องคความรู

(One Point Knowledge)

การตั้งคารีเลย (Relay Setting)

กวร.

(
ผูอนุมัติ
)
OPK –
ตําแหนง
วันที่อนุมัติ
 คํานํา

เนื่องจากระบบไฟฟ1า มีโอกาสเกิดความผิดพรองขึ้นไดหลายสาเหตุ เมื่อเกิดความผิดพรองอาจจะ

กอใหเกิดความเสียหายตออุปกรณไฟฟ1า ซึ่งจะสงผลกระทบตอกระบวนการผลิตน้ําตองหยุดชะงัก เกิดเพลิง
ไหม และเป=นอันตรายตอชีวิตได วิธีในการจํากัดความเสียหายและลดอันตรายที่เกิดขึ้นคือการติดตั้งระบบ
ป1องกันที่มีความไวและเชื่อถือไดคอยทําหนาที่ตรวจจับความผิดพรองที่เกิดขึ้นแลวแยกสวนที่ผิดพรองออกจาก
ระบบไฟฟ1า เพื่อใหระบบป1องกันทํางานอยางถูกตองและเหมาะสมผูออกแบบหรือผูดูแลระบบป1องกัน
จะตองมีทักษะความรูเกี่ยวกับระบบป1องกัน โดยเฉพาะอยางยิ่งรีเลยป1องกัน (Protective Relay) ซึ่งเป=น
หัวใจหลักของระบบป1องกัน ซึ่งใน OPK นี้จะกลาวถึงรีเลยที่ กปน. ใช ดังนี้
- Overcurrent Relay (50/51)
- Differential Relay (87)
- Undervoltage Relay (27)
- Overvoltage Relay (59)
- Reverse-Phase or Phase Balance Current Relay (46)
- Phase-Sequence or Phase Balance Voltage Relay (47)

กองวิศวกรรมและขอมูลบํารุงรักษา
(กวร.)
 สารบัญ

1. Overcurrent Relay (50/51) ....................................................................................................................................... 1

1.1. บทนํา...................................................................................................................................................................... 1
1.2. หลักการทํางาน ....................................................................................................................................................... 1
1.3. การตั้งคา................................................................................................................................................................. 2
1.3.1. การตั้งคาของ Instantaneous Overcurrent Relay (50)........................................................................... 2
1.3.2. การตั้งคาของ Overcurrent Relay (51)...................................................................................................... 2
1.4. หลักการตั้ง Delay time ........................................................................................................................................ 2
2. Differential Relay (87) ............................................................................................................................................... 3
2.1. บทนํา...................................................................................................................................................................... 3
2.2. หลักการพื้นฐานของรีเลยผลตางเป=นเปอรเซ็นต ..................................................................................................... 3
2.3. การตั้งคา................................................................................................................................................................. 4
3. Undervoltage Relay (27) .......................................................................................................................................... 4
3.1. หลักการทํางาน ....................................................................................................................................................... 4
3.2. การตั้งคา................................................................................................................................................................. 4
4. Overvoltage Relay (59)............................................................................................................................................. 4
4.1. หลักการทํางาน ....................................................................................................................................................... 4
4.2. การตั้งคา................................................................................................................................................................. 4
5. Phase Balance Current Relay (46) ........................................................................................................................ 4
5.1. หลักการทํางาน ....................................................................................................................................................... 4
5.2. การตั้งคา................................................................................................................................................................. 4
6. Phase-Sequence or Phase Balance Voltage Relay (47) ................................................................................... 4
6.1. หลักการทํางาน ....................................................................................................................................................... 4
6.2. การตั้งคา................................................................................................................................................................. 5
7. ตัวอยางการคํานวณ ...................................................................................................................................................... 5
8. แหลงอางอิง ................................................................................................................................................................12
1. Overcurrent Relay (50/51)
1.1. บทนํา
รีเลยกระแสเกิน(Overcurrent Relay)เปนรีเลยที่นิยมใช$เปนอย&างมากในการป)องกันการผิดพร&อง
เนื่องจากกระแสโหลดเกิน และการเกิดลัดวงจรในระบบไฟฟ)ากําลัง โดยส&วนมากจะถูกใช$เปน
Primary Protection สําหรับป)องกันความผิดพร&องแบบเฟส(Phase Fault) และความผิดพร&องลงดิน
(Earth Fault)
สัญลักษณตัวเลขของรีเลยกระแสเกินตามมาตรฐาน ANSI เปนดังนี้
- 50 Instantaneous Overcurrent Relay
- 51 Time Delay Overcurrent Relay
- 50G Ground Instantaneous Overcurrent Relay
- 51G Ground Time Delay Overcurrent Relay
1.2. หลักการทํางาน
การทํางาน ของ Overcurrent Relay(O/C) คือรีเลยจะทํางานสั่งปลดวงจร เมื่อมีกระแสเข$าตัว
Relay เกินค&า Setting แบ&งเปน 2 ชนิด
1.2.1 Instantaneous Overcurrent Relay (50)
เปนรีเลยที่ทํางานโดยไม&มีการหน&วงเวลา โดยมี Operating time ประมาณ 50-100 msec ใช$
ป)องกันอุปกรณทั่วไป เช&น Motor, Transformer
1.2.2 Time Delay Overcurrent Relay (51)
เปนรีเลยที่ทํางานโดยมีการหน&วงเวลา แบ&งได$เปน
1.2.2.1 Definite หรือ Fix Time Delay เวลาไม&ขึ้นกับกระแส ถ$ากระแสเกินกว&าค&า Pick up ที่
ตั้งไว$ก็จะทํางาน ตามเวลาที่กําหนดไว$
1.2.2.2 Inverse Time Delay เวลาแปรผกผันกับกระแส กระแสมาก Relay จะสั่งปลดวงจรเร็ว
กระแสน$อยจะสั่งปลดวงจรช$า นอกจากนี้ใน Inverse Time Delay ยังมีลักษณะของแตกต&างกัน
ออกไป เช&น ดังภาพที่ 1.2-1.3

รูปที่ 1.3 แสดงสูตรที่ใช$สําหรับปรับตั้งค&าการทํางานของรีเลยตามมาตรฐาน BS และ IEC

ที่มา :https://direktorilistrik.blogspot.co.id/2016/11/standar-idmt-untuk-Relay-overcurrent.html

1
 รูปที่ 1.2 Operating Characteristic Curves(BS142, IEC 60255)
ที่มา :http://myelectrical.com/Portals/0/DNNArticle/Files/718/WLWimages/Windows-
Live-Writer-Electromechanical-Relays_BFC6-IEC60255Curves_4.jpg

1.3. การตั้งค,า
1.3.1 การตั้งค,าของ Instantaneous Overcurrent Relay (50)
ตั้ง Pick up มากกว&า Full load current และ น$อยกว&า Minimum fault current
1.3.2 การตั้งค,าของ Overcurrent Relay (51)
ตั้ง Pick up = 100-150% of protected equipment capacity
ตั้ง Tripping time ให$ตัดวงจรให$เร็วที่สุด โดยขึ้นอยู&กับการทนกระแส Fault ของอุปกรณด$วย
หลักการตั้งค,าเพื่อป4องกันสายป4อน (Feeder)
51 Pick up = 100% of feeder capacity
51G Pick up = 10-30% of feeder capacity
หลักการตั้ง Pick up เพื่อป4องกัน Motor
51 Pick up = 105-120% of Full load current
51G Pick up = 10-30% of Full load current
1.4. หลักการตั้ง Delay time
การจัดลําดับการทํางาน(Coordination)
- ควรจะเว$นระยะเวลา Grading time ระหว&างรีเลยด$านบนและรีเลยด$านล&างไว$ 0.25-0.3 วินาที
- การ Coordination ควรทําจากบนลงล&างคือ รีเลยด$านบนของระบบซึ่งมักจะเปนการป)องกันหม$อ
แปลง ลงมาถึงรีเลยด$านล&างซึ่งมักจะเปนการป)องกันโหลด หรือมอเตอร โดยตัวบนสุดตั้งเวลาไว$ 0.5
วินาที ตัวล&างสุดก็ปรับให$อยู&ในระดับ 0.25 ถึง 0.5 วินาที

2
 ซึ่งวิธีแบบนี้มีข$อดีคือจะไม&ติด Damage curve ของอุปกรณ หรือจะทําจากล&างขึ้นบนก็ได$แต&แบบนี้
จะมีโอกาสโดน Damage curve curv ของอุปกรณที่อยู&ด$านบนได$ แล$วก็ต$องจัดลําดับเวลาใหม&
- Ground Fault
วงจรย&อย เวลาจะต$องปรับตั้งให$ทํางานทันที
วงจรสายป)อน เวลาจะต$องปรับตั้งให$ Coordinate กับ Ground Fault Protection ของวงจรย&อย
หรือตั้ง 0.1-0.2 วินาที
วงจรประธาน เวลาจะต$องปรับตั้งให$ Coordinate กับ Ground Fault Protection ของวงจรย&อย
หรือตั้ง 0.2-0.5 วินาที
แต&บางครั้งผู$ออกแบบก็ได$กําหนดให$เวลาการทํางานของ 50/51G,N เท&ากันกับ 50/51 50 เพื่อให$ง&าย
โดยจะต&างกันแค&ค&ากระแส Pick up ที่กล&าวไปข$างต$น
2. Differential Relay (87)
2.1. บทนํา
Differential Relay ใช$ป)องกัน Fault ภายในอุปกรณต&างๆ ได$แก& มอเตอร, เครื่องกําเนิดไฟฟ)า และ
หม$อแปลงไฟฟ)า รีเลยผลต&างเปนเปอรเซ็นตต(Percentage Differential Relay) จะมีขดลวด 2 ชุด
คือ Operating Coil และ Restraining Coil
2.2. หลักการพื้นฐานของรี ของรีเลยCผลต,างเปEนเปอรCเซ็นตC
เมื่อกระแสที่ผ&าน Operating Coil คือ |I -I | ต&างกันเกินค&า Pick up รีเลยก็จะทํางาน

2.3. การตั้งค,า
Pick up 20-30% ของกระแส Full load
Slope 1 ควรตั้ง 30% ถ$าไม&ได$ก็ปรับให$มากขึ้น (มีไว$ไม&ให$รีเลยทํางานในกรณี LTC, CT error, Ratio
mismatch) และตั้ง Break 11(จุดจบของ Slope 1) = 1.5 pu
Slope 2 ควรตั้ง 60-80 % ปกติก็ตั้งที่ 70% (มีมีไว$ไม&ให$รีเลยทํางานในกรณีเกิดลัดวงจรนอกบริเวณ
การป)องกันแล$ว CT เกิด Saturation)
Saturation และตั้ง Break 2(จุดเริ่มของ Slope 2) = 8 pu
- ถ$าหม$อแปลงจ&ายโหลดมากขึ้นต$องขยับ Pick up ของ Differential Relay ด$วยเพราะกระแสที่
รีเลยอ&านจะต&างกันมากขึ้น

3
 |I -I |

Pick up
|I1 | |I2 |
20-30% In 2
Restraint current
รูปที่ 2.2 คุณลักษณะของ Variable Percentage Relay
ที่มา :http://electrical-riddles.com/upload/images/2090314879_136.GIF
3. Undervoltage Relay (27)
3.1. หลักการทํางาน
ใช$ป)องกันเมื่อแรงดันไฟฟ)าในระบบต่ําลง ดังนั้น Relay จะทํางานเมื่อแรงดันที่อ&านมีค&าน$อยกว&าค&า
ที่ตั้งไว$
3.2. การตั้งค,า
Setting : 80% Vn or less , ตั้งหน&วงเวลา 0.5-5 วินาที
การตั้งค&าแบบนี้เพื่อไม&ให$รีเลยทํางานผิดพลาดเมื่อเกิด Voltage dips ในระบบไฟฟ)ากําลัง หรือ
ช&วงเวลาในการตัดกระแส Fault หรือตอน Start Motor
4. Overvoltage Relay (59)
4.1. หลักการทํางาน
ใช$ป)องกันเมื่อแรงดันไฟฟ)าในระบบสูงขึ้นดังนั้น Relay จะทํางานเมื่อแรงดันที่อ&านมีค&ามากกว&าค&า
ที่ตั้งไว$
4.2. การตั้งค,า
Setting : 120% Vn , Instantaneous (ตัดการทํางานทันที)
5. Phase Balance Current Relay(46)
5.1. หลักการทํางาน
Phase Balance Current Relay ตรวจจับกระแสไม&สมดุล การใช$งานรีเลยแบบนี้ในการป)องกัน
สภาวะการทํางานปกติจะถือว&ากระแสทั้ง 3 เฟสสมดุล ถ$าหากเกิดการ Fault ในเฟสใดเฟสหนึ่งหรือ
2 เฟส หรือวงจรเปxดในเฟสใดเฟสหนึ่ง จะทําให$กระแสในแต&ละเฟสไม&สมดุล ส&งผลให$รีเลยทํางาน
5.2. การตั้งค,า
Pick up = 15% of Full load current, Delay 2-5 seconds
6. Phase Balance Voltage Relay (47)
6.1. หลักการทํางาน
การเกิดการกลับเฟสของระบบไฟฟ)าจะทําให$มอเตอรหมุนกลับทิศทางทําให$เกิดความเสียหายต&อ
เครื่องจักร ดังนั้นจึงควรติดตั้งรีเลยตรวจจับลําดับเฟส(Phase Balance Voltage Relay) ในบัสที่มี
มอเตอร โดยหน$าสัมผัสของรีเลยจะเปxดเมื่อการหมุนของเฟสอยู&ในทิศกลับทางจากปกติ นอกจากนี้
รีเลยยังไวต&อแรงดันไม&สมดุล แรงดันเกิน และแรงดันตกอีกด$วย

4
 6.2. การตั้งค,า
Pick up = 5-10% % of rated voltage, Delay 2-5 2 seconds
ตัวอย,างการคํานวณ ทําการตั้งค&ารีเลยป)องงกันในบริเวณป)องกันตั้งแต&มอเตอร No.22 TPS1 จนถึง Incoming
Line No.2 ที่รับมาจากรังสิต ที่โรงงานผลิตน้าํ บางเขนของการประปานครหลวง

เริ่มจากที่รีเลยCป4องกันมอเตอรC M60
จาก Single line Diagram
Phase overcurrent setting 51
เลือก Pick up
อัตราส&วนกระแสของ Phase CT = 300:5 A
อัตราส&วนกระแสของ Ground CT = 1000:1 A
อัตราส&วนแรงดันของ PT = 6600/√3:110/√3V
3P Fault current at Motor terminal = 14662 A
L-G Fault current at Motor terminal = 8934 A
Full load current = √ =√ =167.96 A
= 105% of Full load current (167.96 A)
= 1.05x167.96 = 176.358 A

5
Relay setting = 176.358x5/300 = 2.9393 A
Curve select (IEC) Standard Inverse
จาก
.
เวลา, T=
&.&' (
!"#$ %!

Required operating time; T = 0.3 s

Fault current at Motor terminal = 14662 A
)/)+,-. /+ = 14662/176.358 = 83.14
[1 . &.&' ( ] .
TMD = .
= 0.20
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 2.94 A
Curve = IEC curve A
TMD = 0.20 sec
Instantaneous phase overcurrent setting 50
เลือก Pick up = 10 เท&าของ Full load current = 10x167.96= 1679.6 A (Primary)
ซึ่ง 1679.6 A < 14662 A (3P Fault) ถือว&าเหมาะสม
Pick up ด$าน secondary ของ CT= 1679.6 x5/300= 27.9933 A
Pick up current in per unit = Pick up current/CT rated secondary = 27.9933 /5 = 5.599 p.u.
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 5.599 p.u.
Delay = 0 sec
Time Delay Ground Overcurrent setting 51G
เลือก Pick up = 20% of Full load current
= 0.2 x167.96 = 33.592 A
Relay setting = 33.592x1/1000 = 0.034 A
Pick up current in per unit = Pick up current/CT rated secondary = 0.034 /1 = 0.034 p.u.
Curve select (IEC) Standard Inverse
จาก
.
เวลา, T= &.&'
(
!"#$ %!

Required operating time; T = 0.3 s

L-G Fault current at Motor terminal = 8934 A
)/)+,-. /+ = 8934/33.592 = 265.956
[ 3. 3 &.&' ( ] .
TMD = = 0.08
.
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 0.034 pu
Curve = IEC curve A

6
 TD Multiplier = 0.08 sec
Instantaneous ground overcurrent setting 50G
เลือก Pick up =3 เท&าของ Full load current = 3x167.96 = 503.88 A
Pick up ด$าน secondary ของ CT= 503.88x1/1000= 0.50388 A
Pick up current in per unit = Pick up current/CT rated secondary = 0.50388 /1 = 0.50388 p.u.
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 0.504 p.u.
Delay = 0 sec

แล$วทํากราฟ Time-Current Characteristic (TCC) จะได$ดังนี้

1000 FLA=167.96 A

100
1 M60 Phase Protection
5 2 3p Fault
Time(s) 10 3 3 Motor current
51
4 Motor start
1
4 1 5 Safe stall point
1 10 100 1000 10000 100000
2
0.1
Current(A) 3P fault =14662 A
50

Phase overcurrent Relay coordination (Current scale x1 ,reference voltage = 6600 V)

1000

100

Time(s) 10 1 M60 Ground Protection

51G
1 2 L-G Fault
1
1 10 100 1000 10000 100000
0.1 2 L-G fault = 8934 A
Current(A)
50G
Ground overcurrent Relay coordination (Current scale x1 ,reference voltage = 6600 V)
Motor amp unbalance setting 46
เลือก Pick up = 15% of full load current
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 15%
Delay = 5 sec
Negative sequence overvoltage setting 47
เลือก Pick up = 10% of rated voltage

7
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 0.1 pu
Delay = 5 sec
Stator differential setting 87S
เลือก Pick up = 20% of Full load amperes = 0.2 pu
Slope 1 = 20% Break 1 = 1.5 pu
Slope 2 = 80 % Break 2 = 8 pu

รีเลยCป4องกัน Incoming to TPS1

ประมาณโหลดใน TPS1 (รวมมอเตอรทุกตัวและหม$อแปลงที่จ&ายโหลดอื่นๆ) = 853 A
Rated kV = 6.6 kV
Contributed phase Fault to TPS1 bus =15508 A
Contributed ground Fault to TPS1 bus = 9179 A
Relay type Feeder protection F650
CT ratio 2000:5
PT ratio 6600/√3:110/√3
Phase overcurrent setting 51
เลือกตั้ง Pick up = 100% of Full load current(853 A)
Primary amp = 1x853 = 853 A
Secondary setting = 853x5/1500 = 2.84 A
Relay setting = 2.84/5 = 0.568 pu
Curve select (IEC) Standard Inverse
จาก
.
เวลา, T= &.&'
(
!"#$ %!
Required operating time; T = 0.609 s
Contributed phase Fault to main bus No.1 = 15508 A
)/)+,-. /+ = 15508/853 = 18.18
[ 1. 1&.&' ( ] .
TMD = = 0.26
.
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 2.84 A

8
 Curve = IEC curve A
TD Multiplier = 0.26 sec
Ground overcurrent setting 51G
เลือก Pick up = 20% of Full load current(853 A)
Primary amp = 0.2x853 = 170.6 A
Secondary setting = 170.6x5/1500 = 0.57 A
Relay setting = 0.57/5 = 0.11 pu
Curve select (IEC) Standard Inverse
จาก
.
เวลา, T= &.&'
(
!"#$ %!
Required operating time; T = 0.506 s
Contributed ground Fault to main bus No.1 = 9179 A
)/)+,-. /+ = 9179/170.6 = 53.80
[3 .1&.&' ( ] .3
TMD = = 0.30
.
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 0.57 A
Curve = IEC curve A
TD Multiplier = 0.30 sec
Instantaneous phase overcurrent setting 50
เลือก Pick up = 25% of phase Fault current(15508 A)
Primary amp = 15508x0.25 = 3877 A
Secondary setting = 3877 x5/1500 = 12.92 A
Relay setting = 12.92 /5 = 2.584 pu
Time delay = 0.35 s
Instantaneous ground overcurrent setting 50G
เลือก Pick up = 25% of ground Fault current(9179 A)
= 9179x0.25 = 2295 A
Secondary setting = 2295 x5/1500 = 7.65 A
Relay setting = 7.65 /5 = 1.53 pu
Time delay 0.35 s

9
แล$วทํากราฟ Time-Current Characteristic (TCC) จะได$ดังนี้
1000

FLA=167.96 A

1
100

1
4 M60 Phase Protection
2 3P fault at terminal of motor no.2
3 3 Motor current
Time(s) 10 5
4 Safe stall point
5 F650 Phase Protection
Grading time = 2.23 s 6 3P fault at main bus no.1
1
1 10 100 1000 10000 100000
6
2
0.1
Current(A)

Phase overcurrent Relay coordination (Current scale x1 ,reference voltage = 6600 V)

1000

100
1 M60 Ground Protection
1
2
3 L-G fault at terminal of motor
Time(s) 10 no.2
3 F650 Ground Protection

4 L-G fault at main bus no.1

1
Grading time = 1.54 s
1 10 100 1000 10000 100000
2
4
0.1
Current(A)

Ground overcurrent Relay coordination (Current scale x1 ,reference voltage = 6600 V)

Phase undervoltage setting 27
เลือก Pick up = 80% of rated voltage = 0.8x6600 = 5280 V
ด$าน secondary ของ PT = 5280 x110/6600 = 88 V

10
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 88 V
Curve = DEFINITE TIME
Trip Delay = 5.00 sec
Phase overvoltage setting 59
เลือก Pick up = 120% of rated voltage = 1.2 x110 = 132 V
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 132 V
Trip Delay = 2.00 sec
Negative sequence overvoltage setting 47
เลือก Pick up = 5.45% of rated voltage = 0.0545x110 = 6 V
ให$ตั้งค&าดังนี้ Pick up = 6 V
Trip Delay = 7.00 sec

11
เนื้อหา
- นํามาจากหนังสือประกอบการอบรมหลัหลักสูตร Protective Relaying 1 รุ&นที่ 6 ของศูนยเชี่ยวชาญพิเศษเฉพาะด$าน
เทคโนโลยีไฟฟ)ากําลัง คณะวิศวกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย

- เขียนจากประสบการณของ
ประสบการณของ นายสุพรรคกาจ บรรณหิรัญ (ผอ.กวร.ชวก.(บร))
- เขียนจากการค$
การค$นคว$าเพิ่มเติมของ นายกฤตภาส พูลสวัสดิ์ (วศ.4 กวร.ชวก.(บร))

รูปภาพ จาก

- https://direktorilistrik.blogspot.co.id/2016/11/standar
https://direktorilistrik.blogspot.co.id/2016/11/standar-idmt-untuk-Relay-overcurrent.html
overcurrent.html
- http://myelectrical.com/Portals/0/DNNArticle/Files/718/WLWimages/Windows
http://myelectrical.com/Portals/0/DNNArticle/Files/718/WLWimages/Windows-Live-Writer Writer-
Electromechanical-Relays_BFC6-IEC60255Curves_4.jpg
IEC60255Curves_4.jpg
- http://electrical-riddles.com/upload/images/2090314879_136.GIF
riddles.com/upload/images/2090314879_136.GIF

12