Grade 4 1st Quarter Summary

4
➢ ESP
➢ ENGLISH
➢ MATHEMATICS
➢ SCIENCE
➢ FILIPINO
➢ ARALING
PANLIPUNAN
➢ MAPEH
➢ EPP
1
Edukasyon sa Pagpapakatao 4
Pagiging Matapat sa Kapwa
I.
Ang mga sumusunod na gawain ay sadyang ginawa para sa

batang katulad mo na nasa ikaapat na baitang upang lalo pang mahasa
ang iyong mga kasanayan sa Edukasyon sa Pagpapakatao. Ang mga
gawain ay iyong gagawin sa bahay sa tulong ng iyong magulang kapatid
o sinumang may kaalaman na aalalay sa iyo. Pagbutihin mo upang
maging bihasa sa kompetensi upang mabilis ang iyong pagsulong. Mag-
enjoy sa mga gawain. May mga lakip na babasahin upang kaaya aya
ang iyong pag-aaral. Kung mayroon kang hindi maintindihan ay
maaring magtext sa guro.
Ang araling iyong matutunan ay ang pagsasabi ng katotohanan
anuman ang maging bunga nito. Ang pagsasabi ng katotohanan ay
isang pagpapakita ng pagtitiwala sa kapwa na dapat nating taglayin
para sa ikabubuti ng lahat. Ang katotohanan na iyong nakikita ay iyong
ibahagi sa kapwa para sa katiwasayan ng bawat ng mamayan.
II.
• Narinig mo na ba ang salitang Covid 19? Social distancing? At
lockdown? Ilan lamang ito sa mga laman ng bawat balitang ating
naririnig sa radyo, TV at social media. Apektado ang bawat tagapakinig
sa lahat ng balitang ito,ngunit hindi lahat ng balitang ito ay may
mabuting epekto at nagsasaad ng katotohanan. Kung kayat ang bawat
napakikinggan
• natin ay nanghihikayat ng masusing pagsusuri.
• Ang pagiging mapanuri sa mga naririnig na balita sa radyo o
nababasa sa pahayagan ay makatutulong sa tamang pagpapasiya. Ang
salitang mapanuri ay tumatalakay sa pagiging masiyasat sa mga bagay
na bago sumang-ayon ay nasusuri nang lubos upang mapagpasiyahan
ng buong pagpapahalagang desisyon. Paano kaya natin dapat suriin
ang mga balitang ating napakikinggan sa radyo o nababasa sa
pahayagan? Nakaaapekto ba ito kung mali ang impormasyon na ating
naihatid sa ating kapuwa?
Impormasyon: Bahagi at Instrumento sa Aking Pagkakatuto
Tunay ngang napakahalaga ng paggamit ng internet o teknolohiya

sapagkat napapadali ang mga gagawing pananaliksik lalung lalo na sa
mga mag-aaral na naghahanap ng kalutasan sa mga naibigay na
takdang-aralin: paggawa ng pagsasaliksik, ulat-pasalaysay at marami
pang iba. Sa pamamagitan na lamang ng pag-browse sa internet,
napagagaan ang kanilang gawain at natututo rin ang mag-aaral na
mapalawak ang kaalaman sa larangan ng anumang disiplina.
Malaki ang epektong dulot sa atin ng internet. Subalit hindi lahat

ng ating nababasa sa internet ay tototo at tama. Kailangang maging
mapanuri sa mga binabasa o pinupuntahang sites. Marami ring sites
2
na nagbibigay ng kalaswaan at karahasan
Masasabi natin na malaking tulong ang teknolohiya sa pag-unlad

ng iba’t ibang aspeto ng kaalaman at edukasyon. Subalit kailangan
nating tandaan na nararapat nating gamitin ito nang wasto. Huwag
nating hayaan ang ating mga sarili na abusuhin ang teknolohiya.
Maaaring makapagdulot ito ng mga masamang epekto sa atin kapag ito
ay hindi ginamit sa tamang paraan.
Pagtitimpi, Pinahahalagahang Ugali
Ang pagiging mapagtimpi ay isang pinahahalagahang ugali na

dapat isabuhay. Gaya ng ating mga magulang, sila ay nagpapakita ng
pagiging mapagtimpi sa pagpapalaki sa kanilang mga anak. Ang ating
mga guro ay ganoon din. Sakabila ng mga kaguluhan, kakulitan at
pagiging pasaway ng mga mag-aaral, iniiwasan nilang magalit.
Nagtitimpi sila dahil gusto nilang ipaalam sa mga mag-aaral na
kailanagan ang ugaling ito para sa magandang pakikisalamuha at
pakikipagkapuwa-tao. Naipakikita sa ugaling mapagtimpi ang
pagmamahal na tapat sa isang tao.
Ang taong mapagtimpi ay nalalayo sa pakikipag – away. Dahil
hindi siya madaling magalit o mainis, ginagigiliwan siya ng marami: sa
pamilya, paaralan o pamayanan.
Sa lahat ng pagkakataon, kailangan natin ang magtimpi. Sa
ganito, magiging positibo ang pakikisalamuha natin sa kapuwa saan
man tayo tumungo.
Ako, Mahinahon sa Lahat ng Pagkakataon
Ang pagiging mahinahon ay ugaling dapat ipagmalaki. Ang taong

nagpapakita ng ganitong pag-uugali sa lahat ng pagkakataon ay
magiging masaya, maayos, at maunlad ang buhay. Iniiwasan niyang
gumawa ng mali. Nakangiti pa rin habang siya’y kinakantiyawan o
tinutukso. Palagi siyang nag-iisip ng maganda tungkol sa kapuwa.
Ang pagiging mahinahon ay nagpapakita ng kabaitan,
pagpapatawad, hindi madaling magalit, o humusga. Masaya sa
katotohanan at hinaharap ang kinabukasan nang may katatagan at
katapangan. Hindi siya natataranta at nalilito. May pokus sa kaniyang
mga isasakatuparang desisyon. Ang kahinahunan ay susi sa maunlad
na kinabukasan. Ang taong mahinahon ay may mapanuring pag-iisip
sa pagtuklas ng katotohanan.
3
ENGLISH 4
Parts of a Simple Paragraph
A paragraph is a group of sentences telling about a certain topic or
idea.
• A good paragraph has three parts. These are the following:
1. The beginning sentence (topic sentence) is usually the
first sentence or topic sentence in a paragraph.
2. The middle sentence (supporting sentences)- they support
the information of the topic sentence. It includes specific
details.
3. The ending sentence (conclusion) - tells what the topic
sentence is all about. It gives the summary or
generalization of the paragraph.
Use Resources Such as Dictionary, Thesaurus, Online Sources to

Find the Meaning of Words
A variety of print and electronic resources can serve as guides to

help you understand and find the meaning of words. These resources
are the following:
Dictionary- a reference book that contains words listed in alphabetical
order and that gives information about the words’ meanings, forms,
pronunciations, etc.
Thesaurus- a book that gives the synonyms and antonyms of a word.
Aside from synonyms, a thesaurus also gives the meaning and part of
speech of a word.
Synonym- a word having the same or nearly the same meaning
as another word. Example: beautiful-lovely
Antonym- a word having opposite meaning to another word.
Example: long-short
Online sources- is a material you find online. Examples of this are web
pages and documents on the internet that provides useful information.
4
Various Text Types
Background Information for Learners
The different kinds of text have different purposes, that text can
have more than one purpose, and that the real purpose of some texts
can be different from the explicitly stated purpose Different text types
have different purposes such as to inform, explain, instruct, entertain,
describe and persuade. The choice of language and textual features
reflect also the purpose of a text.
Purposes of Text Types
a. To entertain- something read for pleasure or enjoyment, can also

involve imagination or exploration. Examples are short stories,
novels, poems, jokes and folk tales.
b. To instruct- tells how something should be done through a series
of sequenced steps. Examples are directions to a place, recipes,
safety notices, and dosage label on prescription medicines.
c. To inform- giving the facts about something. Examples are news
reports, encyclopedias, letters and textbooks.
d. To explain- how or why something happens like processes
involved about natural phenomena and how something works.
Examples are “How It Works” books, “Do It Yourself” and
gardening books, leaflets telling you how to do something.
e. To describe- actual places, events or objects. Examples are
Travel books and features, postcards, “For Sale” ad in
newspaper.
f. To persuade- present arguments and information from different
viewpoints, to change or influence the reader’s way of thinking.
Examples are essays, newspaper editorials, advertisements and
posters and magazine covers.
5
PREFIXES AND SUFFIXES
Structural analysis is the process of breaking down words into

their basic part to determine the word meaning. It is a powerful
vocabulary tool since knowledge of a few word can give you clues to the
meanings of a large number of words.
1. A prefix is a group of letters (or an affix) that is added before a

word to change the meaning. Prefixes modify the meaning of a
word. They can make a word negative, show repetition, indicate
position, or give opinion. Some of the most common prefixes are
dis-, in-, and un.
Example: Adding the prefix un- to the word kind makes the word
unkind, meaning not kind.
2. A suffix is an affix that is added or attached at the end of a root

or base word. Some suffixes added can change the meaning of
words. Others can signal the word’s part of speech or indicate verb
tense. Some common suffixes are –ed, -s/-es, -ing, and –ly.
Examples:
Maria shoveled the soil. (Adding the suffix -ed creates the past
tense of the verb shovel.)
Maria is shoveling the soil. (The –ing suffix makes the verb in its
present tense.)
3. Root word - the basic meaningful parts of a word.

Different Meanings Of Content Specific Words
(Connotation, Denotation)

Correct and concrete interpretation of meaning paves the way for
better and clearer communication and/ or understanding. Thus, the
knowledge and understanding of the denotation or the dictionary
meaning of words or statements and their connotation or implied
meaning will enhance one’s comprehension skills.
Denotation is the specific, exact and concrete meaning of a

word. This is the meaning you will find in a dictionary.
Connotation is an idea or quality that a word makes you think about

6
in addition to its meaning. It refers to the emotions associated with a
word. Sometimes it has social cultural implications. It can be
positive or negative.
Dictionary is made up of entry words listed in alphabetical order.

Each entry states how a word is pronounced and what the word
means.
Denotation: I saw a white dove flying in a blue sky.
The actual meaning of the word dove in the sentence is a

little white bird with a round body, small head and short legs that
makes cooing sounds.
Connotation: President Duterte sided with the dove and

worked to avoid war in the country.
The connotative meaning of the word dove in the

sentence is a person who wants peace
Analogy
Background Information for Learners:
Analogy is a comparison of two things that may have similar or
opposite
characteristics or features. It helps readers and listeners explore
relationships
between like and unlike things, help explain a principle or idea, and
used to create a
deeper significance of the concept.
Examples: mango: tree
milk: cow
Some common literary devices which uses analogies are the following:
1. Simile is a figure of speech that is used to compare two ideas or
objects using
“as’ or ‘like.”
Examples: as blind as
a bat as
quick like a
cat
2. Metaphor compares two subjects without any connecting words
such as
“like” or “as.”
Example: Her petal-soft smile blossomed in the morning sun. (The
comparison creates an association between the qualities of a
woman and a flower without directly saying it).
7
MATHEMATICS 4
VISUALIZING NUMBERS UP TO 100 000 WITH EMPHASIS ON
NUMBERS 10 001 TO 50 0000

This lesson will teach you how to represent numbers using Number
DISCS. There are steps in representing numbers using number discs.
1. Determine the place value of each numbers.
(Hundred Thousands, Ten Thousands, Thousands, Hundreds,
Tens, Ones)
2. Create a table separating the different place value of the
number.
3. Use number discs to represent each place value.
Now let’s use number discs in this situation.
A group of farmers donated a total of 12 364 kilograms of
rice to the typhoon victims.
The number 12 364 is represented using the NUMBER DISCS.
Step 1. Determine the place value of each numbers.
1 2 3 6 4
TenThousand
Hundreds
Thousand
Ones
Tens
s
Step 2. Create a table separating the different place value of the

number.
8
Step 3 Use number discs to represent each place value.
100 10
1
10
10 000
1000
100
10 1
1
1000
10
100 1
10
1
0
One 10 Four
000 Two 1000s Three 100s Six 10s 1s
10 000 2000 300 60 4
12 364
The number in each place value will determine the

number of DISCS you will use.
Remember:
PLACE VALUE AND VALUE OF A DIGIT IN NUMBERS UP TO

100 000
Place value is the value of where a digit is in the number.

Example: In 352, the 5 is in the "tens" place, so its place value is 10.
In 2020, Barangay Batong Labang harvested 78, 391

kilograms of corn. What does each digit in 78, 391 mean?
Study how 78, 391 is written in the place value chart.
THOUSANDS UNITS → Periods

Hundre Hundred
d Ten One s Tens Ones →Place
Value
7 8 3 9 1 → Digits
The digit 1 is in the ones place. Its value is 1. The digit 9 is in the tens
9
place. Its value is 90.
The digit 3 is in the hundreds place. Its value is 300. The digit 8 is in
the thousands place. Its value is 4000.
The digit 7 is in the ten thousand places. Its value is 70, 000.
READING AND WRITING NUMBERS IN SYMBOLS AND IN WORDS

UP TO HUNDRED THOUSAND AND COMPARE THEM USING
RELATION SYMBOLS
This lesson will teach you how to read and write numbers in symbols
and in words up to hundred thousand and compare them using
relation symbols (>, <, or =).
A. Steps in Reading and Writing Numbers in Words.
1. Draw the place value chart
2. Insert the numbers starting with the last digit into the cells.
Start inserting the numbers from the right to the left.
3. Write out in words each number followed by the corresponding
period of each column starting from left to right. Do not forget to
remove the “s” at the end of each period and if the period is unit,
no need to write the period unit. Use commas (,) in the number to
separate the periods. Use hyphen (– ) for compound numbers.
B. Steps in Reading and Writing Numbers in Symbols or in

Standard Forms.
1. Write the number words in symbol starting from the left most
period to the right.
2. Use zeros to fill in any open spots to complete each period.
C. Rules for comparing numbers.
If two numbers have the same number of digits, the number
with the bigger digit on the left-hand side is greater. If the
leftmost digits are the same we
compare the next digit to the right and keep doing this until the
digits are different.
ROUNDING NUMBERS TO THE NEAREST THOUSANDS

AND TEN THOUSANDs
Rounding just means figuring out what number is nearer to a given

number.
Let’s try by using mental Math.
Using mental Math:
1. Determine which digit you need to round.
10
2. Look to the digit to the right
3. Decide, round up or round down
4. Turn the remaining numbers to the right to zero
Let’s Explore!
Problem: Round 423,275 to the nearest thousand.
3. Determine which digit you need to
round. 423,275 the thousand place
is the 3
4. Look to the digit to the right

The digit at the right of 3 is 2 - 423,275
3-4. Decide, round up or round down and Turn the remaining

numbers to the right to zero.
423,275 If the number at the right of 3 is 0,1,2,3,4 or less

than 5 rounds down
if the number at the right of 3 is 5,6,7,8,9 or 5 or greater
round
up
In rounding down change all the digit at the right into zero
In rounding up change all the digits at the right into zero and
add 1 to the rounded number
The number at the right of 3 is 2 so round down.
Therefore 423,275 rounded to nearest thousand is
423,000
2 is definitely less than 5 so we just round down so it is 423,000,
Now just to visualize what this means to the nearest thousand Try
to do the number line
9 up
8
7
6
5
4
3
2
1down
11
Let’s give it a try by following the steps in the above example.
Round 368,971 to the nearest ten
thousand 368,971 – 6 is at the ten
thousands place
368,971 – the number at the right of 6 is 8 which is greater than
5
368,971 when rounded to nearest ten thousand is 370,000 you
rounded up.
MULTIPLIES NUMBERS UP TO 3-DIGIT NUMBERS BY UP TO 2-

DIGIT NUMBERS WITHOUT OR WITH REGROUPING
Background and Information for Learners

To multiply 3-digit number by up to 2-digit number, Multiply by the
number in the ones place. Next, put zero below in the ones place then
add them up.
Example:
There are 323 bananas in a basket. How many bananas are there in
32 baskets?
What is asked in the problem?
What operation are you going to use?
How will you solve the problem?
To solve the problem, you need to multiply 323 by 32.
The number sentence is 32x323=N
Study the solution below using the place value chart.
Step 1. Multiply 3 hundreds, 2 tens, and 3 ones by 2 ones
Th H T O
3 2 3
2X3
2 23
6 4 6
STEP 2. Multiply 3 hundreds, 2 tens, and 3 ones by 3 tens
Th H T O
3 2 3 30X3
23
3
12
9 6 9
Step 3. Add the partial product.
T Th T H T O
3 2 3
X 3 2 Partial
Product
6 4 6
Partial
9 6 9 0 Product
Final
Product
1 0 3 3 6
So, there are 10 336 bananas in 32 baskets.
Study the shortcut method:
32
3
X32
multiply 323 x
646 2
Add the partial
+969 multiply 323 x 3 products
10
336 Final Product Leaves the ones place blank
Solving Multi-Step Routine and Non-Routine Problems Involving

Multiplication and Addition or Subtraction Using Appropriate
Problem-Solving Strategies and Tools
Background information for Learners
To solve multistep routine and non-routine problems involving
multiplication and addition or subtraction using appropriate problem
solving strategies and tools, we are guided by the following:
Understand
• Know what is asked in the problem
• Know the hidden questions
• Know what are the given facts
Plan
• Determine the operation to be used
• Write the number sentence
13
Solve
• Show the solution
Check and Look Back
• Check your answer
• State the complete answer
Solve the following problems. Show your solutions.
1. Find the value of the word MATHEMATICS by using the letter
values.
AEIOU BCD FGH JKLMN PQRST VWXY
100 10 20 30 40 50
What is asked:
The value of the word MATHEMATICS
• What are the given
facts?
M-30
A-
100
T-40
H-20
E-100
M-30
A-100
T-40
I-100
C-10
S-40
• What operation to be used?

Addition
• Number sentence
30+100+40+20+100+30+100+40+100+10+40 = n
• What is the
solution 30 100
40 20 100 30
100 40 100 10
40
710
• What is the complete answer?
The value of the word mathematics is 710.
Dividing 3-to 4- digit numbers by 1- to 2- digit numbers without
or with
remainders
Division is splitting into equal parts or groups. It is the
result of “fair sharing”.
Example: There are 12 chocolates, and 3 children want to
14
share them, how do they divide the chocolates?
12 chocolates 12 chocolates divided by

3
Answer: Based from the figure above, if we divide 12 by 3, we get
4.
Therefore, each child will receive 4 chocolates.
But sometimes it does not work perfectly!
Sometimes we cannot divide things up exactly, there may be
some left over.
Example: There are 7 bones to share with 2 pups.
From this example, we cannot divide 7 exactly into two
groups, right? There will be 1 bone left over. In division, we call
that remainder.
In this page, we will learn how to divide whole numbers using

the process of Long Division without Remainder
Example: Divide 425 by 25.
Remember, the number to be divided into is called the
dividend, while the number which divides the other number
is called the divisor. Hence, in this example 425 is the
dividend, and 25 is the divisor.
15
Here we go:
25√42 First step is to divide the first digit of

5 the
dividend (4) by the divisor (25). But if
we
divide 4 by 25, we get 0 remainder 4.
Hence, we will just divide the first 2
digits
of the dividend (42) by the divisor (25).
1 42÷25=1 The result is placed at the top. Any
25√42
5 remainder 17 remainder is ignored at this point.
The answer from the first operation (1)
1 1 x 25 = 25 is
25√42 multiplied by the divisor (25). The
5 result
is placed under the number divided
25 into.
Now we subtract the bottom number
1 42–25=17 (25)
25√42 from the top number (42). The result
5 (17)
2
5
- is placed at the bottom.
17
Bring down the next digit of the
1 dividend
25√42
5 (5).
- 25
175
17 175÷25=7 Now, we divide 175 by the divisor (25).
25√425 The result is placed at the top.
- 25
175
7 x 25 = The answer from the last operation (7)
17 175 is
multiplied by the divisor (25). The
25√425 result is
2
5 placed at the under the number
- divided
175
17 into.
5
17 175–175=0 from
the top number. If the result is 0, then
25√425 it
16
2
5 will be the end of the process.
- Therefore,
175
the answer is 17.
- 175
0
425÷25=17
That is the process of Long Division without remainder. It is

easy to follow right? But what if the numbers we divide has left
overs? Let us find out in the next page.
Now, let us learn the process of Long Division with

remainders.
Example: Divide 435 by 25.
The table shows the process:
First step is to divide the first digit of
25√435 the
dividend (4) by the divisor (25). But if
we
divide 4 by 25, we get 0 remainder 4.
Hence, we will just divide the first 2
digits
of the dividend (43) by the divisor (25).
1 43÷25=1 The result is placed at the top. Any
25√435 remainder 18 remainder is ignored at this point.

The answer from the first operation (1)
1 1 x 25 = 25 is
25√435 result
is placed under the number divided
25 into.
1 43–25=18 (25)
from the top number (43). The result
25√435 (18)
2
5
- is placed at the bottom.
18
Bring down the next digit of the
1 dividend
25√435 (5).
-
185
17 185÷25=7 Now, we divide 185 by the divisor (25).
remainder 10 The result (7) is placed at the top. Any
17
25√435
2
5
- remainder is ignored at this point.
185
The answer from the last operation (7)
17 7 x 25 = 175 is
25√435 result is
2
5 placed at the under the number
- divided
185
into.
175
185 – 175 = Now we subtract the bottom number
17 10 from
the top number. We notice that there
25√435 is a
2
5 left over which is 10 and we have no
- digits
185 to bring down. Therefore, we can
consider
- 175
10 as a remainder.
10
17 r.
10 435 ÷ 25 = 17 r. 10
18
25√435
- 25
185
- 175
10
We can write the result as 17 r. 10, where r stands for remainder
PERFORMING SERIES OF OPERATIONS (MDAS)

What is MDAS rule? The MDAS stands for the four basic operations –
Multiplication, Division, Addition, and Subtraction. The rule says that:
multiply or divide first in the order as they come from left to right, then, add
or subtract in the order as they come from left to right.
Examples:
Multiply or Divide before you Add or
Subtract
2 5x 2+
+ 3 5 x3
2 1
+ 5 7x 3
17 21
Otherwise just go left to right

30÷ 3 5x
5 x3 0 ÷3
3 1
6 x3 0 ÷5
18 2
6030÷ 60– ÷3x5+

–3 x5+7 30 7
60 10 x 30
– 5 +7 ÷3 x 5 + 7
– x 5+
6050 +7 7
10+ 50+
7 7
17 57
19
Remember: Do Multiplication or Division first before you do
Addition or Subtraction.
SCIENCE 4
Materials that Absorb Water, Float and Sink, Undergo Decay
Matter has different properties, some absorb water, sink and

some undergo decay.
There are different materials in our environment that can be
classified according to their properties. They can be classified based
on their ability to absorb water. Absorb means to take in something,
such as liquid in a natural or gradual way. Some materials can
absorb water more than others. Porous materials are materials
having small holes that allow air or liquid to pass through. For
example, cotton is very porous, which makes it a natural absorber of
water. While plastic is a non-porous material, it does not allow water
to pass through.
Some materials float or stay on top of water, while some

submerge partway down or sink. Sink means to fall to the bottom of
water while float means to stay on top. Some sink fast, others sink
slowly. Their ability to float or sink depend on their ability to absorb
water.
Matter also undergoes decay which means to be slowly destroyed

into bits. The factors that contribute in the decaying process of the
materials are sunlight, water, soil and the action of bacteria and other
microorganisms. Not all materials decay at the same time. Plants and
animals undergo the decaying process or decomposition. The organic
matter in soil is derived from the decayed parts of plants and animals
that enhance the fertility of the soil.
Changes in Solid Materials

Solid has definite shape and volume. It has different
characteristics/properties such as size, shape, color, texture, and mass. It
can be changed through many ways like cutting, tearing, folding, twisting,
bending, stretching, pressing, coloring, crumpling and melting.
Solid materials can be bent, pressed, hammered and cut. When bent,
pressed, hammered and cut these materials may change their size and
shape. No new material is formed. Only the physical appearance of the
materials is changed. Bending, pressing, hammering and cutting of solid
20
materials is applied in situations like bending of steel bars/iron in industry,
jewelry making, making of kitchen utensils and the like.
Changes in the Properties of the Materials when Exposed to Different

Temperatures and When Mixed with Other Material
A material undergoes changes when exposed to a certain condition

such as temperature or when mixed with other materials.
Temperature is the degree or intensity of heat present in a substance or

an object, especially as expressed according to a comparative scale and
shown by a thermometer or perceived by touch. Some materials may change
their size, shape, texture and form when heated. When heated, solid
materials change to liquid. When cooled, liquid materials are change to solid.
The materials (crayon/chocolate/butter and margarine) change their form
from solid to liquid when heated. They also change in size, shape and
texture. The materials change back to their form from solid to liquid when
cooled.
It can be classified into heterogonous and homogenous mixture.
Homogenous mixture is formed when solid and liquid materials mixed with
other solids and liquids, cannot be distinguished from each other and the
resulting mixture looked the same throughout, like mixing a table spoon of
salt in a glass of water and combining iodize salt and refined sugar.
When solid materials mixed with liquid it dissolved completely, some
spread evenly and changed their size, shape and color. When two liquid
materials combine some mix completely.
In heterogonous mixture solid and liquid materials are mixed with other
solid and liquid, each of the mixed materials can be easily identified or
distinguished from one another such as halo-halo or pinakbet. While when
water and oil combine their properties do not change but form two layers.
The oil particles are suspended on top of the water.
Changes in Materials that are Useful or Harmful to One’s Environment
Some changes in the materials are useful to the environment, while

others are harmful. Useful changes include cutting of piece of cloth for
handkerchief and clothes, cutting and shaping pieces of wood or lumber into
chair, changing wood into charcoal for cooking. Harmful changes include
burning of old tires and plastic or trash, throwing of kerosene and detergents
into the sewage and others
When garbage materials such as empty bottles, plastics, toxic wastes,
chemical from factories and others are dumped into the soil or land and
water, they become polluted.
Polluted land serves as breeding places for flies, cockroaches, and
rats.
21
These pests carry germs that cause diseases, hence hazardous to one’s
health.
Growing plants is not also possible in polluted lands.
Likewise, polluted water is contaminated with germs, and can cause
diseases. It can also affect the living organisms such as water plants and
aquatic animals.
When the surrounding air is blanketed with smoke from factories and
motorized vehicles, ashes and other dust particles, it becomes polluted.
Polluted air causes skin itchiness, lung infections, cancer and other
respiratory diseases.
Some changes in the materials are harmful to the environment. They
may pollute land, water and air. To keep our surroundings clean and to
prevent or minimize pollution in our environment, people are encouraged to
do 5R’s (Reduce, Re-use, and Recycle, Repair, Rot).
Burning of garbage such as plastic materials, rubber, and other wastes
is also harmful to the environment. Many items in household garbage when
burned release dangerous chemicals. These pose health risks for people
particularly those with asthma and other heart and lung ailments.
Because the smoke is close to the ground, it can also settle on fruits
and vegetables making them not good for humans and other wildlife. The
smoke and toxins that enter the air also contribute to the greenhouse effect
and global warming. To prevent or minimize the effect of burning of garbage
or wastes, waste segregation should be done, and the 5 R’s should.
This, in turn, changes weather patterns, which leads to other
environmental concerns. Cutting down of trees also causes soil erosion.
Many animals native to forests also lose their habitats. Cutting down of trees
is prohibited. To solve the problem on deforestation, planting of trees
(reforestation) should be done.
FILIPINO 4
Paggamit nang Wasto ng mga Pangngalan sa Pagsasalita Tungkol
sa Sarili at Ibang Tao sa Paligid
Panimula (Susing Konsepto)
Ang Pangngalan ay tumutukoy sa ngalan ng tao, bagay, hayop,

pook, at pangyayari. May dalawang uri ng pangngalan: pantangi at
pambalana.
Pangngalang Pantangi ang tawag sa pangngalan kung tiyak o
tunay ang ngalan na tinutukoy. Nagsisimula ito sa malaking titik.
Halimbawa:
tao pook
bagay pangyayari
22
Joy, Gintong Pamana
Nathaniel, Siyudad ng Ilagan
Gng. Cariaga Araw ng mga Puso, Pasko
Pangngalang Pambalana ang pangngalan kung karaniwang

ngalan o di-tiyak ang tinutukoy. Nagsisimula ito sa maliit na titik.
Halimbawa:
babae, guro, aklat, paaralan, kasalan
Mauuri rin ang pangngalan ayon sa nakikita at di-nakikita.

Konkreto (tahas) ang pangngalan kung nakikita at nahahawakan,
at di-konkreto (basal) kung hindi nakikita at hindi nahahawakan.
Halimbawa:
konkreto upuan, lamesa, libro

di-konkreto katuwaan, katapatan, kapayapaan
Kahulugan ng Salita sa Pamamagitan ng Pormal na Depinisyon
Maraming salita sa wikang Filipino ang magkatulad ng

kahulugan. Mayroon ding dalawa o higit pa ang kahulugan.
Magkatulad ang kahulugan ng salitang magkasingkahulugan o may
pormal na depinisyon.
Pormal na depinisyon ang tawag kapag ang salita ay
may pinagbasehan o galing sa diksyunaryo.
Ang Pamatnubay na salita ay makikita sa bandang
itaas ng diksyunaryo ito ay tumutulong upang mapadali ang
paghahanap sa salita.
Halimbawa:
malago- mayabon
maganda g marikit
-
23
Elemento ng Kuwento
Ang kuwento ay may mga elemento. Ito ay ang

tagpuan, tauhan, at mga banghay.
· Tagpuan- tumutukoy ito sa pook o lugar at
panahong pinangyarihan, ginalawan at kapaligiran ng mga
tauhan.
· Tauhan- dito malalaman kung sino-sino ang

mga magsisiganap sa kuwento at bida kung ano ang
papel na gagampanan ng bawat isa, maaring bida,
kontrabida o suporta.
· Banghay- ito ay tumutukoy sa pagkasunod-sunod ng

mga pangyayari sa kuwento.
Pagtukoy ng Bahagi ng Kuwento- Simula- Kasukdulan- Katapusan
Panimula (Susing Konsepto)

Bawat kuwento ay binubuo ng pangunahing pangyayari o simula,
patapos na aksiyon, kasukdulan, pababang aksiyon, at katapusan o
wakas ng kuwento.
May tatlong bahagi ang kuwento. Ito ay ang mga sumusunod:

1. Simula- lubhang mahalaga ang bahaging ito sapagkat dito
nakasalalay ang kawilihan ng mambabasa. Kinapapalooban ito ng:
a. Pagpapakilala sa tauhan
b. Pagpapahiwatig ng suliraning kahaharapin ng mga tauhan
c. Pagkakintal sa isipan ng mga mambabasa, ng
damdaming palilitawin sa kuwento
d. Paglalarawan ng Tagpuan
2. Kasukdulan- sa bahaging ito unti-unting naalis ang sagabal,
nalulutas ang suliranin, Dito natutukoy ang katayuan ng
pangunahing tauhan kung siya ay mabibigo o magtatagumpay.
3. Katapusan- ito ang resolusyon o kinahihinatnan ng kuwento.
Pagsulat ng Talata Tungkol sa

Sarili
Ang talata ay binubuo ng isang pangungusap o lipon ng

mga pangungusap na naglalahad ng isang bahagi ng buong kuro-kuro,
24
palagay o paksang diwa.
Paano nga ba sumulat ng isang talata?
Tandaan:
Sa pagsulat ng talata, isaalang-alang ang
sumusunod: 1. Isulat ang pamagat sa gitna ng papel.
2. Ipasok ng bahagya ang unang salita ng unang pangungusap
sa talataan.
3. Lagyan ng wastong palugit sa magkabilang tabi ng talataan.
Higit na malaki ang palugit sa kaliwa kaysa sa palugit sa kanan.
4. Gamitin ang malaking titik sa simula ng bawat pangungusap.
5. Gamitin ang iba’t ibang bantas sa pagtataps ng ibat’t ibang uri
ng pangungusap.
Halimbawa:
Nutrisyon sa Sariling Sikap
Ang nutrisyon o masusutansiyang pagkain ay kailangan ng

ating katawan. Ang masusustansiyang pagkain ay hindi mabibili sa
botika kundi ito’y bunga ng ating kasipagan. Ang mga ito ay gulay,
halamang-ugat, bungangkahoy, isda, karne at itlog. Sipag at kaunting
salapi ang puhunan ngunit ang aanihin naman ay kaginhawahan at
maunlad na pamumuhay.
Hinihikayat ng pamahalaan ang lahat na magtanim ng mga gulay,

mag-alaga ng mga manok, mangisda at iba pa upang may
mapagkakitaan. Ang kanilang maliit na kita ay madaragdagan.
Mabibigyan nila ang kanilang mag-anak ng sapat na pangangailangan
lalo na ng masustansiyang pagkain na hindi na bibilhin.
Pagsasalaysay Muli nang may Wastong Pagkasunod-Sunod

ng Napakinggang Teksto Gamit ang mga Larawan, Salitang
Hudyat at Pangungusap
Ang pakikinig ay isang kasanayan na dapat nating matutuhan.
Kung marunong kang makinig, maisasalaysay mo muli ang isang
tekstong napakinggan. Masasabi mo ang wastong pagkakasunod-sunod
nito ayon sa pangyayari.
Maaaring gamitin ang mga larawan o salitang hudyat
sa pagsasalaysay muli sa napakinggang teksto. Maaring gamitin ang
mga hudyat na salita gaya ng una, pangalawa, sumunod, pagkatapos,
pinakahuli. Sa larawan, maari ring gamitin ang bilang 1 hanggang 5
upang ipakita ang pagkakasunod-sunod nito.
25
ARALING PANLIPUNAN
Ang Pilipinas ay Isang Bansa
Ang bansa ay lugar o teritoryo na may naninirahang mga grupo ng tao
na may magkakatulad na kulturang pinanggagalingan kung kaya makikita
ang iisa o pare-parehong wika, pamana, relihiyon, at lahi.
Ang isang bansa ay maituturing na bansa kung ito ay binubuo ng apat
na elemento ng pagkabansa-tao, teritoryo, pamahalaan, at ganap na
kalayaan o soberanya.
Tao - ay tumutukoy sa grupong naninirahan sa loob ng isang
teritoryo na bumubuo ng populasyon.
Teritoryo - ay tumutukoy sa lawak ng lupain at katubigan kasama
na ang himpapawid at kalawakan sa itaas nito. Ito rin ang tinitirhan ng tao
at pinamumunuan ng pamahalaan.
Pamahalaan - ay isang samahan o organisasyong political na
itinataguyod ng mga grupo ng tao na naglalayong magtatag ng kaayusan at
magpanatili ng isang sibilisadong lipunan.
Soberanya o Ganap na Kalayaan - Ang soberanya o ganap na
kalayaan ay tumutukoy sa kapangyarihan ng pamahalaang mamahala sa
kaniyang nasasakupan. Tumutukoy rin ito sa kalayaang magpatupad
ng mga programa nang hindi pinakikialaman ng ibang bansa. Dalawa
ang anyo ng soberanya- panloob at panlabas. Ang panloob na soberanya ay
ang pangangalaga ng sariling kalayaan. Ang panlabas naman ay ang
pagkilala ng ibang bansa sa kalayaang ito.
Ang Kinalalagyan ng Pilipinas

Ang Pilipinas ay may sariling teritoryo na mahalaga sa pagtugon ng
pamahalaan sa mga pangangailangan ng mga tao at pagpapanatili ng
kalayaan ng bansa.
Isa sa mga maaaring makatulong sa pagtukoy ng kinalalagyan ng
Pilipinas sa mundo ay ang globo. Ang globo ay representasyon o modelo
ng mundo na may imaginary lines( kunwa- kunwariang guhit) na
nakatutulong sa paghahanap ng lokasyon ng isang lugar.
Bilang Pilipino, mahalagang matukoy mo ang lokasyon ng Pilipinas
sa Asya at sa mundo batay sa mga nakapaligid dito. Magagamit mo sa
pagtukoy ang mga pangunahin at pangalawang direksiyon.
Ang Pilipinas ang ikalawang pinakamalaking kapuluang matatagpuan sa
rehiyong-Timog Silangang Asya sa gawing itaas ng ekwador. Ang Asya ang
pinakamalaking kalupaan o lupalop sa buong daigdig. Tinagurian ang
Pilipinas bilang “Pintuan ng Asya” dahil sa kinalalagyan nito sa Pasipiko at
bilang bahagi ng kontinente at lupalop ng Asya. Nasa pagitan ito ng 4
hanggang 21 degree hilagang latitud at 116 ahanggang 127 degree Silangang
Longhitud.
26
Mga karatig bansa nito ang Taiwan, China, at Japan sa hilaga; ang
Micronesia at Marianas sa Silangan; Brunei at Indonesia sa Timog; at ang
Vietnam, Laos, Cambodia, at Thailand sa Kanluran. Maaaring matukoy ang
kinalalagyan ng Pilipinas batay sa kaugnay na kinalalagyan nito. Ang
relatibong lokasyon o kaugnay na kinalalagyan ng bansa ay ang lokasyon
ng isang lugar ayon sa kinalalagyan ng mga katabi o kalapit nitong lugar.
Kung pangunahing direksiyon ang pagbabatayan, ang Pilipinas ay
napapaligiran ng mga sumusunod:
Pangunahin Kalupaan Katubigan

g
Direksiyon
Hilaga Taiwan Bashi
Channel/Lagusang
Silangan BashiPasipiko
Karagatang
Timog Indonesia Dagat Celebes at
Kanluran Vietnam Dagat Sulu
West Philippine
Sea/Dagat
Kanluran ng
Pilipinas
Sa pagitan ng mga pangunahing direksiyon ay ang mga pangalawang
direksiyon. Ito ay ang hilagang-silangan, timog-silangan, hilagang-
kanluran, at timog-kanluran. Kung pagbabatayan ang mga pangalawang
direksiyon, matutukoy rin ang kinalalagyan ng Pilipinas na napapaligiran ng
dagat ng Pilipinas sa hilagang-silangan, mga isla ng Palau sa timog-
silangan, mga isla ng Paracel sa hilagang-kanluran, at Borneo sa timog-
kanluran nito.
Ang Teritoryo ng Pilipinas
Ang teritoryo ay tumutukoy sa sukat ng lupaing sakop ng isang lugar.

Kasama ang katubigan na nakapaloob at nakapaligid sa kalupaan, at ang
mga kalawakang itaas na katapat nito.
Ang pambansang teritoryo ng Pilipinas batay sa Artikulo 1 ng Saligang
Batas ng 1987 ay binubuo ng kapuluan ng Pilipinas. Kasama rito ang:
➢ mga pulo at mga karagatang nakapaloob dito.
➢ lahat ng iba pang teritoryo na nasa ganap na kapangyarihan
o hurisdiksiyon ng Pilipinas na binubuo ng kalupaan, katubigan,
at himpapawirin.
➢ dagat teritoryal – bahagi ito ng dagat na umaabot hanggang
12 milya o 19 na kilometro mula sa ibaba ng tubig.
➢ ilalim ng dagat – sakop nito ang lupain sa ilalim ng dagat,
kasama na ang lahat ng mga mineral at likas na yamang
matatagpuan dito.
➢ kailaliman ng lupa – sakop nito ang lahat ng mga bagay sa
ilalim ng lupa kasama na ang lahat ng mineral at likas na
27
yamang matatagpuan dito.
➢ kalapagang insular – ang mga ito ay nakalubog na bahagi ng
kontinente o pulo na umaabot hanggang sa malalim na bahagi ng
karagatan.
➢ iba pang pook submarina – kasama rito ang mga bahaging nasa
dagat teritoryal tulad ng trintsera (trench), kailaliman, aplaya,
buhangin at batuhan.
➢ panloob na karagatan – sakop nito ang bahagi ng dagat na nasa
loob ng pagitan ng teritoryong lupain. Kasama na rito ang mga ilog,
kanal, at lawa na nasa lupain ng estado.
Ang hangganan ng ating bansa ay itinakda sa pamamagitan ng mga
sumusunod na dokumento:
➢ Kasunduan sa Paris – ito ay nilagdaan ng Estados Unidos at
Espanya noong Disyembre 10, 1898. Ang pamamahala ng
Pilipinas ay inilipat ng Espanya sa Estados Unidos sa halagang
$20,000 bilang kabayaran sa pagpapaunlad ng Pilipinas. Ginamit
sa pagtukoy ng tiyak na hanggaran ng bansa ang longhitud at
latitud nito.
➢ Kasunduan sa Washington – ito ay nilagdaan ng Estados

Unidos at Espanya noong Nobyembre 7, 1900. Sa kasunduang ito,
isinama ang mga pulo ng Cagayan, Sulu at Sibutu bilang bahagi
ng teritoryo ng Pilipinas.
➢ Kasunduan ng United States at Great Britain – nilagdaan ito
noong Enero 2, 1930. Nagkasundo ang dalawang bansa na ang
Pulong Turtle at Kapuluan ng Mangsee sa pagitan ng Borneo at
Sulu ay maging bahagi ng Pilipinas.
➢ Saligang-Batas ng 1935 – ito ay tumutukoy sa teritoryong
tiyak na nasasakupan ng pamahalaan. Sa pamamagitan nito,
ang mga pulo ng Batanes na nasa labas ng hangganan ng
Pilipinas ayon sa Kasunduan sa Paris ay naging bahagi ng
Pilipinas.
Ang Pilipinas ay binubuo ng mahigit sa 7,100 mga pulo. Ang lawak
nito ay umaabot sa 300,000 kilometro kuwadrado. May 1,851
kilometro ang haba mula sa hilaga patimog at umaabot naman sa 1,107
kilometro ang lawak nito mula sa kanluran pasilangan.
Ang Teritoryo ng Pilipinas

Ang teritoryo ay tumutukoy sa sukat ng lupaing sakop ng isang lugar.
Kasama rito ang mga katubigan na nakapaloob at nakapaligid sa
kalupaan, at ang mga kalawakang itaas na katapat nito.
Ang pambansang teritotoryo ng Pilipinas batay sa Artikulo 1 ng

Saligang Batas ng 1987 ay binubuo ng kapuluan ng Pilipinas. Kasama rito
28
ang lahat ng mga pulo at mga karagatang nakapaloob dito, maging ang
lahat ng iba pang teritoryo na nasa ganap na kapangyarihan o hurisdiksiyon
ng Pilipinas. Binubuo ito ng kalupaan, katubigan, at himpapawirin. Kabilang
na rin ang dagat teritoryal, ang ilalim ng dagat, ang kailaliman ng lupa, ang
mga kalapagang insular, at iba pang pook submarina nito. Ang dagat at
karagatang nakapaligid, nakapagitan, at nag-uugnay sa mga pulo ng
kapuluan maging ano man ang lawak ng dimensiyon, ay bahagi ng
panloob na dagat at karagatan ng Pilipinas.
Sa mapa sa ibaba, makikitang ang Pilipinas ay bahagi ng Timog-
silangang Asya. Humigit-kumulang sa 1 000 kilometro ang layo ng
Pilipinas mula sa kalakhang kontenente ng Asya. Napapaligiran ang bansa
ng Taiwan, China, at Japan sa hilaga; Malaysia, Vietnam, Laos, Cambodia,
at Thailand sa kanluran; at Indonesia sa timog.
Ang Pilipinas ay binubuo ng mahigit sa 7 100 mga pulo. Ang lawak
nito ay umaabot sa 300 000 kilometro kuwadrado. May 1 851 kilometro ang
haba mula sa hilaga patimog at umaabot naman sa 1 107 kilometro ang
lawak nito mula sa kanluran pasilangan. Kung pagbabatayan ang mapa
masasabing ang Pilipinas ay:
● Bahagi ng kontinente ng Asya at nabibilang sa mga bansa sa
rehiyong Timog-Silangang Asya;
● Isang kapuluang napapalibutan ng mga anyong
tubig; ● Bahagi ng Karagatang Pasipiko
● Malapit lamang sa malaking kalupaan ng bansang China; at
● Malayo sa nga bansang nasa kontinente ng United Sates of
America at Europe
Heograpikal ng Pilipinas
Tinalakay sa nakaraang aralin ang katangian ng Pilipinas

bilang bansang maritime o insular. Nalaman mo ang kahulugan
ng insular. Natutuhan mo na napalilibutan ang Pilipinas ng mga
dagat at karagatan dahil sa pagiging kapuluan nito. Dahil din sa
insular na lokasyon ng Pilipinas kaya ito nakahiwalay sa mga
bansang Asyano. Tinalakay rin, sa tulong ng pagtalunton nito sa
mapa, ang mga lokasyon ng mga Dagat Celebes, Dagat Kanlurang
Pilipinas, Bashi Channel, at Karagatang Pasipiko na nakapalibot sa
bansa. Nalaman mo rin ang kapakinabangan ng pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas.
Ang Pilipinas Bilang Bahagi ng Pacific Ring of Fire
Ang Pilipinas ay isang arkipelago o kapuluan na bahagi ng kontinente

ng Asya, ang Timog-Silangang Asya, na matatagpuan sa pagitan ng 4o 23’
at 21o 25’ Hilagang Latitud at sa pagitan ng 116 o at 127 o Silangang
29
Longhitud. Ito ay matatagpuan sa bahaging kanluran ng karagatang
Pasipiko. Ang lokasyong ito rin ay kilala bilang Pacific Ring of Fire o
Circum-Pacific Belt.
Ang Pacific Ring of Fire ay isang lugar o rehiyon kung saan

nakalatag ang maraming aktibong bulkan at kung saan nagaganap ang
madalas na mga paglindol. Halos ang buong bansa ay bahagi ng Pacific Ring
of Fire. Ayon sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology
(PHIVOLCS), ang ahensiya ng pamahalaan na namamahala sa mga
pagkilos ng mga bulkan sa bansa, may humigit kumulang 22 aktibong
bulkan sa Pilipinas. May positibo at negatibong implikasyon ang pagiging
bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire.
https://www.britannica.
com/pl
Mga ace/Ring-of-Fire
Implikasyon
Positibo Negatibo
Tao o Mamamayan
Tao o Mamamayan *Banta sa buhay at ari-arian
*Pagiging resilient o
matatag
Likas na Yaman Likas na Yaman

*Naghahatid ng mayamang *Pagkawasak o pagkasira ng kalikasan
lupa na mainam sa agrikultura
Teritoryo Teritoryo
*Nagtataglay ng likas o *Kailangang ilikas ang mga taong
natural na harang nakatira malapit sa bulkan sa tuwing
magbabadya ito ng pagsabog
Ang halos buong bansa ay maaaring makaranas ng landslide dulot

ng mga paglindol. Upang maiwasan ang sakunang dulot nito, makabubuti
na makibahagi sa earthquake drill na isinasagawa ng Disaster Risk
Reduction and Management Council (DRRMC) sa mga paaralan. Sa ganitong
pagkakataon, tandaan ang sumusunod:
Kung ikaw ay nasa loob ng paaralan o
gusali. 1. Duck, cover, and hold.
2. Manatili rito hanggang matapos ang pagyanig.
3. Pagkatapos, lumabas at pumunta sa ligtas na lugar. Maging
kalmado at huwag magpanic.
Kung ikaw ay nasa labas ng paaralan o gusali
1. Lumayo sa mga puno, linya ng kuryente, poste, o iba pang
konkretong estruktura.
2. Umalis sa mga lugar na mataas na maaaring maapektuhan ng
landslide o pagguho ng lupa.
30
Kung malapit ka sa tabing-dagat, lumikas sa mataas na lugar
dahil maaaring magkaroon ng tsunami. Ang tsunami ay ang madalas
na pagtaas ng tubig sa normal na lebel. Ang sumusunod na mapa ay
nagpapakita ng mga lugar na may panganib ng tsunami. Ang storm
surge ay ang hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat o
karagatan dulot ng lakas ng hanging dala ng bagyo. Sa
ganitong pagkakataon kailangang:
1. Gumawa ng plano ng
paglikas.
2. Lumikas sa mataas
na lugar
3. Lumayo sa mga lugar malapit sa
tabing-dagat.
4. Tumutok sa radio at telebisyon
upang alamin
ang mga babala ng bagyo.
Mga Babala ng Bagyo

1. Signal No. 1 - ang bilis ng hangin
ay hindi lalampas sa 60 kph at
inaasahan sa loob ng 36 na oras
ay nasa 61 hanggang 100 kph at
inaasahan sa loob ng 24 na oras
ay nasa 101 hanggang 185 kph at
inaasahan sa loob ng 18 oras
ay mahigit 185 kph at inaasahan
sa loob ng 12 oras
Ang hazard map ay nagpapakita ng mga lugar na panganib sa baha,

bagyo, at storm surge. Kung papansinin, ang mga lugar na panganib
sa bagyo ay ang mga lugar na nasa baybayin sa iba’t-ibang bahagi ng
bansa samantalang ang mga lugar na mapanganib sa pagbaha ay
karaniwang matatagpuan sa gitna ng kapuluan. Ito ay ang mababang
lugar.
Ayon sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical

Services Administration o PAGASA, ang ahensiya ng pamahalaan na
nangangasiwa sa mga paparating na bagyo at ibang kondisyon o
kalagayan ng panahon, humigit-kumulang sa 20 bagyo ang dumaraan
sa bansa bawat taon.
eb.int/map/ph
31
Ang Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad
ng Bansa
Batayang Impormasyo
Sa nakaraang aralin, natutuhan mo ang kalagayan ng Pilipinas
bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire, ang kalagayan nito sa
Karagatang Pasipiko, at ang pagiging archipelago nito ay nagdudulot
ng maraming pagkabahala. Ngunit, napaunlad nito ang katatagan ng
maraming Pilipino lalo at nasa mga lugar na madalas makaranas
ng kalamidad. Upang maging ligtas sa anumang kapahamakan,
kailangan maging handa at alerto.
Gaano nga ba kahalaga ang pagiging isang kapuluan ng
Pilipinas? Paano nakatutulong sa pag-unlad ng isang bansa ang mga
katangiang pisikal nito?
Ang Pilipinas ay isang archipelago. Ang archipelago ay isang
anyong lupa na binubuo ng malalaki at maliliit na mga pulo. Ang
pagiging archipelago ng bansa ay may malaking pakinabang sa pag-
unlad ng bansa. May malalawak na kapatagan kung saan
matatagpuan ang malalaking taniman ng palay at iba pang produkto
katulad ng tubo at mais; mahahabang bulubundukin na
nagsisilbing panangga sa bagyong dumarating; nakabibighaning mga
bulubundukin, at bulkan na bagaman may panganib ay nagsisilbing
pasyalan; napakagandang dalampasigan na nagbibigay saya lalo na sa
panahon ng tag-init; nakahihikayat ng mga ilog, lawa, at talon; at
malalaki at maliliit na pulo.
Ang pagiging masagana ng bansa sa mga katangiang ito ay
nagbibigay ng malaking pakinabang sa kaunlaran ng pamahalaan. Sa
paanong paraan kaya?
Turismo
Tunay na maipagmamalaki ang turismo sa bansa. Bilang mga
Pilipino, makiisa tayo sa mga programa ng bansa sa turismo. Ayon sa
datos ng Kagawaran ng Turismo, tumaas ng 15 bahagdan ang kinita
ng bansa sa taong 2013 kung ihahambing sa taong 2012. Maraming
dayuhan ang nahikayat at dumayo sa Pilipinas dahil sa likas na
kagandahan nito. mula sa taong 2010 hanggang 2014 ay patuloy
na dumarami ang pumapasok na mga turista mula sa iba’t ibang
bansa kasabay rin ng pagdami ng mga lokal na turista.
Napasigla rin ng pagiging mayaman sa katubigan ang iba’t

ibang maaaring pagkakakitaan katulad ng pangingisda, pagbabangka
at pagbibiyahe.
Ang iba’t ibang anyong lupa ay nagkaroron ng iba’t ibang
pakinabang pakinabang na naging kaagapay sa pagsulong sa
kaunlaran. Ilan sa mga ito ay pagsasaka at transportasyon sa
kapatagan.
32
MUSIKA 4
Iba’t-ibang Nota at Pahinga
Ang bawat nota ay may katumbas/katapat na pahinga. Ang
bilang ng kumpas na tinatanggap ng nota ay siya ring bilang ng
kumpas na tinatanggap ng kaugnay na pahinga.
PAGBASA NG HULWARANG RITMO
Ang mga nota at pahinga ay ginamit upang makabuo ng tugtog o

awitin
Ang mga nabubuong tugtog o awit ay maaaring nasa sukat na
dalawahan o duple, tatluhan at apatan.
Sa ganitong hulwarang ritmo, 4 time signature o dalawang

kumpas ang bumubuo sa bawat sukat. Ito ay maaaring
tawaging duple meter.
Sa ipinakikitang hulwarang ritmo, 4 time signature o tatlong

kumpas ang bumubuo sa bawat sukat.
Ang pinagsamang nota sa bawat sukat ng hulwarang ritmo

ay may 4 na time signature o apat na kumpas.
4
Ang nakasulat na dalawang numerong magkapatong sa
simula ng awit ay tinatawag na time signature o kumpas
ng awit. Ang numero na nasa itaas ng time signature ay
nagsasaad ng bilang ng kumpas, at ang numero sa ibaba
ay nagsasaad ng uri ng nota na tumatanggap ng isang
33
kumpas
Ang ibat- ibang Kahulugan ng Hulwarang Ritmo ayon sa
Palakumpasang 2/4
Ano ang palakumpasan na nasa dalawahan? Ang 2 ay may

palakumpasan na dalawahan ang bilang ng 4 kumpas. Ito ay
karaniwang iniuugnay sa kilos o galaw na pang martsa. Ang bilang
nito ay 1-2│1-2│1-2│.
Napapangkat ang mga bilang na ito sa pamamagitan ng paglalagay ng

barline. Suriin ang makikita sa bawat sukat sa palakumpasan 2/4
Ilan ang bilang ng bawat sukat?
Gawain I. Tingnan ang iskor ng awiting Baby Seeds
Ang ibat- ibang Kahulugan ng Hulwarang Ritmo ayon sa

Palakumpasang 3.
4
Ano ang hulwarang ritmo sa
palakumpasan 3?
4
Ilan ang bilang ng kumpas nito?
Ang hulwarang ritmo sa palakumpasan 3 ay pagpapangkat ng
4
mga tunog sa tatluhan. Ito ay karaniwang sinasabayan ng sayaw
na balse o waltz, at may bilang na 1, 2, 3.
https://brainly.ph/question/143215
https://www.google.com/search?q=hulwarang+ritmo+sa+palakumpasang+3%2F4&tbm=isch&ved=2ahUKEwixpunJwI_qAhXLzIsBHQxnCpoQ2
-
cCegQIABAA&oq=hulwar&gs_lcp=CgNpbWcQARgBMgQIIxAnMgQIIxAnMgIIADICCAAyAggAMgQIABAeMgQIABAYMgQIABAYMgQIABAYMgQIABAYOg
34
Tandaan
Ang hulwarang ritmo ay ang pinagsama-samang nota at pahinga

na naaayon sa isang nakatakdang 3 palakumpasan
4
Ang Hulwarang Ritmo sa Palakumpasang 4

4
Ang hulwarang ritmo na may palakumpasan na 4/4 ay may kaukulang mga nota at
pahinga na pinagsasama-sama upang makabuo ng 4/4 na bilang. Suriin ang makikita
sa bawat sukat sa palakumpasan 4/4.
1 + 1/2 +1/2 + 1 +1 4
Ang kumpas ng quarter note ay may isang (1) bilang habang 1/2 naman ang kumpas
ng eight note. Kapag pinagsama ang tatlong (3) quarter note at dalawang (2) eight
note makakabuo ng 4 na palakumpasan. Ang whole note naman ay may kumpas na 4
na bilang. Ang bawat sukat ay mayroon ng 4/4 na palakumpasan sa nota (note).
Ang kapat na pahinga (quarter rest) ay may isang kumpas na bilang habang ang
hating pahinga (half rest) ay may dalawang kumpas. Kapag pinagsama ang 4 na kapat
na pahinga at dalawang hating pahinga ay makakabuo ng 4/4 na palakumpasan sa
pihinga (rest).
Ang bar line ay ginagamit din sa pagpapangkat-pangkat ng hulwarang panritmo
batay sa palakumpasan.
Ang mga Panandang Diin o Accent sa mga Talang Musika
Content Standard:
The learner demonstrates understanding of concepts pertaining
to
35
➢
Ang Accent o Panandang diin (>) ay simbolo upang bigyan ng natatanging diin
ang mga notang mayroon nito sa itaas o ibaba ng note head tulad ng nasa
larawan.
➢ Sa mga musikang nasusulat, ang mga notang may accent o diin ay kadalasang
makikita sa unang kumpas o beat ng isang sukat. Subukang ipalakpak ang
huwarang ritmo na makikita sa ibaba na kapariringgan ng accent o diin.
➢ Sa mga talang musika (recorded music) naman, ang tunog na may diin ay
mapapansing mas malakas kumpara sa mga tunog na walang diin.
➢ Maaari din nating makilala ang palakumpasan ng mga awit sa pamamagitan

lamang ng pakikinig. Sa pangkaraniwan, ang mga notang may diin ay ang unang
kumpas kaya’t ito ay ang paibabang kumpas (down beat) ng isang palakumpasan.
Ang Accent at Rhythmic Pattern sa Time Signature at Recorded Music
Panimula
Upang makasunod sa daloy ng rhythm o ritmo ng isang musika,
kinakailangang matukoy ang unang kumpas ng beat nito. Ang diin o
accent ay karaniwang inilalagay sa unang kumpas upang maging
malinaw na makasunod sa daloy ng awitin o tugtugin.
Sa pangkaraniwang kumpas, ang unang note o kumpas ng bawat
measure ay binibigyan ng accent (<) o diin.
Ang accent sa unang kumpas ng rhythmic pattern sa ay nagbibigay ng
mas maayos na pagsaliw sa mga sayaw na balse.
SINING 4
Mga Disenyo sa Kultural na Pamayanan sa Luzon
Ang mga kultural na pamayanan sa Luzon tulad ng Gaddang
ng Nueva Viscaya, Ifugao at Kalinga ng hilagang Luzon ay may
kani-kanilang pinagmamalaking obra.
Ang kanilang mga disenyo ay ginagamitan ng iba’t-ibang
linya, kulay at hugis.
Ang mga linya ay maaring tuwid, pakurba, pahalang at
patayo.
Ang kadalasang mga kulay na kanilang ginagamit ay

maaring pula, dilaw, berde at itim. Iba’t-ibang hugis din ang
36
makikita sa mga disenyo tulad ng triyanggulo, parihaba,
parisukat, bilog at biluhaba. Ang kanilang mga disenyo ay
hango sa kalikasan o sa kanilang kapaligiran.
Mga Kultural na Pamayanan na

Matatagpuan sa Luzon
KATUTUBONG IFUGAO
Naninirahan sila sa Hilagang

Luzon. Makikita ang kanilang mga
disenyo sa kanilang mga kasuotan
at kagamitan.
https://earthpop.files.wordpress.com/
2014/02/ifugaonorchel-maye-
camacho.jpg
Ilan sa kanilang mga disenyo ay araw, kidlat, isda, ahas, butiki,
puno at tao.
Pagmasdan ang mga halimbawang disenyo ng

mga Ifugao.
37
KATUTUBONG KALINGA
https://encryptedtbn0.gstatic.com/images?q=tbn%3AANd9GcT6hIe
y
BktpDLzxElUIiq5Cwtp_Cy6TMW_RJFBularnhU5Gk1Lj&usqp=C
AU
Makukulay ang mga palamuti ng mga Kalinga na
matatagpuan sa pinakahilagang bahagi ng Luzon. Ang kanilang mga
palamuti sa katawan ay
nagpapakita sa kanilang katayuan
sa lipunan.
Madalas gamitin ng mga Kalinga
ang kulay na pula,
dilaw, berde at itim.
history-
https://yannadiron.files.wordpress.com/2016/09/kalinga
- part.jpg?w=736&h=312&crop=1
Narito ang ilan sa mga halimbawa ng disenyong Kalinga
38
KATUTUBONG GADDANG
https://files.pia.gov.ph/opengraph/2019/03/27/final-1.png
Ang mga Gaddang sa Nueva Viscaya ay kilala at bantog sa
paghahabi ng tela. Ang mga maghahabing Gaddang ay
gumagamit ng tradisyunal na hakbang sa paghahabi na may
mabusising paglalagay ng mga palamuti gaya ng plastic beads at
bato. Pagmasdan ang halimbawa ng kanilang mga disenyo.
MGA DISENYO SA
PAMAYANANG KULTURAL SA
VISAYAS
Ito ang
halimbawa ng
disenyong radial
na maaaring
https://i.pinimg.com/originals/18/14
/
gamitin bilang
panggitnang disenyo. Ang disenyong
ito ay maaaring gamitin sa iba’t-
ibang bagay tulad ng ginupit na hugis bilog na karton.
clipart.radialdesign.com
39
Mga Disenyo sa Kultural na Pamayanan sa
Mindanao
Ang Disenyong Kultural ng mga Pamayanan sa Mindanao Ang
Pilipinas ay isang bansang hitik na hitik sa kultura. Ito ay
nagpapakita sa pamamagitan ng iba’t ibang bagay na makasining,
tradisyon, at mga kaugalian.
Marami sa mga katutubong disenyo sa bansa malikhaing gawa ng

mga kultural na pamayanan sa Mindanao. Kilala silang mga
dalubhasa sa mga ito. Ilan sa kanilang mga gawa ay mga damit,
banig, hikaw, kuwintas, maliliit na kampanilya, placemat, table
runner, wall décor, at marami pang iba. Lahat ng mga ito ay
ginagamitan ng iba’t ibang hugis, kulay, at linya.
Tingnan ang larawan sa ibaba. Ito ay ilan sa kanilang kilalang

produkto sa Mindanao.
Suriin natin ang mga sumusunod na katutubong disenyo na gawa ng

mga pangkat-etniko sa Mindanao.
MARANAO
Ang mga Maranao ay nakatira sa Lawa ng Lanao – Lanao del
Sur, Lanao del Norte, Lungsod ng Marawi, at Lungsod ng Iligan.
Nananatili pa rin ang kanilang mga gawang ukit, damit, at banig, at
sa kanilang mga kagamitang gawa sa tanso. Ang Landap ay
maituturing na pinakanatatanging malong dahil sa isa hanggang
dalawang solidong kulay nito. Ang Sarimanok ay isang pangunahing
pigura sa sining ng Maranao, sa kabila ng pagbabawal sa Islam sa
paggamit ng isang representasyon.
40
T’BOLI
Ang mga T’boli ay matatagpuan sa Lake Sebu sa Cotabato.
Gumagawa sila ng tela para sa damit na t’nalak na hinahabi Landap
Binaning, habi ng mga Maranao T’nalak fabric mula sa hibla ng
abaka. Ang t’nalak ay may tatlong kulay – deep reddish brown, itim, at
puti. Naniniwala sila na ang mga disenyo na para sa t’nalak ay
nagmula sa pangarap ng manghahabi at ang diwa ni Fu Dalo
(tagapangalaga ng mga disenyo ng t’nalak) ay naninirahan dito sa
pagsisimula ng paggawa nito.
YAKAN
Ang mga Yakan ay ang pangunahing pangkat ng mga Muslim sa
Basilan. Sila ay kilala sa paglalala na ginagamitan nila ng mga
halaman at prutas tulad ng pinya at abaka. Gumagamit din sila ng
mga dagta ng dahoon, ugat, at sanga bilang pangkulay. Sila rin ay
nagtitina ng mga hibla na may iba’t ibang kulay at disenyo. Lahat ng
mga gawang tela ng mga Yakan ay may kakaibang disenyo at kulay
tulad ng table runner, placemat, wall décor, at iba pa. Seputanga,
isinusuot ng mga Yakan ito sa kanilang ulo
Tennun bunga sama, isang uri ng kanilang tela na may burdang sawa
Ano nga ba ang pagkakapare-pareho ng mga disenyong kultural sa
Mindanao?
41
Tandaan
• Ang mga disenyo sa kultural na pamayanan sa Mindanao ay makikita sa kanilang mga

kagamitan at kasuotan na ginagamitan ng iba’t ibang linya, kulay, at hugis.
• Ang mga ito ay hango sa kalikasan at sa kapaligiran tulad ng hayop, dahon, bundok,
araw, at bituin.
Ang kultural na pamayanan sa bansa ay may kani-kaniyang
ipinagmamalaking obra. Ang mga disenyong etniko ay gawa ng
mga pangkat-etniko sa mga kultural na pamayanan sa bansa.
Ang mga bagay sa kapaligiran at maging sa kalikasan ay
mga pangunahing pinaggagayahan ng kanilang disenyo tulad
ng araw, bituin, dahon, bulaklak, dagat, hayop, at tao.
Ang mga sumusunod ay mga halimbawa ng kanilang disenyo
at kung saan ito nagmula.
Dibuhong Bituin (Star motif)
TAGBANU AGT
MARANAO BAGOBO A A
https://de.slideshare.net/judegatchalian79/disenyo
ng-etniko
42
Dibuhong Araw (Sun motif)
KALINGA MARANAO IFUGAO

BAGOBO
BAGOBO IFUGAO BONTOK
Mga Halimbawa ng Kultural na Likhang-Sining niko-maranao.html
https://www.slideshare.net/lhoralight/
k-to-12-grade-
4-learners-material-in-arts-q1q
4
https://abdolrezaxzaidi.blogspot.com/2019/07/e
t https://iskenderxsarbani.blogspot.com/20
1
Ang kanilang talino at kasanayan sa paglikha ay naipapakita nila
sa paggawa ng mga kagamitang pantahanan gaya ng palayok,
mangkok, at banga. Ito rin ay naipakita sa mga hinabing tela, kumot,
at banig.
https://www.facebook.com/LikhaNgKatutubo/photos/a.
5 https://www.facebook.com/CapizTourismAndCulturalAffairs/phot
o
68511483341980/568511396675322/?type=1&theater https://www.pinterest.ph/pin/4808296976
8 s/pcb.2168219129940285/2168149216613943/?type=3&theater
43
Paano ninyo ipagmamalaki at pahahalagahan ang mga disenyong
etniko na gawa ng mga pangkat-etniko?
Mga Katutubong Disenyo sa Kasuotan at Kagamitan
Content Standard:
The learner demonstrates understanding of lines, texture, and
shapes; and balance of size and repetition of motifs/patterns through
drawing
Performance Standard:
The learner writes a comparative description of houses and
utensils used by selected cultural groups from different provinces.
MELC:
Creates a drawing after close study and observation of one of the
cultural communities’ way of dressing and accessories (A4PR-Ig )
Maikling Pagpapakilala ng Aralin :
Likas sa mga Pilipino ang pagkamalikhain at makasining. Ito ay minana pa natin sa ating
mga ninuno. Sa ilang salin na ng lahi ay patuloy pa ring nakikita ang mga bagay na
makasining na likha ng mga katutubo.
IFUGAO
➢ Nakatira sa gitnang bahagi ng Hilagang Luzon. Galing sa salitang, “ipugo” na ang
ibig sabihin ay mula sa mga burol. Pagsasaka ang kanilang pangunahing hanapbuhay.
➢ Parisukat ang hugis ng mga bahay ng Ifugao.
➢ Gumagamit sila ng matitingkad na kulay tulad ng pula, itim, berde, at dilaw.
Panay-Bukidnon
➢ Ang Suludnon, kilala rin bilang mga Tumandok, PanayBukidnon, o Panayon Sulud, ay
mga katutubong mga Bisaya na naninirahan sa Capiz-Lambunao.
➢ Sikat ang mga Sulud/Tumandok sa kanilang sayaw, “Binanog”, na gumagaya sa
paglipag ng Haribon na sinasamahan ng pagtugtog ng agung.
➢ Kilala rin sila sa kanilang paghahabi na kilala bilang panubok. Ipinagdiriwang ang
kasaysayan ng panubok sa Tinubkan Fashion Show sa Lungsod ng Iloilo.
Maranao
➢ Ang katawagang “maranao” ay nangangahulugang “People of the Lake” sa
dahilang ang pangkat-etniko na ito ay nabubuhay sa lawa ng Lanao.
➢ Ang kanilang pangunahing paraan ng pamumuhay ay pangingisda at nakasentro
ang kanilang gawain sa lawa.
➢ Ang mga Maranao ay kilala sa kanilang pambihirang disenyo na tinatawag na
“okir”.
➢ Ang tahanan ng mga Maranao ay tinatawag na torogan. Ito ay para sa mga datu
o may mataas na katayuan sa lipunan. Sa kanilang tahanan ay makikita ang
disenyong okir sa harapan ng torogan.
➢ Ang mga inukit
Crayon Resistna sa
disenyong okir ay makikita
Katutubong Disenyo sang
mgaKasuotan
nililok na panolong.
at
Kagamitan
44
Content Standard:
The learner demonstrates understanding of lines, texture, and
shapes; and balance of size and repetition of motifs/patterns through
drawing
Performance Standard:
The learner writes a comparative description of houses and
utensils used by selected cultural groups from different provinces.
MELC:
Produces a crayon resist on any of the topics: The unique design
of the houses, household objects, practices, or rituals of one of the
cultural groups (A4PR-Ih )
Maikling Pagpapakilala ng Aralin :

➢ Ang mga pangkat etniko ay may mga pamamaraan sa kanilang pamumuhay na
nakikitaan ng pagiging malikhain. Makikita sa mga kasuotan at kagamitan ang
iba’t ibang disenyo na kanilang pinagyaman.
➢ Ang mga disenyong etniko o pattern ay maaaring gamitin sa paggawa ng isang
obra gamit ang mga pang kulay.
➢ Ang Crayon Resist ay isang paraan para sa pagawa ng likhang sining. Naiiwasan
nito na matakpan ang disenyong nilikha gamit ang krayola kapag pinahiran ng
watercolor sa itaas.
EDUKASYONG PANGKATAWAN 4
Ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino
45
Ang larawan ay nagpapakita ng Physical Activity Pyramid
Guide para sa Batang Pilipino. Ito ay gabay upang maging mas
aktibo at malusog ang pangangatawan ng mga batang katulad
mo. Ito ay hango sa Pyramid Guide. Mapapansin na ito ay hugis
pyramid na hinati sa apat na antas (level) kung saan nakasulat
din ang rekomendadong dalas ng paggawa (frequency).
Kabilang din dito ang iba’t-ibang gawaing pisikal (physical
activity). Habang ginagawa ang gawaing pisikal ay kinakailangan
ng enerhiya (energy) upang makakilos ang katawan.
Enerhiya ang kailangan ng katawan upang makakilos. Mayroong

mga gawaing hindi kinakailangan ng matinding buhos ng enerhiya
tulad ng pagbabasa at pagsusulat samantalang may mga gawain
namang kailangan ng matinding buhos nito tulad ng pagsayaw at
pagtakbo.
Dalas ng pagggawa (frequency) ay tumutukoy sa bilang ng
paggawa ng isang gawain. Mayroon mga gawain na mas madalas
ginagawa at mayroon ding mas madalang gawin. Ang pag-alam at
pagsunod sa wastong dalas ng paggawa ng isang gawain ay
makatutulong upang mapaunlad ang kalusugan.
Antas (level) ay ang paghahati batay sa dali at hirap ng isang
gawain. Ang Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang
Pilipino ay nahahati sa apat na antas.
Rekomendadong dalas ng paggawa ng gawain at batay sa antas

nito
Ang pang- araw-araw na gawain- ang mga madadali at simpleng
gawain na nakatutulong sa iyong kalusugan dahil kinakailangang
46
kumilos ng katawan. Halimbawa: pagtulong sa gawaing bahay,
paglalakad at pagpulot ng mga kalat.
Ang pinakababang antas
araw
- araw
Ang mga gawaing 3-5 beses na ginagawa sa isang linggo ay lubos

na nakapagpapabilis ng tibok ng puso at naglilinang ng kalusugan
dahil patuloy na kumikilos ang katawan. Halimbawa: pagtakbo,
pagbibisikleta, paglalaro
Ang pangalawang antas mula sa
3 - 5 beses/ linggo
Ang mga gawaing 2-3 beses na ginagawa sa isang linggo ay

nagpapainam ng kundisyon ng katawan. Hindi lamang nakapokus
sa pagpapabilis ng tibok ng puso ang mga gawaing 2-3 beses
ginagawa kung hindi kinukundisyon din nito ang kalamnan
Ang ikatlong antas mula sa baba
2 - 3 beses/
linggo
(muscle). Halimbawa: pagtumbling, push-up at pagsasayaw.
Ang mga gawaing 1 beses lamang ginagawa sa isang linggo ay

itinuturing na sedentary activities o gawaing hindi
nangangailangan ng matinding paggalaw at namamalagi lamang
47
Ang tuktok na antas
1
beses/
linggo
sa isang lugar. Ito ay mga gawaing hindi nakabubuti sa kalusugan

kung kaya’t nirerekomendang 1 beses lamang ito gawin sa loob ng
isang linggo.
Tandaan na ang batang katulad mo ay dapat isaisip at isaalang-
alang ang kalusugan. Suriin ng mabuti ang gawaing palagiang
ginagawa at siguraduhing nababatay ito sa rekomendasyon ng
Physical Activity Pyramid Guide para sa Batang Pilipino. Upang
mapanatiling malusog ang pangangatawan, maging aktibo sa
gawaing isports o makilahok sa programang sayawan sa paaralan.
Sa pamamagitan nito ay magagabayan kang maigi ng iyong guro
upang lubos mong maunawaan ang kahalagahan ng physical
fitness.
Kung kasalukuyang hindi gaanong aktibo ang iyong katawan ay
huwag bibiglaing sundan at gawin agad ang rekomendadong antas
at dalas ng paggawa ng gawaing pisikal. Maaring magsimula sa
ilalim ng pyramid at unti-unting damihan ang paggawa. Kung
ikaw naman ay aktibo, makabubuting ipagpatuloy ito, dagdagan
pa ang antas ng gawain at sundin maigi ang Physical Activity
Pyramid Guide para sa Batang Pilipino.
Ang Body Composition Minute Step Test (Cardiovascular Endurance)

Partial Curl-Up (Mascular Endurance) Push-Up (Muscular Strength)
Sit at Reach (Flexibilty) ay mga sangkap ng Physical fitness.
Ang Pagsubok sa mga Sangkap ng Physical Fitness (Pre- Test)

Unang Araw ng Pagsubok
Ang Physical Fitness card ay magsisilbing talaan ng iyong mga

iskor sa mga mga gawain ipapagawa sa araw na ito. Ito ay magiging
gabay upang makita mo ang iyong pag-unlad sa bawat pagsubok sa
katapusan ng taon.
3 Minute Step-Test
Gawaing naglilinang ng Cardiovascular Endurance dahil

sinusubok nito ang kakayahang matagalan ang isang gawain mula sa
katamtaman hanggang sa mataas na antas ng kahirapan at
48
pinabibilis ng pintig ng puso na naayon sa itinakdang oras.
Damhin ang iyong pulso sa pamamagitan ng dahan dahang paghaplos
sa iyong pulsuhan o sa may leeg sa ilalim ng panga gamit ang iyong
hintuturo at gitnang daliri. Labinlimang (15) segundo ang nilaan para
sa gawaing ito.
Partial Curl Up
Gawaing naglilinang sa muscular endurance o tatag ng kalamnan

sa tiyan dahil sa patuloy na pag-angat
Push-Up
Gawaing naglilinang ng muscular strength o lakas ng

kalamnan sa braso at dibdib sa patuloy na pag-angat.
Stork Stand Test
Gawaing naglilinang ng balance dahil sa kakayahang panatilihin

ang wastong tikas at kapanatagan ng katawan kahit na gamit ang
isang paa lamang.
50 M Sprint Gawaing naglilinang ng speed dahil sa pagsubok ng

bilis ng pagtakbo patungo sa itinakdang lugar sa
pinakamabilis na oras.
Tandaan
1. Ang Physical Fitness Card ay talaan ng iskor sa mga pagsubok na nakalaan at

gabay sa pag-unlad physical health ng isang tao.
2. Ang gawain tulad ng 3 minute step test ay sumusubok sa cardiovascular
endurance samantalang ang partial curlup naman ay nagpapakita ng muscular
endurance.
3. Ang gawaing curl-up ay sumusubok sa muscular strength.
4. Ang gawaing stork stand test naman ay sumusubok sa kakayahang mapanatili ang
watong tikas at kapanatagan ng katawan kahit na gamit ang isang paa lamang at ang
50 M Sprint naman ay naglilinang ng speed dahil sa pagsubok ng bilis patungo sa
itinakdang lugar.
Ang Physical Fitness Card ay magsisilbing talaan ng iyong

mga iskor sa mga mga gawain ipapagawa sa araw na ito. Ito ay
magiging gabay upang makita mo ang iyong pag-unlad sa bawat
49
pagsubok sa katapusan ng taon. Isalin ang Physical Fitness card sa
iyong kuwaderno.
Bago magsimula ng mga gawain, narito ang mga pamantayan sa

paggawa upang makamit ang layunin ng aralin at mapanatiling ligtas
ang sarili.
Pamantayan sa pagsasagaw ng gawaing Pisikal
✔ Bago magsimula sa kahit anong gawaing pisikal ay tiyaking

walang nararamdamang karamdaman lalo na ang sakit sa puso
o baga tulad ng hika o tuberculosis. Kung mayroong
karamdaman o sakit ay agad na ipagbigay alam sa guro upang
malaman ang pamalit na gawain.
✔ Sundin lamang ang mga pamamaraan na nakasaad sa modyul.
✔ Sundin lamang ang mga pamamaraan na nakasaad sa modyul.

✔ Gawin ng buong sigla ang bawat gawain.
✔ Magsuot ng angkop na damit pang-isport.
✔ Siguraduhing maayos at ligtas ang lugar bago magsimula ng
pagsubok.
✔ Ihanda ang lahat ng kinakailangang kagamitan.
✔ Bigyan ng 5 minutong pahinga (rest) ang pagitan ng susunod na
pagsubok.
✔ Huwag kalimutang isulat ang resulta sa talaan ng iskor na ibibigay.
✔ Humingi ng tulong sa magulang o higit na nakatatanda upang
matagumpay na maisagawa ang mga pagsubok o gawaing pisikal
50
✔ Uminom ng tubig pagtapos ng pagsubok upang mapanatiling
hydrated ang katawan
Shuttle Run
Gawaing sumusubok sa agility o liksi ng pagkilos habang tumatakbo
at naglilipat ng kapiraso ng kahoy mula at patungo sa itinakdang
lugar.
Hand Wall Test
Gawaing sumusubok sa koordinasyon ng mga mata at kamay gamit

ang isang bolang pinatatalbog sa dingding.
Ruler Drop Test
Gawaing sumusubok sa bilis ng reaksyon ng pagsalo ng ruler na

nilaglag na walang hudyat gamit ang mga daliri.
Sit and Reach
Gawaing sumusubok sa flexibility o pag-unat sa abot ng makakaya

ng iyong kalamnan sa pata (likod ng hita), binti, at likod.
Vertical Jump
Gawaing sumusubok sa power o puwersa na maibubuhos sa pagtalon

nang mataas.
Panukat- medida o meter stick at yeso (chalk)

Tandaan
1. Habang ginagawa mo ang vertical jump test napansin mo na

nakapaglabas ka ng kombinasyong puwersa, lakas at bilis upang
mailayo mo ang markang yeso sa panukat. Ang power ay napapaunlad
sa gawaing ito.
2. Ang alternate hand wall test ay nagpapakita ng kakayahan ng
iyong kanan at kaliwang kamay gayundin din ang iyong mga paningin
na kumilos nang sabay-sabay at walang kalituhan.
Ang coordination ay napapaunlad sa gawaing ito.
3. Lubos mong naiunat ang iyong kalamnan (muscle) at kasukasuan
(joints) ng gawin mo ang pagsubok na sit and reach. Ang flexibility ay
napapaunlad sa gawaing ito.
51
4. Ang shuttle run ay isang gawain na nagpapakita ng kakayahang
magpalit o mag-iba ng direksyon ng katawan ng mabilisan at naaayon
sa pagkilos. Ang agility ay napapaunlad sa gawaing ito.
5. Ang ruler drop test ay gawaing sumusubok sa ating katawan na
kumilos ng mabilis bilang tugon sa mga hindi inaasahang bagay o
pangyayari. Ang reaction time ay napapaunlad sa gawaing ito.
Paglinang ng Power
➢ Ang Larong Pinoy ay tinatawag ding Laro ng Lahi. Ito ay mahalagang simbolo ng
ating pagiging Pilipino. Ito ang pagkakakilanlan ng isang pagkatao at
pagkabansa. Dito unang nalinang ang ating pakikipagkapwa, natutong mag-isip
at gumawa ng desisyon na alam nating makakabuti para sa atin.
➢ Ang kickball ay kabilang sa mga Larong Pinoy na hango sa larong baseball at
softball. Ito ay isang uri ng stiking o fielding game. Mainam na makilahok sa
ganitong uri ng gawaing pisikal upang malinang at mapaunlad ang iyong
cardiovascular endurance at power.
Kickball
➢ Bagama’t ang kickball ay hango sa baseball at softball, ang mga manlalaro sa
larong kickball ay walang hawak na bat, mas malaki din ang bolang gamit dito.
Sa larong ito, igugulong ang bola papunta sa manlalarong nasa home base at
kailangang sipain ito nang malakas at malayo. Tatakbo ng paikot sa mga base
ang tagasipa ng hindi siya natataya at maka-home run katulad ng larong
baseball at softball. Batuhang Bola
➢ Ang batuhang bola ay kabilang sa mga Larong Pinoy. Ito ay hango sa Amerikanong laro
na Dodgeball. Nilalaro ito sa isang malawak na lugar.. Sinasalamin din ng larong ito ang
kaugaliang Pilipino na pagkakaisa.
➢ Mayroong mga kasanayang dapat taglayin upang maisakatuparan ng maayos ang larong
ito. Bago magsimula kinakailangan na nasa magandang estado ang iyong kalusugan dahil
kabilang sa mga kasanayan ay ang pagtakbo, pag-iwas, pagsalo at pagbato.
➢ Ito ay nangangailangan ng maramihang manlalaro na mahahati sa grupo ng mga
tagataya at mga taga-iwas.
➢ Ang batuhang bola ay larong sumusubok sa cardiovascular endurance at power. Ito ay

52
makatutulong upang mapanatiling malakas at malusog na katawan.
EDUKASYONG PANGKALUSUGAN 4
Mga Impormasyong Makikita sa Food Label
Narito ang mga bagay na DAPAT makita o nakalimbag sa pakete

ng pagkain:
1. Name of food (pangalan ng pagkain)
➢
ginagamit upang makilala ang isang pagkain o inumin
2. Net Weight
➢
saktong timbang o bigat ng pagkain o inumin
3. Date Mark
petsa kung kailan ginawa at masisira/ kung hanggang
kailan na lang pwedeng kainin ang pagkain
4. Ingredient List
mga sangkap na ginamit sa pagkain o inumin
5. Nutrition Facts
ang nagbibigay ng impormasyon ng produkto tulad ng
serving size, calories, total fat, saturated fat, cholesterol,
protein, carbohydrate, at vitamin content ng isang
pakete
6. Allergy Warning
pagbibigay paalala sa mga may allergy sa pagkunsumo
ng pagkain o inumin
7. Name or Address of Manufacturer/ Distributor
pangalan o lugar kung saan ginawa ang pagkain o
inumin
8. Storage Instruction
nagbibigay ito ng impormasyon kung paano gamitin at
itago ang pagkain upang mapanatili ang magandang
kalidad nito
9. Lot or Batch Number
eksaktong dami/ bilang ng nagawang produkto
10. Bar Code

ito ay ginagamit para mapabilis ang kanilang pag-
checkout pati na rin ang pag- inventory
MGA IMPORMASYONG MAKIKITA SA FOOD LABEL
Name:
Best Before Date vs. Expiration Date
Alam ba ninyo na maraming nasasayang na pagkain o inumin dahil

sa maling pag- unawa sa kahulugan ng mga nakalimbag sa pakete
na Date Markings o petsa kung kailan ginawa o masisira ang
53
pagkain o inumin?
Isa sa mga impormasyong makikita sa pakete ng pagkain o inumin
ay ang Expiry/ Expiration Date at Best Before Date.
Maraming kalituhan ang nararanasan ng tao pagdating sa pagkain.
Isa sa mga kalituhang ito ay ang ng kahulugan ng Expiry/
Expiration Date at Best Before
Date.
Alam ba ninyo na magkaiba
ang kahulugan ng mga ito?
Best Before Date –
tumutukoy sa huling araw na
ang pagkain o inumin ay nasa
pinakasariwa at
pinakamagandang kalidad
BEST BEFORE: 1 nito.
EXPIRY DATE: AUGUST
Expiration/
Expiry Date -
tumutukoy sa petsa kung kailan hindi mo na maaaring kainin
o inumin ang produkto.
Ang Nutritional Value sa Food Label
Isa sa mga mahahalagang nakalimbag sa pakete ng pagkain ay

ang Nutirition Facts. Ito ay makikita sa lahat ng pakete ng pagkain at
inumin.
Isinasaad sa Nutrition Facts ang kumpletong listahan ng mga

sustansiyang makukuha sa produkto.
Ang Nutrition Facts ay isang talaan kung saan nakasaad ang uri at
sukat ng mga sustansiyang makukuha sa pagkaing nasa loob ng
pakete. Tignan ang mga larawan upang mas maunawaan ang mga
nakasaad sa Nutrition Facts.
54
Sa mga piling pagkain at inumin, maaaring makakita sa pakete
ng Directions For Use and Storage. Nagbibigay ito ng
impormasyon kung paano gamitin at itago ang pagkain upang
mapanatili ang magandang kalidad nito. Karaniwan itong
nakikita sa likod ng pakete.
Ang Kahalagahan ng Pagpapanatiling Ligtas at Malinis na
Pagkain
Kahalagahan ng Pagpapanatiling Ligtas at Malinis na Pagkain

➢ Mapananatiling malusog at masigla ang katawan.
➢ Mapananatiling malinis, maayos at ariwa ang pagkain
➢ Maka- iiwas sa anumang uri ng foodborne diseases
➢ Sa tamang paghahanda at pag- iimpok ng pagkain, makatitipid at laging handa sa oras
ng kagipitan.
Mahalaga ang pagpapanatliling malinis at ligtas na pagkain upang makaiwas sa sakit. Tandaan
na ang pagpapanatiling ligtas ng mga pagkaing kinakain ang siyang pangunahing paraan upang
makaiwas sa sakit.
➢ Panatilihin ang kalinisan
➢ Paghiwalayin ang mga hilaw at lutong pagkain
➢ Tiyaking naluto ng husto ang mga pagkain
➢ Itago ang mga pagkain sa mga ligtas na lugar
➢ Tiyaking ligtas ang gagamiting tubig at mga sangkap na gagamitin sa pagluluto
Mga Karaniwang FoodBorne Diseases
Ang mga foodborne diseases ay mga sakit na nakukuha sa marumi at hindi ligtas na pagkain at inumin.
1. Diarrhea - isa sa mga sakit na pinakamadalas na nakukuha mula sa pagkain. Sanhi ng isang bacteria na
nakukuha sa maruming pagkain. Ang bacteria na ito ay nagdudulot ng pagsakit ng tiyan at madalas na
pagdumi, na maaaring magdulot ng pagdurugo ng puwit.
2. Typhoid fever - sakit na dulot ng salmonella, isang bacteria na makukuha sa kontaminadong
pagkain o inumin.
3. Cholera - nakakahawang sakit ma maipapasa sa pamamagitan ng kontaminadong dumi ng tao,
pagkain, o tubig.
4. Dysentery - isang diarrhea na may kasamang dugo dahil nagkakaroon ng sugat o pamamaga
ang mga intestines ng isang tao.
5. Amoebiasis - dulot ito ng isang amoeba, isang protozoa na nagdadala ng pangmatagalang
diarrhea at pagsakit ng tiyan.
6. Food poisoning - sakit na maaaring sa pagkaing nahaluan ng mga mapanganib at nakalalasong
bagay tulad ng sabon, pangkulay, asido, panlinis ng bahay, o halaman.
7. Hepatitis A – sakit sa pamamaga ng atay.
EPP 4
55
ICT / ENTREPRENEURSHIP
Nasasabi ang Kahulugan ng Entrepreneurship, Katangian ng
Entrepreneur at Uri ng Negosyo
Ang pamamahala ng negosyo ng isang entrepreneur ay isang

pakikipagsapalaran. Nararapat na siya ay may matatag na loob, tiwala
sa sarili at kakayahan sa pagpaplano, magaling gumawa ng desisyon,
masipag sa pagtrabaho, masigasig, at marunong lumutas ng suliranin.
Ang isang entrepreneur ay napapaunlad ang pamamahal, nauunawaan
ang pangangailangan ng mga tao at handang tumulong sa
pamamagitan ng kaniyang negosyo. Siya ay hindi mapagsamantala sa
pagtataas ng presyo ng paninda. Bagkus siya ay naglilingkod sa mga
nakakababa sa bahay.
Sa pangangasiwa ng negosyo, kailangang may kasanayan at
kaalaman sa produktong ipinagbibili. Ang pagtitinda ay maaaring
simulan sa maliit na puhunan. Ang maliit na tindahan at maliit din ang
nauukol na pamamalakad. Kung malugi ka man ay maliit din ang
epekto nito. Ang pagtitipid ay isa ring katangiang dapat taglayin.
Kasama rito ang paggamit ng ilaw at tubig. Kailangang magtipid at
magkaroon ng malasakit sa tindahan.
Magiging madali ang pangangasiwa ng tindahan bilang
entrepreneur kung susundin ang sumusunod na gabay:
1. Linisin ang loob at labas ng tindahan, gayundin ang eskaparate,
garapon, at iba pang lalagyan.
2. Ayusin ang paninda ayon sa uri na madaling makita at makuha
kapag may bumibili.
3. Tiyaking malinaw ang pagkakasulat ng presyo sa paninda.
4. Kung pagkaing luto ang itinintinda, lagyan ng takip upang hindi
dapuan ng langaw at malagyan ng alikabok.
5. Magbigay ng tamang sukli at pagkukuwenta ng binilhan.
6. Maging matapat sa pakikipag-usap sa mamimili at ipamalas ang
maayos na serbisyo.
Para umasenso ang negosyo, kailangan ng maingat, at maayos
na pagtatala ukol dito.
Ang mga talaang dapat isagawa ay mga sumusunod:
a. TALAAN NG PAGBIBILI. Makikita sa talaang ito ang mga
panindang mabilis na nabibili o nauubos.
b. TALAAN NG MGA BINIBILING PANINDA. Ito ay talaan ng mga
panindang napamili at mga panindang laging binibili.
c. TALAAN NG MGA PANINDANG DI-NABIBILI. Nalalaman dito ang
mga panindang nakaimbak at hindi mabili.
Ang mga produkto ninyo ay maaaring maipagbili sa mga kaibigan,

56
kamag-aral, guro, kapitbahay, at magulang. Ang kasanayan at
kaalaman ay malilinang sa wastong paraan ng pagtitinda.
Ang mga produktong nagawa ay maaaring ilagay sa estante nang
madaling makita ng mga nais bumili. Gumawa ng patalastas ukol sa
produktong nais ipagbili. Ang salaping kinita ay magagamit sa
pangangailangan ng pamilya. Ang nalinang na karanasan sa pagtitinda
ay makatutulong sa kakayahan kung nais magnegosyo.
Pamantayan sa Tamang Paggamit ng Computer
Dapat maging ligtas at kapakipakinabang sa lahat ang paggamit

ng kagamitan at pasilidad sa Information and Communication
Technology (ICT) katulad ng computer, email at Internet. Kailangan
mahusay na mapag-aralan ang mga gabay sa ligtas at responsableng
paggamit ng computer, Internet, at email sa paaralan.
Pamantayan sa tamang paggamit ng computer:
1. May sandalan ang upuan at maaaring i-adjust ang taas
nito.
2. Habang nagta-type mas mababa nang kaunti ang keyboard
sa kamay
3. Bahagyang nakaangat ang kabilang dulo ng keyboard
4. Nakaupo nang tuwid at nakalapat ang mga paa.
5. Tama lang at hindi masyadong mahigpit ang
pagkakahawak sa mouse at naiki-click ito nang mabilis.
Paalala: Ang mga sumusunod na gawain ay susukat sa iyong

kakayahan sa paggamit ng kompyuter, internet at email. Sa tulong ng
iyong mga magulang at iba pang kasama sa bahay, sagutin ang mga
gawaing inihanda para sa iyo upang lalo mong maintindihan ang
layunin ng aralin.
Ang mga Mapanganib na Malware at Virus sa Kompyuter
Panimula (Susing Konsepto):

Malaki ang pakinabang sa atin ng paggamit ng internet.Sa pag-
aaral,nagagamit natin ito sa pagsasaliksik ng mga impormasyon sa
paksang –aralin.Nakakapagpalitan tayo ng mga mensahe at
makakukuha ng mga larawan, awitin, video, at iba pa pang bagay na
nagagamit sa pag-aaral Subalit may panganib na kaakibat ang patuloy
na paggamit ng internet.Isa na rito ang pagkalat ng malware at
computer virus.mahalagang malaman kung ano ang mga ito.
57
Ang malware o malicious software ay idinisenyo upang makasira
ng computer.sa pamamagitan ng malware, maaaring illegal na makuha
ang sensitibong impormasyon mula sa computer. Ang mga halimbawa
ng malware ay virus, worm, o Trojan.
VIRUS- Program na nakapipinsala ng computer at maaaring
magbura ng files at iba pa. Mas matindi ito kaysa sa worm.
halimbawa nito ay W32 SFCLMOD
WORM-Isang nakapipinsalang program sa computer na
nagpapadala ng mga kopya ng sarili nito sa ibang mga computer
sa pamamagitan ng isang network. halimbawa: W32
SillyFDCBBY, W32Trresba.
SPYWARE-Malware na nangongolekta ng impormasyon mula sa
mga tao nang hindi nila alam.
ADWARE-Software na awtimatikong nagpe-play, nagpapakita o

nagda-downloading o advertisement sa computer.
KEYLOGGERS-Malware na nagtatala ng lahat ng mga pinidot sa
keyboard keystrokes at ipinadadala ang mga ito sa umaatake
upang magnakaw ng mga password at personal na data ng mga
biktima.
DIALERS-Software na may kakayahamh tumawag sa mga
telepono gamit ang computer kung ang dial-up modern ang gamit
na internet connection.
TROJAN HORSE-isang mapanirang program na nagkukuwaring
isang kapaki-pakinabang na application ngunit pinipinsala ang
iyong computer, Nakukuha nito ang iyong mahahalagang
impormasyon pagkatapos mo itong ma-install. Halimbawa:JS
Debeski Trojan
Ang computer virus ay isang uri ng programa na ginawa upang
makapanira ng mga lehitimong aplikasyon o iba pang program ng
58
computer. Ito ay kusang umuulit at nagpaparami ng sarili. Karaniwan
itong pumapasok sa mga computer nang walang pahintulot mula sa
gumagamit o user.
Narito ang iba pang mapapansin kapag may virus na ang
kompyuter.
• Biglaang pagbagal ng takbo ng kompyuter
• Paglabas ng mga error message sa binubuksang websites.
• Di-pangkaraniwang ingay sa loob ng kompyuter
• Hindi paggana ng anti-virus software ng kompyuter
• Biglaang pagre-restart ng kmpyuter
• Pagbabago ng anyo ng kompyuter tulad ng desktop. display.
wallpaper, cursors
Paalala: Magandang umaga! Sa araw na ito pag-aaralan natinang
pagkilala sa mga uri ng malware o virus na umaatake sa ating
kompyuter. Pagkatapos basahin ang panimula sa itaas, sagutin ang
mga gawaing inihanda para sa iyo upang masukat ang iyong kaalaman
tungkol sa aralin ngayon. Humingi ng tulong sa mga magulang o maari
mong kontakin ang iyong guro ukol dito. Masayang pag-aaral!
Ang Gamit ng Kompyuter at Internet o Information

Communication Technology (ICT)
Naranasan mo na bang magsaliksik o manglekta ng

impormasyon? Bukod sa mga libro, magasin, diksiyonaryo, at iba pa,
maaari di tayong gumamit ng impormasyon at communications
technology (ICT) para rito. Malaking tulong ang internet sa pagsaliksik
tungkol sa ibat-ibang paksa. Makatutulong sa iyo ang kasalukuyang
paksa upagn lubos na maunawaan ang konsepto ng computer,
internet, at ICT ,at kung paano magagamit ang mga ito sa iyong
pananaliksik.
Bago pa mauso ang kompyuter at internet, sa silid aklatan

nagpupunta ang mga tao upang maghanap ng impormasyon at
kaalaman gamit ang mga aklat, diyaryo, at kung ano ano pa na
maaaring gawing sangggunian tungkol sa iba-ibang bagay. Madalas mo
rin bang gawin ito usapan ng magkaklaseng Lito at Lita?
Lita: Lito, handa ka nab a sa iuulat mo sa susunod na linggo?
Lito: Hindi pa Lito.Hindi pa ako tiyak sa paksang ibinigay ni Mr.
Reyes.
Lita: Paanong hindi ka pa tiyak? Hindi ka pa ba nagsisimula sa
pananaliksik mo? kalian ka magsisimula? Biyernes na
ngayon.
Lito: Oo nga. Nalilito na kasi ako, Nag-internet na ako pero
napakaraming site ang tumatalakay sa paksang ibnigay
sa akin.
Lita: Gusto mo bang tulungan kita?
59
Sa palagay mo, mapapadali kaya ang pananaliksik ni Lito sa
kanyang Takdang-gawain?
Bakit?
Panuntunan sa Paggamit ng Kompyuter
Panimula/Susing Konsepto:
Ang computer ay isang kagamitang tumutulong sa atin sa

pagproseso ng datos o impormasyon. Maaari itong gamitin bilang
imbakan ng mahahalagang dokumento na nasa anyong elektroniko o
soft coyp. May maliliit na computer gaya ng person al computers,
laptops, tablets, at mayroon namang mainframe computers na
ginagamit ng malalaking kompanya.
Anteknolohiya ito sa imformation and communication Technology
o (ICT) ay tumutukoy sa ibat-ibang uri ng teknolohiya na ginigamit sa
komunikasyon upang magproseso, mag-imbak, lumikha, at magbahagi
ng mga impormasyon, Ilan sa halimbawa ng ICT ang radyo, telebisyon,
smart phones, computer at internet.
Paano makatutulong ang mga makabagong teknolohiya ito sa
pangangalap ng ibang-ibang uri ng impormasyon?
Sa pangangalap ng impormasyon sa internet gumagamit tayo ng
mga web browser gaya ng Internet Explorer, Mozilla Fire fox, at Google
chrome. Mga search engine sites naman tulad ng Google o Yahoo ang
binabasa natin upang mas mapadali ang pangangalap ng
impormasyon.
• Mas mabilis na komunikasyon- Ang mga mobile phone
webcam, at instant messaging applications ay ilan lamang
sa produktong ICT na tumutulong para sa mas mabilis at
mas malawak na komunikasyon.
• Maraming trabaho- Nagbukas din ang ICT ng maraming
oportunidad para sa tao upang magkaroon ng hanapbuhay
tulad ng pagiging computer programmer, web designer,
graphic artist, encoder, at technician.
• Maunlad na komersiyo- malaki rin ang ginagampanan ng
ICT upang mas mapaunlad ang pangangalakal. Tinatawag
na e-commerce ang pagbebenta at pagbili ng kalakal sa
tulong ng internet.
• Pangangalap, pag-iimbak, at pagbabahagi ng
impormasyon- Ngayong tayo ay nasa information age, isang
mahalagang kasanayan ang matalinong pagsusuri at
60
pangangalap ng makabuluhang impormasyon gamit ang
makabagong teknolohiya.
Mga Bagay na Dapat Isaalang-alang sa Pangangalap at

Pagsasaayos ng Impormasyon Gamit ang Computer at Internet
Paano mo iniingatan ang iyong mga gamit? Mayroon ka bang

lalagyan para sa mga ito? Katulad ng mga gamit natin, dapat
naisasaayos din nang mabuti ang computer files. Ang computer file
system ay ang pagsasaayos ng files at datos sa computer sa paraan na
madali itong mahanap at ma-access. Ang mga hard dis, CD-ROM/DVD-
ROM, flash drives, at iba pa, mga storage devices o imbakan na
maaaring gamitin upang maingatan ang kopya ng mga files.
Mga soft copy ng files ang inaayos at iniimbak sa computer file
system. Tandaan na may dalawang uri ng files – ang soft copy at ang
hard copy.
• Soft copy – ito ang mga elektronikong files na mabubuksan
gamit ang computer at application software. Maari itong
maging word document, spreadsheet, presentation, mga
litrato at mga audio at video bfiles.
• Hard copy – ito ang dokumento o Imaheng nakasulat o
nakaimprenta sa papel.
Lahat ng files sa ating computer ay may filename. Ang filename
ay ang pangalan na ginagamit upang madaling malaman ang isang
computer file ay may filename ay ang pangalan na ginagamit upang
naka-save ng file sa computer. Kung tayo ang gagawa ng dokumento,
dapat bigyan ng makabuluhang filename ang isang dokumento.
Ang mga file ay maaaring i-save sa mga folder at sub-folder.
Naisasaayos ang pag-save at napapadali ang paghahanap kung
kakailanganin itong muli. Ang computer file address ang kumpletong
pathway kung saan makikita ang naka-save na file. Ito ay binubuo ng
sumusunod na bahagi:
• Device – Ito ang hardware device o drive (local disk,
Universal Serial Bus - USB flash drive, atbp.) kung saan
naka-save ang file.
• Directory o folders – Ito ay partikular na lalagyan ng mga
files. Maaari itong magkaroon ng mga subfolders, base sa
uri ng file.
• Filename – ang natatanging pangalan ng isang computer
file.
61
• File extension – tumutukoy sa uri ng computer file,
halimbawa: Microsoft Word file (.doc o .docx), Microsoft
Excel file (.xls o .xlsx) at Microsoft PowerPoint Presentation
(.ppt o .pptx).
May iba’t ibang uri ng files na maaaring i-save sa computer:

1. document files (mga file na gawa sa pamamagitan ng software
para sa word processing, electronic spreadsheets, desktop
publishing, at iba pang productivity tools);
2. image files;
3. audio files;
4. video files, at
5. program files (ginagamit bilang pang- install ng mga
application at system file
Paggawa ng Folder:
1.I-on ang iyong computer.
2.I-click ang start button na makikita sa taskbar at piliin ang
Documents.
3.Katulad nito ang makikita kapag binuksan ang documents
folder
4.I-click ang Organize button na makikita sa toolbar sa itaas,
at kaliwa ng screen.
5. I-click ang New Folder. Pansinin na magkakaroon ng bagong
folder. Kung di mo makita ang Organize button, i-click ang
New Folder na makikita malapit sa organize button.
6. I-type sa kahon sa ilalim ng folder ang iyong pangalan o
pangalan ng inyong grupo. Ito ang magigin folder name.
Halimbawa: Abel A. Antonio o Group 1A.
7. I-press ang Enter sa keyboard. Mayroon ka na ngayong
folder kung saan puwede kang mag- save ng files.
Paggawa ng Subfolder:
1. Buksan ang ginawang folder sa pamamagitan ng double
click o pag-click dito nang dalawang beses.
2. Gawin ang hakbang 4-5 sa Gawain A upang makagawa ng
isang subfolder sa loob ng folder na una mong ginawa.
3. Tingnan na magkakaroon muli ng bagong folder. I-type ang
Mga Gawain bilang pangalan nito.
4. I-press ang Enter sa keyboard. Ngayon, mayroon ka nang
subfolder sa loob ng iyong folder. Makatutulong ang folders
at subfolders upang madaling mahanap ang mga nai-save na
files.
Pag-save ng File sa Folder at Subfolder:
Matapos matutuhan ang paggawa ng folders at subfolders,
62
subukin namang mag-save ng files sa mga ito. Sundan ang
sumusunod na pamamaraan:
1. I-click ang Start button na makikita sa taskbar at piliin ang
All Programs.
2. I-click ang Accessories folder at piliin ang Notepad
Magbubukas ang Notepad application gaya ng nasa larawan.
Ang Notepad ay isang text editing tool na kasama sa Microsoft
Windows. Puwede itong gamitin sa paggawa ng web pages
gamit ang html coding. Sa pagkakataong ito, gagamitin
lamang ang Notepad sa paggawa ng isang text file.
3. I-type ang sumusunod sa binuksang Notepad window:
Ako si/Kami sina
_________________________________________________.
Ako/Kami ay masaya dahil
_________________________________________.
4. I-click ang File option na makikita sa menu bar ng Notepad
window.
5. Piliin ang Save As command.
6. Bubukas ang Save As dialog box. I-type sa Filename box ang
Sample File.
7. Sa kanang bahagi ng dialog box, hanapin ang sariling folder
na naka-save sa Documents folder. I-double- click ang folder
at i- double- click din ang folder na mga g awain upang
buksan ito tulad ng nasa larawan.
8. I-click ang Save button.
9. Tiyaking nai-save nang tama ang file. Maaari mo itong
tingnan sa folder na iyong ginawa.
Pag-Copy at Paste ng File sa Folder:
Sundan ang sumusunod na proseso sa pag-copy at paste ng file sa
iyong folder.
1. I-click ang Start button na makikita sa taskbar.
2. I-click ang Pictures folder.
3. Bubukas ang Pictures folder. Pumili ng larawan sa Sample
Pictures folder.
4. I-click ang Organize button na makikita sa menu bar ng
folder.
5. 5. Piliin ang Copy. Ginagamit ang Copy command upang
gumawa ng iba pang kopya ang isang file.
6. Buksan ang folder na Mga Larawan na ginawa mo sa Gawain
B sa loob ng iyong main folder. I-click muli ang Organize sa
Menu bar at piliin ang Paste. Ang Paste command ay
ginagamit upang ilagay ang kinopyang file sa folder na nais
mong paglagyan.
7. Magkaroon ngayon ng kopya ng larawan sa loob ng
subfolder sa Mga Larawan.
Pag-Delete ng File:
63
Maaari ring mag-delete o magtanggal ng files o folders na
di na kailangan.
Sundan ang prosesong sumusunod:
1. Buksan ang subfolder ng Mga Larawan.
2. I-click ang larawang naka- save.
3. I-click ang Organize button na makikita sa Menu bar ng
folder at piliin ang Delete command. May lalabas na dialog
box na na may tanong kung sigurado kang gusto mong i-
delete ang file. I-click ang ‘Yes,’ kung sigurado ka na o ang
‘No’ kung hindi mo pala ito gusting burahin.
4. Kapag na-delete na ang larawan, mawawala ito sa folder at
mapupunta ito sa Recycle Bin kung saan maaari mo itong i-
restore kung nais mong ibalik ito sa folder.
Ang files sa computer ay dapat na maisaayos at mai-save
upang madali itong ma-access. Kailangang bigyan ng isang
angkop at natatanging filename ang bawat isa at mai-save ito sa
tamang folder o subfolder. Maaari din tayong mag-delete ng mga
folder o file na hindi na kailangan upang makatipid ng espasyo sa
ating storage device.
Ang computer file system ay isang sistema na dapat
matutuhan upang maisaayos ang mga nagawang dokumento at
ang imporyasong nakokolekta.
Paggawa ng Subfolders:
Sa pamamagitan ng mga kasanayang natutuhan tungkol sa
pagsasaayos ng files sa tulong ng computer file system, gumawa
ng tatlong folder na gamit ang mga pangalang sumusunod:
Folder 1: Word Processing
Folder 2: Electronic Spreadsheet
Folder 3: Graphic Editing
Ilagay ang folders na ito sa loob ng subfolder na Mga Gawain.
Paglilipat ng Files sa Ibang Folder:
Maghanap ng dalawa hanggang tatlong image files
mula sa isang folder ng computer na iyong ginagamit. Ilipat
ang mga na ito sa iyong subfolder na Graphic Editing gamit
ang cut at paste commands.
Ang mga Katangian ng Web Browser at Search Engine
May pagkakataong hindi sapat ang mga aklat sa silid-aralan para

mahanap ang mga impormasyong kailangan. Ang internet ay
nagsisilbing malawak na mapagkukunan ng dagdag na impormasyon
at datos. Dahil sa teknolohiyang ito, naging posibleng mabilisang
magsaliksik ng makabuluhang impormasyon mula sa iba’t-ibang
bahagi ng mundo.
64
Ang web browser ay isang computer software na ginagamit upang
maghanap ng at makapunta sa iba’t ibang websites. May kakayahan
din ang web browser na ipakita ang nilalaman ng isang website tulad
ng teksto at larawan. Maaari nitong i-play ang iba pang uri ng media
tulad ng music, video, at animation.
Ang sumusunod ay ilan sa mga kilalang web browser na
maaaring gamitin:
• Internet Explorer – Libre itong web browser mula sa Microsoft
Corporation. Inilabas ito noong 1995 at isa sa mga
pinakapopular na browser ngayon.
• Mozilla Firefox - Libre rin ang web browser na Firefox mula sa
Mozilla. Isa ito sa mga pamantayan ng mga browser na
magagamit.
• Google Chrome - Ang Google Chrome ay isa pang libreng web
browser. Inilabas ito noong taong 2008 at patuloy na tinatangkilik
bilang isa sa pinakapopular na web browser ngayon.
Mga Bahagi ng Web Browser:
Ang web browser ay binubuo ng iba’t ibang bahagi. Bawat isa
ay may sariling gawain. Lubos na makatutulong kung alam nating
gamitin ang iba’t ibang bahagi ng isang web browser.
Bahagi ng Isang Web Browser
Browser Window Buttons – I-click ang minimize button
kung nais itago ang browser window nang pansamantala. I-
click ang restore o maximize button kung nais baguhin ang
sukat ng window; I-click ang close button kung nais isara
ang browser window.
Tab Name – Dito mababasa ang pangalan ng
kasalukuyang bukas na website.
Kung nais isara ang tab, i-click lamang ang X button sa
gilid ng tab.
Navigation Buttons – I-click ang back button para
bumalik sa webpages na naunang binisita; I-click ang
forward button kung nais balikan ang webpages ng
pinakahuling binisita; o i-click ang reload button kung nais
na muling i-update ang website sa browser.
New Tab – I-click ang New tab kung nais magkaroon ng
panibagong tab kung saan maaaring magbukas ng bagong
website.
Customize and Control Google Chrome – Dito makikita
ang iba’t ibang options at commands upang baguhin ang
kasalukuyang settings ng browser.
Bookmark this Page – I-click itong hugis-bituin na button
para i-save ang address ng website. Sa ganitong paraan,
65
madali itong mababalikan sa susunod na kailangan itong
buksang muli.
Address bar – Maaaring i-type dito ang address ng isang
website na gustong tignan. Ang website address ang
tumutukoy kung saan mahahanap ang isang website. Isang
halimbawa ng website address na inilalagay sa address bar
ay www.google. com. Kung ito ay i-type mo sa address bar
at pindutin ang Enter key, makakarating ka sa home page
ng website na iyon.
Display Window – Ito ang pinakamalaking bahagi ng
browser na nagpapakita ng piniling website.
Scroll bar – I-drag ito pataas o pababa upang makita ang
kabuuan ng isang web page sa browser window.
Ang Search Engine

Ang search engine ay isang software system na ginagamit sa
paghahanap ng impormasyon sa internet. Ang ilan sa kilalang
search engines ay Google, Yahoo, Alta Vista, at Lycos.
Mga Bahagi ng Search Engine Home Page
Kung magsasaliksik gamit ang internet, isang mahalagang

kasanayan ang paggamit ng search engines. Ang sumusunod ay
bahagi ng isang search engine home page (www.google.com) at
ang gamit ng mga ito.
Search Field o Search Box – Dito tina-type ang keyword
na gagamitin sa pagsaliksik.
Google Search Button – pagkatapos i-type ang keyword,
i-click ang button na ito o maaari ding pindutin ang Enter
key sa keyboard upang masimulan ang pagsasaliksik.
I’m Feeling Lucky – I-click ito matapos i-type ang
keyword upang direktang pumunta sa webpage na sa
palagay ng Google ay pinakaangkop sa kailangan mo.
Madalas na ito ang unang search result.
Mga Bahagi ng Search Engine Results Page

Matapos i-click ang search button, ipakikita ng search
engine ang resulta ng iyong paghahanap. Ito ay sa isang pahinang
tinatawag na search engine results page na naglalaman ng iba’t
ibang websites na may kinalaman sa ipinapasok na keyword.
Search Field – kung nais maghanap muli, i-type lamang

ang bagong keyword sa search field box.
Search Button – pagkatapos i-type ang keyword, i-click

66
ang button o maaari ding pindutin ang Enter key sa
iyong keyboard.
Top Links – narito ang mga serbisyong maaaring
magamit sa search engine katulad ng web, imahe, balita,
videos, at iba pa.
Page Title – ang pamagat ng web page na kasama sa
search results.
Text Below the Title – maliit na piraso ng teksto na sipi
buhat sa webpage.
Naka-bold text dito ang mga salitang ginamit mo bilang
keywords.
Matalinong Pagsaliksik Gamit ang mga Keywords
Marami sa kailangan nating impormasyon ang nasa

Internet na. Kailangan na lamang natin ng kasanayan kung
paanong makukuha ang eksaktong impormasyon na nais natin.
Mas mainam kung gagamit tayo ng higit sa isang salita

kung magsasaliksik tayo. Mahalaga rin na ang mga salitang
gagamitin ay tiyak at kaugnay sa paksang ating sinasaliksik.
Magsaliksik Gamit ang Web Browser at Internet
Tulungan natin si Marlon sa kaniyang pagsasaliksik

tungkol sa paksang, “Mga Katangiang Taglay ng Isang Magaling
na Entrepreneur.” Sundan ang sumusunod na pamamaraan:
• Buksan ang inyong web browser (maaaring gamitin ang
Internet Explorer, Mozilla Firefox, o Google Chrome).
• I-type ang www.google.com sa address bar ng browser at
pindutin ang Enter key. Ito ang website address ng Google
search engine.
• Pag-isipang mabuti ang keywords na gagamitin sa
pagsasaliksik ng mga katangiang dapat taglayin ng isang
entrepreneur. I-type ang keywords sa search field.
• I-click ang search button. Magbubukas ang pahinang Search
Results.
• I-click ang search result upang makita ang kabuuan ng
webpage.
• Suriin ang Search Results at tukuyin ang mga resultang

pinakamakakatulong kay Marlon sa kaniyang pananaliksik.
Maaari mong tingnan ang iba pang pahinang search results sa
pamamagitan ng pag-click ng susunod na mga pahina.
Tingnan ang larawan sa ibaba.
• Paggawa ng Table at Tsart Gamit ang Spreadsheet Tool
67
•
• Panimula (Susing Konsepto):
•
• Ang impormasyong numerical (dami o bilang, presyo o
halaga, timbang at populasyon) at tekstuwal na impormasyon
(pangalan, produkto at aytem) ay maaaring magbigay ng
mahalagang kaalaman sa atin kung ang mga ito ay isasaayos at
maipakikita gamit ang table at tsart.
• Ang spreadsheet application ay isa pang software na maaaring
gamitin upang makagawa ng mga table at tsart. Kadalasan itong may
isang workbook na naglalaman ng mga worksheets. Bawat worksheet
ay naglalaman ng rows at columns. Ipinapasok ang datos sa loob ng
cells. Ang mga cells ay ang mga kahon kung saan nagtatagpo ang
bawat column at row.
•
• Ang cell name o cell reference ay ang pangalan ng bawat cell sa
spreadsheet. Ang bawat row ay gumagamit ng numero o bilang label
habang ang bawat column ay gumagamit ng titik o letra.
Pagpapadala ng Email na may Kalakip na Dokumento o iba pang

Media Files Title
Maliban sa sulat nais nating ipadala sa ibang tao, maaring may mga
dokumento o gamit kalakip sa ating ipinadadala. dati inilalakip sa sulat
ang mga dokumento o gamit na nais ipadala. Ang bayad depende sa
timbang nito. Dahil pinadali na ng teknolohiya ang buhay ng mga
tao,ang paglakip o paglalagay ng attachement sa mga dokumento sa
isang email ay maari na rin gawin sa mabilis,
magaan at libreng paraan.
Ang pagsagot at pagpapadala ng email na may kalakip dokumento ang
ating pag aaralan.
Pagpapadala ng mensahe gamit ang email. Sundan ang mga
sumusunod na pamamaraan.
Buksan ang nagawang email sa http://www.gmail.com at i-click ang

compose. Tignan ang Larawan 1.
I-type ang email address ng taong nais padalhan.
a. Kung mahigit sa isang tao ang padadalhan ng mensahe, maari mong
i-type lahat ng kanilang email addresses maglagay lamang ng kuwit
pagkatapos ng isang addresses. (Halimbawa: jdoe@examole.com,
me@example.com, dd@example.com
b. Siguraduhing wasto ang email addresses para makarating ang
mensahe sa taong padadalhan. Kung napunta sa iba ang mensahe o di
kaya ay hindi talaga nakarating may mababasa kang “Message is
undelivered”. Tignan ang Larawan 2.
3.I-type ang “subject” ng mensahe nais na ipapadala Halimbawa:

Photography Studio Grand Opening. Tignan ang Larawan 3.
68
Gamitin ang mouse at i-click ang loob ng message box . I-type ang
mensahe. Tignan ang Larawan 4
Kapag natapos mo nang mai-type ang iyong mensahe, hanapin ang
“Send” button at saka ito i-click.
Sa patnubay ng inyong magulang, isagawa ang mga sumusunod na
hakbang sa pagpapadala ng email na may kalakip na dokumento o iba
pang media files:
Buksan ang nagawang email sa http:www.gmail.com
I-click ang Compose Mail
I-click ang Attach File.
I-click ang “Browse” upang mahanap ang Folder kung

saan nakalagay ang ilalakip na file. Maaari mong ilakip
ng isa isa ang mga dokumento na nais mong ipadala. Ang
kabuuang laki ng files na maaari mong ilakip sa email ay
hanggang sa 25MB. I-click ang files na nais ipadala
I- click ang open. Pagkatapos i-click ang “ok” button.

Kung ganap ng nakalakip ang dokumento, makikita ito sa
link ng attachment names Malalaman kung ganap ng
nakalakip ang dokumento.
Sa patnubay ng inyong magulang, isagawa ang mga
sumusunod na hakbang sa
Pagpapasa ng mensahe ng iba:
Buksan ang mensaheng nais ipasa.
Iclick ang “forward” sa setting button.
4.Pumunta sa recipient address sa ”To” na kahon at itype

ang address ng papasahan
5.I type kung kanino nanggaling ang mensahe bago ipasa.
6.I-click ang “Send”
69
70

Grade 4 1st Quarter Summary

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Grade 4 1st Quarter Summary

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

4

Ang mga sumusunod na gawain ay sadyang ginawa para sa

Impormasyon: Bahagi at Instrumento sa Aking Pagkakatuto

Tunay ngang napakahalaga ng paggamit ng internet o teknolohiya

Malaki ang epektong dulot sa atin ng internet. Subalit hindi lahat

Masasabi natin na malaking tulong ang teknolohiya sa pag-unlad

Pagtitimpi, Pinahahalagahang Ugali

Ang pagiging mapagtimpi ay isang pinahahalagahang ugali na

Ako, Mahinahon sa Lahat ng Pagkakataon

Ang pagiging mahinahon ay ugaling dapat ipagmalaki. Ang taong

Use Resources Such as Dictionary, Thesaurus, Online Sources to

A variety of print and electronic resources can serve as guides to

Background Information for Learners

Purposes of Text Types

a. To entertain- something read for pleasure or enjoyment, can also

Structural analysis is the process of breaking down words into

1. A prefix is a group of letters (or an affix) that is added before a

2. A suffix is an affix that is added or attached at the end of a root

3. Root word - the basic meaningful parts of a word.

Background Information for Learners

Denotation is the specific, exact and concrete meaning of a

Connotation is an idea or quality that a word makes you think about

Dictionary is made up of entry words listed in alphabetical order.

Denotation: I saw a white dove flying in a blue sky.

The actual meaning of the word dove in the sentence is a

Connotation: President Duterte sided with the dove and

The connotative meaning of the word dove in the

Background Information for Learners

Step 2. Create a table separating the different place value of the

The number in each place value will determine the

PLACE VALUE AND VALUE OF A DIGIT IN NUMBERS UP TO

Background Information for Learners

Place value is the value of where a digit is in the number.

In 2020, Barangay Batong Labang harvested 78, 391

THOUSANDS UNITS → Periods

READING AND WRITING NUMBERS IN SYMBOLS AND IN WORDS

B. Steps in Reading and Writing Numbers in Symbols or in

ROUNDING NUMBERS TO THE NEAREST THOUSANDS

Rounding just means figuring out what number is nearer to a given

4. Look to the digit to the right

3-4. Decide, round up or round down and Turn the remaining

423,275 If the number at the right of 3 is 0,1,2,3,4 or less

MULTIPLIES NUMBERS UP TO 3-DIGIT NUMBERS BY UP TO 2-

Background and Information for Learners

Study the solution below using the place value chart.

Step 1. Multiply 3 hundreds, 2 tens, and 3 ones by 2 ones

STEP 2. Multiply 3 hundreds, 2 tens, and 3 ones by 3 tens

Step 3. Add the partial product.

Solving Multi-Step Routine and Non-Routine Problems Involving

• What operation to be used?

12 chocolates 12 chocolates divided by

In this page, we will learn how to divide whole numbers using

25√42 First step is to divide the first digit of

That is the process of Long Division without remainder. It is

Now, let us learn the process of Long Division with

25√435 remainder 18 remainder is ignored at this point.

PERFORMING SERIES OF OPERATIONS (MDAS)

Background Information for Learners

Otherwise just go left to right

6030÷ 60– ÷3x5+

Matter has different properties, some absorb water, sink and

Some materials float or stay on top of water, while some

Matter also undergoes decay which means to be slowly destroyed

Changes in Solid Materials