PUNKCIJE

Uvod

Punkcija označava uvođenje igle špricom u tkivo ili tjelesnu šupljuni radi aspiracije sadržaja,
da bi se utvrdila providnost, miris, sastav i boja punktata.

Punkcija se može izvoditi u :

- Dijagnostičke
- Evakuacione i
- Terapijske svrhe.

Medicinska sestra učestvuje kao saradnik ljekara u izvođenju dijagnostičkih ili terapijskih
punkcija. Ona pirprema bolesnika i potreban materijal, asistira za vrijeme izvođenja punkcije i
njeguje bolesnika poslije intervencije.

STERNALNA PUNKCIJA

Sternalna punkcija je uvođenje igle u sternum (grudnu kost) u cilju dobivanja koštane srži i
postavljanja dijagnoze kod bolesti krvi i krvotvornih organa kao i radi upoređivanja sa
nalazima periferne krvi (kompletna krvna slika- KKS).

Koštana srž grudne kosti je aktivna do duboke starosti, stoga se najčešće i radi njena punkcija,
mada se može raditi i punkcija karlične kosti. Pregledom koštane srži dokazuju se promjene u
sastavu i kvalitetu krvnih ćelija, metastaze raznih malignih tumora (npr., hipoplazija ili
aplazija svih loza ili samo jedne loze: hiperplazija svih loza ili pojedinih loza).

Sternalnu punkciju izvodi ljekar, a medicinska sestra priprema bolesnika, materijal i asistira
pri izvođenju.

Za sternalnu punkciju koristi se iglom sa mandrenom, sa mogućnošći podešavanja dužine.

Veličina igle bira se prema konstituciji, uzrastu i polu. Igla se steriliše u suhom sterilizatoru,
jer mora biti suha zbog mogućih komplikacija (hemoliza ćelija eritrocitne loze).
Priprema bolesnika

Bolesniku treba objasniti način izvođenja punkcije i pripremiti ga da će osjetiti bol prilikom
uvođenja igle i za vrijeme aspiriranja koštane srži. Objasniti mu, takođe, cilj i to da se
davanjem anestezije bol ne može izbjeći, da sama punkcija nije štetna za bolesnika, a da je
neophodna za postavljanje dijagnoze, praćenja toka bolesti i uspjeh liječenja.

Priprema materijala i pribora

Za steralnu punkciju potrebno je pripremiti:

- Nekoliko suho sterilisanih specijalnih igala za sterilnu punkciju,

- Sterilne šprice i igle,
- 1% -tni novokain za infiltracionu anesteziju,
- Sterilnu špricu od 10ml
- Predmetna stakla i pokrovna stakla (ljuspice),
- Sahatno staklo sa nekoliko kapi 3,8%-tnog natrijum-citrata
- Sterilne tupfere od gaze i leukoplast
- Dezinfekciona sredstva,
- Bubrežnjak
- Zaštitne rukavice
- Uputnice za laboratoriju i
- Bocu sa kiseonikom.

Tehnika izvođenja punkcije

Punkciju izvodi ljekar hematoog uz asistiranje medicinske sestre. Prvo se dezinfikuje koža, a
zatim ljekar anestezira ubodno mjesto.

Bolesni zauzima leđni ležeći položaj bez jastuka ma tvrdom ambulantnom stolu. Ljekar iglom
probija kožu i mišićni sloj, zatim pritiskom pod pravim uglom probode kortikalni sloj kosti,
izvadi mandren, namjesti špricu i aspirira 0,2 – 0,5 ml koštane srži. Zatim se igla izvuče, a
ubodno mjesto zaštiti sterilnom gazom i pričvrsti leukoplastom. Bolesnika poslije intervencije
treba smjestiti da leži, uz stalnu kontrolu sestre i ljekara.

Sadržaj iz šprice se istisne u sahatno staklo sa natrijum-citratom (da ne koaguliše).

Na predmetnim staklima se od koštane srži koja se još nalazi u igli i šprice naprave razmazi.

Za pregled koštane srži na maligne ćelije i LE-ćelije (lupus-ćelije) treba da se uzme 0,1ml
3,8%-tnog natrijum-citrata i malo koštane srži u specijalnu epruvetu. Po završenoj punkciji
bolesnika treba zbrinuti, a poslije odmora dati mu topao obrok. Materijal se šalje sa
uputnicom u hematološku laboratoriju.

LUMBALNA PUNKCIJA

Lumbalna punkcija se vrši u dijagnostičke i terapijske svrhe i to ubodom igle u subarhnoidalni

prostor kičmenog kanala.

U dijagnostičke svrhe izvodi se kod:

- meningitisa
- encefalitisa
- tumora mozga,
- apscesa mozga,
- povreda lobanje i dr.

Kao dijagnostički materijal služi likvor dobijen punkcijom. Makroskopskim pregledom

likvora utvrđuje se da li je zamućen, gnojav, krvav i dr.

Ukoliko treba obaviti mijelografiju ili encefalografiju, poslije punktiranja likvora u kičmeni
kanal ubaci se kontrastno sredstvo (može i anestetik), a zatim se obavi snimanje.

U terapijske svrhe lumbalna punkcija se izvodi kod:

- tetanusa
- tuberkuloznog meningitisa,
- povećanog intrakranijalnog pritiska, kada se poslije ispuštanja cerebrospinalnog
likvora mogu ubaciti i ljekovite supstance.

Likvor je bistra, bezbojna tečnost koja se stvara u moždanim komorama. Dnevna sekrecija
likvora iznosi 60-300ml. Normalan pritisak likvora izražava se u milimetrima vodenog stuba
i iznosi 70-180mm u zavisnosti od položaja bolesnika (sjedeći, ležeći).
Postupak:

Priprema bolesnika i materijala je ista kao i za subokcipitalnu punkciju. Punkcija se izvodi u

sjedećem položaju bolesnika. Tijelo je lako savijeno naprijed sa isturenim slabinskim dijelom,
tako da se kičmeni pršljenovi mogu napipati, a međupršljenski prostor je dobro izražen.
Gornji dio veša se skine, a donji se u pojasu oslobađa i zaštiti kompresom. Bolesnik sjedi na
ivici stola za intervencije. Medicinska sestra drži bolesnika stojeći ispred njega ili sa strane i
obuhvata rukama ispod pazuha, hvata ga za ruke u predjelu nadlaktice i u isto vrijeme
potiskuje grudni koš unazad. Kičmeni stub je ispupčen u obliku luka.

Ukoliko se punkcija vrši u ležećem položaju, bolesnik leži u desnom bočnom položaju uz
samu ivicu stola, sa privučenim koljenima prema trbuhu i jako savijenom glavom unaprijed
tako da bradom skoro dodiruje koljena. Slabinski dio tijela leži prema ivici stola. Ako se
punkcija izvodi u bolesničkoj postelji, ispod slabine se postavi savijen jastuk ili deka kako bi
se osigurao ravan položaj kičme.

Punkcija se izvodi tako što se poslije pripreme bolesnika i oslobađanja ubodnog mjesta vrši
dezinfekcija. Ljekar navlači sterilne rukavice, uzima iglu za punkciju i vrši ubod između
trećeg i četvrtog lumbalnog pršljena.

Pritisak likvora se mjeri tako što se na iglu priključi aparat za mjerenje (manometar). Likvor
se može uzeti za citološki, hemijski i bakteriološki pregled, kao i za pregled sedimenta likvora
na maligne ćelije.

Nakon punkcije bolesnik se smješta u bolesničku postelju u horizontalnom položaju, bez

jastuka. Bolesnik mora strogo da miruje 2-24 sata, uz stalnu njegu i kontrolu medicinske
sestre i ljekara.
PLEURALNA PUNKCIJA

To je medicinsko – tehnička intervencija pri kojoj se igla uvodi u pleuralnu šupljinu radi
aspiracije tečnosti, gnoja, krvi i vazduha, a služi i za ubrizgavanje lijeka intrapleuralno.

Pluća su čvrsto obavijena visceralnom pleurom (pleura visceralis). Parijetalna pleura (pleura
parietalis) oblaže torakalnu šupljinu, medijastinum i dijafragmu i prelazi u visceralnu na
plućnom hilusu. Ova dva lista grade pleuralnu šupljinu (cavum pleurae).

Indikacije za pleuralnu punkciju su kada negativni intrapleuralni pritisak postane pozitivan

usljed:

- pleuralnog izliva (hydrotorax),

- nakupljanja gnoja (empyema pleurae),
- nakupljanja krvi (hematothorax),
- nakupljanja vazduha (pneumothorax) kada su prisutne penetrantne povrede ili rupture,
emfizematozne bule i dr.

Najčešći uzroci pleuralnog izliva su: pneumonija (upala pluća), tuberkuloza, maligne bolesti,
infarkt pluća i niz drugih.

Kod suhog pleuritisa bolesnik zauzima bočni imobilizacioni položaj, zbog pleuralnog bola, a
pokreti grudnog koša su ograničeni. Kada je prisutan pleuralni izliv, bolesnik mijenja položaj,
bolovi se smanjuju, ali dolazi do manifestne dispneje. Pleuralna punkcija se radi u
dijagnostičke i terapijske svrhe. Dijagnostičkom punkcijom uzima se uzorak pleuralnog
punktata za Rivaltinu probu, citoliški i bakteriološki pregled, a ako se javi serozni izliv,
punktat se šalje na dokazivanje Kochovog bacila.

Kad je punktat gnojav, prvenstveno se traže piogeni mikroorganizmi, a kada je sukrvičav,

treba ga poslati na patohistološki pregled (ćelije karcinoma).

Evakuaciona punkcija se radi kada nivo pleuralnog izljeva ugrožava vitalne funkcije
bolesnika (kolaps pluća, tahiaritmija i dr.).

Terapijskom punkcijom se u pleuralni prostor aplikuje određeni lijek (obično se kombinuje sa

evakopunkcijom).
Pleuralnu punkciju izvodi ljekar, a medicinska sestra priprema bolesnika i materijal, asistira
za vrijeme izvođenja, zbrinjava bolesnika poslije intervencije, njeguje ga i kontroliše vitalne
znake, kao i opšte stanje bolesnika.

Prije izvođenja pleuralne punkcije medicinska sestra priprema bolesnika i materijal. Bolesnika
treba pripremiti pdihički, objasniti mu ukratko cilj i način izvođenja punkcije, kao i potrebu i
značaj njegove saradnje tokom izvođenja intervencije. Bolesnik treba da obavi jutarnju
toaletu, presvuče veš i da se psihički relaksira.

Priprema materijala i pribora

Za pleuralnu punkciju treba pripremiti:

- sterilne briseve od gaze i sredstvo za dezinfekciju kože,

- sterilne i zaštitne rukavice,
- jedan bubrežnjak sa dezinfekcionim sredstvom i jedan za odlaganje materijala za
jednokratnu upotrebu,
- sterilnu špricu od 20ml, sa specijlnom iglom za pleuralnu punkciju,
- špricu i igle za jednokratnu upotrebu,
- jednoprocentni rastvor novokaina za lokalnu infiltracionu anesteziju
- sterilni nastavak (u obliku slavine) sa gumenim nastavkom za evakuacionu punkciju,
- aparat za aspiraciju punktata (koji radi na principu negativnog pritiska u graduisanim
staklenim bocama),
- materijal za Rivaltinu probu (stakleni cilindar od 100 ml sa destiloanom vodom i
nekoliko kapi sirćetne kiseline),
- više sterilnih peana i pinceta,
- leukoplast, stalak sa sterilnim epruvetama, uputnicu i naljepnice,
- plamenik i šibicu
- mušemu sa papirnom vatom ili kompresom
- lijek za interpleuralnu aplikaciju za terapijsku punkciju,
- ampule lijekova za ukazivanje hitne pomoći u slučaju kolapsa
- bocu kiseonika sa maskom ili nazalnim kateterom.
Položaj bolesnika

Punkcija se izvodi u prostoriji za intervencije. Bolesnik skine gornji dio pidžame i zauzme
određeni položaj.

Najpogodniji položaj je kada bolesnik sjedi na stolici sa naslonom, tako što je opkorači, a
medicinska sestra mu stane iza leđa, suprotno od strane na kojoj se punkcija vrši. Jednu ruku
podvlači ispred bolesnikove glave i hvata suprotno rame, a on se čelom nasloni na njen
lakatni prevoj. Drugom rukom prihvata bolesnikovu ruku i drži je iznad njegovog tjemena,
tako da cijelo vrijeme kontroliše puls. Takav položaj omogućava maksimalno proširenje
međurebarnog prostora na strani određenoj za punkciju. Isti položaj se može osigurati na
ambulantnom stolu (punkcija se može izvesti u bočnom ležećem položaju ukoliko bolesnik ne
može da sjedi). Pod pojas donjeg dijela bolesnikove pidžame podvuče se mušema sa
kompresom ili papirnom vatom (radi zaštite pidžame).

Tehnika izvođenja punkcije

Ljekar odredi mjesto punkcije na osnovu perkusije, auskultacije i rendgenskog snimka pluća.
Medicinska sestra (prvi asistent) asistira prilikom izvođenja intervencije.

Ubodno mjesto je uz gornju ivicu donjeg rebra (uz donju ivicu goenjeg rebra priljubljeni su
međurebarni nervi – intercostales, zatim vena intercostalis i arterija intercostalis).

Punkcija se može vršiti u prednjoj, srednjoj ili zadnjoj aksilarnoj ili skapularnoj liniji.

Ljekar izvodi punkciju u sjedećem položaju, uz asistenciju medicinske sestre. Prvo

dezinfikuje ubodno mjesto, zatim navlači sterilne rukavice i sterilnom brizgalicom sa iglom
(koja ima sterilan nastavak sa regulatorom) vrši ubod i aspirira tečnost. Medicinska sestra
priprema sterilne epruvete za prihvatanje punktata, opali ih na plameniku, zatvori i odloži u
stalak.

Ukoliko se radi evakuaciona punkcija, skida se šprica sa igle i dodaje nastavak koji se
povezuje sa aparatom za aspiraciju. Kada se tečnost aspirira, regulator na igli je na poziciji
zatvoreno. U pleuralnoj šupljini pritisak je manji od atmosferskog, te se tokom rada mora
voditi računa da vazduh iz spoljašnje sredine ne prodre u nju.. Sadržaj iz pleuralne šupljine
(tečnost, gnoj, krv, vazduh) ne smije se naglo aspirirati ili drenirati, jer su moguće
komplikacije, kao što su krvarenje u plućima, transudacija serozne tečnosti (slično edemu
pluća) ili kolaps. Tokom punkcije sestra kontroliše puls, disanje i boju kože bolesnika, a po
obavljenoj intervenciji ubodno mjesto prekrije sterilnom gazom i pričvrsti leukoplastom.
Bolesnik se odveze u sobu, smjesti u čistu i udobnu posteljinu u Fovlerom (polusjedeći) bočni
položaj na zdravoj strani.

Na ovaj način postiže se bolja ventilacija i sprječava nastajanje adhezije između listova
pleure.

Zbrinjavanje materijala i punktata

Dobiveni punktat se izmjeri, a podaci o izgledu, boji i količini ubilježe u temperaturnu listu.
Uzeti uzorci šalju se u laboratorij na citološki, bakteriološki (dokazivanje Kohovog bacila i
dr.) i patohistološki pregled. Medicinska sestra treba da uradi Rivaltinu probu i odredi da li se
radi o eksudatu ili transudatu.

Tehnika izvođenja Rivaltine probe

U pripremljeni stakleni cilindar sa destilovanom vodom doda se 0,1 ml sirćetne kiseline,

dobro promućka i pipetom ukapa nekoliko kapi punktata. Reakcija je pozitivna ako kapi
punktata izazovu zamućenje koje se spušta prema dnu u vidu dima od cigarete. Količina
(kvantum) bjelančevina se određuje u laboratoriji (po Ezbahu).

Zatim se materijal zbrine, instrumenti za višekratnu upotrebu dezinfikuju i pripreme za

sterilizaciju, a za jednokratnu upotrebu odlože u kese za spaljivanje.

ABDOMINALNA PUNKCIJA

To je medicinsko – tehnička radnja koja se izvodi radi evakuacije slobodne tečnosti iz trbušne
šupljine.

Do nagomilavanja slobodne tečnosti u trušnoj duplji i do razvoja ascitesa dolazi usljed:

- ciroze jetre
- tuberkuloze
- karcinoma peritoneuma
- slabosti srca,
- hipoproteinemije i dr.
Kod izraženog ascitesa (količina tečnosti iznad 2 litra) javljaju se tipični znaci: izgled žabljeg
trbuha u ležećem položaju, izbočen hipogastrijum pri stajanju. Sa povećanjem tečnosti trbuh
se širi u svim pravcima, pupak se ispupčava, a može doći i do pupčane kile. Na koži trbuha
dolazi do pojave kožnih rasteza, kao i do proširenja vena. Disajni pokreti su površni i često
ubrzani.

Abdominalna punkcija se izvodi u dijagnostičke i terapijske svrhe.

Dijagnostičkom punkcijom otkriva se uzrok i utvrđuju osobine ascitesa.

Terapijska abdominalna punkcija se izvodi radi olakšanja simptoma koje izaziva povećani
pritisak u trbuhu. Ascites pritiska dijafragmu i otežava disanje, utiče na rad srca, izaziva
učestalo mokrenje itd. Medicinska sestra priprema bolesnika i materijal, učestvuje u izvođenju
punkcije i prati stanje bolesnika poslije intervencije.

Za abdominalnu punkciju potrebno je:

- pripremiti bolesnika
- pripremiti materijal i pribor,
- odrediti tehniku izvođenja.

Priprema bolesnika

Bolesnik se priprema neposredno prije punkcije tako što mu se objasni značaj i tok radnje, a
kada se radi o evakopunkciji, potrebno je reći da se ona izvodi u cilju smanjenja njegovih
tegoba. Bolesnik se prebriše, presvuče u čisti veš, ne doručkuje prije punkcije i isprazni
mokraćnu bešiku.

Priprema materijala i pribora

Za izvođenje punkcije potreban je sljedeći materijal i pribor:

- dezinfekciono sredstvo,
- sterilne igle dužine 10-12 cm
- sterilni tupferi od gaze,
- sterilne šprice od 20 ml,
- sterilne epruvete,
- sterilna konusna čaša,
 - veća graduisana posuda,
- sterilni peani, pincete, plamenik i šibica,
- mušema i kompresa,
- gumena ili plastična cijev koja se poveže sa iglom za vrijeme evakopunkcije,
- pribor za izvođenje Rivaltine probe
- lijekovi i kiseonik za ukazivanje pomoći u slučaju kolapsa
- skultetova poveska ili čaršaf savijen u vidu zavoja
- bubrežnjak,
- zaštitne rukavice i
- sud sa dezinfekcionim sredstvom za odlaganje upotrijebljenih instrumenata.

Tehnika izvođenja punkcije

Intervencija se obavlja u sobi za intervencije (izuzetno u bolesničkoj sobi). Bolesnik leži na

leđima na ambulantnom stolu tako da je svojom lijevom stranom uz samu ivicu stola. Ispod
desne strane se postavi čvrst jastuk. Ležaj se zaštiti mušemom i kompresom, a trbuh bolesnika
pokrije kompresom sa prorezom. Skultetova poveska postavi se ispod bolesnika (kod
evakopunkcije), a koža dezinfikuje na lijevoj strani abdomena od pupka (umbilicus) do
prednje gornje bodlje karlične kosti (spino iliaca anterior superior). Ubod je na mjestu
spajanja spoljnje i srednje trećine na toj zamišljenoj liniji.

Abdominalnu punkciju izvodi ljekar, a medicinska sestra asistira i kontroliše boju, izgled i
vitalne znake bolesnika.

Poslije uvođenja igle u abdominalnu šupljinu, ljekar aspirira u sterilnu špricu 20 ml punktata
za laboratorijske analize, špricu skine, a na iglu namjesti gumeni dodatak čiji se kraj spusti u
graduisanu veću staklenu posudu pored bolesničke postelje u koju punktat ističe zbog
povećanog intraabdominalnog pritiska (evakopunkcija). Punktat ne smije da ističe brzo, jer
usljed naglog smanjenja pritiska u abdomenu bolesnik može da kolabira. U toku punkcije
medicinska sestra kontinuirano prati stanje bolesnika. Po završenoj punkciji ubodno mjesto se
zaštiti sterilnim tupferom i pričvrsti leukoplastom, a trbuh bolesnika zavije Skultetovim
povezom koji treba da izvrši kompresiju i onemogući brzo širenje krvnih sudova u trbuhu.
Dobiveni punktat se izmjeri, makroskopski pregleda, uradi Rivaltina proba, izmjeri specifična
težina i upiše u temperaturnu listu. Uzorci punktata uzeti na sterilan način šalju se na
laboratorijsko ispitivanje.

Ovakav način izvođenja abdominalne punkcije ima velike nedostatke, jer se gubi tečnost,
mineralne materije i bjelančevine, bolesnik dehidrira, hipoproteinemija postaje sve
manifestnija, a poremećaj i debalans elektrolita dovodi do daljeg pogoršanja bolesti. U dobro
opremljenim bolnicama koristi se aparatima sa filterima koji imaju plastične nastavke za
jednokratnu upotrebu, preko kojih se pod strogo aseptičnim uslovima tečnost iz abdomena
dovodi u aparat. U aparatu se izdvajaju bjelančevine i mineralne materije sa kontrolisanom
količinom tečnosti i preko sistema za infuziju vraćaju u krvotok bolesnika.

Ostatak tečnog dijela ascitesa se preko sistema izlučuje u vanjsku sredinu (posudu). Ovako
izvedena abdominalna punkcija u zatvorenom sistemu dovodi do bržeg oporavka bolesnika.
Po završenoj punkciji bolesnik se smješta u bolesničku postelju, a materijal rasprema.

SUBOKCIPITALNA PUNKCIJA

Ova punkcija se primjenjuje u dijagnostične svrhe, i to radi aplikacije kontrastnih sredstava

kod mijelografije i encefalografije. Kod subokcipitalne punkcije iglom se ulazi u likvorski
prostor koji se naziva cisterna cerebelomedularis (cisterna cerebellomedullaris – cisterna
magna). Rjeđe se obavlja u terapijske svrhe (indikacija kao kod lumbalne punkcije).

Postupak:

Priprema bolesnika za ovu radnju se sastoji u tome što medicinska sestra obavi psihičku
pripremu, tj.objasni bolesniku tok i cilj radnje. Prethodnog dana sestra ošiša i obrije mjesto na
kome će se vršiti punkcija, a u kasnim večernjim satima daje bolesniku klizmu i sedativ (po
odobrenju ljekara). Ujutro bolesnik ne smije da doručkuje.

Od materijala treba pripremiti:

- iglu za punkciju,
- sterilnu špricu
- sterilne komprese
- sterilne rukavice
 - sterilne tupfere od gaze
- anastetičko sredstvo,
- sterilan pean,
- aparat za mjerenje pritiska likvora,
- sterilne epruvete i plamenik,
- dezinfekciono sredstvo i
- posudu sa dezinfekcionim sredstvom.

Punkcija se može izvoditi u sjedećem ili bočnom ležećem položaju, o čemu odlučuje ljekar, a
medicinska sestra pomaže. Ljekar priprema ubodno mjesto dezinfekcionim sredstvom i
ograniči sterilnim kompresama, a zatim daje lokalnu anesteziju (najčešće infiltracionu).
Medicinska sestra asistira ljekaru pri navlačenju sterilnih rukavica, a zatim dodaje iglu za
punkciju kojoj on vrši ubod tačno po srednjoj i poslije probijanja tvrde opne i arhanoideje
ulazi u subarahnoidalni prostor, vadi mandren i špricom punktira određenu količinu likvora, u
zaisnosti od toga koju vrstu pregleda ljekar želi. Likvor može i spontano da kaplje – izlazi u
zato određene sterilne ili hemijski čiste epruvete. Ukoliko treba ubrizgati lijek ili kontrastno
sredstvo, to se čini poslije punktiranja likvora, a zatim ljekar vraća mandren u iglu i vadi iglu
sa mandrenom. Ubodno mjesto se zaštiti sterilnom gazom i fiksira leukoplastom.

Poslije intervencije medicinska sestra zbrinjava bolesnika tako što ga u zamračenoj prostoriji
postavi da leži u horizontalnom položaju od 2 do 24 sata (o čemu odlučuje ljekar).
Upotrijebljeni materijal se raspremi, a ukoliko je potrebno punktat se šalje na pregled.

PUNKCIJA PERIKARDA

Indikacija za punkciju perikarda jeste prisustvo tečnosti u perikardu (srčanoj kesi).Ukoliko je

izliv veliki, bolesnik je blijed ili blijedocijanotičan, otežano diše, izražene su vene vrata, i
veoma je uznemiren.

Punkcija se radi pod kontrolom aparata za ehokardiografiju. Medicinska sestra priprema

bolesnika i materijal, asistira pri izvođenju i prati stanje (24-o satni monitoring, po
mogućnosti), odnosno vitalne znake. Punktat se šalje na laboratorijske preglede –
citohistološki, bakteriološki i patohistološki pregled.
Makroskopskim pregledom procjenjuje se količina, izgled i boja punktata. Eksudat može biti
serozan, serofibrozan, hemoragičan i purulentan.

Punkciju izvodi u visokospecijalizovanim klinikama ili odjeljenjima stručan tim koji čine
ljekar- kardiolog, asistenti i medicinske sestre.

PUNKCIJA MOKRAĆNE BEŠIKE

Primjenjuje se kada iz bilo kojih razloga bolesnik ne može spontano da mokri, a kateter se ne
može uvući u mokraćnu bešiku. Obično se radi kod povreda uretre ili kada postoji stenoza uz
retenciju mokraće.

Priprema bolesnika se sastoji u upoznavanju sa ciljem i značajem punkcije i potrebom da

bude miran i sarađuje za vrijeme intervencije. Ubodno mjesto treba oprati, dezinfikovati i po
potrebi obrijati.

Od materijala treba pripremiti:

- iglu za punkciju (ili poseban sistem sa plastičnom cjevčicom)

- sterilne šprice od 25 ml,
- sterilne tupfere od gaze,
- dezinfekciona sredstva za dezinfekciju kože,
- sredstvo za lokalnu anesteziju
- sterilne komprese
- sterilne epruvete i plamenik
- leukoplast,
- bubrežnjak, a po potrebi i kesu za mokraću
- posudu sa dezinfekcionim sredstvom
- mušemu i poprečni čaršaf.

Tehnika rada se sastoji u tome što se bolesnik postavi da leži na stolu za intervencije ili u
bolesničkoj postelji. Medicinska sestra oslobađa mjesto za punkciju od ličnog rublja i ljekaru
asistira pri dezinfekciji ubodnog mjesta i davanju lokalne anestezije. Poslije nekoliko minuta
ljekar navlači sterilne rukavice, zaštićuje ubodno mjesto sterilnim kompresama, uzima iglu i
vrši punkciju dva prsta iznad simfize, pod pravim uglom, u dubinu oko 5cm. Kada prodre u
mokraćni mjehur i izvadi mandren, pojaviće se mokraća koja se sakuplja u pripremljeni
bubrežnjak i uzima za urinokulturu ili za druga laboratorijska ispitivanja. Kada se odstrani
mokraća, ljekar vraća mandren i vadi iglu, poslije čega ubodno mjesto zaštiti sterilnom gazom
i fiksira leukoplastom. Medicinska sestra zbrinjava bolesnika, rasprema upotrijebljeni
materijal, a uzetu mokraću šalje na laboratorijski pregled. Ako se punkcija radi pomoću
posebnog sistema (igla sa tubusom), poslije uboda kroz iglu se uvede plastični tubus u
mjehur, igla se odstrani, a plastični tubus pričvrsti uz kožu i spoji sa zatvorenim sistemom za
sakupljanje mokraće (cistostomija).

PUNKCIJA SUBFRENIČNOG APSCESA

Ovaj apsces nastaje najčešće kao komplikacija peritonitisa (a kao posljedica akutnog
apendicitisa, poslije holecistektomije, perforativnog ulkusa i dr.). To je gnojna upala trbušne
marame ispod donjeg svoda dijafragme i jetre. Punkcija se vrši u dijagnostičke i terapijske
svrhe. Priprema bolesnika se sastoji u psihičkoj pripremi i ukazivanju na cilj i značaj radnje.
Punkcija se izvodi u opštoj i lokalnoj anesteziji, te se zavisno od toga vrši priprema. Ljekar
određuje položaj u kome će se vršiti punkcija, a medicinska sestra priprema bolesnika.

Dalji tok radnje je isti kao kod drugih punkcija, s tom razlikom što se ovdje punkcija može
vršiti zadnjim, ekstraperitonealnim putem, ispod 12.rebra, ili prednjim pristupom ispod
rebarnog luka. Poslije obavljene punkcije lokalno se mogu dodati antibiotici. U novije vrijeme
se radi perkutana drenaža apscesa pod ultrazvučnom kontrolom.

PUNKCIJA DUGLASOVOG PROSTORA

Punkcija se izvodi u dijagnostičke i terapijske svrhe. Gnojna kolekcija u Duglasovom

međuprostoru je posljedica peritonitisa. Kod žene se punktira kroz svod vagine, a kod
muškarca kroz prednji zid rektuma. Apsces se kod muškarca nalazi u vezikorektalnom, a kod
žena u rektouterinom predjelu.

Pored upoznavanja sa ciljem i značajem, priprema bolesnika se sastoji i u time što se

obavezno kod muškarca primjeni evakuaciona klizma (ili daju laksativi) da bi se rektum
oslobodio fecesa, a okolina anusa se obrije. Kod žena se, takođe, primjenjuje evakuaciona
klizma, polna regija obrije i obavi vaginalno ispiranje 1sat prije intervencije.
Punkcija se može vršiti u lokalnoj ili opštoj anesteziji, pa od toga zavisi priprema bolesnika.
Priprema materijala je ista kao i za ostale punkcije. Kod žena se ubod vrši kroz svog vagine, a
kod muškarca kroz prednji zid rektuma, pa za vrijeme intervencije bolesnik treba da zauzme
odgovarajući položaj (najčešće ginekološki) o čemu brine medicinska sestra. Prilikom
punkcije ljekar treba da vodi računa da ne povrijedi mokraćnu bešiku, crijeva, krvne sudove i
dr. Poslije punktiranja i zbrinjavanja sadržaja ljekar može kroz iglu da ubaci i medikamente.
Poslije vraćanja mandrena, i vađenja igle, ubodno mjesto se zaštićuje sterilnom gazom i
fiksira leukoplastom.

Kada se sumnja u vanmateričnu trudnoću, punkcija Daglasovog prostora se vrši u

dijagnostičke svrhe, pri čemu se u slučaju pozitivnog nalaza punkcijom dobija krv. Poslije
punkcije sestra zbrinjava bolesnika, raspremi upotrijebljeni materijal, a punktirani sadržaj
šalje na laboratorijski pregled.

PUNKCIJA FLEGMONE I APSCESA

Ova punkcija ima dijagnostički karakter i primjenjuje se kada se na osnovu subjektivnih

tegoba bolesnika i kliničke slike ne može postaviti dijagnoza apscesa i flegmone. Izvodi je
ljekar u lokalnoj anesteziji (ili bez nje), u zavisnosti od opšteg stanja bolesnika i lokalnog
nalaza. Priprema bolesnika se sastoji u tome što mu se objasni tok radnje. Oboljeli dio se
oprere i ako je potrebno, obrije. Radnja se izvodi u lokalnoj anesteziji (lokalno-površinsko).

Priprema materijala je ista kao i za druge punkcije, a isti je i sam tok radnje. Poslije pripreme
ubodnog mjesta, lokalne anestezije i zaštite, ljekar vrši ubod i punktira sadržaj pomoći šprice.
Poslije punkcije treba zaštititi ubodno mjesto gazom i fiksirati leukoplastom. Medicinska
sestra zbrinjava bolesnika, rasprema upotrijebljeni materijal, a punktat se šalje na
bakteriološki pregled.
PUNKCIJA ZGLOBOVA

Sakupljenu tečnost u zglobu, koja nastaje usljed povreda, upala ili tumora treba punktirati u
dijagnostičke ili terapijsk esvrhe.

U dijagnostičke svrhe uzima se sadržaj radi bakteriološkog pregleda ili se ubrizgava

kontrastno sredstvo radi snimanja (artrografija).

U terapijske svrhe punkcija se izvodi u cilju evakuacije nakupljene tečnosti i lokalnog

ubrizgavanja medikamenta.

Priprema bolesnika se sastoji u psihičkoj pripremi i lokalnoj pripremi ubodnog mjesta tako što
se ono obrije, opere toplom vodom i sapunom, a potom dezinfikuje i zaštiti sterilnom gazom.

Od materijala treba pripremit:

- iglu za punkciju
- lokalni anestetik
- sterilne tupfere i gazu
- sterilnu špricu
- sterilne epruvete i plamenik
- sterilnu špricu za lokalnu infiltracionu anesteziju,
- sterilne komprese,
- kontrastno sredstvo ili medikamente
- sredstva za privremenu imobilizaciju i
- bubrežnjak.

Punkcija se izvodi po svim principima asepse i antisepse. Ljekar prvo priprema ubodno
mjesto dezinfekcionim sredstvima, a zatim vrši lokalnu infiltracionu anesteziju, zaštićuje ga
kompresama i vrši ubod. Poslije vađenja mandrena iz igle pomoću šprice punktira sadržaj i
zbrinjava ga u sterilnu epruvetu, prethodno opaljenu nad plamenikom. Ukoliko je potrebno,
obavlja se i artrografija. Poslije punktiranja sadržaja špricom se ubacuje kontrastno sredstvo
(najčešće jodni preparat) i obavi snimanje, na kraju ako je potrebno, kroz iglu se ubaci
medikament.

Poslije obavljene punkcije ubodno mjesto se zaštiti i fiksirati leukoplastom ili zavojnom
poveskom, a kao je potrebno i imobilisati. Medicinska sestra zatim zbrinjava bolesnika,
rasprema materijal, a punktat šalje na laboratorisjki pregled.