, შუშისა და
დამთავრდა. ერთმხრივ მართლაც ასე იყო, ვინაიდან მას შემდეგ ფოლადისაგან დამზადებული ფოტომიკროსკოპი, ჩემი
აღარ დამბადებია მისი აღდგენის სურვილი. მაგრამ დარჩა სხვა, საკუთარი პროტოპლაზმური სითხის შესასწავლად
უხილავი წმინდა სული, რომელმაც უზრუნველყო ჩემთვის დამიზნებული. შემდეგში მე მხიარულად განვმარტავდი ხოლმე,
მოცემული რწმუნება, და რომელიც მიმართავდა ჩემ ცხოვრებას რომ ადამიანი შეუძლებელია ადამიანი იყოს. მეც თვითონ ასევე
უსახელო, დიდი და წმინდა ძალების მეშვეობით. მისი თავიდან შეუძლებელი ვიყავი, მაგრამ სამაგიეროდ გამაჩნდა მანდატი,
მოშორება მით უფრო ძნელი იყო, რომ მან დაისადგურა ჩემი რომელიც საშუალებას მაძლევდა გამომევლინა ეს შეუძლებლობა
ტვინის სიღრმეში და გამოსახული იყო იმ ჩუმ-ჩუმად შეძენილი და ამით გადამექცია იგი ჩემს ყველაზე უგულითადეს
ტერმინებით, რომლებითაც ვსარგებლობდი რათა შემეგნო, შესაძლებლობად, იმად რაც ჩემი მისიის ობიექტს და ჩემი
შემეფასებინა და გამემართლებინა საკუთარი არსებობა. კიდევ დიდების ტრამპლინს შეადგენდა. ამ ნაღდ ჭეშმარიტებათა ტყვე
დიდხანს ვწერდი იმისათვის, რომ შემევედრებინა ვიყავი, მაგრამ თვითონ მათ კი ვერ კი ვხედავდი: მე მათი
სიკვდილისათვის, ნიღაბქვეშ დამალულ რელიგიისათვის, რათა მეშვეობით ვხედავდი სამყაროს. თავიდან ბოლომდე
დაეხსნა ჩემი სიცოცხლე შემთხვევითობისაგან. ეკლესიას ყალბისმქნელობის შედეგი და მისტიფიცირებული ვიყავი და
მივანდე. მისი მებრძოლი გავხდი და შემოქმედებაში ვეძებდი მხიარულად ვწერდი იმის შესახებ თუ რა მძიმეა ადამიანის
შველას; მისტიკოსი ვიყავი და ჩემი სიტყვების გამაღიზიანებელი არსებობის პირობები, დოგმატიკოსი ვიყავი და ყველაფერი
შარი-შურით ვცდილობდი შევჭრილიყავი ყოფიერების მაეჭვებდა, გარდა იმისა, რომ თვით მე ეჭვის რჩეული ვარ. ერთი
დუმილში და, რაც მთავარია, ერთმანეთში მეშლებოდა საგნები ხელით აღვადგენდი იმას, რასაც მეორეთი ვანგრევდი და ეს
და მათი სახელები: ეს იყო ჩემი რწმენა. თვალთ დამიბნელდა. შფოთი ჩემი უვნებლობის საწინდრად მიმაჩნდა. ბედნიერი
სანამ არაფერს ვხედავდი, მეგონა, რომ თავი დავიხსენ. ოცდაათი ვიყავი.
წლისამ ასეთი მშვენიერი ილეთის განხორციელება შევძელი: მე შევიცვალე. მერე გიამბობთ თუ რომელმა სიმჟავეებმა
„გულის რევაში“, დამიჯერეთ, რომ სრულიად გულწრფელად, შეჭამეს ჩემი გამჭვირვალე მახინჯი გარსი, როდის და როგორ
აღვწერე ჩემ მსგავსთა უმიზნო, გაუმართლებელი არსებობის გავიცანი ძალადობა, აღმოვაჩინე ჩემი სიმახინჯე, რომელიც
სიმწარე, ოღონდ ისე, რომ თვითონ განზე დავრჩი. მე ვიყავი კიდევ დიდხანს იყო ჩემი ნეგატიური დასაყრდენი და ის
როკანტენი[14], სრულიად უწყალოდ მისი საშუალებით ჩემი ჩაუმქრალი კირი, რომელმაც დაწვა სასწაულებრივი ბავშვი, რა

მიზეზებმა მიმაჩვიეს სისტემატიურად აზროვნებას ჩემივე თავის რწმენა დავკარგე მაგრამ არ გადავმდგარვარ:
წინააღმდეგ, იმდენად წინააღმდეგ, რომ რაც უფრო უსიამოვნო კვლავინდებურად ვწერ. მეტი რა საქმე მაქვს?
იყო იგი ჩემთვის, მით უფრო აშკარა ხდებოდა მისი ჭეშმარიტება. Nulla dies sine linea[15].
რეტროსპექტული ილუზია დაქუცმაცდა; წამება, დახსნა, ეს ხომ ჩემი ჩვეულებაა და თანაც ჩემი პროფესია. დიდი
უკვდავება, ყოველივე ეს გაცამტვერდა. შენობა ინგრევა, წმინდა ხნის განმავლობაში კალამი ხმლად მიმაჩნდა; ახლა დავრწმუნდი
სულს სარდაფში წავასწარი და განვდევნე. უწყალო და ჩვენს უძლლურებაში. რა ბედენაა: მე ვწერ, დავწერ წიგნებს;
ხანგრძლივი წამოწყება - ათეიზმი. მეგონა, ბოლომდე მივიყვანე. ისინი საჭირონი არიან, სასარგებლონი ხომ მაინც არიან.
ყოველივეს ნათლად და ფხიზლად ვხედავ; ვიცი ჩემი ნამდვილი კულტურა ვერავის და ვერაფერს ვერ იხსნის, და ვერც
ამოცანები, ჩემი მოქალაქეობრიობისათვის ნამდვილად გაამართლებს, მაგრამ იგი ადამიანის მიერაა შექმნილი;
ჯილდოს ღირსი ვარ; თითქოს ათი წელია უკვე, რაც ის ადამიანი კულტურაში ადამიანი ხედავს და ცნობს თავის თავს, მხოლოდ
ვარ, რომელიც გონს მოეგო მძიმე, მწარე და ტკბილი სიგიჟის ამ კრიტიკულ სარკეში ხედავს ადამიანი თავის სახეს. ამასთანავე,
შემდეგ: გონს მოსვლა ძნელია, სიცილის გარეშე ვერ გაიხსენებ ჩემივე თავის - მოტყუების მოძველებული, დანგრეული შენობა
შენ წარსულ შეცდომებს და არც იცი, რა უყო შენს სიცოცხლეს. მე ხომ იგივე ჩემი ხასიათია: ნევროზისაგან შეიძლება განიკურნო,
კვლავ, ისევე, როგორც შვიდი წლისა რომ ვიყავი, უბილეთო ხოლო საკუთრ თავს ვერსად წაუხვალ. ორმოცდაათი წლისამ მე
მგზავრი გავხდი; კონტროლიორი შემოვიდა ჩემს კუპეში, თუმცა შევინარჩუნე ნიშნები ჩემი ბავშვური ხასიათისა, თუმცა უკვე
უწინდელივით სასტიკად აღარ მაწუხებს: სინამდვილეში იგი გაცვეთილი, გაცრეცილი, დაბეჩავებული, სიღრმეში ჩამალული
მზადაა წავიდეს, დამტოვოს და მშვიდად დამამთავრებინოს და ხმის უფლებაჩამორთმეული. ჩვეულებრივ, ისინი ჩრდილს
მგზავრობა, ამისათვის მხოლოდ საჭიროა, რომ მე თავის აფარებენ თავს, ჩასაფრებულნი არიან და რა წამს ყურადღებას
გასამართლებელი საბუთები მოვიყვანო, რა საბუთები იქნება, შეასუსტებ, თავს წამოყოფენ და ნიღაბაფარებული სააშკარაოზე
არა აქვს მნიშვნელობა - იგი ყველაფერს დასჯერდება. გამოდიან. გულწრფელად ვარ დარწმუნებული, რომ მხოლოდ
საუბედუროდ, ვერაფერს ვპოულობ და, თანაც, არც ძებნის ჩემი დროისათვის ვწერ, მაგრამ ჩემი ახლანდელი სახელი
ხალისი მაქვს: და ასევე ვივლით და შევაწუხებთ ერთმანეთს მომაბეზრებელია - ეს არ არის ნამდვილი დიდება, ვინაიდან მე
დიჟონამდე - სადაც, მშვენივრად ვიცი, რომ არავინ არ ჯერ ცოცხალი ვარ, მაგრამ მყოფნის იმისათვის, რომ ჩემი
მელოდება. უწინდელი ოცნებები უსაფუძვლო აღმოჩნდეს: მაშ გულში
ფარულად ჯერ კიდევ ვატარებ ამ ოცნებებს. მთლად ასე არაა:

132
ჩანს, როგორღაც სახეცვლილება განვაცდევინე: ვერ მოვახერხე მხოლოდ ადამიანი, წამომდგარი ყველა ადამიანისაგან, იგი
რომ უცნობი გარდავცვლილიყავ, მაგრამ ხანდახან თავს ვიტყუებ მთელ იმ ადამიანებად ღირს, ხოლო მისი ფასი - ყოველი
იმედით, რომ სიცოცხლის დროს არ მაფასებენ. გრიზელდისი არ ადამიანის ფასია.
მომკვდარა. პარდაიანი ჯერ კიდევ ცოცხლობს ჩემში.
სტროგოვიც ცოცხალია. მე მხოლოდ მათგან ვარ წარმომდგარი,
ისინი - ღმერთისაგან, ხოლო, ღმერთი არა მწამს, მოდი და
გაერკვიე. მე რაც შემეხება, ვერც ვერკვევი და ხანდახან კიდევაც
ვფიქრობ, ხომ არ გრძელდება ის ძველი მიმციობანას თამაში, ხომ
არ ვცოხნი ასე გულდასმით ყოფილ იმედებს იმედით, რომ
ასწილ მომეგება. თუ ასეა, ფილოქტეტე[16] ვყოფილვარ -
დიდებული და აყროლებული. ამ ხეიბარმა ხომ ყველაფერი -
მშვილდ-ისარიც კი დასთმო, ყოველგვარი პირობის გარეშე:
მაგრამ დარწმუნებული ბრძანდებოდეთ, გულში მაინც
სამაგიეროს მოელის.
ამას თავი დავანებოთ. მამი იტყოდა:
„ისრიალეთ, მოკვდავნო, ოღონდ ძალას ნუ ატანთ“.
ჩემი სიგიჟისა ის მიყვარს, რომ პირველი დღიდანვე
მიცავდა „ელიტისადმი“ მიკუთვნების ცდუნებისაგან: არასოდეს
არ მიფიქრია რომ წილად მხვდა და „ნიჭი“ გამაჩნია. ჩემი
ერთადერთი საქმე იყო: რწმენითა და შრომით თავი დამეხსნა.
ხელცარიელი და ჯიბეცარილეი ვიყავი. ჩემი გაუმართლებელი
არჩევანი არავისზე მაღლა არ მაყენებდა: ასე უიარაღოდ და
უხელსაწყოოდ, ერთიანად, უკლებლივ შემოქმედებას შევეწირე,
რათა თავი გადამერჩინა. მაგრამ რა შემრჩა, თუ კი შევიგნე, რომ
ხსნა არ არსებობს და ბუტაფორიის საწყობში გადავუძახე. რჩება

133
შენიშვნები 5 ↑ ჟიულ ვერნის ამავე სახელწოდების რომანის გმირი, მეფის

ერთგული და თავდადებული.
1 ↑ „L’art d’ètre grand père“ – „პაპადყოფნის ხელოვნება“ - ვიქტორ 6 ↑ იგი გადაარჩინა სასწაულმოქმედმა (ავტორის შენიშვნა).
ჰიუგოს ლექსების კრებულის სათაური. 7 ↑ ნაპოლეონ III-ის ზედმეტი სახელი.
2 ↑ ათის წლის ვიქნებოდი, როდესაც „ტრანსატლანტიკური 8 ↑ მინო დრუე - გოგონაა, რომელიც ლექსებს წერდა და
ამბების“ კითხვით ვტკბებოდი: იქ ფრიად უმანკო პატარა რომელიც ფრანგულმა ბურჟუაზიულმა გაზეთებმა გენიალურ
ამერიკელისა და მისი დის თავგადასავალია მოთხრობილი. მე პოეტად შერაცხეს.
ამ პატარა ბიჭად გადავიქცეოდი ხოლმე და ამგვარად მიყვარდა 9 ↑ სვანი - გმირი მარსელ პრუსტის რომანისა „დაკარგული
პატარა გოგონა, ბიდი, დიდხანს ვოცნებობდი ორი დროის ძიებაში“.
გზადაკარგული და სისხლის აღრევისაკენ ოდნავ მიდრეკილი 10 ↑ თქვენივე თავის მიმართ თუ ლმობიერი და მოწყალე ხართ,
ბავშვის ამბავი დამეწერა. ჩემს ნაწერებს ამ ახირების ამბავი მოწყალე ადამიანებს ეყვარებით; მეზობელი რომ აწამოთ, სხვა
ატყვია: ორესტი და ელექტრა „ბუზებში“, ბორისი და ივიჩ მეზობლები გაიცინებენ; მაგრამ თუ თქვენ საკუთარ სულს
„თავისუფლების გზებში“, ფრანცი და ლენი „ალტონელ გააწამებთ, ყველა სული აყვირდება (ავტორის შენიშვნა).
განდეგილებში“, საქმეზე მხოლოდ ეს ბოლო წყვილი გადადის. 11 ↑ შანტეკლერი, აისის მომღერალი, მამალი, ედმონ როსტანის
ნათესავთა ამ დამოკიდებულებაში იმდენად სიყვარულის პიესის გმირი.
ცთუნება არ მიზიდავდა, რამდენადაც აკრძალული სიყვარული: 12 ↑ ფანტომასი - ყოვლადმძლე ბანდიტია, მარსელ ალენის
ცეცხლი და ყინული, ერთმანეთში გათქვეფილი ნეტარება და რომანების გმირი.
გრძნობათა განქარვება, სისხლის აღრევა-კი მხოლოდ 13 ↑ ალბერტო ჯაკომეტი - ცნობილი სკულპტორი.
პლატონური მომწონდა. 14 ↑ თავის პირველ რომანში სარტრმა გამოიყვანა გმირად
3 ↑ ჰანდიკაპი - (სპორტული ტერმინია) შეჯიბრება, რომელშიაც როკანტენი, რომელშიც გარეშე სამყარო და თვითონ იგიც
სუსტ მოწინააღმდეგეს გარკვეული უპირატესობა ეძლევა მხოლოდ უშუალო და შემაღონებელ ზიზღსა და გულისრევას
(მანძილის, დროის). იწვევენ.
4 ↑ ფაშოდი ქალაქია სუდანში, რომელიც ფრანგებმა დაიპყრეს 15 ↑ არც ერთი დღე სტრიქონის გარეშე (ლათ.).
1898 წელს, ხოლო შემდეგში ინგლისელებმა წაართვეს. 16 ↑ ფილოქტეტე - ბერძენთა ბელადია, რომელსაც გველმა
უკბინა და იმდენად მყრალი იარა გაუჩნდა, რომ ბერძნებმა

134
დასტოვეს იგი კუნძულ ლემნოსზე. უელსი და დიომიდე

მოვიდნენ მასთან და წაართვეს მას ჰერაკლეს მიერ მისთვის
ნაანდერძევი მშვილდ-ისარი.

სარტრი სიტყვები

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

სარტრი სიტყვები

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

შეძენილია ელ. წიგნების ონლაინ მაღაზიაში iBooks.

ეს იყო ელზასში, დაახლოებით 1850 წელს.

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

ჩაუწვეთოს წამალი“. მე ვეგები ამ მაამებელ ჩემდა ბედად მე მიცვალებულს ვეკუთვნოდი, მიცვალებულს,

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

ისევე იმ თანამიმდევრობით: მე მათ ველოდი. ან-მარის მღვდელმსახურების ენას, ყველაფერი მეცოდინება.

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

ადმინისტრაციამ საჩქაროდ გამოუძახა პაპაჩემს. შინ შემკრთალი და ზიზღნარევი გამომეტყველებით პატიოსანი

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos

საავტორო უფლება ამ წიგნზე ეკუთვნის გამომცემლობას Philos