Professional Documents
Culture Documents
1η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΕΛΙΓΑΛΙΩΤΗ
std 118427
ΗΛΕ61
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ
ΑΘΗΝΑ
14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ……………………………………………………………….......3
ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ……………………………………………………………4-10
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………………………………………………….11
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………………...12
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΚΟΝΩΝ…………………………………………………14-15
2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
3
ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Γενέτειρα της Αναγέννησης ήταν η Ιταλία και οι ελεύθερες πόλεις της, οι οποίες
είχαν γνωρίσει μεγάλη οικονομική και εμπορική άνθιση, ήδη, από τα τέλη του
Μεσαίωνα. Κατά τον 13ο και 14ο αιώνα, η φεουδαρχία αποδυναμώνεται.
Δημιουργούνται νέες πόλεις-κράτη, των οποίων η οικονομία διαμορφώνεται με
βάση το εμπόριο και την βιοτεχνία.(Ζιρώ-Πετρίδου2015):1 Αυτό είχε ως αποτέλεσμα
την εμφάνιση μιας νέας κοινωνικής τάξης, των εμπόρων, των βιοτεχνών και των
τραπεζιτών, δηλαδή την αναδυόμενη αστική τάξη.(Αλμπάνη-Κασιμάτη2008):72
4
ομορφιά του κόσμου, έχοντας ως πρότυπο το τελειότερο δημιούργημά του, τον
άνθρωπο. (Ζιρώ-Πετρίδου2015):1
Ύστερα από ένα ταξίδι του στη Ρώμη όπου μελέτησε διεξοδικά τα σωζόμενα
ρωμαϊκά έργα, επιστρέφει στη Φλωρεντία. Περί το 1430 χτίζει για την ισχυρή
οικογένεια των Pazzi (Πάτσι) ένα Παρεκκλήσι(Εικ.1). Παρατηρώντας την πρόσοψη
του κτιρίου διαπιστώνουμε πως φέρει ομοιότητες με το ρωμαϊκό Πάνθεον. Οι κίονες
με τα κορινθιακά κιονόκρανα, το τριγωνικό αέτωμα πάνω από το πλαίσιο της πόρτας
καθώς και η διαμόρφωση τοξοστοιχίων με ημικυκλικά τόξα στο εσωτερικό της
αυλής, αποδεικνύουν αφενός, την βαθιά γνώση του καλλιτέχνη, για τις ρωμαϊκές
φόρμες. Αφετέρου δε, προσδίδουν χάρη και ελαφράδα στο οικοδόμημα.
(Gombrich1998):226
5
Αναγεννησιακή αρχιτεκτονική. Πρόκειται για στοιχείο που σχετίζεται με την αρχαία
γνώση, όπου σύμφωνα με την παράδοση, ο κύκλος συμβόλιζε το σύμπαν, την
ισορροπία και την απόλυτη αρμονία. .(Gympel2006):45
Την εποχή της Αναγέννησης, μεγάλη απήχηση αποκτά και η περίοπτη γλυπτική. Η
μελέτη της αρχαίας γλυπτικής, συνέβαλλε στην προσπάθεια των καλλιτεχνών, να
αποδώσουν με φυσικότητα την ανθρώπινη μορφή και την κίνησή της. Επιπλέον, οι
γλύπτες, εφαρμόζοντας τους μαθηματικούς κανόνες της γεωμετρικής προοπτικής,
κατάφεραν να αποδώσουν την τρίτη διάσταση στα έργα τους. (Αλμπάνη-
Κασιμάτη2008):81
6
σημαντικού γλύπτη Lorenzo Ghiberti ( Γκιμπέρτι), όπου και ειδικεύτηκε στα
γλυπτά από χαλκό. Στη συνέχεια, αφού διδάχτηκε τους μαθηματικούς κανόνες της
προοπτικής, τις οποίες και υιοθέτησε τόσο στα γλυπτά όσο και στα επιτοίχια
ανάγλυφά του από τον Μπρουνελέσκι, τον ακολούθησε στην Ρώμη, όπου μελέτησε
συστηματικά τις ρωμαϊκές αρχαιότητες ώστε να μπορέσει να ξαναζωντανέψει την
τέχνη.(Αλμπάνη-Κασιμάτη2008):85
Ένας από τους αρχαίους τύπους που αναβιώνει στην Αναγεννησιακή γλυπτική,
είναι αυτός του έφιππου ανδριάντα και οφείλεται στον Ντονατέλλο. Ανάμεσα στο
1445-1450, η πόλη της Βενετίας, θέλοντας να τιμήσει ένα στρατιωτικό αξιωματούχο
με σπουδαία συμβολή στην ιστορία της, αναθέτει το έργο στον Ντονατέλλο.(Ζιρώ-
Πετρίδου2008):5 Πρόκειται για το έφιππο ορειχάλκινο άγαλμα του
στρατηγούGattamelata(Γκατταμελάτα)(Εικ.3.), το οποίο στέκεται στον προαύλιο
χώρο της εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου, στην Piazza del Santo. (Αλμπάνη-
Κασιμάτη2008):86
7
Τον 16ο αιώνα, το επίκεντρο των καλών τεχνών βρίσκεται στην Ρώμη. Η Αγία
Έδρα, με κύριο εκπρόσωπο, τον πάπα Ιούλιο Β, προσπαθώντας να ενισχύσει το
γόητρο και την δύναμη της Εκκλησίας, γίνεται ένθερμος υποστηρικτής της τέχνης και
του πολιτισμού. Στα φιλόδοξα σχέδια του Πάπα συγκαταλέγεται και η επέκταση του
παλατιού του Βατικανού(1503). Τη διακόσμηση του ανακτόρου, ανέλαβε ο Raphael
Santi (Ραφαήλ). Το 1508, ο πάπας Ιούλιος Β΄ καλεί στην Ρώμη τον ήδη φημισμένο
ζωγράφο και του αναθέτει την τοιχογραφική διακόσμηση της Αίθουσας της
Υπογραφής( Stanza della Segnatura,Εικ.4).(Krausse2006):18-19
Για τον Ραφαήλ η επιλογή του θέματος δεν είναι τυχαία . Το μήνυμα που θέλει
να προωθήσει είναι, η συμφιλίωση της πίστης, με την επιστήμη και τη γνώση, δίχως
το ένα να απορρίπτει το άλλο. Με αυτό τον τρόπο, ιδιαίτερα μέσα σε ένα κτίριο όπως
το Βατικανό, η σύγκλιση μεταξύ αρχαιολογικών αντιλήψεων και χριστιανικών
πεποιθήσεων, αποκτά ιδιαίτερη σημασία την εποχή ακμής του ορθολογισμού και
της επιστημονικής διερεύνησης.(Ζιρώ-Πετρίδου2008):14
8
Μια άλλη έκφανση της τέχνης που επηρεάζεται από τo πνευματικό κίνημα της
Αναγέννησης, είναι αυτή της μουσικής. Ιδιαίτερα μετά την επικράτηση της
πολυφωνίας, τόσο η θρησκευτική μουσική όσο και η κοσμική αναπτύχθηκαν
παράλληλα, στα ίδια καλλιτεχνικά κέντρα. Εξίσου σημαντική ως προς την διάδοση
της αναγεννησιακής μουσικής, υπήρξε και η ανακάλυψη της τυπογραφίας, η οποία
συνέβαλλε στην αναβάθμιση της μουσικής παιδείας.( Machlis-Forney1996):93,94
Τον 16ο αιώνα, οι συνθέτες της κοσμικής μουσικής, αναζητούν νέες μουσικές
φόρμες, οι οποίες θα προκαλούν έντονα συναισθήματα και παράλληλα θα
αναδεικνύουν τη μουσική σε όλο της το μεγαλείο. Μια από τις χαρακτηριστικότερες
μορφές που εκφράζει τη νέα μουσική κίνηση, είναι το ιταλικό μαδριγάλι. Είναι ένα
επιτηδευμένο είδος μουσικής με καταγωγή από την φρότολα(frottola). Άνθισε κυρίως
στις Αυλές των αριστοκρατών και αποτελούσε την αγαπημένη ψυχαγωγία των
καλλιεργημένων ερασιτεχνών.(Μάμαλης2008):67,68
Πρόκειται για ένα σύντομο είδος κειμένου, μη στροφικό, που συνδυάζει την
ποίηση και τη μουσική. Το στοχαστικό ή λυρικό ύφος του κειμένου, χαρακτηρίζεται
από λεκτική κομψότητα και λεπτότητα του συναισθήματος, ενώ κύριο γνώρισμά του
είναι η πλούσια εκφραστική ικανότητα των μαδριγαλιστών, στις περιγραφές περί
θανάτου, στεναγμού και θρήνου. Η θεματική του περιλαμβάνει εκτός από ερωτική
ποίηση, σάτιρα, πολιτικά θέματα καθώς και σκηνές και επεισόδια από την
καθημερινή ζωή στη πόλη και την ύπαιθρο.( Machlis-Forney1996):113
9
σκοπό, την παραγωγή έντονα δραματικών ή συναισθηματικών καταστάσεων-
μαντριγκαλισμοί.(Μάμαλης2008):68
Στο μελοποιημένο για πέντε φωνές ποίημα του Γκουαρίνι, εκτός από το εξαίσιο
λυρικό ύφος του, ξεχωρίζει και ο στίχος, ο οποίος αντικατοπτρίζει την τεχνική της
αριστοκρατικής ποίησης(ειρωνικά αστεία, υπερβολικά ρομαντικό και υπαινιγμός
της ερωτικής επιθυμίας). Ο συνθέτης θέλοντας να προκαλέσει συγκίνηση, μελοποιεί
τον «αναστεναγμό» (Αλίμονο/ Ohime!) του δύσμοιρου εραστή, με το αρμονικό
υπόβαθρο να γίνεται πότε σύμφωνο, πότε διάφωνο και να λειτουργεί ως ενοποιητικό
στοιχείο του κομματιού. (Machlis-Forney1996):116
Τη φράση “S’io moro”(αν πεθάνω) αποδίδουν τρείς φωνές αντί των πέντε,
προκειμένου να δηλώσουν την φθίνουσα αντοχή του εραστή που πεθαίνει, ενώ η
επανάληψή της ακούγεται και από τις πέντε φωνές που συνοδεύουν τα μουσικά
όργανα. Πλούσια χρωματική αρμονία απαντάται και στη φράση “Languido e
doloroso(ράθυμος και θλιμμένος), ενώ μια απροσδόκητη διαφωνία υπογραμμίζει τη
θλίψη (doloroso). Στον τελευταίο στίχο ο συνθέτης προβαίνει σε επαναλήψεις “mill’
e mille dolc’ ohime(γλυκό αλίμονο χιλιάδες και χιλιάδες φορές), κάνοντας τον
εραστή –εκτελεστή να αναστενάζει. Η μουσική σύνθεση του ερωτικού παιχνιδιού με
τα μουσικά όργανα που συμμετέχουν, είτε διπλασιάζοντας είτε άλλες φορές
υποκαθιστώντας τις φωνές, αποπνέει μια κομψότητα, εφάμιλλη με το αριστοκρατικό
τρόπο ζωής όπου και ξεκίνησε, ενώ ο χρωματισμός των λέξεων του κειμένου συνιστά
απόδειξη της υψηλής ποιότητας του ιταλικού μαδριγαλίου. (Machlis-
Forney1996):116
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
10
Με βάσει τα όσα σχολιάστηκαν παραπάνω, προκύπτουν τα ακόλουθα
συμπεράσματα. Η καλλιτεχνική παραγωγή της περιόδου της Αναγέννησης στην
Ιταλία, επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την αναβίωση της ελληνορωμαϊκής
Αρχαιότητας. Η στροφή προς τα πρότυπα της αρχαίας νατουραλιστικής νοοτροπίας,
εξέφραζαν την ανθρωποκεντρική κοσμοαντίληψη της εποχής. Γεγονός που συνέβαλε
στην υποχώρηση του Μεσαιωνικού δογματισμού, ενώ αντίστοιχα, ενθάρρυνε τον
ορθολογισμό, την ελευθερία της σκέψης του ατόμου και την επιστημονική γνώση.
Όσον αφορά την τεχνοτροπία, αντικείμενο βασικής μελέτης για τους καλλιτέχνες
της εποχής αποτέλεσε η μίμηση της φύσης, και ειδικότερα η αληθοφανή
αναπαράσταση της ανθρώπινης μορφής. Αντίστοιχα, η θεματολογία, εμπνέεται
κυρίως από την ελληνική μυθολογία, αλλά και από την ιστορία. Σχετικά με την
αναγεννησιακή μουσική, η αρχαία ποίηση και φιλοσοφία(θεωρία του Πλάτωνα περί
μουσικής), ενέπνευσαν τους συνθέτες ώστε να δημιουργήσουν αξιόλογες κοσμικές
και θρησκευτικές φόρμες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
11
Αλμπάνη Τζένη, Κασιμάτη Μαριλέννα, Η Ιστορία των Τεχνών στην
Ευρώπη: Εικαστικές Τέχνες στην Ευρώπη από το Μεσαίωνα ως τον 18ο
αιώνα, τ. Α, Ε.Α.Π., Πάτρα 2008.
Μάμαλης Νικόλαος, Η Μουσική στην Ευρώπη, τ. Γ, Ε.Α.Π., Πάτρα
2008.
Πετρίδου Β., Ζιρώ Ό., Τέχνες και Αρχιτεκτονική από την Αναγέννηση
εώς τον 21ο αιώνα, Κάλλιπος 2015.
Burn, Ed., Ευρωπαϊκή Ιστορία. Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεώτεροι
Χρόνοι, μ.τ.φ., Δαρβέρης Τάσος, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2006.
Gombrich ,E. H., Το Χρονικό της Τέχνης, μ.τ.φ., Κασδαγλή Λίνα,
Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1998.
Gympel, Jan., Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ, μ.τ.φ., Χατζηανδρέου Άλκης, Ελευθερουδάκης, 2006
Krausse,Anna,C., Ιστορία της Ζωγραφικής, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ, μ.τ.φ. Παππάς Φίλιππος, Ελευθερουδάκης, 2006
MachlisJoseph, ForneyKristine, Η Απόλαυση της Μουσικής: Εισαγωγή
στην Ιστορία- Μορφολογία της Δυτικής Μουσικής, μ.τ.φ., Πυργιώτης
Δημήτρης, Fagotto, Αθήνα 1996.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΚΟΝΩΝ
12
Εικόνα 1.F. Brunelleschi, Παρεκκλήσι των Pazzi ,περ.,1430, Φλωρεντία
https://www.bing.com/images/search?view=detailV2&ccid=e7WYxn
%2bl&id=82709881D3FB22A82C2D273014FF9B3A50F6A91F&thid=OIP.e7W
Yxn-lwzShKgCuWgPAEAHaKD&mediaurl=https%3a%2f
%2fclassconnection.s3.amazonaws.com%2f189%2fflashcards
%2f1127189%2fjpg
%2ffilippo_brunelleschi_pazzi_chapel1329280367013.jpg&exph=1129&expw=83
2&q=Pazzi+Chapel+Brunelleschi&simid=608029479545211340&ck=747976482
C0ADA760F9A59541028F1DF&selectedIndex=0&FORM=IRPRST&ajaxhist=0
τελ. προσβ.14/11/2020
13
Εικόνα 3 Donatello, Ο Γκαταμελάτα, ορείχαλκος 1446-
50, Πάντοβα, https://www.google.com/search?q=%CE%86%CE%B3%CE%B1%CE
%BB%CE%BC%CE%B1+% τελ.προσβ.14/11/2020
14
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97_%CE%A3%CF%87%CE%BF%CE%BB
%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD
%CF%8E%CE%BD_(%CE%A1%CE%B1%CF%86%CE%B1%CE%AE%CE
%BB)#/media/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:
%22The_School_of_Athens%22_by_Raffaello_Sanzio_da_Urbino.jpg τελ.προσβ.
14/11/2020
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Κατερίνα, η εργασία είναι άριστη! Λιτή, περιεκτική, ορθή επιλογή παραδειγμάτων και
ανάλυση, εξαιρετική αφήγηση, ορθές παραπομπές (μόνο μία παρατήρηση για τη
παρένθεση των παραπομπών κειμένου), δείχνουν ωριμότητα στον τρόπο διαβάσματος,
αφομοίωση της ύλης και εξοικείωση με τη γλώσσα.. Θα χαρώ να διαβάσω και τις
επόμενες.
ΒΑΘΜΟΣ: 10
15