გიორგი მაისურაძე - გნოსტიკური რევოლუცია

‘’ თუ იმას, რაც თქვენშია გარეთ გამოიტანთ, ის რაც თქვენშია, გიხსნით

თქვენ’’. თუ იმას რაც თქვენშია, გარეთ არ გამოიტანთ, ის რაც თქვენშია,
თქვენვე გაგანადგურებთ’’. ეს არის ციტატა თომას სახარებიდან. თომას
სახარება არის სავარაუდოდ, ერთ-ერთი უძველესი ქრისტიანური თხზულება,
ზოგი იმასაც ვარაუდობს, რომ მისი ორიგინალი შეიქმნა არამეულ ენაზე, ანუ
იმ ენაზე, რომელზეც სავარაუდოდ ქრისტე ლაპარაკობდა. შემორჩენილი არის
კოპტურ თარგმანში, 1945 წელს, ერთმა არაბმა ეგვიპტელმა გლეხმა, რომელიც
მიწას თხრიდა, იმისათვის, რომ მოკლული ადამიანი დაემარხა, შემთხვევით
იპოვა ქვევრი, უზარმაზარი ქვევრი, როდესაც დაინახა ეს ქვევრი, თავიდან
იფიქრა, რომ მასში იჯდა ჯინი და შეეშინდა მისი გახსნა, მაგრამ ამავე დროს
წაძლია სიხარბემ, იფიქრა, რომ მან ძალიან დიდი განძი, ოქროული
აღმოაჩინა და ახადა მას თავი. ის იყო ძალიან გულაცრუებული საკუთარი
ნაპოვნით იმიტომ, რომ ეს ქვევრი იყო სავსე გრაგნილი ხელნაწერებით,
პაპირუსებით, მაინც წაიღო ეს ხელნაწერები სახლში და დასაწყისისთვის
იყენებდა ღუმელის ჩალის, ნაცვლად ღუმელის დასანთებად. სინამდვილეში
მან აღმოაჩინა ის განძი, რომლის ფასიც არ არსებობს. ეს არის მთელი
ბიბლიოთეკა გნოსტიკური ტექსტების კოპტურ თარგმანში. სავარაუდოდ, ეს
ქვევრი დაიმარხა მე-4 საუკუნეში. შეგვიძლია მიახლოებითი თარიღიც
განვსაზღვროთ, ალბათ 390 წლის შემდეგ ან ამ ფარგლებში, როდესაც
ქრისტიანულმა ეკლსიამ აკრძალა ყველა განსხვავებული რელიგია და შეუდგა
მასობრივ განადგურებას, ყველა იმ თხზულების, ძეგლის, რომელიც
ეწინააღმდეგებოდა ოფიციალურ ქრისტიანულ დოგმატიკას, მათ შორის, ერთ-
ერთი მთავარი მტერი, მტრის ხატი, რომელიც ამ დროს ოფიციალურმა
ეკლესიურმა ხაზმა შექმნა, იყვნენ ე.წ. გნოსტიკოსები. გნოსტიკოსებს
ეკლესიის მოძღვრები უწოდებდნენ, აგრეთვე ერეტიკოსებსაც. ბერძნული
სიტყვა ,,ჰაირესის’’, საიდანაც მომდინარეობს სიტყვა ერეტიკოსი, ლათინურში
,,ჰერეს’’, ნიშნავს ამორჩევას, არჩევანს, ან თავისუფალ არჩევანს,
სავარაუდოდ, ეს ტერმინი ეკლესიამ იხმარა, მეორე საუკუნის ერთ-ერთი არა
ტიპიური გნოსტიკოსის, მაგრამ მაინც გნოსტიკოსი მოღვაწის, მარკიონის
აღსანიშნავად. მარკიონი იყო ადამიანი, რომელმაც დაახარისხა
ქრისტიანული ტექსტები, გარკვეული პრინციპის მიხედვით, მთელი რიგი

1
თხზულებები გამოაცხადა არასაჭიროდ ან არასწორად, შეადგინა საკუთარი
სახარება, ის აღიარებდა პავლე მოციქულის ტექსტებს, ისიც არა ყველა
კანონიკურ წერილს, ეპისტოლეს პავლე მოციქულის და ერთ სახარებას
მხოლოდ, უკვე მიღებული, იმ დროს უკვე შედგენილი 4 სახარებიდან.
მარკიონს კიდევ დავუბრუნდებით. პირველ რიგში დავიწყოთ გნოზისით,
გნოსტიკოსებით. ვინ იყვნენ ისინი, რას ნიშნავს გნოზისი, და რა საჭიროა, რომ
ამ უცნაურ მიმართულებაზე, ამ რელიგიურ ჯგუფზე თუ, ფილოსოფიურ ჯგუფზე
თუ მისტიკოსებზე, დღეს კიდევ ვილაპარაკოთ, ჯგუფზე , რომლის განადგურება
მე-4 საუკუნეში დაიწყო, და რომელიც, ფაქტოვრიბად, 1 საუკუნის მანძილზე
მთლიანად იქნა მოსპობილი ოფიციალური ეკლესიის მიერ, თუმცა მათი
დევნა და გნოსტიკური ერესის დევნა, ფაქტობრივად, გაყვება მთელ შუა
საუკუნეებს. ზოგიერთი მკვლევარი გნოსტიციზმს უწოდებს ახალ მსოფლიო
რელიგიას. ზოგიერთთათვის ეს არის ერთ-ერთი მიმდინარეობა, ერთ-ერთი
ყველაზე მეტად მისტიკურ-ეზოტერული მიმდინარეობა ქრისტიანობაში.
თავისთავად გნოსტიკოსები აღიარებდნენ, რომ ისინი იყვნენ ქრისტიანები და
მიაჩნდათ, რომ ისინი იყვნენ ერთადერთი ჭეშმარიტი ქრისტიანები,
განსხვავებით ოფიციალური ეკლესიისაგან, რომელიც სულ სხვა
მიმართულებით წავიდა, დაამახინჯა და გარყვნა ქრისტეს სწავლება.
ერთმნიშვნელოვანი პასუხის გაცემა იმის შესახებ თუ ვინ იყვნენ
გნოსტიკოსები, იყო ეს ცალკეული რელიგია, ცალკე რელიგიური
მიმდინარეობა, ცალკე მსოფლმხედველობა, თუ ერთ-ერთი განაკვეთი
ქრისტიანობაში, ძნელია და ერთმნიშვნელოვანი პასუხის მოძებნა
შეუძლებელია. ახლა, რაც შეეხება თავად ტერმინ რევოლუციას, და რატომ
ვუწოდებთ ამას რევოლუციას და რამდენად შეიძლება მას ეწოდოს
რევოლუცია. რევოლუცია მოგეხსენებათ ნიშნავს სამყაროში არსებული
წესრიგის რადიკალურ შეცვლას, ძალიან ხშირად, ძალის გამოყენებითაც კი,
ანუ იქნება ეს ვთქვათ მშვიდობიანი რევოლუცია, თუ ძალისმიერი
რევოლუცია, რევოლუცია ყოველთვის არის მიმართებული არსებული
სამყაროსეული წესრიგის შეცვლისაკენ. ამ კუთხიდან თუ შევხედავთ,
შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ გნოსტიკოსები, გარკვეული თვალსაზრისით,
კონტრრევოლუციონერებიც კი იყვნენ, რამდენადაც ერთ-ერთი მთავარი
ამოსავალი პრინციპი გნოსტიციზმისა არის ის, რომ სამყაროს შეცვლა არ
არსებობს. სამყარო არ ექვემდებარება შეცვლას და ის მუხტი, რომელიც ყველა
რევოლუციას ან რევოლუციურ მიმდინარეობას ახასიათებს, რომ რაღაც
რადიკალურად უნდა იქნას უარყოფილი, ანუ შეგვიძლია ესეც განვსაზღვროთ
კიდევაც, ერთგვარი უნდობლობა, შესაქმნის, სამყაროს შესაქმნის მიმართ,
არსებული წესრიგის მიმართ, ეს პირველად და სრულყოფილად

2
ჩამოაყალიბეს სწორედ გნოსტიკოსებმა. გნოზისი, გნოსტიციზმი,
გნოსტიკოსები, ეს ყველაფერი მომდინარეობს ბერძნული სიტყვა ,,გნოზისი’’-
დან, ,,გნოზის’’ ნიშნავს შემეცნებას. ბერძნული ზმნა იგნოსტკეი, გნოს, არის
შეცნობა. მაგრამ ამავე დროს შეგვიძლია ვახსენოთ, რაც დღევანდელ
საუბარში შეიძლება ერთგვარ ობერტონადაც კი გაგვყვეს, ეს არის
ორმნიშვნელოვანობა ბერძნული სიტყვისა იგნოსკეი, გნოს, გნოზის. გნოს,
გიგნოსკეინ ნიშნავს, როგორც ზმნა ,,გიგნოსკეინ’’ შეცნობას , შემეცნებას,
ასევე სექსუალურ აქტსაც. ასეთი დამთხვევა სხვათაშორის, ბიბლიის ძველი
აღთქმის თარგმანშიცაა. ძველი აღთქმა ჯერ კიდევ წინაქრისტიანულ ხანაში,
ითარგმნა ძველ ბერძნულ ენაზე, ,,სეპტუაგინტას’’ ეწოდება მას. სავარაუდოდ,
მეორედან პირველ საუკუნემდე, ძველიწელთაღრიცხვით, დასრულდა ძველი
აღქთმის ებრაულიდან ბერძნულად თარგმნა, და იქ უკვე ძველი ებრაული
სიტყვა, რომელიც შესაქმნის წიგნის პირველ თავში, სულ დასაწყისშია
მოცემული, ადამმა შეიცნო ევა. მოგეხსნებათ, შეცნობაში იგულისხმება
სექსუალური აქტი. ევა დაორსულდა, და გააჩინა კაენი შემდეგ აბელი და ა.შ.
ეს ზმნა რომელიც, საკუთარ თავში მოიცავს შემეცნების აქტსაც, და
სექსუალურ აქტსაც, დავიმახსოვროთ იმიტომ რომ, ქართულ ენაშიც არის
გადმოცემული. შეცნობა, კაცმა შეიცნო ქალი და ა.შ., პარალელურად
გვხვდება და ძალიან ბევრ მნიშვნელოვან ასპექტს და ნიუანსს განსაზღვრავს,
იმისა რაც არა მარტო გნოსტიკოსებისათვის, არამედ მთლიანად რელიგიური
ცნობიერებისათვის იყო და, გარკვეულწილად, არის დამახასიათებელი.
რელიგიები, განსაკუთრებით მონოთეისტური რელიგიები, და ქრისტიანობა,
ანუ დაწყებული იუდაზმიდან, შემდგომ ქრისტიანობა, ისლამი, ეს სამი
ძირითადი მონოთეისტური რელიგია, რომელიც პრინციპში, საკუთარ თავში
ერთ რელიგიად განიხილავს, ვთქვათ, თუ გავიხსენებთ, მუჰამედი მიიჩნევდა ,
რომ მან განაახლა ქრისტიანობა, ისევე როგორც ქრისტიანობამ თავის დროზე
განაახლა იუდამიზმი და შეიქმნა ერთგვარი უწყვეტი ჯაჭვი. აი, სწორედ ამ
მონოთეისტურ რელიგიებში სამყაროს საწყისი არის შესაქმნის აქტი, ისევე
როგორც ნებისმიერ სხვა რელიგიაში, სამყარო იწყება შესაქმნის აქტით, და
პირველი რასაც, ღმერთი ქმნის, ეს არის სამყარო. აქედან იწყება პირველი
კონფლიქტი, გნოსტიკოსებსა და ოფიციალურ საეკლესიო მოძღვრებას
შორის. გნოსტიკოსების პირველი ნიშანი, და ჩვენ ამას ვუკავშირებთ, სწორედ,
ტერმინ რევოლუციასაც, არის ერთგვარი კონფლიქტი სამყაროსთან, სამყაროს
წესრიგთან, და მის ამოსავალ პრიცნიპებთან, თავად შესაქმნის აქტთან.
გნოსტიკოსები, რა თქმა უნდა, აღიარებენ იმას, რომ სამყარო შექმნილია
შექმნილია შემოქმედი ღმერთის მიერ. შემომქმედ ღმერთს, ბერძნულად
ეწოდება ,,დემირუგოს’’. დემირუგოსი ნიშნავს მშენებელს. შესაბამისად,

3
ტერმინი დემირუგი გახდა სამყაროს შემომქმედი ღმერთის აღმნიშვნელი
ტერმინი, გნოსტიკოსები იყვნენ ისინი, ვინც პირველად სცადეს, ასეთი
გამიჯვნა შემოეტანათ. სამყარო შექმნილია დემიურგოსის მიერ, მაგრამ
სამყაროს შემოქმედი ღმერთი ეს არის ბოროტი ღმერთი, ეს არის ბოროტი
დემიურგოსი და რატომ არის ის ბოროტი?! იმიტომ, რომ მან შექმნა
უსამართლო და სასტიკი სამყარო. ადამიანის დანიშნულება, ეს არის სამყაროს
იმ წესრიგს, რომელშიც ჩვენ ვართ მოცემულები, რომელიც არის მოცემული
და რომელშიც ჩვენ ვართ ჩავარდნილები, ჩაყრილები, თავი დავაღწიოთ. ის,
ვისაც შეუძლია ჩვენი ხსნა, ანუ გაყვანა, ამ სამყაროს წესრიგიდან, გნოსტიკურ
მოძღვრებაში ეს არის ქრისტე. ისევე როგორც ქრისტიანულ მოძღვრებაში, ნუ
ამ შემთხვევაში შევთანხმდეთ, რომ გნოსტიკოსები არიან ქრისტიანები, თუმცა
არსებობს, სხვადასხვაგვარი გნოსტიკური მიმდინარეობები, სხვადასხვა სახის
სექტები, რომელსაც მეოცე საუკუნეში მეცნიერებმა უწოდეს ,,მითოსური
გნოსტიციზმი’’. მითოსურ გნოსტიციზმში სურათი ცოტა სხვანაირია. ერთ-ერთი
სექტა აცხადებდა, რომ არსებობს ასეთი ღვთაება, აბრაქსასი, რომელიც
საკუთარ თავში მოიცავს სიკეთესაც და ბოროტებასაც, ორივე საწყისის
ღმერთია. პრინციპში, ეს არის გნოსტიკური დუალიზმის ამოსავალი პრინციპი,
რომ არსებობს როგორც ბოროტი საწყისი, ასევე კეთილი საწყისი. სამყაროს
შემოქმედი ღმერთი, ეს არის ბოროტი საწყისის მატარებელი. მან შექმნა
ბოროტი სამყარო და ჩვენი ცხოვრების მიზანი, შეიძლება იყოს და უნდა იყოს,
თუ გვინდა ვიყოთ ხსნილნი, ანუ თუ ჩვენ გვინდა ხსნა, გათავისუფლება ამ
ბოროტი სამყაროს წესრიგისაგან, უნდა დავაღწიოთ თავი ამ სამყაროს
წესრიგს. უკვე შემდგომში ხდება, ცალკეულ გნოსტიკურ სკოლებში,
დამუშავება იმ გზის, იმ სხვადასხვა მეთოდის, თუ როგორ უნდა დავაღწიოთ
თავი ამ ბოროტ სამყაროს. ახლა, რაში გამოიხატება სამყაროს ბოროტება?
ვთქვათ, ისევ რევოლუციას რომ დავუბრუნდეთ, რადგანაც დღევანდელ თემას
ვუწოდეთ გნოსტიკური რევოლუცია, რევოლუცია ყოველთვის გულისხმობს
რაღაცის შეცვლას და გაუმჯობესებას, უსამართლობა უნდა დაიძლიოს, შეიქნას
ისეთი პოლიტიკური წესრიგი, სადაც სამართლიანობა გაიმარჯვებს.
გნოსტიკოსებს მიაჩნიათ რომ ეს არის შეუძლებელი. რა მომენტშიც მე
შევეცდები, რომ რაღაცა ტიპის ცვლილებები შევიტანო სამყაროს წესრიგში,
ვთქვათ შევიკრიბეთ, დავამხეთ არსებული წყობილება, შევცვალეთ ჩვენი
წარმოდგენების მიხედვით, სამყარო არის უფრო ძლიერი, სამყარო შექმნილი
და მდგარი ბოროტ დემიურგზე, არის უფრო ძლიერი ვიდრე ყველა სახის
კეთილი ნება, რომელსაც შეეძლებოდა ეს უსამართლობა და ბოროტება
სასიკეთო მიმართულებით შემოებრუნებინა. შესაბამისად, ჩვენ თითონ,
ვექცევით მისი ზეგავლენის ქვეშ, ჩვენ თითონ ვხდებით იმ ბოროტების

4
ნაწილი, რომელსაც ვუპირისპირდებოდით, რა მომენტშიც მე მოვდივარ
ძალაუფლებაში. გავშალოთ საზღვრები, ვეცდები რომ არ ვილაპარაკო,
მარტო ისტორიულ გნოსტიციზმზე მეორე საუკუნის ან პირველი საუკუნის,
არამედ წარმოვიდგინოთ როგორც მსოფლმხედველობის, როგორც
აზროვნების ფორმა, ახალი პარადიგმა. ეს მართლაც ახალი პარადიგმა იყო
პრინციპში, ერთჯერადი, მაგრამ ამასთანავე აღსანიშნავია ისიც, რომ
მიუხედავად იმისა, რომ გნოსტიციზმის განადგურება ფაქტობრივად, მეოთხე,
მეხუთე საუკუნეებში დასრულდა, ის უკვალოდ არ გამქრალა და დღეს ჩვენი
საუბრის ერთ-ერთი თემა იქნება მისი ნაკვალევების პოვნაც, ვთქვათ, მეხუთე,
მეოთხე საუკუნიდან მოყოლებული, დღევანდელ დღემდე,
თანამედროვეობამდე, ანუ გნოსტიკოსებმა შექმნეს ისეთი სააზროვნო
მოდელი, რომელიც არსად გამქრალა, მიუხედავად დევნისა მიუხედავად
შევიწროებისა. მის აფეთქებებს, იქნება ეს ცალკეულ პიროვნებებში,
ცალკეულ მოაზროვნეებში, ხელოვანებში, თუ ფილოსოფოსებში ვხედავთ
როგორც შუა საუკუნეების, ასევე მთელი ისტორიის მანძილზე. მოყოლებული
მეოთხე, მეხუთე საუკუნეებიდან დღემდე, ჩვენ შეგვიძლია დავინახოთ
გნოსტიკური აზროვნება, განსაკუთრებით მისი მასიური აფეთქება, მეოცე
საუკუნეში, განსაკუთრებით მოდერნიზმის პერიოდში. მოდერნიზმის პერიოდი,
რომელიც არის სავსე ექსპერიმენტებით, უტოპიური იდებიით, სწორედ ამ
დროს, გნოსტიციზმი თუ გნოსტიკური სააზროვნო ფორმები კიდევ ერთხელ
გაცოცხლდა თავისი მრავალფეროვნებით და მრავალსახეოებებით. ვთქვათ,
ავიღოთ, ისეთი დიდი ფილოსოფოსი მეოცე საუკუნის, როგორიც იყო ლუდვიგ
ვიდგენშტაინი ლუდვიგ ვიდგენშტაინის ლოგიკურ-ფილოსოფიური ტრაქტატი
ძალიან ბევრ მკვლევარს მიაჩნია მეოცე საუკუნის გნოსტიციზმის, გნოსტიკური
აზროვნების ბიბლიად, ახალ ნიმუშად. ღიად გნოსტიკოსებს შორის,
ირიცხებიან ისეთი ცნობილი მოაზროვნებიმ როგორიც იყო ჯორჯ ბატაი,
ფრანგი ფილოსოფოსი და მწერალი, ასევე ფრანგი ძალიან ტრაგიკული
პიროვნება და ძალიან დიდი ფიგურა, სიმონა ვეილი, მათ შორის შეგვიძლია
დავასახელოთ ყველასთვის კარგად ცნობილი, რუსი მწერალი, ლევ
ტოლსტოი. ლევ ტოლსტოიც, ვიდგენშტაინიც და სიმონა ვეილიც, ასე ვთქვათ,
ღიად მარკიონისტები იყვნენ, მარკიონისტული ტენდენციები მათ ნააზრევში
ღიად აღინიშნებოდა. მე ცოტა გავუსწარი ფაქტებს, რადგანაც ეს ავტორები
ვახსენე და ვახსენე აგრეთვე მარკიონი, თუმცა არ მითქვამს რითი იყო
მარკიონი ღირშესანიშნავი და მნიშვნელოვანი, მომიტევეთ თუ ცოტა იქეთ-
აქეთ ვტრიალებ, რამდენადაც პრინციპში, დროში შეზუდული ვართ და მინდა,
რომ დავიცვა ეს ფორმა, ანუ არ გადავაჭარბო ერთ აკადემიურ საათს, და
ჩავატიო ძირითადი ხაზები იმისა, თუ რა არის გნოსტიზიცმი, როგორ

5
შეგვიძლია ის გავიგოთ და რითი არის ჩვენთვის დღეს, ჩვენი
თანამედროვეობისათვის ისევ ფასეული, და რატომ შეიძლება მას
დავუბრუნდეთ. გნოსტიციზმი, წმინდათ ქრისტიანული პოზიციიდან, ეს არის
ერთგვარი ალტერნატიული ქრისტიანობა, ანუ მათივე აზრით ოფიციალური
ქრისტიანობა, ოფიციალური ეკლესია, არის ხაზი, გადახვევა ქრისტეს
მოძღვრებიდან, და სწორედ გნოსტიკოსები იყვნენ ისინი, ვინც სცადეს
დარჩენილიყვნენ ქრისტეს ერთგულ მოსწავლეებად. მათთვის, პირველ რიგში,
ამოსავალი ავტორიტეტი იყო პავლე მოციქული. პავლე მოციქული
მოგეხსენებათ იყო ის პიროვნება, რომელიც არ ყოფილა ქრისტეს უშუალო
მოსწავლე, გარკვეული თვალსაზრისით, პავლე მოციქული იყო თვითმარქვია,
მოციქული არა, მას ჰქონდა გამოცხადება და ის თვითონ საკუთარ თავს
უწოდებს მოწოდებით მოციქულს, ანუ ის არ ყოფილა ქრისტეს მოსწავლე. ამან
ადრექრისტიანულ ხანაში, პირველ ქრისტიანებში გარკვეული კონფლიქტიც
გამოიწვია, ქრისტეს ოფიციალურ მოსწავლეებსა და პავლეს შორის, თორმეტი
მოციქული, რომლებიც უშუალო მოსწავლეები იყვნენ ქრისტესი, რომლებსაც
დავალება აქვთ მიღებული, რომ იქადაგონ სარწმუნეობა, ქრისტეს
სარწმუნოება და უცებ ჩნდება ვიღაც ადამიანი, რომელსაც ისინი არ იცნობენ,
ვინ არის და იწყებს ქადაგებას, იწყებს წერილების წერას, თავისი
ეპისტოლეების წერას. პავლეს ეპისტოლეები ეს არის პირველი ქრისტიანული
თხზულებები, რომლებიც უფრო ადრე გაჩნდა, ვიდრე სახარებები, ბევრად
უფრო ადრე დაიწერა ვიდრე სახარებები, შესაბამისად, ერთის მხრივ, პავლე
არის ძალიან დიდი ავტორიტეტი, რომელიც ფაქტობრივად ქმნის ახალ
რელიგიას, ის რასაც ქრისტიანობა დაერქვა შემდგომში, მაგრამ ამავე დროს
მას არ აქვს ლეგიტიმაცია, განსხვავებით ქრისტეს უშუალო მოსწავლეებისაგან.
რა განსხვავებაა ქრისტეს მოციქულებსა და პავლეს შორის, პავლე არღვევს
ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს პრინციპს, რომელსაც მისდევენ ქრისტეს
მოსწავლე-მოციქულები.

კერძოდ, ქრისტეს მოციქულებისათვის ქრისტიანობა გაიგება როგორც,

რეფორმა, იმ სარწმუნეობისა, რომელშიც ისინი გაიზარდნენ, ეს არის
იუდაიზმი, შესაბამისი რიტუალებით. იუდაიზმის ერთ-ერთი მთავარი
მახასიათებელი საინიციაციო რიტუალი, როგორც ქრისტიანობაში ნათლობა,
არის წინადაცვეთა, შესაბამისად ოფიციალური, ანუ ისტორიული
მოციქულებისთვის მონათვლის უფლება აქვს მხოლოდ იმას, ვინც არის
წინადაცვეთილი. პავლე არის პირველი ადამიანი, ვინც არღვევს ამ პრინციპს,
და ამბობს, გალატელთა მიმართ ეპისტოლედან არის ეს ფრაზა, ძალიან
ხშირად გვესმის ხოლმე, : ,,არავინ არის, არც ებრაელი, და არც ელინი, ყველა

6
თანაბარია ქრისტეს სხეულში’’. ისევე როგორც ქალი და მამაკაცი, ისევე
როგორც თავისუფალი და მონა, ყველა არის თანაბარი, ანუ პავლე ქმნის
უნივერსალისტურ რელიგიას, უნივერსალისტურ ქრისტიანობას, ეს იწვევს
პირველ დაპირისპირებას , ქრისტეს მოსწავლეებსა და პავლეს შორის. არის
ძალიან ბევრი სპეკულაცია, ძალიან ბევრი ვარაუდი, იმის შესახებ თუ რატომ,
როგორ განვითარდა ეს კონფლიქტი, ჩვენ ზუსტად არაფერი ვიცით ამის
შესახებ, ერთდაერთი წყარო არის მოციქულთა საქმე, სადაც ყველაფერი
ძალიან ჰარმონიულად და მშვენივრად, ყოველგვარი კონფლიქტისა და
დაძაბულობის გარეშე, არის ასახული. სინამდვილეში, რა თქმა უნდა, საეჭვოა
რომ ასე ყოფილიყო, იმიტომ რომ ოფიციალური მოსწავლეების
მსოფლმხედველობა, პრინციპულად განსხვავდება პავლეს
მსოფლმხედველობისაგან, და ახლა ვუახლოვდებით, იმ ველს, იმ საფუძველს,
საიდანაც გნოსტიზიცმი ჩნდება. მოციქულთა საქმეში არის ერთი ასეთი
დეტალი, როდესაც ჩნდება ასეთი ფიგურა, ასეთი პიროვნება ვინმე სიმონი,
ლათინური სახელი არის მისი - სიმონ მაგუსი. აი, ეს მაგუსი ანუ მოგვი,
ნაჩვენებია როგორც ავანტურისტი, როგორც ჯადოქარი, რომელიც რაღაც
ჯადოქრობებით ხალხს ხიბლავს, აცდუნებს და შემდგომში, როდესაც ის
შეხვდება პეტრე მოციქულს, თხოვს რომ პეტრემ ასწავლოს და სთავაზობს,
თითქოს, ფულს, რათა იყიდოს მისგან, პეტრეს ძალა, და უფრო დიდი
სასწაულების მოხდენა შეძლოს. ეს არის ერთდაერთი, რაც ჩვენ ვიცით ამ
პიროვნების, სიმონ მაგუსის, ანუ სიმონ მოგვის შესახებ. სიმონ მაგუსი , სიმონ
მოგვი ითვლება პირველ გნოსტიკოსად, პრინციპში, ჩვენ მის შესახებ მეტი
არაფერი ვიცით, საერთოდ 1945 თუ 1950 წლამდე, სანამ ნაქამადიში, ანუ
ეგვიპტეში ეს ცნობილი ისტორია, რომელიც მოვყევი, შემთხვევით იქნებოდა
ნაპოვნი ხელნაწერები და მთელი გნოსტიკური ბიბლიოთეკა, ნუ ის რაც
გადარჩა, გნოსტიკოსების შესახებ ვიცოდით მხოლოდ ეკლესიის მამათა
თხზულებებიდან, ყველაზე მეტად, ირენეოს ლიონელის თხზულებიდან. ეს
არის უზარმაზარი წიგნი, გერმანულ თარგამნში, რომელსაც მე გავცნობივარ,
არის 5 ტომად გამოცემული. აგრეთვე გნოსტიკოსების და ყველა სახის
ერეტიკოსის მთავარი მტერი ტერტულიანე, რომელიც ასევე
უმნიშვნელოვანესი ფიგურა და ქრისტიანობის ერთ-ერთი შემქმნელი, მეორე
საუკუნის ავტორი იყო, ისევე როგორც ირინეოსი. ფაქტობრივად, მთელი მის
თხზულებათა უდიდესი ნაწილი, არის ვიღაცეების წინააღმდეგ მიმართული, ის
ყველას ებრძოდა ვინც, კანონიკურ ხაზს არ მიყვებოდა. ერეტიკოსის
პარალელურად, იქმნება მეორე ტერმინიც, რომელიც განსაკუთრებით
საქართველოში ძალიან ცოცხალი და ყველასთვის კარგად ნაცნობია, ქართულ
ენაზე ამ ტერმინს ჰქვია მართლმადიდებლობა, ხოლო მისი ბერძნული

7
სახელია ,,ორთოდოქსეინ’’, ანუ აქედან ჩნდება თვითონ ტერმინი
,,ორთოდოქსი ქრისტიანები’’ და ,,ერეტიკოსი ქრისტიანები’’. რას ნიშნავს
ორთოდოქსია? ორთოდოქსია ნიშნავს, სწორი აზრის, მართალი აზრის ქონას.
იმისათვის, რომ საკუთარი თავი გაემიჯნათ ერეტიკოსებისგან, ორთოდოქსები
ირქმევენ მართალი აზრის, ანუ სწორი აზრის მქონეებს. ამდენად,
თავდაპირველი ქრისტიანობა წარმოდგენილია, ორი ძირითადი სახით, ორი
ძირითადი მიმდინარებით, ორთოდოქსები და ერეტიკოსები, ნუ ერეტიკოსები,
ასევე, ეკლესიის ორთოდოქსების მიერ შერქმეული ტერმინია. რით
განსხვავდებიან ისინი და რა კონფლიქტი არსებობს ამ ორ მიმდინარეობს
შორის? ეს არის თვისობრივად განსხვავებული ორი ორგანიზაციული თუ
სოციალური სისტემა, ამავე დროს, ორთოდიქსული ეკლესია, ორთოდოქსული
ხაზი ეკლესიაში, იქმნება რომაული ლეგიონის პრინციპით, ანუ ანალოგია რის
მიხედვითაც დღემდე მოაღწია ეკლესიამ და სადაც არსებობს ეკლესია, არის,
ფაქტობრივად, გადმოღებული და შენარჩუნებული რომაული ლეგიონის
სტრუქტურიდან. რას ნიშნავას ეს? რომაული ლეგიონი, მოგეხსენებათ,
იყოფობოდა ათეულებად, ასეულებად და ათასეულებად და ასე შემდეგ. ყველა
ამ ტიპის ერთეულს ჰყავს თავისი ხელმძღვანელი. ეს არის უნიკალური
სამხედრო პრინციპი, რომელიც რომაელებმა მოიგონეს და რაზეც იდგა
მთელი რომაული სამხედრო მანქანის ძლიერება და ქმედითუნარიაობა.
ზუსტად ეს მოდელი გადმოიღო ორთოდოქსულმა ხაზმა ეკლესიაში, რომელმაც
გაიმარჯვა საბოლოო ჯამში და ააგო ეკლესია იერარქიების მიხედვით.
არსებობს მღვდელი, დიაკონი, აბატი, ან არქიმანდრიტი აღმოსავლეთში,
ეპისკოპოსი მიტროპოლიტი, კარდინალი და საბოლოო ჯამში, ყველაზე
მაღლა დგას, მეთერთმეტე საუკუნემდე, ანუ 1054 წლამდე, ეკლესიის მეთაური
და პეტრე მოციქულის მემკვიდრე, რომის პაპი. შემდგომში, ეკლესიათა
გაყოფის შემდეგ, აღმოსავლურ, ბიზანტიურ მართლმადიდებლობად და
ლათინურ, რომაულ კათოლიზიცმად, ეს სტრუქტურაც იცვლება და
დასავლეთში დღემდე არის პაპი კათოლიკური ეკლესიის მეთაური, ხოლო
აღმოსავლეთს ერთი საერთო მეთაური არა ჰყავს, ჰყავს პატრიარქები, ყველა
ეკლესიას ჰყავს თავისი პატრიარქი, ყველა ავტოკეფალურ ეკლესიას და
სიმბოლური მეთაური მოგეხსენებათ, არის კონსტანტინოპოლის პატრიარქი,
მაგრამ ეს არის მეორეხარისხოვანი თემა, ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანი რა
არის? ეკლესია იქმნება რომაული სამხედრო მანქანის მოდელზე და აღიარებს
იერარქიებს, იერარქიის და მკაცრი მორჩილების სისტემის პრინციპით აიგება
ოფიციალური ქრისტიანობა, ამის საწინააღმდეგოდ, გნოსტიკურ
დაჯგუფებებში არ არსებობს არანაირი თანამდემდობა და არ არსებობს
არანირი იერარქია, ისინი ამოდიან სწორედ იმ პრინციპიდან, იგივე, პავლე

8
მოციქულის მოძღვრებიდან, რომ არ არსებობს არანაირი სხვაობა ადამიანებს
შორის, ყველა არის თანაბარი და ეს თანაბრობა უნდა განხორციელდეს,
აგრეთვე ქრისტიანულ თუ რელიგიურ თემშიც. შესაბამისად, აი შეგვიძლია
წარმოვიდგინოთ, რომ ქუჩის აკადემია არის პრინციპში, გნოსტიკურ
მოდელზე აგებული, რას ნიშნავს ეს, ქუჩს აკადემიას, ანუ ჩვენ შეკრებას არ
ჰყავს ეპისკოპოსი, არც დირექტორი, არც პრეზიდენტი, რაღაც იერარქები და
ასე შემდეგ. წარმოვიდგინოთ, რომ ვყაროთ კენჭი და ვისაც შეხვდება, ვისი
ჯერიც იქნება, ის შემდეგზე ვალდებული იქნება, ჩაატაროს ღვთისმსახურება.
არ არსებობს პირველი და, ფაქტობრივად, ერთჯერადია. მსოფლიო
ისტორიაში რაც შემოიტანეს გნოსტიკოსებმა, არის სქესთა შორის გამიჯვნის
მოხსნა, ისევ და ისევ, გამოვდივართ პავლე მოციქულის გალატელთა
ეპისტოლედან, რომ ქრისტეს სხეულში არ არსებობს არც ქალი და არც
მამაკაცი, როგორც არ არსებობს მონათლული და მოუნათლავი, ანუ
წინდაცვეთილი და წინდაუცვეთელი, ანუ ელინი და ებრაელი, ისე როგორც არ
არსებობს მონა და თავისუფალი, ყველა არის თავისუფალი, ეს აისახება
გნოსტიკურ სოციალურ ორგანიზაციაშიც. ქადაგების, ლიტურგიის ჩატარების
უფლება აქვს ქალსაც და მამაკაცსაც. შესაბამისად, არანაერი უფლება არ აქვს
ვინმეს რომ ქალი დააყენოს, წარმოიდგინოს მეორე ხარისხოვან არსებად.
მთელი კაცობრიობის ისტორია, მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრამდეც კი,
წარმოადგენდა, რომ ქალი არის მეორეხარისხოვანი არსება და ის
ემორჩილება მამაკაცს, ისევე როგორც, ვთქვათ, ოფიციალურ ქრისტიანულ
მოძღვრებაში, ქალი იქმნება მამაკაცის ნეკნისგან და შესაბამისად, მისი
ანალოგიით, მისი მეშვეობით და მისი სურვილით და არა პირიქით. ანუ
თანაბრობის პრობლემა ოფიციალურ მოძღვრებაში არ არსებობს. აი
გნოსტიკოსებთან კი, ეს სხვანაირად არის ნაჩვენები. გნოსტიკოსებთან ქალი
და მამაკაცი არიან თანაბარუფლებიანი არსებები. შესაბამისად, ამის
თეოლოგიური დასაბუთებაც, რომ მომხდარიყო ისინი აღიარებენ არა
მამაღმერთს, არამედ ღმერთს ან უსქესოდ ან ორი სქესით. ის არის ისევე
როგორც მამაღმერთი, ასევე დედაღმერთი. ის არის თავის საწყისში ღმერთი
და მოიცავს როგორც მდედრობით, ასევე მამრობით საწყისს. ასეთი
ორსქესიანი ღვთაებები ძალიან ხშირია, ძალიან ბევრია სხვადასხვა
რელიგიებში და გნოსტიკურ მოძღვრებაში არის ძლიერი გავლენა
აღმოსავლური რელიგიებისაც. პირდაპირ შეგვიძლია დავინახოთ
პარალელები ბრაჰმანთან, ბუდიზმთან, ან ზოროასტრიზმთან. ძალიან
მნიშვნელოვანია, თუ წარმოვიდგენთ გეოგრაფიულ რუკას, გნოსტიკური
მოძღვრებების ცენტრი, გაჩენის ცენტრი არის სირია, განსაკუთრებით ქალაქი
ედესა, რომელიც დღეს უკვე ამ სამოქალაქო ომის დროს, მთლიანად აღიგვა

9
პირისაგან მიწისა. ეს არის რაღაც უცნაური ადგილი დედამიწის ზურგზე,
სადაც დღემდე არსებულ რელიგიათა უდიდესი ნაწილი შეიქმნა. ყველანაერი
სახის მიმდინარეობა, მათ შორის ძალიან მნიშვნელოვანი გნოსტიკური
სკოლებიც, მის პარალელურად ორთოდოქსული ქრისტიანული სკოლები, მის
პარალელურად ქრისტიანული მისტიკური სკოლები. სავარაუდოდ, ჩვენთვის
ყველასთვის კარგად ცნობილი, ერთ-ერთი ქრისტიანი მისტიკოსი,
ნეოპლატონიკოსი, ფსევდო დიონისე არეოპაგელიც შეიძლებოდა ედესელი
ყოფილიყო. ბევრი არ ვიცით მის შესახებ, ძირითადად არის ვარაუდები და
სპეკულაციები, თუ ვინ იყო ეს პიროვნება. საინტერესოა ის, რომ მის
თხზულებებში შეგვიძლია ერთგვარი პასუხი დავინახოთ გნოსტიზიცმზეც. ნელ-
ნელა ისევ დავუბრუნდეთ თავად მოძღვრებას. არსებობს რამდენიმე
მიმდინარეობა, ანუ გნოსტიციზმი არ არის ერთი რელიგიური სისტემა,
გნოსტიკოსებს უწოდებდნენ ყველას მათ, ვინც ორთოდოქსული ხაზისათვის
რაღაც ნიშნით გაერთიანებული იყო ერეტიკოსთა ჯგუფებსა თუ სექტებში.
გნოსტიციზმი არ ყოფილა დოგმატური მოძღვრება. დოგმატები გნოსტიკოსებს
არ ჰქონიათ. გნოსტიკოსები იყვნენ შეიძლება პირველი თავისუფალი
მოაზროვნეები, თავისუფალი ინტერპრეტატორები, ანუ თუ წარმოვიდგენთ
რომ დღეს ვთქვათ მე ვატარებ ლიტურგიას, ხვალ ატარებს თიკო, მას შეუძლია
აბსოლუტურად ახალი მოღძვრება შექმნას.მხოლოდ, აი, რაც ძალიან
მნიშვნელოვანია რამაც პრინციპში გამოიწვია გნოსტიციზმის მარცხი,
გნოსტიციზმი მოითხოვს ძალიან ძლიერ ინტელექტუალურ და სულიერ
ძალისხმევას, ანუ ის, რაც ვთქვათ, ჩვეულებრივ ეკლესიაში არის რომ დაანთე
სანთელი, ჩააბარე აღსარება, გყავდეს მოძღვარი და ყველაფერს ვიღაც
მოგიგვარებს, აქ მსგავსი რამ არ არსებობს. აქ არის ყველაფერი საკუთარ
პასუხისმგებლობაზე აღებული. შენ, ადამიანი იმყოფება მუდვიმ ძალისხმევაში
იმისათვის, რომ მოხდეს შესრულდეს მისი სხნა, აღსრულდეს, აღესრულოს
მისი ხსნა. ხსნა არ არის არავისი საჩუქარი, კი ქრისტე მოვიდა, ეწამა, აიღო
ცოდვები, ჯვარს ეცვა და ასე შემდეგ, მაგრამ გნოსტიკოსები ჯვარცმას და ი
ქრისტეს მოსვლას კითხულობენ და იგებენ წმინდად, სიმბოლური
მნიშვნელობით. ანუ გნოსტიკოსებისათვის ქრისტე, არის ის, ვისაც გავყავართ
იმ ბოროტი დემიურგის მიერ შექმნილი სამყაროდან, ამ უსამართლო და
სასტიკი სამყაროდან და მათთვის ამ ბოროტი დემიურგის განსახიერება არის
სწორედ, ძველი აღთქმის ღმერთი, ანუ ის ღმერთი რომელსაც ებრაელები
,,იაჰვეს’’ ან ,,იეჰოვას’’ უწოდებდნენ. ვინ არის იეჰოვა? დამსჯელი,
შურისმაძიებელი, სასტიკი და ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი დეტალია
გავიხსენოთ მოსეს 4 წიგნი, სადაც იეჰოვა ასე მიმართავს ხალხს, იაჰვე : ,,მე
ვარ ეჭვიანი ღმერთი და არავის სხვას არ სცეთ თაყვანი ჩემს მიმართ. ‘’ერთ-

10
ერთი გნოსტიკოსი ავტორი, სვამს ასეთ შეკითხვას, ჯერ ერთი თუ ეს ღმერთი
აცხადებს, რომ მე ვარ ერთადერთი და სხვას არ სცეთ თაყვანი, ეს ხომ ნიშნავს
იმის აღიარებას, რომ სხვა ღმერთებიც არსებობენ, ანუ ეს მოიცავს და ხაზს
უსვამს იმას, რომ მე ვარ ეჭვიანი ღმერთი, ანუ უკვე უშვებს იმას, რომ სხვა
ღმერთებიც უნდა იყვნენ, იმიტომ რომ თუ ვიეჭვიანებ შენ სხვაც გიყვარდეს და
სხვასაც თაყვანს სცემდე, ესე იგი, ის სხვებიც არსებობენ, ანუ ეს გამორიცხავს
იმას, რომ ეს არის ერთადერთი ღმერთი. შესაბამისად, გამოყავს ასეთი
მოძღვრება, რომ ის არის აბსოლუტური ტირანი, თანამედროვე ტერმინებით
რომ ვთქვათ, სასტიკი, დაუნდობელი ტირანი, პარანოიკი, ეჭვიანი ქმარი,
რომელიც არ გაძლევს უფლებას გვერდზე გაიხედო, და შესაბამისად, მისი
შექმნილი მოდელიც და მისი შექმნილი სამყაროც არის ზუსტად ეჭვიანი
ქმრის აზროვნებაზე აგებული. ამისგან განსხვავებით, ახალ აღთქმაში მსგავსი
არაფერი არ არის არა? ქრისტე მოდის და ქადაგებს სიყვარულს, ქადაგებს არა
მარტო საკუთარი ჯვრის ტარებას, არამედ სხვა ადამიანის ჯვრის ტარებასაც. აქ
უკვე დებატები იმაზე, რომ ტოლერანტი იყო ქრისტიანი თუ არა, აზრსაც
კარგავს იმიტომ, რომ ის რელიგია, რომელიც ქრისტეს სახელით ლაპარაკობს,
ანუ ამ რელიგიის მთავარი სუბიექტი, თავად ნაზარეველი, მოგიწოდებს რომ
სხვისი ჯვარიც შენ უნდა ატარო არა?! აქ ტოლერანტობაზე და
არატოლერანტობაზე და სხვის მიღებაზე და არ მიღებაზე, განსხვავებულზე დ
არაგანსხვავებულზე აზრიც კი აღარ უნდა იყოს, აზრიც კი არ უნდა
არსებობდეს, ამაზე მსჯელობაც კი, ზედმეტი უნდა იყოს, დისკუსიაც კი. ახლა
მივდივართ ძალიან მნიშვნელოვან მომენტამდე. გნოსტიკოსებისთვის
არსებობს ასეთი რამ, ის, სადაც ჩვენ დავიბადეთ, გავიზარდეთ, აღმოვჩნდით
ჩვენი დაბადებით, ჩავცვივდით რაღაც ქვაბში, რომელსაც ბოროტი დემიურგის
მიერ შექმნილი სამყარო ჰქვია, ეს არ არის ჩვენი სამშობლო. ჩვენი ნამდვილი
სამშობლო არის სადღაც სხვაგან, პრინციპში რაღაც თვალსაზრისით, ძალიან
ჰგავს ლევინასის აზრს, ანუ სამშობლო არის იქ, საითკენაც მივყევართ
ქრისტეს, და ის საითკენაც ქრისტეს მივყავართ, ეს არის უცნობი მიწა. ის არის
ჩვენი ნამდვილი სამშობლო და არა ის მიწა, სადაც ჩვენ გავჩნდით, არა ის
ქვეყანა, არა ის სამყარო და არა ის სამყაროს წესრიგი, რომელშიც ჩვენ,
ჩვენდაუნებურად ჩაგვყარეს. მთელი ჩვენი მეცადინეობა, ჩვენი ჯაფა უნდა
იყოს იქითკენ მომართული, რომ თავი დავაღწიოთ ამ ყალბ სამშობლოს, არ
მოვტყუვდეთ და არ გვეგონოს, რომ ეს არის ჩვენი სამშობლო. ჭეშმარიტი
ნამდვილი და ერთადერთი სამშობლო არის იქ სხვაგან. სხვასთან
მიმართებაში გვეხსნება ის ადგილი, საითკენაც უნდა ვისწრაფვოდეთ. ძალიან
მნიშვნელოვანი მომენტია, რადგან ვახსენეთ უკვე მარკიონი, მარკიონი იყო
მე-2 საუკუნის ქრისტიანი, თავდაპირველად ის იყო ორთოდოქსი ქრისტიანი,

11
ის დაიბადა ქალაქ სინოფში, ძალიან ახლოს ჩვენთან, შავი ზღვის პირას, იყო,
ასე ვთქვათ კომერსანტი, ძალიან მდიდარი ადამიანი, რომელსაც მთელი
ქსელი ჰქონდა შექმნილი თავისი სავაჭრო თუ ფინანსური სისტემების. ერთ-
ერთი თავისი მოგზაურობისას რომში, რომელსაც, ასევე, კომერციული
მიზნები ჰქონდა, ის გაეცნო ერთ გნოსტიკოს მოძღვარს თუ მოღვაწეს და ჭკუა
გადაუბრუნდა, ასე ვთქვათ. ის იყო უკვე 50 წლის, როდესაც დაბრუნდა უკან
სინოფში, მშობლიურ ქალაქში მან მთელი თავისი გიგანტური ქონება, ნუ
დღევანდელი ათვლით შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ის იყო მილიარდელი,
გადასცა სინოფის ეკლესიას, უარი თქვა მთელ თავის ქონებაზე და დაიწყო
ახალი მოძღვრების ქადაგება, რომელიც იყო გნოსტიკური, თავისი შინაარსით,
მხოლოდ მან ახალი კორექტივები შეიტანა, ტრადიციულ გნოსტიციზმში. ეს
ახალი კორექტივები უშუალოდ დაკავშირებული იყო სამშობლოს იდეასთან.
თუ კი გნოსტიკოსებისათვის ჭეშმარიტი სამშობლო, არის იქ სადღაც მიღმა,
ანუ ამ სამყაროდან გაქცევა, სხვაგან გადასვლა, მარკიონთან სამშობლო
იღებს აბსოლუტურად ნეგატიურ შინაარსს. მარკიონისთვის არ არსებობს
ალტერნატიული სამშობლო, რომელიც სადღაც მიღმა არსებობს, არამედ
თავისთავად ისეთი მცნება, როგორიცაა სამშობლო, არის ნეგატიური
შინაარსის. მისი აზრით, ერთადერთი ხსნა არის გათავისუფლება ყველაფერი
იმისაგან, რაც შეიძება იყოს მშობლიური, რაც შეიძლება უკავშირდებოდეს
იმას, რაც არის შემოქმედი ღმერთის მიერ შექმნილი, დემიურგი ღმერთის
მიერ შექმნილი. კერძოდ, ის არ უწოდებს, სამყაროს შემქნელ დემიურგს
ბოროტ ღმერთს, არამედ მარკიონმა შეცვალა ეს ტერმინოლოგია და მას
უწოდა სამართლიანი ღმერთი, რა არის თითქოს ამაში ცუდი, სამართლიანი
ღმერთი. მაგრამ პრინციპში მარკიონთან არის ბევრად უფრო დიდი
ფეთქებადი ნივთიერებები, ფეთქებადი იდეები ჩადებული ვიდრე, ვთქვათ,
ტრადიციულ თუ კლასიკურ გნოსტიკოსებში ან სხვა გნოსტიკოსებში.
მთლიანობა, რომელიც არის კანონმდებლობაზე, როგორც ღვთის კანონზე,
ასევე მიწიერ კანონზე და პრინციპში, ამ დროს, დიდი სხვაობა საღვთო
კანონსა და მიწიერ, ცივილურ კანონს შორის არ არსებობს, ანუ თავისთავად
კანონი, საკუთარი თავის ავტორიზაციას თუ ლეგიტიმაციას ყოველთვის
ღვთაებრივი ავტორიტეტების მეშვეობით იღებს, მარკინისათვის ეს
სამართლიანობა არის უკვე უსამართლობის ტოლფასი. ანუ სამართლი არის
ის, რომლის მეშვეობითაც ადამიანები ითრგუნებიან და ბოროტებაში
ვარდებიან. ანუ ყველაფერი, ეს არის ყველაზე რადიკალური მიმდინარეობა,
რომელიც კი გაჩენილა, ქრისტიანულ სამყაროში თუ ქრისტიანობის სივრცეში
თუ ზოგადად საერთოდ, შეიძლება ითქვას, დიდ რელიგიურ სივრცეებში.
მარკიონს ეკუთვნის ასეთი ფრაზა : ,,ყველაფერი რასაც მე ვაკეთებ არის

12
ბოროტება, და იმიტომ რომ რამდენადაც ვიმყოფები აი იმ სამყაროს
წესრიგში, რომელიც არის სამართლიანი ღმერთის დემიურგოსის მიერ
შექმნილი, მე ვარ ის, ვინც ქმნის ბოროტებას, იმიტომ რომ თვითონ სამყაროს
წესრიგი არის ბოროტი და შესაბამისად შეუძლებელია, აქ მე რამე
გამოვასწორო და შევცვალო, ანუ ერთადერთი გზა არის თავი დავაღწიო მას,
თავი დავაღწიო მას ურადიკალურესი ფორმებით’’. რას ნიშნავს ეს
ურადიკალურესობა? ჩვენ ვიცით, რომ ქრისტეს ორიგინალურობა და
ერთდჯერადობა მსოფლიო ისტორიაში შეიძლება დაიყვანებოდეს იქამდეც
კი, იმ ერთ თუ ორ ფრაზამდე, თუ ვენდობით, რომ ეს მისი სიტყვებია, მისგან
შემორჩენილი, რაც ვიცით, მთაზე შემომდგარის ქადაგება, სადაც ის
რამდენიმე ფრაზაში აყალიბებს თავის მოძღვრებას და რაზეც დაეფუძნა
შემდეგში მთელი ქრისტიანული რელიგია, ის შემოდგა გორაზე და ამბობს :
,,მშვიდობის საყოფად კი არ მოვედი, არამედ მოვედი მახვილის მოსატანად,
მოვედი რამეთუ, გავყო კაცი თავის მამისაგან ან სული თავისი დედისაგან,
ადამიანის მტრები მისი ოჯახის წევრები იქნებიან’’. ეს ერთი და მეორე ფრაზა,
როდესაც ქრისტესთან მიდიან და ეუბნებიან დედაშენი და შენი ძმები
მოვიდნენ, და ქრისტე პასუხობს : ,,ვინ დედაჩემი და ჩემი და-ძმა, დედაჩემი და
ჩემი ძმები არიან ისინი, ვინც ჩემთან ერთად არიან ‘’ანუ რა არის აქ
მნიშვნელოვანი? ქრისტე არის ერთჯერადი მოვლენა კაცობრიობის
ისტორიაში, რომელიც ანგრევს გენეალოგიურ პარადიგმას. გენიალოგიური
პარადიგმა არის ყველაზე საკრალური პარადიგმა, რომელიც კაცობრიობის
ისტრიის დასაბამშივე იქმნება, რომელიც ეფუძნება ოჯახის ინსტიტუციას,
ნათესაობის ინსტიტუციას, წინაპართა და შთამომავალთა ერთობას, ნაცია,
,,ნაციო’’- ლათინური სიტყვა, ნიშნავს სისხლით ნათესაობას, ნაციონალურ
ერთობას, არა მხოლოდ დღევანდელ დღეს, არამედ ისტორიულ ჭრილში, ანუ
წინაპართა და შთამომავალთა ერთობა არის ეს.

სისხლის მთლიანობა, ეს არის გენიალოგიური კონსტრუქცია, უცებ მოდის

ვიღაც ადამიანი, ქრისტე, რომელიც ანგრევს ამ პარადიგმას, და იძახის, რომ
არა, აქ მთავრდება. ვინც მე გამომყვება ის არის ჩემიანი, და არა ის, ვინც მე
ნათესაობრივი თვალსაზრისით, ნათესაობით ან სისხლით მიკავშირდება.
მოდის და ყოფს, წყვეტს ზუსტად აი, ამ ოჯახურ ნათესაურ კავშირებს.
ფაქტობრივად და შესაბამისადაც, ბევრი პირველი ქრისტიანისათვის ოჯახი
და შესაბამისად, ის დიდი ოჯახი, მეგა ოჯახი, რასაც სისხლით ნათესაური
ერთობა, ანუ ნაცია, ეთნოსი ეწოდება, ,,ეთნოსი’’ ბერძნული შესატყვისია
ლათინური ნაციოსი, ეს არის ადამიანის საპყრობილე ორიგენესთან, ერები,
ეთნოსები, ნაციები, ნაციო ეს არის ადამიანის საპყრობილე და ქრისტე არის

13
ის, ვინც გვათავისუფლებს იმ საპყრობილესგან, რასაც ეს ნათესაურ, ოჯახურ-
ნაციონალური, ეთნიკური კლანები შეიძლება ერქვას. ე.ი, ადამიანი
თავისუფლდება ამ ტიპის კავშირისგან და ადამიანებს შორის შეიძლება
დამყარდეს სულიერი კავშირები, შეიძლება ხორციელი კავშირი, რომელიც
მერე რაღაც სისხლით უკავშირდება ერთმანეთს და გენეტიკური კავშირი
აიგება, ამის ნეგაზია ხდება, რეალურად, ეს ვერ განხორციელდა, ეს აღმოჩნდა
ყველაზე რადიკალური უტოპია, რომელიც კიდევ უფრო რადიკალური
ფორმით ცოცხლდება, მარკიონთან. მარკიონი იძახის, რომ ადამიანთა
გათავისუფლება პირველადი ცოდვისგან, რომლის მიხედვითაც, სამყარო
არის თავისთავად ცოდვაზე, ბოროტებასა და სასჯელზე აგებული,
შესაძლებელია, მხოლოდ და მხოლოდ, იმ შემთხვევაში თუ ადამიანები აღარ
გამრავლდებიან. ეს იყო მარკიონის ყველაზე რადიკალური პერსპექტივა,
მაგრამ მარკიონთან, ისევე როგორც სხვა გნოსტიკოსებთან, ძალიან
მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანის მონათვლა შეიძლება, მხოლოდ და
მხოლოდ, მისი საკუთარი ნების თანახმად, ზრდასრულ ასაკში. მარკიონმა
აკრძალა ბავშვების ნათლობა იმიტომ, რომ ეს მისი ნების საწინააღმდეგოდ
ხდება, ის როდესაც სრულწლოვანი გახდება, თუ უნდა მოინათლოს, თუ უნდა
არა. მაგრამ ცელიბატი, ანუ გამრავლებაზე უარის თქმა ვრცელდება ყველაზე,
ვინც არის მისი მრევლის ნაწილი, მარკიონმა ეკლესია შექმნა, განსხვავებით
სხვა გნოსტიკოსებისაგან, გნოსტიკოსებისათვის ეკლესია როგორც, ასეთი
ფორმა თავისი იერარქიებით და ორგანიზებული სტრუქტურებით არ
არსებობდა, ანუ ეს იყო გახსნილი სივრცე, სადაც ყველას, ვისთვისაც
მნიშვნელოვანი არის შემეცნება, შეცნობა რაღაცის, რაც არის დაფარული და
რაც არ ექვემდებარება პასიურ მონაწილეობას, ის გაუხსნის კარს აი, იმ
სამყაროსაკენ, რომელიც მიღმა მდებარეობს. ამდენი ვილაპარაკეთ და
ფაქტობრივად, არ შევხებივართ, თუ კონკრეტულად რა უნდოდათ და როგორ
შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ კონკრეტულად მათი სამყარო. დავასახელებ
რამდენიმე დიდ გნოსტიკოს ავტორიტეტს, ეს იყო ბასილი დისი, ეს იყო
ჰერაკლეონი და განსაკუთრებით შევჩერდები, ვალენტინუსზე. ყველა ეს
დასახელებული ავტორი არის მეორე საუკუნის. ვალენტინუსი იმითაც არის
გამორჩეული, რომ ძალიან ბევრი გნოსტიკური თხზულება შექმნა, მათ შორის,
ერთ-ერთი გამორჩეული, ,,ჭეშმარიტების სახარება’’, რომელიც არის ერთ-
ერთი ცნობილი გნოსტიკური ტექსტი თომას სახარებასთან ერთად. აგრეთვე,
იოანეს აპოკრიფონი მიეწერება მას ან მის სკოლას, ვალენტინუსი იყო
ეგვიპტელი, ალექსანდრიელი, ყოველშემთხვევაში, ვიცით რომ მოღვაწეობდა
ალექსანდრიაში და მოხვდა უცნაური რაღაც. თავდაპირველად, ის იყო
ჩვეულებრივი ქრისტიანი, ანუ ორთოდოქსი ქრისტიანი, ორთოდოქსული

14
ქრისტიანობის მიმდევარი, ის გაემგზავრა რომში, სავარაუდოდ, საეკლესიო
კრებაში მონაწილეობის მისაღებად და სავარაუდოდ იმისათვის, რომ იქ
კურთხეულიყო ალბათ ეპისკოპოსად, მაგრამ აი სწორად რომში ყოფნისას მას
გადაუბრუნდა ტვინი, გადაუბრუნდა გონება და დაბრუნდა ის გნოსტიკოსად.
ჩვეულებრივად, პირიქით ხდებოდა, რომი იყო ორთოდოქსული ქრისტიანობის
ცენტრი, ხოლო ალექსანდრია ტრადიციულად ყველანაირ რელიგიათა
სინთეზების ცენტრი და ის ალექსანდრიელი წავიდა რომში და იქ
გადაუბრუნდა გონება და დაბრუნდა, როგორც გნოსტიკოსი. ის აარსებს თავის
გნოსტიკურ სკოლას. ერთ-ერთ ყველაზე მისტიკურ სკოლას ადრეულ
ქრისტიანობაში და ზოგადად შეიძლება ითქვას, ერთის მხრივ, მთელი ეს
ელინისტური სინთეზი სხვადასხვა რელიგიებისა მან აითვისა, გნოსტიციზმის
მისტიკური მხარე წარმოუდგენელია ჰერმეტიკული მოძღვრების გარეშე,
აგრეთვე, ძველ-ბერძნული და ძველ-აღმოსავლური მისტერიული რელიგიების
გარეშე, ისევე როგორც შემდგომში, გვიანდელ შუა საუკუნეებში, ორი ძალიან
მნიშვნელოვანი მიმდინარეობა, ასევე ეკლესიიდან დევნილი, ეჭვის თვალის
თუ კონტროლის ქვეშ მყოფი, ერთის მხრივ ეს არის ალქიმია, მეორეს მხრივ
ებრაული კაბალა, რომელიც შემდგომში ქრისტიანულ კაბალად შეიქმნა უკვე,
რენენსანსის ეპოქაში და მაგიური მეცნიერებები. ყველა ეს მიმდინარეობა
მეტ-ნაკლებად ეყრდნობა გნოსტიკურ მოძღვრებებს. იმ მოძღვრებებს,
რომლებიც ამ ეკლესიის მამათა თხზულებებიდან, შუა საუკუნეებში ცნობილი
იყო. აი, სიმბოლური ენა, რომელსაც გნოსტიკოსები გადმოცემენ
დაახლოებით, ძალიან მარტივად რომ შემოვხაზოთ, რადგან ძალიან რთულია
ამ ენის თარგმნა, ჩვენ სალაპარაკო ენაზე ფაქტობრივად გნოსტიციზმში
შესვლა, გულისხმობს იმას, რომ დავიწყოთ იმ ენაზე აზროვნება, იმიტომ რომ
იმ ენის თარგმნაში იკარგება არსობრივი მომენტი, ანუ ჩვენ ანალოგი რომ
ავიღოთ, წარმოვიდგინოთ ისეთი ფილოსოფოსი როგორიცაა ფრიდრიხ
ნიცშე, რომელიც შეგნებულად ანგრევს ვთქვათ გერმანული ენის სინტაქსს,
ანგრევს ფილოსოფოსობის ტრადიციულ ენას, ყირაზე აყენებს. თანაც, ეს
ხდება მე-19 საუკუნეში, პოზიტივისტური მეცნიერებების ჰეგემონიის ხანაში,
ნიცშე შეგნებულად გაურბის იმ აკადემიურ ფილოსოფიურ ენას, რომელიც იმ
დროს იყო გაბატონებული და ფაქტობრივად, ამაზე სხვათაშორის ძალიან
ბევრს ლაპარაკობს მერაბ მამარდაშვილი ლექციებში, იკარგება. ბევრად
უფრო რთულია გნოსტიკური სიმბოლური ენის გადმოთარგმნა და გადმოტანა
ჩვენს სალაპარაკო ან თუნდაც აკადემიურ, ან თუნდაც ანალიტიკურ ენაზე,
ამიტომ შემოვიფარგლები რამდენიმე ძირითადი მომენტით, რომელიც
ვთქვათ, იგივე ვალენტინიანურ გნოსტიციმში იყო გავრცელებული. ეს არის
ბერძნული სიტყვა და ნიშნავს სისავსეს, აი, ამ სისავსეში არიან ეონები,

15
ზოგიერთი ანგარიშით არის 30 ეონი, ეს არიან გარკვეული არსებები,
რომლებიც განსაზღვრავენ როგორც ცნობიერებას, ასევე ქმნიან რაღაც
საგნებს სამყაროში. ერთ-ერთი ეონი, სახელად სოფია, ანუ სიბრძნე არის
სექსუალურად აღგზნებული და სურს დაეუფლოს, შეიმეცნოს შეუმეცნებელი.
ახლა, გავითვალისწინოთ შემეცნების ორმაგი მნიშვნელობა, ანუ დაეუფლოს
სექსუალურადაც, სხეულებრივადაც და გონებრივადაც, ის რაც არ
ექვემდებარება შეცნობას, ამის გამო ის გაძევებული არის ამ სისავსიდან,
პლერომადან, და გაძევებული ქმნის კენომას, კენომა ნიშნავს სიცარიელეს,
მაგრამ არ დაგვავიწყდეს, რომ მას ამ ეონს, ჰქვია სოფია, ანუ სიბრძნე.
სიცარიელე, რომელიც იქმნება სოფიას ანუ სიბრძნის მიერ, როგორც ერთ-
ერთი ცნობილი მკვლევარი, ფენომენოლოგი და მარტინ ჰაინდეგერის
მოსწავლე, ჰანსიონასი როგორც ამბობდა, წარმოდგენილია შემდგომში,
როგორც განსახიერება იმისა, რასაც ფენომენი ეწოდება, ანუ მოცილებული
ყველა ტიპის ფუნქციონალურ ასპექტს. მეორე მომენტი ავიღოთ
გნოსტიციზმის, გნოზისი ანუ შემეცნება, რაღაც ცოდნის დაუფლება,
განსხვავებით ჩვეულებრივი ანალიტიკური ცოდნისაგან, გნოსტიკური ცოდნა
არ ექვემდებარება უბრალო შესწავლას, არამედ ეს არის საიდუმლო,
რომელიც გულისხმობს გარკვეულ მდგომარეობაში შესვლას. ჩვენ უნდა
გარდავიქმნათ თავისთავად, რათა გავიგოთ ჩავწვდეთ, მივიღოთ ის ცოდნა,
რომელიც არის ჩადებული გნოზისმში, გნოზისი მივიღოთ, ნიშნავს ჩვენ
გარდაქმნას, ჩვენი მდგომარეობის შეცვლას კოსმოსში, ჩვენი ხედვის
შეცვლას, სამყაროსადმი დამოკიდებულების შეცვლას და ამის გარეშე ჩვენ
ვერ დავეუფლებით იმ საიდუმლო ცოდნას, რომელსაც ჩვენი ხსნა შეუძლია.
ვალენტინიანურ გნოზისში არის ასეთი იერარქია, ადამიანები იყოფიან სამ
კატეგორიად, ეს სამი კატეგორია შეიძლება დღევანდელი ან გარკვეული
ჰუმანისტური თუ მემარცხენე კუთხიდან მოგვეჩვენოს სასტიკი და
უსამართლოც კი. უმაღლესი კატეგორიაა ადამიანებისას ვალენტინიანურ
გნოზისში, ეწოდებათ პნევმატიკოსები, ,,პნევმა’’ ბერძნული სიტყვაა ნიშნავს
სულს. პნევმატიკოსები არიან სულიერები. სული ქართულში ძალიან
არაკონკრეტული სიტყვაა იმიტომ, რომ ვთქვათ, ბერძნულ ‘’ფსიქე’’-საც
შეესაბამება, შეგვიძლია ვიხმაროთ გონიც, სამშვილმნელი არის ფსიქე,
რუსული ვინც ვიცით დუხ(რუსულად) არის პნევმა და დუშა(რუსულად) არის
სული, ისევე როგორც გერმანულში ,,გაისტ’’ არის პნევმა და ,,ზეელე’’ არის
სული, ფსიქე. ეს პნევმატიკოსები არიან ყველაზე მაღალი კატეგორიის
ადამიანები, რომლებშიც ღვთაებრივი ელემენტს წარმოადგენენ, არა
დემიურგოსის ელემენტს, არამედ იმ ღმერთის ელემენტს, რომლის მიწიერი
გამოვლინებაც, მიწიერი გამორჩენა, ემანაცია, იყო ქრისტე. მისი ელემენტი

16
არის მოცემული პნევმატიკოსებში. პნევმატიკოსი არის იმ კატეგორიის
ადამიანი, რომლის ხსნა არის ძალიან მარტივი, იმიტომ რომ მან უბრალოდ
უნდა მიიღოს გნოზისი, შეიმეცნოს ის, რისი შემეცნებაც საჭიროა და რა თქმა
უნდა, შემაჯამებელი, დასკვნითი აკორდი იქნება, რომ ის უკვე ხსნილია, ის
გასულია, გასული არის იმ სამყაროში, საითკენაც სვლას უნდა ესწრაფვოდეს
ადამიანი. მეორე საფეხური, უფრო ნაკლები საფეხური არიან
ფსიქოტიკოსები, ფსიქოტიკოსი მომდინარეობს ბერნძული სიტყვა ‘’ფსიქე’’-
დან. ფსიქე - სული, ,,დუშა’’ რუსულად, ეს არის ადამიანთა კატეგორია,
რომელშიც არის მოცემული მარცვალი ღვთაებრივი სინათლისა. საერთოდ
გნოსტიკოსების ენაში, თუ დავაკვირდებით, ყოველთვის ძალიან
მნიშვნელოვანია სინათლის ელემენტი, გნოზისი ეს არის სინათლის რელიგია,
და შესაბამისად არის ვარაუდი, რომ იოანეს სახარება 4 კანონიკური
სახარებიდან, მეოთხე სახარება, სავარაუდოდ, უნდა ყოფილიყო გნოსტიკური
იმიტომ, რომ მასში ძალიან ძლიერია როგორც სიმბოლურ ენაზე, ასევე
შინაარსობრივ ენაზე გნოსტიკური ელემენტები. ფაქტობრივად, იოანეს
სახარება, ყველაზე მეტად სპირიტუალისტურია, ეზოთერულია და ყველაზე
მეტად სიმბოლოებით გადატვირთული, მაშინ როდესაც მათეს, ლუკას ან
მარკოზის სახარება საკმაოდ ღარიბია როგორც ალოგირიებით, ასევე,
პირველ რიგში, მეტაფორების რაოდენობით. ძალიან მშრალი ენით არის
დაწერილი პირველი 3 სახარება, ხოლო მეოთხე იოანეს სახარება არის
მთელი თავისი ა, ,,ნათელი იგი ბნელსა შინა სჩანს და ბნელი მას ვერ ეწია’’-თი
და ა.შ., ანუ სულ კონტრასტი სიბნელისა და სინათლის. ერთ ციტატას მოვიტან,
ეს არის ასევე თომას სახარებიდან, თომას სახარება ძალიან საინტერესოა
იმითაც, თომას სახარებში, კანონიკური სახარებისათვის დამახასიათებელი,
მთავარი მომენტი გამოტოვებულია, ქრისტეს ჯვარცმა, ქრისტეს წამება და მისი
მკვთრედით აღდგომა. საბოლოოდ, კანონიკური ვარიანტი აი, ვთქვათ, იოანეს
სახარებასთან მიმართებაში იყომ რომ რადგან იოანეს სახარება აღიარებს
მკვდრეთით აღდგომას, ამდენად იყო ის მიჩნეული კანონიკურ სახარებად.
რომ არ ყოფილიყო საეჭვო, შინაარსის გამო, ანუ მისი გნოსტიკური
ტენდეციების გამო შეიძლება გამოცხადებულიყო ერეტიკულ თხზულებად.
თომას სახარება არის იმითაც მნიშვნელოვანი, რომ მასში არის, მხოლოდ და
მხოლოდ, ქრისტეს სიტყვები ჩამოწერილი, მეტი არაფერი. იქ წავიდა, ავიდა,
ურტყეს, აწამეს, არაფერი მსგავსი არ არის, ანუ ეს არ არის
გნოსტიკოსებისათვის მნიშვნელოვანი და ფასეული. იქ არის ასეთი ცნება
სინათლის ადამიანი, მე გერმანულ თარგმანში მაქვს წაკითხული, ჰქვია
,,ლიჰტმენშ’’.’’სინათლის ადამიანში არის შუქი და ის ანათებს მთელ სამყაროს,
თუ ის არ ანათებს მაშინ ეს ადამიანი არის წყვდიადი ‘’, აი, ყოველთვის არის

17
ასეთი მძაფრი კონტრასტი, და ეს ძალიან დამახასიათებელია
ვალენტინიანური გნოზისისათვის. ფსიქოტიკები, ანუ მეორე საფეხური არის
კატეგორია ადამიანებისა, რომელშიც არის ღვთაებრივი სინათლის ელემენტი
მოცემული. ეს იმას ნიშნავს, რომ მათ აქვთ შანსი გადარჩნენ, გადარჩენა ამ
შემთხვევაში არის გასვლა, ისევ და ისევ, ამ სამყაროდან, სხვაგან, რაც
ტრადიციული გნოსტიკოსებისათვის არის ჭეშმარიტი სამშობლო.
ფსიქოტიკოსებს მოუწევთ ძალიან დიდი ძალისხმევა, მათ უნდა ძალიან ბევრი
იმუშაონ, რათა მიიღონ გნოზისი, შეიმეცნონ გნოზისი და ამის საფუძველზე
გააღწიონ აქედან, მაგრამ მათ აქვთ ამის შანსი. არსებობს მესამე კატეგორია,
ყველაზე დაბალი კატეგორია ადამიანებისა - ჰიულეტიკოსები, ,,ჰიულე’’
ბერძნულად მოგეხსენებათ, ნიშნავას მატერიას, ნუ პირობითად შეგვიძლია
ვთქვათ მატერიალისტები, მაგრამ მატერიალისტები არა იმ მნიშვნელობი,
რომ იდეალისტი და მატერიალისტი, არამედ არსებები, რომლებიც
წარმოადგნენ ცარიელ მატერიას, ისინი შეიქმნენ მტვრისგან, და იქცევიან
მტვრად, მადგან არაფერი არ გამოვა, მათ არაფერი არ ეშველებათ. აი, ეს
არის ეს სამი კატეგორია ადამიანებისა, რომელიც არის მოცემული
ვალენტინიანურ გნოზისში. ახლა მივადექით მთავარ თემას და ამით
შეგვიძლია შევაჯამოთ, მთავარი რა არის, რისი შეცნობა ხდება და
ფაქტობრივად მთელი რევოლუციური არსი, გნოსტიციზმისა არის ჩადებული
ამაში, ღმერთის შემეცნების ერთდაერთი საშუალება არის საკუთარი თავის
შეცნობა, ანუ თუ კი ადამიანთა ხედვა არის ტრადიციულად გარეთ მიმართული,
გარეთ სამყაროსკენ მიმარული გნოსტიკოსები არიან ისინი, ვინც ხედვა
შეაბრუნეს საკუთარი თავისაკენ. ამას აქვს წინაპირონა, დელფოსის
აპოლონის ტაძარზე წერია : ‘’გნოთისე აუტონ’’, შეიცან თავი შენი, მაგრამ
გნოსტიკოსებთან ეს გადაიქცა, ფაქტობრივად, რელიგიურ სტრატეგიად,
შემეცნების როგორც თვითშემეცნების. არ არსებობს გარე სამყაროს
შემეცნება, არსებობს საკუთარი თავის შემეცნება, ღმერთს ვერ შეიმცნებ
როგორც განყენებულ არსებას, იმიტომ რომ ის არ არსებობს როგორც
განყენებული არსება, ღმერთი არსებობს იმდენად, რამდენადაც ის არის
ჩვენში მოცემული და თუ მას ჩვენ საკუთარ თავში ვერ ვიპოვით, ვერავითარ
გარე სამყაროში მას ვერ ვნახავთ. ვერავითარი ავტორიტეტი ვერ
გვაპოვნინებს მას იმიტომ, რომ ავტოტიტეტებს არაფერი არ ესაქმებათ
ღმერთთან, ერთადერთი საშუალება არის, რომ ჩვენ შევბრუნდეთ, ჩვენი
ხედგვა შევატრიალოთ საკუთარი თავისაკენ. ერთ-ერთი ცნობილი მკვლევარი
გნოსტიციზმისა, მეოცე საუკუნის ჰოლანდიელი ავტორი - ჯილ კისპელი
ამბობდა, რომ გნოსტიკოსებმა გამოიგონეს ფსიქოანალიზი. ის საითკენაც
არის მიმართული მეოცე საუკუნის ფსიქოანალიზი არის, რომ ის გვაძლევს არა

18
მარტო სამყაროს, არამედ ღმერთის გაგების საშუალებასაც.
გნოსტიკოსებისათვის არის ძალიან მნიშვნელოვანი, გნოზისის სიმბოლოს
რომ დავუბრუნდეთ, ჯვარცმის სიმბოლო. მათთვის ქრისტეს ჯვარცმა როგორც
ისტორიული ფაქტი არ არსებობს, ეს არის წმინდა სახის სულიერი სიმბოლო და
მათ მიაჩნიათ, რომ ჯვარცმული ქრისტე განასახიერებს ახალ შემეცნების ხეს.
ქრისტე არის ხეშეცნობადის ნაყოფი, შესაბამისად, ევქარისტიის რიტუალი, ანუ
ხორცის ჭამა და სისხლის სმა, თავისი სიმბოლური ფუნქციით, ნიშნავს, რომ თუ
კი ჩვენ ჯვარცმულ ქრისტეს მოვწყვეტთ, როგორც ხეშეცნობადის ნაყოფს ჩვენ
შევიმეცნებთ არა სიკვდილს, არამედ სიცოცხლესაც, ანუ შემეცნება და
შეცნობა, რომელიც საკუთარი თავის შეცნობას გულისხმობს, სწორედ მას
მივყავართ ღმერთის შეცნობისა და ხსნისაკენ. ღვთის სასუფეველი არის
თქვენში მაგრამ ამავე დროს, თქვენგან დამოუკიდებლად, თქვენშია მაგრამ
თქვენს მიღმა. თუ ჩვენშია, რანაერად არის ჩვენს მიღმა, ჩემში მაგრამ ჩემს
მიღმა? დამოუკიდებლადაც არის იმდენად, რამდენადაც თუ მე არ შევიმცნე ის
ჩემში მოცემული ღვთის სასუფეველი, მე არანაერი კავშირი მასთან არ
მექნება, ანუ ჩემი სულიერი და გონიერი ძალისხმევის გარეშე, არანაერი
მნიშვნელობა მას ჩემთვის არ ექნება, ვერაფერი ვერ მიხსნის, ვერაფერი ვერ
გამიყვანს აქედან. ანუ ის ერთდროულად არის ჩემში მოცემული, მაგრამ ის მე
არ მეკუთვნის, არ მეკუთვნის, სანამ ვიმყოფები პასიურ მდგომარეობაში, სანამ
მგონია რომ ვიღაცა რაღაცას გამიკეთებს, ჩემს მაგივრად გააკეთებს. მხოლოდ
და მხოლოდ, ჩემივე აქტიური ჩარევით ჩემს საკუთარ თავში, გადასინჯვით
ყველაფრისა და შეცნობით იმ ყველაფრისა, რაც არის მოცემული, აი, ამის
შემდეგ არის შესაძლებელი დავამყარო მე მასთან კონტაქტი. ფაქტობრივად,
შევაჯამეთ, ფაქტობრივად, დავამთავრეთ მოხაზვა ძირითადი კონტურებისა,
ძალიან მოკლედ სამწუხაროდ ამაზე მთელი სემესტრი შეიძლებოდა საუბარი,
თუკი ცალკეული ტექსტებსაც გავაანალიზებდით და ვილაპარაკებდით, მე
ვიტყოდი ჩემი უახლოესი ერთ-ერთი გეგმაა დავწერო და ვილაპარაკო იმაზე,
თუ ვინ იყო ცნობილი ქართველი გნოსტიკოსი, ჩემი აზრით ეს იყო მერაბ
მამარდაშვილი. თუ ჩვენ შევხედავთ ამ კუთხით, მის ძალიან მარტივ ტექსტებში
და ყველაზე ცნობილ ტექსტებში, ინტერვიუებში შეიძლება დავინახოთ,
კერძოდ ის სიმბოლო, რომელიც არის წმინდა გნოსტიკური, ეს არის საკუთარი
თავის შპიონად წარმოდგენა, ანუ ,,შპიონის ცხოვრება’’. ერთ-ერთი მისი
ფრაზაა : ,,ჩემი გამოცდილება არ არის ტიპიური, მე ვარ ამ სამყაროში
მოცემული მაგრამ მე ეს არ მეხება, არ მეხება იმდენად რამდენადაც საკუთარ
თავს არ მივაკუთვნებ მას’’. მამარდაშვილი იყო კომპარტიის წევრიც იმიტომ,
რომ სამსახური ჰქონოდა, მას სურდა ჩეხეთში წასვლა, 1962 წელს წავიდა და
65 თუ 66 წელს გამოაძევეს იქიდან, ის შევიდა კომპარტიაში, მაგრამ იძახდა და

19
მას უწერია, რომ მასზე არ მოქმედებს ეს იმიტომ, რომ ის ახერხებს იყოს იქ,
მაგრამ არ იყოს თანამონაწილე ამ პროცესისა. მთელი მისი ნააზრევი
მიმართულია სხვა საგნებისაკენ, კერძოდ საკუთარი თავისა და საკუთარი
თავის მეშვეობით სამყაროს შეცნობისაკენ, იმ სამყაროსი, რომელიც არის
მოცემული საკუთარ თავში, ამ პერსპექტივიდან გვაჩვენებს სხვა საგნებსაც
კიდევ ერთს დავამატებდი, არსებობს ორი პარადიგმა, ერთ-ერთი მთავარი
დისკუსიის თემა გნოსტიკოსებს შორის და ორთოდოქს ქრისტიანებს შორის
იყო ის, რომ ორთოდოქსებისათვის მოწამეობა იყო იმის საშუალება, რომ
მოეპოვებინათ სასუფეველი. მეორე, საუკუნის ყველაზე ცნობილი დისკუსიაა,
ორთოდოქსები აცხადებენ, იმისათვის, რომ მოვხვდე სასუფეველში უნდა
ვეწამო, გნოსტიკოსები ეუბნებიან, რატომ უნდა ეწამო?! ვინ გკლავს რატომ
აკვლევინებ, ამის აუცილებლობა არ არებობს, რატომ უნდა მოაკვლევინო
თავი, რატომ გგონია რომ შენ ამით ბაძავ ქრისტეს ?! სიტყვა მოწამე და მოწმე
ქართულში არაჩვეულებრივად ზუსტად არის თარგმნილი ბერძნულიდან, ანუ
ერთიდაიგივეა, ბერძნული ,,მარტიროს’’, ,,მარტირ’’, ნიშნავს როგორც მოწმეს,
ასევე მოწამეს, იგივე არის ქართულშიც, ანუ ორთოდოქს ქრისტიანებს
მიაჩნდათ, რომ წამების მეშვეობით ისინი შეაბიჯებენ სასუფეველში,
გნოსტიკოსებისათვის ამას არაფერი საერთო არ აქვს სასუფეველთან,
რამდენათაც ის არის მხოლოდ ჩვენს გულებში, ჩვენს შინაგან სამყაროში
მოცემული და იქ შეღწევით უნდა მოვახერხოთ გასვლა, გათავისუფლება ამ
სამყაროსგან. მე შემიძლია ვარაუდის სახით დავამთავრო, იმითაც რომ ჩემი
აზრით, აი ის მომენტი, რომ მერაბ მამარდაშვილი ბოლოს ძალიან აქტიურად
ჩაერთო პოლიტიკურ ცხოვრებაში, იყო პარადიგმის შეცვლა, ის გნოსტიკური
პარადიგმიდან გადმოერთო ორთოდოქსულ პარადიგმაში, და რატომ მოხდა ეს
ამაზე მე ერთსახოვანი პასუხი არა მაქვს. ამაზე ბევრს ვფიქრობ, მისი
დასასრული იყო მოწამეობრივი დასასრული, ანუ ეს არის ფასი, თუ გნოსტიკურ
პარადიგმას ცვლი, ანუ აღიარებ ამ რეალობას, ამ რეალობასთან
დაპირისპირებას ცდილობ, შესაბამისად ფასი, რომელსაც იხდი არის შენი
სიცოცხლე, და მისი მოწამეორბივი დასასრული. ამით დავამთავროთ ეს
ძალიან მოკლე და მხოლოდ კონტურების მომხაზველი საუბარი.

20