SERGEJ PROKOFJEV

o Prve pouke iz klavira dobio od majke, počinje da komponuje već u petoj

godini, kompoziciju učio na Petrogradskom konzervatorijumu kod Ljadova,
Korsakova i Čerepnjina, pažnju šire publike privlače njegove rane
ekspresionističke kompozicije (Đavolje sugestije za klavir, 1908, Skitska svita
za orkestar, 1914)
o Posle Oktobarske revolucije 1918. napušta Rusiju, posle kraće pijanističke
turneje nastanjuje se u Americi (opera Zaljubljen u tri narandže, 1919.
Porudžbina Čikaške opera, III klavirski concert, 1921). Od 1923 – 32. Boravi u
Parizu, stiče reputaciju jednog od najoriginalnijih kompozitora. 1932.
odlučuje da se vrati u Rusiju (Sovjetski Savez) – uglavnom piše filmsku I
scensku muziku, zbog političkih prilika i dominacije socijalističkog realizma
često je bio kritikovan od strane komunističke vlasti zbog svog modernog
muzičkog jezika (optužen da zastupa ‘’zapadnoevropsku dekadenciju’’).
Morao je da se prilagodi aktuelnim zahtevima, komponuje dela sa
angažovanom tematikom: oratorijum Na strani mira (1950), simfonijska svita
Zimska proslava (1950), dobija priznanja od režima (Staljinova nagrada)

KARAKTERISTIKE STVARALAŠTVA

o Autobiografske beleške (1941): razmatra osnovne elemente svog stvaralaštva

• Klasičnost: nasleđe koje je upoznao i usvojio u mladosti preko Betovenovih
sonata (najpoznatiji primer Klasična simfonija, mada elemenata klasičnog
stila ima i u drugim delima)
• Težnja ka novom i individualnom (ekspresionizam)
• Tokatnost, motoričnost, pokretljivost tipa perpetum mobile – dominira u
brzim stavovima (uticaj Šumanove tokate)
• Sklonost ka lirizmu (lagani stavovi sonatnih ciklusa, opere, baleti)
• Skercoznost, groteska

o Tematika njegovih dela vezana za rusku kulturu (Puškin, Dostojevski, Tolstoj),

fantastični sadržaji (bajka), ironija (zavist i glupost čoveka)
o Muzički jezik u operama pod uticajima Glinkine slikovitosti i rečitativne
deklamacije Dargomižskog, orkestracija – uticaj Korsakova, muzička
karakterizacija likova po ugledu na Musorgskog, sklonost ka igračkim
ritmovima – Borodin
o Pretežno koristi dijatoniku (Kohoutek ‘’pandijatonika’’), disonancu koristi
funkcionalno, često upotrebljava tritonus u skladu sa ruskom tradicijom
(karakteriše negativne likove), izbegavanje ubedljivih kadenci, nizovi
paralelnih terci ili septima (gotovo manir), C-dur i D-dur omiljeni tonaliteti
(sklonost ka jednostavnosti), u pojedinim delima napustio tonalitet (VII
sonata za klavir), igrački ritmovi (marš, valcer, gavota, tarantela), melodija –
glavno izražajno sredstvo
o Opus od preko 130 dela svedoči o njegovoj težnji da pomiri dve osnovne
stilske linije sa početka 20. veka – ekspresionizam i neoklasicizam

MUZIČKO SCENSKA DELA

o OPERE: Madalena, Kockar, Zaljubljen u tri narandže (1919), Ognjeni anđeo
(1920-23), Semjon Katko, Rat i mir (1941-42), Povest o pravom čoveku
(1948, kombinacija opere i filma); u celini dao veliki doprinos operskom
žanru u 20. veku
o Zaljubljen u tri narandže: satira na veliku operu, zasniva se na priči Karla
Gocija, libreto napisao sam Prokofjev, dvostruki teatar (‘’galamdžije’’ na
pozornici usmeravaju radnju), ironična priča o princu čiju bolest može
izlečiti samo smeh, podela na scene sa rečitativima i ariozima, lajt-motivi
vezani za pojedine likove, muzička karakterizacija pozitivnih i negativnih
likova prema tradiciji ruske opere (dijatonika i celostepena lestvica)
o Ognjeni anđeo: prema romanu ruskog simboliste Valerija Brjusova,
mističan srednjovekovni tekst, tabu-tema (opsednutost demonom), stilski
bliža ranijim operama, pojačana dramatičnost izraza, kontrast u odnosu na
Zaljubljen u tri narandže, mračan, ekspresionistički stil
o Rat i mir: zamišljena da se izvede u dve uzastopne večeri, danas se izvodi
skraćeno kao jedinstveno delo u 11 scena, prikazao samo pojedina zbivanja
iz Tolstojevog romana, uspešna karakterizacija likova (čak 60 u ovoj operi)
o BALETI: Lakrdijaš (1915), Čelični skok (1925), Bludni sin (1928-29), moderna
tematika i muzički jezik (pre nego što je počeo da komponuje balete
upoznao se sa Žar-pticom, Petruškom i Posvećenjem proleća Stravinskog)
o Romeo i Julija (1935), Pepeljuga (1940-44), Priča o kamenom cvetu (1948-
50) – nastavlja tradiciju ruskog ‘’belog baleta’’ u maniru Čajkovskog,
najpoznatiji Romeo i Julija, podela na numere koje povezuje lajt-motivima,
naročito uspešno izgrađen lik Julije

ORKESTARSKA DELA
o 7 simfonija, niz svita iz baleta: Skitska svita – uticaj Posvećenja proleća,
slična tematika, upotreba ostinato melodijsko-ritmičkih obrazaca,
ritmičko bogatstvo, harmonske slobode; svita iz baleta Romeo i Julija,
filmska muzika, orkestarska bajka Peća i vuk.
o I simfonija: klasična simfonija, D-dur (1917) – neoklasično ostvarenje,
prvi eksplicitan primer neoklasicizma kod Prokofjeva, tradiciju shvata
kao uzor, manifest njegovog poimanja muzike starih majstora, uzor-
Hajdn, prema Hajdnu uobličava sopstveni materijal, Hajdn je za
Pokofjeva simbol skladnosi, umetničke lepote, jednostavnosti, simbol
njegovih ličnih estetskih nazora
o III simfonija, c-mol (1929), zasnovana na tematskom materijalu iz opere
Ognjeni anđeo
o IV simfonija, C-dur (I verzija 1929, II verzija 1947) – teme iz baleta Bludni
sin
o VI simfonija, es-mol (1947), 3stava, folklorni elementi, elegičan ton kao
posledica kompozitorovog doživljaja II svetskog rata
o VII simfonija, cis-mol (1952), ciklus podseća na baroknu crkvenu sonatu

KONCERTI

o 5 klavirskih, 2 violinska, 1 za violončelo; zadržava sve karakteristike svog

stila na području koncertantne muzike, proučava odnos između orkestra i
soliste, eksperimentiše sa brojem stavova (od 3 do 5) i rasporedom tempa
o I klavirski koncert Des-dur (1911) – svi stavovi se izvode attacca, iskorak iz
romantičarske tradicije
o II klavirski koncert g-mol (1913) – učestale promene tempa, četvorostavačni
ciklus
o III klavirski koncert C-dur, premijera u Čikagu 1921, 3 stava, I sonatni allegro
(tipa perpetum mobile) sa laganim uvodom, II tema sa varijacijama, III
rondo
o IV klavirski koncert B-dur (1931), pisan samo za levu ruku (po narudžbini
pijaniste Paula Vitgenštajna)
o II violinski koncert u romantičarskom duhu, virtuozna solistička deonica

KLAVIRSKA MUZIKA
o Rana klavirska dela – ekspresionistički stil: Đavolje sugestije, Sarkazmi
(ciklus od 5 klavirskih minijatura), Tokata – pobuna protiv romantičarske
tradicije, klavir tretira kao udaraljku
o Klavirske sonate (9), spadaju u red najznačajnijih u muzici 20. veka –
neoklasicizam u pogledu formalne organizacije (3 ili 4 stava, I sonata
jednostavačna) i harmonskog jezika; izuzetak VII sonata – zalazi u
atonalnost, dramatičan harmonski početak, 3 stava (brzi-lagani-brzi)