Aralin 3

Sistemang Pang-Ekonomiya
Inihanda ni: ARNEL O. RIVERA
www.slideshare.net/sirarnelPHhistory
Panimula
• Isang katotohanan na dapat nating
tanggapin na walang hanggan ang
kagustuhan at pangangailangan ng tao sa
harap ng kakapusan ng pinagkukunang
yaman.
• Kailangang isaalang-alang natin ang
paggamit ng lahat ng pinagkukunang-yaman
upang makamit ng tao ang pinakamataas na
antas ng kasiyahan at kapakinabangan mula
rito.
Tamang Paggamit ng Pinagkukunang
Yaman
• Ang walang hanggang pangangailangan at
kagustuhan ng tao ang itinuturing na
pinakaugat ng suliranin sa kakapusan. Kaya
nararapat na maging matalino sa
pagpapasya.
• Bagaman hindi matutugunan ng limitadong
pinagkukunang-yaman ang lahat ng
pangangailangan at kagustuhan ng tao,
dapat pa ring tiyakin mahusay at nasa
tamang pamamaraan ang paggamit nito.
 Sagutan ang
Learning Activity Sheet (LAS)
No. 1

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/blank-check-mark-document-sheet-paper-text-voting-ballot-form-list-icon-vector-
illustration-image168649049#_
 Magkano ang nakahanda mong
gastusin para sa mga
sumusunod na
pangangailangan? Lagyan ng
presyo ang talaan sa ibaba.

Kalakal Presyo
• Pagkain sa tanghali
• Bagong T-shirt
• Pampagupit o pampaayos ng buhok
• Notebook (isang piraso)
Ano ang iyong naging batayan sa pagtatakda ng halaga? Bakit?
Ano ang ALOKASYON?
• Ito ang pagtatakda ng
dami ng pinagkukunang
yaman para matugunan
ang mga
pangangailangan at
kagustuhan ng tao.
• Ang mekanismo ng
pamamahagi ng
pinagkukunang-yaman,
produkto, at serbisyo.
• Ito ang pamamaraan ng
pagtugon ng tao ukol sa Pinagkunan:
https://www.youtube.com/watch?v=OImgNU3Eq48&t=137s
suliranin ng kakapusan
ng mga pinagkukunang
yaman.
Budget
• Ang halagang inilalaan upang tugunan
ang isang pangangailangan o
kagustuhan.
 Sagutan ang
Learning Activity Sheet (LAS)
No. 3

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/blank-check-mark-document-sheet-paper-text-voting-ballot-form-list-icon-vector-
illustration-image168649049#_
 Bago natin ipagpatuloy ang pagtalakay,
panoorin mo muna ang video sa Youtube
tungkol sa Alokasyon gamit ang link na
https://www.youtube.com/watch?v=OImgNU3Eq48&t=137s
APAT NA KATANUNGANG PANG-EKONOMIYA
• Kailangang isaalang-alang ang paggamit at
paglinang ng lahat ng pinagkukunang-yaman
upang makamit ng tao ang pinakamataas na
antas ng kasiyahan at kapakinabangan mula
rito.
• Nararapat itong bigyang-pansin dahil sa
katotohanang may kakapusan ang mga
pinagkukunang-yaman.
APAT NA KATANUNGANG PANG-EKONOMIYA
• Ang mapanagutang paggamit (responsible use)
ang titiyak na may magagamit pang
pinagkukunang-yaman ang susunod na
henerasyon.
• Upang matiyak na maayos (efficient) ang
alokasyon ng mga pinagkukunang-yaman,
kailangang tumugon ang bawat lipunan sa Apat
na Katanungang Pang-ekonomiya.
APAT NA KATANUNGANG PANG-EKONOMIYA

Ano-anong mga kalakal at

serbisyo ang dapat likhain?

Paano lilikhain ang mga

kalakal at serbiyong ito?

Para kanino ang mga lilikhaing

kalakal at serbisyo?

Gaano karami ang gagawing

produkto at serbisyo?
1. Ano-anong mga kalakal at serbisyo ang
dapat likhain?
• Kabilang dito ang pagpili ng mga bagay na
dapat likhain at kung ano-ano ang maaring
gawing alternatibo para dito.
• Hindi makagagawa ang lipunan ng produktong
kailangan ng tao ayon sa dami at uri na gusto
ng lahat. Bahagi ito ng suliranin ng kakapusan.
• Ang desisyon kung anong produkto at serbisyo
ang gagawin ay nakasalalay sa
pangangailangan ng tao.
2. Paano lilikhain ang mga kalakal at
serbisyong ito?
• Kung paano isasakatuparan ang pagbuo ng
produkto at serbisyo ay nakasalalay kung anong
input ang gagamitin.
• Marami ring mga paraan na maaaring gamitin
kung papaano isasakatuparan ang produksiyon.
Maaaring gumamit ng teknolohiya o tradisyonal
na paraan ng paggawa upang mabuo ang
output.
• Kabilang dito kung sino-sino ang lilikha ng mga
kalakal at serbisyo at ang mga paraan,
teknolohiya at presyo ng mga bagay na
kailangan sa paglikha nito.
3. Para kanino ang mga lilikhaing
kalakal at serbisyo?
• Kabilang dito kung sino-sino ang makikinabang
sa mga malilikhang kalakal at serbisyo at kung
paano maisasagawa ang maayos na
distribusyon nito.
• Ang makikinabang sa pagbuo ng produkto o
serbisyo ang nagsisilbing motibasyon sa
pagpapatuloy ng produksiyon.
• Ang makikinabang sa produkto o serbisyo ay
kung sino ang nangangailangan at may
kakayahang makamit ito.
4. Gaano karami ang gagawing
produkto at serbisyo?
• Kailangang malaman ang laki ng
pangangailangan ng ekonomiya upang
makapagdesisyon kung gaano karami ang
gagawing produkto at serbisyo.
• Ang potensiyal na makabuo ng produkto at
serbisyo ay nakabatay sa gagamiting input.
 Sagutan ang
Learning Activity Sheet (LAS)
No. 2

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/blank-check-mark-document-sheet-paper-text-voting-ballot-form-list-icon-vector-
illustration-image168649049#_
Para mas lalo mong maintindihan ang tungkol sa
Apat na Katanungang Pang-ekonomiya,
panuorin ang video sa Youtube gamit ang link na
https://www.youtube.com/watch?v=pw93ILA-1i4

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/illustration/youtube-frame.html
Ano ang SISTEMANG PANG-
EKONOMIYA?
• Ito ang institusyonal na kaayusan upang
maisaayos ang paraan ng produksiyon,
pagmamay-ari at paglinang ng
pinagkukunang-yaman at pamamahala ng
gawaing pang-ekonomiko ng isang lipunan.
• Mithiin ng bawat sistemang pang-ekonomiya
na makaagapay ang lipunan sa mga
suliranin ng kakapusan at kung paano
episyenteng magagamit ang mga
pinagkukunang-yaman ng bansa.
Ano ang SISTEMANG PANG-
EKONOMIYA?
• Ito ang paraan ng pagsasaayos ng iba’t
ibang yunit upang makatugon sa suliraning
pangkabuhayan ng isang lipunan.
• Layunin nito na mapigilan ang labis-labis na
paglikha ng mga kalakal at serbisyo at
maiwasan ang kakulangan ng mga ito.
• Ang pagkakaiba ng sistemang pang-
ekonomiya ay nakabatay sa kung sino-sino
ang gumagawa ng pagpapasya at sa
pamamaraan ng pagpapasyang ginagawa.
Uri ng Sistemang Pang-ekonomiya
Traditional Economy
• Ito ay nakabatay sa
tradisyon, kultura at
paniniwala ng lipunan.
• Umiikot lamang sa
pangunahing
pangangailangan ng tao tulad
ng damit, pagkain at tirahan.
• Ang suliranin kung paano
lilikha ng produkto ay simple
lamang na tinutugunan dahil
ang paraan ng produksiyon
ay batay sa sinaunang
pamamaraan na itinuro ng
matatanda sa pangkat.
Pinagkunan:
https://www.pinterest.ph/pin/85005511696047921/
Market Economy
• Ang produksyon ng mga kalakal
at serbisyo ay nagaganap sa
malayang pamilihan.
• Hindi nakikialam ang
pamahalaan sa pagpapatakbo
sa ekonomiya.
• Ang bawat kalahok (mamimili at
nagtitinda) ay kumikilos
alinsunod sa kanyang
pansariling interest kung ito ay
naayon sa batas.
• Pinapayagan ang pribadong
pagmamay-ari.
• Hango sa prinsipyo ng
Kapitalismo (Capitalism) ni
Adam Smith. Pinagkunan:
https://www.adamsmithworks.org/life_times/adam-
smith-scientist-and-evolutionist-modelling-other-
regarding-behavior-without-social-preferences
Command Economy
• Ang ekonomiya ay nasa kontrol at
regulasyon ng pamahalaan.
• Ang pamahalaan ay may ganap na
kapangyarihan na gamitin ng husto
ang lupa, paggawa at kapital upang
makamit ang mga layuning pang-
ekonomiya.
• Nagtataguyod sa sama-samang
pagmamay-ari o pamamahala sa
paggawa at pamamahagi ng mga
kagamitan.
• Ang lipunan ay kilala sa
pagkakaroon ng pantay-pantay na
pagkakataon sa lahat ng indibidwal
na may patas na pamamaraan ng
pasahod.
• Hango sa prinsipyo ng Sosyalismo
(Socialism) ni Karl Marx. Pinagkunan:
https://en.wikipedia.org/wiki/File:Karl_Marx_001.jpg
Mixed Economy
• Pinaghalong sistema ng Market
at Command economy.
• Hinahayaan ang malayang
pagkilos ng pamilihan subalit
maaring manghimasok ang
pamahalaan sa presyo at
kaligtasan ng mamimili.
• May aktibong pakikialam ang
pamahalaan sa ekonomiya sa
pamamagitan ng patakarang
piskal (fiscal policy) at patakaran
ng pananalapi (monetary
policy).
• Hango sa prinsipyo ng
Macroeconomics ni John
Maynard Keynes. Pinagkunan:
https://geniusrevive.com/en/john-maynard-keynes-
the-father-of-modern-macroeconomics/
Pagbubuod:
Sistemang Nagpapasya Paraan ng Pagpapasya
pang-ekonomiya
Traditional Lipunan Nakabatay sa tradisyon, kultura at
Economy paniniwala
Market Economy Pamilihan Alinsunod sa kanyang pansariling
(Nagtitinda at interest
Mamimili)
Command Pamahalaan Ang pamahalaan ay may ganap na
Economy kapangyarihan upang makamit ang
mga layuning pang-ekonomiya
Mixed Economy Pamilihan at Hinahayaan ang pamilihan subalit
Pamahalaan maaring manghimasok ang
pamahalaan
 Sagutan ang
Learning Activity Sheet (LAS)
No. 4

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/blank-check-mark-document-sheet-paper-text-voting-ballot-form-list-icon-vector-
illustration-image168649049#_
Para mas lalo mong maintindihan ang tungkol sa
Apat na Sistemang Pang-ekonomiya,
panuorin ang video sa Youtube gamit ang link na
https://www.youtube.com/watch?v=anmBQZQwV7
M&t=85s

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/illustration/youtube-frame.html
Para sa karagdagang kaalaman tungkol sa mga Sistemang Pang-
ekonomiya, panuorin ang mga video sa Youtube gamit ang mga
sumusunod na link:
• Traditional Economy – https://www.youtube.com/watch?v=IQwU7NKf02g
• Market Economy – https://www.youtube.com/watch?v=DKVEOefidjQ
• Command Economy – https://www.youtube.com/watch?v=lIHfNDNRQKs
• Mixed Economy - https://www.youtube.com/watch?v=9EseSEgLsvU
 Sagutan ang
Learning Activity Sheet (LAS)
No. 5

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/blank-check-mark-document-sheet-paper-text-voting-ballot-form-list-icon-vector-
illustration-image168649049#_
Isaisip:
• Ang alokasyon ay mekanismo ng
pamamahagi ng pinagkukunang-yaman,
produkto at serbisyo.
• Ang sistemang pang-ekonomiya ay
isang paraan upang maayos na
maipamahagi at magamit ang lahat ng
pinagkukunang-yaman ng bansa. Ito ay
paraan upang ang lipunan ay
makaagapay sa suliraning dulot ng
kakapusan.
Isaisip:

• Mahalaga ang alokasyon at sistemang

pang-ekonomiya upang makamit ng
tao ang pinakamataas na antas ng
kasiyahan at kapakinabangan mula sa
mga pinagkukunang-yaman. Nararapat
itong bigyan-pansin dahil sa
kakapusan.
 Sagutan ang
Learning Activity Sheet (LAS)
No. 6

Pinagkunan:
https://www.dreamstime.com/blank-check-mark-document-sheet-paper-text-voting-ballot-form-list-icon-vector-
illustration-image168649049#_
TAKDA:
Isulat ang sagot sa ½ crosswise na papel. COPY AND
ANSWER. Isulat ang pangalan, lagda at Valid ID number
ng magulang o guardian.

PAGPAPAHALAGA

• Para sa iyo, ano ang angkop na

sistemang pang-ekonomiya sa
Pilipinas? Bakit?
References:
• Balitao B.R. et. al. (2015), EKONOMIKS 10 Araling Panlipunan
– Modyul para sa Mag-aaral Unang Edisyon, Department of
Education
• Chua J.L. (2001), Panahon, Kasaysayan at Lipunan
(Ekonomiks) Ikalawang Edisyon, DIWA Publishing House
• De Leon, Z.M. et. al. (2004), Ekonomiks Pagsulong at Pag-
unlad, Vibal Publishing House
• Mateo, G.C. et. al.(2012), Ekonomiks Mga Konsepto at
Aplikasyon, Vibal Publishing House
• Nolasco, L.I. et. al. (2004), Ekonomiks: Mga Konsepto,
Applikasyon at Isyu, Vibal Publishing House
• Rivera A. O. (2020) Araling Panlipunan Unang Markahan-
Modyul 3: Sistemang Pang-ekonomiya, (Unpublished) DepEd
Division of Bacoor City
 References:
• Activity Sheets Secondary Quarter 1, Vibal Publishing (2020)
retrieved March 20, 2020 from
https://www.vibalgroup.com/learnathome/wp-
content/uploads/2020/05/Activity_Sheets_Secondary_Tabbed.p
df
• Eko and Miya characters used with permission from the
National Economic Development Authority (NEDA) retrieved
March 20, 2020 from http://2040.neda.gov.ph/eko-and-miya-
series
• ERNESTO TABIOS (2020), Apat na Pangunahing Katanungang
Pang-Ekonomiya, retrieved June 18, 2020 from
https://www.youtube.com/watch?v=pw93ILA-1i4
• Ser Ian’s Class (2019), MELC-Based Week 1 Ekonomiks:
kahulugan at mga katanungan nito (Araling Panlipunan 9),
retrieved June 18, 2020 from
https://www.youtube.com/watch?v=OImgNU3Eq48&t=137s