PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C KASAYSAYAN NG DULA

DULA SA PANAHON NG MGA KATUTUBO  Kinnotan – ginagaya ang isang taong

kinagat ng langgam at ang pagkakamot
 Bago ang dula… ng katawan (Ilokano)
 Ang buhay ng mga katuubo ay uminog sa  Diwata – isang pag-aalay ng mga
mga ritwal, sayaw at awit na tumatakay pagkain sa mga espiritu upang
sa pang-araw-araw na aspekto ng buhay: managumpay sa pakikidigma (Subuanon)
1. Pag-ibig  Katutubong Sayaw
2. Kamatayan  Karatong – sayaw bago makipagdigma,
3. Pakikidigma ang pagtawag sa espiriyung hindi
4. Pagsasaka nakikita at naririnig bagkus nadarama
5. Kasawian lamang (Maranaw)
6. Pananagumpay  Kaligaun – ginaganap upang bigyan ng
7. Pag-aasawa maligaya at masaganang buhay ang
8. Pagtutuli bagong kasal (Hiligay-non)
9. Binyag  Binua-bua – paghihingi ng anak ng mga
10. Iba pa magkbiyak na hindi magkasupling
Unang anyo ng dula (Manobo)
 Awit  Kadsagayan a Pakat – sayaw ng
 Sayaw pakikipagkaibigan ng mga Maguindanao.
 Ritwal Sinasayaw kapag may mga kaibigan o
panauhing dumating
Awiting-bayan  Pangalay – sayaw ng pag-ibig ng mga
 Soliranin – awit sa paggaod Tausog
 Talindaw – awit sa pamamangka Dula sa Katutubong Panahon
 Diona – awit sa panliligaw at kasalan  Karamihan ng mga ritwal sa
 Uyayi – Awit sa pagpapatulog ng bata pananampalataya ay isinasadula
 Dalit – himno  Isinasagawa sa iba’t ibang paraan at
 Kumintang – awit sa pakikidigma batay sa okasyon
 Sambotani – Awit sa pananagumpay  Ang awit, sayaw at ritwal ay
 Kundiman – awit sa pag-ibig mapagkikitaan ng mga katangian ng dula
 Holohoo – awit sa pampatigil sa pag-iyak kaya masasabing dito ito nag-ugat.
ng sanggol  Tradisyong pasalita- maituturing ding
 Umbay – malungkot na awit, awit ng anyo ng dula
naulila Mimesis
 Umiguing – awit ng mananahi  Pinakakaluluwa ng drama na kakikitaan
 Ombayi at Sambitan – awit ng mga ng ritwal ng mga katutubo
kaibigan at kamag-aral  Isinasagawa ng baylan
 Tagulaylay – kapag may namatay  Ang klasikal na ideya ng impersonasyon
 Katutubong Kayaw ay mababanaag kapag sumasamba sa
 Balitaw – isinasayaw ng magkaharap na mga anito o kaya sa isnag mahekero na
babae at lalaki na nagliligawan (Bisaya) pinaniniwalaang nagtataglay ng
 Tiklos – sayaw bilang paghahanda sa pambihirang kapangyarihan
pagtatanim, paglilinis ng bukid at gubat Ritwal ng Baylan
(Leyte)  Sinasaliwan ng mga awit, sayaw at mga
 Pondang-pondang – sayaw bago ikasal bulong
(Antique)  Kadalasang may hawak na espesyal na
 Sayaw sa Palay at Sayaw sa Salakot – bagay na ayon sa kanila’y nakatutulong
naglalarawan ng mga lalaki at babaeng at pinagmumulan ng kanilang lakas at
magtatanim ng palay kapangyarihan
Katutubong Sayaw  Nagsasatao sa daigdig upang kalabanin
 Tinikling – isinasayaw sa pagitan ng ang mga masasamang espiritu, diwata at
dalawang kawayan. Ito ay panggagaya mga anito
sa kilos ng ibong may mahabang binti Baylan
(Bisaya)  Pinakamakapangyarihan sa tribu
 Nakahihigit ang talino

KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO 1

PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C
 Nakasusulat ng mga bulong at nakalilikha
ng awit at sayaw
 Kadaladsang nakasuot babae
Katalonan
 Nagpapanggap na mga mangkukulam
Manganawa
 Nagkukunwaring nakapagpapagaling ng
mga maysakit
Mangyisalat
 Nakapagbibigay ng kapangyarihan at
kalutasan sa mga magsing-irog o mag-
asawa
Mangcocolam
 Nakagagawa ng apoy sa kanilang
katawan at ang may-ari ng bahay na
mababagsakan nito ay magkakasakit at
mamamatay
Hokloban
 Sa pamamagitan ng pagtuturo ay
maaaring mamatay ang nais patayin,
ngunit kaya ring pagalingin ang maysakit
Silagan
 Kapag nakakikita sila ng taong nakaputi
ay dinadakip at kinukuha ang atay at
kinakain
Manananggal
 Lumalakad nang walang ulo sa gabi,
muling bumabalik sa kalahating katawan
bago sumapit ang umaga
Aswang
 Nakalilipad sa gabi, pumapatay ng tao at
kinakain ang laman
 Manggagayuma – sa pamamagitan ng
bato, dahon, o kahoy ay napapaibig ang
isang tao
Ayon kay Pedro Plasencia – ang baylan ay
may tungkulin na kaakibat ng mga ginagawa
ng katalonan, hokloban, silagan,
manananggal, at manggagayuma
Lugar at Paraan ng Ritwal
 Isinasagawa sa bakuran o sa banal na
punong-kahoy o ilog
 Silid ng baylan kung saan ang
sinasambang anito
 Sumasali sa ritwal ang taong
kumukonsulta at sinasaliwan ng mga
dram, kampana at paghagupit ng dahon
ng palmera habang nag-aawitan at
nagsasayawan
Pagkatapos ng ritwal…
 Nireregaluhan ang baylan ng ginto,
pagkain at ilang bahagi ng katawan ng
hayop na ginagamit bilang sakripisyo
KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG DULA
Tradisyunal na Anyo ng Dula
 Bikal at Bakal
 Bikal – maaaring awitin ng dalawang
babae o lalake.
Magkahiwalay na nakaupo ang mga
mag-aawit sa magkabilang panig ng silid habang
nasa gitna ang mga manonood
Nagtatalo ang dalawa at hinahalungkat
ang mga kasiraan o kapangitan ng bawat isa
Ang mga manonood ay may kani-
kaniyang kakampi
 Bikal at Balak
 Balak – pagsusuyuan ng isang dalaga’t
binata sa pamamagitan ng maindayog at
matalinhaga
gumagamit ng kudyapi – tutuging
naipararating ang kani-kanilang saloobin at
damdamin
Karilyo - May pagkakahawig sa Wayang Orang
at Walang Purwa ng Java
- Dulang ginagampanan ng mga
ginupit na karton
- Pinapagalaw ng mga mandudula ang
mga anino sa likog ng puting tabing
- Bumibigkas ng diyalogo
Bayok o Embayoka
 Pagtatalong patula ng mga Maranaw na
nilalahukan ng isang lalaki at isang
babae na binabayaran ng salapi o
kasangkapan pagkatapos ng palabas
 Kailangang maging mahusay sa berso
upang hindi makutya
Kasayatan
 Sinasalihan ng mga dalaga’t binata na
nahahati sa dalawang pangkat
 Magkahiwalay ang babae at lalaki sa
magkabilang dulo ng tanghalan
 Magsisimula ang sayaw pagkatapos ng
talumpati
 Sinasaliwan ng sayaw ng instrumentong
kudyapi, kulintang, ngong at kubing
 Ang galaw ay may paglalarawan sa
ninuno
Dallot
 Awit ng pag-ibig
 Ang lalaki ay tutula at sasagutin din ng
babae na patula
 Saliw ng Kutibeng – gitara ng Ilokano
 Itinatanghal tuwing may binyag, kasal o
handaan
 Habang nag-aawitan ay pinapasa ang
basi o alak
 Kapag ang babae ay tinanggap ang pag-
ibig ay itatakda na ang kasal
2
PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C
 Bahagi rin dito ang pagbibigay dowry
Pamanhikan
 Pagdalaw ng mga magulang ng binata sa
bahay ng pangangasawahing dalaga
 Sa mga Tagalog ito ay Bulong
 Sinusundan ito ng Kayare – • Mga
pagkakasundo ng mga magulang ng
bawat pamilya at plano ng kasal
 Dulog – ginagawa pagkatapos ng 3 araw,
pagkuha ng pahintulot sa kasal
 Maninilbihan ang lalaki sa loob ng 9 na
araw
 Desposoryo – ikasampung araw, ang
mga magulang at kamag-anak ng lalaki
ay dadalaw sa bahay ng babae dala-dala
ang mga gagamitin sa kasal
 Isinasagawa nang pasayaw mula sa
bahay ng lalaki hanggang sa bakuran ng
bahay ng babae
 Uling Bahay – paghahatid ng bagong
kasal sa bahay ng lalaki
Dung-aw
 Tulang panambitan na binibigkas sa
piling ng bangkay ng anak, asawa o
magulang
 Nagsasalaysay ng paghihinagpis ng
naulila at paghingi ng kapatawaran ng
nagawang kasalanan o pagkakamali sa
namatay
Hugas-Kalawang
 Tradisyon ng mga taga-Gitnang Luzon
 Isinasagawa pagkaraan ng pagtatanim
ng palay
 Ang mga magsasaka ay gumagawa ng
damara sa tumana o taniman
 Naghahandog ng premyo ang may-ari ng
lupa para sa pinakamabilis magtanim
Dalling-Dalling
 Tradisyunal na anyo ng dula ng mga
Tausog
 Nangangahulugang “Mahal Ko”
 Ritwal na nag-aanyaya sa mga
manonood na umawit habang ang
magsing-irog ay sumasayaw
ANG DULANG PILIPINO SA PANAHON NG
MGA KASTILA
• Nang sakupin ng mga Kastila ang
Pilipinas, ang mga dating ritwal o
seremonya ng mga katutubo na
nagpapakilala ng kanilang sariling
pananampalataya ay tuluyan nang
KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG DULA
nabago at nagkaroon ng hubog-
Kristiyano.
• Sa pamamagitan ng mga dulang
makarelihiyon, sinakop ng mga Kastila
ang kaluluwa at isipan ng mga Pilipino.
halimbawa ng dula
Sa Panahon Ng Mga Kastila
1. Ang Karagatan – ay isa sa mga unang
dulang Pilipino. Ito’y isang larong patula
na sinasalihan ng mga binata at dalaga
at ang karaniwang pinapaksa ay tungkol
sa pagliligawan.
 Ginagamitan ito ng mga
matatalinghagang pahayag na
nagsasaad ng niloloob ng bawat
tagapagsalita.
• Karaniwang ginagawa ang karagatan
kapag may lamayan sa patay o
pagkababang-luksa bilang pang-aliw sa
mga namatayan at sa mga
nakipaglamay.
• Nagmula ang karagatan sa isang
kuwento tungkol sa isang prinsesang
may kasintahang karaniwang maninisid
lamang ng perlas.
• ANG DUPLO
2. Ang duplo - ay isang ng uri ng larong patula
na kinagigiliwan ng mga Pilipino noong panahon
ng mga Kastila. Tulad ng karagatan karaniwan
din itong isinasagawa kapag may lamayan
upang aliwin ang mga naulila.
• May dalawang pangkat na magsisiganap
ng duplo na tinatawag na belyako at
belyaka. Mula sa pangkat na ito ay pipili
sila ng isang pinakahari.
• Sa pagsisimula ng laro, sasabihin ng hari
na nawawala ang kanyang ibon at hindi
niya malaman kung sino ang kumuha.
• Tatayo ang isang belyako at sasabihin
niyang kinuha ng isang belyaka na
kanyang ituturo.
• Ipagtatanggol ng belyaka ang kanyang
sarili sa pamamagitan ng paraang patula.
• Kung minsan, ipagtatanggol siya ng
isang belyako na lumiligaw sa kanya.
Kung hindi maipagtanggol ng belyaka
ang sarili, bibigkas siya ng dasal para sa
kaluluwa ng namatay.
• ANG PANUNULUYAN
3. Ang panunuluyan- ay isang dulang
panrelihiyon na itinatanghal tuwing bisperas ng
Pasko.
• Ito ay naglalarawan sa paghahanap nina
Birhen Maria at San Jose ng
matutuluyang bahay sa Bethlehem.
3
PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C
• Sila ay nananapatan at nakikiusap sa
mga bahay-bahay, ngunit walang
sinumang tumanggap sa kanila kaya
napilitan silang tumuloy sa isang
kulungan ng mga hayop. Dito isinilang si
Jesus, sa sabsaban ng mga hayop.
• Nagwawakas ang dula sa pagsamba ng
tatlong hari sa Dakilang Mesias na
naghandog ng kani-kanilang regalo.
• ANG SENAKULO
4. Ang senakulo – ay isa pang uri ng dula na
palasak sa panahon ng mga Kastila. Ito ay
nauukol sa paghihirap, pagdurusa, pagkamatay,
at muling pagkabuhay ni Jesus.
• Ipinalalabas ito sa isang tanghalan
tuwing kuwaresma o Mahal na Araw.
• Ang pagtatanghal ay malimit na
sinisimulan sa Lunes Santo at tumatagal
hanggang Linggo ng Pagkabuhay.
• Ang mga tauhang gumaganap ay
nagsusuot ng mga damit na nababagay
sa papel na kanilang ginagampanan.
ANG DULANG FILIPINO SA PANAHON NG
PROPAGANDISTA
Sa panahong ito ay mayroon lamang ilang
dulang Filipino ang isinulat ng mga
propagandista at ng ilang mga mandudula sa
mga ibang rehiyon sa ating bansa. Naging paksa
ng kanilang mga dula ang tungkol sa relihiyon at
kung minsan'y ang pagbatikos sa
pananampalatayang umiiral sa bansa, ang pag-
ibig sa bayan at kapwa-tao, atbp. Karaniwang
ginamit nila ang wikang Kastila sa pagsulat ng
dula sa panahong ito.
Ang kilusang Propagandista ay binubuo ng
mga pangkat intelektwal:
1. Jose Rizal - ginamit ang sagisag na Laong-
laan at Dimasalang bilang sagisag panulat.
2. Marcelo H. Del Pilar - gumamit ng iba’t ibang
sagisag panulat tulad ng Flaridel, Pupdoh, Piping
Dilat, at Dolores
Manapat.
3. Graciano Lopez Jaena- kinilalang manunulat
at mananalumpati sa “Gintong Panahon ng
Panitikan at Pananalumpati” itinatag niya ang
kauna-unahangmagasin, ang LA Solidaridad na
naging opisyal na bibig ng “Association Hispano
Filipina”.
4. Antonio Luna-isang parmasyotikong dinakip at
ipinatapon ng mga Kastila sa Espanya. Sumanib
sa kilusang Propaganda. Ang paksa ng kanyang
mga isinulat ay nauukol sa mga kaugaliang
KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG DULA
Pilipino, at ang iba’y tumutuligsa sa
pamamalakad ng mga Kastila. Ginamit niyang
sagisag panulat ang Taga-Ilog.
5. Mariano Ponce - naging tagapamahalang
patnugot, mananalambuhay at mananaliksik ng
Kilusang Propaganda. Mga sagisag panulat na
ginamit- Tikbalang, kalipulako at Naning.
Tungkol sa kahalagahan ng edukasyon ang
karaniwang paksa ng kanyang mga sanaysay.
Inilahad din niya ang pang-aapi ng mga
banayagaat ang karaingan ng bayan.
6. Pedro Paterno- isang iskolar dramaturgo
mananaliksik at nobelista sa Kilusang
Propaganda. Sumapi sa Kapatiran ng mga
Mason at sa Asociation Hispano- Filipino. Unang
manunulat na nakalaya sa sensura sa panitikan
sa mga huling araw ng pananakop ng mga
Kastila.
7. Jose Ma. Panganiban - itinago ang tunay na
pangalan sa ilalim ng sagisag na Jomapa.
8. Pascual Poblete - kabilang siya sa dalawang
panahon ng Panitikang Pilipino. Kastila at
Amerikano.
Mga layunin ng Kilusang Propangandista:
1. Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa
mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng batas.
2. Gawing lalawigan ng Espanya ang Pilipinas.
3. Panumbalikin ang pagkakaroon ng
kinatawang Pilipino sa Kortes ng Espanya.
4. Gawing mga Pilipino ang mga kura- paroko.
Paksa ng Panitikan:
1. Humihingi ng pagbabago/reporma sa
pamamalakad ng simbahan at pamahalaan.
2. Diwang makabayan
3. Pag-asam/ pagnanais ng kalayaan.
DULA SA PANAHON NG HAPON
O Ang yugtong ito ng panitikan ay
sinasakop ng mga taong 1942-1945.
O Itinuring ito ng marami na gintong
panahon ng maikling kuwento at
dulang Tagalog.
O Natigil ang panitikan sa Ingles kasabay
ang pagtigil ng lahat ng pahayagan
O Ipinag bawal din ng mga Hapon ang
paggamit ng wikang Ingles
O Ang paksa ay natutungkol sa buhay
lalawigan
O Napasara ang mga sinehan at ginawa na
lamang tanghalan
O Nagkaroon ng krisis ng papel kaya hindi
masyadong marami ang akdang naisulat
4
PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C
O Tatlong uri ng tula na sumikat sa
panahon ng Hapon
O 1. Haiku
O 2.Tanaga
O 3. Karaniwang anyo
O Ilang mahusay na Maikling Kwento
O a. Lupang Tinubuan- Narciso Reyes
O b. Uhaw ang tigang na Lupa- Liwayway
Arceo
O c. Lungsod Nayon at Dagat-dagatan-
NVM Gonzales
O Ilang dula na sumikat sa panahon ng
Hapon
O a.Panday Pira-ni Jose Ma. Hernandez
O b.Sa Pula sa Puti- Francisco Soc.
Rodrigo
O c. Bulaga- ni Cloduado del Mundo
O d. “Sino ba kayo?” ”Dahil sa Anak”
at “Higanti ng Patay” ni NVM Gonzales
O Dalawang uri dula
O Legitimate
O Illegitimate
O Ay binubuo ng mga dulang sumusunod
na kumbensyon ng pag sulat at
pagtatanghal
O Ay kabilang ang stageshows paggamit ng
liveshow bilang entertainment
O Ang Dula
O Bunga sa kahirapan ng buhay na dulot
ng kahit anong uri ng ng digmaan, ang
mga tao’y humanap ng kahit na kaunting
mapaglilibangan.
O Natigil ang pagsasapelikula dahil sa
giyera at ang mga artista sa putting
tabing ay lumipat sa pagtatanghal sa
mga dulaan.
O Ang malalaki’t maliliit na teartro tuloy ay
nagsipaglabas sa dula.
O Natatag ang Dramatic Philippines ni
Francisco Sycip at kabilang dito sina
Narciso Pimentel,Francisco
Rodrigo,Albert Canio
at iba pa.
O Mapapansing ang mga nasulat nang
Panahon ng Hapones na maikling
Katha,tula,dula at nobela ay karaniwang
may damdaming makabayan.
O Ang mga manunulat ay ingat na ingat na
hindi ito mahalata ng mga mananakop.
PANITIKAN SA PANAHON NG
AMERIKANO
 Sa larangan ng panitikan, isang malaking
ambag ng mga Amerikano ang
KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG DULA
pagkakaroon ng maikling kwento bilang
bahagi ng panitikang Pilipino.
 Patuloy na pumailanlang ang mga tema
ng NASYONALISMO at PAGMAMAHAL
SA BAYAN sa lahat ng anyo ng mga
akdang panliteratura sa panahon ng
pagdating ng mga amerikano.
 Sa dulang Pilipino higit na sumingaw ang
diwang makabansa. Ang mga
mandudulang Pilipino ay nakaranas ng
maaresto, mabilanggo, at mabigyan ng
babala.
 Ang nakapaloob sa batas sedisyon ay
hindi sila maaring magsulat nang
lantaran ni sa paraang pahiwatig ng kahit
na anong makapagpapaalab sa
damdaming makabayan laban sa mga
Amerikano.
 Hindi sila maaring magsulat ng laban sa
mga Amerikano, laban sa kanilang mga
pagmamalabis, laban sa kanilang mga
layunin na hindi naman pawang sa
kapakanang Pilipino.
 Mga impluwensya sa pananakop ng mga
amerikano
 1. Pagpapatayo ng mga paaralan.
 2. Binabago ang sistema ng edukasyon.
 3. Pinaunlad ang kalusugan at kalinisan
 4. Ipinagamit ang wikang Ingles.
 5. Pagpapalahok sa mga Pilipino sa
pamamalakad ng pamahalaan.
 6. Kalayaan sa pagpapahayag na may
hangganan..
 Mga pahayagan sa panahon ng
amerikano
 1. EL GRITO DEL PUEBLO ( Ang
Sigaw/Tinig ng Bayan)- itinatag ni
Pascual Poblete noong 1990.
 2. EL NUEVO DIA ( Ang Bagong Araw) –
itinatag ni Sergio Osmeña noong 1990.
 3. EL RENACIMIENTO ( Muling
Pagsilang ) – itinatag ni Rafael Palma
noong 1990.
 4. Manila Daily Bulletin-1990
 Mga dulang ipinatigil
 1. Kahapon, Ngayon at Bukas – sinulat ni
Aurelio Tolentino
 2. Tanikalang Ginto – sinulat ni Juan
Abad
 3. Malaya- sinulat ni Tomas Remegio
 4. Walang Sugat- sinulat ni Severino
Reyes
 Mga anyo ng dulaan sa panahon ng
amerikano
5
PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C
 1. DULANG SEDISYOSO O DULANG
MAKABAYAN.
 2. Dulang politikal na namalasak noong
panahon ng amerikano.
 3. Ang “Tanikalang Ginto” ni Juan K.
Abad( ang unang pagtatanghal ay noong
1902) ay kumakatawan sa protesta laban
sa imperyalismong amerikano.
 4. Tungkol sa temang pag-iibigan na may
trahedyang katapusan. Dalita-simbolo ng
Pilipinas, Maimbot-amerika.
 5. Naging bahagi ito ng kasaysayan ng
dula sa Pilipinas ng pigilin ng pwersa-
militar ng mga amerikano ang
pagtatanghal ng dulang nabanggit sa
Batangas noong Mayo 10,1903.
 6. Pinaratangan ng salang sedisyon at
nahatulang magbayad ng multang 2,000
dolyares at mabilanggo ng dalawang
taon.
 7. Subalit binago ng Korte suprema ang
hatol noong 1906 at pinawalang sala ang
mandudula.
 Mga tanyag na dula
 AURELIO TOLENTINO
 1. “ Sumpaan” – sarswelang may tatlong
yugto.
 2. “Filipinas at España”- dualang
makabayan na may dalawang yugto.
 3. “ Rizal Y Los Dioses”- isang operang
tagalog na puno ng sagisag na
pambansa.
 4. “ Sinukuan”- isang sarswelang may
tatlong yugto at ang paksa ay politika.
 5. “ Ang Makata”- sarswelang may isang
yugto at ang paksa ay politika.
 6. “La Rosa”- sarswelang may isang
yugto .
 7. “ Manood Kayo”- mga awit at
pangyayaring pinag-ugnay sa tatlong
yugto.
 8. “Bagong Kristo”- dulang may paksang
panlipunan.
 9. “Luhang Tagalog”- dulang
pangkasaysayan at obra maestra niya.
 ILAN SA MGA PINAKAPOPULAR NA
SARSWELA:
 1. Dalagang Bukid- ni Hermogenes
Ylagan (1919)
 2. Ang Panimalay ni Kabesang Ytok- ni
Angel Mangahum(1907)
 3. Maysa A. Kandidato-ni Mena Pecson
Crisologo (1908)
 4. Anak ng Dagat- ni Patricio Mariano
(1922)
KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG DULA
 Sa panahong ito namutitik ang mga
dulang panlansangan(Street Theater)
 Ang mga uri ng dulang ito ay
may layuning magbigay-kabatiran sa:
 mga karapatan ng mga tao, ng mga
eksploytasyon at pang-aaping
kanilang naranasan,
kapitalismo,piyudalismo, pasismo at
mga katiwalaang nagaganap sa
sangay ng pamahalaan.
Layunin ng dulang Panlansangan:
1. Magbigay kasiyahan
2. Manghikayat at magpakilos ng mga tao
3.Upang magkaroon ng kalutasan ang mga
suliranin ng pamahalaan at ng buong bansa.
 Ang dulang ito ay iba’t ibang istilo ang
ginagamit
 Nagtatanghal ang mga ito sa lansangan,
luwasang bayan, sa loob at labas ng
paktorya, mga simbahan, sa palengke,
sa ibabaw ng mga malalaking trak at
maging sa harap ng Cultural Center of
the Philippines.
 Sa dulang ito makikita ang pagsunog ng
larawan
Ilan sa mga halimbawa ng dulang panlansangan:
1.SELDA
2.TUNGGALIAN
3.HUWELGA
4.BARIKADA
 Ang dulang panlansangan ay palasak
noong administrasyon ni Diosdado
Macapagal at hanggang bago idineklara
ang Batas Militar noong 1972
ANG MGA DULAANG PANGKAUNLARAN NG
PAMAHALAAN
1972
-taon ng pagkadeklara ng Batas Militar sa ating
bansa. DULAAN - ito ay
isang mabisang
instrumento sa paghahatid ng
mga mensahe na may
kinalaman sa maunlad na
kaisipan tungo sa maunlad
na pamayanan.
Mga Dulang Panlansangan na palasak
ng Dekada 60:
1.PETA
2.Sining Kambayoka
3.Teatro Obrero
4.Dulaang Guro Panlingkod Bayan
5.Dulaang Kabataang Barangay
ITAY KAIN NA TAYO
6
PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C
-isang magandang hal. ng Dulaang Pang
kaunlaran na itinanghal ng PETA.
-ito'y itinaguyod ng National Media Pro-
duction Center at Commission on Popu-
lation.
-isinulat nina Tom Adrales at Boy Vito.
-dulang tungkol sa pagpaplano ng
pamilya.
SINING KAMBAYOKA
-ito'y nagtanghal ng AMBON,ULAN,BAHA.
-isang improbisasyon na idinirihe ni Frank
G. Rivera.
-ito rin ay naglalarawan ng mga masasa-
mang epekto ng walang habag na pagpu-
tol ng mga punongkahoy.
-dulang kinomisyon ng Ministry of Natural
Resources at Nat'l. Media Production
Center noong 1978.
Teatro Obrero
-itinatag ni Mag Cruz Hatol
Dulaang Guro Panlingkod-Bayan ng Phil.
Normal College
-pinamunuan ni Naty Crame-Rogers
Dulaang Kabataang Barangay
-itinatag ni Imee Marcos at pinamunuan ni Alex
Cortez.
DULAANG BAYAN NG UNIVERSITY OF LIFE
- isinilang ang dulaang ito sa ilalim ng pa-
ngangasiwa ng UL Continuing Education
Program noong 1980.
Phoebe Torres Anderson
- pinangunahan niya na ipagpatuloy ang
mga layunin ng grupo na makapagtang-
hal ng mga dulang sa kanilang akala ay
magbibigay daan upang maunawaan at
mapamayani ang mga ideyolohiya't pro
yekto ng pamahalaan na siyang tumatangkilik
sa kanila.
KALBARYO
- unang handog ng Dulaang Bayan na
itinanghal ng Samahang Senakulista ng
Santa Teresa de Avila ng Pineda, Pasig sa UL
Football Stadium bilang paggunita sa Mahal na
Araw.
TUNDO AT FORBES
-itinanghal ang tambalang ito na ginanap
sa Miai Amphitheater ng UL noong Mayo,
1981.
-itinampok sa tambalang ito ang dulang
SARILING LOTE,SARILING BAHAY, ni
Andres Cristobal Cruz at Ramona Reyes ng
Forbes Park ni BIENVENIDO NORIE-
GA JR. na ginampanan naman ng Teatro
Kabataan ng Kuatro.
KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG DULA
PASALAMAT
-tinampukan ng Kabalikat sa Kalinangan sa
ilalim ng direksiyon ni Mars Cavastany
Jr. sa pagtataguyod ng UL Continuing Ed.
Program,CCP Outreach Program, at Minis-
try of Human Settlements Urban BLISS
Program.
PABRIKA
- isang sulatin na kinumisyon ni Manny
Asuncion na siyang unang produksiyon na
tinampukan ng bagong katatatag na Dulaang
Bayan Ensemble.
- inilahad sa dulang ito ang mga damdamin
ng mga mangagawa sa pabrika. ng papel
at ang tulong na maihahandog ng Ministri ng
Paggawa at Pamamasukan sa mga
mangagawang ito.
- ito rin ay pinamahalaan ni JOHNNY JOSE
CRUZ, isang artistic director ng Dulaang Bayan
Ensemble.
-ang dulang ito ay itinanghal sa UL noong
Agosto,1981 at nasundan pa ng Dulang Bayan
ng Mobile Theater sa Pasig Municipal Hall noong
Setyembre 1981.
- sa dulang ito,inanyayahan ni Phoebe Torres
Anderson sina Frank Rivera at Daniel Pondevida
ng Sining Kambayoka upang pangasiwaan ang
isang seminar
palihan sa drama na ginanap sa Barrio Tadlak,
Los Banos, Laguna.
MANDARAGAT
-sumilang ang dulang ito namakakatulong
na binuo ng Dulaang Bayan Ensemble sa
pamamagitan ng improbisasyon.
-muling sinulat ni Manny Asuncion.
WALANG SUGAT
ni Severino Reyes
- idinirehe ni Bernardo Bernardo at itinang-
hal ng Zarzuela Foundation of the Philippines
sa UL noong Oktubre 1981.
MANDARAGAT
-dulaang bayan na itinanghal noong Dis-
yembre, 1981 na pinamahalaan ni Johnny
Jose Cruz.
BAYAN MO BAYAN KO
-ikatlong orihinal na produksiyon na
pinamahalaan ni Mars Cavestany Jr., bilang
tagapag-ensayo.
-pinagtulungang isulat nina Manny Asun-
7
PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C KASAYSAYAN NG DULA

cion at Zorayda Sanchez at itinanghal sa UL grupo.

sa pamamahala ni Mars Cavestany Jr. noong
Abril,1982. KAHAPON,KASALUKUYAN,KINABUKASAN
-ito'y tumatalakay sa mga isyung pagsasa -sinulat ni Frank Rivera na siyang nagla-
ka at pagbabalikbayan. pat ng orihinal na musika at siya ring nag
-ang pagtatanghal na ito ay itinaguyod ng dirihe ng dulang nagtampok sa Dulaang
Kilusang Kabuhayan at Kaunlaran(KKK) at Bayan Ensemble.
pamunuan ng UL & Ministry of Human
Settlements. Mga Panauhing Aktor sa KKK:
-ito rin ay may habang 3 oras at sampung 1. Felindo Obach
minuto at nagtampok ng mga orihinal na 2. Gene Maninang
komposisyong musikal ng mga miyem- 3. Jonic Magno
bro ng mga grupo. 4. Nelson Obach
MGA KAGAWAD SA BAYAN MO 5. Evelyn Vargas
BAYAN KO JOEY GUANZON NOMBRES
Manny Asuncion - pinamahalaan naman niya ang BAYAN
Joey Nombres MO, BAYAN KO at tinampukan ng mga pi
Joy Brasileno ling miyembro ng Dulaang Bayan Ensemble.
Miriam Estoye-Agustin Mga Miyembro ng Dulaang Bayan
Tita Pambid-del Rosario Ensemble
Zorayda Sanchez 1. Marina Gutierrez
2. Ver Bernardino
- pinangasiwaan ni Phoebe Torres- An- 3. Irma Mangaran
derson bilang namumuno sa mga pro- 4. Tess Pau
yekto ng kanilang grupo. 5. Jugie Ramos
FRANK RIVERA 6. Gil Luz
-pinamahalaan niya ang pinaikling bersiyon ng 7. Eli Valdez
BAYAN MO, BAYAN KO 8. Joji Banoulin
noong Agosto,1982 at nagtampok sa 9. Rene Divinagracia
ilang miyembro ng samahan sa Rizal 10.Theody Gayondato
Park Open-Air Auditorium. 11. Senny at Menchie Rivera
- ang bersiyong ito ay muling itinanghal sa 12. Bing Malsi
Philtrade nang sumunod na buwan at 13. Joe Olivar
tinampukan naman ng Samahang Seku- 14. Florie Pimentel
lista ng Santa Teresa de Avila na ginanap sa 15. Amelia Leyve
Don Mariano Marcos Memorial State University 16. Ricky Ong
sa Bacnotan, 17. Rey Tizon
La Union noong Oktubre 1982. 18. Ding Fernandez
People's Theater Festival 19. Oca Redtico
-itinaguyod ito ng dulaang bayan tulad ng 20. Resty Ramirez
UL,KKK at MHS noong Nobyembre hang- 21. Hernan Viterbo
gang Disyembre, 1982. 22. Nina Jacinto
-ito rin ay ginanap sa UL Pasig,Metro Ma- 23. Tanny Maronilla
nila. 24. Dingdong Monfort
-itinampok din dito ang 4 na dulang itinanghal 25. Joseph Suson
ng iba't ibang grupo tulad ng: 26. Alexander Lim
1.MANDARAGAT- Teatro Samahan 27. Corina Isaguirre
28. Fidel Monasterial
29. Baby Aveniz
2.PABRIKA- Samahang Sekulista 30. Paulina, Velayo
3.BAYAN MO BAYAN KO- Teatro Kaba- 31. Lucy Leoparte

taan. MGA TAGAPAYO NG GRUPO

4.LAHOK NG DULAANG BAYAN 1. Andres Cristobal Cruz
- ikaapat na orihinal na produksiyon ng 2. Emma Valeriano

KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO 8

PAGPAPAHAYAG PAMPANITIKAN_BEED 3C
3. Jose Cabasor
4. Zenaida Seva
5. Frank Rivera
PHOEBE TORRES ANDERSON
- kinilalang "ina" ng Dulaang Bayan dahil
siya ang nagsilang sa ideya ng pagbubuo ng
isang samahanng pandulaan na gaga
miting isang makinarya sa Continuing Ed.
Program ng UL.
-nakalabas na rin siya sa mga produksi-
yong pinamahalaan ni Behn Cervantes na
tulad ng GUYS AND DOLLS AT CITIZEN JUAN.
JOHNNY JOSE CRUZ
- isa sa nagpamalas na ng hilig sa lara-
ngan ng drama-lagi siyang laman ng lumang
sinohang Cine Estrella at hindi nawawala samga
libreng pelikulang Ingles na itinanghal sa patlo
sa pagtata-
guyod ng Cortal.
OLD BLACK JOE
-isang operetta na sinulat at pinamaha-
laan niya sa larangan ng teatro.
-naging tagapangulo ng Immaculate Con-
ception Drama Guild at ng San Carlos
Community Theater.
-kinahiligan rin niya ang magbasa ng ak-
lat tungkol sa drama at sining ng tangha-
lan,nanood ng mga produksiyon ni Cecile
Guidote sa Fort Santiago at mga dulang
musikal sa St. Paul College sa ilalin ng
pamamahala ni Padre Reuter.
-idinirehe niya ang JULIUS CAESAR at ANG
PAGLILITIS KAY MANG SERAPIO na pawang
itinanghal sa loob ng seminaryo.
- dumalo rin siya sa seminar-palihan ng PETA-
CITASA noong 1972.
- idinerehe niya ang kauna-unahang pag-
kakataon sa Rahe Sulayman Theater sa Fort
Santiago,Intramuros.
THE LOTTERY
- isang dula na salin sa Pilipino at nagka-
mit ng magandang papuri mula sa mga guro
niyang si Cecile Guidote,Joy Soler,
Lily Gamboa,Lutgardo Laoad,Lorli Villanueva
at Felix Padilla Jr.
- taong 1972 nang sumali siya sa seminar
ng Script Writing for Development at The Film
maker and His Craft sa Phil. Chris-
tian College.
-naging instructor siya ng palihan sa pag-
arte sa tanghalan,telebisyon at pelikula,
pagdirehe at pagsulat ng iskrip sa Tsanel
KRIZA ERIN B. OLIVEROS_INSTRUKTOR SA FILIPINO
KASAYSAYAN NG DULA
7 at 4.
-naging direktor din siya ng Salipawpaw,
isang "talkshow" at 2 antolohiya ng dul
Dalansining at Salamin kung saan
naging tampok ang iba't ibang pangkat
pandulaang pampaaralan.
- isang magaling na ARTISTIC DIRECTOR
at konsultant sa pandulaan tulad ng samahang
Pangkalinangan ng Malolos,
Dulang Malolos,Barasoain Kalinangan sa
Bulakan at Kisapmata Theater Company.
THE HOUSE OF BERNARDA ALBA
- isa sa mga namumukod tanging dulang
pantanghalan na idinerehe niya sa wika
ng Pilipino.
- itinampok dito ni Jopye Bayle ksamang
tagapagtatag ng Kisapmata Theater Com
pany.
LAGABLAB 1896
- pinamahalaan naman ni Johnny Jose
Cruz para sa Kalinangan ng Lahi sa
Cubao.Naanyayahan din itong itanghal sa
Ateneo, up at PNC.
KRISTO NG BAYAN
- isang tradisyonal at kontemporaryong
pamamaraan ng pagsasalaysay ng buhay
pagpapasakit at kamatayan ni Kristo.
TANIKALANG GINTO
- pinamahalaan ni Johnny Jose Cruz na
nagbigay daan sa pagkakatatag ng Barasoain.
1982-83
- taong kung saan nagtungo si Johnny Jose
Cruz sa Eatados Unidos upang mag
-aral ng Paglikha ng Pelikula saColumbia
College sa Hollywood at University of Southern
California.
- sinimulan din niyang itinaguyod ang isko-
larsyip ng MOWELFUND (Movie Workers
Welfare Foundation).
MARCELINO CAVESTANY JR.
- kilala sa palayaw na Mars.
- nagtamo ng mga diploma sa pagtatapos
ng B.S.E English at mga yunit sa Gradu-
ate Certificate in Drama Education ang
Theater Arts.
- naging editor siya ng The Torch,opisyal
na publikasyon ng mga mag-aaral.
pangulo ng Communication Arts Circle
(1978-1979).
9