NASTANAK I SPRJEČAVANJE INFEKCIJE

Infekcija (lat.inficere- zaraziti) je biološki proces koji nastaje ulaskom i razmnožavanjem patogenih
mikroorganizama u tijelo domaćina, pri čemu dolazi do lokalne ili opće reakcija. Pet glavnih
kategorija mikroorganizama, koji uzrokuju infekciju, kod ljudi su : bakterije, virusi, gljivice, rikecije i
protozoe. Međutim prisutnost mikroorganizama u tijelu čovjeka ne znači uvjek bolest. Mnoge
bakterije nisu patogene, škodljive.

Sluznice tjelesnih otvora često su nastanjene apatogenim mikroorganizmima, saprofitima koji žive u
organizmu od mrtvih organskih materija i ne izazivaju bolest.

Uslovi za nastanak infekcije

1. Izvor infekcije

2. Putevi prenošenja

3. Ulazna „vrata“ infekcije

4. Patogenost i virulencija klica

5. Dispozicija (sklonost obolijevanju, deficitarnost imuniteta) organizma za dotičnu bolest

Ti faktori su povezani u takozvani Vogralikov lanac. Za nastanak bolesti potrebna je prisutost

svih faktora. Nedostaje li bilo koja karika Vogralikovog lanca, neće doći do infekcije. Stoga u
sprečavanju infekcije nastojimo ukloniti bar jedan faktor.

Izvor zaraze je zaražen ili bolestan čovjek, ili životinja te okoliš (voda, kontaminirano tlo,
biljke). Putevi prenošenja su način na koji se uzročnici bolesti prenose od izvora zaraze do
domaćina.
Najčešći putevi prenošenja su:

Direktnim kontaktom i to:

 Direktno prenošenje (prljavim rukama, sluznicom)

- Zrakom (kapljične infekcije, prašina)
- Vodom
- Hranom
- Zemljom
- Krvlju
- Insektima (ujedom ili izmetima)

 Indirektni kontakt (rublje, pribor za jelo, igračke, šprice i igle)

Ulazno mjesto je mjesto prodora mikroorganizma u organizam . To su:

- Respiratorni sistem
- Digestivni sistem
- Koža i vidljiva sluzokoža
- Polni organi

Virulencija je sposobnost mikroorganizma da izazove bolest (odupru se odbranbenim snagama

organizma, prodiru u tkiva živih bića, izazovu bolest).

Dispozicija je sklonost čovjeka prema određenoj bolesti.

Otpornost (rezistencija) je urođena ili stečena sposobnost zaštite od infekcije ili bolesti.
Borba protiv dekubitusa
Borba protiv infekcije i infektivnih bolesti vrlo je stara. Zdravstveno osoblje ima posebnu
odgovornost u borbi protiv infekcije tako da antisepsa, asepsa, dezinfekcija i sterilizacija postaju
njihova obaveza u radu.

Antisepsa (lat.antisepsis – protiv sepse)

Sepsa označava prisustvo mikroorganizama ili njihovih toksina.

Antisepsa je postupak koji ima za cilj suzbijanje infekcije i uništavanju mikroorganizama na

koži, ranama, instrumentima, predmetima..

Antiseptik je hemijsko sredstvo koje sprečava razvoj mikroorganizama i primjenjuju se na koži,

sluzokoži, ranama.

Antiseptici koje se danas primjenjuju u praksi često imaju dezinficirajuće djelovanje.

Asepsa je odsustvo mikroorganizama. Asepsa je način rada u medicini, a posebno u hirurgiji i

liječenju rana, isključuje svaku mogućnost prisustva mikroorganizama u operativnom polju,
materijalu i svega što se pri radu upotrebljava.

Sterilno ili aseptično znači odsustvo živih vegetativnih i dugotrajnih formi apatogenih i
patogenih mikroorganizama.

Prljavo označava stanje kontaminiranosti infektivnim i neinfektivnim materijalom različitog

porijekla i hemijske građe. Osnovno pravilo je da ne postoji „polučisto“, već sve što nije čisto-
prljavo je.

Brojni postupci kojima se ostvaruju (posebno u hirurgiji) uslovi aseptičnog rada mogu se svrstati
u 5 osnovnih pravila asepse:

1. Priprema bolesnika
2. Priprema prostorije
3. Priprema osoblja
4. Priprema pribora
5. Postupak s „ranom“
Asepsu postižemo različitim fizičkim i hemijskim postupcima – dezinfekcijom i sterilizacijom.

Dezinfekcija

Riječ dezinfekcija potiče od grčke riječi „dezinficire“ što znači osloboditi neki predmet ili
materijal njegove zaraznosti tj. učiniti ga nesposobnim da prenesu infekciju.

To je skup postupaka pomoću kojih smanjujemo broj mikroorganizama u određenoj sredini ili na
određenom predmetu i oslobađamo ih zaraznosti (činimo ih nesposobnim da prenesu infekciju)

Dezinfekcijom ne uništavamo sve prisutne mikroorganizme, već smanjujemo njihov broj i

virulenciju na razinu na kojoj oni više nisu opasni za zdravlje ili više ne mogu štetiti na koji
drugi način. Dezinficijens je hemijsko sredstvo kojim se obavlja dezinfekcija. Dezinfekciono
sredstvo može djelovati na bakterije, viruse, gljivice tako da ih uništi , da spriječi rast i razvoj ili
da uspori (koči) rast i razvoj.

Dezinfekcija ima široku primjenu ne samo u zdrastvenim nego i u drugim djelatnostima ( u

ugostiteljstvu, prehrambenoj industriji, prometu ...).

U zdravstvu, posebno u stacionarnim zdravstvenim ustanovama, dezinfekcija obuhvata:

 kožu (naročito ruku) zdravstvenih djelatnika i bolesnika
 odjeću i obudu zdravstvenih djelatnika i posjetilaca
 posteljino rublje
 podove, zidove, pokućstvo, i radne površine u svim prostorijama odjela i hodnicima
 operacione sale i prostorije za preoperativnu pripremu kao i predmete
 sanitarne prostorije i posude za obavljanje nužde
 kuhinje, kuhinjski pribor i pribor za jelo
 optičke instrumente koji se ne smiju sterilisati
Metode dezinfekcije:

 Prirodne metode dezinfekcije; sunčeva svjetlost, taloženje, vrtloženje i filtracija.

 Mehaničke metode dezinfekcije: četkanje, ribanje, pranje, čišdenje, struganje, ventilacija
ili propuh.
 Termičke metode dezinfekcije: spaljivanje, žarenje i opaljivanje, peglanje, sušenje i
kuhanje.
 Hemijskim sredstvima

Hemijske metode dezinfekcije

Mnoge fizikalne metode koji uništavaju mikroorganizme, ne mogu se primjeniti u svakodnevnoj
praksi, pa se u te svrhe danas upotrebljavaju hemijska dezinfekciona sredstva. Hemijska metoda
dezinfekcije može se kombinovati s mehaničkim i fizičkim metodama, a radi postizanja boljih
rezultata. Postoji više podjela hemijskih dezinfekcionih sredstava, međutim najčešća i
najjednostavnija prema hemijskoj pripadnosti.

Anorganska dezinfekciona sredstva

 Kiseline (sumporna, solna, azotna) jako su baktericidna sredstva. Ne upotrebljavaju se

često jer oštećuju tkiva i predmete. Borna kiselina, acidum borikum, u 3%-tni je blag
antiseptik. Upotrebljava se za obloge, kapi za oči, ispiranje mokraćnog mjehura.
 Baze (natrijeva, kalijeva, kreč) kreč je najstarije dezinfekciono sredstvo. Z dezinfekciju
se koristi kao krečno mlijeko (1kg kreča + 3-5 l vode) za grubu dezinfekciju fekalija.
 Halogeni elementi (preparati joda i hlora) glavna im je namjena dezinfekcija za piće,
posuđa, sanitarnih blokova. U zdravstvenim ustanovama danas se upotrebljavaju
preparati hlora: Hazacid, Halamid, Izosan-G idr.za dezinfekciju podova, zidova,
sanitarnih prostorija,kuhinjskog posuđa, stolova, kreveta itd..
 Jod ima snažno baktericidno djelovanje. Može se primjeniti za dezinfekciju vode u
nedostatku hlora. U zdravstvu se uglavnom upotrebljavaju jodni preparati Povidon za
dezinfekciju kože, okoline rane i operacijskog polja.
  Oksidativna sredstva: u dodiru s oksidativnim supstancama oslobađaju kiseonik i
djeluju neposredno oksidativno na protoplazmu bakterija. U zdravstvu se primjenjuje
vodikov-superoksid (H2O2) i kalijev permanganat (KmnO4). Vodikov super oksid
Hydrogenijum peroxidatum se upotrebljava u 3%-tnom rastvoru za dezinfekciju gnojnih
rana. U dodiru sa gnojem pjeni, oslobađa se kiseonik i na taj način uništava
mikroorganizme, dezodorira (otklanja neugodne mirise) i detoksicira (odstranjuje otrove).
Kalijev permanganat, je većinom napušteno dezinfekciono sredstvo. Ako se još
upotrebljava u 0,03-0,1%-tnom rastvoru za dezinfekciju kože i sluznica, djeluje
isključivo površinski.

Organska dezinfekciona sredstva

 Fenol-karbolna kiselina, jedno je od najstarijih dezinfekcionih sredstava. Zbog iritacije

kože i sluznica i zbog neugodnog mirisa uglavnom se više ne upotrebljava
 Lizol-krezolov sapun upotrebljava se rijetko za dezinfekciju podova u 5% rastvoru
 Formaldehid se upotrebljava za hemijsku sterilizaciju endoskopskih aparata i
anesteziološkog pribora.
 Alkoholi – za dezinfekciju kože upotrebljava se 70% etilni alkohol
 Akridinske boje – rivanol – za dezinfekciju rana upotrebljava se 0,1%-tnom rastvoru.

Savremena dezinfekciona sredstva

Pored nabrojanih dezinfekcionih sredstava u zdravstvenim ustanovama koriste se mnoga gruga,
koja se dobijaju ili već rastvorena ili sa uputom za upotrebu. To su savremena dezinfekciona
sredstva: Hibitan (Hibisept, Hibibos), Asepsol, Cetavlon, Vesfen, Dezifen, Gigasept...

Teorijski idealno dezinfekciono sredstvo trebalo bi da ima ove osobine:

 da u malim koncentracijama djeluju baktericidno i brzo

 ima širok spektar djelovanja (bakterije, virusi, gljivice)
 nije otrovno
 ne nadražuje kožu niti izaziva alergijske reakcije
  ne djeluje karcinogeno ni teratogeno
 ima ugodan miris ili da je bez mirisa
 ne oštećuje tkaninu, plastiku niti mijenja njihovu boju
 djeluje na različitim temperaturama
 ekonomično je (nije preskupo)

Nijedno danas poznato dezinfekciono sredstvo nema sve navedene osobine. Stoga je važno
odabrati ono koje ima najviše poželjnih osobina. Najbolji odabir možemo učiniti na osnovu
dezinfekciograma, mikrobiološke provjere njegovog djelovanja. Takođe pri primjeni
dezinfekcionih sredstava treba voditi brigu o faktorima koji utiču na uspješnost dezinfekcije:
 vrste mikroorganizma
 sredine koja djeluje
 temperature sredine
 vrijeme djelovanja
 koncentracija dezinfekcionog sredstva

Medicinska sestra bira dezinfekciono sredstvo, priprema rastvor, a najčešće i sprovodi

dezinfekciju (ili daje upustvo o izvršenju). Pri sprovođenju postupka mora se upoznati s
upustvom proizvođača i tačno se pridržavati. Koncentracija dezificijensa prije svega zavisi o
mjestu primjene. Npr.za dezinfekciju instrumenata i kože potreban je 1%-tni rastvor Asepsola,a
za dezinfekciju rana i opekotina 0,1-0,5-tni rastvor istog sredstva. Razblaženja moraju biti
precizna i tačna (nikada ne određivati „odoka“). Formula koja pomaže da se tačno odredi
količina vode i dezinfekcionog sredstva:

željena količina x željeni procenat

postojeći procenat

Na primjer, želimo li dodati 500 ml 1%-tnog rastvora asepsola iz orginalnog 100%-tnog rastvora,
potrebno je 5 ml orginalno 100%-tnog rastvora razblažiti s 495 ml vode.
500 x 1 %=5
100

Pravilno provođenje dezinfekcije:

- provesti mehaničku dezinfekciju (pranje, ribanje)
- izabrati dezinfekciono sredstvo prema dezinficiogramu
- pripremiti potrebnu količinu sredstva odgovarajuće koncentracije i temperature
- predmete izložiti djelovanju dezifikcionog sredstva u toku propisanog vremena
- predmete isprati, obrisati ili osušiti

STERILIZACIJA

Sterilizacija je postupak kojim se potpuno uništavaju svi mikroorganizmi i njihove spore sa

predmeta, materijala i instrumenata koji dolaze u dodir sa ranom.

Metode sterilizacije

 Sterilizacija toplotom (termostabilnih materijala)

- Sterilizacija suhom toplotom
- Sterilizacija vlažnom toplotom

 Hladna sterilizacija – sterilizacija hemijskim sredstvima (termolabilni materijal)

- Sterilizacija etilen-oksidom
- Sterilizacija tabletama formaldehida
- Sterilizacija potapanjem u antiseptik koji ima germicidnu moć

 Sterilizacija jonizacijom
- Sterilizacija gama-zrakama
  Savremena metoda sterilizacije

Sterilizacija toplotom
Sterilizacija toplotom je najbolji najpristupačniji postupak za uništavanje mikroorganizama.
Toplota uzrokuje koagulaciju bjelančevina i inaktivaju fermenata važnih za život
mikroorganizama. Sterilizacija toplotom zavisi od:
- Vrste toplote
- Visini temperature
- Dužini trajanja sterilizacije
- Sposobnosti penetracije
- Otpornosti mikroorganizma

Sterilizacija suhom toplotom

Suhim zrakom sterilišu se predmeti koji podnose visoku temperaturu – stakleni ili metalni
predmeti (instrumenti- hirurški noževi, makaze, pincete, peani,..). Suha toplota ne djeluje
korozivno i ne oštećuje predmete koji se sterilišu. Zavojni materijal, rublje, gumeni predmeti ne
mogu se sterilizirati suhom toplotom . Sterilizacija vrelim zrakom obavlja se u sterilizatoru u
kome se instrumenti izlažu dejstvu vrelog vazduha na određenoj temperaturi (180 C) i za
određeno vrijeme 1 sat.
Zrak se u sterilizatoru zagrijava električnom strujom, a termostat osigurava određeno vrijeme
održavanja postignute temperature. Rukovanje aparatom je jednostavno, a postignuta sterilizacija
je odlična.

Postupak:
Nakon upotrebe predmete oprati, dezinfikovati, isprati i posušiti. Čiste i suhe predmete složiti u
metalne ili staklene kasete (otvorene) i staviti ih u sterilizator. Sterilizator zatvoriti, uključiti ga,
termostat okrenuti na 180 C. Kada temperatura na termostatu pokaže 180 C tada počinje
sterilizacija i traje 60 minuta. Nakon toga sterilizator isključiti, a istrumente ostaviti još jedan sat
u sterilizator da se ohlade. Kasete sa sterilnim materijalom treba izvaditi iz sterilizatora i ostaviti
ih za to predviđeno mjesto.
Sterilizacija vlažnom toplotom
Sterilizacija vrućom vodeno parom pod pritiskom je pouzdan postupak za uništavanje svih vrsta
mikroorganizama i njihovih spora. Za uništavanje mikroorganizama važni su faktori: određena
temperatura, pritisak i vrijeme sterilizacije. Sterilizacija vlažnom toplotom obavlja se u posebnim
aparatima, autoklavima.
Primjenjuje se u bolničkim ustanovama. Autoklavi se u bolničkim ustanovama. Autoklavi se
različitog oblika i veličine, a svi rade po istim osnovnim načelima. Zavisno o vrsti meterijala koji
se steriliše temperatura u autoklavu kreće između 126-138 C , pritisak između 1,5-2,5 atmosfera,
a vrijeme sterilizacije je od 3 do 30 minuta.
Vlažnim zrakom steriliše se tekstil (ogrtači, čaršafi, komprese, pelene, zavojni materijali),
metalni predmeti (instrumenti), gumeni predmeti (rukavice, sonde, nastavci) i stakleni predmeti,
a ne sterilišu se ulja, masti i prašci.

Postupak:
 Pripremiti materijal za sterilizaciju
 Staviti materijal u autoklav
 Postići temperaturu i pritisak i održavati ih potrebno vrijeme
 Isprazniti autoklav

Priprema materijala za sterilizaciju

Predmeti od tekstila – Postupak

 nakon upotrebe predmete oprati, dezinfikovati, isprati i osušiti
 Složiti po vrsti i rastresito (što omogućava dobru penetraciju vodene pare u:
- posebne kutije za sterilizaciju s baktericidnim platnom ili u tekstil umotati
- setove, a u papir pojedinačne komade rublja.Kutije ili omoti s materijalom ne smiju biti
veći od 25×25×50 cm.
 Staviti hemijski indikator za kontrolu sterilizacije
Predmeti od metala – Postupak

 nakon upotrebe predmete oprati, dezinfikovati, isprati i osušiti

 provjeriti ispravnost svakog instrumenta
 oštrice makaza i hirurških noževa (skalpela) zaštiti stavljanjem u navlake
 instrumente umotati u tekstil ili papir, pojedinačno ili u setove za pojedine zahvate, tako
da se mogu lako otvoriti i sadržaj upotrijebiti uz najmanju moguću kontaminaciju
 staviti hemijski indikator za kontrolu sterilizacije

Predmeti od gume i plastike – Postupak

 nakon upotrebe predmete oprati, dezinfikovati, isprati i osušiti

 Utvrditi neoštećenost rukavica
 Složiti rukavice prema veličini i paru, naprašiti ih s obje strane talkom i u svaku staviti
komad gaze
 Svaki par omotati gazom ili papirom
 Predmete staviti okomito u vrećice ili kutije
 Staviti hemijski indikator za kontrolu sterilizacije

Predmeti od stakla – Postupak

 nakon upotrebe predmete oprati, dezinfikovati, isprati i osušiti

 Staviti u vrećicu ili kutiju
 Staviti indikator za kontrolu sterilizacije

Materijal pripremljen za sterilizaciju označimo datumom i vremenom sterilizacije, stavljamo u

autoklav, zatvaramo i uključimo određeni program, zavisno o vrsti materijala koji cemo
sterilisati.Program određuje visinu temperature, pritisak i vrijeme trajanja sterilizacije.
Nakon izvršene sterilizacije i hlađenja sestra otvara i prazni autoklav, zatvara rešetke na
bubnjevima, kutije ili setove sa sterilnim materijalom odlaže u prostor za sterilan materijal i
razvrstava prema odjeljenjima ili vrsti materijala.
Sestra koja je zadužena za sterilan materijal mora voditi brigu o datumu sterilizacije, jer se
predmeti smatraju sterilnim šest sedmica u kutijama i setovima s baktericidnim platnom i 48 sati
u dobošima. Nakon tog vremena materijal koji nije upotrijebljen mora se resterilisati.

Kontrola sterilizacije
Za vrijeme sterilizacije moguće su greške zbog neispravnog postupka osobe koja priprema
materijal i steriliše, ili zbog neispravnosti aparata za sterilizaciju. Stoga je potrebno stalno
kontrolisati sterilizaciju (hemijsku i tehničku), a povremeno i mikrobiološku, jer infekcije koje
nastaju poslije operacije većinom su uzrokovane nesterilnim rubljem, instrumentima i zavojnim
materijalom.
Najčešći uzroci neuspjeha sterilizacije su:
- Nepravilna priprema materijala
- Nepravilno punjenje i slaganje materijala u setove, kutije ili u autoklave
- Nepravilno izabran program sterilizacije (nedovoljna temperatura, pritisak i vrijeme
trajanja sterilizacije)
- Nepravilno rukovanje autoklavom
- Prisustvo mikroorganizama neočekivano visoke otpornosti.

Tehnička (fizička) kontrola sterilizacije provodi se za vrijeme svake sterilizacije pomoću

temperatura i manometra ugrađenih u autoklav. Na savremenom autoklavu nalazi se automatski
pisač koji ubilježava visinu temperature i pritisak za cijelo vrijeme sterilizacije. Nakon završene
sterilizacije potrebno je na karticu označiti datum i vrijeme sterilizacije i spremiti u
dokumentaciju.
Hemijski se sterilizacija kontroliše na svakom setu, kutiji ili pojedinačnom predmetu pomoću
različitih indikatora koji mijenjaju boju ili agregatno stanje (ili oboje) pri određenoj temperaturi
za određeno vrijeme. Trake koje mijenjaju boju pri temperaturi sterilizacije, stavljaju se na više
mjesta pri svakoj sterilizaciji.
Mikrobiološka kontrola sterilizacije je najsigurnija metoda za ispitivanje valjanosti sterlizacije.
Za kontrolu sterilizacije potrebno je pripremiti paketić s mikrobiološkim materijalom – bacilom
suptilis, spore antraksa ili drugim termostabilnim bakterijama, staviti u sredinu autoklava.
Po završenoj sterilizaciji paketić s mikrobiološkim materijalom šalje se u mikrobiološki
laboratorij, gdje se utvrđuje uništenje ili prisutnost živih mikroorganizama. Uništeni
mikroorganizmi potvrđuju uspješnost sterilizacije. Mikrobiološkom kontrolom sterilizacije
kontrolišemo rad autoklava i rad osoblja koje provode sterilizaciju, a provodimo je najmanje
jedan put mjesečno. Nedostatak mikrobiološke kontrole sterilizacije je u tome što ne znamo
rezultat odmah već moramo čekati nalaz iz mikrobiološkog laboratorija. Takođe treba
povremeno slati uzorke sterilnog materijala na mikrobiološku kontrolu (tupfer – gaza, dio
rukavice..).

Sterilizacija hemijskim sredstvima

Sterilizacija etilen-oksidom
Sterilizacija etilen-oksidom metoda je izbora za materijale osjetljive na visoku temperaturu
(plastični ili gumeni predmeti, osjetljivi instrumenti, predmeti koji se ugrađuju u bolesnikovo
tijelo). Prednost ove sterilizacije je da uspješno uništava sve oblike mikroorganizama (bakterije,
gljivice i viruse) i da pri tom ne izaziva koroziju materijala koji se steriliše i ne mijenja njegovu
strukturu. Gas prodire us ve vrste pozornog materijala, a po završenoj sterilizaciji lako se
otklanja provjetravanjem. Sterilizacija etilen-oksidom provodi se u posebnim sterilizatorima. U
prisustvu etilen-oksida, temperatura u komori od 50-55 C i pritisak od 1,5-5,5 atmosfera, u
trajanju 1-2 sata, automatski regulisano među odnosima tih faktora odvija se proces sterilizacije.
Nakon završene sterilizacije sterilni materijal treba prozračiti (najmanje 12 sati), a materijal
predviđen za inplantaciju (valvule, proteze) 5-7 dana.
Nakon prozračivanja sterilni materijal se odlaže u prostoriju za sterilni materijal, razvrstava se i
označi datumom. Prikladno čuvan, sterilisan etilen-oksidom, ostaje sterilan 1 do 2 godine.

Sterilizacija formaldehidom-metanol
Formaldehid se upotrebljava za sterilizaciju i dezinfekciju predmeta osjetljivih na vlagu i visoke
temperature. Njegove pare djeluju baktericidno, no nemaju sasvim pouzdano sterilizirajuće
djelovanje. Predmete koje želimo na taj način sterilisati ili dezinfikovati (najčešće su to optički
instrumenti i dijelovi aparata za anesteziju) poslije pripreme materijal se stavlja u kutije, ormare
ili prostorije hermetički zatvorene.
Na jedan prostorni metar dolazi 10 tableta formaldehida, koje se isparavaju 10 do 72 sata na
sobnoj temperaturi. Prije upotrebe predmete treba isprati sterilnom vodom i osušiti sterilnom
gazom (da ne bi došlo do oštećenja tkiva formaldehidom). Ova metoda sterilizacije se rijetko
koristi.

Sterilizacija potapanjem u antiseptik

Sterilizacija potapanjem u antiseptik moguća je, ali nepouzdana metoda i primjenjuje se samo
kada nemamo drugu mogućnost sterilizacije. Primjenjuje se za sterilizaciju priručnih
instrumenata, gumenih i plastičnih nastavaka upotrebljavajući germicidni antiseptik (Vesfen 32,
Belfen, Gigasept, Hibisept i sl.).

Postupak:
 Nakon upotrebe predmete oprati
 Pripremiti otopinu antiseptika prema upustvu proizvođača
 Predmete potopiti u otopinu (otopina mora prekrivati predmete)
 Zatvoriti posudu u kojoj su predmeti potopljeni
 Predmete držati potopljene određeno vrijeme
 Prije upotrebe predmete isprati sterilnom vodom i osušiti sterilnom gazom
Uspješnost sterilizacije kontroliše se mikrobiološkom metodom.

Sterilizacija jonizirajućim zrakama

Sterilizacija gama zrakama ima široku primjenu u fabrikama koje proizvode pribor i medicinske
instrumente za jednokratnu upotrebu (šprice, igle, sonde, rukavice, katetere, setove za
jednokratne zahvate i sl.).

Sterilizacija ultraljubičastim zracima

Vazduh u operacionoj sali može da se steriliše pomoću ultraljubičastih zraka, koje imaju jako
baktericidno-germicidno dejstvo i uništava veoma brzo vrlo otporne mikroorganizme.
Operaciona sala se po završetku rada opere i dezinfikuje, a zatim se uključe kvarcne lampe, koje
u toku 12-18 sati steriliše vazduh.
Ekspres – autoklav
Ekspres-autoklav namijenjen je za brzu sterilizaciju medicinskih instrumenata, tekstilnih
materijala i gumene robe suvo zasićenom vodenom parom.
Posebno je pogodan za korištenje u medicinskim i stomatološkim ordinacijama, kao i
laboratorijama. Program sterilizacije se odvija potpuno automatski,a izbor jednog od ri programa
se vrši postavljanjem dugmeta programatora u određeni položaj.

Sterilizacija plazmom
Sterilizacija plazmom je savremena metoda sterilizacije, koristi vodikov-peroksid plazma
tehnologiju u polju elektromagnetskih valova i osigurava efikasno uništenje širokog
spektranajotpornijihmikroorganizama. Namjenjen je za sterilizaciju različitih instrumenata:
metalnih i nemetalnih, kao i sofisticiranih termolabilnih instrumenata (osjetljivih električnih i
elektronskih uređaja, endoskopa, optičkih instrumenata itd..) na niskim temperaturama 45-50 C.

Organizacija jedinice za sterilizaciju

Centralna sterilizacija je radna jedinica koja osigurava sterilni materijal i pribor za cjelu bolnicu.
Organizacijom centralne jedinice za sterilizaciju smanjuje se broj aparata i osoblja koje provodi
sterilizaciju i ima dobar nadzor nad njenim provođenjem. Jedinice za sterilizaciju u pravilu su
građevinski podjeljenje u tri zone: „ nečisto, čisto, sterilno“. Kvalitetu rada u tim jedinicama
osigurava kvalificirano osoblje, provođenjem standardiziranih postupaka, neovisno o vrsti
aparata koji posjeduju.

Postupak:

 Nakon upotrebe pribor s odjeljenja (instrumente, rukavice, sonde) donijeti u jedinicu za

sterilizaciju
 Pribor zaprimiti u zonu za nečisto (obično je označena crvenom bojom)
 Provesti mehaničko čišćenje, dezinfekciju, ispiranje i sušenje
 Čisti pribor prenijeti u zonu za čisto (obično je označeno plavom bojom), zapremiti čiesto
i suho rublje iz praonice
 Ispitati ispravnost svakog predmeta
  Složiti instrumente u setove
 Umotati setove i pojedine predmete
 Staviti indikator za kontrolu sterilizacije i naznačiti datum i vrijeme sterilizacije
 Umotane setove i pojedinačni pribor staviti u korpe
 Staviti u sterilizator i uključiti odgovarajući program
 Nakon završene sterilizacije isključiti sterilizator
 Ohladiti i isprazniti sterilizator, a sterilni materijal prenijeti u zonu za sterilno (obično je
označeno zelenom bojom)
 Indikatore za mikrobiološki nadzor sterilizacije dostaviti u laboratorij
 Sterilan materijal i pribor dostaviti na odjeljenja

Intrahospitalna infekcija

Svaka infekcija nastala u zdravstvenoj ustanovi stacionarnog tipa naziva se intrahospitalnom-

bolnicčkom infekcijom. Mjesto zadržavanja je bolnička infekcija, a infekcija može da se ispolji
tokom ili poslije hospitalizacije, ili da ostane latentna. Koristeći i primjenjujući u praksi otkrića o
načinu i širenja i suzbijanja infekcije, bolnice se postepeno oslobađaju intrahospitalnih infekcija.
Međutim, nova grupa mikroorganizama širi se i ugrožava život bolesnika (virus infektivnog
hepatitisa, Salmonella tyfi murium, Staphylococcus pyogenes aureus. Klebsiela, Proteus i
virusne infekcije respiratornih puteva – grip i influenca).
Intrahospitalne infekcije danas su važan problem, uprkos velikom napretku ostvarenom u
liječenju zaraznih bolesti.

Intrahospitalnu infekciju uzrokuju ovi faktori:

- Nesprovođenje odgovarajuće organizacije rada
- Zanemarivanje mjera dezinfekcije i sterilizacije
- Neracionalna upotreba antibiotika (dovodi do rezistentnih sojeva mikroorganizama)
- Upotreba aparata koji se teže dezinfikuju ili sterilišu (aparati za dijalizu, pribor za
anesteziju, respiratori ..).
Sprečavanje intrahospitalne infekcije

Osnovna mjera za sprečavanje intrahospitalnih infekcija je sprečavanje izvora zaraze u

stacionarnim zdr.ustanovama.
Unošenje izvora zaraze onemogućuje se:
 Odgovarajućim građevinskim uslovima u zdr.ustanovama
 Pravilnom organizacijom rada
 Održavanje higijene
 Pravilnim provođenjem svih mjera antisepse i asepse
 Redovnim mikrobiološkim pregledima radi dobivanja uvida u higijensko stanje i stepen
bakteriološke kontaminacije bolničke sredine
 Ranim otklanjanjem infekcije i sprečavanjem širenja (izolacijom: standardna, strukturna i
protektivna zaštita)
 Onemogućavanjem infekcije kontaktom (bolesnici, osoblje, učenici, studenti, posjeta).

Za uspješno provođenje mjera sprečavanja i suzbijanja intrahospitalnih infekcija od velikog su

značaja građevinski uslovi koji osiguravaju organizaciju kružnih tokova čistog i nečistog
onemogućavajući njihovo međusobno ukrštanje (stubišta, liftovi, ulaz-izlaz, prijem-otpuštanje
bolesnika...).
Mogućnost nastanka intrahospitalne infekcije postoji u svim zdravstvenim ustanovama, a
posebno na odjeljenjima sa povećanim stepenom ugroženosti (porodilišta, odjeljenja za
novorođenčad, onkologija, odjeljenje za hemodijalizu..) posebno treba voditi brigu da se
infekcija ne iznosi sa zaraznih odjeljenja i iz mikrobioloških laboratorija, te da se nečistim
rubljem i priborom ne kontaminira bolnička sredina.
Zdravstveni radnici i radnici u zdravstvu moraju se u svom radupridržavati mjera lične zaštite,
jer time štiti sebe, svoje saradnike i bolesnike. Mjere kojih se svi moraju pridržavati su:
 Pravilna upotreba zaštitne odjeće i obuće
 Pravilna upotreba maski, rukavica, ogrtača ..
 Pravilno i redovno pranje ruku
 Pravilno rukovanje sterilnim materijalom i lijekovima
 Ulaziti kroz aseptički propusnik (zone određene za ulaz u bolnicu pojedina odjeljenja)
  Zabranjeno kretanje sa jednog odjeljenja na drugo (naročito važi za odjeljenja s
povećanim stepenom ugroženosti)
 Redovno provođenje zdravstvenih pregleda osoblja.

Pranje i dezinfekcija ruku

Jedna od osnovnih mjera u sprečavanju intrahospitalnih infekcija je higijena ruku zdravstvenih
radnika, kako za ličnu zaštitu tako i za zaštitu bolesnika i saradnika. U prenošenju infekcije ruke
imaju dvostruku ulogu, jer mogu služiti kao izvor infekcije a sa druge strane i kao putevi –
prenosioci infekcije.
Koža ruku ne može se sterilisati, pa sestre moraju prati i dezinfiokovati redovno ruke: pri
dolasku na posao, prije i poslije svakog zahvata (njega, terapija...), poslije upotrebe nužde.
Cilj pranja ruku je smanjiti, ukloniti ili uništiti bakterije koje se nalaze na koži ruku i time
bolesnike i medicinsko osoblje zaštititi od infekcije. U bolničkoj praksi primjenjuje se obično i
antiseptično pranje,a u operacionom traktu i sterilnim jedinicama i hirurško antiseptično pranje
ruku. Običnim pranjem ruku tekućom vodom, tekućim sapunom ili deterdžentom uklanjaju se
mikroorganizmi (tranzitni, prikupljeni iz okoline), a antiseptičnim pranjem ruku uklanja se i
uništava i većina mikroorganizama koji se nalazze u dubljim slojevima kože.
Zdravstveni radnici moraju da njeguju svoje ruke i da izbjegavaju grube fizičke poslove i rad sa
nečistim materijalom. Koža ruku mora biti čista, glatka i ne upotrebljava lak za nokte, ne nosi
nakit (prstenje i narukvice) i skine sat s ruke.
- Laktom otvoriti slavinu, nemjestiti mlaz i temperaturu vode
- Skvasiti ruke
- Nasapunjati i ručne zglobove antiseptičnim deterdžentom s obje strane, posebno prostore
između prstiju i vrhova prstiju
- Šake i ručne zglobove dobro isprati
- Slavinu zatvoriti laktom
- Šake i zglobove osušiti sušilom za ruke ili papirom za ruke.
Zabranjeno je upotrebljavati običan sapun i peškir za višekratnu upotrebu.
Brza dezinfekcija ruku:

U izuzetnim prilikama neophodno je da se ruke za kratko vrijeme dezinfikuju. To se postiže na

sljedeće načine:
- Ruke se peru dva puta po 3 minuta apsolutnim alkoholom (96%-tni), koji djeluje
adstrigentno i baktericidno, a potom isperu sterilnim fiziološkim rastvorom
- Ruke se peru rastvorom hibisepta, povidona ili jodipina,a zatim se osuše sterilnom
gazom.

Iznad lavaboa, ruke se nakvase tekućom vodom, a potom se prelije antiseptikom iz dozatora i
trljaju 60 sekudni. Potom se ruke isperu tekućom vodom i posuše papirom za ruke. Ruke treba
prati antisepticima najmanje 3 puta dnevno. Na koži tako opranih ruku obrazuje se mikrobicidni
sloj koji štiti kožu od prodora fiksiranih mikroorganizama iz korjena dlake. Po završenom
radnom vremenu medicinska sestra, prije polaska kući, treba da premaže kožu antiseptičnom
kremom, i tako spriječi prenošenje infekcije preko svojih ruku na članove porodice.