ी वामी समथ, अ कलकोट

ज म: ात नाही, अ कलकोट ये
थे
अ न व ५ बु
धवार
१८५७ ला आले
कट दन: चैशु
.२
आई/वडील : ात नाही
वे
ष: दगं
बर (अवधू
त)
कायकाळ: १८५६ ते
१८७८
संदाय : द ासंदाय, ी द ां
चे
चतु
थ अवतार
गु: ात नाही
समाधी: चैव. १३, १८७८ अ कलकोट ये
थे
चर थ
ं: ी वामी ललामृ
त, ी गुललामृ
त
श य: बाळ पा महाराज, चोळ पा महाराज, आळं
द चे
नृ
सहसर वती, रामानंद बडकर महाराज
खालील सं
तां
वर वशे
ष भाव: ी साईबाबा, ी
गजानन महाराज शे
गाव, स गुह रबाबा महाराज
फलटण, शंकर महाराज

ी वामी समथ अ कलकोट महाराजां चा अवतार हा

ी द परं परे
त चौथा मानला जातो. द संदायात ही
परंपरा पु
ढ ल माणे आहे. वे
द आ ण पु राणकाळात
ीद ही वभू ती होऊन गेली. अ ऋषी आ ण
अनसू या यांचा पु हणजेीद गु हे होत.
ऐ तहा सक ीने पाहता द परं परे
तील प हले स पुष
हणजेीपाद ीव लभ होत. पू वकडील ां तात
पीठापूर येथे१४ ा शतकात यां चा ज म झाला. यां नी
आपला अवतार सं प वताना ‘पुहा-भेटे
न’ असे
अ भवचन भ ां ना दले आ ण या माणे तेच पुढे
नृसहसर वती या नावाने कारंजानगर ये थे(कारंजा-
व हाड) ज मास आले . यांया अवतारकायाचा
कालावधी इ.सन १३७८ ते १४५८ हा आहे . यां
नी
गाणगापू र ये
थेीपाद ीव लभां या पा कांची
थापना के ली. इ. सन १४५७ या सु मारास तेीशै ल
या े यावेळ कदळ वनातू न गु त झाले आ ण यानं तर
सुमारे३०० वषानी कदळ वनातू न तेपुहा कट झाले.
तेच वामी समथ अ कलकोट महाराज होत.
ऐ तहा सक ा ते तसरेस पुष असू न द ा या
वभू तम वाचा ते ‘चौथा अवतार’ मानले जातात. ी
द संदायात जनादन वामी, एकनाथ, दासोपं त,
मा णक भू , नारायण-महाराज जालवणकर, चदं बर
द त, वासु दे
वानं द सर वती ऊफ टबेवामी असे
अनेक थोर स पुष होऊन गे ले. ी वामी समथानी
वत:च ‘मू
ळ पुष वडाचे झाड, द नगर हे वस त थान
आ ण नाव ‘नृ सहभान’ असे भ ां ना सां
गत याने
द संदायात ी वामी महाराजां चेव प हेीद ाचे
‘चौथेअवता र व’ मान यात आले . यामुळेद भ हे
वामीभ झाले .
ीद ा यांचेतसरे अवतार हणू न अ कलकोटचे
ी वामी समथ मानले जातात. आप या अवतार
समा ती या वे
ळ ीनृ सहसर वती ीशै य येथन
ू
कदळ वनाम ये गे
ले. ते
थेतेतप यला बसले . म ये
साडे
तीनशे वष गे
ली. यांयाभोवती वा ळ तयार झाले .
एकेदवशी एक लाकू डतोडय़ा लाकूड तोडताना याचा
घाव चुकला आ ण तो वा ळावर पडला. या वा ळातू न
ी वामी समथ कट झाले , असे सांगतले जाते.
लाकडे तोडताना कुहाडीचा घाव वा ळावर बसला व
तो ी वामी समथाचे मां
डीवर लागू न ी वामी समथ
समाधीतू न जागे झाले . तो कुहाडीचा वार यां चे
मांडीवर प दसत असे . ी वामी समथ ते थन
ू
ीकाशी ेी कट झाले . ते थन
ूगं गाकाठाने कलक ा,
जग ाथपु री मागाने गोदावरी तीरावर आले . थम
ी वामी समथ मं गळवे ढेामी कट झाले . तेरानात
वा त करीत. व चत गावात ये त. गावात एक ा ण
कुटुं
ब होते. तेी वामी महाराज गावात आले क
भोजन दे त. मं गळवे ढेयेथील वा त ानं तर ी वामी
समथ पं ढरपू र, मोहोळ, सोलापू र ा ठकाणी वा त
क न ‘ ी’ अ कलकोट ये थे आलेया वे ळ तीन दवस
वाम नी अ हण के ले न हते . चोळा पा यांनी
वाम ना आप या घरी ने ले व यां ना भोजन दले . या
वे
ळे पासून ी चोळा पा वाम चे एक न श य झाले .
चोळा पांचे घरातील मं डळ यां ना ‘एक वेडा घरात
आणू न ठेवला आहे ’ असेहणत. ी वाम या
द वाची चती अ कलकोट ये थील मं
डळ स ये ऊ
लागली व लोक वामीदशनास येऊ लागले
. राजे
साहेब
भोसले यां
चीही ी वाम वर ढ भ झाली. ी वामी
समथ राजवाडयात कधी कधी जात व एखादे वे
ळ
यां
चा राजवा ातच चारचार दवस मुकाम असे .
अ कलकोट ये थेवामी महाराज थम आले ते
खंडोबा या दे
वळातील क ट् यावर थानाप झाले . (हे
खंडोबाचे दे
ऊळ स या या एस. ट . टडसमोर आहे .)
ते
थनूपुढेवटवृाखाली ये ऊन यांनी तप:साधना के ली.
बालो म पशा चवृीचे तेस पुष होते . आप या
वा त ात यां नी अनेक वध चम कार के ले. राजापासू न
रं
कापयत अने कांवर म ेाचा वषाव केला. "आपण
यजु वद ा ण, गो का यप, रास मीन," अस याची
मा हतीही यां
नी वत:च सां गतली आहे . शय य
ीबाळ पा व ी चोळ पा यां चव
ेरही यांनी कृपा केली.
ी वामी समथाची कां ती द , तेज:पु
ज
ंहोती.
शरीराचा वण गोरा होता. ते
अजानु बा होते .
ते
थन
ू वाम नी सं
पण
ूदेशात सव मण केले. व वध
ठकाणी तेव वध नावां
नी स होते
. नं
तर ते
मंगळवे ढय़ात आले . यानं
तर ते अ कलकोट या
ठकाणी आले आ ण शे वटपयत ते थच
ेहोते .
सवसामा य भा वक भ ां ना यांनी आपले सेके
ले. सव
जातीपातीचे , ब जन समाजाचे आ ण धमाचे लोक
यां याभोवती गोळा झाले . यां
चे बा य़ आचरण काही
वे
ळा बालक भावाचे तर काही वे
ळा अ तशय असे
होते. यांनी अने कां
चा अहंकार र के ला. अनेकां
ना
स मागाला लावले . याचा जसा अ धकार या माणे
या यावर कृ पा केली. नभ डता, प व े पणा आ ण
आ मीयता यामु ळेलाखो भ ां ना यांनी आपले सेकेले .
यां या कायकाळात दे शात इंजां चा अंमल होता. इंज
शासना या वरवं टय़ाम येजनता भरडत होती. तचा
आ मस मान यां नी जागृ
त केला. यां या भ ांम ये
ह माणे च मु सलमान, न इ. धमाचे लोकही
सामील होते . यां याभोवती मोठा श य प रवार तयार
झाला होता. ये क श याला यां नी या या या या
मते नस
ुार काय दले आ ण परं परेची पताका दली.
ी वामी समथा या व वध श यांारेी वामी समथ
परंपरेचा व तार फार मोठय़ा माणावर झाले ला आहे .
यातील मु ख श य को हापू रचेकुं
भार वामी, पु याचे
बडकर महाराज, मु ब
ंईचेीतात महाराज, आळं द चे
ीनृसहसर वती, ीशंकरमहाराज ीवामनबु वा,
ीगु
लाबराव महाराज, ी केळकरबु वा, ी वामीसु त,
ीआनंदभारती, ीगजानन महाराज, ीमोरे दादा,
ीआनंदनाथ महाराज हे
आहे त. या श यां
नी व वध
ठकाणी ी वामी समथाचे मठ थापन के ले आहे त.
तसे च ी वामी मंदरेआ ण सेवा क े सु केली आहे त.
ी वामी समथा या अवता र वा वषयीची ह ककत
यांया अनेक च र कारां
नी व णली आहेती अशी :-
अशा भा गरथी या तीरी । कदलीवना माझारी । वामी
नजमानसांतरी । तेन वकारी च तता ।। तप या
क रता क रता । त व येऊ नया हाता । ा त झाली
तदैयता । नु
रले त वता देहभान ॥ ऐशापरी लोटता
काळ । अंगावरी जाहले वा ळ ॥ द सते ज सो वळ
। दे
ह नमळ झालासे ॥ ऐसी थती झा यावर । काय
घडला कार ॥ भावे ऐका सादर । सौ यसार तो आहे
॥ लाकूडतो ा एकेदनी । सहज आल याच वनी ॥
वृावरी घाव घालुनी । डाहाळ झणी पा डली ॥
डाहाळ पडताच सकळ । ढासळू न गे
लेवा ळ । फार
जु
नाट मूत सो वळ । बाहे र त काळ नघाली ॥
आजानु बा दगं बर । फां
केतपोद त सु द
ंर । जै
सा
पूणमेचा नशाकार । सवसं चार आनंदवी ॥ (अ. वामी
लीलामृत, अ.१, ओवी ६ ते १२)
ीनृ
सहसर वती या कदलीवनात ी वाम चे
अवता र व कटले . ‘आपण कोठू न आला?’ या ाला
उ र दे ताना ी वाम नी सां गतले, ‘ थम आ ही
कदलीवनातू न नघालो. पुढेफरत फरत कलक ा
वगैरेशहरे पा हली. बां
गलादेश हडू न कालीदे वीचे दशन
घे
तले . गंगा तटाकाने फरत फरत ह र ार व के दारेर
पा हले . पु
ढेआ ही गोदातटाकास आलो. गोदावरीचे
नान क न हडत- हडत हैाबादे स गेलो. ते
थे काही
दवस रा न नं तर पंढरपू
र व बे
गमपू र इथेजाऊन हडत
मोहोळास आलो. ते थनूसोलापुरास आलो. ते थे काही
म हने रा न अ कलकोटास आलो तो इथे च आहे .’ (कै.
ग.ब. मु ळेकर ल खत ी वामी महाराज च र – पान
५) ी वामी महाराज मं गळवे ात कटले .
या वषयीचा ऐ तहा सक सं दभ च र कारां नी न द वला
आहे “शके सतराशे साठात । वामी जग ाराथ ।
कटले मं
गळवे ात । सा ात द अवतारे ॥” (अ. वा.
ली.अ. १ ओवी १६) ते थनू ीमा णक भू ंया भे
ट नं
तर
ी वामी समथ हे अ कलकोटास शके १७७९ या
आरं भीस आले . ीमंत मालोजीराजेयावेळेस नुकतेच
रा यपदा ढ झाले होते
. यां
ची वाम या चरणी अपार
ा होती. ी वामी समथाचेकट वा त एकू ण
४० वष असू न (शके १७६० ते शके १८००) यातली २१
वष यां नी अ कलकोट ये थेवा त के ले. अ कलकोट
येथील यां या वा त ात यां नी द संदाय बराच
वाढ वला.
असेपातक द न मी वामीराया । पद पातलो स हा
उ राया ।
नसेअ य ाता जग या द नाला । समथा तु
या वण
ाथू
कुणाला ।
एकदा कलक याचे एक इंज बॅ र टर व एक पारशी
गृ
ह थ यां या दशनास आले असता “आपण ये थे
कोठू
न आलात?” असा साहे बां
नी भीत भीत यांस
वचारला. तेहा वाम नी उ र दले तेअसे- “ थम
आ ही कदलीवनातू न ( हमालय) नघालो. पु ढेफरत
फरत ह र ार व के दारेर पा हले ढेवाम नी
. (पु
गावां
ची व तीथ ेां ची शेकडो नावे घे
तली.) पु
ढे
गोदातटाक हडत हडत द ण हैाबादे स गेलो. ते
थन
ू
मं
गळवे ढे, पं
ढरपू
र, बे
गमपूर, मोहोळ, सोलापूर अशा
गावी रहात रहात अ कलकोटास आलो.”
“अ कलसे खुदा पछानना” ा बोधवचनाची लोकां नी
मृती रहावी हणू नक काय वामी अ कलकोटास
येऊन कट झाले , असा कोट म कोणी करतात व
यास यां या च र ातील एका गो ीचा दाखला दे तात.
एकदा कोणी एक मोगलाईतील ेदजा या स यदाने
वाम या मठाशी ये ऊन “ य जी, ये अ कलकोटके
वाम कह है ?” असे वचारले. ते
हा यास वाम नी
ने
हमी या फटकळ भाषे त उ र केले ‘ वामी बै
ठे… पर,
वामी तो अ कलकोटम है , ा या दे खता है?” या
वाम या उ राने तो सैयद समजावयाचे तेसमजू न
एकदम तट थ झाला! घटकाभर याची उ या उ याच
समाधी लाग या माणेदसू न आले . यातून तो
पू
व थतीवर आ यावर याने मुकं ठानेवाम चेतो
गायले व आजपयत अने क साधने के
ली; पण हा
आनं दानु भव मळाला नाही. अनेक अव लयां स
यापू
व ही पा हले , पण आज सा ात् खुदाचेच दशन
झाले. “आरे उसी लये अ कलके अंदर हरदेम साहे
बकू
स चा दे ख लया, सब जनमका साथक आ, पलखम
दरया माफक हो गया. क मतक बात ह म आपका
बं
दा .ं ” इ याद ध यो ार काढले
. याव न ीगु ंचे
नवास थान अ कलकोट कवा ापु री हे
च यो य असे
वाम चे भ हणू लागले.
वाम चेव प, वामी असे
आहे
त
वामी अ कलकोट चेहणजे बु ग य आहे त. ते
वतःच हणाले , अकलसेखु
दा पहचानो. न य व
जुजबी वागणा याला आ ण चतन न करणा याला
वाम या कृपे
चा व श चा बोध होणार नाही.
वामी अ त ुआहे त. नबु व चं चल असणा याला
वाम चे' व' प व यां
ची वल ण कृ पास ा आ ण
यां
चे वल ण वहार (अघ टत लीला) कळणार
नाहीत व अनुभवास येणार नाहीत. वामी एकमेव
चरंतन स य आहे त. बाक माया म आहे . ते
सवश मान असे सव व ाचे मालक आहे त. वामी
'अवधू त' हणजे सव च सं यासी आहे त. परमहंस
आहे त. वामी वयं भ,ूवयं स आहे त. तेअ
आहे त. तेभ ांसाठ नाम व प घे तात. वामी
ॐकारातील प हला वर 'अ'कार, हणजे शे
षशायी
व णू भगवान आहे त. वाम ना कुळ, जात, धम, पं थ,
सांदाय नाही. यांची जात सव सं तांमाणे
कळव याची आहेवामी अचलोपम हणजे उपमा न
दे
ता ये यासारखे, अथांग साम य व ान प आहे त.
वामी अमर, अत य व अनुम (सव कृ) आहे त.
वामी तपोमय अजर य त र आहे त. तेअखं ड व सव
चराचराला ापू न आहे त. ी वामी समथ
क याणकारी दे वतांचेवामी आहे त. सव देवता आ ण
ऋ -स वाम ची पूजा करतात. वाम ना काम
ोधाद वकार नाहीत. तसे संक प आ ण वक प
नाहीत.ते सवसा ी आहे त. वामीच सव व ातील
'अथ', आनं द, म
ेआ ण 'सु ख' प आहे त. आहे त.
वामीच सव जीवातील ाण व ते ज आहे त. वामी
न य जागृत आहे त. हणजे च वाम ची सव दे व थाने
 वाम या अ त वाने जागृत आहे त. वामी महाराज हे
अ तसू म वअ त वराट वटवृासारखे , वटवृा या
तळ व मु ळात (द नगर मू ळ मूळ) आहे त. हणू न
सा या पा थव ीला यां चेदशन होणे अवघड आहे .
वामी नरालंबासनी आहे त. हणजेयां चेआसन
कशा याही आधारावर अवलं बनूनाही. यां चेथान चं
सूय तारेउदाया तापलीकडे चे आहे . ते सव व ाला
ापू
न दशांगळुेउरले ले आहे त. वामी सव जीवां चे
(पापी कवा पु यवान) सुद हणजे च जीवलग आहे त.
जीवां या उ ारासाठ च यां नी सदे
ह अवतार या
मृयुलोकात घेतलेला आहे . वामी अं तःसा ी
( ये का या दयात असणारा) व अनं त परमा मा
आहे त. वामी अत य मतृ गामी हणजे च मरण
करताच, हाक मारताच भ ासाठ अवतीण होणारा
सा ात ई र आहे . वामी अमुय आहे त. हणजे च
होणा या गो चे कतपण तेवतःकडे घेत नाही. ते
नम ही, नरहंकारी, तु य नदा, तुतम नी व न वकारी
'सा ी' आहेत. हणू न तेहणायचे "मला नम कार करा
कवा क नका. माझे नाम मरण, पू जा करा कवा क
नका, मी आहे च. वामी 'अहं भावहीनंस ा मभाव'
असे आहे त. तेभ ां वर न य स असतात. या या
पापवृीवर व सं कटावर ते रागावतात व याची देहशु
व च शु घडवू न आणू न याला मो ा ती घडवतात.
वामी लोका य हणजे च वग, पृ वी व पाताळ यांचे
आधार व आ य आहे त. वामी आ मसं भव
आ मत वातू न व नज प आ ण नजानं दातून रेणा
कवा फू त प होतात. वामी वध तापहर
(ज म, जरा, मरण,- या अव थां तील यातना) आ ण
अ धभौ तक, आ धदै वक आणी आ या मक ताप
हरण करणारे भ काम क प म - भ ां या सव इ छा
पू
ण करणारे आ ण सव सं कटापासू न वाचवणारे आहे त.
वामी परमे
श आहे त. इ इ त ई र:- या सव व ाचे
क याण, मंगल, सु खसमाधान के वळ वामी अ यु च
कोट ची श आहे . बाक सव म व माया आहे . या
मायेया नाद लाग याने ( त या मोहात पड याने)
केवळ अक याण व ःखच आहे . वामी सं
ग ववज त
हणजे मोहमाये पासून र अस याने संयमी (जाग त
संयमी) असे आहे त. हणू न रागावर सुा यांचे नयंण
आहे. वाम चा ोध सव व ाला परवडणारा नाही व
हणू
न ते सवसामा य जीवां
वर रागवत नाहीत. यां या
वृीचे वहार ते सहन करतात. (सुद
ंराबाईची
मनमानी) सव व च आप या हातात गोट या
व पात ध न ठे वलेआहे
. तरी कोप झा यास सव
व ाचाच संहार होईल हणून वामी रागावत नाहीत,
तर अपराधांना मा करतात. हणू न वामी हणाले ,
'मला राग आला असता तर सग यां ची भाजी क न
खा ली असती.'
वामी भाव व नगत आहे त, हणजे च मोहापासून
नमाण होणा या ममते चा पश वाम ना नाही. वामी
चदंबर व दगं बर आहेत. चत् आ ण दक् हेच यां चे
व आहे , असे वराट पी ते च मय-चैत य प आहे त.
वाम ची कृपा उदं
ड व या या मु
खातून येणारेीवचन
हेअ वनाशी कालबा धत स य आहे . वामी हणतील
ते
च शेवट खरे होईल. वामी कालां
तक आहे त. हणजे
माया व प काळश चा अं त करणारे आहे त.
यासाठ ते कृतल ण हणजे सवदा स आहे त. ते
कृपासागर आहे त, ते
कृतनाश, कृ
तां
त, कृतल ण आहे त.
सव कम वामीच करतात. (उ प ी, थती, लय) वामी
कृतागम हणजे वे
द नमाण करणारे आहेतव त ुी
( वण), मृ ती ( मरण) यांनी उपासने स यो य अशी
वभू ती आहे त- 'क थत' आहे त. वामी चतुरा मा आहे त.
हणजे च हा, व णु , महेश व माया अशा चार
व पात वावरणारे -मन च , बु व अहं कार या ारे
होणारेन य, शु, मं गल असे सूम पी
चा लग शु मं गल असे सू म कारण आहे त. हणू न
वाम नी भ ां ना हणू न वतःचेतीक हणू न वाम नी
भ ां ना आ म लग भे ट दले . वामी ध (बु ) पती,
ी (ल मी) पती, पृ वीपती, य पती व देवा धपती (सव
दे
वतां चे दे
व, सव सरकारां चे सरकार) आहे त. यां यापुढे
कोणाचीही स ा नाही. वामी हे व ातील ते ज,
द तमू त आहे त. तेतेज वाम या नेातू न गट होते ,
हणू न वाम या नजरे ला नजर देता ये
त नाही.
अ पू
ण या व पात ी वामी
अ पूणा ही पावतीचा अवतार आहे
. ह परंपरे
नु
सार
घरातील सवाना पोटभर खाऊ घालणा या गृ
हल मीला
अ पूणा मानतात. अ कलकोट वाम नीही अशाच
एका सं गी साद भोजन दले . कोनाळ गावा या
रानातून जाताना ी वामी बरोबर ीपाद भटां सह
सुमारे१०० से वकेरी होते. या सवजणां ना चालून चालू न
खूप भू क लागली होती. थोडे चालून गे यावर वामी
एका शे तात बसले . ते
थेयांना शेतक यांनी फलाहार
दला पाणी दले . पण इतरां या भोजनाचे काय? वामी
सवाना हणालेया आ वृाखाली जा. इतरां ना वाटले
तेथेकोणीतरी जे वण दे ईल ीपादभटाना मा समथावर
पूण ा होती काही मं डळ ना घेऊन ते ते
थे गे
ले. तेहा
तेथेएक वृसु वा सनी स मु खानेउभी होती.
ीपादभटनी चौकशी के ली तेहा म हला हणाली,
'आज आम यापै क बरीच मं डळ ये थेभोजनास ये णार
होती.पण अजू न ती आली नाहीत. आता सू या त होत
आला. यामु ळेतु ही हेसव अ घे ऊन जा' तने
शजवले ला सव वयं पाक ीपादभटाना दला. ते सव
जेवण घे ऊन ीपाद भट व अ य भ वाम कडे
जा यास नघाले . यांनी या सुवास नीस आ ह के ला
पण ती हणाली' तु ही पु
ढेचला मी मागा न दशनाला
येत.े
' ीपाद भटां नी सव से वक
ेयास जे वण वाढू न
घेयास सांगतले
. सव तृ त झाले. अशा कारेवामी
समाथानीच सव भ ांना अ पू णकरवी भोजन घातले
अशी सवाची ा आहे. फार थो ाचे भा य ( ीपाद
भट यां
चेसारखेएक न से वक) यां ना य
अ पूणचे य दशन घे याचेभा य लाभले
अ कलकोटास राह यास ये या या पू
व गावाबाहेरील
एका माळावर काही दवस वामी रहात असत. ते थे
ये
णा या एका गु रा या या पोराला तुया गावात ये
ऊ
का? असेवामी वचारीत. दोन दवस याने काहीच
उ र दले नाही. तसरेदवशी तो या हणाला तसे
वामी गावात गेले. या माणेअ कलकोटात ीगु ं
ची
ओळख थम गु रा या या मुलाशी झाली.
अ कलकोटास आ यानं तरचे
च वाम चे च र उपल ध
आहे . यापूव चे वशे ष उपल ध नाही. एकदा वामी
अ कलकोटास यां चेएक आ भ चतोपं त टोळ
यांया घरी असता वसं तऋतूतील एका म यरा ी
आंगणात प डले ले होते
. ते
हा वाम ना गा याची लहर
लागली. व “गोरे प तु झ तु
जला पा हल सात ताल
माडीवर ॥” ही जु नी लावणी वाम नी संबधं हटली, ती
ऐकून पंतां
ना नवल वाटून तेहणाले , “महाराज, आपण
पू
वा मात गृ ह थ होता असे वाटते
. आपली जात कोण,
आईबाप कोण?” वाम नी चटकन् उ र के ले क,
“आमची जात चां भार, आई महारीण व बाप महार
आहे.” असेहणू न महाराज पोट धरध न मो ाने हसू
लागले.
अ कलकोटास एक हातारी सोनारीण वे डसर दसे .
पण तला वाम ची भाषा इतरां पेा जा त कळे . एकदा
त या दे
खत महाराजांस एका कलापाने वचारला,
“ वामीनु आपण कोण आहा?” यावे ळ ीसमथ
हणाले ‘मूळ पुष वडाचेझाड द नगर.’ हे ऐकून ती
हातारी हणाली- “वटप शयनी मू ळ पुष द ा े य
पानेअवतरले आहेत.” नं
तर कोणी एक कव यां नी
वचारले महाराजां
, “हे चेस याथ पवचन आहे काय?
परंतुआपली ाती कोण?” समथ हणाले - “आ ही
यजु वद ा ण, आमचे नाव नृ
सहभान, का यप गो ,
आमची मीन राशी; पु हा वचार यास टाळ यात
पायपोस! पण काय रे, तु
झी फ कड मु लगी पु यास
रा ंदवस फरते तची ानी कोण?” हेऐकू न
वचारणारा गृ
ह थ ढे
कळासारखा वरघळला!
ब याच जणां ना हा पडतो क , आपण वाम ची
इतक से वा केली, तरी महाराज अजू न का स हो
नाहीत? अजू न यां ची कृपा ी का होत नाही? ाला
कारण आपला मागील ज म आप याला ात नाही.
सवानाच :खे असतात. :ख-सं कटे एकामागू न-एक
येतच रा हली, तर मन ख टू होते
. आप याच वा ाला
एवढ :खे का? इतके नाम मरण के ले
, तरी
महाराजांना आपली दया ये तच नाही का? आ ण
नराशेनेकधी-कधी नाम मरण सोडू न देयाचे वचारही
मनात येऊ लागतात, पण अशा वक पां ना अ जबात
थारा दे
ऊ नये आ ण आपण नामाला ध न राहावे ,
कारण हीच आप या परी च ेी वे
ळ असते आण
महाराजांचीही इ छा हीच असते क , आपण
ार धभोगातून मु होऊन मो पदाचे या ी हावे .
आपलेवामी तर इतके कनवालू-दयाळू आहे त क , ते
:खातही आप याला एखादा आशे चा करण, सु खाची
एखाद झु ळूक सतत दाखवत राहतात. जे णे क न
आप या य भ आप यापासू न रावू नये असे
 वाम नाही वाटत असते. अशा वेळ तेनाम पाने सदैव
आप या बरोबर रा न अडचण या काळात आपला
माग सुखकर करत राहतात. हणू नच नामाला कधीच
सोडू नये
, कारण आपले पू
वसं चत संप या शवाय
आपली साधना फळाला ये त नाही हे
च वामी
व ार यां या ांतातू
न आप याला जाणू न यायचे
आहे . :ख-सं कटेअसतील तरच आप याला सु खाची
कमत कळते आ ण भगवं ता या अ त वाची जाणीवही
ा एकाच गो ीमुळे
आप याला होत राहते . हणूनच,
ी वामी-नाम नौका भवसागरी तराया ।
म-भोव यात अडली, नौका कधी ना बु
डली ।
ध नी सु
काणू
हाती बसले
त वामीराया ॥
आप याला आयु यात काही मळवायचे असेल तर ती
फ वामीकृ
पाच! सरंकाहीच नको ही एकच भावना
अंत:करणात खोलवर जवावी. कारण तीच एकमे व
शा त सुखा या वसा ाची जागा आहे. बाक सव
अशा त असतं आ ण हणू नच :खदायकही असतं .
यासाठ वामी मला फ तु ही हवे
आहात अशी
तळमळ जीवला लागली तरच वाम या अ त वाची
 चीती ये
ते आ ण मग सुख- :खासार या ु लक
गो ची बाधा वामी आप याला होऊच देत नाहीत.
कारण वामी माउली हणजे सा ात द मू
त ! दाय
हणजे दे
णारा-सव काही आप या भ ावर म ेाने
लुटवणारा कृ
पा सधू
च आहे तो! फ आपली अढळ
न ा आ ण अन य म ेहवे माउलीवर!
नवडु ं
गा या बनाजवळ आ यावर बाक ची सव मं डळ
थबकली. एकटा चोळ पा मा कसलीही शं का मनात न
घेता नभय होऊन न े नेवाम या मागे चालत रा हला
आ ण काय आ य! एकही काटा चोळ पा या पायात
मोडला नाही. जणू काही तेकाटेन हतेच फुलांचा
गा लचाच अं थरला होता. वामी आप या परमभ ा या
न ेची परी ा घेत असतात. ार धाने कतीही :ख
संकटे आली तरी भ ां ची भगवंता या चरणांवर अढळ
ा आहे क नाही ते पहातात आ ण एकदा का भ
यांया परी लेा उतरला क वाम या कृ पेला सीमाच
राहात नाही. वामी अ कलकोटास गट हो यापू व
यां
स अने कांनी अने
क ठकाणी पा हले लेअस याचे
आढळू न आले . ते
अ कलकोटास ये ऊन रा ह यावरही
यां
चा सं
चार एकाच वे
ळ अने
क ठकाणी होत असे
.
वाम ची वृी पा हली तर ती ीनृ सहसर वत या
वृीपेा पू व या मां कांत व णले या क ये क
द ावतरांशी अ धक जु ळतेशी दसते . च र कार
भागवत ल हतात, ‘महाराजां ची वृी फारच वल ण
कारची असे . यां या वृीस क ये क लोक
पशाचवृी हणत. ात:काळ हो याबरोबर न य
ने
मानेउठून संयासधमास यो य असा ात: नाना दक
जप, तप कवा अनुान अथवा यानधारणा वगै रे
काहीएक कर याचा ने म नसून व छं दानेव स या या
हातानेसव कारभार होत असे . महाराजांस नान
स याने घालावे
, परंतुनान हावे असेयां या मज स
आ यास. महाराजां स जेवण स यां नीच घालावे , परं
तु
जेवावेअशी महाराजां ची लहर लाग यास. महाराजां या
अंगावर पां
घ ण स यां नीच घालावे . परं
तुतेअं गावर
असावे असेयां स वाट यास. महाराजां नी मनाला वाटेल
या ठकाणी जावे , ती जागा मग राजाचा रं गमहाल
असो, अगर मशानभू मी असो, वाळवं ट असो कवा
नवडु ं
गाची जागा असो. महाराजां स तबं ध करणारा
कोणी नसे . महाराज चारील या या हातचे अ खात
असत. परं तुमहाराज अधम होते , अशी क पनाही
कोणास करवत नसे . महाराज कधी कधी दवसातू न
दोन दोनदा नाने करीत. के शरा या व चंदना या उ ा
अंगाला लावून घेत आ ण आरती क न घे त. कधी कधी
आठ आठ दवस नानच करीत नसत. कोणास न
कळत एखा ा बागे त अगर मशानात अगर जं गलात
जाऊन रहात. महाराज चालू लागलेहणजे
यां याबरोबर कोणा याने ही चालवत नसे . तेबोलू
लागलेहणजे एकसारखे काहीतरी बोलत असत.
का ओढू लागले , हणजे एकसारखा काच ओढ त
बसत. लहान मु लां
जवळ खे ळूलागलेहणजे
एकसारखा खे ळच चालावा. एखादे वे
ळ वारी
रागावली, हणजे सात सात दवस यां चा रागच हालू
नये. आनं दात वारी असली, हणजे सवाजवळ मधु र
वाणीने बोलावे. अशा कारची महाराजां ची दर घटके स
वृी बदलणारी अस यानेयां या वषयी खरी परी ा
ख या पार यावाचू न कोणालाच झाली नाही.’ नामाला
कसलीही उपाधी नाही; काळवे ळ नाही, लहानथोर नाही.
कृपा हावी, अपेापूत हावी या सं
क पाने जरी
नामाची सुवात झाली तरी हरकत नाही. नाम आपले
काम करतेच. नामा याच भावाने हळु
हळू तेनाम
आप या दय महाराजां साठ च घे
तलेजाऊ लागते
आ ण वामीनामावर आपलेम ेकधी जडले तेआपले
आप यालाच कळत नाही. कारण ही कमयादे खील
वामीच करतात. हा नामाचा भाव आप या नकळत
आप याच अं त:करणावर होतो.
नामाचेही असे
च आहे . या माणे ताकातच लोणी
लपले लेअसते पण यासाठ ते सतत घुसळावे लागते.
त त् नामातच नामाचेम ेदडले लेआहे. सात याने
आ ण भावपू ण अंत:करणाने आपण जर नामाचा
अ यास के ला क नामाचेम ेआपोआप ये त.े पचात
जसे अ यास, कम, कत ां
ना मह व आहे ततकेच
मह व परमाथात नाम मरणाला आहे . पंच वाम चाच
हणून मेानेकरावा हणजे तो छान होतो आ ण
तत याच म ेानेतो करताना वाचेनेअ य-अ ाहत
गोड वामीनाम यावे . एकदा का आपण वाम चे
होऊन वामीनामात दं ग झालो क नाम आपले काम
करते च करते! आ ण या या भावा या सु द
ंर खुणा
अनु भतूी या पाने आप या अं त:करणात उमटतात.
महाराजच आप या नकळत दयासनावर ये ऊन
बसतात. ते आपला योग म ेतर पहातातच याचबरोबर
अने क धर सं गात, संकटात- :खात आपली काळजी
घेऊन ‘ भऊ नकोस मी तु या पाठ शी आहे’ ा
आ ासनाची चीती दे तात. आप यावर कृ पा करतात
आ ण आप याजवळच अस याची खु णगाठ
‘नामावताराने’ दे
तात. एक महान थ ं हणजे
‘ ीगुलीलामृ त’. ी वामीसमथ, अ कलकोट
वाम या सव भ ां ना ात असले ला असा हा सोपा,
सुबोध थ ंआहे . या थंात वामनबुवा वैयांनी अने क
‘लीला’ व ण या आहे त. यात चम कार कथां चाही
समावे श आहे . वचनबोध पाहताना चम कार कथां चा
फारसा उ ले ख के लेला नाही. कारण हेचम कार स
पुषां चेअसले तरी तेयाचेयाला उपकारक असतात.
मा एक सं ग इथे मुाम उ ले खला आहे . यात
ापक व पात ापं चक माणू स आ ण स गुकृ पा
यां या सम वयाचे एक पक दडले अस याने
 या वषयीची तका मकता इथेप के ली आहे . सं
ग
असा आहे क , मु
ब
ंई-ठा याकडील राहणारा एक
ल मण नावाचा कोळ होता. तो खलाशी होता. याचा
ापारही फार मो ा माणावर होता. समुातू न
जहाज / आगबोट या ारे तो ापार करीत असे . एकदा
जहाजात पु कळ मालही भरले ला होता आ ण
याचबरोबर काही वासीही होते . वाटे
त मोठे वादळ
सुटले आ ण जहाज समुात बु डूलागले . ल मण कोळ
खरे तर मोठा धैयवान होता. पण तो घाबरला. डो यातून
पाणी वा लागले . सं ग तर मोठा दवी ओढवला होता.
ववशात या स झालेमरण । ीम द े
‘दै य–
वामीस अन य शरण । होऊ न हणेै लो यात तारण ।
आपणा वण नसे च ॥ नवस के लेदेवा धदेवी । क
लागला योगी रां चा धावा । वदेगु मायबापा धावा हो
धावा । पावा मज सं कट ॥ याच काळ अ कलकोटात
। य भ चोळा पाचे सदनी थत । आनं ए खेळत
असता अवधू त । एकाएक गडबडू न उठले ॥ वरेने
उजवा हात खाली घालू न । आवे शाने ‘ -ं-ं’ंऐसे
हणून । ता काळ दधले उचलू न । आ य जन पाहाता
ते॥ जैस हनु
मत
ंेपृवीत घालून कर । ोणा गरी
उच लला स वर । तै
सेद ा ेय वाम नी अभयकर ।
वरेउच ल ल जहाजेतदा ॥’ (अ. ४१ ओवीबंध २४ ते
२८)
जहाज तरले . लोकही वाचले . पु
ढेआठ दवसां नी
ल मण कोळ अ कलकोटला आला. वामी समथाना
यां
नी सा ां
ग दंडवत घातले . वामी समथाचा
आशीवाद घे ऊन तो आप या गावी परतला. आता
यातले पक पा : तु ही-आ ही सवजण ापं चक
आहोत. ल मण कोळ माणे च या भवसागरात आपली
दे
हनौका हाक त आहोत. कधीकधी :ख – सं कटे–
तकू लता यां या वादळ-वा यात आपली दे हनौका
सापडते . मन वैतागते. बु डळमळ त होते . अशावे ळ
आपण काय करतो ? तर उपासने चेजेदै
वत असे ल, वा
स गुअसतील, यां ना आतपणाने हाक मारतो. साद
घालतो. यावे ळ भ ाचा धावा ऐकू न दे
व या या
साहा यासाठ धावू न येतो. अशा वे ळ य दे व धावून
येतो. हणजे काय? तर, कु णा या ना कु णा या पात
येऊन तो आप याला सं कटातू न सोड वतो. संसा रकाला
ही दे
वकृ पा हणा वा स गुकृ पा हणा, साहा य करते .
अशावे ळ आपण मनोमन दे वाचे/ स गु ंचे ऋण मा य
करतो. यां चे ऋण फे ड यासाठ वा उतराई हो यासाठ
यांया दशनाथ जातो. से वा हणू न तन-मन-धन अपण
करतो. ल मण को याने शतरौ यमुा, व ालं कार,
फळे या व पात ी वामी समथा या पायी अपण
क न ऋण मा य के लेव ते अंशत: का होईना
फेड याचा य न के ला. यात धन, व े , फळे यांचे
मह व नाही. अपण भाव मह वाचा आहे . आपणही
आप यापरीने पूजा-नै
वे- साद या व पात दे वाचे
/
स गु ं चेऋण मा य क न उतराई हो याचा य न
करतो. पं च हटला क , यात सु ख- :ख आले च,
यातही ‘सुख जवा एवढे । :ख पवताएवढे ’ हा
ब तेकांचा अनु भव आहे . मग अशा :ख सं गी व
संकट सं गी आपण यां चे नवारण हावेहणू न
कुलदेवतेला व गुदे वतेला नवस बोलतो पण नवस
बोलला असे ल, तर आपण :ख-सं कटां
चा प रहार
झा यावर तो ल ात ठे वू
न अगद कटा ाने फेडला
पा हजे. अ यथा याची ‘आठवण’ घडे ल अशा कारची
‘ तकूल प र थती’ नमाण होते
. हणू
न बोलले
ला
नवस हा फे
डलाच पा हजे
असेही वामी समथाचे
सांगणेआहे . दे
वदशन
घड यासाठ स गु ंची कृ
पा कायास येते
परंतु
या यासाठ आचार, वचारां
ची शुता अपेत आहे .
ी वाम नी आप या एकू ण कट वा त ातील ४०
पै
क २१ वष अ कलकोट ये थे
घालवली. शके १८००
म येयां नी वडाखाली देह याग केला व ते नजानं द
नम न झाले . दे
ह यागापू
व एक वष अगोदरपासू नच
यां
नी आप या अवतार समा तीची चचा भ मं डळ त
सु के ली होती. अवतारसमा तीचे आधी आठ दवस
यां
नी ‘अखं ड नाम-भजन’ सु ठे वले. दे
ह कृ ती ही
नाशवंत अस याने पु
ढेयांना वर भरला. यां नी
अ यागही के ला. नं
तर मं
गल नान क न तेयानम न
झाले. यावे ळ भ ां नी यां
ना वचारले क , आपण बरे
केहा हाल? ते हा वामी उ रले,
हा पं
“जे ढरी जळे
ल । अथवा ड गर बोलतील । ते
हाच
आराम पडे
ल । :ख व हळ का होता”
हणजे
च दे
हसम तीनं
तर यां
चे
जगतो ाराचे
काय
आणखी अनेक वष चालूराहणार आहे. भ ांची
समजू
त घालू
न ी वाम नी यां
ना :खी क ी होऊ नका
असेसां
गतलेव गीते
तील ोकां चा उ चार के
ला.
‘अन या तयंतो मां
येजन: पयु
पासते। ते
षां
न या भयुानां
योग में
वहा यहम्’
अन यभावाने शरण येऊन जो माझी भ करतो,
नाम मरणा मक भ योग आच रतो याचा योग म ेमी
चालवेन, असे अ भवचन वाम नी आप या भ ास
दले आहे . हा ोक हणत यां नी यानम न अव थेतच
आप या दे हाचा याग के
ला. या दवशी मं
गळवार, चै
व योदशी ही तथी होती.
ी वाम नी जो उपदे
श के ला यात नाम मरणाला
सवा धक मह व दले . अन यभावाने माझी सेवा कर, मी
तुझा योग म ेचालवेन या गीतो पु न चार क न
वाम नी नाम मरणाची अखं ड माळ (नामजप, नामतप,
नामयोग) भ चालू ठेवावी हाच महाबोध सांगतला
आहे . मरणसात यातच अ त वाची चती असते .
‘ भऊ नकोस, मी तु या पाठ शी आहे. ’ हेयां
चे
आ ासनही नामजप करता णी तु या स मु ख आहे
हे
च भ त व सां गते. ‘वडा या पारं या तु ही ध न
बसा’ हेयांनी का बरेसां गतले असावे? तर या
सां
ग यातील म थताथ असा क , वड हे अखं ड वाचे
तीक आहे . हेझाड वाढते , मोठेहोते
, व तारते . यास
अनेक पारं या फुटतात. या पु हा ज मनीत जतात.
याचा पुहा वृहोतो. ही अखं ड वाची खू ण ी
वाम नी सांगतली असावी. स गु ंकडू न नामोपदे श
मळू न सबीज/ द /सं जीवन अशा नामाचे बीज
साधका या अं त:करणात जते . ते
वाढते . व तारते. ते
नामो चारा या सात याने !!
ी वामी समथाची हळु हळुसव भारतभर क त
पसरली व नाना धमाचे अ श त, सु श त लोक
वामीदशनास अ कलकोट ये थेये
ऊ लागले . ां
त
ज ासू , अ तथी तसेच ी वामी यांची परी ा
पहाणारे ही लोक ये
त. ी वाम चेकडू न ये कास याचे
अचू क उ र मळे . नर नरा या भा वक लोकां बरोबर
ी वामी यांचेभाषे
त बोलत व ज ासू च
ंे समाधान
करीत.
ी वामी समथा या ये
णा या भ ां
त परमाथमागात
उ ती क न घे यासाठ ये णारेभ फार थोडे .
ीह रभाऊ ( वामी सु त) हेी वाम चे भ . यां नी
थमभे ट तच ी वामी समथाचे जवळ ये याक रता
मुब
ंईस आपला सं सार आवरता घे तला. वत: च पाणी
व यां या सौ. वै
रा यसंप ाव थे त घराबाहे
र पडले.
यां
नी चांद या पा का तयार क न ी वामी समथाचा
साद हणू न कामठ पु रा (मु
ब
ंई) ये
थेमठ थापन के ला.
ी वामीसु तांनी ी वामी च र ावर का के लेआहे .
ी वामीसु त हेी वाम चे देखत पंचत वात वलीन
झाले . ती तथी ावण व १ होती.
ी बाळा पा महाराज
ी वामी महाराजां
चेथोर भ ी बाळ पा महाराज.
तेधारवाड ज ातील हवे री या गावचे राहणारे
. घरी
सावकारी, ापार वगैरेउ म प र थतीत चालले होते
.
एकेदवशी बाळ पांचे मनात वै रा य उ प झाले व
स गुकोठे भेटे
ल व मागदशन करील ही आ यं तक
तळमळ लागली. यावे ळ यां चेवय तीस वषाचे . ते
ी ेगाणगापू र ये
थेआले . यांनी तेथेदोन म हने
कडक अनुान के ले
. दोन म ह यानं तर यां
ना ा त
झाला. ‘तूअ कलकोट ये थेजाऊन वामीसे वा करावी.’
आ ेमाणे तेअ कलकोटला आले . यांना पाहताच ी
वाम ना साताज माची ओळख अस या माणे अ यंत
आनं द झाला व जवा शवाची ओळख पटली. ी
बाळ पा महाराज यां
नी ी वामीसे वा एक न पणे
केली. साधकाव थेत यांया दै
वी साम याची चती
ये
ई. ी वामी समथाचे नवाणानंतर ते ३२ वष हयात
होते
.
ी वामनबु
वा वामोरीकर वैव नृ
सहसर वती
ी वामनबुवा वामोरीकर ी वाम चे एक न श य.
ीगुआ ा माण मानणारे ‘ ी गुलीलामृत’ हा
महाराजांचे
जीवनावर च र पर थ ं ी वामनबु वांनी
ल हला. ी नृ सहसर वती वामी महाराज आळं द हे
थोर सं
त योग या समजून घे यासाठ
अ कलकोटात ी वाम कडे आले . ी वाम नी यां चे
मनातील भाव जाणू न समाधी लावली व यांना योग
या समजावली. ी माटे बव
ुा, ी वामी समथाची
क तन क न से वा करीत. एकेदवशी क तन सं गी ी
माटेहणाले ा भवसागरातू न आ हाला कोणते चरण
पार करतील? एवढेहणताच ी वामी समथानी
आपले चरण पुढे
केले
. माटे
बव
ुां
चेल ात आले क , हे
चरण आपणास उ रतील व यां नी क तनात ी वामी
समथाचे पाय घ धरले .
ी वासु
दे
व बळवं
त फडके
स ां
तकारक ी वासु देव बळवं त फडके हे
वामी महाराजांचेदशनास आले , यावेळ आपली
तलवार ी वामी समथापु ढेठेवली व ी वाम चे
हातातून ती साद हणू न मळावी अशी इ छा ध न
बसले . ी वामी महाराजांनी ती तलवार झाडावर
टां
गन
ूठे व यास सां गतली व असे सूचत के
ले क , तू
करीत असले ले कायात यश येणार नाही. ी वासुदेव
बळवं तां
नी ती तलवार घे
तली. वाम ना नमन क न
गे
ले. पु
ढेयांनी बं
ड केलेपण ते वफळ झाले .
ी वाम चा न य म असा असे . भ या पहाटेी
वामी महाराजां
ना भ मं डळ नान घालीत. नं तर
सं या वगै
रे
. ी वामी समथ फ दोन आचमने घेत.
नं
तर यांना लं
गोट नेसवावी लागे
. थोडा फराळ घे
ऊन
यां
ना भ ांचेदशनाक रता बसवीत. ी वामी समथ
सव दशन छू ंया मनातील कामना ओळखू न यां या
इ छा पूण करीत. ी वाम ची क त सव भारतभर
पसरली व बडोदे , इं
दोर, वा हेर ये
थील सं था नक
अ कलकोट ये थे दशनास ये त. सरदार वचु रकर आद
सरदार दशनास ये त. तेवाम चे भ झाले . ी वामी
समथाचे समकालीन अवतारी पुष, सकलमत था पत
ी मा णक भू महाराज, ( मणाबाद) ी नर सह
सर वती (आळं द ), ी जं गली महाराज (पु णे), ी
बीडकर महाराज हेी वामी समथाचे श य. यां नी
तीन वेळा नमदा द णा के ली होती. या वेळ
जंगलातू न जात असता यां ना सहाची डरकाळ ऐकू
आली, तोच सह यां चस
ेमोर उभा. ी बडकर
महाराजांना वाम नी या पात दशन दले . यांची
भीती न झाली. ी बीडकर महाराज अ कलकोट ये थे
गे
ले असता ी वामी समथानी यां चज
ेवळ ते करीत
असले या कमये ची द णा मा गतली. ी बडकर
महाराजांना तां
यापासू न सोनेकर याची कमया
अवगत होती. यां नी आनंदाने सदर कमये चे उदक
ी वामी समथाचे हातावर सोडले . व कमया करणे बं
द
के
ले
. फा गु
न व. १० रोजी या वामीभ ाने
दे
ह ठे
वला.
ी सोमनाथापासून ी जग ाथापयत, तसे च
व ेरापासू न रामेरापयत अ रश: अग णत ी-
पुषांना ी वाम नी आक षत क न घे तले . यां
चव
ेर
नरपवाद कृ पावषाव केला. यां
चेकुसुमकोमल
अंत:करणात जीवमा ा वषयी अलोट म ेवसत असे .
प ढक पं डतांचा अ भमान र क न, यां या व ा प
चं
दनाभोवती पडले ला अहं
कार-सप- वळखा र के ला.
शा अ यास व वे दव ेचा पु
र कार केला.
शा सं प पं डतां
पासून अ रश ू बसा पापयत,
राजा धराजापासून भा यहीनापयत, वेदशा सं प
ा णापासून अंयजापयत सा वक, सदाचारसं प
सतीपासून तेराचारी वे यापयत त दनी असंय
जीवा मेवामी समथाकडे येत. कोणी शुभावने न,े
कोणी न काम से वसेाठ , कोणी कामनापू त साठ ,
कोणी परी ा पाह यासाठ वा नदानाल ती
कर यासाठ . ी वामी समथानी आले या चा
कधीही कंटाळा केला नाही. उलट सा यात आले या
ये
कास आयु यभर जतन करावा वाटे ल असा
अनु भवाचा अमोल ठे वा ा त क न दे ऊन यांची मने
ी ई रसेवकेडे वळ वली. ी. के ळकर यां
नी चपळू ण
येथील वामीमठ वामी-आ ेमाणेथापन के ला. ी.
केळकर हे रेवेत नोकरी करीत असता यां ना जलोदर
नावाची रोगबाधा झाली. यां नी ताबडतोब नोकरीचा
राजीनामा देऊन ी ेअ कलकोट ये थेी
वामीसमथाचे से
वतेउव रत आयु य तीत करावयाचे
ठरवू न ीसे वत
ेगु ग
ंझाले . यां
ची उदर था न झाली.
न य घडणारे चम कार यां
नी जमा क न ी
अ कलकोट वामी समथ ‘बखर’ तयार के ली. ी
वामी समथानी ी. केळकर यास आप या पा का
घे
ऊन चपळू ण ये
थेवामीमठ थापन कर यास
सु
च वले . या ठकाणी यां
चेवंशज याच माणेसेवा
करीत आहे त.
महारा ात मु
ब
ंई, पु
णे
, चपळू ण, गोवा, वगु
ला; गु
जराते त
बडोदा, सु
रत, अहमदाबाद आद ठकाणी ी वामी
मठ थापन झाले आहे त. ी अ कलकोट वामी समथ
यां
चे नवाण हो यापू
व बुधवार पेठ, येथेी वामी
समथ समाधीची जागा ी चोळ पां नी तयार केली. ती
यां
नी समथाना दाख वली. ी चोळा पा हेी वामी
समथाचे नवाणाआधी ी वामीचरणी लीन झाले .
ी वामी वटवृाखाली ने
हमी बसत असत. ां चे
जागी ी वामी समथ शके १८०० ब धा य नाम
सं
व सर चैव. १३ पारी ३-३॥ चे
सुमारास लौ कक
ा पं
च वात वलीन झाले
.
ेया वाढ साठ - ी वाम चे संपण
ूजीवन
स पुषाचे अस यानेयां चे च र हणजे अनु भव-
कथा होत. हे सव अनु भव अने क वध चम कारां नी
भरले लेआहे त. स पुष ‘ रे णा’ दे
तात आ ण ‘काय’
क न घे ऊन ‘ स स’ ने तात. ी वाम या अने क
च र कारांनी ही चम कारां
ची ‘अनु भव-गाथा’ अ यं त
रसाळपणाने , मेानेआ ण अपार े
तन
ूगुफ
ंली आहे .
ीवटवृां या पारंया जशा व तारतात न या पु हा
ज मनीत जू न नवा वृ यातू न साकारतो. तशा या
अनु भव-कथा आहे त. या या रे णे
तन
ू चीतीस
येतात आ ण या ची त पाचेव प हणजे
‘चम कार! पण चम कार हणजे परमाथ न हे !’ हेअने क
सा ा कारी सं त न स पुषांनी सां गतलेआहे आण
खरे ही आहे . मग अशा चम कारां चा अ वयाथ कोणता?
असा मनात उभा राहतो. याचा एकू णाथ एवढाच
क , हे चम कार ीकृ पे
नेहोतात हे तर स य आहे च, पण
या चम कारामागे भ ांची ा वाढावी, ती ढ हावी,
यां
ना आनं द ा ती हावी हाच यामागे हे तूअसतो. ी
वामी समथा या अने क चम कार कथां तन ू यां
चे
वषयीची ा ढावतेआ ण नामघोष सात य
पु
न:पु हा भ ां या अं
त:करणात ठसत जाते . तथे
च
ी वाम चे अ त व अस याची खू ण मनोमन पटते .
वामी समथानी वत: या सगु ण देहाची कु
ंडली
कर याची आ ा ी. नानाजी बापू जी रे
खी ( पगला)
यो तषी यां
ना के
ली व यां या हातावर हात ठेवू
न
वह ते गं
धा ता व तुळशीप ासह ती कु ं
डली
नानाज ना दली. यावेळ ी रे खी यांया उज ा
हातावर व णुपद (आ म लग) साद हणू न उमटले. या
कु
ंडलीत मह वाचा उ ले ख हणजे धरणी भं ग होऊन
आठ वषाची बालमू त ह तनापु रापासू
न १२ कोस र
असले या छे
ली खेडेगावात वडाखाली गणपती या
मू
त जवळ गटली नराकार नगु ण पर ( व चैत य)
दे
ह धारण क न सगु णात ये
तेव अवतार अवतार काय
संप यावर पुहा नगु
णात जाते
. हा ई र या सगु
ण
दे
हात गट होतो या दे
हाची व ज मकाळाची वैश े
यां
चा कु
ं
डलीत आढळतात. ही वै श ेवाम नीच
मा य केलेया व दलेया प के त आढळतात.
वामी समथ ही व श जे हा सगुणाकार देहात
गट झाली ते हाची वे
ळ व देहाची वैश े वशेष
आहे त. ती वाम नीच मा य के ले या कु
ं डलीत गट
झाले ली आहेत. ज मकाल ब धा य सं व सराचा
भवाचा) आहे
(वै . अ नी (सूयप नी) न ावर
चरण ीतीचा (ई राचे चरणी भ कर याचे सं कार
हो याचा) योग आहे . चैमासातील तीये चा हर
आहे . आ पुषाचेपं दन- फुरण दाखवणारी नाडी
आहे , दे
वगण आहे , ान य ात चतना या समाधीचे
हवन करणारे ते यजुवद ा ण व नार सही चै तय
वामी आहे त. राशी वामी मं
गळ आहे .
ता पय, महाराजां
या ठकाणी सारी े सामावले ली
दसत. ते कधी मसणवट त, तर कधी खासबागेत, कधी
महारवा ात तर कधी राजवा ात, कधी नवडु ं
गा या
का ां वर, तर कधी पलंगावर, कधी मं दरात, तर कधी
मठात, यांमाणे सार याच भावने ने
वावरत असत.
“सहज वारी बाहे र नघाली क , सव राज च हां नी
मं डत दसावी. छ चामरे , पाल या, याने , घोडे, गा ा,
गाई, हशी इ याद ख लारे , तं
ब,ू
कनाती, नगारखाने ,
वाजंी, रणवा े व सेवक
ेरी व या े करी लोकां या
फलटणी, याच माणे पु
रा णक, ह रदास, गव ये ,
कलावं तणी, तमासगीर, नाटकवालेया माणे फु लवाले,
फुलारी, मठाईवाले व सव कारचेकानदार बरोबर
आहे तच. मग महाराज एखादे वे
ळ जंगलात का
व तीला जात ना, बरोबर हा इतका सरं जाम
असावयाचाच.” अशा या लोको र पुषाची खरी
यो यता जाण यास अं गी तशीच पा ता पा हजे . एर ही
ल ावधी लोक वाम या दशनास ये त असत.
ह थाना या चारी टोकां कडील व सा या धमातील
लोक वाम या दशनास ये त असत. शदे , होळकर,
गायकवाड, भोसले असे सं था नक यां या भजनी होते .
युरो पयन बंडगाडन, पारशी नवरोजी शे ट, मुसलमान
स यद आ ण अहमदअ ली रसालदार, याच माणे जैन,
लगायत, वै णव, वारकरी, सं यासी, सु
धारक, सनातनी,
शा ी, ह रदास अशा अने कां
नी यांया पायी आपले
म तक नम वले . वारं
वार होणा या चम कारांनी महाराज
सव आहे त व ते सवश मान आहे त, अशीही आत
जीवां
ची खा ी झाली. आपद्त लोकां नी तर यां
ची
पाठ पु
र वली व आपआपली सं कटेनवारण क न
घेतली. पण हेजरी सारी घडले तरी यां
ची खरी पारख
फारच थो ां ना झाली असे ल असे च यांचेच र कार
हणतात.
एक कडेयां या सेवत
ेत पर असले ले चोळा पा आ ण
बाळा पा, सु
द
ंराबाई आ ण काकु बाई, मालोजी आ ण
दादाजी भोसले , सबनीसबाबा आ ण मराठे बाबा,
बाळकृण आ ण कृणा पा, टोळ आ ण कानफाटे ,
तसेच एक कडेवाम या सव ते ची अंतरी चु
णू क
मळा यामु ळेहतगव झाले ले
माटे
बव
ुा आ ण व णु बव
ुा
( चारी), रामशा ी आ ण माधवशा ी. यां नी
वाम चेअने क चम कार पा ह यामु ळेयांना सव
द ावतार असे ही यांनी मानले
असे ल. पण यां ची खरी
यो यता यां नी जाणली ते आळंद चेनृसहसर वती व
यशवं
तराव भोसेकर दे
वमामले
दार, मं
गळवे ाचे
बाळकृणबोवा आ ण मनाबादचे मा णक भू
, असे
सं
तच खरेहोते
.
ी वामी समथ च र ाचे
वहं
गावलोकन व उपदे
शाचे
सार
आं दे शातील ीशै य पवतराजीत ाचीन
काळापासू न स असले या कदळ वनातील न बड
अर यात, एकांत थळ एक महा मा का समाधीत
नम न होता. शरीरावर लता, वे
ली, झुडपे, वा ळही
उगवू लागली. एकेदवशी एका लाकू डतो ाने
वा ळावरीलवे लीवर लाकडे तोडताना घाव घातला. तो
घाव वा ळ फोडू न या समाधी त यो या या मां डीवर
बसला. या पाठोपाठ मांडीतून र ाची चळकां डी
उडाली. लाकूडतो ा भयभीत झाला. इत यात या
यो याची समाधी भं
ग पावली. ते देहभानावर आले .
लाकूडतो ास अभयदान दले . तप या संपवून इथूनच
ी वामी समथ व क याणासाठ ते थन
ूबाहे र पडले.
हे
च तेचौथे द ावतारी स गु ी वामीसमथ होत.
वाम चा ज म कधी झाला, कोठे झाला, याची ना कुठे
न दआढळते, ना वाम याबोल यातू
न कधी याचा
उलगडा झाला. हणूनच यां
चा गट दन साजरा केला
जातो.
ीशै य पवतराजीतू न बाहे
र पडून ी वामी समथानी
कोणकोण या थानां ना भेट द या, हे इ तहासाला ात
नाही. परं
तुवाम या कथनातू नवेळोवेळ जी मा हती
झाली यातू न काही आडाखे बां
धता येतात. तेसव थम
काशी ेी आले . यानंतर आसे तुहमाचल व वध
तीथ ेां तन
ू यांनी मण के ले
. ात इ तहासा माणे
ी वामी समथ थम सोलापू र ज ातील मं गळवेढे
ये
थेकट झाले . यानंतर पंढरपू
र, मोहोळ, सोलापू
र
असे करीत अ कलकोटला आले . वाम नी
अ कलकोटला वडा या झाडाखाली द घकाळवा त
केले, हणून यांना वटवृ वामी हणू न संबोधलेजाते
.
चैव १३, मं गळवार, ब धा यनाम संव सर शके
१८०० इ.स १८७८ या दवशी सायंकाळ चार या
सुमाराला ी वामी महाराज नजानंद वलीन झाले. ी
वाम नी श य ी बाळ पा महाराजांवर अनुह के
ला.
यां
नीआप या च मयपा का व इतर ासा दक च हे
दे
ऊन, अ कलकोटला मठ थापन के ले
.
बाळ पां नामंद ा देऊन यांना योदशा री
महामू लमंाचा उपदेश के
ला. वामीभ चा चार
कर याची आ ा दली. बाळ पा महाराजां नी
वाम याआ न ेस
ुार अ कलकोटला मठ बां धून
द ा े य गुपीठाची थापना केली. गुद ा े यांया
परंपरे तील भगवान अवधूतद ा े य, ीपाद ीव लभ,
ी नृ सह सर वती (गाणगापू
र) आ ण ी वामी समथ
अशी ेगुपरं पराअवधूत पीठास लाभली आहे .
महान गु परं परे
तील ी वामी समथा या नं तरचे चौथे
उ रा धकारी हणू न अ कलकोट रे वेटे
शन
र यावरील शवपु रीआ माचे स यधम णे ता
परमस गु ी गजानन महाराज १९३८ म ये पीठा ढ
झाले .
ी वाम ची शकवण हणजेयां नी वेळोवे
ळ
य ात कथन केलेयासां
केतक श दांचेता पय होय.
आ मसा ा कार क न घे यास साधकालाएखा ा
स गुस शरण जा याची गरज आहे . अशा स गु ंची
भे
ट झा यावर साधकाने
स गुंया व पाचे नरं
तर
चतन करावे . यांची आराधना करावी. यां यामु खातून
नघणारे ये क अ र, हे मंव प मानू न अंत:करणाने
हणकरावे . अशी गुसे वा केयाने सा ा कार होऊन
अंती मो ा ती होते . वाटे
ल या याहातचे अ हण
क नये . नरंतर के वळ वषय चतन करणा-या ी
अगरपुषा या हातचा वडाही खाल तर तु हीही तसे च
हाल. मनु या या हातचे अ खाल तर, तु हीही
हाल. एक ई रच सव भरले ला आहे अशी
भावनाकरा, जे णेक न तु मचेमन नरंतर प व राहील.
परावलंबी नसावे , वत: उ ोगकरावा व खावे . गांजा
केहाही ओढू नये, याने अपाय होतो. आप या
धमा माणे च (कत कमानु सार) वागावे
, यानेच सव
वजय ा तहोतो. या माणे बी पे
र या शवाय शे त
आपण होऊन पीक दे त नाही, याच माणे तुही वत:
कोणतीही ान पपासा दाख व या शवाय गु आपण
होऊन ानोपदे श देणार नाहीत. साधना करताना या
काही स द ा त होतात, यां चा
चम कारदाख व या या कामी उपयोग करणे गैर आहे .
परमाथ ानाचा उपयोग वच रताथाचे साधन हणू न
करणे हेअयो य ई रीय ानाचा उपदे श करणा-या सव
धम मतांचेव सव पं थां
चेअंतम येयएकच अस यामु ळे
सव धम मते व पं
थ वं दनीय आहेत. या जगात ा त
होणारीसु
ख- :खे, परमा मा या इ छेनेघडतात असे
मानू
न यांचा वीकार करावा.मू तपूजा ही या वषयी
रह य जाणून करावी, केवळ मूतपूजाच करीत राहणे ,
हे
च मनु य ा याचे कत नाही. परमा म ा ती हे खरे
ये
य अस याने उ रो र आ मो ती क न घे यासाठ
य नशील असावे !
वामीसमथाचा सं
दे
श

अन य तय तो मां
येजना: पयु
पासते
।
ते
षांन या भयुां
ना योग म
ेंवहा यहम्
।
एक न ेनेमाझेचतन क न जे लोक माझी उपासना
करतात या मा या ठकाणी मु असले या योग
(अ ा त व तू
ची ा ती) व े( ा तव तू
च
ंे र ण मी
करतो)
ी वाम चा आजही चै
त य व पात वास असू
न " हम
गया नही जदा है" या वचनाची अनुभत
ूी आजही
भ ांना ये
त आहे. भगव ते त भगवान ीकृणाने
सांगत या माणे तेयोगा ढ होते
. यदा ह ने याथषु
न कम वनुष जते सव संक प सं यासी
योग ढ तदो यते
( वषयाचे
आ ण कमाचे ठकाणी जो आस होत नाही
आ ण याचे सव सं
क प सु
टलेलेअसतात. या योगाला
योग ढ असेहणतात.)
दे
वा द न मी पदरी धरा । क लयु
गी ी द ा े
य
अवतार तु
मचा खरा । अ कलकोट नवासी
सगु
ण दयी उतरा । ी ानेर प ध न
शरी ठे
वा वकरा ॥

गुपरं
परा

ी गुद
|
 ीपाद ीव लभ
|
ीनृ
सह सर वती
|
ी वामी समथ

परम अथाचेवामी बोल

भगवंताचेसहा स गु ण असतात. ऎ य, धम, यश, वैभव,
ान आ ण वै रा य हे
तेसहा स गु
ण होत. यां
नाच 'भग'
हणतात. हे भग ई राकडे असतात हणू न तो भगवंत.
वामी महाराज हेसा ात भागवं
तच. पण हे स गुण
हणजे तरी काय ?
१) सु
ख, समाधान, शां
ती आ ण आनं
द हे
ऐ य
२) नीती, याय आ णकृ
पा हा धम
३) सव , सवकाळ कायाची स हे
यश
४) नरां
तराची ऐ हक व पारलौ कक अनु
कू
लता हे
वै
भव
५) नजा पाची प व न य जाणीव हेान
६) हे
सव असू नही नरपे, न वाथ आ ण नरलस
राहणे
हेवै
रा य
या सहा गु
ण वशेषां
चा पाया असणे
याला अ ध ान
हणतात. यावरच स कायाची उभारणी होते
हे
अधी ान देणारा भगवंत असतो.
पू
व ज म।तील कम हे 'संचीत' असते. वतमान ज मात
भोग यास ये णारा यातील अं शभाग हणजे ' ार ध'.
ार धातील पु य प स कृयाने सु
ख, समाधान, तर
पाप प शकृयानेःख अनु भवास येत.ेदेव व गु
सहसा ार धात ढवळाढवळ करीत नाहीत. ार ध
टाळून टाळता येत नाही. तेकालां
तराने पुढे
उभे
ठाकतेच. हणू न ार ध भोगू न सं
पवावे . ार धात
नसले या गो ची ा ती दे व गुक न दे तात ते हा ती
पु
ढ ल ज मातू न घेतलेली उधारी असते .
सु
खी जीवनासाठ वामी समथाची वचने
१. भऊ नकोस मी तु
या पाठ शी आहे
.
२. जो माझी अना यभावाने
भ करतो याचा योग म
े
मी वतः वाहतो.
३. आळशी माणसाचे
त डपा नये
.
४. शे
त पकवू
न खा आ ण मळे
ल यात सं
तुरहा.
५. जा तु
झे
अपराध माफ के
ले
त, यापु
ढे
सावध गरीने
वाग.
६. भऊनकोस! पुढ जा, सं
कट र होईल. य काळ
ते
थेआला तरी, तुयासाठ आ ही यांचा तकार क .
७. आमचेबोल यावर व ास ठे वा,रा हले
ला काळ
आमचे नाम मरणात घालावा, मो मळे ल.
८. मी सव आहे, परं
तू
तुयासाठ ये
थे
आलो आता
नधा त राहा.
९. हम गया नही जदा है
.
सं
क प
अनंत कोट हां डनायक राजा धराज यो गराज - ी
वामी समथ महाराज मी आपले चरणाशी ञवार
मु
जरा क न ाथना करीत आहे . आजपासु न आपण
माझेमाता, पता, गुसव कांही तुहीच आहात.
आजपासु न मला आपला श य बनवू न आपण माझे गु
हावे
व मला गुपद लीन करावे
. व मा या सवाथाने
सां
भाळ करावा.
आपण माझे गु-सदगु-परमगु-परा पर गु-गुत व
सव काही आपणच आहात, हणु न आपण माझा
शा ररीक, मान सक, ापं चक, आ थक, दैवक,
आ धदै वक, भौ तक, आ धभौ तक, धा मक,
आ या मक, परमा थक सवतोपरी सां भाळ करावा.
अशी मी वन पणे पु हा ञवार मु
जरा क न आपले
चरणी ाथना करीत आहे .
तीथ घे
याचा मं
ञ

अकालमृ
यूहरणम्
सव ा ध वनाशनम्
|
ी गु ी वामी समथ पादोदं
क तीथ जठरे
धारया यहम्
||

' ी वामी समथ' चा ने

मका अथ काय ?
षडा री वामी नाम ' ी वामी समथ' हे महाराजां
चे
नाव नाही, तर हा डग तीय अ ै त कृ ती पुषा मक
तारक बीज मंआहे . ॐ नमः शवाय, ंगायै नमः,
ी गुच र हेया कारे षडा री तारक मंआहे त
याच माणे समानाथ ' ी वामी समथ' हा सुा
स गुअनुहीत तारक मंआहे . ा तारक मंा ारे
आपण आप या ास सनावर अजपाजप सं धान
केयास महाराजां चेअं तरीक आ म ान च
शु करण योगातु न सहजच होते . असा आमचा
अनु भव आहे . या तारक मंाचा मतीताथ व थत
समजु न घेऊन यायोगे आ माचरण कर याचा य न
केयास सं बंधत आ म यययोग सव साधारण
वे
ळे पेा अ धक लवकर व आ धक भावकारक होत
असतो.
ी वाम समथ या स गु हवाचक षडा री तारक
बीजमंाचा मतीताथ खालील माणे
आहे
.
ी
वयंीपदा वराजीत स गुभगवान द ा े
य वामी
महाराज...!
वामी - वाः + मी
वाः हणजे भ म करणेअथवा आ म सम पत करणे
असा आहे . मी हणजे माझेअ ान, अहंभाव, रपुगण
वई ा...! अथात वामी हणजे माझा मी पणा वाः
करा.
समथ
समथ हणजे सं
सार पी भवसागर सहज ता ण
येयासाठ माझेवयंभु शव व जागृ
त करा...!
यायोगे' ी वामी समथ' हणजेीपद वरा जत
भगवान द ा ेय वामी महाराज माझे
मीपण भ म
क न वयं भुशव त व स गुकृ पेअं
कत करा.
स गुशं करनाथ साटम महाराज ( दाणोली ) हे
सा ात
भगवान शवाचेच अवतार असत. महाराज वाम नी
'अ कलकोट य द व पाय नमो नमः' अशा कारे नाम
साधन करत असत. स गुसाटम महाराजां ची स गु
परं
परा ी वाम समथाकडु नच सुझाली होती. यात
अनुमे गुपरं
परा खालील माणे आहे .
स गुसाटम महाराजां
चे
स गुअव लया हाजी
अ ल रे
हमानबाबा (ड गरी)
अव लया हाजी अ ल रेहमान बाबां
चेस गु
पीरसाहे
ब मझा स नया (जु
ना पं
जाब)
स नया पीरबाबां
चेस गुअ कलकोटचेी वाम
समथ महाराज...!
या योगे
सां
ग याचेयोजन असे
क,
' वाम चरणी लीन वन मती ये
ता । अवघी सृी
आ म रंगली सहजता ।।'
वाम सा यात ये ताच आप या अं तःकरणाचा
कायापालट झा या शवाय राहाणार नाही. असे
हेद
वाम त व सव चराचर ापु नी उरलासे.
ॐ नमो वाम समथाय न यानं
दायमु
तयै।
अ कलकोट वराजीत परमगुरव वे
दशा ाथ दशन ।।
सत् च व आनंदाचेपरम ोतक वाम चरण
अ कलकोट वराजले लेअसु
न अशा परम गुया
अमृतमय चत्पावन मं
गलमय चरण कमळां नी
आप याला वे
दशा वे दो ान व वे
दां
त वेदांयाही
प लकडील स गुत व ान सहजच होते . असे
भ व सल वामी महाराज सदै
व भ गणां
वर
कृ
पावषाव करोत.
वाम बाबत वशे
ष
वामी कसे दसत असतील?? वामी फोटोत दसतात
तसेच असतील ना.. या लोकां नी वाम ना ब घतलं य ते
कती भा यवान..न जाणो आपण ही गे या ज मात
अ कलकोटचे च गावकरी असू ..आपलाही दवस
यावे
ळ वाम ना बघू न उजाडत असे ल..आप या
चुक वर वाम नी आप याला ही चां गलंच झापल असे ल.
समकालीन बखरीम ये वणन केया माणेवाम ची
उं
ची अंदाजे सात - स वा सात फू ट होती. यां या
पा कांव न हे सहज ल ात ये ईल. यांची नखे
कापायला हावी ये त तो हणत वाम ची नखे इतक
मुलायम क जणू गुलाबा या पाक या चं जणू .
हाताने
ही ती तु
टत. यां ची पावले लो या न मऊ
यांयात हाडेआहे त क नाही ते समजत नसे .
चखलातू न ही जर वामी चालले तरी यांची पाऊले
लखलखीत व छ. यां चे पोट मा गोल डे यासारखे
जणू सारं ां डच सामावलं य यात. वाम ची वचा
खूप नतळ, कोमल होती. आपलेवामी मनाचे राजे
होते
. तेक ये
क दवस अं घोळ करत नसत तर कधी
दवसातून चार वे
ळा अं
घोळ करत. पण यांया
शरीरातू
न सदै
व धु
पाचा सु
गध
ंयेई.
वाम ना सकाळ उठ यावर गोड खायला अ तशय
आवडे . याम येकधी खीर, मसालेध असे तर कधी
प हे. वाम ची जेवणाची त हा ही नराळ च. क ये क
दवस, म हने तेजेवत नसत अगद पाणीसुा घे त
नसत. तर कधी यां ना इतक भूक लागे क आरामात
६००-७०० भाक या खात. दहा पं धरा बायका
सकाळपासू न सं याकाळपयत चु लीजवळ बसत
भाक या करायला. कधी कधी वामी कोणा या
दारासमोर उभे रा न "जेवण घाल गेमाये" अस
हणत.पण घर या बाईने वाढले
लंजेवण तथे च गायीला
घालत. वामी बाहे रच जेवायला बसत यावे ळ यां या
ताटात गाई, कुे ये
ऊन जे वत वामी ही यांना मेाने
घास भरवत.
गोपालकृण बु वा के
ळकर हेवाम चे समकालीन.
यां
नी “ ाची दे
ही ाची डोळा” वाम ना प हले
.
 यांयावर यांनी बरेच लखाण रोज नशी या व पात
ल न ठे वलेआहे . यातील वाचले ला एक भाग
ज याचा तसा इथे नमूद करत आहे . “ वाम ना कधी
गाढ झोप याचे , पा हलेले आठवत नाही. फार रा
झाली क त डाव न पां घ ण घे ऊन वतःला झाकू न
घेत. मग पां
घ णातू न रा ी द ड दोन या सु मारास कधी
भा ड तर कधी अभं गाचे आवाज ये त. ब याचवेळा
कुराणातील काही आयते ही आळवत असत. अचानक
मोठ्मो ानी वे द हणत. कधी कधी कु णाला न
समजणा या भाषे त काहीतरी बोलत असत. असे
रा भर चाले. अ या क ये क रा ी मी मठात घालव या
आहे त”
वाम ना वड, औ ंबर, कडुलब ही झाडेवशे ष य
होती. एकदा अ कलकोट गावा याबाहेर एक मोठे
कडु लबाचे झाड होते
. एक दवस र याने जाणारा एक
मुसलमान वाटस याची फां द तोडायला लागला.
यानेआप या कुहाडीचा प हला घाव या झाडा या
फांद वर घालता णीच, इकडे मठात वामी उठून उभे
रा हलेआ ण भ ां ना हणाले” अरेबघा रे
! कोण
हरामखोर मा या पालखीची दां
डी तोडतो आहे
”
भ मं डळ नी मग गावाबाहे
र जाऊन या मुसलमानाला
झाड तोड यापासून परावृके ले
.
वामी लहान मु
लां
बरोबर आं
धळ को शबीर, लपाछपी
आणी गो ा खे ळत. यां
ना ाणीही फार य. नं दा
नावाची गाय यां
ची आवडती होती. वामी तला म ेाने
भरवत मग ती सुा वाम ना आप या जभे नेखराखरा
चाटे
. वामी कधी कधी त या चार पायां
म ये जाऊन
बसत आणी त या आचळाना त डाने ढुशी दे
त मग ती
सुा आपला पा हा वाम साठ मोकळा करे . धारो ण
ध मनसो पऊन झा यावर वामी नं दा गायीला
मठ मा न "माझी माय ग ती "असंहणत अन धाने
माखले या आप या अंगाकडेपाहत वतःच हसत.
ी वामी समथ हणजे
च ी नृ
सह सर वती
वामी भ ांना वचारतात:- "आ ही कोण आहे?"
चोळ पा उ र देतात:- "आपण भु वन नायक आहा !"
वामी सं
तुहोत नाही . वामी हणतात:- "आज जर
बाळ पा असता तर यां नी अचू
क उ र दलेअसते ."
वाम चा यशवंत नावाचा एक श य मंगळवे ाला
मामले दार होता. या वे
ळेला मंगळवे ाला काळ
पडला होता. लोकं अ -पा यालापारखे झाले होते.
लोकांचे हाल पा न यशवं ता या घशातू न अ उतरत
न ते . इकडेवाम कडे गाणगापू र मं दराचा पु
जारी,
वाम ची परी ा पहायला आला होता.' वामी वताला
द अवतार अस याची हवा पस न लोकां ना मत
करतात', असंयाचं मत होतं. आ या-आ या, तडका-
फडक नी तो वट-वृा खाली बसले या वाम कडे येतो.
याला पा ह याबरोबर वामी हणतात:- "काय रे !
गाणगापू र मंदराचा तुपु
जारी ना!" "आ ही कोण ही
परी ा यायला आला ना?" पु जारी चपापतो पण
प पणे कबु ली दे
तो. मग वामी वचारतात-
"गाणगापू रला कोणाची भ करतो?" पु जारी उ र
दे
तो- " ीनर सहसर वतीची!" वामी हणतात- "आं ही
नर सहभान आहो!" "नीट बघ आ हाला!" पु जारी पाहतो
तर काय वाम या जागे वर सा ात नर सहसर वती
उभे आहे . पु
जा याला ग हव न ये त.ंकाही णां नी
वाम या जागी ीपाद ीव लभ दसतात.
पु
जा याला पू ण चीती ये ते क वामी सा ात द
अवतार आहे . तो वामी-चरणी म तक ठे ऊन मा
मागतो. मग हणतो- "अ कलकोट हे च गाणगापू र
आणी गाणगापू र हेच अ कलकोट आहे !" इकडे
मामलेदार यशवं त, सरकारी धा य गोदामातलं धा य
गरजवं त लोकांम ये वाटू
न टाकतो. सरकारी धा य
वाट या मुळेयाला '१०,००० , स या दवशी
सं याकाळ पयत सरकारी ख ज यात जमा करा', असा
खलीदा येतो. यशवं त घर-दार, शे
त व बायकोचे दा गने
वकायला काढतो पण या सवाचे मा १०००
मळणार, असं सावकार सां गतो. सावकार श लक
९,००० पयाचे कज ायला प नकार दे तो. पै
शे न
भर या मुलेव र अ धकारी यशवं ताला अटक
करायला येतात. याला बे ा पडणारच हो या ते हा
वामी एका शे टा या पात ये तात, व र अ धका यां ना
१०,००० दे ऊन यशव ताची सु टका करतात.
अ धकारी लोकं गे यावर वामी यशवं ताला आपलं खर
प दाखवतात. यशवं त नौकरीला राजीनामा दे ऊन,
वामीसेवत
ेच आयु य काढ याचं ठरवतो.
ी गु
ंचेीशै
यगमन व वाम चेकट करण
 णाधात नौका डो यासमो न गे ली. गाणगापु र ये
थे
भीमा-अमरजा ा दोन सं गमावर सव भ ां समोर या
नौकेस हत स गुगु त झाले . थो ाच अवधीत
पै
लतीराव न एक नौका झपा ाने तराकडे येताना
भ ांनी पा हली. नौके तील नावा ाने तीरावरील
लोकांना सां
गतले क , पै लतीरावर आ ही एका ते ज वी
यतीला पा हले. जणू य द ानीच आ हाला दशन
दले. या यतीनी आ हाला सां गतले ," ही शेवत
ंीची फुले
मा या सव भ ां ना आ ण श यां ना ावी, " यां नी
असाही नरोप दला आहे . "आ ही जातो ीशै यासी ।
क याण असो सवासी ॥" श यां नी ती शेवतंीची फुले
जळ त घे तली व जड अं त: करणाने ते मठाकडे
नघाले . ी नृसह सर वत चा अवतार समा तीचा
दवस श शर ऋतू म ये माघ व तपदे चा तो दवस
शुवार होता. गु त होताना यां नी आप या पा कां ची
थापना गाणगापु रात के ली आहे . आजही या दवशी
ते
थेमोठ या ा भरते . हजारो भ दशन घे यास तेथे
जात असतात. गाणगापु र हेद संदायाचेमु ख
तथ थान मानले जाते .
 ीशै य-म लीकाजु न येथे ते गुत व पात वाव
लागले . सव भ ां ना ी नृ सह सर वत चा सा ा कार
य ही होऊ लागला. ते अनं तकाळ ते थेसमाधी
अव थे त होते
. या वेळ इकडे सव लोक धम होऊन
वैराचारी होऊ लागले ..अने क पं थ ,अने क मतेनमाण
होऊन सगळ कडे अराजक माजले . सव यवनांचे
अनु करण कर यास ह ं ची सुवात झाली होती. यां ना
हेसव अं त : ानानेसमजत होते . समाधी अव था
वस जत क न लोकां या क याणासाठ ते परत
तीथ थळे करीत फरत होते . गंगे या काठावरील एका
महद् अर यात ी नृ सह सर वत नी परत समाधी
लावली. ते कदळ वन होते . तेथे बराच काळ समाधीत
गे यामुळेयां या भोवती चं ड वा ळ नमाण झाले .
"ज म कोठे
झाला । कोण असती माता पता
द शरीर ते
जोमय कां
ती । अजानबा कौपीनं
छाट
नाक कान वशाल भाल । जणू
ते
जाचा र व खर ॥"
एका चंड वृा या खाली एक लाकू
डतो ा लाकडे
तोड यासाठ ते
थेआला होता. आपणास भरपू
र लाकडे
 मळतील ,.या हे तन
ूेया झाडावर आपला कूहाडीचा
घाव घातला व लाकडे तोडावयास लागला. याचा एक
घाव चु कून या वा ळावर लागला. या णी या
वा ळातू न र ाची एक चीळकां डी उडाली. ते
पा न
लाकू डतो ा घाबरला. णभर याला काय करावे हे
सु चन
ेा. लाकूडतो ानेया अव थे तच वा ळाची माती
लगे चच उपस यास सुवात के ली. तो एक तेज : पुज
ं
ऋषी या वा ळात आसन घालू न बसले ला याने
पा हला. या या ते जाची भा सगळ कडे पसरली होती.
या ऋषी या मां डीतू
न भळाभळा र वाहत होते . हे
अघोरी ूय आप या हातु न घडले व आपण पापाचे
धनी झालो ,आता हे ऋषी आपणास शाप न क च
दे
तील , असा वचार या या मनात आला. तो
ःखवेगानेरडू लागला. त हा ऋषीनी आपली समाधी
वस जत के ली व या लाकू डतो ाकडे मंद मत
करीत ते ऋषी पा लागले . त हा लाकूडतो ा लगे चच
धावत पु ढेआला व यानेया ऋषीचे चरण धरले . तो
ऋषी हणजे च नृसह सर वतीचाच अवतार " ी वामी
समथ " हणू न कट झाला होता. तो लाकू डतो ा
वारं
वार वाम ची मा मागू
लागला तो हणाला,
मी ब अ यायी । प र घातले
आपु
या पायी ।
मा क नी लवलाही । अभय ावे
मज द ना ॥
पायाशी लोळण घे णा या या लाकू डतो ास वाम नी
मो ा म ेानेउठवले . वाम चा पश होताच या या
अंगातुन वीज सळसळली. वामी हणाले , "तुयाकडू न
माझी समाधी भं ग पावली व मी कट झालो. तू महान
पु यवंत आहे स. तू
झे परमक याण होईल. " वाम नी
लाकू डतो ा या म तकावर हात ठे वला. या णी
याला अपू व ान ा ती झाली. यानेवाम चे चरण
धरले व या या अ न ंी वाम या चरणां
ू ना अ भषे क
केला. द ा यां चा तसरा अवतार वामी समथा या
पानेकट झाला. ते अंधारातलेगडद आर य
वा म या ते ज काशाने उजळू न नघत होते . वाम या
मुखातू न श द आले , "द नगर, मूळपुष, वडाचे झाड,
मूळ मूळ." हे श द बोलू न वामी तेथन
ूपुढ ल वासाला
नघाले . तो लाकूडतो ा ी वाम कडे पहात उभा
रा हला त हा या या ल ात आले , वामी गं गे
या
उगमाकडेनघाले आहे त.
अ कलकोट ी वामी समथ महाराज
अ कलकोटचेी वामी समथ हे आज ल ावधी आत,
ज ासू आ ण मुमुचंे
ू आ य थान आहे . ी वामी
समथाचा अवतार ही भगवं ताची सवात मोठ लीला
आहे. वामी समथाना समा ध थ होऊन आज
स वाशेन अ धक वष उलटू न गेली; परं
तुयांचा म हमा
दवस दवस वाढतचआहे . या "सगु
ण ा'ची उपासना
अतीव े
न,ेमेाने
अन् भ ने महारा ातील
घराघरां
तन
ू न य सु आहे आ ण. यां या अ त वाचे
अन् कृ
पेचेअनंत चम कार हजारो भ न यशः
अनुभवीत आहे त. भगवंताचा हा अवतार महारा ात
झाला ही के
वढ तरी भा याची गो ; परं तुअवताराला
सव ांत आ ण दे श सारखे च असतात. सं पणू
व वा या आ ण मानववं शा या क याणासाठ ,
उ ारासाठ भगवं त भू
तलावर अवतार धारण करीत
असतो.
ी वामी समथाचेेव वणन कर यास कोण याही
भाषे
तील श द थटे
पडतील. य पर ाला श दात
कसेपकडणार? " य ानेवर वभू
ती जगामाजी
 कटली।।' असेयां चे माहा य, या संत े ी
गु
लाबराव महाराजां
नाही वामी समथाचा अपू व म हमा
कसा वणावा असा जणू न पडला. आ ण हणू नच
आप या "सू र नावली' या भावमधु र का ातते
ल हतात -अ कलकोट ाम क लयु गी काशी। जवंत
कैलासी लोक सारे
।। वामी व वेवर द ा े य प।
म हमा अपूव वणवेना।।
वामी समथ या नावानेसवसामा य जनते
ला प र चत
असले या क लयुगातील लोको र अवतारी पुषाचा
कृपा आशीवाद ा त हावा, या सगुण ानेआप या
दयी न य वास करावा अशी ती इ छा गुलाबराव
महाराजां
सार या संत ेाला झाली अस यास नवल
नाही. हणूनच तेी वामी समथाची पु
ढ ल श दांत
ाथना करतात -
दे
वा द न मी पदरी धरा।।धृ।। क लयु
गी ीद ा े
य
अवतार तुमचा खरा।।दे वा।। अ कलकोट नवासी ।
सगुण दयी उतरा।।दे वा।। ी ानेवर प ध नी।
शरी ठे
वा वकरा।।दे वा।।
अशा कारेी वामी समथाचे
माहा य आ ण यां
चे
च र अने कांनी अनेक कारे रं
ग वलेअसले तरी याचा
जो जो अ धक वचार करावा तो याचे अनं त नवे नवे
पै
लू आप या ल ात ये तात आ ण खरोखरच मती
कु
ंठत होऊन जाते ! सू
याचेकरण जसे मोजता ये त
नाही, सागरा या लाटां
ची जशी मोजदाद करता ये त
नाही, याच माणे या ापु री या सू
या या च र ाचा
थां
गच लागत नाही!वा ळातू न कटले ली द मू त.
ी वामी समथा या ज मा वषयी यां या भ ात
आ ण च र कारात एकवा यता आढळत नाही. चे
परमभ ह रभाऊ ऊफ वामीसु त यांया मतेमय
ह थानातीलछे लीखे डा या गावी चैशु तीया
शके १०७१ या दवशी ी वामी एका अ वष य
बालका या पात कटझाले . तथा प ब संय
च र कारांचेअसे मत दसते क , ी वामी समथ
हणजे "गुच र ा'त वणन के लेलेनृसह सर वतीच
होत. ीशै य या े या न म ाने भगवान्ीनृ सह
सर वती कदळ वनात गु त झाले . नं
तर याच
कदळ वनात सु मारेतीनशे वष तेगाढ समाधी
अव थे त होते
. या काळात वा मक माणे च मु
ंयां
नी
 यां
या द शरीराभोवती आपलेचं ड वा ळ नमाण
केले
. योगायोगानेयाचवेळ एक लाकु डतो ा तेथे
आला. एका झाडाची फां द तोडता तोडता या या
धारदार कुहाडीचा एक ओझरता घाव या
वा ळावरपडला आ ण भगवान ीनृ सह सर वत ची
गाढ समाधी भं ग पावली!
अशा कारे समाधी वस जत केयावर "वृनृ सह
सर वती' हणजे च ी वामी समथ कदळ वनातू न
नघून अने क गावे आ ण तीथ ेे पाहता पाहता इ. स.
१८५६-५७ या सु मारास अ कलकोट ये थेआले. कदळ
वनात यां या मांडीवर जो कुहाडीचा घाव बसला होता
तो पु
ढेही यां या मांडीवर प पणे गो चर होत असे ,
असे सां
गतात. याच माणेयां ना य पा हले या
भ ां नी " यां
ची काया जु नाट होती आ ण यां चेवय
सहज ४०० ते ५०० वषाचे होते
.' असेही यां
चेवणन
केलेलेआढळते . ही गो दे
खील वरील तकाला पुी
देणारीच वाटते . कदळ वन ते अ कलकोट.
कदळ वनातू न बाहेर पड यावर ी वामी समथाची
द मू त वाटे तील अने क र य थळे , मंदरे
आण
तीथ ेे पाहता पाहता इ. स. १८५७ चे
सु
मारास
अ कलकोट ये थेआली. या वासाची ह ककत एकदा
वामी समथानी दे
खील वमु खाने सां
गतली हाती, ती
अशी;
एकदा कलक या या एका पारशी गृ ह थानेवाम ना
वचारले , " वामीन् आपण कोठू न आलात?' यावर
वामी समथ लागलीच हणाले - " थम आ ही
कदळ वनातू न नघालो. पु ढेफरत फरत कलक ा
वगैरेशहरे पा हली. बं गाल देश हडू न कालीदे
वीचे दशन
घेतले. नंतर गं गातटाने फरत फरत ह र ार व
केदारेवर पा हले तर यां
.' (यानं नी अनेक गावां
ची व
तीथाची नावे पटापट सां गतली. ती सवच ल ात ठे वणे
कोणालाच श य झाले नाही.) ीसमथ पु ढेहणाले ,
"नंतर आ ही गोदातटाकास आलो. ते थेबरीच वष रा न
नंतर पंढरपू र, बे
गमपू र ये
थेजाऊन हडत हडत
मोहोळास आलो, ते थन
ूसोलापु री आलो, तेथेकाही
काळ रा न अ कलकोटास आलो, तो ये थचेआहे .' या
याद व न " 'चा सं चार आसे तु हमाचल झा याचे
ल ात ये त.ेयां या हमालया या वा त ात यां नी
एका चनी दां प याचे गवहरण के ले. एका ह रणी या
न पाप पाडसाचे पार यापासू न र ण के ले
. याच माणे
एका तपो न सं याशास द पात दशनही दले .
हमालया माणे च जग ाथपु रीसही यांचे काही काळ
वा त झा याचा उ ले ख यां या द च र ात
आढळतो. या ठकाणी अलवणीबु वा नावाचे एक थोर
सं यासी होते. ते तघांना बरोबर घेऊन जग ाथा या
दशनासाठ आले होते; परं
तुतेथेये
ताच ते चौघेही
तापानेफणफणू न गे
ले . यां
चा ताप इतका वाढला क
अ पा यासाठ चार पावले बाहेर जाणेही यांना
अश य होऊन बसले . तेथेआले या हजारो
या ेक ं पै
क कु णीही यां ची वचारपू स केली नाही.
अखे र भगवं ताला शरण जाऊन बु वांनी यां
चे
अखं डनाम मरण सु के लेआ ण थो ाच वे ळात एक
वल ण चम कार घडला. लखकन् वीज चमकावी तसा
भास बुवांना झाला आ ण या ते ज वी काशलोळातू न
ी वामी समथाची आजानु बा द मू त एकाएक
या ठकाणी कट झाली.
ह यांमाणे
ते
ज वी असले
या यां
या नेात
चांद याची सु खद शीतलता होती. यां नी स मु े
ने
बुवां
कडे पा हले . या अमृत ीने बु
वां
ना हाऊन टाकले .
या स दशनाने बुवांया नः तेज शरीरात
एकाएक चै त य सं चारलेआ ण यां नी गीवाण भाषे त
ीगुंची तु ती क न आपण कोण व कोठू न आलात
असा न यां ना केला. यावर परमहं स द ावधू त
स हा य करीत हणाले , आमचा वास अख ड
, "अरे
व वात आहे ; तथा प स ा , गरनार, काशी, मातापू र,
करवीर, पांचाळेवर, औ ं बर, कारंजा, नृ
सहवाडी,
गाणगापू र ही आमची वशे ष ीतीची थाने आहे त.'
याचवेळ आणखी एक चम कार घडला. शे जारीच
असले या एका टु मदार घरातून पंचप वा ांचा खमं ग
वास येऊ लागला आ ण ीसमथानी या चौघां ना या
ठकाणी भोजनाला ये यासाठ पाचारण के ले
. ते
थील
राजेशाही थाट पा न या चौघां नाही य तरायांया
वल ण लीले चे अपारकौतु क वाटले आ ण यां नी
आकं ठ भोजन क न तृ तीची ढे
कर दली.
हे
अलवणीबुवा नं
तर बडो ास गेले. ते
थे
तेबालो म
पशा चवृीनेराहात. तथा प यां
नी बडो ास अनेक
लोक-क याणाची कामे ही के
ली. अशा कारे कदळ वन
तेअ कलकोट या मं तीत ी वामी समथाचा वास
अनेक तीथ ेी झाला; परं तु ये क ठकाणी ते
वे
गवेग या नावां
नी ओळखले जातहोते. कुठे
ते
चंचलभारती हणू न स होते , तर कु
ठे चै
त य नृ
सह
सर वती या नावानेलोक यां ना ओळखत.
मंगळवे ास ते दगंबरबुवा हणू न ओळखले जात.
अ कलकोटला आ यावर मा ते अ कलकोटचे
वामीमहाराज या नावाने
च स स आले आण
यां
ची क त दश दशां त पसरली.
हम कसीके ताबे
दार नही. नाना तीथ ेी मण
केयानं तर वामी समथाची वारी इ. स. १८५७ या
सुमारास अ कलकोटास आली. यां ना अ कलकोटास
आण याचेय े यांचेपरमभ चतोपं त टोळ यां
ना
दलेपा हजे. ी वामी समथाना घो ावर बसवू न
चतोपंत टोळ अ कलकोटकडेनघाले ; परं
तुवाटेतच
"उ या उ या भेटू
न जा' असा सोलापू र या कलेटर
साहेबां
चा तातडीचा कू म आ यामु ळे टोळांनी
वामीमहाराजांना एका डे
रेदार वृाखाली व ां ती
घे याची वनं ती के
ली आ ण यां या दमतीला एक
नोकर दे ऊन ते तातडीनेसोलापुरास नघाले . काम
आटोपू न यां नी पु
हा घो ावर टां ग मारली आ ण घोडा
या घनदाट वृा या दशे नेभरधाव सोडला. थो ाच
वे
ळात तेया वृाजवळ आले ; परंतु " 'ची द मू त
यां
ना कोठेच आढळली नाही. यामु ळेयां नी नोकरास
हाक मा न या वषयी वचारले . ते हा नोकर थरथर
कापत हणाला, "साहे ब, वाम नी जाऊ नयेहणू न मी
यां
ची अनेक कारेवनवणी के ली, परं तु"हम कसीके
ताबेदार नही' असे उ र दे
ऊन ते पाच-दहा पावले पुढे
गे
ले आ ण एकाएक दसे नासेझाले !' खंडोबा या
दे
वळात.
तो वृां
त ऐकून हाती आलेलेपरम नधान गमाव याचे
ःख होऊन चतोपं त टोळ उ न च ाने
अ कलकोटकडेनघाले . वामीदशनासाठ यांचा जीव
आसु सला होता. इकडेवामी समथ या घनदाट
वृांजवळून अंतधान पावू
न मनोवेगानेनघाले
तेथेट
अ कलकोटजवळ ल खं डोबा या दे
वळात कट झाले .
तो दवस होता आ न शु पं चमी, शके१७७९
 धवार). ब याच वे
(बु ळाने चतोपं तही ते
थे ये
ऊन पोचले .
या ठकाणी य तरायां ची मनोहर मू त बाल डा करीत
बसले ली पा न यां या आनं दाला उधाण आले आण
यां
नी या कु
सुमकोमल चरणां वर वारं
वार म तक
टे
कवू न यांना आप या घरी चल याची वनं ती के
ली;
परं
तुीसमथ ताडकन हणाले ,"आमचे घर वेगळे
आहे .' अखेर नाइलाज होऊन टोळ तथू न नघून गे
ले.
यानंतर ची वारी गाववे शीजवळ आली. ते थेतीन
दवस ते नराहार रा हले. अ कलकोटातील प हला
चम कार.
चौ या दवशी तेथील अहमदअली ख नामक
रसालदाराचे ल यां याकडेगेले
. " 'ची बालो म
पशाचवत् वृी पा न हेकुणी वे
डेइसम असावे त असा
तक क न यां ची चेा कर यासाठ याने एका
रका या चलमीत व तव घालू न ती चलीम " वाम '
पु
ढेधरली. तेहा वामी समथानी काही न बोलता ती
नमूट हाती घे
तली आ ण मो ा आनं दानेओढावयास
सुवात केली. याबरोबर या चलमीतू न गां
जाचा
काळा नळा धूर बाहे
र येयास सुवात झाली! तो
वल ण कार पाहताच ख साहे ब मटकन खालीच
बसले. हा कुणी सामा य मनुय नसून अव लया असला
पा हजेयाब ल खा ी पटू न यां
नी या अव लयाला
मनोमन वं दन केले
.

वाम चा एक भावी- तारक मं

नःशं
क हो, नभय हो, मना रे
चं
ड वामीबळ पाठ शी रे
अत य अवधू
त हेमतू
गामी
अश यही श य करतील वामी ।।१।।
जथेवामी पाय तथेयु
न काय
वये
भ ार ध घडवी ही माय
आ े
वणा काळ ना ने
ई याला
परलोकही ना भती तयाला ।।२।।
उगाची भतोसी भय पळू
दे
जवळ उभी वामी श कळू
दे
जगी ज ममृ
युअसे
खेळ यां
चा
नको घाब तू
असे
बाळ यां
चा ।।३।।
खरा होई जागा तू दे
स हत
कसा होशी या वण तूवामीभ
कतीदा दला बोल यां
नीच हात
नको डगमगूवामी दे
तील साथ ।।४।।
वभू
ती नमन नाम यानाद तथ
वमीच या पं
च ाणाभृ
तात
हे
तथ घे
, आठवी रे चती
न सोडे
ल वामी या घे
ई हाती ।।५।।

'तारक मं' ा दोन श दातच याचा अथ आहे . जो

आजारानेासले ला आहे, जो चते
नेासले ला आहे ,
ां
ना तार यासाठ ने
हमी वामी काही तरी उपाय
करताच. वा मनी आप याला ह अनमोल भे ट दली
आहे तारक मंदे ऊन. तारक मंात इतक चं डश
आहे क मी, तु
ही आ ण आपण कोणीच यचा
वचारही क शकत नाही. शे वटही ती वाम ची श
अग य श . हा मंतु ही हणायला सु रवात करा
आ ण बघा तु म या शरीरीरात एक मान सक बळ ये ते ते
.
आ ण हो जर हा मंतु ही हळू हळूहटला तर खू पच
बळ, श अं गात सं चारते हा सवच वामी भ ां चा
अनु भव आहे . या मंात एक कडवे आहे क "अत य
अवधू त हेमरण गामी, अश य ह श य करतील
वामी", फ आ ण फ ा वाम या वाचनावर
वाम वर व ास ठे वा आ ण बघा ा जगातील कतीही
मोठ गो असू न ा. ती तु ही सहजच मळवाल आ ण
नं
तर तुमचेआजू बाजूचे म हणा कवा नाते वाईक
हणतील असे तूकाय करतो रेक तु झी गती एकदम
झपा ाने होते ती. तेा मनात या मनात वतः लाच
बोला क "मा या मागे माझे गु वामी समथ आहे त,
ा जगाचा जो एक मालक आहे . ा जगात झाडां ची
पानेसुा जो हलवतो, सवाचे र ण करतो, असेवामी
महाराज मा या मागे होते, आहे त, आ ण राहणारच. सव
जणानी हा तारक मं हणायला सु रवात करावी. हा
हणत असताना एका वाट त पाणी घे ऊन, अ गरब ी
लाऊन याची राख या वाट त पडे ल अशी ठेवा. आ ण
मंझा यावर घरात या सवानी ते तीथ हणू न या
आ ण बघा अनुभव वत च अनु भवून. वामी सदैव
आप या पाठ शी असतात पण आपणच यां ना ओलखू
शकत नाही. कु
ट या ना कु
ट या मागानेवामी
आप याबरोबर नेहमी असतात फ आपण हे ल यात
आणले पा हजे क वामी स े व मा या बरोबर आहे त.
तेहणतात ना "भगवंताला, मा या, आप या, वा मना
बघायला तशी असावी लागते "!
चोळ पा आ ण सु
द
ंराबाई
ी वाम या च र ात चोळ पा व सु द
ंराबाई या दोघां
ना
वशे ष मह व आहे . चा वास ब तकाळ चोळ पा या
घरीच झाला. चोळ पावर चे पुवत्म ेहोते .
समथानी यांची हर कारे परी ा पा हली. या या
बायकोला तर यां नी नाना कारेास दे ऊन सळो क
पळो क न सोडले . चू
ल पे
टली असता तीत खु शाल
पाणी ओतावे , सोव यात वयं पाक सु असता मुाम
ओव याने शवावे , अशासारखेकार यां नी केयाचे
पा न सुवातीला आपला नवरा एका वे ा या आहारी
गे
ला आहेअसेया माऊलीस वाट यावाचून रा हले
नसे
ल! परं
तु
पुढेसंगानेी वामी समथाचेसाम य
तला कळून चु
कले, यामु
ळेतनेतो ासही नंतर
नमूटपणेसहनकेला. ीसमथाची बालो म
पशा चवृी.
वामी च र कार कै . भागवत ल हतात: "महाराजां ची
वृी फारच वल ण कारची असे . यां या वृीस
क ये
क लोक पशा चवृी हणत. ातःकाळ
हो याबरोबर न य ने मानेउठू
न सं यास धमास यो य
असा ातः नाना दक जप, तप कवा अनुान अथवा
यानधारणा वगै रे
काही एक कर याचा ने म नसून
व छंदाने व स या या हाताने सव कारभार होत असे .
महाराजांस नान स याने घालावे
, परंतुनान हावे
असेयां या मज स आ यास! महाराजां स जेवण
स याने च घालावे
, परंतु जे
वावे
अशी महाराजां ची लहर
लाग यास! महाराजां या अं
गावर पां
घ ण स यां नीच
घालावे, परं
तुतेअं
गावर असावे असेयां ना वाट यास!
महाराजांनी चाहे
ल या ठकाणी जावे , ती जागा मग
राजाचा रंगमहाल असो अगर मशानभू मी असो,
वाळवंट असो कवा नवडु ं
गाची जागा असो.
महाराजां
स तबं ध करणारा कोणी नसे, महाराज
चाहे
ल या या हातचे अ खात असत, परं तु
महाराज
अधम आहे त अशी क पनाही कोणास करवत नसे .
महाराजकधी कधी दवसातू न दोन-दोनदा नान करीत.
केशर-चं
दनाची उट अंगाला लावू
न घेत आ ण आरती
क न घे त. कधी कधी आठ-आठ दवस नानच करीत
नसत. कोणास नकळत एखा ा बागे त, मशानात अगर
जंगलात जाऊन राहत.
महाराज चालू लागलेहणजेयां याबरोबर
कोणा याने ही चालवत नसे . ते
बोलू लागलेहणजे
एकसारखे काही तरी बोलत असत. लहान मु लाजवळ
खेळू लागलेहणजे एकसारखा खे ळच चालावा.
एखा ा वे ळ वारी रागावली हणजे सात-सात दवस
यां
चा रागच हलू नये. वारी आनं दात असली हणजे
सवाजवळ मधु र वाणीनेबोलावे, अशा कारे
महाराजांची दर घटके स वृी बदलणारी अस याने
यांया वषयी खरी परी ा ख या पार यावाचू न
कोणासच झाली नाही.'
"गुलीलामृ त'कार वामनबु वा चारी ल हतात:
" ीगु चालत असता आप याशीच बोलत व हसत.
चालताना यां ना म येच गुडगुडी ओढ याची लहर ये ई.
तेमधूनच झाडां व न, दगडां व न म ेानेहात फरवून
"तुहां
ला काय हवं ?' असा न करीत. हसताना यां चे
सवाग हलत असे . त डातू
न न य वे दमं, दोहे, लोक व
अभं ग बाहे
र पडत. स या या मनातील न ओळखू न
यां
ची उ रे देयाचा चाळा तर एकसारखा सुच असे .'
तर वामी बखरकार कै . गोपाळबु वा केळकर आप या
बखरीत ल हतात: " ी वामी समथास झोप लागले ली
कोणा या पाह यात नाही. मा डो यावर पां घ ण
घेऊन पलं गावर नजत असत. पहाटे दोन
वाज यापासू न पांघ णातू न अभं गां
ची कडवी, लोक
हणू लागत. जे णे क न महाराज आता जागे झालेअसे
लोकांस वाटे. मग कोणाला काही वे दांत, भ योग,
हठयोग, राजयोग इ याद चे जे काही न कर याचे
असतात ते ते हा करत. या या लोकां नी के
ले या
नां
ची उ रे महाराजांनी सरळ आ ण अनु भवासह
यथाथ ावी, परं तुही व था कोठपयत? उजाडे पयत!
एकदा उजाडले आ ण लोकां ची गद होऊ लागली,
हणजे तो सव म बदलला,मग काही न के ला, तर
याला उ र ब ते क क न मळावयाचे नाही. न
करणाराने न करावा एक आ ण उ र मळावे
भलते च. वामी समथाची वारी सहज बाहे र नघाली
हणजे सव राज च हां नी मं
डत दसावी. छ चामरे ,
पाल या, मेणे
, घोडे
, गा ा, गाई- हश चे ख लार, तंब,ू
कनाती, नगारखाना, वाजंी, शग, से वक
े यांची पलटण,
पु
रा णक, हरदास, गवई, फू लवाले, मठाईवालेव सव
कारचेकानदार महाराजां बरोबर आहेतच!'
ीसमथा या दशनासाठ दररोज शे क ाने लोक तरी
सहज ये त व भे
टणा या ये क ला असेवाटे क,
आपणापेा या महापुषाला अ धक ान आहे !
ीसमथाना सोव या-ओव याचा वशे ष व ध नषे ध
नसे, परं
तुकु
णी सेवक
ेरी भल याच ठकाणी नाक
शकरला कवा खाकरला तर बलकू ल खपत नसे.
ह ंमाणे च मुसलमानां
वर मेअसू न यामु
ळेच
मंदरांमाणेच पीर कवा द या या ठकाणीही ते
पुकळदा जाऊन बसत. जनावरात गाय आ ण कुा
 यां
ना वशे
ष य असे . मां
जरावर मा यां चा फार राग
असे. फु
लात भग ा रं गाची फुलेयांना वशे ष आवडत,
तर खा या या पदाथात बेसनाचे लाडू, पु
रणपोळ ,
कडबोळ आ ण कांाची भजी यां ची वशे ष
आवडतीहोती. सु द
ंराबाई यांना जे
वूघाली यावे ळ
एखा ा लहान मु ला माणेयां ना भरवावे लागे
. यां
नी
जेवावेहणून सुद
ंराबाई नाना कार या युया-
युया लढवी. ते पुकळदा झोपू नच जे वत,
डो याव न पांघ ण घे ऊन झोप याची यां ना सवय
होती आ ण वशे ष हणजे तेपु कळदा खु शाल
द णे कडे पाय क न झोपले लेआढळत!
ीसमथाचेहेवणन वाच यावर ीम ागवतात
य राजाला भेटले या अवधू ताची आठवण ये त.ेहा
अवधू त सदै
व ानंदात डु
लणारा आ ण
आ म ाना या ते जाने तळपणारा होता. सव आपणच
ापले
लेआहोत, अशी सा यता यां या अं
गी बाणले ली
होती. आ म ाना या साम यानेै तभावना पू
णपणे
जकली होती. यां चे वागणे एखा ा नरागस
बालका माणे होते. अमृताला लाज वणारेआण
 रसानेभरलेले रसाळ भाषण करीत असत. रस
पऊन म त झा यामु ळेते कुणालाही जु
मानीत नसत.
"हम कसीके ताबेदार नही' असेहणणारेीसमथ
सुद
ंराबा या मा अ या वचनात रा हले , हे पा ह यावर
या बा ची पू
वपु याई फारच जबरद त असली पा हजे
असेहणावे लागेल; मा " 'ची से वा तने लोभबु ने
केली. वरील आप या भावाचा उपयोग क न तने
बराच पैसा गाठ बांधला; परंतुपुयाई संप यावर
तलाही " ' या से वत
ेनूमु हावे लागले .
धन ा तीपेा आ म ा तीसाठ तनेीसमथाचा
उपयोग क न घे तला असता, तर त या आयु याचे
सोने झालेअसते ; परंतु णक मोहात गु त
ंले या
जवाला एवढा सारासार वचार राहात नाही हे च खरे!
चेपवणन.
ी वामी समथ य कसे दसत, कसे बोलत, कसे
चालतयाब ल वाचकांना कु तू
हल असणेवाभा वक
अस याने आपण" ' या पवणनाकडे वळू. ी वामी
समथाचे ठळकवै श हणजे ते दाशरथी रामा माणे
आजानु बा होते
. यां
ची उंची सहा फुटां
पेाही अ धक
होती. वशाल उदर, ं द खांदे, ती ण भेदक नजर आ ण
पां
ढ याशुभु वया ही यांची आणखी काही वै श .े
चा वण ग हाळ असू न, कां ती इतक ते ज वी होती
क यां याकडे एकसारखे टक लावू न पाहणे दे
खील
श य होत नसे . यां या ती ण नजरे त वल ण जरब
होती. यां
चा रागही असा भयं कर क , एकदा
व वासराव मा यांसारखे शूर सरदार हणाले क,
" संग पड यास आ ही वाघा या अं गावर चालू न
जा यास भणार नाही, परं तुीसमथापु ढे उभे
राह यासही आ हां स धै य होत नाही, तेरागाव यावर
जाळू न भ मच करतील, असे भय वाटते !'
चे कण मंगलमूत माणे मोठे
असू न, यांची नाजूक
पाळ या ये क हालचाल बरोबर मागे -पु
ढेहलत
असत. हसताना पोट ध न हस याची सवय असू न,
बोलणे अ प असे . बोलणे ब धा मराठ कवा हद तू न
होई. यां
ची काया जुनाट वाटत असली तरी उ साह
त णाला लाज वणारा असा होता. यां चेएकं दर शरीर
गु
लाबपु पा माणे सुकोमल असू न यां या पायास हात
लाव यावर असे वाटे क , यां
या पावलास हाडे मु
ळच
नसावीत. यां या कपाळ चं दनाचा भ टळा, ग यात
तु
ळशी वा ा यां या माळा असत. यां चे से
वक
ेरी
यां
ना कौपीन ने
सवीत. डो यावर जरीची कानटोपी
घालीत आ ण अं गावर शाल पांघरीत; परं
तु कोण या
णी वामी महाराज या सव व तू फेकून देऊन दगं बर
बनतील याचा नेम नसे. असा हा अवधूत ीसमथा या
पात जणू पुहा एकदा भूतलावर कटला होता क
काय कु णास ठाऊक! ीसमथकोण होते ?.
मू
ळ पुष-वडाचे झाड-द नगर-मू ळ-मूळ' अशा गू
ढ
श दां
त वतःची मा हती सां
गणा या ी वामी समथाचे
च र असे च गूढ आ ण अत य घटनां नी ओत ोत
भरलेले आहे. ते
कोण, कोठले, यांचेआई-बाप कोण
याचा काहीच थां
गप ा लागत नाही. मा हा शोध
घेयाचा य न यां या काळात काही नकट या
भ ांनी क न पा हला. एकदा चतोपं त टोळां
या घरी
वामी समथाचा मुकाम असताना " 'ची वारी
घराबाहे
रील अंगणात बछा यावर प डली होती.
मं
डळ शी ग पा सु हो या. या नादात म यरा केहा
झाली हेकुणालाच समजले नाही. ते
व ात
 ीसमथानी ख ा आवाजात एक जु नी लावणी
चालीवर हणावयास सुवात के ली - गोरे
ग प तुझ।े
तु
ला पा हले
। सात ताल माडीवरी।।
' या त डी ही शृ ं
गा रक लावणी पा न सवानाच मोठे
आ चय वाटले . ते
व ात चतोपं तांनी थोडे
धाडसक न वचारले , "महाराज, आपण पू वा मी
गृह थ होता असे वाटते . आपण आपली जात कोणती
हे कृपा क न सां गाल का?' यावर ीसमथ चटकन
हणाले , "आमची जात चां भार, आई महारीण आ ण
बाप महार.' एवढे सांगनूते पोट धरध न खो-खो हसत
सुटले . पु ढेमा एकदा कव नावा या एका गृ ह थां
नी या
संदभात खु लासे वार सांग याची वनं ती केयावर
द ावधू त य तराज यां ना हणाले - "आ ही यजु वद
ा ण. आमचे नाव नृ सह, का य गो , आमची मीन
राशी, पु हा वचार यास टाळ यात पायपोस.' वामी
समथाची जी प का नाना रे खी यांनी तयार केली तला
वामी समथानी मा यता दली होती, या
प के वरही"नृ सहभान' असे च टोपण नाव आढळते ;
मा ीसमथानी आपली राशी मीन असे का सां
गतले
याचे कोडेउलगडत नाही. वा त वक यां चेज मलन
मीन आहे . यामु
ळेयां ना आपली ल नराशी अ भ त े
असावी असे वाटते. कारण सदर प के त यांची
चंराशी मेष दाख वली आहे . तसेच, सदर प के त
यजु वद ा ण, क यप गो असे च ल हले आहे . (ही
प का पा ह यावर "नौबत बजाव' असे शद
ीमु
खातून बाहे
र पडले व द णा हणू न
ीसमथानीनानाज या उज ा हातावर आ म लगाचा
साद दला. याच वे ळ यां या हातावर नीलवणाचे
लहानसे व णुपाद उमटले . ते मरे
पयत यां या हातावर
होते असेहणतात.)
ीसमथ हे खरेतर जग गुहोते . जात-पात-धम या
सवा या पलीकडे जाऊन यां नी व वो ाराचे काय
केले. तथा प यांया त डी वे
दमं, दोहेआ ण गीते तील
बरे
च सं कृत लोक न य असत. याव न तेा ण
असावे त, असा यां या भ ां
चा तक असू न, ीनृ सह
सर वती हणजे च ी वामी समथ ही गो ओघाने च
मा य करावी लागते ; मा माझी जात चां
भार, बाप महार
आ ण आई महारीण असे सां
गन
ू ीसमथानी
जा तभे
दा या सं
कुचत क पनां
म येअडकले या
लोकां
ना चां
गलाच धडा शक वला आहे, असा न कष
काढ यास तोही चु
क चा ठ नये
. ते
ज वी श यपरंपरा.
ी वामी समथा या द च र ाला एखा ा
ह या माणे अनेक ते ज वी पैलूआहे त. यात यां नी
नमाण के लेली तेज वी श यपरं परा हा पैलू तर
वशेषच तेज वी आहे . यां
नी गुपदे श मागणा या
ठाकूरदासबुवांना उ ेशून "हमकू कायकू सताता, हम
पंतोजीपण नही करता, नाटके गु, बाटके चेलेहम
करते नह ' असे उ ार काढले असले तरी के वळ
प
ेात सं
क पद ा दे ऊन यांनी गतज मी या
अने क योग ां ना मागास लावले ही व तुथती आहे .
अशी "सं क प द ा' दे णारेस गुया भू तलावर
व चतच कु ठेनमाण होतात. कोणताही वधी न करता,
व श याचा सव ार हावा अशा नु स या सं क पाने
च
याला कृताथ करणे , जीव मु करणे या
द ा काराला "सं क प द ा' असेहणतात. सं क प
देव तू( सू४.४.८) या द े या ारेयां नी अगद
सामा यात या सामा य अशा एका मु सलमान भ ाला
 या या से
वव
ेर संतुहोऊन महान अव लया बन वले .
इतर गु ंमाणे द ा देयाचा एखादा " वधी'
ीसमथानी कधी केला असेल असे वाटत नाही; परं
तु
केवळ कटा टाकू न संक पानेच यांनी यो य या
ना दशा दली आ ण पाहता पाहता लोहाचे
बावनकशी सु वण बनले! या श यां
चे धगधगीत वै रा य,
खडतर तप चया, अपार गुभ , उ वल चा र य,
लोक वल ण याग, वलं त न ा इ याद गो ी
खरोखरच आदश हो या. एका द पाने हजारो द प
व लत हावेत या माणे समथ पी ानद पाने
अने कांया दयातील आ म ान पी द प व लत
क न यां या मानवज माचे साथक के ले
. एवढेच न हे
तर ती श यपरंपरा पु
ढे
ही चालत रा न हजारो मु मुचंा
ू
यायोगेउ ार झाला आ ण अ या म ां तात जणू
द पावलीचा थाट उडाला!
या "आदश' श यवगाची संया सहज पं च वसा या
घरात जाईल. याम येीबीडकर महाराज, ीशं कर
महाराज आ ण काळबोवा (पु णे
), ीनृ
सह सर वती
(आळं द ), ीसीताराम महाराज (मं
गळवे
ढे),
 ीदे
वमामले दार (ना शक), ीरां गोळ महाराज
(मालवण), ीकृण सर वती (को हापू र), ी वामीसुत
(मुब
ंई), ीबाळ पा महाराज (अ कलकोट), न
वामनबु वा (बडोदे), ध डबा पलु कर (पलुस) आ ण
ीगजानन महाराज (शे गां
व) इ याद अनेक नावे
सहजपणे सांगता ये तील. या श यवृद
ंां
ची च र े
ही
साधकां ना सदैव फू त देत राहतील यात तळमा शं का
नाही.
अशा कारेीसमथाचे खरे अवतारकाय अ कलकोट
येथचेझाले . या ठकाणी ते सुमारे
एकवीस ते बावीस
वष होते . या काळात यांनी हजारो आत, अथाथ ,
ज ासू आ ण मु मुू यांया मनोकामना पूण केया.
ना तकां ना चम कारां या ारे ईशश ची जाणीव
क न दे त ईशसे वल
ेा लावले . ांना सुबन वले .
ढ यां चे ढ ग उघड क न अ जनां ना ख या
ई वर न ां ची ओळख क न दली. अने क
ा ध तां या ाधी र केया. अशा कारे जगाची
व कटले ली घडी पू
ववत बस व यासाठ , न ावान
भ ां ना आ मानं दाची ा ती क न देयासाठ आ ण
जगात स म, सुसं कृ
ती अन्भ म
ेाची गु
ढ
उभार यासाठ ची अनं
त लीला क न ीसमथानी
आप या तेज वी अवतारकायाची सां
गता केली.
हां
डनायक व महाराजां
चा गजराज एक अदभू
त
लीला
अ कलकोट गावात म हपालाचे दे
वालया जवळ
मालोजी राजां या ग हार नामक ह ीला बां ध याची
जागा होती. या जागे वर आता शाळा आहे . तो ह ी
एकदा चां गलाच पसाळला लोकां ना या र या व न
जा याची भीती वाटू लागली.राजांनी याला चारही
पायात साखळदं ड बां
धून जखडू न ठेवला तरी तो स डेने
लोकां वर दगड भरकावीत आसे . अखे र वै
तागून
मालोजीराजेवाम चे दशनास आले असता यां नी
महाराजां ना वचारले “आमचा ह ी स या फारच मजला
आहे . लोकां ना ह याची फार भीती वाटू लागली आहे
तर याला गो या घालू न ठार मारावेका ?” आ ण
महाराज आप या भ ा या या ह ी कडे जा यास
नघाले . वाटे
त लोक महाराजां स सांगूलागले “महाराज
या र याने जाऊ नका! तो ह ी मोठमोठे दगड सारखा
फेकत आहे.” याची स ा जगावर चालते
, याला
य काळ ह घाबरतो, आसे सा ात द ावतार ी
वामी समथ समथ बरोबर असताना जेभ वत:ला
से
वक हणत होते , ते
देह बु ध न पळून गेले.आण
फ एक न श यो म असले लेचोळ पा, आ ण बाबा
यादव एवढे
च दोन चार जण जवळ थां बले.
महाराज कं
बरेवर हात ठे
ऊन ह ी समोर उभे रा हले
आ ण याला रागानेहणाले “मुखा, माजलास काय?
चढे
ल तो पडेल बा कळपणचा आ भमान सोडू न दे!”
अशी वाम ची आ ा एकताच तो पसाळले ला ह ी
शां
त होऊन, आप या पु ढ या पायाचे गुढगेटे
कू न
गं
ड थळ या चरणी ठेवले . या या डो यातू न
एकसारखे आ ू वा लागले . या दशनाने एवढा
मदो मत ह ी ह पुढेगरीब गाई सारखा झाला. आशा
कारेमु
क जनावरेह ी वामी समथाना शरण
जातात पण आप यासारखी अहं काराने मदो मत
झालेलेलोक मा महाराजां ब ल सं शय घे तात. आसो
याला आपले क याण क न यायचे आहे, ी वामी
समथा या चरणास शरण जाऊन यां या कृ
पेला प
हावे
.
ी बडकर- वण व े
या श पकार, यां
चा उ ार
बीडकर नावचे एक गृ
ह थ अ राचे ापारी होते .
यां
चा ापार तर चां गलाच चालायचा पण यात यां ना
जडीबु ट नी धातूचेवणकर याची व ा पण ह तगत
झाली होती. यां चे
एका नतक वर म ेहोते आणी
तला ल नाचे वचन पण दले होते
. नता कनी पण
स या लोकासाठ नाचणे बं
द केले होते
. ती
बीडकरां या मागेल ना साठ लागली होती. पण
बीडकर यां चे आधीच ल न झाले ले होतेहणू न यांना
पडला होता. आप या म ाला आपली चता
सां
गताना यं ना खबर ये
ते क या नतक चा सप दं शानी
मृयू झाला. म यां ना हणतो क ई रानीच तु मची या
ा पासून सुटका केली. पण या नतक वर जीव
अस यानी यां ना जगा- ती थोडा वीतराग आला होता.
संसार :ख ा त झा यावरच मनु याला अ या माची
आठवण ये त.ेमना या शांतीसाठ बीडकर आ या मात
उपाय शोधा ात. तत यात एक रामदासी उयु न यांना
हणतो क आ या म-माग इतका सोपा नसतो आणी
 यात तु
या सारखा ऐ यात लोळणारा माणूस काय
आ या मा कडे वळणार? या रामदासाचा टोमणा
बीडकर या दयात लागतो. ते आप या आरा य दे व
मा तीचा मं
दरात जातात. तथेतेमा तीचा धावा
करतात. तत यात यांना दे
ववाणी ऐकूये
ते क
अ कलकोटला वामी समथा कडे जा.
बीडकर अ कलकोटला ये तात. तथे तेवामी सेवते
राहतात. एकदा वाम चे पाय चेपताना यांचा डोळा
लागतो. डोळेउघडतात ते हा पाहतात तर काय वामी
जवळ एक मो ठ् या फणेचा नाग बसला आहे . बीडकर
वाम वर व ास ठे ऊन मुखांनी नाम मरण करत पाय
चेपत राह ात. वामी लगेच उठतात. आणी उठ या
बरोबर बीडकरां या ीमुखात एक जोरदार ठे वतात.
बीडकरचा चेहरा आनं दानी खळू न उठतो. तेआनं दात
डोलूलागतात. वामी मग या नागाला हातात ध न
तथू
न नघतात. गुआप या नवडक श यावर
श पात करतो ते हा याचेकार वे ग-वे
गळे असतात.
चापट मारणे हा ही एक श पाताचा कार होता. या
मुळेबीडकर यां या मनातला ं द संपन
ू यां
ना होणा या
उ ेगाचे नरसन होते. खर ान मळा यानी यां चा
चेहरा फुलत होतो. तेवामी शरणी ये तात. वामी
यां
ना सह भोजन घाल असे सां
गतात. बीडकर
आप याकडे असले या अ रा या बाट या वकायला
नघा ा पण यांना ठेच लागू
न बाट या चकनाचू र
होतात. शार बाळ पा यां ना माग सां
गतात. या
रा हली-सुले या अ राचं अ गं ध क न ते राजाला
वकून ये
तात. आणी या पै शानी बीडकर सह
भोजनपार पाडतात.
वामी भोजन हण क न हणतात: "भोजन तो दया
अब द णा देणनेका व आ गया है ." पण
बद्कारां
कडेपै
शेनसतात. सव पै
शे तर सह
भोजनात खच झालेलेअसतात. मग वामी हणतत
अरेद णा नसेल तर एक वचन दे
- "जडी बु ट चे
काय
सोडून दे
"
जडी-बुट चे काय हणजे धातूचे
सोनेबनव याचे काय.
बीडकरांना पडतो पण ते स गुआ ल ेा सव परी
मानू
न सोनं बनवणार नाही अशेवचन दे
तात. वामी मग
यां
ना नमदा द णा घालायला सां गतात. माया ही
 ा आणी मो ा तीत सवात मोठ बाधा असते
.
बीडकर यांची आ या म मागावर उ ती हावी हणू
वाम नी के
लेली ही उपाय योजना होती. नु
सते
धातू
चे
वण करत बस या पे या आता बीडकर वता या
जीवनाचे सु
वण कर या या मागावर चालायला लागले
होते
.
हमारी क तु
री लाओ
ठाकुरदास नावाचा एक स भोधनकार होता. तो
जे हा क तन करायचा तेहा लोकं सा ात डोलायचे .तो
अन य द भ होता. इतके असू नही तो खी होता-
कारण या या अं गावरउभरलेले कोड. याला फ हाच
होता क ज म भर एवढ अन य भावानी द
उपासना क न आप याला कोड का झाला! एक दवस
तो वै
तागून नणय करतो क आता सं सार सोडून
काशीला जाऊन वाचले लेजीवन तथे च काढावे
. तो
आप या प रवाराची व था लाऊन काशी ला जायची
तै
यारी करतो. याआधी तो गाणगापू रला जाऊन
द चरणी क तु री अपण करायचा वचार करतो.
जाय या आधी तो गावक यां या आ हाखातर गावात
द भोधन करतो. या रा ी सा ात द गु व ात
ये
ऊन आ ा करतात क काशी ला न जाता
अ कलकोटला जा. द आ ा झा यानी तो काशी ला
न जाता अ कलकोटला जातो. वामी याला पाहताच
हणतात: "हमारी क तुरी लाओ !" ठाकु रदासला
वाम चा अ धकार कळतो. वामी सा ात द अवतार
आहे , अशी याला चीती होते . तो वामी चरणी म तक
ठे
वतो. ठाकु रदास वाम ना हणतो: " ज म भर द -
उपासना क न पण मला कु रोग का झाला ?" वामी
हणतात: "हे तु
झेभोग आहे . वे
ळ आलेक ते संपतील.
"काही दवसां नी वामी ठाकू रदासला चुलीतलेवझले ले
लाकू ड आणायला सां गतात व याचे काळोख त डावर
फासायला सां गतात. ठाकूरदासचा कु बरा होतो.
वामी बोध करतात: " कम मु ळेवपरीत- ार ध ा त
झा यानी सद् कमाची कास सोडू नये
. उपासना पं
थ
सां
डू नये
." "भोग आपली वे ळ आली क आपोआप
संपणार". ठाकुरदास वामी चरणी म तक ठे वतो.
हां
डनायका या अदभू
त लीला
ी वामी समथाची वारी दे
शमु
खां
या वा ात बसली
होती.ते हा मोगलाईतील एक बाई आप या अं ध मुलाला
घेऊन दशनासाठ आली. तने चे दशन घे
ऊन यां स
वनंती केली क, मौजीबं धन झा या पासून मु
लाची ी
गेली आहे तरी वाम नी कृपा क न या मु लास ी
ावी. आसे उद्गार ऐकताच महाराज हणाले “पाच
रा स आमची परी ा घे यासाठ ये त आहेत, तेहा
तुझा मुलगा डोळे उघ डल. ”ते
व ात पाच वै णव
डो यावर पगडी घातले लेते
थे आले . आ ण वाम ची
क त ऐकू न हे संयासी कोठेही जेवतात आ ण कोठे ही
झोपतात, हे कोण या शा ात ल हले आहेहेढग
बाहेर काढावे या उ ेशाने स नम कार न करताच
मो ा अ भमानाने येऊन बसले . यातील काही मराठ
तर काही क ड भाषे त आपापसात चचा क लागले .
ते हा नी या आं ध या मु
लास हणाले “इकडे ये! या
का यां या मनातील वा येयां ना उ रास हत सांग.”
तो अंध मुलगा वाम ना हणू लागला क, ”महाराज
मला तर अ र ओळख दे खील नाही, तर मी यांना काय
सांगणार?” मग समथानी आप या ग यातील माळ
या या ग यात घातली आ ण झडू चेफु
ल या या
डो यास लावले . वाम चे हात या या डो यास
लागताच अंध मुलाने डोळेउघडले . आ ण या या
डो यातू
न तेजाचे लोट वागूलागले . आ ण तो मु
लगा
वैणवांया समोर उभा रा हला आ ण या वै णवांया
मनात असले ली वेद वा ये
, भगवत गीतेतील ोक
यां
या समाधानासा हत सां गूलागला.
वाम नी हे दले
ले पारमा थक साम य पा न ते वै
णव
चां
गले च घाबरले आ ण आपला खोटा अ भमान सोडू न
अन य भावानेवाम या चरणी लोळू लागले आण
मा मागूलागले, महाराज आ धाची मा असावी
आशा प तीने आ न ुी वाम या पायाला आ भषे क
घातला. मग वाम ना यां ची दया आली व ते बोलले
गा नान क न भागवत धमाचे
“गं आचरण करा” आसा
त काळ अनुह वाम नी यां यावर केला. यानं
तर ते
वैणव नघू न गे
ले. पण या नं तर तेन चुकता
अ कलकोटला ये ऊ लागले . तो अं
ध मुलगा ह वामी
कृपे
ने डोळस व पु ढेखूप व ान झाला. एका ा
सामा य मुलास आप या कृ पा ीने पारमा थक साम य
दे
णेह अ तशय अदभू त आशी गो आहे . आसेमा या
बापाचे
साम य होते
.
गोसा ाची मनोकामना
वामी न े त असतात आणी बाळ पा यां चेपाय चेपत
असतात, तत यात वामी एकदम जागे होऊन
लो याची मागणी करतात. लोणी खाऊन सं तुभावानी
वामी बाळ पाला भ चा अथ वचारतात. बाळ पा
ांजळपणानी वामीवरच तो फरवतात. वामी
हणतात: "भ हणझे ई राला वा न जाणे . आयु य
आपले नसून ई राचे असं मानुन, तन मन आ ण धना न
के ले
लं समपण हणझे भ ." तकडे एक गोसावी
जलोधर रोगां नी त होता. या रोगामु ळेया या
पोटातसदे व कळा नघाय या. पण याची ारके ला
जाऊन ारकानाथाचे दशन करावे अशी ती इ छा
होती, गोसावी मृयूआधी ारके ला जाऊन कृण दशन
क , असा न य करतो. गोसावी पोट खी या
ममा तक वे दना सहन करत ाराके साठ नघतो.
ारकेला जातां
ना रा ी वामी, सं यासा या पात
गोसा ाला व ात ां त दे
ऊन अ कलकोटला
बोलवतात. गोसावी थोडा वचार क न अ कलकोटला
ये
तो. वामी याला पा ह याबरोबर वचारतात- " यो
ारका जा रहेथेना? यहा अ कलकोट कै से प चे?"
गोसावी व मत होतो. वामी हणतात: हमने ही
बु
लाया था! ख या भ ाची तळमळ जाण या शवाय
आ ही कशे राहणार? गोसा ाला वाम या जागी
ारकानाथ कृणाचे दशन होतात. गोसावी ध य होतो,
तो वाम ना रणछोडदास इ याद नावानी सं बो धत
करतो. गोसावी हणतो: माझी इ छा पू ण झाली आहे ,
आता दे वा ा झाली तरी काही हरकत नाही. वामी
हणतात: ती वे ळ अजून आली नाही आहे . मग
गोसा ाला एका झाडाचा पाला दे ऊन हणतात- "हा
पाला रोज वाटून खात जा". काही दवसांनी गोसावी
ये
उण पू ण रोग मु झालो अशी वाम ना सू चना दे
तो.
वामी हणतात- 'अन य भाव भ असले या
श याची मनोकामना आ हाला पू ण करावीच लागते .'
याची भ प व दशे ला गे
लेली असतेयाची कामना
गुपू ण करतोच.
मं
गळवे
ढा ये
थेवामी औ ं बराखाली आसनमां
डी घालू
न
बसले
लेअसायचे. गावोगावचेलोक वाम या दशनाला
 न य येत असत. यां याजवळ आप या अडचणी,
मनातील ःखे मोकळ करायचे . वामी ये काला ःख
-संकटातून सोड वत. वाम या सहवासात लोकां ना
खूप आनं द मळत होता. काही भा यवान भ न य
वाम या दशनाला ये त. या गावात एक को ी रहात
होता. तो वाम या दशनाला सकाळ-सं याकाळ ये त
असे . वाम या चरणावर म तक ठे ऊन आशीवाद
मळाला क , आनं दानेतो घरी नघू न जायचा. एके
दवशी सं याकाळ को ी हात जोडू न उभा रा हला
आ ण हणाला, " वामी आज माझे वडील वारीबरोबर
पंढरपूरला गेले. मला पांडुरं
गा या दशनाला ये यासाठ
आ ह करीत होते . "मी यांना सांगतले क , वाम या
पाने मी रोजच पां डु
रं
गाचे दशन घे तो." त हा वामी
या याकडे पा न फ हसले . दोन-चार दवसां नी
आषाढ एकादशी या दवशी को ाला व पडले .
व ात वाम नी दशन दले व याला जवळ घे तले
आ ण हणाले , "मा या भ ा, ा णी तु झेवडील
पंढरपुरात व लाचे दरबारात वैकुं
ठवासी झाले . तेखू प
पु यवान हणू न यां चा य व लासमोर पं ढरपुरात
 वगवास झाला. को ी आता पोरका झाला होता. तो
अ तशय गरीब होता. भ ा मागू न तो उदर नवाह क
लागला. तो महाराजां चे रोज दशन व से वा करीत असे .
महाराजां ना याची खू प दया येत असे. एकदा परत
या या व ात ये ऊन महाराजां नी सांगतले क , "तु या
व डलां नी यांचेप ात तु झा योग मेनीट चालावा
हणू न तु या घरा या मागील अं गणात जे तु
ळशी
वृ
दंावन आहेयाखाली खू प धन पुन ठे वले आहे , ते तू
घे व सुखात आनं दात दवस काढ." व सं पले त हा
को ी जागा झाला. याला णभर व ाचा अथ कळे ना.
व डलां चा वगवास झा याचे व डलांचा वगवास
झा याचेःख तर होते च, परं
तुव डलां नी आपणासाठ
धन जपू न ठेवले आहे हेवाम ना कसे समजले ? ा
गो ीचा याला वचार पडला. तो मागील अं गणात गे ला
आ ण खणू न पा हले तर याला तो धनाचा हं डा
मळाला. व ातील ां त खरा झाला. या या
आ याला पारावार रा हला नाही. ते धन घे ऊन को ी
वाम कडे गे
ला. यांना सा ां
ग नम कार घालू न सव धन
यां या पायावर ठेवले आ ण वर तु ळशीचे पान ठे वले .
त हा वामी मंद हसले आ ण हणाले , "मला काय
करायचे आहे हे धन. व डलां
नी तुयासाठ हे ठेवले
आहे . तूयाचा यो य वापर क न सु खाने राहा." परत
वाम या पायावर याने म तक ठेऊन आनं दा नूी
यांया चरणावर अ भषे क केला. तो को ी पुढे खूप
धनसं प तर झालाच परं तुवाम कडे ये याचा याचा
दन म कधीच बदलला नाही.
गाद आणी पाषण एकसमान
पुरा णकबुवा नावाजलेलेबोधनकार होते . यांना
आप या ानाचा फार अ भमान होता.एकदा ते
अ कलकोटला ये तात. आपलंान अफाट आहे , अशी
वाम ना चीती यावी, असंयां ची इ छा होती . वामी
वता न, यांना आम या समोर क तन करा असं
नमंण दे तात. पु
रा णक बु
वा क तन सुकरतात:-
"मानव जीवनात चार पुषाथ असतात- 'धम अथ काम
मो 'यात मो ाचं मह व फार असतं . कारण मो च
आप याला ज म-मरणा या फेयातू न सोडवतो. मो
ा त करायला संतान असावी लागते . नपुीको
गतीना ती या शा वचना माणेनपुीकाला गती
मळत नाही." वामी एकदम सं तापून भडकतात-" बं द
कर तुझी वटवट! अरे अशे अस य वचन सां गनूतु
लोकांची दशाभू ल करत आहे . अरे नारद,शु काचाय,
भी माचाय हे सव नपुक होते , यां
ना काय उ म गती
मळाली नाही? अरे तु या क तनानी लोकं देव मागावर
जाय या ऐवजी पु ा तीलाच आपलंये य समाझे ल.
अरेयाचं वतनच वाईट आहे , पण अने क पुआहे ,
याला काय गती मळणार? अरे मो मळतो तो अन य
भावांनी ई र भ करणा यां ना, सदाचरण
आचारणा यां ना, परोपकार करणा यां ना. आमचीच चू क
झाली जे आ ही तु ला इथेबोलावलं . " क तन बं द पडतं .
पु
रा णक बु वा संतापतात. स या दवशी पु रा णक बुवा
वाम ना जाब वचारायला ये तात. वामी न ा त
असतात. वाम ना मऊ-मऊ गाद वर झोपले ले पा न
पु
रा णक बु वां
ना पडतो, वामी स यासी असू न गाद
वर कशे काय झोपतात? पु हा कधी तरी वाम ना गाठू
आणी याचं पाखं ड उजागर क अ या बे तांनी
पु
रा णक बु वा परततात. स या दवशी पु रा णक पु हा
येतात, तेहा वामी कु ठेजाय या तयारीत असतात.
पु
रा णक हणतात- "मला तु हाला काही वचारायचं
आहे ." वामी हणतात "आ हाला वे ळ नाही. आ ही
शेजार या गावात या टे करीवर या दे ऊळात जात आहे ."
पु
रा णक बुवा पण बरोबर ये तात. या दवसात फार
थंडी पडली होती. टेकडी या पाय याशी पोहचता-
पोहचता रा होते . पुरा णक बुवा फार दमतात, यावर
हाडं गारठे
ल अशी थं डी यांना बेजार क न टाकते . ते
वाम ना गावात कु ठे
तरी मुकाम क असं
सां
गतात. वामी हणतात -"आ ही कु ठेच जाणार नाही
वाट यास इथे व ां ती घेऊ."पुरा णक एकटे च गावा
कडे जायला पाहतात पण व य ापदां या भयानी ते
जाऊ शकत नाही.तेवामी कडे परत ये तात. वामी
एका खडकावर न वकारपणेव ां ती घे
तात. वामी
हणतात:- "पु
रा णक कती वे ळ असं उभ राहणार, या
स या खडकावर जाऊन व ां ती घे रा णक या
."पु
खडकाला पश क न पाहतात, तो खडक थं डी मु
ळे
बफा या शळे सारखा जाणवतो. पु रा णक बु वा मनात
वचार करतात:- "मला अं गभर कपडे घालुन पण थं डी
झ बूनरा ली आहे आणी वामी एका लं गोट वर बफा
सार या शळे वर व ां ती घे
त आहे . पु
रा णक बुवा
हणतात:- "अहो एव ा थं ड शळे वर तु ही अशे
न व न कशे झोपू शकतात?" वामी हणतात:- "अरे
आ ही सं याशी! आ हाला खडका वरं च झोपलं पा हजे,
मऊ-मऊ गाद वर कशाला झोपायचं ? पु
रा णक बुवां
ना
वामी अं
तर ानी अस याची चीती ये त.ेतेवाम या
शरणी येतात. " वामी तुही असामा य आहा. तु ही
दे
वाचे अवतार आहा. मीच तु हाला ओळख यात चू क
केली. मला मा करा. " वामी म ेळ श दात हणतात:-
"आ हाला ओळख यात खू ब उशीर केला पुरा णक! अरे
आ हाला मा हत आहे , तुव ान आहे , पण नुसती
व ा उपयोगी ये त नाही. याबरोबर ा आणी
व ास पण पा हजे . या या ठायी हेअसतात याचं
दय नमल होतं. आणी अ या नमल दयातच ई र
वसा ासाठ येतो."
पु
रा णकबु
वा ां
जळ पणेवीकृ
ती दे
तात.
वामी समथाचे नीवाण, एक लीला! वामी होते
, वामी
आहेत, व वामी हेअसणारच...
हम गया नही जदा है या वा यातच वल ण जा आहे .
हेवा य ल हलं , ऐकलं, वाचलंतरी खूप मान सक
समाधान मळते , सकारा मकता येते अन व कटले लं
कामही यो य माग लागते . भऊ नकोस मी तु या
पाठ शी आहे या अभय वचनाने तर सव भीतीच
सं
पवली आहे . वाईट गो शी, सं कटां
शी बन द कत
तलवार घेऊन लढा, या युात पू वकमाने तु
म यावरही
वार होतील, तु ही ही खाली पडाल पण वामी तु हाला
पुहा उठवतील, लढ याची ताकद दे तील शेवट वजय
तु
मचाच आहे . फ रणछोड दास होऊ नका कारण
वाम ना तेकदापी नाही आवडणार.
वाम नी आप या नवाणा या आधीच भ ां ना सं के त
दयायला सुवात के लेली.आप या सा या व तू एका
भ ाकडू न मागवून घेत या. यात यांचेकमंडलू ,
खडावा, दंड ही होते
. या सवाना वाटू
न टाक या.
यावे
ळ सव भ ां ना आ य वाटले .बावडेकर नामक
भ ानेयां ना सांगतले क महाराज काहीतरी आप या
जवळ ठे वा..तर वामी हणाले "अरेभो***, ही लं गोट
पण माझी नाही, मला काय रे कराय यात या व तू ."
को हापू रचेवामनराव को हटकर वाम चे भ . वामी
यां
ना लाडाने वाम या अशी हाक मारत. यां या मनात
वाम ना आप या घरी ने ऊन भोजन घालावे अशी खू प
इ छा होती पण वाम चे वय अन कृ ती बघता ते
वाम ना काही बोलले नाहीत. एकदा वामीच यां ना
हणाले "वाम या भ*****, घरात एवढं धा य भ न
ठेवलस पण आ हाला कधी जे वायला बोलवलं नाहीस."
यावेळ वामनराव हणाले "महाराज सव तु मचं च आहे
तु ही कधीही यावं." यावर वाम नी सां गतलं "अस
हणतोस तर ये तो गुवारी. भाकरी अन ठे चा क न
ठेव." वामनराव अगद आनं दात घरी परतले .
ठर या माणे गुवारी सव जे वणाची तयारी झाली
भाक या, ठे चा, वांयाचेभरीत. ते दा प य वाम ची वाट
पाहत होते . वामी आले पण ते एकटे च होते
यांयाबरोबर यां चा भ प रवार न हता. वामनरावां नी
वाम चे मनापासून वागत के ले अन वचारले तुही
एकटे आलात? कोणाला बरोबर नाही आणलं त?
यावेळ वामी हणाले ला कशाला ह ा नस या
"तु
चांभारचौकशा. भू क लागले य आ हाला जे वायला वाढ."
आणी वाम नी मनसो भोजन के लं. वामनरावां
ना
भ न पावलंवाम नी यां ची इ छा पूण केली. पण
वामी एकटे
च का आले हा वचार यां ना शां
त बसू
दे
ईना हणून यां
नी याब ल वचारणा कर यासाठ
एकाला अ कलकोटला पाठवलं . या माणसाने परत
आ यावर सांगतलं क , वाम नी मंगळवारीच आपला
दे
ह ठे
वला. असेहेवामी!
चैशु तीये ला, शके १०७१, इ. स. ११४९ म ये
छेली खे ाम येकटले या या पर मू त ने
, अत य,
अ त ुआ ण बोला-बु या पलीकड या अनं त लीला
क न, शके १८०० या चैकृण योदशीला,
मंगळवारी द. ३० ए ल १८७८ रोजी पारी ४-४.३०
या सु
मारास अ कलकोट दे ह यागाची लीला केली.
दे
ह यागाची लीला हण याचे कारण हणजे , ी वामी
समथानी य दे ह ठेवलेलाच नाही. यांनी प. पू
. ी.
मामासाहेब देशपां
डे महाराजांना वमुखाने सांगतले
होतेक , ते८०० वष याच दे हातून काय करीत असू न,
पु
ढची हजारो वष ते काय चालू च राहणार आहे ! शवाय
यां
चेवचन आहे च, "हम गया नही जदा है ।" यामुळे ी
 वामी महाराज कुठे
ही गे
लेले नाहीतच. यांनी फ
आपले काय पड ामागू न करावयास सुवात के ली
ब स इतकं च. वामी पूण व ात आहे त तर स या
कुठ या नजधामास यां ना जायची गरजच काय?
वाम नी अगोदरच सां गत या माणे बु
धवार पेठेतील
नं
द गु
फ
ंेत वामीभ ां नी जड अं तःकरणानेयां चा
देह ठे
वला पण बाळ पा मा रोज वाम ना अ र
लाव यास या गु फ
ंेत उतरत असत. चार दवसां नी
वाम नीच डोळे उघडून यांना ब स असं सांगतलं . या
दवसानंतर पुहा कोणीही या गुफ
ंेत उतरलं नाही अन
दरवाजा कायमचा बं द झाला.
दे
ह यागापू
व अ कलकोट जवळ ल नीले गां
व या
भाऊसाहेब जहा गरदारां
ना ी वाम नी "श नवारी घरी
ये
ऊ" असे वचन दले होते
. या वचनाची पूतता
कर यासाठ व एक अ त ुलीला दाखव यासाठ
दे
ह यागानं
तर पाच दवसांनी ी वामी समथ
नीले
गां
वा या वे
शीबाहे
र कटले . या लीले
चेवैश
हणजे, वामी एकटेनाही तर संपणूलवाजमा, से वक
ेरी
यांयासह ते
थेकटले होते
. गावातील सव लोकांचे
दशन झा यावर ते सग यां सह अचानक कोठे तरी नघू
न
गेले
. लोकां
नी खूप शोधले . शेवट स-या दवशी,
र ववारी यां
नी खुलाशासाठ अ कलकोटात एक
माणूस रवाना केला. तोवर पारी आणखी एक लीला
घडली. वामी जहा गरदारां या वा ात एकटे च
कटले, पू
जा वीकारली पण मौनच बाळगू न होते
.
भाऊसाहे बां
ना दशन देऊन ते सा ात्पर तेथच
े
अ य झाले . इकडे तो माणू स अ कलकोटा न
वाम या मंगळवारी झाले या समाधीची वाता घे
ऊनच
परतला. नीलेगां
व या भ ां ना या अत य वामीलीलेचे
आ य वाटू न वामी म ेानेभ न आले . आजही ी
वामी समथ याच पावन दे हाने य कायरत आहे त,
भ ां चा सवतोपरी सांभाळ म ेानेकरीत आहेतव
पुढे
ही करतीलच!
वामी होते
, वामी आहे
त अन वामी असणारच!
ी वामी समथ व स वनायक मं
दर
मु
ब
ंईत राहणा या माणसाला दादर ये थील
स वनायक मं दर मा हत नाही असे होणारच नाही.
या स अशा स वनायक मं दराला एक वे
गळ
अ या मक पा भू मी आहे . अ कलकोट वामी आ ण
ी रामकृण जांभक
ेर महाराज यां यात एक आई
आ ण मु लाचेनाते
होते . असेच एकदा वामी आ ण
जांभकेर महाराज रा ी बोलत असताना अचानक
वामी यांना हणाले "रामकृणा तु
ला काय हवे?"
य ा ड आप या हातात गोट या व पात
धारण करणारे पर ह देयासाठ समोर असताना
जांभकेर महाराजां
नी वतःसाठ काहीच मा गतले नाही.
तेवाम ना हणाले " वामी मला काही नको. तुहाला
काही ायचे अस यास आपण मा या
स वनायकाला वै भव ा."
हेऐकून वाम ना फार आनं द झाला. आप या लाड या
श यानेवतःसाठ काही न मागता ई रासाठ
मा गतले. ई राला वै
भव द यानेया ठकाणी ये णारे
भ वाढतील आ ण तो वै भवसंप ई रच आप या
भ ांना क लयु गा या अं
तापयत दे
त राहील. एका
मागणीत दोन हेतूसा य कर याची क पना वाम ना
आवडली. वाम नी आप या आजानु बा न
ंी महाराजां
ना
जवळ घे त आशीवाद दला आ ण हणाले "
तुयासारखा श य मला लाभला हे माझेच भा य आहे .
तूमु
ब
ंईला गे यावर मंगळवारी तुया भादे वी या
स वनायकाला जा. तथे तूमं
दार वृाचे रोपटेलाव.
तु
झा हा मंदार इंचाइं
चाने
वाढे
ल तस तसा तु झा
स वनायक वाढे ल. या दवशी तो मं
दार बहरेल या
दवशी स वनायक वै भवानेबहरले ला असेल."
वाम नी तथा तुहटले आ ण तेवटवृा या दशे ने
अंतधान पावले .
चौ या दवशी महाराज भादे वीला आले . थम यां नी
मंगळवारी मंदाराचेरोपटेस वनायक दे वळात
लावले आ ण या ठकाणी हात जोडू न ाथना के ली
" वामी मी माझे काम केले
. तुही माझी इ छा पूण
करा." असे बोलून महाराज देवासमोर उभे रा हलेआण
हात जोडून हणाले गजानना ी वाम नी दले
"हे ला
श द खरा ठरो आ ण तु ला या जगात वै
भव ा त होवो.
या वै
भवा या झगमगाटाने तुयाकडे भ आक षत
होवोत व या सव भ ां या सव मनोकामना पू ण
होवोत."
ी वाम चा आशीवाद खरा ठरला. जां
भक
ेर
महाराजां
नी स वनायकासाठ मा गतले लेवै
भव
स वनायकाला ा त झाले . यां
नी लावले
ला मं
दार
वृजसा जसा बहरत गे
ला तस तशी
स वनायकाला वै भव ा त झाली आ ण याची
क त सव पसरली. वाम नी आप या लाड या
भ ा या इ छेखातर भादे
वी या
स वनायकालासुा वै भव ा त क न दले . ी
वामी समथाचे
आशीवादानेमं दर ासा दक झालेव
भ कामक प म झाले हेमान यास हरकत नाही.
वामी हणतात ...... ार ध कु
णालाही चु
कले
ले
नाही..
सु
मन नावाची एक वामीभ ी, गरोदर असतां ना
वाम चा आशीवाद यायला आप या नव या व णू
बरोबर ये
त.ेवामी हणतात:-"तु ला संतती मळे ल पण
जेकाही होणार तेसहन करायची तै यारी ठे
व." सु
मनला
वामी-वचन खरं होणार ही खा ी होती, पण "तैयारी
ठे
व" या ताक द नी तचा थरकं प सुटतो. ती या गो ी
मु
ळे फार चतेत राहायची. सु
मनचा भाऊ शवा जे हा
वामी-दशनाला येतो तेहा वामी याला धा याचे खाली
पोतंदे
तात. शवा याला वाम चा आशीवाद हणु न घेतो.
सुमन एकदा व हरीतू न पाणी आणतां ना चतेत
अस यामु ळे घस न पडते .वैबुवा गभ थ शशु चं
नधन झालं आहे, अस नदान करतात आणी सु मन
कधीही आई होणार नाही असं पण सांगतात.हे ऐकु न
सुमन फार खचू न जाते. इकडेशवा या शे तात जोरदार
पाऊस पड यानी पीक खराब होते . शवाचे सव व
धुळ त मळतात. या यावर दे शोधडी वर जायची वे ळ
येत.ेइकडे सुमन आ मघात करायला नद वर जाते पण
अंतयामी वामी बालळ पां ना वे
ळे वर पाठवून तला
वाचवतात. वामी आणी बाळ पा म ये संवाद होतो-
वामी: "बा या! अरेआमचे भ असले तरी वकमानी
यां
ना ा त झाले लेार ध यां ना भोगावेच लागते.
"बाळ पा: " वामी यावर काही उपाय नाही का?" वामी:
"अरे एकदा पापाचे वपरीत- ार धात बदल झा यावर
या ार धाला भोग या शवाय पयाय नाही. स गु या
भोगालामागे -पु
ढेक शकतात पण तेार ध भोगावे च
लागतात." "अरेहणू नच आ ही नाम मरणाला एवढे
मह व दे तो. मनुया या हातून कळत-नकळत
प र थतीवश होऊन पाप घडत राहतात आणी याचं
प रवतन वपरीत- ार धात न हावेहणू नच ई र
भ करायची असते ." "लोग कहते हैक भगवान के
यहा याय मे दे
र है, अरे भगवान सबको समय दे ता है
अपने पापंन करने का." "कं स, रावण, हर यक यप
सबको दया, फर भी वो नाही माने , तब उनका सं हार
कया." बाळ पा: " वामी मग अ या वपरीत ार धात
मनु यां
नी काय करावे ?" वामी: "अरे जे हा सोसा ाचे
वारेसुटतंतेहा मनु य काय करतो, आपली पां घरले ली
घ गडी घ धरतो." "पण जे हा ःखाचे वारेसु
टते
तेहाच ई राची कास सोडतो, हणतो - "मी दे वाचे
एवढे करतो पण मा यावर हे संकट का आले ?".
"बा या पण तो हे वसरतो क दे वाची जी भ यांनी
आता पयत के ली, ती जर के ली नसती तर आणखी
भयाण सं कट आले असते . " तकडे शेत हाया यामु ळे
शवा पण खचले ला असतो. याची प नी याचं सां वन
करते. पण मग या या मनात वचार ये तो, क वामीनी
धा याचे खाली पोते दे
उन आप यालाएक खु ण केली
होती. तो खं
बीर होऊन उठतो, आणी आपलं आयु य
पुहा उभं करायला नघतो. वामी याला सां गतात क
जसा तु खंबीर होऊन सावरला तसाच तु या ब हणीला
पण हायला हवे . तला जाऊन काही बोध कर. पण
तथे सुमन वे ासारखी वागत असते , आणी
वे
डेपणा या भरात ती गळफास लावायला जाते . पण
योगा-योगानी शवा आणी व णूतथे येऊन तला
अडवतात. तत यात वामी तथेगट होतात: "सु मन!
मरण सोपं नसतं . आणी मरण जीवा या हाती नसतं .
अरे जर देवानी ठरवले ली वेळ नसली तर काहीही के लं
तरी सु
टका होणार नाही." "मरण आप या ठरले या
वे
ळ च ये णार." "अरे आप या सासू , नवरा आणी
भावाचा वचार कर. तु या या पाऊला मु ळेयां ना काय
वाटले असते ?" सु मन हणते : " वामी, सं तती
नस यामु ळे जेःख होतंयाचं काय क ?" तत यात
शारदा ( शवाची बायको) आप या नणं दे
ला आपलं
बाळ देत.ेशारदा: "हेमाझं बाळ घे ! याला तु आप या
मु
ला सारखे वाढव. याची तु ला जा त गरजआहे ." "मला
काय, मला सरं अप य होईल." वामीवचना माणे
सु
मनला सं तती ा त होते . सुमन सावरते आणी
आनं दानी पुढ या आयु याची सुवात करते . ता पय
असे
क,
१) वामीनं
वर व ास असणे
मह वाचे
.
२) ार ध हे
भोगावे
चं
लागते
.
३) वामी ार ध भोगाला पु
ढे
माघे
क शकतात.
४) भ वा) मह वाची.
(से
५) नाम मरण मह वाचे
.
६) आप या भ मु ळेये
णारेःख, संकटे जी जत या
भयानक प दतीने ये
ऊ शकतात ती ये
त नाहीत, आपण
हे वसरता कामा नये
.
७) सु
ख आसो कवा ःख या दो ही वे
ळे
स आप या
वामी भ वर ठाम असावे
.फ ःखात यां
ची
आठवण नको.
८) मरण हेठरले या वे
ळे
तचंये
णार आधी नाही कवा
नं
तर नाही कारण जगी ज म मू
युआसे खेळ यांचा.
यु
ग कोठले
ही असो भगवं
ताला सु
दा याचे
पोहे
च
आवडतात! वाम ची एक अ त ुलीला!
जोशीबु
वा गडगं
ज ीमं
त होते
. आप या ीमं
तीचा
 यां
ना फार अ भमान होता. ता या वैनावाचा गृ हथ
यां या घर-गडी हणु न राबत होता. कारण यां नी जोशी
बु
वांकडू न फार पैशे कज हणु न घेतले होते
. जोशीबुवां
च
कज फे डू
न याला दोन वे ळेचंजेवण ही महाग झालं
होतं. तरी तो उदार वृीचा होता. एकदा ता याला आणी
या या बायकोला खायला एकच भाखरी होती, ती
सुा तो भू खे या कुयाला देतो. जोशीबु वा वाम ना
आप या घरी ने वै हण करायला या, असं आमंण
करतात. वामी याला हणतात- "पै शाची ीमं ती आहे ,
पण मनाची नाही!" "जा आधी मनाची ीमं ती घेऊन ये".
जोशीबु वां
ना परतताना सुद
ंराबाई अडवतात आणी
वाम ना तु म या घरी आणीन असं आ ासन दे तात.
या या मोबद यात सु द
ंराबा ना सो या या मोहरा
मळतात. सु द
ंराबाई वाम ना जोशीबु वा कडे चलायला
वनवणी करते . वामी सु
द
ंराबाईची कृ ती जाणू
न
असतात, तरीही ते होकार देतात. ता याला जेहा हे
कळतं तेहा तो जोशी बुवां
ना आप यालाही वाम ना
घरी बोलवायची इ छा आहे , असं सां
गतो. यासाठ तो
काही पैसेमागतो. जोशीबुवा जाम भडकतात:- "अरे
 वता या खायचे ठकाणे नाही, आणी वाम ना
बोलावणार." जोशी बु वां
नी पैशे नाही दलेहणु न ता या
नराश होतो. स या दवशी वामी जोशीबु वा कडे
येतात. जोशी बुवा वाम ना नेसायला अ यं त महागडं
पतांबर देतात, आणी यथासां ग आदराती य करतात.
यांया मनात एक येतो क वामी जातां ना आपलं
महागडंपतां बर तर नाहीना घेऊन जाणार. तत यात
वामी ो धत होतात, पतां बर काढुन जो यां या
त डावर फे कतात. आणी ने वै हण न करता परततात.
जोशीबु वा मा मागायला ये तात. वामी हणतात- "अरे
ऐ यात लोळु न तुझंमन मलीन झालं आहे. अरे तुला
काय वाटलं ने
वै हण क न आ ही तो पतां बर घेऊन
जाणार? चल नघ इथू न."
इकडे ता या घरी येऊन प नीला सगळंकरण सां गतो.
तकडे एक ये
ऊन जोशी बुवां
ना ता यां
नी
घेतलेली रकम दे ऊन ता याला कज मु करतो.
जोशीबु वां
ना तो आपण ता याचा हत चतक आहे , असं
सांगतो. ता या घरात या दे
वघरात असले ली एकमे व
मूत वकू न मळणा यारकमे नी वाम चं आदरा त य
कर याचं ठरवतो. तो ती मु त उचलतो. या या
बायको या भावना उचं बळू न ये तात. ती हणते- "देवघर
रकामं कसं तरीच दसतं आहे ." ता या हणतो- "अरे
वामी जीवंत दे
व असतां ना, मुत चा काय वचार करते .
मी दे
वघरचं बाजूला उचलू न ठे वतो." खाली पाहतो तर
काय! तथेयाला वण मोहरां ची पशवी सापडते .
ता या हणतो- "हा वाम चा चम कार आहे , वाम चं
आदराती य क न श लक उरले ली रकम आपण
वाम नाच अपण क ." तत यात याला एक हाक
ऐकू ये
त-े
" ता या........."
ता या बाहे
र जाऊन पाहतो तर काय! खु वामी
बाळ पा बरोबर या या घरी न बोलवता आले आहे . तो
प नीसह वामीचरणी म तक ठे वतो. तत यात एक
माणूस येऊन ता याला सां
गतो को तु या पूवजांची
ज मनीचा ववाद सं पन
ूती जमीन आता तु ला ा त
झाली आहे , आणी या शवाय कोणीतरी तु यावर
असले लंजोशीबु
वां
च कज ही फे डले आहे . ता या
वाम चं यथासां
ग आदराती य करतो. ता या वाम ना
ने
वै हण करायला वनवतो. वामी हणतात- "अरे
हा सव सोहळा तु ही भ ां
साठ असतो." "भगवं ताला
पा हजेअसते ती भ ाची खरी दयापासू न केले
ली
भ ." "तु ला जर आ हाला काही ायचं असेल तर
आ हाला तांदळा या क या दे
". ता याची प नी
वाम ना तां
दळा या क याची खीर देत.ेवामी
आनं दानी खीर हण करतात. वामी हणतात- "अरे
यु
ग कोणचे ही असो भगवंताला सुदामाचेच पोहे
आवडतात!"
ां
डनायक ी वाम या हातातील गोट ची कथा
ी वामी समथ हातातील गोट वषयी हणाले , ‘अरे
स या, तुला पाहायचेआहे का, ते काय आहे ?’ असे
हणून यांनी गोट टाकली. त णी गोट ां
ड प
होऊन तचा फोट झाला. ां
डाचेअ धक ापक
दशन होऊ लागले . सहजलीले नेी वामीदे वां
नी ते
आप या बोटात ओढू न घे
तले. तेहा ती पु
हा गोट च
दसू लागली. ती भगव मूत पु ढेहणाली, ‘आ ही हे
ध न आहोत तोपयत आहे . आ ही सोडले क सारे
संपले.’
हा रोमां
चकारी सं
वाद ी वामी महाराज व परमपू
य
मामासाहे ब दे
शपां
डेयां यामधील असू न, ीपाद से वा
मं
डळ, पु णे या सं
थेचेअ वयुशरीषदादा कवडे
यां याबरोबरील चचवेळ समजला. मामासाहे बां
ची
परंपरा ी वामीदेव व थोरलेवामी महाराज
वासुदेवानं
द सर वती अशी आहे . मामांचेप शय
असले या दादां
कडू
न ी वाम या ‘ ां डनायक’
ब दा वषयी जशी प ता होते , तशाच व पाचा एक
वे
गळा अनु भव ी वाम या मु ब
ंापुरी गाद चे
मुया धकारी ह रभाऊ तावडे तथा
ी वामीसुतमहाराज यांनी ल न ठे वला आहे .
ी वामीसुतां
नी ल हले या ‘ ी वामी समथ ज मकां ड’
करणात प उ ले ख आहे क ह तीनापु र नजीक
भगवं ताचा परमभ वजय सग हा गोट ला भगवं त
मानून खेळ करीत आहे .
॥ वजय सगे ही गोट । वटवृछायेस गोमट । भगवं
त
मानो नया जगजे ठ । मांडो नया खे
ळतसे। नाव घे
ऊनी
भगवं ताचे। गोट आहे कौतुक याचे॥
असा तो खे
ळताना काय करत आहे
पहा!
एकटाच बोले
आपसां
त। हणे
दे
वबापा खे
ळ वे
गी
॥१९॥
असेहणत तो वत:चा आ ण भगवं ताचा असेदो ही
डाव वत:च खेळत होता. अशा कारेभगव व पात
न य म न असले या आठ वषा या वजय सगा या
न म ानेभगवान ीगणे शां
या सा ीनेी वामी
समथ कटले .
ी वामी आप या भ ासोबत खे ळ याची लीला
दाख वताना या वडाखाली एक ीगणे श मंदर असू न,
या मोरयाचे नाव ीव तु ड
ंहोते . वशे
ष हणजे
ी वामीदे
वां या या अ तुलीले चे कौतु
क करीत
ीव तुड
ंमोरया मोठमो ाने हा य करीत आप या
दे
वळातू न चालत बाहे र आले . या खेळात राम सग,
ह र सग हे दोन भ गणही आहे त. हेह र सगच पुढे
ी वामीरायां
चेसुत हणू न गणले गे
ले
. कमधमसं योगाने
या न ा ज मातही यां चे
नाव ह रभाऊ असे च होते
!
या सवा या खे
ळावे
ळ जी मौज घडली याचे
अवलोकन करता ी वामी समथ व पा या एका
वे
ग याच दशनाने आपण भारावू
न जाल. या वणना या
आरं भी ी वामीसु
त हणतात,
द माझा अवतरला । द न भ ा या काजाला ॥
हा ीद भू च
ंा झाले ला उ ले ख ी वामी समथाना
उ ेशू
न नाही, हे
इथे वशेष आहे . वामीसुत हणतात,
गोट गोट चा हा वाद हणजे खेळ चालू असताना
हरी सग हसतो आहे . व तुड
ंगजाननही अपु या
चरणांतील नूपरु
ां
चा नाद वातावरणात उमट वत,
आपली गजशु ं
डा मेभावाने हल वत दाद देत आहे त.
तेहा ते
थील मं दरा या एका खां बातू
न भगवान ी व णु
कटले . तर ी वामीदे वां
नी टाकले या एका गोट तू
न-
ती फोडून ीद बाहे र आले .
व णूतंभी कटले । द गोट फोडुन आले
॥ मा या
वाम ची करणी । कं
प होतसे
धरणी ॥
असेी वामीसु त हणतात. ी वामीमहाराजांचे
व प हे असे आगळे आहे. हळूहळू समजून यावे.
ई वरीय कृ पे
नेयां
स स गुलाभतील, अशा
भा यवं
तास या सुयो य ीगु ंया मा यमातू
न ी वामी
समथाचे सम दशन होईल. ी वामीरायां या हाती
गोट आहे , ां
ड आहेन यात व वध दे वताही आहेत.
देदेमाझी ठे
व ।। म
ेडंी ती पाठव ।। १ ।।
रं
गी होऊनी नधडा ।। तु
झा गाजवू
पवाडा ।। २ ।।
माया मातली नभर ।। याचा करावा वचार ।। ३ ।।
दनानाथ कृ
पावं
त ।। ीद तु
मच समथ ।। ४ ।।
आनंद हणे
क णाकरा ।। आठव दे
त क दातारा ।। ५
।।
वाम नी एकाच वे
ळ पाच प, धारण के
ली आपण हे
दे
वअ प
अ कलकोटला आषाढ एकादशीचा उ सव असतो.
पण चोळ पाची इ छा होती क वाम नी दर वे ळेमाणे
या या घरी यावे
. याचीच नाही तर इतर ३ भ ां
ची पण
अशीच इ छा होती.
बाळ पा यां
ची वाम नी अ कलकोट-गावा या
उ सवाला हजर राहावेअशी होती. या करणा मु
ळेया
सवाचा आपसात थोड वाद होतो.
वामी यांना हणतात क तु हा सवाना एक परी ा
ावी लागे
ल जो उतीण होईल या या घरी आ ही येऊ.
पण ठे
व यात ये
तो. हातात ते
लानी ग च भरले
ली पं
ती
घे
ऊन मनात वाम चे नाम मरण करत एका न त
 थाना व न सवानी वाम कडेयायचं.जो प हले
ये
ईल
तो जके ल आणी वामी या याच घरी ये
ईल.
पण ते
लाचा एक थबपण सां
डायला नको. चोळ पा
सवाना पछाडू
न वाम कडे
प हलेपोचतो.
पण वामी हणतात: "अरेप हले
तो आये
पर मन म
हमारा नाम कहा था?"
मग काय सवच अनु तीण झालेहोते. आता वामी फ
गावा या उ सवात हजर राहणार होते.
सवाना खंत होतो. आणी होणार पण का नाही ? कारण
एवढ सोपी गो न करता आ यानी वाम चे चरण
यां
या घरी आता पडणार न हते .सव नराश होऊन
परततात. पण र यात सवाना वामी गाठून सांगतात
क मी तु या कडे ये
णार पण मा तूकु
णालाही सां गू
नको.आषाढ एकादशी या स या दवशी पु हा सव
म येवाद होतो.चोळ पा हणतात क वामी याचा कडे
आले होते, इतर ३ भ पण असं च हणतात.
बाळ पा हणतात क उगाच थापा मा नका वामी
गावा या उउ सावातू
न कु
ठे
ही गे
ले
नाही.
यां
चा वाद सुअसतानाच वामी हणतात: "अरे
तु ही
लोकंका वसरतात क आ ही चै
त य- व प आहो."
त याला थू
"चै ल-देहा या मयादा नसतात. अरे
आ ही
कणा-कणात वावरतो. पाच जागी एका बरोबर गट
होणेकोणची मोठ गो आहे ?"
आ ही तु
"अरे म या म ये
सुा आहे
,फ गरज आहे
आ हाला डकून काढायची."
"आणी जे हा तु
ही आ हाला वतातू
न डकून काढणार
तेहा तु ही तु
म या ख या आ म च ाला ा त
होणार."
"अरे'अहं ा म' उगीच थोडी हटले आहे.
तु
म यातच नाही आ ही सव जीवात वास करतो. हणू
न
उगाच कुणाला ास कवा मन ताप देऊ नका."
सव लोकंवाम ची मा मागतात.
सव लोकंवामीचेप आहे या स ां
तावर बस पा
चालायचे. ग रबाला मदत करतां
ना सुा तेयाला
वामी अशी हाक मा न मदत करायचे .
वाम ची शे
जारती

आतांवामी सु
ख न ा करा अवधू ता। वामी अवधू
ता ।
च मय, सु
खधामी जाउ न, प डा एका ता ।।
वै
रा याचा कु
ं
चा घे
उ न चौक झा डला । गुहा चौक
झा डला।। तयाव र स मेाचा शडकावा केला ।।१।।
पायघ ा घात या सु
द
ंर नव वधा भ ।। सु
द
ंर
नव वधा भ ।। ाना या समया उजळुन ला व या
योती ।।२।।
भावाथाचा मं
चक दयाकाश टां गला ।। दयाकाश
टां
गला ।। मनाची सु
मन क नी के
ल शेजलेा ।।३।।
ै
ताच कपाट लोटू
न एक केले
। गुहे
एक के ले
।
बुद या गां
ठ सोडु
न पडदे
सो डयले
।।४।।
आशा तृणा क पनेचा सां
डुन गलबला । गुहा सांडु न
गलबला ।। दया मा शांत दासी उ या शे
जल
ेा ।।५।।
अल उ म न घे उ न नाजु
कसा शे
ला । गु हा
नाजुकसा शे
ला ।। नरंजनी स गुमाझा नजे शे
जल
ेा
।।६।।
 ी वामी समथाचेअ कलकोट एक स भू
मी प. पु
.
आनंदनाथ महाराजां
चे
अभं
गातू
न!
आनं दनाथ महाराज हेवाम चे य श य होते ,आण
वाम नी याच आनं दनाथ महाराजावर शड चे साईबाबा
यांना स स आण याची जबाबदारी सोपवली होती.
यांनी ती लीलया पे लली. ना शक ज ातील
सावरगां व ये थेमठ थापू न यां
नी हेकाय के
ले.
साईबाबा सुा आनं दनाथ महाराज यां
ना आपले मोठे
गुबं धू मानू न यां चा स मान करत असत, आनं दनाथ
महाराज भे ट ला आ यावर सा बाबा आपले
ारकामाईतील आसन यां ना बसायला देऊन, आपण
वतः यां ची सेवा करत! आनं दनाथ महाराज याय या
दवशी भे ट या ओढ ने दवस भर सा बाबा हणत,
"आज मे रा बडा भाई आने वाला ह! आज तो मेरेभा य
खु लने वाले ह!" याचा उ ले
ख साई स च र या थ ंात
ही आहे .
सरी मह वाची गो हणजेवामीसु त ह रभाऊ तावडे
नं
तर वाम चे आ म लग मळाले ली सरी एकमे व
हणजेच हे आनं
दनाथ महाराज होत. याव न
आप याला यां ची यो यता समजेल. एव ा मो ा
अ धकारी पुषाचा साधा उ लेख ही वामी च र ात
नाही. याचे
खुप मोठेनवल वाटते. आपण ही आज
आनं दनाथ महाराज यां
चेअनेक अभं ग सु
रे
ल गीत
हणून गायक अ जत कडकडे यां या आवाजात ऐकतो.
यातील म ेभावात रं
गनूजातो, आनं द हणे , दे
वा. या
शेवट या पदानेआपणआज ही ाकु ळ होतो. मा हा
आनं द कोण? याचा आपण साधा वचार ही करत नाही.
कवा आपण याकडे ल ही देत नाही. असो.
या आनं
दनाथ महाराजां
नी अ कलकोटची महती
सां
गणारे
शेकडो अभंग ल हलेआहेत. यातील नवडक
तीन अभं
ग आपण पाहणार आहोत.
ध य अ कलकोट, ध य बा ही पे ठ। स य तेवै
कु
ं
ठ
देखयले।।१।। सुद
ंर दे
ऊळ समथाचे जाण। शोभा ही बा
पू
ण आ णतसे ।।२।। काय वाणूआता ते थील हे
भा य।
मु लागे वेगेपायरीसी।।३।। जोडूनया कर दे
व
लोटां
गणी। लोळती चरणी समथा या।।४।। आनं द हणे
ऐसेपूण पर । अ कलकोट वम रा हले से।।५।।
आप या या अभं
गात आनं
दनाथ महाराज सां
गतात क ,
अ कलकोट कती ध य आहे ! ते
थील बु धवार पे ठ कती
भा यवंत आहे ! आनं दनाथ हणतात, अ कलकोट हे मी
भूवरील पा हले ले य वै कु
ंठच आहे . येथील वामी
भगवानांचे सु द
ंर, आ ण अ तरबा प व पावन
करणारे देऊळ हच खरी वसु ध
ंरे ची, धरणी माते ची
शोभा आहे . या अ खल व ात फ ये थचेसदै व नाम
नराळा राहणारा पर सगु ण पात वावरतो, आप या
लीला दाखवतो. यामु ळेही भू मी व येथील ये क गो
ही प व आ ण क याण करणारी आहे . या भूमीची
एवढ महती आहे क , याला मु पा हजेयाने केवळ
ये
थील वामी मं दरातील पायरीचे दशन यावे ! ब स!
एव ानेयाला सहज मु मळे ल. वेगळे काही
करायची गरज नाही. एवढे महान तीथ ेअ कलकोट
आहे . आनंदनाथ महाराज हणतात, अहो मी काय
अ कलकोटाची महती वणन करावी, जे थे आपले दो ही
हात जोडून सव दे वता समथ चरणी लोटां गण घे तात ती
पू यभूमी अ कलकोट आहे . एवढा अ धकारी पू ण
पर जेथे राहतो या ेाचे काय वणन करावे ? हा
एक य च आहे , असेआनं दनाथ महाराजां ना वाटते .
तसेवाटनेवाभा वक ही आहे , कारण जेथेसंत राहतात
तेपुय ेबनते , जे
थे देवतां
नी काही काळ वा त
के
ले ते
पव ेबनते , तर जेथेदे
वतां
चा नवास
असतो तेतीथ ेबनते . आ ण जे अ कलकोट या सव
दे
वतां
चेतीथ ेआहे , जे थे
या सव देवता हात जोडून
लोटां
गण घालतात, या तीथराज आ ण तीथ ेाचे
मेमणी असले ले अ कलकोट याचे मोल आपण काय
ठरवणार? याचे
च वम वाटते . असे आनंदनाथ सांगतात.
ध य ध य अ कलकोट झाले । उ ाराया भले
प ततासी
।।१।। जाता ते
थेकोन अव चत ाणी । जाय उ रोनी
वामीकृपे।।२।। म
ेभावेयाने वारी ने
मयली । कु
ळे
उ रली कतीएक ।।३।। वामीपायी ीती ठे वावी
वै
भवे । शां
ती सु
ख गाव गुराज ।।४।। आनंद हणे तरी
जा रेअ कलकोट । हत ते नकट साधा वेगी ।।५।।
आप या स या अभं गात आनं दनाथ महाराज हणतात,
अ कलकोट हेवामी पद पशानेवतः तर ध य झाले च
आहे, पण अग णत पापी, प तत, राचारी यां
चा उ ार
करणारेतीथराज हणूनही ते ध य ध य झालेआहे !
अ कलकोट हे
व स एकमेतीय असे
तीथराज
आहे क , जेथेकोणी जर अव चतपणे ही गेलेतरी
याचा उ ार होतो. हणजे कोणीही अगद सहज
अथवा थ ा हणू न कवा वाईट भावने न,ेबळजबरीने
जरी अ कलकोट म ये गे
ले , अथवा कु ठ याही कारणाने
अ कलकोट या भू मीवर आपले पाऊल पडले तरी
सुा आपला उ ार सहज वामीकृ पेनेहोतो. एवढे
अग णत मह व अ कलकोट भू मीचे आहे .
अ कलकोट सहज जाणा या भ ाचा उ ार तर
होतोच, मा जो वामी भ वामी भ त दं ग होऊन,
वामी म ेात रंगन
ूअ कलकोटाची म ेभावे वारी करतो,
या या सह या या पू ण कू ळाचा उ ार वामी करतात.
(आनं दनाथ महाराज हणत, ये क पौ णमे ला
अ कलकोटाची वारी करावी, यां ना हेश य नाही
यां
नी त वष चैम ह या या पौ णमे ला
अ कलकोट न क जावे ) अशी अ कलकोटाची
याती व अपू वाई आहे, असे आनं दनाथ महाराज
सांगतात. यामु ळेवामी भ हो वाम या चरणी
आपली भ एक न पणे ठे वा, वामी आप याला
सुख, शांती, वै
भव सव काही दे तील. सरी कडे कुठे
ही
जायची गरज नाही. वामी महाराज हे सव वै भवाचे
भां
डार आहे त. यां या अगाध कृपे
चा लाभ घे यासाठ
फ अढळ ा एवढेच भां
डवल लागते . सर काही
नाही. यामु
ळे आनं दनाथ महाराज आप याला पु हा
पुहा वनंती क न सां गत आहे त क , *बाबांनो
ता काळ अ कलकोट जा, आ ण आप या जीवनाचे
क याण क न या! ती योगीराज मू त के वळ आपलीच
वाट पाहत अ कलकोट बसले ली आहे , तेहा
णाचाही वलं ब न लावता, लगे
च अ कलकोट जवळ
करा, आपलेहत साधा. अशी आपु लक ची साद सव
वामी भ ांना आनं दनाथ महाराज घालत आहे त.
अ कलकोट व ती भा याची ही जोड । क पने चा मोड
नाही ते
थे। शु म ेभाव पा का दशन । कुशवत नान
बारा वे
ळ ।।२।। द णा केया पाप स नी जाय ।
प व तो होय देह तेथे।।३।। शु अनुान जणू ते
ची
यान । आवड ही पू ण वामीपायी ।।४।। आनंद हणे
तया होईल ां त । दै
वगती भेट क लयु
गी ।।५।।
आज या या आप या शेवट या अभं
गात आनं
दनाथ
महाराज हणतात, अ कलकोट व ती करणेहणजे ही
खुपच भा याची गो आहे . ज मोज मीची पु याई जेहा
फळाला ये त,ेते हाच अशा प व पावन ठकाणी व ती
कर याचा योग ये तो. ये
थे घालवले ले काही ण ही
अनेक ज माची शदोरी ठरते . आ ण वामी भ हो, ही
केवळ कवी क पना नाही तर सू य काशा इतके सय
वचन आहे . या अ कलकोटाचे पू य काय आ ण कती
वणावे ? ये
थील वामी मं दरात था पत असले या
वामी देवां या पा कां चेफ म
ेभावे दशन घेतले तरी
बारा वे
ळा कु शावत नान केयाचे पू य मळते . हणजे
बारा वे
ळा के लेली कुशावत या ा आ ण एक वे ळा
केलेले अ कलकोट हे दो ही सारखे च! ये
थील वामी
पर ा या मं दराला के वळ द णा जरी घात या
तरी ज म ज मां तरीचे पाप न होऊन, द णा
घालणा या या दे ह प व होतो. अने क वेळा गं
गा
नानाने मळणारी एवढ मोठ फल ा ती
अ कलकोटात के वळ द णा घात याने मळते .
अनेक साधू
, सं
त, साधक हे
पुकळ दवस अनुान
क न देवाला आळवतात, याची क णा भाकतात.
परं
तुवामी भ ां नी अ कलकोटात फ आप या
लाड या पर वामी मुत चेनु
सतेयान जरी के ले,
तरी तेच शु अनुान ठरते आ ण वामी स
होतात.* एवढे मह व अ कलकोट के ले या यानाचे
आहे . आ ण आप या या अभं गा या शे
वट आनं दनाथ
महाराजांनी केले
लेवधान हे सव वामी भ ां साठ
वरदान ठरले लेआहे . या श दात यांची वामी वरील
भ आ ण वाम चा यां या वधानाला असले ला
आशीवाद, यातू न तीत होतो. हे श द केवळ एका
क वचे श द नाहीत, तर जगात डं का वाजवणा या
सा बाबाना यां नी पुढेआणलेया अ धकारी पुषाचे
हेश द आहे त. या अथाने हेमह वपूण ठरतात. तर
शेवट आनं दनाथ महाराज वानु भवाने सां
गतात क ,
वामी भ हो सरे काही ही न करता के वळ
अ कलकोट जाऊन, मा या पू ण पर व प वामी
दे
वां या पा कां
चेदशन घे ऊन, ते
थील देवळाला
द णा घात याने व शु व पातील या चै तय
पर मुत चेफ म
ेभावेयान केयाने , या वामी
भ ाला वाम चा ां त होईल! अ पशा भ ने सहज
स होणा या मा या पर वामी कडून या
भ ाला या कलयु गातू न मु मळा याची, दै वगती
भेट याची भे
ट मळे ल! जे जप, तप, योग, यान
क नही लभ आहे , असे मो थान अगद सहज पणे
मळवून दे
णारे अ कलकोट हे अ खल ा डात
केवळ एकमेतीय थान आहे . यामु
ळेवामी भ हो,
अ कलकोट मा या वामी आईला शरण जाऊन मु
मळवा. असा साधा सरळ सोपा सं दे
श आनं दनाथ
महाराज यां
नी केलेला आहे . याला वाम नीही
आयु यभर अनु मोदन दले ले आहे . वाम नी कधीही
आप या कु ठ याही भ ाला इतर दे वते या दशनाला
जाऊ दले नाही. यात बाळा पा महाराज यां चे
थां
बवले लेकुलदेवी दशन असो, शं कराची पूजा असो,
चोळा पा महाराज व बाळ पा महाराज यां चे तु
ळजापु र
येथेजाणेअसो, कवा पं ढरपुर येथेजाणे असो! सवाना
वामी वरोधच के ला. जग भरातील अने क ः खत,
पी डत, मु
मु,ु साधक, भ , तप वी हे शेवट
अ कलकोट च आले . यां
चे क याण ये थचेझाले ! ते
हा
अ कलकोट सोडू न ईतर ठकाणी वणवण फरणारे
कधी जागे होतील, कधी यां ना कळे ल क , वाम नी
'अकलसे खुदा पहचानो!' हेआप या सार या वाट
चू
कले
या भ ां
नाच सां
गतले
आहे
! असो!
तेहा एवढे मोठे
प व भू -वै
कु
ं
ठ अ कलकोट असताना,
ते
थेन जाणे हेकती मोठेदव आहे . सव सू
खे जेथे
हात जोडून उभेआहे त. सव दे
वता ही जे
थेलोटां
गण
घे
तात, या अ कलकोट जाणे सोडून इतर तीथ ेी
जाणे हा केवळ आ ण के वळ आपला
कपाळकरं टे
पणाच आहे . हेजेहा वामी भ ांना
कळे ल, तो दवस यां या आयु यातील भा याचा दवस
असेल.
असा भा याचा दवस सव वामी भ ां या आयु यात
लवकरच ये वो, हच अनंतकोट ा डनायक
राजा धराज यो गराज पर भगवान ी वामी समथ
महाराजांया चरणी ाथना!
ी वामी समथ १०८ नामावली
ी वामी समथाची १०८ नामांची नामावली अ यंत
भावी आहे. ही नामावली जप करावा .करताना
उदब ी लाऊन वाचावी. कवा एका कागदावर रोज
वहीत लहावी. अ त ुअनुभव ये
तील अव य अनु भव
घे
ऊन बघा.
ॐ दगं
बराय नमः,
ॐ वै
रा यां
बराय नम:,
ॐ ानां
बराय नमः,
ॐ वानदां
बराय नमः,
ॐ अ त द ते
जां
बराय नमः,
ॐ का श दा यने
नमः,
ॐ अमृ
तमंदा यने
नमः,
ॐ द ानाद ाय नमः,
ॐ द च द
ुा यने
नमः,
ॐ च ाकषणाय नमः,
ॐ च शां
ताय नमः,
ॐ द ानु
सध
ंान दा यने
नमः,
ॐ स गु
ण ववधनाय नम: ,
ॐ अ स ददायकम नमः,
ॐभ वै
रा यद ाय नमः,
ॐ मु भु श दायने
नमः,
ॐ गवदहनाय नम:,
ॐ षङ रपु
ह रताय नमः,
ॐ आ म व ान रे
काय नमः,
ॐ अमृ
तानं
दद ाय नमः,
ॐ चै
त यते
जसे
नमः,
ॐ ीसमथयतये
नमः,
ॐ भ सं
र काय नम:,
ॐ अनं
तको ट हां
ड मु
खाय नमः,
ॐ अवधू
तद ा ै
य नम:,
ॐ चं
चलेराय नमः,
ॐ आजानु
बाहवे
नमः,
ॐ आ दगु
रवे
नम:,
ॐ ीपादव भाय नमः,
ॐ नृ
सहभानु
सर व ये
नमः,
ॐ कु
रवपु
रवा सने
नमः,
ॐ गं
धवपु
रवा सने
नमः,
ॐ गरनारवा सने
नमः,
ॐ ीकौश य नवा सने
नम:,
ॐ कारवा सने
नमः,
ॐ आ मसू
याय नमः,
ॐ खरते
जा च तने
नमः,
ॐ अमोघते
जानं
दाय नमः,
ॐ ते
जोधराय नमः,
ॐ परम स दयोगेराय नमः,
ॐ वनं
दकं
द वा मने
नमः,
ॐ मतृ
गा मने
नमः,
ॐ कृणानं
द अ त याय नमः,
ॐ यो गराजेरया नम:,
ॐभ चताम ण राय नमः,
ॐ न य चदानं
दाय नमः,
ॐ अकारणका यमू
तये
नमः,
ॐ चरं
जीवचै
य याय नमः,
ॐ अ च य नरं
जनाय नमः,
ॐ दया नधये
नमः,
ॐभ चतामणी राय नमः,
ॐ शरणागतकवचाय नमः,
ॐ वे
द फू
तदा यने
नमः,
ॐ महामंराजाय नमः,
ॐ अनाहतनाद दानाय नमः,
ॐ सु
कोमलपादां
बज
ुाय नमः,
ॐ च श या मने
नमः,
ॐ अ त थराय नमः,
ॐ मा य ह भ ा याय नमः,
ॐ म
ेभ ां
कताय नमः,
ॐ योग म
ेवा हने
नमः,
ॐ भ क पवृ
़ाय नमः,
ॐ अनं
तश सूधराय नमः,
ॐ पर ाय नमः,
ॐ अ नतृ
तपरमतृ
ताय नमः,
ॐ वावलं
बनसूदाये
नमः,
ॐ असमथसाम यदा यने
नमः,
ॐ योग स ददायकम नमः,
ॐ बा यभाव यां
य नमः,
ॐभ नधनाय नमः,
ॐऔ ं
बर याय नमः,
ॐ यजसु
क
ंोमतलनु
धारकाय नम:,
ॐ मू
त वजधारकाय नमः,
ॐ चदाकाश ा ताय नमः,
ॐ के
शरचं
दनक तू
रीसु
गध
ं याय नमः,
ॐ साधक सं
जीव यै
नमः,
ॐ कु
ं
ड लनी फू
तदा े
नमः,
ॐ अ रवालाय नमः,
ॐ आनं
दवधनाय नमः,
ॐ सु
ख नधानाय नमः,
ॐ उपमा तते
नमः,
ॐभ सं
गीत याय नमः,
ॐ अकारण स दकृ
पाकारकाय नमः,
ॐ भवभयभं
जनाय नमः,
ॐ मतहा यानं
दाय नमः,
ॐ सं
क प स दाय नमः,
ॐ सं
क प स ददा े
नमः,
ॐ सवबं
धमो दायकाय नमः,
ॐ ानातीत ानभा कराय नमः,
ॐ ी कत नाममंा य नमः,
ॐ अभयवरददा यने
नमः,
ॐ गुलीलामृ
त धाराय नमः,
ॐ गुलीलामृ
तधारकाय नमः,
ॐ व सु
कोमल दयधा रणे
नमः,
ॐ सु
वक पातीतसहजसमा ध य नमः,
ॐ न वक पातीतसहजसमा ध य नमः,
ॐ कालातीत काल ा नने
नमः,
ॐ भावातीतभावसमा ध य नमः,
ॐ ंातीत - अणु
रे
णुापकाय नमः,
ॐ गु
णातीतसगु
णसाकारसु
ल णाय नमः,
ॐ बं
धनातीतभ करणबं
धाय नमः,
ॐ दे
हातीतसदे
हदशनदायकाय नमः,
ॐ चतनातीतसदे
हदशनदायकाय नमः,
ॐ मौनातीत - उ मनीभाव याय नमः,
ॐ बु
दयतीतसद्
बुद रे
काय नमः,
ॐ मत् य - पतामहसद्
गुय नमः,
ॐ प व मा यसाहे
बचरणा वद यो नमः
|| अनुसय ूा स व हरावयासी || || मु
त जातां
करी बाळ
यांसी || || नजेपालख सवदा सौ यकारी || ||
तु हां
वीण द ा मला कोण तारी ||५||
|| ी द तु
ती ||
ी वामी समथ हे
च ी नृ
सह सर वती द गु
ंचे
तसरेपूणावतार
नृसह सर वती ी शै य या ेया न म ाने कदली
वनात गु त झाले. याच वनात तीनशे वष तेगाढ
समाधी अव थे त होते . या काळात यांया द
शरीराभोवती मु ं
यांनी चं ड वा ळ नमाण के ले. या
जंगलात एका लाकू डतो ा या कुहाडीचा घाव या
वा ळावर चु कून बसला व ी वामी वा ळातू न बाहेर
आले . ' यानं
तर वाम नी पू ण भारत भर मण के ले.व
यानं
तर अ कलकोट ये उ न थरावले . या काळात
यां
नी अने क भ ां ना द पत दशन दले तर कुणाला
 ां
तामधू
न द पाने 'मी स या य पाने
अ कलकोट आहे '. असे सांगतले
. याच ा कथा.
१) एकेदवशी गाणगापु रातले
काही पु
जारी या
दशनाला आले . दशन झा यानं
तर समथानी यांना
तु
म या दे
वाचेनाव काय असे वचारले. यावर
पु
जायानी 'नृ
सहसर वती' असे उ र दले . यावर समथ
हणालेआम या दे वासही नृ
सहभान असेहणतात बरे !
२) एका घाटावरील ा णाने गाणगापु
र या
नृ सहसर वत ना मु
लगा झा यास याचे उपनयन
गाणगापुरात ये
उन करेन असा नवस केला. मु
लगा झाला,
यानं
तर काही वषानी नवस फेडावयास हणू न तो
ा ण सहकु टु
ं
ब गाणगापुरास नघाला.
अ कलकोटा नजीक ये उन ने
मकेया या जवळचे पै
से
सं
पले. यांनेवामी समथा वषयी ऐकले होते
. तो
वाम या दशनास आला आ ण वाम जवळ याने
आपले मनोगत केलेक आता गाणगापु रला
जाउन नवस फे डणेश य नाही तरी तु
ही य
द ावतारी आहात. मी तुम या इथे
च नवस फेडतो.
वाम नी मान हलवली. इत यात ा हणाला पैशाची
मदत होऊन याने उपनयन वधी ह उरकला आ ण
मो ा आनं दाने
तो वगृही आला. यानं
तर य
द गु ंनी नवसाची सां
गता झा याचा व ात ां
त
झाला.
३) मुब
ंईचे ठाकूर दास बुवा हेमु ळचे द भ ,
गाणगापु र या वर ा होती. पुढेार धकमाने
यांया अंगावरती े तकु आले . चेहरा व प ूदसू
लागला. दोन वषापयत अने क उपचार के ले पण काही
गु
ण आला नाही. यां ना खू प ःख झाले . यांनी ठरवले
क आता काशी ेात वास क न राहणे यो य. ते हा
तेसहकु टु
ं
ब गाणगापुरला शे वटचे दशन घे यास नघाले .
या पा कांवर यांनी क तु री अपण करावी अशी
यां
ची इ छा होती. तसेयां नी उ म क तु री वकत
घेऊन आणली होती. दशन घे ऊन ते ती क तु री
पा कां वर अपण कर यास वसरले . पुढेयां नी दे
वळात
क तन के ले
. उ म कारे मनोभावे सेवा के ल. व
काशीस जा याची आ ा मा गतली. रा ी व ात यां ना
ां
त झाला. द गु वयेव ात ये उन हणालेक मी
अ क को त वास क न आहे , माझे तु
ला य दशन
होइल. आ ण तु झा कुप रहार होइल.सकाळ बु वांना
व ाचेमरण झाले . यासरशी बुवां
नी दशन घेऊन
अ कलकोट चा र ता धरला. अ कलकोट आ यानं तर
वाम ना पा न ते हरवून गे
ले.लगबगीनेदशन
घे यासाठ चरणावरती डोके ठे
वलेइत यात वामी
यां
स हणाले . 'हमारी क तु
री अभी का अभी लाव'.
बु
वांना क तु
री ी द ां यथ आण याचेमरले , परंतु
ती गाणगापुरला अपण कर यास वसरलो याची
जाणीव झाली आ ण वामी समथ सा ात द अवतार
आहे त, यांया अ तःसा वाची क पना आली. लगे च
च यांनी क तुरी वाम ना अपण के ली. वाम नी हसत
हसत ती तथे असले या लहान मुलां
म येवाटू
न टाकली.
पु
ढे काही काळानेवामी कृ पेने
बु
वां
चा धर े तकु
बरा झाला.
४) कनाटकातील ीधर नावाचा गृ ह थ पोटशू
ला या
ाधी ने त झाला होता. बरे
च दवस तो गुण यावा
हणून गाणगापुरला द पा कांची से
वा करत होत. एके
रा ी यती पानेद गु ं
नी व ात येउन याला सांगतले
पुर या झाडाचा रस काढू
न यात सधव व सुठ
ं
घालून से
वन कर हणजे तुझी ाधी जाइल.सकाळ
याला याचेमरण झाले . पण पु रचेझाड हणजे
ने
मके कोणते हेयास कळे ना. यानेगावातील
जाणकारांना, वैां
ना याबाबत वचारले पण कु णीच
काही संगेना, ीधर अशाच ां तीत असताना यास
नी व ात ये उन सांगतलेक अ कलकोटास
परमहंस वामी आहे त, तेतुला याब ल सांगतील. तो
सरेदवशी तडक अ कलकोटास गे ला, ची मू त
पा न यास परम समाधान झाले . दशन घेणार इत यात
वाम नी यास सां गतले अरे कडू नबा या झाडास
पुर असेहणतात यात सधव आ ण सु ठ
ंघालून
तीन दवस घेहणजे तु
झी ाधी जाइल. तसे
केयानंतर ीधर चा पोटशू ळ नाहीसा झाला.
ी वाम ची ी पू य गोपाळ बुवा केळकर ल खत
बखर वाच यास कतीतरी जणां ना जेगाणगापूर,
नरसोबाची वाडी, पं
ढरपू
र अशा ठकाणी उपासना करत
होतेयांना अ कलकोट य पाने
दशन होईल
असे ां त झा या या कथा दखल हणू न आहे त.
आजही क ये क भा वकांना याची चीती येत.ेतर
मा णक भू , साईबाबा, गजानन महाराज यां
नी सुा
वामी समथ आ ण आम यात काही भे द नाही अशा
लीला भ ांना दाख व या याब ल या न द ी साई
च रत व इतर च र ां
म ये आहेत.
ये
थेभ कवी म लदमाधव कृत वाम या छो ा
च र पोथीमधील काही ोकां
चा सं
दभ ावासा
वाटतो.
वामी समथ अ कलकोटचे
| चवथे
अवतार द ा याचे
|
तीन अवतार यापू
व चे
| गुच र ी व णले
|| २० ||
प हले
द ा ेय, सरेीपादव लभ | नृ
सहसर वती हे
तसरेनां
व शु
भ|
गाणगापू
र दशन दे
व लभ | जागृ
तद थान ते
|| २१ ||
तेथे
होउनी सा ा कार | पहावयासी ये
ती चवथा अवतार
|
अ कलकोट पु
यभू
म थोर | जे
थे य द वसे
|| २२
||
।। ी वामी समथ जय जय वामी समथ ।।

द नगर मू
ळ पुष वडाचे
झाड
१)लीलाः ी वामी महाराज अ कलकोटास कट
झा यापासू
न अनेक सेवक
ेयास अ कलकोटास जाऊन
से
वा कर या वषयी गाणगापु
रास ांत झाले
ले आहेत
महाराज आनंदात असताना आपण कोण हणू न यास
केयास द नगर मू ळ पुष वडाचेझाड हणून
उदगार नघत शवाय मू ळ मू
ळ या माणेमहाराज
हमे
शा उ चार करीत असत (बखर १)
२) लीलाः एकदा नरसोबा या वाडीची काही माणसेी
वामी समथा या दशनास आली यां नी ी वाम स
केला वामीन्आपण कोण आहात समथ हणाले मू
ळ
पुष वडाचे झाड द नगर हे ऐकताच सोनारीण बोलली
वटप शाही मूळ पुष द ा े य पाने अवतरले आहेत.
१) द नगर मू
ळपुष वडाचे झाड हे वं
श सात याचे
तीक आहे तेकृतीचेअ य प आहे मू
ळ पुष यात
पुश दाचे अथ गाव अथवा व ती असा आहे नऊ दारे
असले ले
तु
मचे आमचे मानवी शरीर हेही एक गाव
अथवा एक व ती थानच आहे आप या शरीराची ही
नऊ दारेहणजे दोन डोळेदोन कान दोन नाकपु ा
एक त ड एक गुद आ ण एक लग योनी अशा या नऊ
दारां
या गावात हणजे पु
रात शरीरात व तीला
असले ला आ मा हाच तो पुष होय हा आ मा मू ळ
परमा याचा अंशच असतो हणू न आ मा हा मूळ पुष
होय ा व णूमहेश या वगाचे एक त व प
हणजेच मूळ पुष.
२) द नगर सर वती सोनारणी या उ रात द ा े य
असा उ ले ख आहे द ा े
य या मूळ पुषाचेहणजे
परमा याचे अंशा मक व प सृीवर आले पण याला
राह यासाठ असंय योनी नमाण झा या हे
आ म व प यात जीव हणू न राहवयास गेलेअशा या
जीवाला राहावयाला व तीला दले लेशरीर हे
च नगर
अथवा पूर होय ते दले
लेआहेहणू न द असे हे
द नगर आहे याच नगरात मू
ळ परमा मा उ प ी थती
लय ( लय) हणजे च ा व णू महे
श या द ा े
य
व पात अवतर या असा याचा अथ आहे
३) यानं
तर मू
ळ मू
ळ अशी महाराजां
नी
उ चारली आहेएकदा सृीची न मतीसाठ तेमूळ
नगुण व प ा व णूमहेश अशा मू त चेव प
धारण करते तर स या वे ळ तेजीव पाने शरीर
धारण क न सगु ण सदेही होते
असे जरी असले तरी ते
मू
ळ परमा याचे च वशु व प आहे हेच ी वाम नी
मू
ळ मू ळ अशा नेसूचत के
ले आहेया
सोनारणीचा खुलासा वटप शाही अथवा शयनी मू ळ
पुष द ा ेय पाने अवतरले आहेत ी वाम या व
सोनारणी या उदगाराव न ी वामी समथ य
परमेराचे कसे कोणते व कोणाचेव प आहे त याची
सं त व पात का होईना क पना ये तेहणू न ी
वामी समथाचे न य मरण हणजे परमेराचेमरण !
----------------
॥ ीअ कलकोट वामी समथ भजन ॥

वामी तव चरणं
शरणं
।
वामी क प वज दशनम्
न यं
।
वामी तव नाम मरणम्
सततम्
।
वामी तव मरणं
अ त शु
भदं
।
 वामी तव दशनम्
अ तमधु
रं
।
वामी तव कृ
पा अ तगहनं
।
वामी तव लीला अ तअ त
ूं।
वामी तव काश अ तशीतलं
।
वामी तव ह तं
अ तमृलं
।
वामी तव पदं
अ तप व ं
।
वामी तव भ अ तसहजं
।
वामी तव पशम्
अ तसु
खदं
।
वामी तव से
वा अ तसु
लभं
।
वामी तव पं
अ तमोहकं
।
वामी तव च ं
अ त ने
हजं
।
वामी तव च र ं
मनोहरम्
।
वामी तव भजनं
मममृ
तम्
।
वामी तव ल यं
एक अल यम्
॥
-----------------------
काकड आरती:
ओवाळ तो काकड आरती वामी समथ तु
ज ती।
वामी समथ तु
ज ती।
चरण दावी जग पते
। मरतो तु
झी अ भमू
त ॥धृ
॥
भ जन ये ऊ नया दारी उभेवामीराया। दारी उभे
वामीराया।
चरण तु
झे
पहावया। त ती अती ीती॥१॥
भ ांया कैवारी समथा समथ तु
नरधारी। समथा
समथ तु नरधारी।
भे
ट घे
ऊन चरणावरी। गातो आ ही तु
झी तु
ती॥२॥
पू
ण ह दे
वा धदे
वा नरं
जनी तु
झा ठावा। नरं
जनी तु
झा
ठावा।
भ ासाठ दे
हभाव। ता रसी तु
व पती॥३॥
वामी तु
ची कृ
पाघन ऊठु
न दे
ई दशन। ऊठु
न दे
ई दशन।
वामीदास चरण वं
द । मागतसे
भावभ ॥४॥
------------------
आरती 1:
जय दे
व, जय दे
व, जय ी वामी समथा, जय ी वामी
समथा।
आरती ओवाळू
चरणी ठे
उ नया माथा।।धृ
।।
छे
ल खे
डेामी तु
अवतरलासी, राया अवतरलासी।
ज दउ दारासाठ राया तु
फरसी।
भ व सल खरा तु
एक होसी,
राया एक होसी।
हणु
नी शरण आलो तव चरणासी।
जय दे
व, जय दे
व०॥१॥
ै
गण
ु-पर ह तु
झा अवतार,
तु
झा अवतार।
याची काय वणुलला पामर।
शे
शा दक ीणले
नलगेया पार,
नलगेया पार।
ते
थे
जडमु
ढ कै
सा क मी व तार।
जय दे
व, जय दे
व०॥२॥
दे
वा धदे
वा तुवामी राया,
तुवामी राया।
नरजर मु
नीजन याती भावे
तव पाया।
तु
झसी अपण के
ली आपु
ली ही काया,
आपु
ली ही काया।
शरणागता तारी तुवामी राया।
जय दे
व, जय दे
व०॥३॥
अघट त लला क नी जडमु
ढ उ दा रले
,
जडमु
ढ उ दा रले
।
कत एकू
नी कानी चरणी मी लोळे
।
चरण साद मोठा मज हे
अनु
भवले
,
मज हे
अनु
भवले
।
तु
या सु
ता नलगे
चरणा वे
गळे
।
जय दे
व, जय दे
व०॥४॥
-------------------
आरती 2: ( दडोरी णत )

जय जय सद्
-गु वामी समथा,
आरती क गुवया रे
।
अगाध म हमा तव चरणां
चा,
वणाया म त दे
यारे
॥धृ
॥
अ कलकोट वास क नया,
दा वली अघ टत चया रे
।
लीलापाशे
ब द क नया,
तो डले
भवभया रे
॥१॥
यवन पू
छलेवामी कहाॅ
है
,
अ कलकोट पहा रे
।
समाधी सु
ख ते
भोगु
न बोले
,
ध य वामीवया रे
॥२॥
जा णसे
मनीचे
सव समथा,
वनवू
कती भव हरा रे
।
इतु
केदे
ई द नदयाळा,
नच तव पद अं
तरा रे
॥३॥
---------------------
आरती 3:

आरती वामी राजा।(२)

कोट आ द यते
जा। तु
गुमायबाप।
भू
अजानु
भज
ुा। आरती वामी राजा॥धृ
॥
पु
ण ह नारायण।(२)
दे
व वामी समथ। कलीयु
गी अ कलकोट ।
आले
वै
कु
ं
ठ नायक। आरती वामी राजा॥१॥
लीलया उ द रले
।(२)
भोळे
भाबडे
जन। ब ती साधकासी।
के
लेआपु
या समान। आरती वामी राजा॥२॥
अखं
ड म
ेराहो।(२)
नामी यानी दयाळा। स यदे
व सर वती। हणे
आ हा
सां
भाळा। आरती वामी राजा॥३॥
------------------
आरती 4:

जय दे
व जय दे
व, जय जय अवधू
ता, हो वामी
अवधूता।
अग य लीला वामी, भु
वनी तु
झी स ा।। जय दे
व
जय दे
व॥धृ॥
तु
मचे
दशन होता जाती ही पापे
।
पशनमा ेवलया जाती भव रते
।
चरणी म तक ठे
वू
न म न समजा पु
रते
।
वै
कु
ं
ठ चे
सु
ख नाही या परते
।।
जय दे
व जय दे
व॥१॥
सु
गध
ंके
शर भाळ वर टोपी टळा।
कण कु
ं
डल शोभ त व थळ माळा।
शरणागत तु
ज होतां
भय पडले
काळा।
तु
मचे
दास क रती से
वा सोहळा।। जय दे
व जय दे
व॥२॥
मानव पी काया दससी आ हां
स।
अ कलकोट के
लेय तवे
षे
वास।
पू
ण ह तू
ची अवतरलासी खास।
अ ानी जीवास वपरीत भास।। जय दे
व जय दे
व॥३॥
नगु
ण न वकार व ापक।
थरचर ापू
न अवघा उरलासी एक।
अनं
त पे
धरसी करणे
नाएक।
तु
झे
गु
ण व णता थकलेवधीले
ख।।
जय दे
व जय दे
व॥४॥
घडता अनं
त ज मे
सु
कृ
त हे
गाठ ।
याची ही फल ा ती सद्
-गुची भे
ट।
सु
वण ताट भरली अमृ
त रस वाट ।
शरणागत दासावर करी कृ
पा ी।।
जय दे
व जय दे
व॥५॥
---------------------
कपू
रती:

कापू
राची वात ओवाळु
तु
जला, वामी ओवाळु
तु
जला।
दे
हभाव अहं
कार सहजी जाळ ला॥धृ
॥
दया मा शां
ती ा उजळ या योती, वामी उजळ या
योती।
वयंकाश प दे
खली वाम ची मु
त ।। कापू
राची
वात०॥१॥
मी तु
पण काजळ काजळ गे
ली, वामी काजळ गे
ली।
नजानं
दे
तनु
पायी अ पयली।। कापू
राची वात०॥२॥
आनंदाने
भावे
कापू
रारती के
ली, वामी कापू
रारती
के
ली।
पं
चत व भाव तनु
पायी अ पयली।। कापू
राची
वात०॥३॥
------------
वडा:
वडा या हो वामीराया ध नी मानवाची काया।
यतीवेष घे
ऊनीया वससी। द नासी ताराया। वडा या हो
वामीराया॥धृ
॥
ान हे
पू
गीफळ। भ नागव ली दळ। वैरा य चु
ण
वमल। लवंगा सत्
- या सकळ। वडा०॥१॥
म
ेरं
गवी जैसा कात। वडा अ भाव सहीत। जायफळ
ोधर हत। प ी सव भू
सहीत। वडा०॥२॥
खोबरे
हेच मा। फोडु नी ैता या बदामा। मनोजयाचा
वख हे
मा। कापु
र हा शांतनामा। व ड०॥३॥
क तुरी नरहं
कार। कोठे
न मळता उपचार। भीमापु
या तव फार। सा देऊनी वारं
वार। वडा०॥४॥
---------------------
शे
जारती:

आता वामी सुखेन ा करा अवधू

ता। वामी करा
अवधूता। च मय सु
खधामी जाउनी, प डा
एकां
ता॥धृ॥
वै
रा याचा कु
ं
चा घे
वन
ूी चौक झाडीला। वामी हो चौक
झाडीला। तयावरी स म
ेाचा शडकावा के
ला॥१॥
पायघ ा घात या सु
द
ंर नव वध भ । वामी नव वध
भ । ाना या समया उजळू नी ला वय या
योती॥२॥
भावाथाचा मं
चक दयाकाशी टां
गला। दयाकाशी
टां
गला। मनाची सु
मने
क न गेला शे
जल
ेा॥३॥
ै
ताचेकपाट लावू
नी एक के ले
। गुने
एक के
ले
।
बुद या गाठ सोडूनी पडदे
सोडले॥४॥
आशा तृ णा क पनां
चा सां
डू
नी गलबला। गुहा
सां
डू
नी गलबला। दया मा शांती दासी उ या
से
वलेा॥५॥
अल उ मन से वन
ूी वामी नाजू
क हा शे
ला। गुहा
नाजू
क शे
ला। नरं
जन सद्-गु वामी नजे शेजल
ेा॥६॥
आता वामी सु
खेन ा०
---------------------
आरती नं
तर हणायाचा ोक:
सदा सवदा योग तु
झा घडावा।
तु
झे
कारणी दे
ह माझा पडावा।
उपेु
नको गु
णवं
ता अनं
ता।
वामी समथा मागणे
हेच आता॥१॥
उपासने
ला ढ चालवावे
।
भू
दे
व सं
ता स सदा नमावे
।
स कमयोगे
वय घालवावे
।
सवामु
खी मं
गल बोलवावे
॥२॥
दयाळू
खरा सद्
-गु वामी माझा।
उडी घा लतो सं
कट भ काजा।
गु प दे
खोनी हा काळ याला।
नम कार माझा सद्
-गुराज याला॥३॥
जोडु
नया पाणी अन य भावे
।
मी मागतो मागणे
हेच ावे
।
हे
च तु
झे
चरणी आसु
दे
।
ी वामी जय वामी मु
खी वसु
दे
॥४॥
सदा चां
गली बुद आ हास ावी।
मनी क पना वषयाची नसावी।
गुवण वाटे
उणे
सं
पदाही।
वामी समथा असेाथना ही॥५॥
मना सद्
-गुचे
नाम हे
फार गोड।
तया गोडीलागी नसेजी जोड।
तया गोडी या काय वणु
सु
खाला।
मना चत तू
सद्
-गुया पदाला॥६॥
-----------------------
आरती: ( मा ाथना )

अपराध मा आतां
केला पा हजे
।
गुहा के
ला पा हजे
।।
अय द सु
ब द गु
ण व णयले
तु
झ॥
ेधृ
॥
न कळे
ची टाळ वीण वाजला कै
सा।
गुहा वाजला कै
सा।।
अ ता त पडे
ना गे
ला भलतै
सा।।अपराध मा०॥१॥
नाही ताल ान कं
ठ सु
वर।
गुहा कं
ठ सु
वर।।
झाला नाही बरा वाचे
वण उ चार।।अपराध मा०॥२॥
नरां
जन हणे
तु
झे
वे
डे
वाकु
डे
।
गुहे
वे
डे
वाकु
डे
।।
गु
ण दोष न लावावा से
वकाकडे
।।अपराध मा०॥३॥
।। ी वामीसमथापणम तु
।।
----------------------
वामी समथ माला मं

|| ां
डनायक ी वामी समथ मालामं||
द माला मंपेा वे
गळा असा ी वामी समथ
भ ां
साठ देयात ये
त आहे.
या मालामंात बीजमंअस याने काना मा े
तही फरक
न करता, रोज सकाळ आंघोळ नं
तर कवा दवसभरात
केहाही शु चभु
तपणे, दे
ने११ वे
ळा हणावा...
मनाला एका अपु
व अशा शां
तीचा, वाम या सं
र क
कृ
पेचा अनु
भव न क च येईल...
घरातील लहानमो ा अडचणी, आजारपणे , ास,
वा तु
दोष, बाधा नवारण, अनाकलनीय सं
कटेर
हो यासाठ कायम या मंजपाचे अनुान ठेवावे
..
सात यानेजप करत रहावा..
॥ ीगणे
शाय नम: ॥
जगदं
बका हणे
। मालामंनारायणे
।
क थला जो जग कारणे
। तो हा सव म असे
॥
ॐ नमो नमो भगवं
ता । नमोजी ी वामी समथा ।
मरणगामी द नाथा । योगीमु
नजनवं
दता ॥
चदानं
दा मका यं
बका । व ेरा व धारका ।
बालो म ा पशा चवे
षा । महायोगी रा परमहं
सा ॥
चत्
चै
त या चरं
तना | अवधू
ता नरं
जना |
जगदाधारा सु
दशना | सु
खधामा सनातना ||
सकलकाम दायका | सकल रतदाहका |
सकल सं
चत कमहरा | सकल सं
क वदारा ||
ॐ भवबं
धमोचना | ॐ परम ऐ यघना |
ॐ वांव हतधमचालका | ॐ म न ययशदायका ||
ॐ सं
सं
सारच छे
दका | ॐ मं
महा ान दायका |
ओमथा महावै
रा य-साधका | ॐ नं
नरज मसाथका ||
ॐ म महाभय नवारका | ॐ भ जन दय नवासा |
परकृया थोपव थोपव | परमंा शां
तव शां
तव ||
परयंा वखर वखर | हभू
ता द पशा च पीडा हर हर |
दा र य
् :खा घालव घालव | सु
खशां
ती फु
लव फु
लव ||
आपदा वपदा मालव मालव | गृ
हदोष वा तु
दोष |
पतृ
दोष सपदोषा द | सकलदोषा वरव वरव ||
अहं
कारा नासव नासव | मन च बु थरव थरव |
नमोजी नमो दे
व महादे
व | दे
वा धदे
व ी अ कलकोट
वामी समथ ीगुदे व ||
नमो नमो नमो नमः || ( स तशते
स :)||
ां
डनायक ी वामी समथ
--------------
वामी समथ मानस पू
जा

|| ी वामी समथ मानस पू

जा || || ीगणे
शाय नम: ||
नमो वामी राजम द ावतारम || ी व णु हा
शवश पम || ह व पाय क णा कराय ||
वामी समथाय नमो नम ते||
हेवामी द ा या हे कृपाळा || मला यान मू त दसूदे
ई
डोळा || कु
ठ माय माझी हणे बाळ जैसा || समथा तु
हा
वण हो जीव तैसा || १ ||
वामी समथा तु ही मतृ गामी || दयासनी या बसा
ा थतो मी || पू
जचेेयथासां ग सा ह य के
ले|| मखरां
त
वामी गु बै स वले || २ ||
महाश जे थेउ या ठाकताती || जथ सव स पद
लोळताती असे सव साम य तो हा समथ || पर
सा ात गुदेव द || ३ ||
सु
वण ताट महार न योती || ओवाळोनी अ दा लावू
मोती || शु
भारं
भ ऐसा क नी पू
जल
ेा || चरणा वरी
ठे
वू
या म तकाला || ४ ||
हा अ य अ भषे क वीकारी माझा || तु
झी पा पू जा
करी बाळ तुझा णपात सा ां ग शरणागताचा || तुही
वा हला भार या जीवनाचा || ५ ||
ही हपू जा महा व णू पू जा || शव शं
कराची अस
श पू जा || दही ध शुोदकाने तयाला || पं
चामृ
ती
नान घालूभू ला || ६ ||
वीणा तु
ताया कती वाजताती || शं
खा द वा े
पहा
गजताती हणती नगारे गुदेव द || ी द जय द
वामी समथ || ७ ||
य गं गा जलकुंभी आली || ी द वामी सया नान
घाली महा स आल पदतीथ याया || म हमा तयांचा
कळता जगा या || ८ ||
म ध य झालो हे तीथ घे
ता || घडू
देपूजा ही यथासां
ग
आता अजानबा भ कां ती सतेज || नसेमानवी दे
ह
हा वामीराज || ९ ||
य ीसदगु द राज || तया घालु
या रे
शमी व
साज || सु
गं
धत भाळ ट ळा रे खये
ला || शरी हा
जरीटोप शोभे
तयाला || १० ||
व थळ ला व या चं दनाचा || सु
वास तो वाढवी भाव
साचा || शरी वा या ब व तु लसीदलाते || गु
लाब जाई
जु
ई अ राते || ११ ||
गं
धा दा वा नीया पदाला || ही अपू
या जीवन पुप
माला || चरणी करां
नी मठ मा दे ई || हणे
लेकरासी
सां
भाळ आई || १२ ||
इथ लावु
या केशर क तु
रीचा || सु
गधंीत हा धू
प
नाना तचा || पु
पाजली ही तु हा अ पयेली ||
गगनां
तन
ूी पुप वृी जहाली || १३ ||
क णावतारी अवधूत क त || दयेची कृ
पेच जशी
शुमू
त || भा फाकली श या मंडलां
ची || अशी
द ता वामी योगेवरां
ची || १४ ||
दमंदराची ही नेह योती || मला दाखवी वा मची
योगमु त || क आरती आत भावेभू ची || गुदे
व
वामी द ा याची || १५ ||
पं
चारती ही असे
पं
च ाण || ओवाळू
नी ठे
वू
चरणा व न
|| नघे
ना पु
ढ श द बोलू
मी तोही || मनीच तु
ही जाणता
सव काह || १६ ||
हेवामीराजा बसा भोजनाला || हा पं
चप वा नैवे
के
ला || पु
रणाची पोळ तु हा आवडीची || लाडू
करं
जी
अस ही ख ाची || १७ ||
डा ळब ा फळ आ ण मे वा || हे
केशरी ध या
वामीदे
वा || पु
ढ हात के ला या लेकरान || साद ावा
आपु या करान || १८ ||
तां
बलु यावा वामी समथा || चरणाची से
वा क ावी
आता || स ते तनूमागू
मी काय || दयी ठे
व माते
तु
झे
दो ह पाय || १९ ||
सव व हा जीव चरणीच ठे वू|| जी द णा मी तु हां
काय दे
ऊ || नको र लोटू आपु या मु
लासी || कृ
पा छ
तु
मचेच या बालकासी || २० ||
ध दे आता घ तु या पदाला || पद ठे
वू
दे शीर शरणा
गताला || दयी भाव याव असे तळमळ चे|| करी पु
ण
क याण जे या जवाचे || २१ ||
तु
झ बाळ पाही तु
झी वाट दे
वा || नका वे
ळ लावू
कृपाह त ठे
वा || मनी पू
जनाची असे द ठे
व || वसो
माझीया अ तरी वामी दे व || २२ ||
|| ी द ापणम तु
|| ीगुदे
व द ||
----------------
ी वाम चे
नाम मरण आ ण याचा अथ

ी वाम चेभ नर नराळे नाम मरण करतात. मू ळ

श द ‘नाम मरण’ याचे वभाजन नाम: मरण! ‘ मरण’
या श दाम येस: – अमरण! आ ण अ-मरण या
श दाम ये अ-मरण! असा अथ बोध आहे .
उदाहरणासाठ ‘ ी वामी समथ’ हा सहा अ री जप
आहे , मंआहे . हणाल तर जप नाहीतर मंी न क !
पण ी वाम चे जप हे मंसुा आहे . कारण ते
वयंभू मंआहे त. हेजप ी वाम या भ ां ना
उ फू तपणेसु
चले ले- फुरलेलेआहे त. ी वामी समथ
या जपांत शे
वट ‘अ’ आहे , जसे ‘द ’ शे
वट असते . या
जपाची सुवात ‘ॐ’ ने होत नाही याला जप असे
हणतात. या जपाची सुवात ओमने आ ण शेवट
ओमने होतो याला महामंअसेहणतात. मंाचे हवन
होणे गरजेचे आहे
. तो एक वतं वषय आहे .
कोण याही मंा या शे वट / जपा या शे
वट ‘अ’ ये
त
असे ल तर याला साम यशाली/ श शाली जप असे
हणतात. उदा. ी वामी समथ, ी द इ याद .
वहारां
त, कु
टु
ं
बात आ ही हणतो, आजच आ ाच
मामाची आठवण काढली आ ण मामा आला. भे टला
हणजे आठवण काढली आ ण द हणू न समोर उभा
रा हला.
आता ी वामी समथ हा जप कवा मं! हा जप ी
बाळ पा नावा या एका भ ाला सु चला, कारण यांचे
पोट खायचे ! नाभी थानां त एक छोट शी वषाची पु डी
अडकली आहे . ती स वा लाख जप झा यानं तर
आपोआप बाहे र ये
ईल. आता हा स वा लाख जप
कोणता करायचा असा ी बाळ पा सौ. बाळ पा
यां
ना पडला. कोणी ामदे वतेचा तर कोणी कुलदेवते
चा
स वा लाख जप के ला, पण याचा काहीही प रणाम
झाला नाही. शेवट बाळ पा ी वामी समथासमोर
भ या पहाटे बसले आ ण ी वामी समथ असे
नाम मरण मनांत या मनां
त पु
टपु टू
लागले
. ी वाम नी
मान हलवून होकार दला. एकां
ताम येका या मा ती
गु
हतेजा आ ण स वा लाख जप कर, तू आपोआप बरा
होशील. या माणेी समथ रामदास वाम नी
अ कलकोट ये थेथापन के ले
ला हाफ या या मा ती
मंदर गु
हत
े ी. बाळ पा गेलेते
थे सतत एक रकमी
स वा लाख जप के ला आ ण ना भ थानातून वषाची
बारीक पु
डी बाहे
र आली. हणू न ी वामी समथ हा
शा शु- वयं भूआ ण वत: ी वामी समथाची
अनुमती असले ला जप मंआहे .
आता या जपाचा अथ काय आहे . ी हणजे ऐ य,
औदाय, वामी हणजेवत:मधील ‘मी’चेवाहा:
करणारी श आ ण समथ हणजे असमथाना समथ
करती एक श ! ी वामी समथ हा एक सहा अ री
मंआहे . हा जप आ ही एकशे आठवे ळा जे हा करतो
ते
हा याचे एक आवतन पू ण होते
. हा जप सहा अ री
आहे. तेहा सहा माळ जप सवसामा य झाला तर
जपाची सहा आवतने होऊन या जपाची परीपू णता जप
करणा-याला लाभते . सहामाळ जप हणजे १०८ / ६
= ६४८ इतका. आता ६४८ पै क ६५ जप संये चे
हवन
झा यास या जपाची सं पण
ूपरीपू णता जपक याला या
वा तू
ला लाभते . नसगातील सा वक श साधकां कडे
आक षत होतात. यां याकडू न चां
गली कामेई री
श कडू न क न घे तली जातात. अशा कारचे जप
साम य नमाण करताना जप करणा-यां म येअहं कार,
वाथ वृी, मी एकटा हे करीन, वामी समोर ये णारी
धनसंपदा घरी नेणे , वामी समोर येणारी व ्
◌े, खा
पदाथ, सोने-नाणे घरी ने
णे अशी वृी अस यास याचे
वाईट प रणाम साधकां वर होतात. घर या कोट कचे -
यां
त अपयश ये णे, घरात या ीयां म येरोगवृी
बळावणे , व मरणासारखे रोगवृी, आजारपण
बळावणे , ी वाम चा हात सोडू न स-या पंथात जाणे
इ याद गो ी बळावतात.
आता पु ढे
जाऊन जर ानाचा अथ काढला, तर ी
वामी समथ हा सहा अ री मंआहे . ी वामी समथ
समाधी घेऊन शंभर वष होऊन गे ली. हणजेी वामी
समथ सहा अ री मंी आहे . ही सहा अ रे
१०८ वेळा
हणायची तर एकू ण जप हा १०८ /६ = ६४८ हणजे
एक १०८ म यां ची माळ घे
ऊन हा जप केला तर तो
६४८ वेळा मरण झाले जप झाला. एकूण दहा माळ
जर जप झाला तर तो ६४८० इतका जप झाला. हीच
ी वामी समथ जपाची फार मोठ जा आहे . हणू नच
सवानी मळू न जप के ले
ला वाम ना खू
प आवडत असे ,
याला सांघक जप असेहणतात. सां घक जप खू प
मो सां घक नाम मरणाची श नमाण करते , कारण
ये
क अ रात मंो , वे दो श आहे . आमचा
वारकरी सग यात गो नी ीमं त का आहे? कारण तो
जपतो,
।। रामकृण हरी जयजय रामकृण हरी।।
कारण या जपां तला ये क श द नाम प आहे . यात
१६ अ रां चा समावेश आहे . हा जप १०० वे
ळा जर
केला तर तो १६०० वेळा जप होतो. या जपाची श
या वारक-याबरोबर कायम राहते . हणू
न वारी या
वे
ळे स हेवारकरी जबरद त अभदान क दाख वतात.
यां
चे नाव वारकरी तेजपतात राम कृण हरी, कोणाची
हमत आहे यांयावर वार कर याची!
सव बोलू
या ।। ी वामी समथ।। ी वामी समथाचा
एक म ळ फोटो आहे , यांत ी वामी समथा या
हातात जपाची माळ आहे . एकदा यांचे
लाडके भ ी
बाळ पा ी वाम ना वचारतात ‘‘ वामी आ ही तुमचा,
तु
म या नावाचा जप करतो तु ही कोणता जप करता?
कोणाचा जप करता?
ी वामी फ एकच वा य सां गतात. जो माझा जप
करतो, याला मी जपतो! हणू
नच घराघरां
तन
ूसां घक
जप झाला पा हजे.
।। ी वामी समथ।।
------------------------
सं
कलन :- अशोककाका कु
लकण
9096342451