SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ

ÖMÜR BARKUL
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
MİMARİ TASARIM YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
BAHAR 2017

«Kentsel Yenileme ve Sosyal Sürdürülebilirlik»

SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ
KENTLER NEDEN «ESKİR»????

DIŞ FAKTÖRLER İÇ FAKTÖRLER

• Global ekonomik örgütlenme • Nüfus yapısındaki değişimler

• Yetersiz toplumsal politikalar • Demografik ve sosyal değişimler
• Sosyokültürel değişimler • Sosyal sermaye kaynakları
• Politik ve ideolojik değişme
• Yönetimlerin sektörel politikaları • Yerel ekonomik büyüme
• Planlama yaklaşımları ve • Etkili yerel politikalar
politikaları
• Etnik ayrımcılık
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ VE KENTSEL YENİLEME NEDEN GEREKLİDİR ?

1. Fiziksel Eskime / Bina ömrü (yapılı

çevreyi oluşturan malzemelerin,
iklim ve kullanım koşullarına bağlı
eskimesi)
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ VE KENTSEL YENİLEME NEDEN GEREKLİDİR ?

2. İşlevsel eskime / Rölatif eskime:

değişen teknolojik, sosyal ve benzeri
nedenler ile yapının güncel
gereksinimlere yanıt veremiyor
olması.
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ VE KENTSEL YENİLEME NEDEN GEREKLİDİR ?

3. Ekonomik eskime / Kent toprağının

gelişmeye bağlı değer kazanması
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ KENTSEL YENİLEMEDE SOSYAL SÜRDÜRLEBİLİRLİKLE İLİŞKİLİ KONULAR

Kentsel yenilemede sosyal

sürdürülebilirlikle ilgili çıktı ve
sonuçları on başlık altında toplamak
mümkün:

1. Nüfustaki değişmeler (yaşlılık,

göçler, hareketlilik)
2. Eğitim ve meslek edindirme
3. İstihdam
4. Sağlık ve güvenlik
5. Konut ve çevresel sağlığı
6. Kimlik, yerin ruhu ve kültürü
7. Katılım, güçlendirme ve uyum
8. Sosyal sermaye
9. Sosyal karışım ve entegrasyon
10. İyi hissetme, mutluluk ve kalite

Yerel halk ve sosyal sürdürülebilirlik

arasında kritik noktalar var ve bunları
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

1. Demografi

• 65 yaş üstündeki ve 15 yaş altındaki nüfus

• Yaşlılar için oluşturulan merkezlerin sayısı
• Bölgede uzun süredir yaşayanların oranı
• Bölgeye yeni gelenler
• Etnik grupların oranı
• Doğum oranı
• Ölüm oranı
• Evlenme oranı
• Boşanma oranı
• Yaşlıların memnuniyeti (kentin mevcut koşullarından)
• Gençlerin memnuniyeti
• Küçük grupların memnuniyeti
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

2. Eğitim ve meslek edindirme

• 500 metre veya 15 dakikalık ulaşılabilirlik

mesafesindeki eğitim olanaklarının sayısı
• Okullara bölge dışından gelen kayıtlı öğrencilerin oranı
• Okullardaki bölgeden gelen öğrencilerin oranı
• Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı
• Okul sonrası veya gençler için düzenlenen gelişim
programlarının sayısı
• Özürlüler veya olanakları kısıtlı olanlar için düzenlenen
programların sayısı
• Kadınlar ve azınlık grupları için düzenlenen eğitim
programlarının sayısı
• Meslek edindirme merkezlerinin sayısı
• Yerel yönetimlerin oluşturduğu ya da ücretsiz olan
eğitim programlarının sayısı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

3. İstihdam

• 1000 metrekare içinde oluşturulan iş olanakları

• İşsizlik oranı
• 3 yıl sonra halen faaliyette olacak işlerin oranı
• Talep azalan işlerin oranı
• Talep değişmeyecek işlerin oranı
• Bağımsız mesleklerde çalışanların oranı
• Zincir işletmelerde çalışanların oranı oranı
• Kamu işletmelerindeki çalışanların oranı
• Ortalama gelir
• Mahrumiyet indeksi
• Çocukların ve muhtaç durumdaki yaşlıların oranı (60 yaş altı)
• Sosyal alt yapıya daha önce yapılmış yatırımlar
• Sosyal yardıma gereksinim duyanların oranı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

4. Katılım

• Ulusal seçimlerde oy kullanma hakkı olanların oranı

• Yerel seçimlerde oy kullanma hakkı olanların oranı
• Planlama alanı içindeki yerel nüfus
• Yerel işletmelerin sayısı
• Evde internet kullanım oranı
• Yaşlılar için oluşturulan merkezlerin ve inisiyatiflerin sayısı
• Azınlık grupları ve göçmenler için oluşturulan merkez ve
inisiyatiflerin sayısı
• Kamusal internet kullanım noktalarının sayısı
• Mevcut kitaplıklar ve danışma merkezleri
• Yönetime ait bilgilerin serbestçe edinilebileceği birim
sayısı
• Yerel kararlardan etkilenebilecek yetişkin nüfusun oranı
• Yerel servislere ulaşmanın kolay olduğunu düşünenlerin
oranı
• Yerel konularda iyi bilgilendirildiğini düşünenlerin oranı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

5. Sağlık ve güvenlik

• 15 dakika veya 500 metre içinde ulaşılabilecek sağlık olanaklarının oranı

• 1000 hasta başına düşen yatak sayısı
• Doktor başına düşen hasta sayısı
• Belirli hastalıklara yakalanma oranı
• Doktora muayene olma sayısı
• Uyuşturucuya bağlı yaklaşık vaka sayısı
• 1000 kişi başına düşen küçük suç sayısı
• 1000 kişi başına göre ciddi suç sayısı
• 1000 kişi başına düşen polis sayısı
• Yerel güvenliği sağlamak üzere oluşturulmuş özel güvenlik sayısı
• Karanlıkta «güvenli» ya da «çok güvenli» hissedenlerin oranı
• Gün içinde «güvenli» ya da «çok güvenli» hissedenlerin oranı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

6. Konut ve çevresel sağlık

• Yapılı alanın yüzdesi

• Nüfus yoğunluğu
• Konut kullanımına uygun olmayan yapıların oranı
• Yaklaşık konut maliyeti (m2 olarak)
• Yeni konut yapılarının toplamı
• Konut sahibi olma düzeyi
• Yeni konut yapılarında sosyal konut oranı
• Apartmanlarda metre kare birim maliyeti
• Sosyal konutlarda ortalama kira fiyatları
• Kiralık konutları / mal sahibi olunan konutlara oranı
• Dönüştürülmüş konutların oranı
• Yenilenmiş konutların oranı
• Sertifikalı yeni yapılmış konut sayısı
• Yeşİl bina olarak yapılmış konutların sayısı
• Yaşadıkları konuttan memnun olanların oranı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

7. Kimlik, yerin ruhu ve kültürü

• Uzun süredir aynı yerde oturanların

oranı
• Kendi evine sahip olanların oranı
• Kiralık evde oturanların oranı
• Kültürel amaçlı kullanılan bina ve
programların sayısı
• Ticari olmayan kamusal alanların sayısı
• Dini yapıların sayısı
• Bölgeyi terk edenlerin oranı
• Bölgedeki konut imajının iyileştirilmesini
isteyenlerin oranı
• Bölgenin imajının daha iyiye gittiğini
düşünenlerin oranı
• Kendilerini bölgeye ait hissedenlerin
oranı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

8. katılım, güçlendirme ve uyum

• İnsanlar arasındaki alış verişi güçlendirmeye yardımcı olacak kültürel amaçlı ve

diğer etkinliklerin sayısı
• Farklı etnik gruplar, farklı yaş ve gelir grupları arasındaki etkileşimi güçlendirecek
çalışmalar yapan kurumların sayısı
• Farklı etnik gruplar, farklı yaş ve gelir grupları arasındaki etkileşimi güçlendirecek
açık kamusal alanların sayısı
• Bölgenin sosyal olanakları konusunda yeni gelenleri bilgilendirmek üzere yapılan
toplantıların sayısı
• Farklı etnik kökenden öğrenciler için düzenlenen eğitim sınıflarının sayısı
• Farklı gelir gruplarına mensup öğrenciler için düzenlenen eğitim sınıflarının sayısı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

9. Sosyal Zenginlik

• Bölgede faaliyet gösteren grup ve organizasyonların sayısı

• Bölgede faaliyet gösteren gönüllü grupların ve organizasyonların sayısı
• Sosyal ağ’ların sayısı
• Bölgedeki insanların bir araya geldikleri toplantı ve etkinliklerin sayısı
• Bölgede yenileme çalışması başladığından beri durumun daha kötüye/iyiye
gittiğini söyleyenlerin oranı
• Bölgede bir komşusundan iyilik gördüğünü söyleyenlerin oranı (yardımlaşma)
• Bölgede bir komşusundan iyilik yaptığını söyleyenlerin oranı
• Bir hafta içinde bir arkadaşını gördüğünü veya konuştuğunu söyleyenlerin
oranı
• Bölgede yaşayan en az bir yakın arkadaşı olduğunu söyleyenlerin oranı
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN ÖLÇÜLMESİNDE ELE ALINABİLECEK GÖSTERGELER

10. İyi hissetme, mutluluk ve yaşam kalitesi

• Açık alanlara erişim süresi

• Eğlence mekanlarına ulaşım süresi
• Alış veriş alanlarına ulaşım süresi
• Dinlenme alanlarına ulaşım süresi
• Bu bölgede yaşayanları nasıl
adlandırırsınız
• Zengin
• Olabildiğince varlıklı
• Orta karar
• Fakir
• Çok fakir
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ Yenileme programlarındaki temel sosyal sürdürülebilirlik konuları*

Barcelona Cardiff Rotterdam Turin Leibzig

Sant Adria Roath South Pack Porto Sozial
de Besos Basin Plazzo Statdt
Konut ve çevresel sağlık     
Eğitim ve iş edindirme     
İstihdam     
Sağlık ve güvenlik     
Demografik değişimler (yaşlılık, göç, hareketlilik)     
Sosyal karışım ve bağlılık     
Kimlik, yerin ruhu ve kültür     
Güçlendirme ve katılım     
Sosyal sermaye     
Mutluluk ve hayat kalitesi     
Adalet duygusu X X X X X
İnsan hakları ve cinsiyet  X X  
Güç  X  X X
Sosyal adalet X X X X 

*Collantonio, A., Dixon, T., Urban Regeneration and Social Sustainability, Wiley-Blackwell pub.,Singapore, 2011.
SOSYAL ÇEVRE TASARIM İLİŞKİSİ

Özellikle Avrupa’nın «eskiyen» kentlerinde son 10-15 yıldır süregelmekte olan

kentsel yenileme çalışmalarında sosyal sürdürülebilirlik konusunun 3 özelliği var:

1. Deneysel : yapılan tüm çalışmalar yeni olduğu için uzun dönemde sonuçlarının
alınması gerekli

2.Yerel: daha çok yerel ölçekte, komşuluk birimi ve mahallelerdeki sorunlar

üzerinde yapılan çalışmalar

3. Çok katmanlı ve yarışmacı : çünkü yenileme çalışmasına katılan çok farklı

aktörler ve mal sahipleri var.