‫ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺨﺎﺑﺮات اﯾﺮان‬

‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ 2 ،‬و ‪ 3‬آﺑﺎنﻣﺎه ‪1397‬‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﭘﻼﺳﻤﺎ در ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻮﯾﻦ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎ‬

‫‪2‬‬
‫اﻣﯿﺮ رﺿﺎﻗﻠﯽ ‪ ،*1‬ﻓﺮزاد ﻣﻬﺎﺟﺮي‬

‫‪1‬داﻧﺸﺠﻮي دﮐﺘﺮي‪ ،‬داﻧﺸﮑﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺮق و ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﯿﺮاز‪amir.rezagholi@shirazu.ac.ir ،‬‬

‫‪2‬داﻧﺸﯿﺎر‪ ،‬داﻧﺸﮑﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺮق و ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﯿﺮاز‪mohajeri@shirazu.ac.ir ،‬‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻣﻮج ﮐﻤﺘﺮ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ دياﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮج از ﺳﻄﺢ آن‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺗﺎ ﺣﺪودي در ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﭘﻼﺳﻤﺎ‪ ،‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻼﺳﻤﺎ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ‬
‫ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺪ ﯾﺪه ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎي ﭘﻼﺳﻤﺎ دارد؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﯿﺰان اﻧﻌﮑﺎس‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر ﻣﻮج و‬
‫ﻣﯿﺰان ﺗﻀﻌﯿﻒ آن را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﯿﻞ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪي‪ :‬ﺗﻀﻌﯿﻒ‪ ،‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ‬

‫‪Abstract: When the wave frequency is less than the plasma frequency, the dielectric constant of the plasma will be negative,‬‬
‫‪which means that most of the wave will be reflected from the surface, and the remainder will penetrate somewhat in the‬‬
‫‪plasma. The rate of penetration is related to the frequency, the plasma dielectric constant, the plasma thickness, and plasma‬‬
‫‪frequency. This phenomenon has important implications for plasma attenuators, so that by adjusting the plasma parameters,‬‬
‫‪the amount of reflection, transmission and attenuation can be controlled by according to desire.‬‬

‫‪Keywords: attenuation, collision frequency, plasma frequency, penetration depth‬‬

‫ﮐﻪ ‪ e‬ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮون ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﯽ اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺎ‬
‫)‪ (n‬و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺮﺧﻮرد ‪ ν‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﻫﺎدي ﻫﺎ‬ ‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫واژه ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ اﻟﻬﺎم از واژه ﭘﺮوﺗﻮﭘﻼﺳﻢ )ﻣﺎﯾﻊ ﺧﻮن( ﺗﻮﺳﻂ‬
‫)‪(2‬‬ ‫ﻻﻧﮕﻤﻮﯾﺮ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳﺘﻮن از ﺗﺨﻠﯿﻪ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﮔﺎز ﯾﻮﻧﯿﺰه ﺷﺪه ]‪-1‬‬
‫ﭘﺲ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪاري آﻣﭙﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺎﮐﺴﻮل آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫‪ [3‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﺮاي ﮔﺎز ﯾﻮﻧﯿﺰه اي‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ﮐﻪ از ﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ اﻟﮑﺘﺮون و ﯾﻮن ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ∇·E =0‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻨﻮز ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻮارد‪ ،‬ﭘﻼﺳﻤﺎ ﯾﮏ ﮔﺎز ﯾﻮﻧﯿﺰه ﺷﺪه ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎ درﺟﻪ ﯾﻮﻧﯿﺰاﺳﯿﻮن‬
‫ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎده ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺎ ﮔﺎز را ﮐﺎﻣﻼً‬
‫ﯾﻮﻧﯿﺰه ﺷﺪه ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫)‪(3‬‬ ‫در ﭘﻼﺳﻤﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﻫﺎدي‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‬ ‫اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺎي آزاد اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺟﺮم اﻟﮑﺘﺮون )‪ (m‬در‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﯾﻮن ﻫﺎ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺎ در ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻧﯿﺮوي‬
‫)‪(4‬‬ ‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﯾﻮن ﻫﺎ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ اﻟﮑﺘﺮون ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‬

‫)‪( 1‬‬
‫)‪(5‬‬

‫‪1‬‬
 ‫ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺨﺎﺑﺮات اﯾﺮان‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ 2 ،‬و ‪ 3‬آﺑﺎنﻣﺎه ‪1397‬‬

‫ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻮج ﺑﺎ ﻣﯿﺰاﻧﯽ اﺗﻼف‬ ‫و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﯾﮏ ﺛﺎﺑﺖ دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻣﻮﺛﺮ را ﺑﺮاي ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ‬
‫ﻋﺒﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﻮاﻟﯽ اﯾﻦ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ‬
‫ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺤﻮه و ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر ﻣﻮج را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ‬ ‫)‪(6‬‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻋﺒﻮر ﻣﻮج اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪل ﺳﺮد ﭘﻼﺳﻤﺎ ﯾﺎ ﻣﺪل ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ درود در‬
‫ﻣﯿﺰان اﺗﻼف ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﮐﻤﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻋﺒﻮر‬ ‫ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي اﻟﮑﺘﺮو ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه ﻣﻮج ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺎﭼﯿﺰي ﻋﺒﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬در‬ ‫‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ و از اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺮاي اﻣﻮاج ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻫﯿﭻ اﺛﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫رو‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ و ﻣﻮج ﺑﺪون ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ زﯾﺎد ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻣﻮاج ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪،‬‬
‫دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺎدي ﻫﺎ ﻣﻮج ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻧﺎﭼﯿﺰي‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻣﻮج ﺑﺮﺧﻮردي اﺟﺎزه ﻣﯽ‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬درون ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار را "ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ"‬
‫ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻮﻫﻮﻣﯽ ﺑﻮده و ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻮج از ﺳﻄﺢ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻼﺳﻤﺎ را‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‬

‫)‪( 7‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ c‬ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر در ﻓﻀﺎي آزاد و‬

‫)‪( 8‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ اﺻﻠﯽ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ راﺑﻄﻪ دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﭘﻼﺳﻤﺎ‬

‫را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎﺻﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ .1‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺒﻮر ﻣﻮج از ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر ﻣﻮج ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﻀﻌﯿﻒ آن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﺗﺎ اﮐﻨﻮن دﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ‬
‫از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮده و‬
‫‪ -2‬روش ﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﻣﻮﺟﯽ از آن ﻋﺒﻮر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﻮج‬
‫ﯾﮏ ﻣﻮﺟﺒﺮ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎزﺗﺎب ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ را‬ ‫و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﻮج ﺑﺪون ﻫﯿﭻ اﺗﻼﻓﯽ ﻋﺒﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻣﺤﯿﻂ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺪل ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ درود ﻣﻮﺟﻮد در‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎري ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ در ﭘﻼﺳﻤﺎﻫﺎي‬
‫‪ CST‬ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫واﻗﻌﯽ رخ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ‪ .‬رواﺑﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﯿﺰان اﺗﻼف‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر و‬
‫ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذ ﻣﻮج ﺑﻪ درون ﭘﻼﺳﻤﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪودي اﯾﻦ‬
‫واﻗﻌﯿﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺷﺮوع ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه ﻣﻮج‬
‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذ‬
‫ﻣﻮج و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر آن ﻫﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ .2‬ﻣﻮﺟﺒﺮ ﭘﻼﺳﻤﺎﯾﯽ‬ ‫ﻫﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﺿﺨﺎﻣﺖ‬

‫‪2‬‬
 ‫ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺨﺎﺑﺮات اﯾﺮان‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ 2 ،‬و ‪ 3‬آﺑﺎنﻣﺎه ‪1397‬‬

‫ﺷﺒﯿﻪ )اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺘﻔﺎوت( ﺑﻪ ﻣﻮد ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ‪ ،‬اﯾﻦ اﻟﮕﻮ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻮد ‪ TE10‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻣﻮج را ﻋﺒﻮر ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 2‬ﮔﯿﮕﺎﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ 3‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺛﺎﺑﺖ دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻧﺴﺒﯽ ﭘﻼﺳﻤﺎ در‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 5-2‬ﮔﯿﮕﺎﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ دي‬
‫اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﻧﺴﺒﯽ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ اﻣﻮاج را از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫)‪(9‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 3.5‬ﮔﯿﮕﺎﻫﺮﺗﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫)‪(10‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ‪ 5‬ﮔﯿﮕﺎﻫﺮﺗﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ .3‬ﺛﺎﺑﺖ دي اﻟﮑﺘﺮﯾﮏ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎي‬
‫‪6 GHz‬‬
‫)‪(11‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ‪ 4-5‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﻫﺎي دﯾﺪه ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ﻫﺎي ‪4-5‬‬
‫ﭘﻼﺳﻤﺎ اﺳﺖ‪ .‬دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻧﯿﺰ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺎي دﯾﮕﺮ در ﺷﮑﻞ ‪ 6‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر واﺿﺢ ﺑﺎ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ .4‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ در ‪3.5-2 GHz‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ .5‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ در ‪5 GHz‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ .6‬ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮد ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎي ‪6 GHz‬‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﺿﻮح دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻮاج ﮐﻤﯽ‬

‫‪3‬‬
 ‫ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺨﺎﺑﺮات اﯾﺮان‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ 2 ،‬و ‪ 3‬آﺑﺎنﻣﺎه ‪1397‬‬

‫دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از‬
‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ و ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر ﻣﻮج از ﻻﯾﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر ﻣﻮج را ﺑﻪ ﻣﯿﺰان دﻟﺨﻮاه ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ و ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ 7‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ از ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻋﺒﯿﺮي و ﺟﻨﺎب آﻗﺎي‬

‫ﻣﻬﻨﺪس رﺣﻤﺎﻧﯿﺎن از ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺳﺮﯾﻊ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﯿﺮاز ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎي ﻋﺎﻟﯽ ﺧﻮد در اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﺸﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ .7‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﻋﺒﻮر ﻣﻮج ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ و‬
‫‪1- Phys 463, E & M III, C. Xiao.‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ آن ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺨﺎﻣﺖ )ﻧﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬
‫‪2- Electromagnetic Waves in Plasmas.‬‬
‫‪3- M. Laroussi, W. T. Anderson,‬‬ ‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫‪"Attenuation of EM Waves by A‬‬
‫‪Plasma Layer at Atmospheric Pressure",‬‬
‫‪International Journal of Infrared and‬‬
‫‪Millimeter Waves, Vol. 19, No. 3, 1998.‬‬ ‫دﻟﯿﻞ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺌﻮري و ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي‬
‫‪4- B. Smirnov, Fundamentals of Ionized‬‬ ‫اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺷﮑﻞ ‪ 7‬ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ آن‬
‫‪Gases: Basic Topics in Plasma Physics,‬‬ ‫اﺷﺎره ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺿﺨﺎﻣﺖ‬
‫‪WILEY-VCH Verlag GmbH & Co.‬‬
‫‪KGaA, 2012.‬‬
‫ﭘﻼﺳﻤﺎ‪ ،‬ﻣﻮج اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ در‬
‫‪5- Application Note: Plasma Applications‬‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﺪﯾﺪه ﻧﻔﻮذ ﭘﻼﺳﻤﺎ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﺑﺮاي ﻣﻮج وﺟﻮد‬
‫‪with CST STUDIO SUITE, V1.1 fsr‬‬ ‫دارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﻻﯾﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ‬
‫‪03/06/15.‬‬
‫ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﺣﺪود ‪ 15 mm‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻼﺳﻤﺎ از ‪ 10 mm‬ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻼﺳﻤﺎ اﻣﮑﺎن ﻋﺒﻮر ﻣﻮج ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻫﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ در ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻮج‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ ،‬دو ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ‬
‫درﺳﺘﯽ در ﻧﻤﻮدار دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي‬

‫ﻧﻔﻮذ اﻣﻮاج ﺑﻪ ﭘﻼﺳﻤﺎ در ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﭘﻼﺳﻤﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎي ﭘﻼﺳﻤﺎ ﮐﺎرﺑﺮد‬

‫‪4‬‬