POZNI BAROK, ROKOKO, GALANTNI I OSEĆAJNI STIL

• Razvoj muzike u prvoj polovini 18. veka – veoma složen i raznovrstan,

posledica novih ideja (prosvetiteljstvo) i društveno-socijalnih okolnosti
(jačanje građanskog staleža)

 Nema jasnih granica između različitih stilskih pravaca i usmerenja (barok,

rokoko, galantni stil, osećajni stil...)

 Od Hendlove smrti 1759. do 70-tih godina 18. veka ni jedan

kompozitor nije u dovoljnoj meri vladao svim elementima muzike da bi
stvorio svoj lični stil

 Premijera bufo opere Služavka gospodarica 1752. jedan od prelomnih

momenata u afirmaciji novih stilskih tendencija

 Umetnost poznog baroka u punom zamahu, ali istovremeno i nagoveštaji

promene stila; i kod samih vodećih predstavnika ovog perioda primećujemo
izvesne promene (Bah – niz kamernih dela nastalih u Ketenu: jednostavnija
faktura, homofonija, Kantata o kafi, 1732 – po karakteru bliska bufo operi i
duhu galantnog doba)

 Elemente drugačijeg zvuka nalazimo u delima Geroga Filipa Telemana

(1681–1767), žanrovski veoma raznovrstan opus (kamerna dela, svite,
koncerti za solo-instrumente sa orkestrom, simfonije), u vokalnim i vokalno-
istrumentalnim delima (kantate, oratorijumi) – barokna tradicija (polifonija),
u instrumentalnom opusu – elementi nove muzičke izražajnosti
 ITALIJA

 Antonio Vivaldi (1678–1741) – dela nastala oko 1720: programski momenti

(koncerti Oluja na moru, Noć – koncert za flautu i orkestar, ciklus Godišnja
doba), tonsko slikanje, jednostavnost, homofonija, prvi veliki predstavnik
solističkog (violinskog) koncerta (tip italijanskog koncerta brzi-lagani-brzi)

 Đuzepe Tartini (1692–1770) – koncerti, sonate: napušta baroknu

četvorostavačnost (lagani-brzi-lagani), prgramski sadržaji (Đavolji triler,
Napuštena Didona: ekspresivnost barokne ozbiljne opere prenosi u
instrumentalni žanr), jedan od prvih koji u pojedinim kompozicijam (Sonate
a quatro) ne koristi baso kontinuo

 Domeniko Skarlati (1685–1757) – čembalista, najznačajnija dela oko 550

sonata (vežbi) za čembalo, jednostavačne kompozicije, oblik: Skarlatijev
sonatni oblik – za razliku od barokne monotematičnosti, postoji tematski
dualizam, pretežno homofona faktura, periodičnost, veoma unapredio
tehniku sviranja na čembalu: pasaži, skokovi, ponavljanje tonova (najavljuje
izražajna sredstva klavirske tehnike)

FRANCUSKA

 Rokoko: smrt Luja 14. 1715. (“Francuzi su se umorili od poziranja i

dvorske izveštačenosti”), novo stilsko usmerenje, traje istovremeno sa
poznim barokom, antička jednostavnost opet postaje aktuelna, povratak
prirodi, tematika Arkadije, umetnost salona (za razliku od dvorskog
ambijenta Luja 14.), mali oblici, deskpritivnost, homofonija, ornament...

 Fransoa Kupren (1668–1733) – čembalista, najizrazitiji predstavnik

muzičkog rokokoa; 215 kompozicija za klavsen: svite – razlikuju se od
tradicionalne barokne svite, programski naslovi (Žeteoci, Procvali voćnjaci,
Zaljubljeni slavuj, Leptiri, Ljupka Tereza...) – slike iz prirode i svakodnevnog
 života, Kuprenova svita sastoji se iz većeg broja kratkih stavova (ponekad i
više od 20, nemaju igrački karakter), od klavsena stvara instrument
prefinjenog kolorita i novih tehničkih efekata, Umetnost sviranja na
klavsenu (1716), pedagoški priručnik, objašnjava način izvođenja ukrasa

 Klod Daken – Kukavica: programska minijatura iz svite za čembalo

NEMAČKA

 Galantni i osećajni stil – glavni predstavnici Bahovi sinovi: Johan Kristijan

Bah i Karl Filip Emanuel Bah, mešanje elemenata poznog baroka i novog
stila, naročito u instrumentalnim delima

 K. F. E. Bah (1714–1788) – simfonije, klavirske sonate i koncerti, O pravom

načinu sviranja na klaviru (pedagoški priručnik), predstavnik osećajnog stila
– nova ekspresivnost (zalaže se za izbacivanje basa kontinua), sonate:
formalna raznovrsnost, improvizacioni elemeni, uglavnom trostavačne

 J. K. Bah (1735–1782) – klavirski koncerti, sonate, simfonije, uticao na

mladog Mocarta, simfonije uglavnom trostavačne, ponekad povećava ciklus
na 4 stava uvođenjem menueta

PRETKLASIKA ITALIJA I NEMAČKA

 Odlučujući iskorak na području razvoja instrumentalnih formi i žanrova

simfonije, sonate, gudačkog kvarteta, dominacija homofonije, formiranje
sonatnog oblika i ciklusa koji će postati temelj klasičnog stila

 Italijanska pretklasika: Đovani Batista Samartini (1700–1775) – značajno

mesto u razvoju pretklasične simfonije, oko 80 simfonija, uglavnom 3 stava
 (okosnica klasične simfonije), u zrelom periodu naglašava tematske
kontraste

 Luiđi Bokerini (1743–1805) – violončelista i kompozitor, gudački kvarteti,

kvinteti, sonate, koncerti, na području kamerne muzike jedan od prvih koji
je dao primere klasične uravnoteženosti

NEMAČKO MAJNHAMSKA ŠKOLA

 Manhajmski dvorski orkestar – poznat po tačnosti izvođenja, pored gudača i

duvači (flaute, oboe, klarineti, fagoti, horne), dinamičko nijansiranje
(krešendo-dekrešendo),

 Jan Vaclav Štamic (1717–1757) – dirigent manhajmskog orkestra i

kompozitor, simfonije, trio-sonate, violinske sonate, jedan od prvih
kompozitora četvorostavačne simfonije, kontrasti između I i II teme u
sonatnom obliku prvih stavova simfonija, građenje tema na tonovima
razloženih trozvuka

ITALIJA FRANCUSKA

Antonio Vivaldi (1678–1741) – dela nastala

oko 1720: programski momenti (koncerti
Oluja na moru, Noć – koncert za flautu i
orkestar, ciklus Godišnja doba), tonsko
slikanje, jednostavnost, homofonija, prvi
veliki predstavnik solističkog (violinskog)
koncerta (tip italijanskog koncerta brzi-
lagani-brzi)
 Đuzepe Tartini (1692–1770) –
Rokoko: smrt Luja 14. 1715.
(“Francuzi su se umorili od poziranja i
dvorske izveštačenosti”), novo stilsko
usmerenje, traje istovremeno sa
poznim barokom, antička
jednostavnost opet postaje aktuelna,
povratak prirodi, tematika Arkadije,
umetnost salona (za razliku od
dvorskog ambijenta Luja 14.), mali
 koncerti, sonate: napušta baroknu
četvorostavačnost (lagani-brzi-lagani),
prgramski sadržaji (Đavolji triler,
Napuštena Didona: ekspresivnost
barokne ozbiljne opere prenosi u
instrumentalni žanr), jedan od prvih
koji u pojedinim kompozicijam (Sonate
a quatro) ne koristi baso kontinuo
 Domeniko Skarlati (1685–1757) –
čembalista, najznačajnija dela oko 550
sonata (vežbi) za čembalo,
jednostavačne kompozicije, oblik:
Skarlatijev sonatni oblik – za razliku od
barokne monotematičnosti, postoji
tematski dualizam, pretežno
homofona faktura, periodičnost,
veoma unapredio tehniku sviranja na
čembalu: pasaži, skokovi, ponavljanje
tonova (najavljuje izražajna sredstva
klavirske tehnike)
oblici, deskpritivnost, homofonija,
ornament...Fransoa Kupren (1668–
1733) – čembalista, najizrazitiji
predstavnik muzičkog rokokoa; 215
kompozicija za klavsen: svite –
razlikuju se od tradicionalne barokne
svite, programski naslovi (Žeteoci,
Procvali voćnjaci, Zaljubljeni slavuj,
Leptiri, Ljupka Tereza...) – slike iz
prirode i svakodnevnog života,
Kuprenova svita sastoji se iz većeg
broja kratkih stavova (ponekad i više
od 20, nemaju igrački karakter), od
klavsena stvara instrument prefinjenog
kolorita i novih tehničkih efekata,
Umetnost sviranja na klavsenu (1716),
pedagoški priručnik, objašnjava način
izvođenja ukrasa Klod Daken –
Kukavica: programska minijatura iz
svite za čembalo
NEMAČKO MAJNHAMSKA ŠKOLA
 Manhajmski dvorski orkestar –
poznat po tačnosti izvođenja,
pored gudača i duvači (flaute,
oboe, klarineti, fagoti, horne),
dinamičko nijansiranje
(krešendo-dekrešendo),
 Jan Vaclav Štamic (1717–1757)
– dirigent manhajmskog
orkestra i kompozitor, simfonije,
trio-sonate, violinske sonate,
jedan od prvih kompozitora
četvorostavačne simfonije,
kontrasti između I i II teme u
sonatnom obliku prvih stavova
simfonija, građenje tema na
tonovima razloženih trozvuka
 NEMAČKA PRETKLASIKA ITALIJA I NEMAČKA

Galantni i osećajni stil – glavni Odlučujući iskorak na području razvoja

predstavnici Bahovi sinovi: Johan
Kristijan Bah i Karl Filip Emanuel Bah,
mešanje elemenata poznog baroka i
novog stila, naročito u instrumentalnim
delima
instrumentalnih formi i žanrova simfonije,
sonate, gudačkog kvarteta, dominacija
homofonije, formiranje sonatnog oblika i
ciklusa koji će postati temelj klasičnog stila

 K. F. E. Bah (1714–1788) –
 Italijanska pretklasika: Đovani
simfonije, klavirske sonate i
Batista Samartini (1700–1775) –
koncerti, O pravom načinu sviranja
značajno mesto u razvoju
na klaviru (pedagoški priručnik),
pretklasične simfonije, oko 80
predstavnik osećajnog stila – nova
simfonija, uglavnom 3 stava
ekspresivnost (zalaže se za
(okosnica klasične simfonije), u
izbacivanje basa kontinua), sonate:
zrelom periodu naglašava tematske
formalna raznovrsnost,
kontraste
improvizacioni elemeni, uglavnom
trostavačne  Luiđi Bokerini (1743–1805) –
violončelista i kompozitor, gudački
 J. K. Bah (1735–1782) – klavirski
kvarteti, kvinteti, sonate, koncerti, na
koncerti, sonate, simfonije, uticao
području kamerne muzike jedan od
na mladog Mocarta, simfonije
prvih koji je dao primere klasične
uglavnom trostavačne, ponekad
uravnoteženosti
povećava ciklus na 4 stava
uvođenjem menueta