OSNOVI PREVIJANJA I HIRURŠKI INSTRUMENTI

OSNOVI PREVIJANJA

Rana je oštećenje ili prekid kontinuiteta kože ili sluzokože čovječijeg tijela i predstavlja otvor za
ulaz mikroorganizama u prostor rane i organizam čovjeka.

Prema mehanizmu nastanka rane pokazuju različite oblike povrede kože i dubljih oštećenja
strukture tkiva.

Mehanizmi nastanka, oblici i vrste rana, kao i njihova lokalizacija su različiti.

Postupak s ranom zavisiće da li je ona neinficirana (čista bez mikroorganizama) ili inficirana (u
njoj je došlo do pojave mikroorganizama).

Cilj hirurške obrade – njegovanja rane je da se stvore najpovoljniji biološki uslovi kako bi se
osiguralo njeno rano zarastanje bez estetskog ili funkcionalnog oštećenja.

Ovo se postiže primjenom postupaka antisepse i asepse. Medicinska sestra koja je u timu
njegovanja rane je asistent ljekaru pri izvođenju ove medicinsko – tehničke radnje i odgovorna je
za cjelokupno provođenje postupaka antisepse i asepse od momenta pripreme za njegovanje rane
do završne faze raspremanja, čišćenja i odlaganja materijala poslije izvođenja ove radnje.

1. Priprema osoblja – osoblje koje će raditi na obradi rane mora:

 Biti u čistoj, urednoj i odgovarajućoj odjeći

 Prije početka izvođenja radnje oprati ruke tako što će prvo mehanički sa četkicom ili
medicinskim sapunom oprati ruke, posebno vodit računa o pranju ispod noktiju ruku,
poslije toga dezinfikovati ruke, posušiti. Najbolje je to uraditi ručnikom za
jednokratnu upotrebu.

2. Priprema bolesnika – ona je psihološka i fizička

 Psihološka – pomaže se bolesniku da prevladava strah i bol prilikom njegovanja
rane
  Fizička – bolesniku se objasni šta će mu se raditi, koji položaj mora da zauzme,
da bi se lakše mogla njegovati rana i gdje će se rana njegovati

3. Priprema prostora – prostor u kojem se izvodi njegovanje rane, takođe, mora biti čist i
uredan. Neinficiran i inficirane rane me mogu se u istim prostorijama njegovati.

4. Priprema pribora:

 Odgovarajuća pokretna kolica koja su se prije upotrebe mehanički oprala (voda,

deterdžent) i dezinfikovala, a nakon toga posušila, i prekrila čistom ili sterilnom
kompresom, zavisno od uslova koje zahtjeva njegovanje rane,
 Sterilan zavojni materijal (gaza, gupferi, zavoj, mrežice) koje su u dobošima, kasetama ili
u vrećicama za jednokratnu upotrebu,
 Pincete, peani, makaze i drugi instrumenti koji se mogu sterilisati ili su za jednokratnu
upotrebu
 Zavojni materijal i instrumenti mogu biti posebno pripremljeni u odgovarajućim
kontejnerima ili kao set za obradu rane (sav materijal potreban za njegovanje rane je na
jednom mjestu),
 Sterilne rukavice
 Po potrebi kape, maske za jednokratnu upotrebu,
 Tečnost – dezinfekciono sredstvo za čišćenje rana koje mora biti sterilno
 Po potrebi antibiotik na ranu
 Leukoplast
 Bubrežastu posudu
 Korpa za otpatke sa poklopcem

5. Postupak s ranom
 Prije bilo kakvog postupka sestra mora provjeriti da li je potrebni materijal pravilno
pripremljen
 Pacijenta/bolesnika odvesti u sobu za intervencije ili bolesnički krevet ograditi
paravanom, postaviti bolesnika u odgovarajući položaj, najčešće u ležeći, a rjeđe u
sjedeći,
 Prije izvođenja medicinsko tehničke radnje oprati ruke i posušiti (najbolje je posušiti
ručnikom za jednokratnu upotrebu),
 Skinuti predhodni (ako ima) zavojni materijal sa rane
 Ako je sestra asistent prvo ljekaru dodaje sterilne rukavice
 Sestra, takođe, oblači rukavice
 Dodaje ljekaru odgovarajući instrument, najčešće pean (hvataljka) ili pincetu
 Sestra, uzima odgovarajući instrument – pean ili pincetu s kojom će dohvatiti sterilni
materijal iz doboša i dodavati ljekaru
 Dodaje mu sterilne tupfere (smotuljak gaze) koje natapa sterilnom tečnošću da bi ljekar
očistio, prvo, kožu oko rane, zatim prostor rane u kome može biti koagulumi krvi, sitna
strana tijela od prašine, dijelovi tkanine i otkinuti dijelovi tkiva i drugo.Taj postupak
ponavlja dok se rana dobro ne očisti. Čišćenje se vrši samo u jednom pravcu i onda se
tupfer baca da nebi došlo do infekcije drugih dijelova prostora rane ili tijela,
 Mogu se upotrebljavati i druga sredstva kako bi rane brže zacijelila kao što je antibiotik, i
slično,
 Poslije pranja rane i sušenja rane sestra dodaje sterilne gaze koje se stavljaju na ranu,
leukoplast, zavoj ili mrežicu kako bi se sterilna gaza mogla učvrstiti i ostati na
odgovarajućem mjestu
 Sav upotrebljeni materijal se baca u kantu za odpatke, a instrumenti koji su za višekratnu
upotrebu stavljaju se u bubrežastu posudu u kojem je dezinfekciono sredstvo
 Za vrijeme njegovanja rane sestra prati bolesnika kako on reaguje na datu situaciju. Može
se desiti da se bolesnik od straha ili boli onesvijesti, da mu se ubrza puls, da osjeti
mučninu i gađenje i slično,
 Poslije završene medicinsko – tehničke radnje bolesnik se vraća u sobu, ili se uklanja
paravan iz bolesničke sobe, a bolesnik se postavlja, za njega, najudobniji položaj.
 Desterilisani materijal za višekratnu upotrebu se prvo pere mehanički, onda se
dezinfikuje i posuši, i pripremi za sterilizaciju, i za narednu upotrebu, a ostali materijal se
 baca prema propisima zdravstvene ustanove u kojoj se te medicinsko-tehničke radnje
odvijaju.

Opšti princip je minimalno remečenje rane. Razlozi diranja rane su:

 Posmatranje rane radi eventualnih komplikacija

 Uklanjanje suvisnog eksudata
 Uklanjanje odumrlog tkiva
 Uklanjanje drenova i šavova
 I tretiranje lokalne infekcije.

HIRURŠKI INSTRUMENTI

Prilikom njegovanja – previjanja rane na pokretna kolica sestra pripremi i odgovarajuće

instrumente zavisno od rane koja se previja.

Najčešće korišteni hirurški instrumenti za previjanje su:

 Peani ili hvataljke (ravne, zakrivljene, za hirurški materijal, za tkivo)

 Pincete (hirurške – imaju zubce, anatomske – glatke, prave, krive)
 Makaze (prave, krive, za rezanje materijala od gaze, za rezanje krvnih sudova, za
prepariranje tkiva)
 Skalper

Međutim po potrebi se upotrebljavaju se i drugi instrumenti kao što su:

 Kirete ili kašičice (za čišćenje rana)

 Sonde (za mjerenje dubine rane i rezanje tkiva i mogu po obliku biti različite)
 Iglodržači (za držanje igala sa koncem prilikom primarnog ili sekundarnog šivanja rane)
 Kuke za razvlačenje tkiva

Svi ovi i drugi instrumenti, kao što je naznačeno u zagradama, mogu biti raznih veličina, oblika, i
za različitu upotrebu, a vrlo često imaju i nazive prema autorima koji su ih konstruisali. U radu,
sestra je dužna da zna njihove nazive i njihovu namjenu, način rada sa njima, kao i način njihove
dezinfekcije i sterilizacije što je veoma bitno u radu prilikom njegovanja i previjanja rana.
Hirurška pinceta Anatomska pinceta

Hirurške makaze (prave, krive) Hvatalice, pincete, iglodržači

OBLAČENJE STERILNIH RUKAVICA

Jedna od mjera zaštite sestara prilikom rada oko pacijenata je oblačenje rukavica. Sestra je oko
pacijenta/bolesnika stalno tokom dvadeset četiri sata i baveći se njegovom njegom vrlo je često
obavezna da ima rukavice na rukama (pranje, kupanje i presvlačenje bolesnika, uzimanje bilo
koje izlučevine od bolesnika bilo u dijagnostičke ili evakuacione svrhe, izvođenje medicinsko-
tehničkih radnjih na bolesniku bilo da sestra obavlja tu radnju ili je asistent ljekaru). Prilikom
obavljanja ovih poslova i zadataka rukavice, najčešće, ne moraju biti sterilne.

Međutim, u svom radu sestra se sreće u slučajevima kad mora oblačiti sterilne rukavice ili
pomoći u oblačenju sterilnih rukavica ljekaru.

Kako se oblače sterilne rukavice kad radi jedna osoba?

Sterilne rukavice su upakovane u hermetični zatvorenom omotu – spoljašnji omot, a u

unutrašnjem omotu su stavljene rukavice tako da je desna odvojena od lijeve rukavice. Kad se
otvore obadva omota ili pakovanja palčevi lijeve i desne rukavice su na suprotnim stranama, a
gornji dio rukavica je savijen prema spoljašnosti.

Prije oblačenja rukavica potrebno je oprati.

Ako se prvo oblači desna rukavica, ona se uzima sa unutrašnje strane, tako da ne dohvaća sa
rukom spoljašnji dijelovi rukavice, i lijevom rukom se navlači dodirujući savijeni dio rukavice
koji će ići prema unutrašnjem dijelu ruke.

Kad se navuče jedna rukavica, onda se može druga dodirivati sa spoljašnje strane, obično se
uzima ispod ruba savijene rukavice, i lijeva ruka bez dodirivanja spoljašnjeg dijela uvlači se u
rukavicu. Poslije izvšene medicinsko – tehničke radnje i raspremanja materijala skidaju se
rukavice tako da se gornji dio rukavice s unutrašnjeg dijela savija prema prstima i rukavica se
povlači. Razlog je da je spoljašnji dio rukavica uprljane za vrijeme izvođenja odgovarajuće
medicinsko tehničke radnje i da taj dio ne smije dići u dodir sa našim rukama.
OSNOVNI MATERIJALI ZA POKRIVANJE RANA

Materijali koji se potrebljavaju za pokrivanje rane je različit. Koristi se uvjek sterilan aseptičan
materijal (oslobođen svih patogenih i saprofitnih mikroorganizama). On je sačinjen od materijala
koji je lak, mekan, porozan i lako upija sekrete iz rane (krv, gnoj).

Najčešći materijali koji se koriste za pokrivanje rane su:

 Sterilna hidrofilna gaza – pravi se od pamuka, bijela tkanina, rijetkog tkanja, šupljikava i
lako upija sekrete iz rane. Ona može biti sa antibiotskim ili nekim drugim dodatkom koji
pomaže u cijeljenju rane.
 Bijela vata – od čistog je pamuka i služi za oblaganje izbočenih dijelova tijela pri
stavljanju imobilizacije (dovođenje u stanje nepokretljivosti), ili za pokrivanje gaze koji
je na rani za bolje upijanje njenog sekreta
 Leukoplast – specijalno platno čija je jedna strana ljepljivom masom koja se čvrsto
zalijepi za kožu. Služe za učvršćivanje gaze ili zavoja za kožu
 Zavoji – pamučni materijali u obliku traka koji se omotavaju preko rane, oko određenog
dijela tijela.
 Mrežice – materijal od pamuka, šupljikavi, pričvršćuje gazu za tijelo i zamjenjuje zavoje
gdje je god moguće,
 Trougla marama – mitela – najčešće srestvo korištenja u prvoj pomoći.

Razlozi za pokrivanje rane su :

 Zaštita rane od vanjskih faktora – (da ne dođe do prodiranja mikroorganizama iz

spoljašnje sredine)
 Postizanje imobilizacije da ne bi došlo do pomijeranja tijela na kojem postoji rana,
upijanje sekreta iz rane,
 Zadržavanje primjenjenog lijeka,
 Zaustavljanje krvarenja,
 Smanjenje bola
 Estetski razlozi – prevencija stresa kod pacijenata uzrokovanog ranom.
ZAVOJI

Zavoji su materijali u obliku traka, koji se primjenjuju za pričvršćivanje površine bolesnog ili
ozlijeđenog ljudskog tijela ili njegovih dijelova u svrhu liječenja ili zaštite od djelovanja štetnog
uticaja iz vanjskog svijeta. Oni se omotavaju oko određenih dijelova tijela, a ta radnja naziva se
povijanje ili previjanje.

Povijanje ili previjanje je medicinsko tehnička radnja u pružanju pomoći kod otvorenih i
zatvorenih povreda (prelomi, nagnječenja kostiju, iščašenje zglobaa, rana i drugo, kao i pri
raznim postupcima pri liječenju hirurških bolesnika).

Tehnikom stavljanja svih vrsta zavoja bavi se nauka koa se naziva Desmurgija.

Zavoji mogu biti:

 Zaštitni – štiti ranu od svakog vanjskog uticaja

 Kompresivni – vrši pritisak na određeni dio tijela kao kod pojačanog krvarenja
 Fiksacioni – zadatak mu je da postigne nepomičnost određenog dijela tijela kao kod
preloma kostiju, iščašenja, upala,
 Položajni – postavlja određeni dio tijela u određeni položaj kao kod tromboze i
tromboflebitisa
 Ekstenzioni – rasteže pojedine dijelove tijela kad je potrebno kao kod preloma kosti sa
skraćenjem

Takođe zavoji mogu biti:

 Privremeni – kad se stavljaju za nuždu do prve zdravstvene ustanove, i zove se prvi

zavoj, može ga postaviti sam sebi – samopomoć, ili neko drugi – uzajamna pomoć.
Najčešće ga koriste u prvoj pomoći kod ranjavanja i povređivanja.
 Trajni – koji se postavlja u zdravstvenoj ustanovi i postavlja ga stručno lice.
 Tipični – su zavoji koji se vrđe po jednom uzoru, na određenom mjestu, po strogom
pravilu i redoslijedu previjanja
 Atipični – se vrši prema potrebama i prilikama i kombinacijama je više vrsta tipičnih
zavoja, ne drži se pravila, i diktira ga nužda u pojedinim slučajevima.
Postoje određena pravila pri postavljanju zavoja, odnosno skidanju zavoja i odnose se i na osobu
koja se previja, i koja previja i način kako se previja.

Prilikom previjanjaili skidanja zavoja osoba osoba koja se previja mora da leži, rjeđe sjedi, bez
obzira na vrstu ili težinu povrede.

Osoba koja previja mora biti licem okrenuta prema oboljelom/povređenom da bi pored previjanja
mogla pratiti reakcije povređenog, odnosno prati njegove psihičke i fizičke reakcije (mučnina,
bljedilo, bol...),

1. Dio tijela koji se previja, ili s kojeg se skida zavoj mora biti u stanju mirovanja za cijelo
vrijeme izvođenja radnje,
2. Slabe, iznemogle, povrijeđene ili oboljele osobe prije postupka poželjno je okrijepiti,
naročito ako se taj postupak izvodi u prvoj pomoći
3. Glava zavoja drži se u jednoj ruci, a njegov početak u drugoj i razmak je malo
4. Onaj koji prevoja gleda u unutrašnju stranu složenog zavoja – glavu zavoja
5. Traku zavoja držimo lagano, ali i nešto zategnuto, ne previše, jer steže, ne labavo jer
povijeni zavoj klizi i pada,
6. Završetak zavoja mora biti tako postavljen da ga svako pri skidanju može lako naći.

Dobro postavljen zavoj je:

 Kad nije površno i oskudno povijen oko rane tako da je dobro ne zaštićuje
 Kad ne zadržava bolesni dio tijela u nepravilnom položaju
 Kad nije labav, niti se miče i bolesnik može se sa njim kretati a da ne spadne
 Kad ne steže bolesni dio tijela niti uzrokuje bolove i druge smetnje
 Kad onemogućava kretanje bolesnog dijela tijela
 Kad je estetski uređen da je dopadljiv bolesniku ali i njegovoj okolini
 Kad je boja kože normalna, a njena temperatura ne promjenjena na mjestu gdje je
postavljen zavoj
 Puls se pipa na perifernim arterijskim krvnim sudovima
Zavoji su trake koje su različite širine i dužine zavisno od mjesta gdje se postavljaju. Zavoji na
svakom mjestu počinje ukoso, preko tako koso postavljenog zavoja pređe se dva do tri puta da se
učvrsti, a zatim se početni kosi dio koji je bio slobodan prebaci preko tog prevoja i nastavi se
fiksacija.

Zavoj glave ima više vrsta, najstariji od njih je previjanje u obliku kape koja može se raditi sa
jednoglavim ili dvoglavim povojom – zavojem i naziva se Hipokratova kapa – Mitra
Hippokratis.

Najčešće se upotrebljava zavoj sa dvije glave. Sredinu zavoja među glavama zavoja položimo
nasred čela. Desnu i lijevu glavu trake kružno omotavamo prema potiljku glave, i ovdje ih
ukrstimo. Jedan krak sa glavom prebacujemo s potiljka na čelo, naizmjenično sad desno, sad
lijevo, od srednje linije dok se ne prekrije cijela glava, dok drugi krak obmotavamo oko glave
tako da on presavije krakove zavoja fiksira. Kad se dobije Hipokratova kapa zadnji kraj zavoja se
pričvrsti sa leukoplastom.

Hipokratova kapa
Najčešće se upotrebljava zavoj sa dvije glave. Sredinu zavoja među glavama zavoja položimo
nasred čela. Desnu i lijevu glavu trake kružno omotavamo prema potiljku glave, i ovdje ih
ukrstimo. Jedan krak sa glavom prebacujemo s potiljka na čelo, naizmjenično sad desno, sad
lijevo, od srednje linije dok se ne prekrije cijela glava, dok drugi krak obmotavamo oko glave
tako da on presavijene krakove zavoja fiksira. Kad se dobije Hipokratova kapa zadnji kraj zavoja
se pričvrsti leukoplastom.

Zavoj „Ruska kapa“ se pravi tako što se preko sredine tjemena postavi traka širine 6 cm,
dužine oko 60 cm, krajevi padaju niz obraze i pored ušiju povrijeđenog. Krajeve poveske čvrsti
drži povrijeđeni ili neka druga osoba. Zavoj počinje sa nekoliko kružnih prevoja oko glave radi
boljeg učvršćivanja , zatim se traka zavoja podvlači ispod trake koja visi preko obraza i
prebacuje preko tjemena do suprotne strane i gdje se postupak ponavlja i krajevi prebacuju i
lijevo i desno preko glave dok se kompletni postupak ne završi. Svi krajevi zavoja se pričvrste
leukoplastom, dok krajevi trake koja visi priveže se ispod brade povrijeđenog i to kad prethodno
zine da bi kasnije mogao da otvara usta, govori i hrani se.

Zavoj glave koristi se za previjanje glave kad nastaju povrede tkiva glave, poslije operativnih
zahvata na glavi ili zapaljivih procesa na mekim dijelovima tkiva glave.

Zavoji oka mogu biti za jedno oko – monokulus, i za obadva oko – binokulus.

Zavoj jednog oka (monokulus) počinje sa previjanjem oko čela i potiljka radi pričvršćivanja, i
ovako se omota dva do tri puta, sljedeći zavoj ide od zdrave strane iznad uha, preko čela, na
bolesnu stranu, preko spoljnjeg ugla oka a ispod uha povrijeđene strane , prema potiljku, odakle
se povija oko čela. To se sve ponavlja dok se oko u potpunosti ne pokrije.

Zavoj oba oka (binokulus) počinje sa nekoliko zamotaja oko glave, a zatim se postavlja zavoj
na jedno oko, prvo sa lijeve strane, onda zavoj produžava ka potiljku ispod uha, ka desnoj strani.
Preko potiljka zavoj se postavlja prema desnoj strani iznad uha, spušta se preko lijevog oka i
dalje ispod ušne školjke ka potiljku, da bi se poslije previjanja oko čela spustio na desno oko.
Ove se radnje ponavljaju dok se ne pokriju oba oka, zavoj se završava na čelu gdje se njegov kraj
i fiksira. Mada u praksi može prvo da se previje jedno oko, pa onda drugo.
Zavoj za jedno oko

Zavoj za oba oka

Zavoji za oko služe za previjanje opekotina na oku, poslije operativnih zahvata ili nekih
promjena na oku kada je poželjno da jedno ili oba oka budu zatvorena.

Zavoji za lice, takođe, mogu biti jednostrani i obostrani.

Prilikom postavljanja jednostranog zavoja usta moraju biti poluotvorena da bi

povrijeđeni/oboljeli mogao kasnije da govori i guta. Zavoj počinje na čelu i omotava se oko
glave dva do tri puta da bi se zavoj učvrstio, onda se traka zavoja spušta lijevom stranom obraza
na lijevu stranu vrata do ispod donje vilice. Potom se traka zavoja postavlja ispred lijevog uha
prema tjemenu. Previjanje se produžava oko lijeve strane vrata pod donju vilicu i dalje, preko
lijevog obraza na tjeme. Ove se radnje ponavljaju s tim da se poslije svake etape obavije traka
zavoj oko čela, i završni dio završava se na čelu gdje se kraj trake pričvršćuje leukoplastom.

Obostrani zavoj lica počinje na tjemenu više naprijed i odmah se spušta prema dole duž lijeve
polovine lica, ispred uha, nastavlja se ispod brade i penje se duž desne polovine lica a ispred uha,
i vode prema tjemenu ka potiljku. Sa potiljka se spušta na desnu stranu brade, potom obilazi
bradu i vodi duž lijevog obraza na tjeme. Od tjemena traka zavoja se vodi ka potiljku, nastavlja
se prema bradi kružno oko brade zdesna ulijevo do potiljaka. Tako se ponavlja sve dok na svakoj
strani ispred uha ne budu po tri ovoja i to jedan silazni i dva uzlazna na početnoj i tri uzlazna na
suprotnoj strani.

Zavoj za lice, bilo jednostrani ili obostrani služe za previjanje lica kad imaju promjene na licu
uslijed povrede gornje vilice, lica, i obraza, za postoperativna previjanja, ili bolesti uslijed
zapaljivih procesa na mekom tkivu lica.

Praćka za nos (funda nasi) je jednostavan i praktičan zavoj. Za izvođenje previjanje nosa
potreban je samo jedan komadić zavojne trake zasjeći na oba kraja tako da je sredina najmanje
10 do 15 cm dužine. Taj ne rascijepljeni dio se polaže preko gaze koja pokriva nos, a krajevi
trake se svežu na potiljak, tako da gornji par trake na obje strane ispod uha, a donji obostrano
iznad uha. Primjenjuje se kod svih oboljenja nosa (krvarenje iz nosa, razni upalni procesi
nosa...).
 Praćka za nos i bradu

Zavoj na grudima (stella pectoris) i zavoj na leđima (stella dorsi) izvode se identično jedino je
ukrštanje različito.

Zavoj na grudima (stella pectoris) počinje kružnim previjanjem, i ispod bradavice dojki obilazi
leđa, i pošto je pričvršćena penje se na rame,. Prelazi preko grudnog koša na suprotno rame,
zavija se oko ramena i pazuha i spušta naprijed, opet polazi koso uzkazno preko grudnog koša na
drugo rame. Tako se ponavlja dok se rana ne zbrine, a kraj zavoja se završi kružno kako je i
počeo. Zavoj na grudima (stella pectoris) se primjenjuje kao i zavoj na leđima, a to su upale i
gnojenje u predjelu hrskavičavih dijelova rebara, te povrede u gornjim dijelovima grudnog koša.

Zavoj na leđima (stella dorsi) prestavlja veliku osmicu oko oba ramena, čije se ovoji ukrštaju
na leđima i spuštaju u kranio-kaudalnom smjeru, počinje sa kružnim ovojem s desna na lijevo,
oko jednog ili drugog ramena, pa prolazimo ispod pazuha odmah preko istog ramena na leđa
koso, preko njih visoko prema vratu u drugi pazuh. U ovom pazuhu dolazimo s trakom s leđa,
idemo oko njega na prednju stranu na isto rame , odakle se opet spuštamo s trakom koso preko
leđa, sada u suprotnom smjeru, u drugi pazuh.
Prošavši ispod njega, ponovo se penjemo trakom s prednje strane grudnog koša na rame, tako
ponavljamo radnje dok se ne izvrši previjanje. Zavoj završavamo kružnim previjanjem oko
nadlaktive na kojem je počelo previjanje ili oko grudnog koša.

Zavoj na leđima (stella dorsi) se primjenjuje za previjanje povreda, opekotina, upalnih procesa,
operacije na leđima i grudnom košu u gornjem dijelu.

Zavoj po Deasault-u (Deasault, francuski hirurg 1744-1795) sastoji se od tri sloja i svaki sloj
odgovara svom zadatku. Prvi sloj služi samo tome da pričvrsti jastučić u pazuhu bolesne strane.
Sastoji se od jedne osmice preko zdravog ramena, koja podržava jastučić u njegovom položaju, a
zatim se trake zavoja obmotavaju oko grudnog koša, koji se djelomično pokrivaju i spuštaju od
visine pazuha, nadole, tako da svaka sljedeća tura prekriva prethodnu za dvije trećine i podupire
jastučić koji je postavljen ispod pazuha. Drugi sloj učvršćuje podlakticu uz grudni koš na taj
način što se traka zavoja postavlja od zdravog pazuha preko grudi na bolesno rame tj.preko
nadlaktice, pa kruži opet ka zdravom pazuhu i vraća se na nadlakticu gdje je povreda. Svaki dalji
kružni zavoj pritiskuje nadlakticu uz grudni koš. Ovakav kružni ovoji postavljaju se sve do lakta.
Treći sloj je praktično najvažniji i njegov zadatak je da vrši pritisak na mjesto povrede i da
pridržava podlakticu u ruku na bolesnoj strani. Treći sloj ide pazuh – rame- lakat (pa-ra-la), sve
dok u potpunosti ne učvrsti povrijeđeni rameni zglob uz grudni koš. Previjanje počinje od
zdravog pazuha pa preko prednje strane grudnog koša ide prema bolesnom ramenu, pa preko
njega na zadnju stranu nadlaktice i spušta se prema vrhu povrijeđenog lakta i koso preko
podlaktice ide prema zdravom pazuhu. Sada traka zavoja iz zdravog pazuha koso ide preko
zadnje strane ramena na prednju stranu nadlaktice i spušta se prema dole u pravcu lakta, koji
obilazi duž zadnje strane nadlaktice preko leđa ide prema zdravom pazuhu. Ovo je jedno
previjanje i takvih se uradi pet previjanja. Kada se preko previjanja završava, traka zavoja se
spušta ne prema zdravom pazuhu već preko zdravog ramena se spušta na prednju stranu grudnog
koša, i obuhvata donju trećinu podlaktice u predjelu ručnog zgloba, i vraća se prema bolesnom
ramenu, prelazi preko njega i završava na leđima.

Desault-ov zavoj se primjenjuje pri prelomu ključne kosti, povredi ramena, lopatice, nadlaktice..
Desaultov zavoj
Zavoj po Velpeau-u (Velpeau, francuski hirurg 1795-1867.god.) počinje tako da prvo se
povrijeđena ruka savijena u laktu, oslanja na grudni koš, a njeni prsti dopiru do zdravog ramena.
Prvi visoki grudni zavoj postavi se preko bolesne nadlaktice i podlaktice i sprijeda oko grudnog
koša do desne strane na lijevu (ako je desna strana povrijeđena i obratno), preko leđa na bolesno
rame i zatim preko ramena na lakat.

Naizmjenično se smanjuju horizontalni prevoji sa uzdužnim preko ramena i lakta u obliku

osmica, sve dok se sasvim ne pričvrsti povrijeđeni rameni zglob. Tipično za ovo previjanje da se
naizmjenično smjenjuju horizontalni prevoji s uzdužnim. Primjenjuje se u isčašenju nadlaktice u
ramenu.

Zavoj za dojke mogu biti jednostrani i obostrani zavoji.

Jednostrani zavoj za dojke (suspensiorum mammae simplex) počinje prvo da se zavojnom

trakom omota dvije do tri kružne linije oko grudnog koša ispod dojki, zatim se zavojna traka
penje uzlazno tako da zahvata dojku sa desne strane, penje sa unutrašnjom (medijalnom) stranom
na lijevo rame i tako potiskuje dojku prema gore. S ramena se zavojna traka spušta koso preko
leđa i dolazi na spoljašnju ivicu iste dojke, da podigne i jednu vanjsku polovicu. Tu se ukršta
prvi uzlazni prevoj i produžuje na suprotnu stranu. Nastavlja se tako dok se dojka ne previje.

Obostrani zavoj dojke (suspensiorum mammae duplex) može se praviti tako da se prvo
previje dojka, a zatim druga, ili se može naizmjenično previjati u isto vrijeme jedna i druga
strana. I ovdje svi prevoji su uzlazni, osim osmica oko ramena, koje se spuštaju. To su oni
prevoji koji služe za prelaz zavoja s jedne na drugu dojku. Poslije svakog prevoja koji podupire
ili podiže bilo jednu ili drugu dojku, vršimo previjanje zavojnom trakom oko grudnog koša.
Ovakvi zavoji se primjenjuju u slučaju svih upalnih promjena dojke, operativnih zahvata na dojci
i slično.

Zavoj ramena može se raditi na dva načina kao uzlazna i silazna osmica ramena. Uzlazna
osmica ramena (spica humeri ascendes) počinje sa kružnim previjanjem na gornjem dijelu
nadlaktice, blizu pazuha. Osmice se penju na rame sa spoljašnje strane nadlaktice i kreću sprijeda
preko grudnog koša pod pazuh na zdravoj strani.
Odavde se vraćaju preko leđa ponovo na rame te se spuštaju preko njegove prednje, unutrašnje
strane u pazuh na bolesnoj strani, penje se oko njega opet na rame i nastavlja kao što je već
opisano. Zavoj završava na nadlaktici kružnim prevojem preko prvog početnoga.

Silazna osmica ramena (spica humeri descedens) počinje kružno previjanjem oko grudnog
koša u visini obadvije bradavice dojki, a ide od zdrave ka bolesnoj strani. Zavoj se nastavlja
preko prednje strane grudnog koša na bolesno rame, spušta se straga u pazuh, ide oko njega i
penje se preko unutrašnje ivice nadlaktice i nejzine prednje ravni opet na rame. S ramena se
vraća preko leđa u pazuh na suprotnu stranu, ide oko grudnog koša na njegovu prednju stranu i
penje se opet rame, gdje se nastavlja previjanje osmica. Upotrebljava se pri zbrinjavanju povreda
rana, u postoperativnom toku, u liječenju opekotina i upalnih promjena u ovoj regiji tijela.

Zavoj za lakat – kornjača lakta (testudo cubiti) se može praviti na dva načina i to prilazni
kada trake zavoje p'rilikom pervijanja idu s periferije prema zglobu i razlazni zavoj lakta kad
traka zavoja počinje na samom laktu i onda se prevoj razilazi od sredine lakta prema periferiji.
Prilikom previjanja lakat mora biti savijen pod uglom 90 stepeni a kad se završi previjanje lakat
mora da se savija i opruža a prevoji od zavoja ne smiju da spadnu.

Prilazni zavoj počinje kružnim previjanjem ispod lakta, a zatim na srednji dio podlaktice. Slijedi
prva osmica, kojom se prelazi preko lakatne jame s volarne strane na dorsalnu stranu nadlaktice,
opet na granici njene sredine. Sljedeće se osmice penju uzlazno na podlaktici, a spuštaju silazno
na nadlaktici i svaki dalji prevoj u vidu osmice bliži je samom zglobu lakata. Ove radnje se
obavljaju dok se u potpunosti ne prekrije lakat i kraj trake zavoja pričvrsti se na jedan od
klasičnih načina.

Razlazni zavoj lakta počinje obratno od prijašnjeg kružnim previjanjem od sredine nadlaktice i
nastavlja se u osmicama, koji se spuštaju prema podlaktici, a uzlaze prema nadlaktici, dok se ne
prekrije cijeli predio lakta. Zavoj završava kružnim previjanjem na podlaktici – najistureniji dio.

U oba ova zavoja ukrštanje osmica je u lakatnoj jami. Ovi zavoji se upotrebljavaju prilikom
povreda (prelomi i isčašenja) u laktu, venesekcije, venepunkcije i transfuzije krvi.
Zavoj šake (spica manus), može biti na nekoliko načina, zavisno od toga da li se želi previti
samo šaka, bez prstiju ili se želi previti samo jedan prst, takođe, može silazna i uzlazna osmica
šake.

Silazni zavoj šake počinje kružnim previjanjem iznad šake pa se u vidu osmice spušta prema
prstima šake, jer ide koso preko nadlanice preko dlana i ponovo obavije preko vrha šake. Traka
zavoja se ponovo spušta preko nadlanice da bi se ukrstila i prevoj se radi sve dok šaka ne bude
previjena, palac ostaje slobodan. Zavoj se završava gdje je i počeo na vrhu šake, i tu se
leukoplastom fiksira.

Uzlazni zavoj šake počinje kružnim previjanjem oko šake, zatim se previje preko vanjske strane
šake sa strane malog prsta prema zglavku sa unutrašnje strane i vraća se preko vanjske strane
šake od strane malog prsta prema palačnoj strani. Završava se kružno oko vrha šake (zgloba
šake).

Zavoj prsta (involutio digitorum) počinje kružno oko vrha šake i traka zavoja se spušta u vidu
osmice preko nadlanice prema povrijeđenom prstu. Pošto se cijeli prst obavije, zavoj se vraća i
ukršta tako da za dvije trećine prekriva prethodni povoj prsta, a zatim se penje prema ručnom
zglobu gdje se zavoj završava, ili ako imamo više povrijeđenih prstijuvraća se prema idućem
povrijeđenom prstu i tako se nastavlja povijanje prstiju dok se ne završi, i to oko korijena šake.
Kad su svi prsti povrijeđeni previjanje počinje od malog prsta. Ako se treba previti i vrh prsta isti
je postupak, jedino se na vrhu prsta uradi dvije do tri prelomljene trake zavoja koje se previju
kad se spuste na vrh prsta. Način previjanja palca je isti kao i kod drugih prstiju. Prsti imaju
važnu ulogu u funkciji šake. Pri povredi prstiju oni moraju posebno da se previju, da bi se
sprečilainfekcija šake, i da bi se spriječilo sljepljivanje povređenih prstiju. I ako nije vrh prsta
povrijeđen ili obolio on mora biti slobodan, ne previjen radi kontrole periferne vaskularizacije i
inervacije.

Primjenjuju se u praksi kod upalnih promjena šake i prstiju, kao i kod imobilizacije prilikom
povređivanja šake i prstiju s palcem.
Zavoj za amputacioni bataljak bilo kojeg ekstremiteta (ruku, nogu) počinje kružno iznad
mjesta bataljka, na udaljenosti oko 30 cm i spušta se na vrh bataljka, prave se prelomi zavojne
trake koji naizmjenično idu s dorzalne na volarnu stranu tako da se povoji međusobno pokrivaju
za 2/3 svoje širine, dok se cijeli bataljak zavojne trake preko njega potpuno ne pokriju. Trakom
zavoja se previje kružno prelomne zavojne trake dok kružni zavoj ne dođe do mjesta gdje je
počelo previjanje i tu se fiksira. Ovaj zavoj se primjenjuje kod amputacije ekstremiteta bilo zbog
gubitka dijela ekstremiteta usljed povreda (ratne povrede usljed nagaznih mina) ili oboljenja
(šećerna bolest).

Zavoj kuka (spica coxae) počinje kružnim previjanjem iznad bedara (kukova), zatim silazi koso
naprijed prema povrijeđenom dijelu, obilazi bedro u obliku osmice, a sa unutrašnje strane pored
mošnjica (muškarac), odnosno stidnice (žene). Vraća se na bok preko povrijeđednog kuka,
ukrštavajući raniji sloj u preponi ili pak na spoljašnjoj strani bedra, obilazeći oko sa zdrave
strane. Ponovo se spušta duž prednje spoljašnje strane gornje trećine nadlaktice i poslije
ukrštanja u obliku osmice vraća se prema kuku. Pri tome se vodi računa da prevoji uvjek dolaze
sa zdrave strane na bolesnu stranu. Previja se dok se bedro skroz ne previje, a završava se kružno
oko pojasa, odnosno tamo gdje je i započeto. Primjena u praksi je poslije operacije hernija, u
području kuka, ingvinalne regije, simfize, pregiba, donjeg dijela trbuha desno ili lijevo.

Za zavoj kuka potreban je duga i široka traka zavoja.

Svaka vrsta previjanja može se uraditi i na drugi način bilo kad se počinje, završava ili u toku
samog rada i treba naglasiti da postoji nauka o zavojima ili desmurgija, vrsti zavoja, način
njegove primjene i drugo.

Usavremenoj medicini postoje i druga sredstva koja će često zamijeniti zavoje i njihovu funkciju,
na pojedinim dijelovima tijela kao što je glava, ekstremiteti, grudni koš, trbuh, a to se postiže
pomoću mrežica, a nekada je dovoljna sterilna gaza i leukoplast.
TROUGLA MARAMA

Pri ukazivanju prve pomoci, medicinske pomoći i njege (tehnika previjanja rana, previjanje
obloga, zaustavljanje krvarenja, imobilizacija i fiksacija povrijeđenih dijelova tijela, prenos i
transprt povrijeđenih) trougla marama, kao standardno srestvo u ormariću ili kutiji prve pomoći
je jednostavna za primjenu i postoje raznovrsne mogućnosti improvizacije sa tipskim ili
priručnim stestvima.

Trougla marama, osim toga, u pomanjkanju zavoja može poslužiti kao zavoj kod povreda na
svim lokalizacijama. Nedostatak je joj što nije sterilna. Za vršenje zavoja najčešće se
upotrebljava trougla marama po Esmarchu – mitella triangularis.

Ona se prema potrebi može složiti u različite oblike , a najupotrebljiviji je oblik vrpce. Osnovna
joj je svrha da dijelovi tijela stavi u stanje mirovanja.

Kad služi kao traka zavoja može se saviti u obliku tipa „osmice“ i tipa „kornjače“. Upotrebljava
se jedna ili više marama.
Zavoj glave i vrata
Zavoj trupa
Zavoj ruke
Zavoj noge