DULA

Ang dula ay isang uri ng

D
K panitikang ang pinakalayunin ay
A itanghal sa tanghalan. Mauunawaan
at matutuhan ng isang manunuri ng
H
U
panitikan ang ukol sa isang dula sa
U pamamagitan ng panonood.
N
L
G
U
G
L Ito ay nag- ugat sa salitang
Griyego na ayon sa diksyonaryo, ang
ibig sabihin ay pampanitikang
A
N A komposisyon na nagkukuwento sa
pamamagitan ng wika at galaw ng
mga aktor.
 AYON KAY:

RUBEL Ito ay isa sa maraming paraan ng pagkukuwento.

D
K
A SAUCO
Ito ay isang uri ng sining na may layuning magbigay ng
makabuluhang mensahe sa manonood sa pamamagitan ng
H kilos ng katawan, dayalogo, at iba pang aspekto nito.

U
L
N U SCHILLER AT MADAME
DE STAELE
Ito ay isang uri ng akdang may malaking bias sa diwa
at ugali ng isang bayan.

G
L
May iisahin o tatatluhing yugto ay isang genreng
U SHAKESPEARE kinagigliwan ng marami, ito man ay binabasa o
tinatanghal.
G Aisang pampanitikang panggagaya sa buhay upang

A
maipamalas sa tanghalan. Sa pamamagitan ng dula
A AARROGANTE nailalarawan ang buhay ng tao na maaaring masaya,
malungkot, o mapagbiro
N
Isa sa anyo ng panitikan na naglalarawan ng mga damdamin
CASANOVA at pananaw ng mga tao sa particular na bahagi ng
kasaysayan ng bayan.
 Ang tunay na drama ayon kay Sebastian ay nagsimula
noong mga unang taon ng pangungupkop ng mga

D
K Amerikano. Idinagdag pa ni Tiongson na ang drama ay
A binubuo ng tanghalan, iba’t ibang kasuotan, iskrip,
“characterization”, at “internal conflict.” Ito ang pangunahing
H
U
sangkap ng tunay na drama ayon sa banyagang kahulugan.
U
N Sa kabilang dako, ayon sa mga aklat, ang drama ay
L
G
L
drama kahit wala ang mga sangkap na nabanggit. Ito ang
U dramang Pilipino. Ayon pa rin kay Tiongson, mimesis ang
G pangunahing sangkap ng dulang Pilipino.

A
N A Ang mimesis ay ang pagbibigay buhay ng aktor sa mga
pang-araw-araw na pangyayari sa buhay ng mga Pilipino. Ito
rin ang malaking pagkakaiba ng banyaga sa Pilipinong dula.
 Inilalarawan sa tunay na Pilipinong dula, ang mga
pangarap ng bansa.

D
K
A Dito ipinapakita ang mga katutubong kultura,
paniniwala, at tradisyon. Ikinukuwento rin ang paghihirap
H
U
at pagpupunyagi sa buhay ng mga katutubong Pilipino.
U
N Dito rin mamamalas ang iba’t ibang anyo ng kanilang
L
G
L
pamahalaan at uri ng lipunan.
U
G Samakatuwid, ang tunay na dulang Pilipino ay

A
nagbibigay ng mas malawak na pang-unawa sa kulturang
A
Pilipino at nagbibigay ng kasagutan sa mga
N pangangailangan ng mga Pilipino. Higit sa lahat, ito’y
nagsisilbing gabay para sa kabutihan ng mga
mamamayang Pilipino.
 D
K Ayon kay Aristotle, “Ang dula ay isang sining ng
A panggagaya o pag-iimita ng kalikasan ng buhay.”

H
U
Ipinakikita nito ang reyalidad sa buhay ng isang tao
U gayundin ang kaniyang iniisip, ikinikilos , at sinasabi.” Ito
N ay isinusulat at itinatanghal upang magsilbing salamin ng
L buhay sa layuning makaaliw, makapagturo o magbigay ng
G
U
G
L mensahe. Masining ang paglalarawan ng dula sa pagkatao
ng mga tauhan, sapagkat dito higit na nadarama ang mga
tunggalian at kanilang sariling kinalalagyan.
A
N A
 Ang kasaysayan ng dulang Pilipino ay isinilang
K Panahon ng sa lipunan ng mga katutubong Pilipino bago pa

D
dumating ang mga dayuhang mananakop.
mga Katutubo
A
Ayon kay Casanova, ang mga katutubo’y likas
S na mahiligin sa mga awit, sayaw at tula na siyang

U
pinag-ugatan ng mga unang anyo ng dula. Ang
A mga unang awitin ay nasa anyo ng tula.

Y N Ang mga katutubo rin ay mayaman sa epikong

S G
L
bayan na kalimita’y isinasalaysay sa pamamagitan
ng pag-awit. Ang mga awit, sayaw, at ritwal ay
karaniwang ginaganap para sa pagdiriwang ng
A kaarawan, binyag, pagtutuli, ligawan, kasalan,
Y
A
kamatayan, pakikipagdigmaan, kasawian,
pananagumpay, pagtatanim, pag-aani,
A pangingisda, atbp. Bago dumating ang mga
dayuhang mananakop, ay mayroon ng ilang anyo
N ng dula ang mga katutubong pilipino.
 P Ang Bikal ay maaaring awitin ng dalawang
a babae o dalawang lalaki. Ang mga mang-aawit ay Bikal
K n magkahiwalay na nakaupo sa magkabilang panig 1. 1 at
a ng silid, habang nasa gitna ang mga manonood.
A h Sa mga berso ng awit ay nagtatalo ang dalawa at Balak
o hinahalungkat ang mga kasiraan o kapangitan ng
S n
bawat isa. Sa ganitong pagkakataon, lalong nag-
iinit ang pagtatalo dahil ang mga manonood ay
A D may kanya-kanyang kakampi.

Y N U n

S G L g Ang Balak naman ay ang pagsusuyuan

ng isang dalaga’t binata sa pamamagitan ng
A A K
awit na umiindayog at matalinghaga. May mga
a
t pagkakataong gumagamit ang dalawa ng
Y u kudyapi. Sa pamamagitan ng tugtugin ng
A t kudyapi ay naipararating ng bawat isa ang kani-
u kanilang niloloob at damdamin.
N b
o
 P
a Bayok o Embayoka - Ito’y isang Bayok
K n pagtatalong patula ng mga Maranaw 2. 1 o
A a na nilalahukan ng isang lalaki at isang Embayoka
h babae na binabayaran ng salapi o
S o
n kasangkapan pagkatapos ng palabas.
A D Ang mga kasali rito ay dapat na
Y N U n mahusay sa berso sapagkat ang
S G L g kunting pagkakamali sa pagkakamit o
pagpili ng salita ay maaaring
A A K
humantong sa mainitang sagutan.
a
Y t
u Sa ganitong pagkakataon, ito ay
A t maaaring maging dahilan ng pag-
u
N b aaway ng mga pami-pamilya.
o
 P
a
K n Kasayatan - Kadalasan, ang bayok ay 3. Kasayatan
1
a sinusundan ng isang laro ng panyo na
A h tinatawag na kasayatan. Ito ay sinasalihan ng
S o mga dalaga’t binata at nahahati sa dalawang
n pangkat.
A D
Y N U n
Magkahiwalay ang mga babae’t lalaki sa
magkabilang dulo ng tanghalan. Magsisimula
S G L g
ang sayaw pagkatapos ng talumpati ng

A A K Sultan ng lugar o dili kaya’y ng may-ari ng

bahay na pinagdarausan ng pagdiriwang.
a
Y t .
u
A t
u
N b
o
 P
a
K Ang maybahay ay hihingi ng pahintulot
n 3. Kasayatan
1
na pasimulan na ang sayaw. Ito ay
a
A h
ginagawa sa pamamagitan ng patula.

S o
n Pagkatapos sumagot ng mga panauhin
A D ay sisimulan niya ang pakikipag-usap sa
mga binata habang sumasayaw sa paligid
Y N U n ng mga iyon. Ipapatong niya sa balikat ng

S G L g isang binata ang isang panyo. Pagkatapos

ay tutungo naman siya sa grupo ng mga
A A K babae at ipapatong ang isa pang panyo sa
a isa sa kanila.
Y t
u
Ang sayaw ay sinasaliwan ng mga
A t
instrumentong kudyapi, kulintang, agong at
u
N b kubing. Ang kanilang mga kilos ay waring
o naglalarawan ng kanilang mga ninuno.
 P Dallot - Sa mga Ilokano ito’y awit ng pag-ibig.
a
K n
a
Ang lalaki ay tutula at nagpapahayag ng pag-ibig at ito’y
sasagutin ng babae nang patula. Pagkatapos ay aawitin
4. Dallot
1
A h nila ang tula sa saliw ng kutibeng, gitara ng mga Ilokano.
Ito’y itinatanghal kapag may binyag, kasalan, o handaan.
S o
n             Habang nag-aawitan ang dalaga’t binata ay
A D pinapasa ang oasi, isang uri ng alak. Kapag ang babae

Y N U
ay tinanggap ang pag-ibig na iniluluhog ay ihahayag at
n itatakda ng mga magulang ang kasal.

S G L g
            Ang pagbabayo ng palay ay mahalagang
bahagi habang itinatakda ang kasal. Ito ay ginagawa sa
A A K saliw ng awit na Pamulinawen habang ang mga tao’y
a nagsasayawan.
Y t
u             Gayundin, ang pagbibigay ng datos o dote
A t (dowry) ay bahagi ng kasalan.
u
N b
o
 P
a Dung-
K n
Dung-Aw - Ang tradisyong
5. 1
A a Dung-aw ng mga Ilokano ay Aw
h
o
isang tulang panambitan na
S n binibigkas sa piling ng bangkay
A D ng anak, asawa o magulang.
Y N U n

S G L g
Ang berso ay nagsasalaysay ng
A A K paghihinagpis ng naulila at
a
t
paghingi ng kapatawaran sa
Y u nagawang kasalanan o
A t
pagkakamali sa namatay.
u
N b
o
 P
Hugas-Kalawang - Isang tradisyon ng mga
a
K n
taga-gitnang Luzon.
6.
Hugas-
1
A a Kalawang
h Isinasagawa ito pagkaraan ng pagtatanim ng
o palay, ang mga magsasaka ay gumawa ng
S n damara sa tumana o sa taniman.
A D
Y N U
Naghahandog ng premyo ang may-ari ng
n lupa para sa pinakamabilis magtanim.
S G L g Pagkatapos ng pagtatanim, sila
naghuhugas ng kamay at susundan ito ng
ay

A A K kainan at magkakasayahan habang

a
nagkakantahan, nagsasayawan,
Y t
nagkukuwentuhan at nagtutuk-suhan.
u
A t
Ang hugas-kalawang ay nagtataglay rin ng
u
N b mimesis sapagkat ang mga gumaganap dito
o ay mga magsasaka at may-ari ng lupa.
 P
Dalling-Dalling - Ang dalling-daliing
a
K n ay isang tradisyonal na anyo ng dula
7. Dalling-
1
A a ng mga Tausug sa Sulu. Dalling
h
S o
n Nangangahulugang “Mahal Ko”, ang
A D dalling-dalling ay isang ritwal na nag-
Y N U n
aanyaya sa mga manonood na
umawit habang ang magsing-irog ay
S G L g
sumasayaw.
A A K
a
t
Ang lalaki’t babae ay nagliligawan sa
Y u pamamagitan ng pag-awit ng
A t kanilang mga niloloob. Kadalasan,
u ang mga manonood ay kumakanta rin
N b
o nang may himig na panunudyo.
 Panahon ng Panahon ng Pananakop ng mga Espanyol
K (1565-1872)
mga
A
S D Pananakop ng
mga Espanyol  Dumating ang mga Kastila sa bansa taglay
ang tatlong 3Gs.

A
Y N U  Dumating sila na ang pangunahing layunin
ay ihasik ang Kristiyanismo, maghanap ng
ginto at upang lalong mapabantog sa
S G
L
pamamagitan ng pagdaragdag ng kanilang
nasasakop.
A
 Napakaraming dulang panlibangan ang
Y
A
ginanap ng ating mga kalahi noong
panahon ng kastila. Halos lahat ng mga
A dulang ito ay patula.
N
 P
a
n
a
h

Tibag - ipinapakita at
o
K n

A n
ipinapaalala sa dulang ito ang
paghahanap ni Sta. Elena sa
g

S P
a
n
kinamatayang krus ni Hesus sa
A D a
n pamamagitan ng pagtitibag ng
Y N U a
k
o
bunduk-bundukan.
1. Tibag
S G L p

A A n
g

M
Y g
a

A E
s
N p
a
n
y
o
 P
a
n
a
h
o Lagaylay - sa mga Pilarenos ng
K n
Sorsogon, isang pagkakataon at
A n pagtitipon-tipon kung buwan ng Mayo
g
ang pagtatanghal na ito. Abril pa
S P
a lamang ay namimili na si Kikay, ang
n
A D a
n
anak ng sakristan mayor ng mga
Y N U a
k
dalagang sasali rito para sa panata na 2.Lagaylay
o
ginagawa dahil sa pagkakasakit o sa
S G L p

isang pabor na nais makamtan.

A A n
g

M Layunin nitong magbigay paggalang,

Y g
a
papuri, at pag-aalay ng pagmamahal
A E
sa mahal na krus na nakuha ni Santa
N s
p Elena sa bundok na tinibag.
a
n
y
o
 P
a
n
a

K
h
o
n
Panunuluyan-
A n
prusisyong ginaganap
tuwing bisperas ng
g

S P
a

A D
n
a
n
Pasko.
Y N U a
k
o
3.Panunuluyan

S G L p
Ito ay tungkol sa
A A n
g
paghahanap ng bahay na
M
Y g
a matutuluyan ng Mahal na
A E Birhen sa pagsilang kay
s
N p
a Hesukristo.
n
y
o
 P
a
n
a
h
o
K n

A n
g Panubong - isang mahabang
S P
a tulang nagpaparangal sa isang
may kaarawan o kapistahan na
n
A D a
n

Y N U a
k kung tawagin ay panubong ay 4. Panubong
ginaganap bilang parangal sa
o

S G L p

isang panauhin o may

A A n

kaarawan.
g

M
Y g
a

A E
s
N p
a
n
y
o
 P
a
n
a
h
o Karilyo - dulang ang mga
K n

nagsisiganap ay mga tau-

A n
g tauhang karton.
S P
a
n
A D a
n
Pinapagalaw ang mga ito sa
Y N U a
k
o
pamamagitan ng mga nakataling 5.Karilyo

S G L p pising hawak ng mga tao sa

A n itaas ng tanghalan.Ang mga
A g
taong nagsasalita ay nasa likod
M
Y g
a ng telon. Madilim kung palabasin
A E
ito sapagkat ang nakikita
N s
p lamang ng mga tao ay kanilang
a
n
y
mga anino.
o
 P
a
n
a
h
o Moro-moro - itinatanghal sa
K n
pinasadyang entablado. Itinatanghal
A n
g
tuwing araw ng pista ng bayan o ng
nayon upang magdulot ng aliw sa tao
S P
a
n
at laging ipaalala sa mga ito ang
A D a
n kabutihan ng relihiyong Kristiyano. Moro-
Y N U a
k
o
6.
Moro
Ang mga moro-moro ay may hari’t
S G L p

reyna at mga mandirigmang kawal.

A A n
g Pinaniniwalaang nag-ugat ito sa
Y M
g
sagupaan ng mga Kristiyano at
a
Pilipinong Muslim noong ika-16 siglo.
A E
s
N p
a
n
y
o
 P
a
n
a
h
o
K n Karagatan - uri ng sinaunang
A n
panitikang larong patula na
g
kadalasang ginagawa sa lamayan.
S P
a Ang paksa ng karagatan ay tungkol sa
n
A D a isang prinsesa na nawala ang singsing
n

Y N U a
k
o
sa karagatan. Nagpapasikatan ang
mga binata sa kanilang mga husay at
7. Karagatan

S G L p
talento (na isinasagawa sa
A A n
g
pamamagitan ng pagtula). Kung sino
M man sa kanila ang makakakuha ng
Y g
a singsing ay magiging asawa ng
A prinsesa.
E
s
N p
a
n
y
o
 P
a
n
a
h
o
K n

A n
Duplo - ito ang humalili sa
karagatan. Isang paligsahan ng
g

S P
a
n
husay sa pagbigkas at
A D a
n pangangatwiranan patula.
Y N U a
k
o
Hango sa Bibliya, sa mga
8. Duplo

S G L p
sawikain, at mga kasabihan.
A A n
g
Karaniwang nilalaro ito sa
M paglalamay sa gunita ng isang
Y g
a
namatay.
A E
s
N p
a
n
y
o
 P
a
n
a
h
o
K n

A n Saynete- itinuturing na dulang

g
panlibangan nang mga huling taon ng
S P
a pananakop ng mga Espanyol. Ito ay
n
A D a
n
paglalahad ng kaugalian ng isang lahi
Y N U a
k
o katutubo, sa kaniyang pamumuhay, 9. Saynete
o
pangingibig, at pakikipagkapwa.
S G L p

A A n
g Hal. La India Elegante Y El Negrito
M Amante ni Francisco Balagtas.
Y g
a

A E
s
N p
a
n
y
o
 P
a
n
a
h
o
K n
Sarsuwela - isang melodrama o dulang
musical na tatatluhing yugto. Ito ay tungkol
A n
g sa pag-ibig, paghihiganti, panibugho,
S P
a
pagkasuklam, at iba pang masisidhing
n damdamin. Karaniwang nagpapakita ng
A D a
n
pang-araw-araw na pamumuhay ng mga 10
Y N U a
k
o
Pilipino. Upang lalong magustuhan ng
manonood ay nilalahukan ito ng katatawan
.
Sarsuwela

S G L p
na laging ginagampanan ng mga katulong sa
dula. Sinasabing ito ang nagsilbing libangan
A A n
g sa mga huling taon ng pananakop ng mga
M Espanyol.
Y g
a

A E
Hal. Walang Sugat ni Severino Reyes.
s
N p
a
n
y
o
 Panahon ng
Pagbabagong
K Nagising pagkatapos nang higit sa
Isip

D
A (Propaganda) at
Himagsikan
S (1872)
tatlong daang taong pagkahimlay ang
mga natutulog na damdamin ng mga
Pilipino nang isangkot sa digmaan sa
Cavite ang tatlong paring sina Gomez,

U
A Burgos, at Zamora at patayin sa
pamamagitan ng garote nang walang
Y N matibay na katibayan ng pagkakasala.

S G
A L Dahil dito nabuo ang Kilusang
Propaganda na binubuo ng pangkat ng
mga intelektwal sa gitnang uri tulad nina
Y
A
Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar, Graciano
Lopez Jaena, Antonio Luna, Mariano
A Ponce, Jose Ma. Panganiban, Pedro
Mariano Gómez,
N Paterno at iba pa.
José Burgos,
at Jacinto Zamora
 P
a
n
a
h
K o
n

A n
g
S P

A r “El Consejo De Los Dioses”

D o
p
(Ang Kapulungan ng mga
Y N U a
g
a Bathala) ni Jose Rizal - Ito
S G L n
d
a ay isang dulang
A A A pantanghalang nagpapahayag El Consejo
t
1.
Y H ng paghanga kay Cervantes. De Los Dioses
i
m
A a
g
s
N i
k
a
n
 P
a
n
a
h
K o
n

A n

S g
Pagpugot kay
P

A D
r
o
p
Longino ni Mariano
Y N U a
g
a
Ponce - isang dulang
S G L n
d
a
tagalog na itinanghal
A A A
sa liwasan ng Malolos, Pagpugot kay
t
Longino ni
2. Mariano
Y H
i
m
Bulacan. Ponce
A a
g
s
N i
k
a
n
 Panahon ng Ayon sa mga manunulat, ang matatawag
K na tunay na uri ng dula ay nagsisimula sa mga

D
mga unang taon ng pananakop ng mga Amerikano.
A Amerikano Bagaman may mga dulang napanood at
pinaglibangan ang mga katutubong Pilipino
S (1898) bago sumapit ang panahong ito, ang mga

U
tunay na dulang sinasabing nagtataglay ng
A pinakamalalim na pangarap ng isang bansa,

Y N naglalarawan ng sariling kaugalian, naglalahad

ng buhay ng katutubong tulad ng nasa lona at

S G
L
nagpapakilala ng papupunyagi ng mga tao ng
isang bayan upang mabuhay, ay wala noon.
A
Y Sa pagpasok ng mga Amerikano, sina Severino

A
Reyes at Hermogenes Ilagan ay nagsimula ng
A kilusan laban sa moro-moro at nagpilit na
magpakilala sa mga tao ng mga lalong
N kapakinabangang matatamo sa sarsuela at
tahasang dula.
 P
a
n
K a
h Severino Reyes - ang
o
A n tinagurian “Ama ng
S n
Dulang Tagalog,” ang
g
A D tanyag na may-akda
Y N U M
g
ng walang
S G L a

A A A kamatayang dulang
m

Y
e
r
“Walang Sugat”
i
A k
a Kilalang
n
N o Manunulat
 P
a
n
K a
h
o
Severíno Réyes 
A n

S n
• Si Severíno Réyes ay isang
g mandudula, direktor, at
A D mangangatha.
Y N U M
g
• Kinikilala siyá bilang “Ama ng
Sarsuwelang Tagalog.”
S G L a
• Unang dula na isinulat ni Reyes ay
A A A
m ang R.I.P. (1902). Naging mapanuri
e ito sa komedya, ang anyong
Y r
i pandula na popular noon.
A k • Kasunod nitó, isinulat at idinirihe
a Kilalang
n niyá ang Walang Sugat, isang Walang
1. Sugat
N o naging bantog na sarsuwela. Manunulat
 P
a
n
K a
h
o
Severíno Réyes 
A n • May naitalang 26 sarsuwela at 22 dramang naisulat si
S n Reyes.
g • Kabílang sa mga sarsuwelang ito ang: 
A D  Minda Mora(1904), 

Y N U
 Filipinas para los Filipino (1905), 
M
g  Ang Pagbibili ng Pilipinas sa Hapon (1906), 
S G L a  Ang Bayani ng Puri (1922) at 
 Ang Puso ng Isang Pilipina (1923).
A A A
m
• Ilan naman sa mga dramang naisulat niyá ang: 
e  Sigalot ng mga Filipino at Americano1898 (1910) at 
Y r
i
 Ang Sigaw ng Balintawak (1911).
• Inorganisa rin niyá ang Gran Compania de la Zarzuela
A k
a
Tagala noong 1902 para itanghal ang kaniyang mga dula sa Kilalang
n mga teatro ng Maynila at iba pang entablado sa mga Walang
1. Sugat
N o kalapit na lalawigan. Manunulat
 P
a
n
K a
h
o
Severíno Réyes 
A n

S n
• Nang nagbukas ang Liwayway noong 1923,
g si Reyes ang naging unang patnugot nitó at
A D sinasabi na lumaki ang sirkulasyon ng
Y N U M
g
magasin dahil sa kaniyang seryeng Mga
Kuwento ni Lola Basiang. 
S G L a
• Mga kuwento ito ng kababalaghan at hango
A A A
m sa mga lumang alamat at metriko romanse na
e naging popular noong panahon ng Español.
Y r
i Bukod sa ipinalibro noong 1975 at 1976,
A k
a
ginamit din ito na serye sa radyo.
Kilalang
n Walang
1. Sugat
N o Manunulat
 P
a
n
K a
h
o
Severíno Réyes 
A n
• Isinilang siyá noong 11 Pebrero 1861 kina
Rufino Reyes, isang eskultor, at Andrea
S n
Rivera.
g
A D • Napangasawa niyá si Maria Paz Puato at
Y N U M
g
nagkaroon sila ng 17 anak.
• Una siyáng nag-aral kay Catalino Sanchez, at
S G L a
nagtapos ng sekundarya at ng batsilyer sa
A A A
m
sining sa Colegio de San Juan de Letran, at
e pilosopiya at literatura sa Unibersidad ng
Y r
i
Santo Tomas.
• Nang sumiklab ang digmaan noong 1896,
A k
a inaresto siyá ng mga Español at ikinulong sa Kilalang
n Walang
1. Sugat
N o Fort Santiago. Ngunit nakalaya rin siyá dahil Manunulat
sa husay niyáng mag-Español.
 P
a
n
K a
h
o
Walang Sugat 
A n
 Ibinatay sa Panahon ng Rebolusyon noong
S n 1896.
g  Ang dulang Walang Sugat ay naipalabas sa
A D Teatro Libertad noong 1902.

Y N U
 Tungkol ito sa kawalan ng hustisyang
M
g
tinamasa o naranasan ng mga Pilipino noong

S G L a Panahon ng mga Kastila.

 Ang mga temang gamit nito ay

A A A
m
pagmamahalan sa gitna ng digmaan,
sakripisyo, pagkawalay, at kontradiksyon ng
e indibidwal sa pamilya.
Y r
i
 Isinulat ito ni Severino Reyes upang ipakita
sa lahat ang kanyang pahayag laban sa
A k
a
imperyalismo. Kilalang
n  Ang orihinal na musikang kasama nito ay
N o nagmula kay Fulgencio Tolentino. Manunulat
 P
a

K
n
a Aurelio Tolentino
h
o
A n
Aurelio Tolentino - ang
S n ipinagmamalaking mandudula ng mga
g Kapampangan.
A D
Y N U M
g
Kabilang sa kaniyang mga dulang isnulat
ay ang “Luhang Tagalog” na itinuturing
S G L a
niyang obra maestra, at ang “Kahapon,

A A A
m
Ngayon at Bukas” na siya niyang
ikinabilanggo.
e
Y r
i Kinikilalang “Ama ng Manggagawang
A k
a
Pilipino” Kilalang
n
N o Manunulat
 P
a

K
n
a Aurelio Tolentino
h
A o • Isang mandudula, makata, at mangangatha,
n
si Aurelio Valenzuela Tolentino (Aw∙rél∙yo
S n Va·len·zwé·la To∙len∙tí∙no) ang sumulat
g
A ng Kahapon, Ngayon at Bukas(1903), isang
D
Y N U
drama simbolika at pinakasikat sa mga
M
g dulang sedisyoso noong panahon ng
S G L a Amerikano.

A A A
m • Isa siyáng Kapampangan ngunit sumulat sa
e
Y r mga wikang Kapampangan, Tagalog, at
i Español. Aktibo siyáng Katipunero at
A k
a kasáma ni Bonifacio sa kuweba ng Pamitinan Kilalang
n noong 10 Abril 1895 sa isang lakaran para sa
N o Manunulat
kalayaan.
 P
a

K
n
a Aurelio Tolentino
h
o • Makabuluhan ang kaniyang dulang Bagong
A n Cristo (1907) dahil sa paksang manggagawa.
S n • Ang kaniyang nobelang Ing Buak nang Ester (1911)
g
A D sa Kapampangan ay may saling Ang Buhok ni Ester .

Y N U M
g
• Nása Tagalog din at Kapampangan ang Maring (1913
at 1914).
S G L a

A A A
m
• Nása Español naman ang komedyang La Venganza de
Robdeil (1891) at ang sarsuwelang Rizal y los
e
dioses (1901).
Y r
i
A k
a
• May mga tula siyáng tinipon sa Dakilang Asal (1907).
Kilalang
n
N o Manunulat
 P
a

K
n
a Aurelio Tolentino
h
o
A n
• Isinilang siyá noong 13 Oktubre 1867 sa Guagua,
Pampanga kina Leonardo Tolentino at Petrona
S n Valenzuela.
g
A D • Isang sastre, sapatero, mandudula, at direktor ng mga
Y N U M
g
komedya ang kaniyang ama.

S G L a • Nang mamatay ang kaniyang ama, itinigil niyá ang

pag-aaral, bumalik ng Guagua, at nagturo sa isang
A A A
m
pribadong paaralan.
e
Y r
i
• Minsan, ininsulto siyá ng isang Español at
napagbuhatan niyá ito ng kamay. Upang hindi
A k
a maaresto, nilisan niyá ang Guagua at nagtrabaho sa Kilalang
n Tondo bilang klerk. Sa panahong iyong niyá nakilala
N o si Andres Bonifacio.  Manunulat
 P
a

K
n
a Aurelio Tolentino
h
o • Siyam na ulit na nakulong si Tolentino; una noong pagsiklab
A n ng Himagsikang 1896. Nakulong sa pangalawa at ikatlong
pagkakataon si Tolentino dahil sa pagsusulat niyá sa La
S n Independencia (1898) at La Patria (1899), at sa Filipinas, na
g
pahayagang siyá mismo ang nagtatag.
A D
Y N U M
g
• Noong 1903, sumáma siyá sa mga puwersang
rebolusyonaryo ni Artemio Ricarte ngunit muling naaresto.
S G L a
• Si Tolentino rin ang nagtatag ng Katimawan noong 1910,
A A A
m
ang kauna- unahang kooperatiba ng mga manggagawa sa
bansa, at El Parnaso Filipino, isang paaralan na
e
nagtataguyod ng wika, panitikan at kulturang Filipino.
Y r
i
• Napangasawa ni Tolentino si Natividad Hilario noong 1908
A k
a at nagkaroon silá ng apat na anak. Namatay siyá noong 5 Kilalang
n Hulyo 1915.
N o Manunulat
 P
a

K
n
a
Hermogenes Ilagan
h
o
A n

S n
g
A D Hermogenes Ilagan - nagtayo
Y N U M ng isang samahang ‘Companya
g
Ilagan” na nagtanghal ng
S G L a
maraming dula sa kalagitnaang
A A A
m Luzon.
e
Y r
i
A k
a Kilalang
n
N o Manunulat
 P
a

K
n
a
Hermogenes Ilagan
h
o
A n
• Si Hermogenes Ilagan (Her·mo·hé·nes
S n I·lá·gan) ay bantog na mandudula at
g
A kinikilálang “Ama ng Dulaang Tagalog.”
D
Y N U M
g
• Isa siyá sa masigasig na tagapagtaguyod ng
S G L a sarsuwelang Filipino.

A A A
m • Malaki ang kaniyang nagawa upang
e
Y r magiging popular sa madla ang sarsuwela.
i Bukod pa, ang kaniyang
A k
a sarsuwelang Dalagang Bukid ang itinuturing Kilalang
N n na isa pinakapopular na dula bago Manunulat
o
magkadigma.
 P
a

K
n
a
Hermogenes Ilagan
h
o
A n

S n • Noong 1902, inorganisa ni Ilagan ang

g Compania Lirico-Dramatica Tagala de
A D Gatchalian y Ilagan (naging Compania
Y N U M
g
Ilagan kinalaunan), ang unang kompanyang
S G L a sarsuwela.

A A A
m • Nagtanghal silá sa iba’t ibang lalawigan ng
e Luzon tulad ng Bulacan, Laguna, Nueva
Y r
i Ecija, at Tayabas (ngayon ay Quezon).
A k
a Kilalang
n
N o Manunulat
 P
a

K
n
a
Hermogenes Ilagan
h
o • Siyá ang manunulat at prodyuser ng:
A n  Ang Buhay nga Naman,
 Ang Buwan ng Oktubre,
S n  Bill de Divorcio,
g  Dahil kay Ina,
A D  Dalawang Hangal,
Y N U M
g


Despues de Dios,
el  Dinero,
S G L a 

Ilaw ng Katotohanan,
Kagalingan ng Bayan,
A A A
m
 Venus (Ang Operang Putol),
 Wagas na Pag-ibig,
e
 Sangla ni Rita,
Y r
i
 Isang Uno’t Cero,
 Centro Pericultura,
A k
a  Panarak ni Rosa (Punyal ni Rosa), Kilalang
n  Lucha Electoral, at iba pa.
N o Manunulat
 P
a

K
n
a
Hermogenes Ilagan
h
o
A n • Kabilang si Ilagan sa mga dramatistang nagpayabong
sa tinatawag na “Gintong Panahon ng Teatrong
S n Filipino.”
g
A D • Isinilang siyá noong 19 Abril 1873 sa Bigaa (ngayon ay
Y N U M
g
Balagtas), Bulacan.

S G L a • Maagang natuklasan ang kaniyang husay sa pag-awit

A A A
m
at kinuha siyáng kasapi ng koro ng Simbahan ng Sta.
Cruz sa Maynila.
e
Y r
i
• Nag-aral siyá sa Ateneo Municipal de Manila ngunit
hindi nakapagtapos dulot ng pagsapi sa isang tropang
A k
a sarsuwela mula España. Kilalang
n
N o • Pumanaw siyá noong 27 Pebrero 1943. 
Manunulat
 P
a Honorata de
K
n
a
Atang de La Rama la Rama
h Nakilala rin si Atang de La Rama
o bilang Ina ng Sarsuwela, Reyna ng
A n Kundiman sa kaniyang paglabas sa mga
S n sarsuela sa wikang Espanyol tulad ng
g “Mascota”, “Sueno de un Vals” at
A D “Marina” at sa edad 15 nga ay lumabas
Y N U M
g
siya sa pelikulang Dalagang Bukid, na
sinundan ng iba pang pelikula katulad ng
S G L a La Venganza de Don Silvestre, Oriental
Blood, Ang Kiri, at iba pa.
A A A
m
e
Bukod sa pagiging artista at mang-
Y r
i aawit, naging prodyuser din siya sa
A k
a
teatro, manunulat at talent manager. Ilan
n
sa kanyang ginawang dulang pang-teatro
N o ay ang “Anak Ni Eva”, “Aking Ina”, “Puri
at Buhay” at “Bulaklak Ng Kabundukan”.
 P
a Honorata de
K
n
a
Atang de La Rama la Rama
h
o Hindi lamang sa mga sikat na teatro
A n gaya ng Teatro Libertad at Teatro Zorilla
S n
siya lumalabas, kundi maging sa mga
g plaza ng iba’t ibang lugar sa kapuluan,
A D mula Luzon hanggang Visayas at

Y N U M
g
Mindanao, sapagkat naniniwala siya na
ang arte ay Sining ay para sa lahat,
S G L a kaya’t ipinakilala niya ang sarsuwela at
kundiman sa mga katutubo at maging sa
A A A
m ibang bansa ay ipinakilala niya ang
e kulturang Pilipino sa pamamagitan ng
Y r
i kanyang pag-awit ng mga kundiman sa
A k mga konsiyerto sa iba-ibang siyudad sa
a mundo gaya ng Hawaii, San Francisco,
n
N o Los Angeles, New York City, Hong Kong,
Shanghai at Tokyo.
 
 P
a Honorata de
K
n
a
Atang de La Rama la Rama
h
o
A n
• Hinirang si Honorata  de  la Rama (O·no·rá·ta de la
Rá·ma) bilang Pambansang Alagad ng Sining sa
S n Teatro/ Musika noong 1987.
g
A D • Mas kilala bilang Atang de la Rama, napatanyag siyá
Y N U M
g
bilang “Reyna ng Sarsuwela at Kundiman.”

S G L a • Unang umani si Ka Atang ng pambansang pagkilala

sa natatanging pagganap niyá sa
A A A
m sarsuwelang Dalagang Bukid na itinampok kapuwa sa
e teatro at pinilakang-tabing.
Y r
i
• Naging paborito siyá ng madla sa kasuotang
A k
a balintawak at pag-awit ng “Nabasag ang Banga.”
n Mula noon, mahigit 50 sarsuwela sa Español, Tagalog,
N o Pampanggo, at Ilokano na ang pinagbidahan ni Ka
Atang. 
 P
a Honorata de
K
n
a
Atang de La Rama la Rama
h
o
A n
•  Pinakatanyag sa mga ito ay ang Alamat ng
S n Nayon (1920), Ararong Ginto, Ang Mestiza, Paglipas
g ng Dilim, Sundalong Mantika, Anak ng Dagat, Mga
A D Kamag-anak, at Sa Bunganga ng Pating. Ngunit sa
Y N U M
g
mga ito, walang makapapantay sa tagumpay na naabot
ng Ang Kiri na itinanghal nang mahigit 700 beses
S G L a at Dalagang Bukid na sinasabing may
pinakamaraming bilang ng pagtatanghal sa
A A A
m
kasaysayan ng dulaang Filipino.
e
Y r
i
• Ipinakilala rin niyá ang kundiman sa mga dayuhang
manood sa Hong Kong, Shanghai, Tokyo, at Estados
A k
a
Unidos na mayroon ding malalaking komunidad ng
n mga Filipino.
N o
 P
a Atang de La Rama Honorata de
n • Isinilang siyá noong 11 Enero 1902 sa Pandacan, Maynila,
K a
pinakabatà si Ka Atang sa apat na magkakapatid na maagang
la Rama
h
o naulila.
A n
• Pinalaki siyá sa Gagalangin, Tondo ng kapatid na si Pastora
S n Matias at asawa nitó na si Leon Ignacio, isang kompositor.
g
A D • Si Maestro Ignacio ang kalauna’y lilikha ng Dalagang

Y N U M
g
Bukid, ang sarsuwelang maglulunsad ng karera ni Atang sa
sarsuwela.

S G L a
• Nagtapos siyá ng Bachelor of Science in Pharmacy sa Centro

A A A
m
Escolar, at kumuha ng mga voice lesson kina Victorino
Carreon ng Quiapo, Soprano Galia Arellano, Nelli Farnerie,
e at Isang Tapales.
Y r
i
• Nagpatuloy siyá ng kaniyang pag-aaral sa New York noong
A k
a 1925 sa Royal Dramatic teatre Academy.
n
N o • Ikinasal siyá sa naging Pambansang Alagad ng Sining na si
Amado V. Hernandez. Namatay si Ka Atang noong 11 Hulyo
1991.
K Panahon

D
Panahon ng mga Hapon (1941-1945)
A ng
Hapon Nagkaroon ng puwang ang dulang tagalog
S nang Panahon ng Hapon dahil napinid ang

U
mga sinehang nagpapalabas ng mga
A pelikulang Amerikano. Ang mga malalaking
Y N sinehan ay ginawa na lamang tanghalan ng
mga dula. Karamihan sa mga dulang
S G
L
pinalabas ay salin sa Tagalog mula sa Ingles.
Ang mga nagsipagsalin ay sina Francisco Soc
A Rodrigo, Alberto Cacnio, at Narciso Pimentel.
Sila rin ay nagtatag ng isang samahan ng
Y
A
mga mandudulang Pilipino na pinangalanan
nilang “Dramatic Philippines”.
A
N
K P
a Ilan sa mga nagsisulat ay ang
A n sumusunod:
a 1. Jose Ma. Hernandez - sumulat ng
S h
o “Panday Pira”
A D n 2. Francisco Soc. Rodrigo- sumulat ng

Y N U n
g
“Sa Pula sa Puti”
3. Clodualdo del Mundo- sumulat ng
S G L “Bulaga”
4. Julian Cruz Balmaceda- sumulat ng
A A H
a “Sino ba Kayo?,” “Dahil sa Anak”
p at “Higanti ng Patay”
Y o
n
A
N
K Julian Cruz Balmaceda
P
a
A n • Si Julian Cruz Balmaseda (Hul·yán Kruz
a Bal·ma·sé·da) ay bantog na makata,
S h
o mandudula,  nobelista, dalubwika, iskolar, at
A D n kritiko.
Y N U n
g • Isa siyá sa mga tagapagtatag ng
S G L organisasyong pampanitikan na Aklatang
A A H
a
Bayan at ang naging ikalawang pangulo nitó.
p
Y o
n
• Ang kaniyang saliksik sa panulaang Tagalog
A na pinamagatang Ang Tatlong Panahon ng
Tulang Tagalog noong 1938 ay itinuturing na Kilalang
N klasiko. Manunulat
K Julian Cruz Balmaceda
P
a • Isinilang siyá noong 28 Enero 1885 sa Udyong, Bataan kina
A n Regino Cruz Balmaseda at Simeona Francisco ng Bacoor,
a Cavite.
S h
o • Nag-aral siyá sa isang pribadong paaralan ni Procopio
A D n
Lazaro at sa Escuela de Latinidad ni Hipolito Magsalin.
Y N U n
g
Nakapagtapos siya ng sekundarya sa Cavite at kumuha ng
mga kurso sa Colegio de San Juan de Letran at Escuela de
S G L Derecho. 

A A H
a
• Nagkaroon siyá ng iba’t ibang posisyon sa
gobyerno: municipal clerk sa Bacoor noong 1902; municipal
p
teacher sa Bacoor noong 1905; principal teacher sa Caridad,
Y o
n
Cavite noong 1905; clerk sa Insular Treasurer’s Office noong
1906–1909; agent and field manager ng Bureau of
A Commerce noong 1936–1938; at assistant at acting Kilalang
director ng Institute of National Language mula 1938
N hanggang 1947. Manunulat
K Julian Cruz Balmaceda
P
a
A n
• Isinulat niya ang una niyang dula, Ang Buhay ni
Cordente o Ang Sugat ng Puso noong 1899.
a
S h
• Ang ilan pang dula na naisulat niya ay Sapote (1906), 
• Lunas at Lakas (1908), 
o
A D n • Tikbalang (1908), 
• Ang Budhi ng Manggagawa (1913) na ginawang Sigaw ng
Y N U n
g
Katotohanan (1917), 
• Sa Bunganga ng Pating (1921), 
S G L • Ang Tala sa Kabundukan (1921), 
• Musikang Tagpi-tagpi (1921), 
A A H
a
• Sa Pinto ng Langit (1921), Tulisang Pulpol (1921), 
p • Sangkuwaltang Abaka (1922) na ginawang Sino Ba
Y o
n
Kayo? (1943), 
• Ang Bagong Kusinero (1927), 
A • Ang Piso ni Anita (1928), 
• Kaaway na Lihim (1930),  Kilalang
N • Higanti ng Patay (1943), 
• Ang Palabas ni Suwan (1943), at 
Manunulat
• General Gregorio del Pilar (1944).
K Julian Cruz Balmaceda
P
a
A n
• Naglathala din siya ng mga maikling kuwento na gaya
ng:
a
S h  “Hindi Ka Na Alipin,”
o  “Ang Hampas-Lupa,”
A D n  “Ang Palakol na Ginto,” at

Y N U n
g
 “Ang Paraisong Nawawala”

S G L  at mga nobela na Ang Tahanang Walang Ilaw (1928–

1929), 
A A H
a
 Ang Taong Labas (1912), 
p  Sa Pinto ng Langit (1922), 
Y o
n
 Ang Tala ng Bod- abil (1936–1937) na ginawang
pelikula at pinamagatang Himagsikan ng Puso (1938).
A Kilalang
• Isinalin din niya ang mga nobela ni Leo Tolstoy at
N Maximo Kalaw, gayundin ang mga sanaysay ni Jose Manunulat
Rizal.
K Julian Cruz Balmaceda
P
a
A n
• Inilathala niya ang kaniyang unang tula Ang
a Kinabataan noong 1906 sa Muling Pagsilang.
S h • Noong 1913, ang kaniyang 14 na tulang patriyotiko ay
o kinolekta sa Ang Bayan ni Plaridel. 
A D n
• Noong 1915, inilathala ng Taliba ang kaniyang mga
Y N U n
g
tula mula 1906 hanggang 1910 sa Pangarap
Lamang. Noong 1926, kasama niya sina Iñigo Ed
S G L Regalado at Benigno Ramos sa balagtasan
sa Sampaguita hinggil sa “Alin Ang Mas Mahalaga:
A A H
a Kahapon, Ngayon, o Bukas”. Pinilì siyá ng mga
p mambabasa bilang pinakamagalíng sa tatlong
Y o
n
mambabalagtas.
• Dalawa sa kaniyang kilaláng tula ay ang “Ang Punong
A Kahoy” at ang masisteng “Kung Mamili ang Dalaga.”  Kilalang
• Namatay siyá noong 18 September 1947.
N Manunulat
 Panahon ng Panahon ng Isinauling Kalayaan (1946)
Muling sumigla ang panitik ng mga Pilipino sa
K Isinauling panahong ito. Ang halos naging paksa ng mga

D Kalayaan akda ay tungkol sa kalupitan ng mga Hapon,

A ang kahirapan ng pamumuhay sa ilalim ng
pamamahala ng mga Hapon, ang kabayanihan
S ng mga gerilya at iba pa.
A
U
Inilunsad sa panahong ito ang Timpalak-
Palanca o Palanca Memorial Awards for
Y N Literature na siyang nagpasigla sa ating mga
manunulat sa Pilipino. Ang ilan sa mga akda at
S G
L
manunulat na nakilala rito ay ang “Hulyo 4,
1954 A.D.” ni Dionisio Salazar ang kauna-
A unahang nagwagi sa larangan ng pagsulat ng
dula. Ang dulang ito ay naglalahad ng
Y
A
pagsasagawa ng isang mapanganib at
madugong misyon ng Hukbong Mapagpalaya
A ng Bayan (HMB) na ibagsak ang pamahalaang
Pilipino noong panahon ni Pangulong
N Magsaysay.
 
 Panahon ng
K Panahon ng Aktibismo

D
Aktibismo
A (1970-1972)

S Nagsimulang mapanood ang

A
Y N U mga pelikulang malalaswa na
nakasisira sa kaugaliang
S G silanganin-ang tinatawag na
A L mga Pelikulang Bomba. Dito rin
dumagsa ang mag komiks at
Y
A
iba pang babasahin na ang mga
A larawang iginuhit at walang
N mga saplot sa katawan.
 Panahon ng
Panahon ng Bagong Lipunan (Ika-21 ng
K Bagong

D
Setyembre 1972)
A Lipunan
Nanguna sa pagpapanibagong-buhay ng
S ating mga sinaunang dula ang naging

U
Unang Ginang ng bansa na si Gng. Imelda
A Romualdes Marcos. Binuhay niya ang
Y N sarsuela ng mga Tagalog, Sinakulo, at
Embayoka ng mga Muslim na pawang
S G
L
itinanghal sa ipinakumpuning Metropolitan
Theater at ipinatayong Folk Arts Theater at
A Cultural Center of the Philippines.
Y
A
N
A Marami ring mga paaralan at samahan
ang nagtanghal ng naiibang dula. Ang
Mindanao State University ay nagtanghal
sa CCP ng isang dulang pinamagatang
“Sining Kambayoka”.
 Panahon ng
Ang “Tales of Manuvu” ni Bienvenido
K Bagong

D
Lumpera na isang makabago o istilong
A Lipunan rock na operang ballet ay nakadagdag din
sa dulang Pilipino noong 1977.
S

U
Tinampukan ito nina Celeste Legaspi,
A Leah Navarro, Haji Alejandro, Boy Camara,
Y N Anthony Castelo, Rey Dizon, Gina Mariano,
at iba pa. Isinulat ito ni Bienvinido
S G
L
Lumpera at ang koryograpi ay kay Alice
Reyes.
A
Y
A
N
A Maging si Imee Marcos ay naging artista
ng dulaan sa kaniyang pagkakaganap
bilang pangunahing papel sa “Santa Juana
ng Koral” at “The Diary of Anne Frank.”
 Panahon ng
K Bagong

D Lipunan Lalong nakapagpasigla sa dula

A nang panahong iyon at maging sa
S kasalukuyang panahon ang

U
A sumusunod na samahang
pandulaan:
Y N
S G
L
1.PETA- nina Cecille Guidote at Lino
Brocka
A 2.Repertory Philippines- nina
Y Rebecca Godines at Zenaida
A
N
A Amador
3.UP Repertory-ni Behn Cervantes
4.Teatro Filipino-ni Rolando Tinio
 Panahon ng
K Bagong Ang Radiyo ay patuloy pa ring

D Lipunan tinatangkilik nang panahong ito. Ang

A kaniyang mga dugtungang dula tulad
S ng “Si Matar”, “Dahlia”, “Ito ang Palad

U
A Ko” “Mr. Lonely,” at iba pa ay siyang
pampalipas oras o libangang
Y N pakinggan ng mga wala pang
S G
L
telebisyon. Samantala ang mga dula
sa Telebisyon nang panahong ito ay
A labis na tinangkilik ng marami ay ang
Y
A
Gulong ng Palad, Flor De Luna, Anna
A Liza, at iba pa.

N
 Panahon ng
Nagkaroon naman ng taunag pista ng mga
K Bagong

D
Pelikulang Pilipino. Nagsilabas sa panahong ito
A Lipunan hanggang 1979 ang mga pelikulang walang
romansa o seks subalit tinangkilik dahil sa
S kakaibang kayarian nito tulad ng:

A
U
1. “Maynila…Sa mga Kuko ng Liwanag”-
Sinulat ni Edgardo Reyes. Isinapelikula sa
Y N direksyon ni Lino Brocka at sa pangunguna ni
Bembol Roco.
S G
L
2. “Minsa’y Isang Gamu-gamo” ang
pangunahing bituin dito ay si Nora Aunor.
A 3. “Ganito Kami Noon… Pano Kayo Ngayon”-
pinangunahan nina Christopher De Leon at
Y
A
Gloria Diaz.
4. “Insiang”-pinangunahan ni Gilda Coronel.
A 5. “Aguila”-pinangunahan nina Fernando Poe Jr.,
N Jay Ilagan, at Christopher de Leon.
 Panahon ng
K Ikatlong Panahon ng Ikatlong Republika

A
S D Republika Nagpatuloy pa rin ang pagdiriwang ng
taunang Pista ng mga Pelikulang Filipino nang
panahong ito.

A
Y N U Lalong di napigil ang pagkagiliw ng mga tao
sa mga pelikulang nahihinggil sa sex. Kaya
naman sinamantala ng mga ganitong uri kahit
S G
L
na ito ay nakapagpapababa sa moralidad ng
mga Pilipino.
A Sa larangan ng dula, tanging ang unang
Y
A
gantimpala noong 1983 ang dula ni Reanto O.
Villanueva na pinamagatang “Ang Huling
A Gabi sa Magondon”
 
N
 Panahon ng Panahon ng Kasalukuyan
K
D
Kasalukuyan
A Maririnig na sa kasalukuyan
nakapagpapahayag na ng mga tunay na niloloob
na

S nang walang takot o pangamba ang mga

U
tagapagsalita sa radio o lumalabas sa telebisyon.
A May ilan sa mga dulang katatawanang ipinalalabas

Y N
sa telebisyon ang nagsasadula ng mga nakaraan
at kasalukuyang pangyayari sa ating bansa.

S G Kabilang sa mga ito ang Chicks to Chicks, Eh Kasi

L
Babae, Sa Baryo Balimbing, at marami pang iba.
Sa Gawad Palanca ay unang gantimpala ang
A “Bayan Ko” ni Bienvenido Noriega Jr. na
tumanggap ng Php12,000.00. At ikalawang
Y
A
gantimpala naman ang “Ang mga Tatoo ni
Emmanuel Ressureccion” ni Reynaldo Duque
A na nakatanggap ng Php7,000.00

N
 PAGLALAHAT
K
A
S D Ang dula sa ating bansa ay kasintanda ng
kasaysayan ng Pilipinas. Bahagi na ito ng ating
tradisyon. Mga tradisyong nagbibigay ng katauhan

U
sa mga Pilipino. Sa paglipas ng mga taon,
A nagbabago ang anyo ng mga dulang Pilipino.

Y N
Ngunit iisa ang layunin ng mga mandudula: ang
aliwin ang mga mamamayang Pilipino at higit sa

S G lahat, bigyang buhay ang mga pangyayari sa

L
buhay Pilipino.
Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa
A isang nakasulat na dula na tinatawag na iskrip.
Ang iskrip ng isang dula ay iskrip lamang at hindi
Y
A
dula, sapagkat ang tunay na dula ay yaong
A pinanonood na sa isang tanghalan
pinaghahandaan at batay sa isang iskrip.
na

N
 1.TRAHEDYA – sa dulang ito’y may mahigpit na tunggalian. Mapupusok ang mga
tauhan at ginagamitan ng masisidhing damdamin. Ito’y nagwawakas sa pagkasawi
o pagkamatay ng mga pangunahing tauhan.
 
2.KOMEDYA – ang uring ito’y nagtatapos na masaya sapagkat ang mga tauhan ay
nagkakasundo. Ang wakas ay kasiya-siya sa mga manonood.

U D 3.MELODRAMA – ang dula ay nagwawakas na kasiya-siya sa mabubuting tauhan

N U
bagama’t ang uring ito’y may malulungkot na sangkap. Kung minsan ay labis ang
pananalita at damdamin sa uring ito.
R
I G L 4.PARSA – ang layunin ng dulang ito’y magpatawa sa pamamagitan ng kawili-
A kawili na pangyayari at mga pananalitang lubhang katawa-tawa.

5.SAYNETE – ang pinakapaksa ng uring ito ay mga karaniwang ugali. Katulad ng

parsa, ang dulang ito ay may layuning magpatawa.
 1. YUGTO – Ang bahging ito ang ipinanghahati sa dula.
inilaladlad ang pangmukhang tabing upang magkaroon
ng panahong makapahinga ang mga nagsiganap
Y gayundin ang mga manonood.
U D
N U 2. TANGHAL – Ang bahaging ito ang ipinanghahati sa
G yugto kung kinakailangang magbago ng ayos ng
T G L tanghalan.
A
O 3. TAGPO – Ito ang paglalabas-masok sa tanghalan ng
mga tauhang gumaganap sa dula.
 Mga Elemento ng Dula:

A. Banghay – binubuo ng paglalahad kaguluhan at kakalasan ang banghay ng isang dula

E
1. Paglalahad – ay isang tuwiran o pakahiwatig na panimula. Sa bahaging, ito ipinapakilala ang mga tauhan,
L lugar, panahon, tunggalian at ang maaring maganap sa kabuuang aksyon.

E D 2. Ang Kaguluhan – sa bahaging ito lumilinaw at nababago ang pagkatao ng pangunahing tauhan gaya rin ng

M N U
kanyang pakikipagtunggali sa anumang balakid ng kanyang kinakaharap

E G L
3. Ang kakalasan – sa bahaging ito nagluluwag ang dating masikip, at matinding pagtatagisan ng tauhan o ng
mga pangayayari

N A B. Tauhan – kung babatayan ang pangkalahatang paghahati ng tauhan binubuo lamang ito ng dalawa: ang
tauhang nagbabago habang umuunlad ang aksyon sa dula; at ang tauhang walang pagbabago mula sa
T simula ng dula hanggang sa matapos ito.

O C. Diyalogo – ito ay may dalawang katangian: una, ito ay gunagamit upang maipaalam sa manonood o
mambabasa ang mga nangyayari na ang mangyayari pa at ang kasalukuyang nagaganap sa isip at damdamin
ng tauhan, ikalawa, ang pagbibitiw ng diyalogo ay kinakailangan malakas kaysa normal na pagsasalita
 1.Iskrip o nakasulat na dula – ito ang pinakakaluluwa ng isang dula; lahat ng bagay na
isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip; walang dula kapag walang iskrip.

2.Gumaganap o aktor – ang mga aktor o gumaganap ang nagsasabuhay sa mga tauhan sa
E iskrip; sila ang nagbibigkas ng dayalogo; sila ang nagpapakita ng iba’t ibang damdamin; sila ang
pinanonood na tauhan sa dula.
L
3.Tanghalan – anumang pook na pinagpasyahang pagtanghalan ng isang dula ay tinatawag na
E D tanghalan;tanghalan ang tawag sa kalsadang pinagtanghalan ng isang dula, tanghalan ang silid
M N U na pinagtanghalan ng mga mag-aaral sa kanilang klase.

E G L 4.Tagadirehe o direktor – ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip; siya ang nag-
i-interpret sa iskrip mula sa pagpasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang
N A sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan ay dumidipende sa interpretasyon ng
direktor sa iskrip.
T 5.Manonood – hindi maituturing na dula ang isang binansagang pagtanghal kung hindi ito
napanood ng ibang tao; hindi ito maituturing na dula sapagkat ang layunin ng dula’y
O maitanghal; at kapag sinasabing maitanghal dapat mayroong makasaksi o makanood
 1. Tagpuan – panahon at pook kung saan naganap ang mga
pangyayaring isinaad sa dula.

2. Tauhan – ang mga kumikilos at nagbibigay-buhay sa dula; sa tauhan

S umiikot ang mga pangyayari; ang mga tauhan ang bumibigkas ng
A dayalogo at nagpapadama sa dula.
N D
N U 3. Sulyap sa suliranin – bawat dula ay may suliranin, walang dulang
G walang suliranin; mawawalan ng saysay ang dula kung wala itong
K G L suliranin; maaaring mabatid ito sa simula o kalagitnaan ng dula na
A nagsasadya sa mga pangyayari; maaaring magkaroon ng higit na isang
A suliranin ang isang dula.
P 4. Saglit na kasiglahan – saglit na paglayo o pagtakas ng mga tauhan
sa suliraning nararanasan.
 5. Tunggalian – ang tunggalian ay maaaring sa pagitan ng mga tauhan,
tauhan laban sa kanyang paligid, at tauhan laban sa kanyang sarili;
maaaring magkaroon ng higit sa isa o patung-patong na tunggalian ang
isang dula.
S
A 6. Kasukdulan – climax sa Ingles; dito nasusubok ang katatagan ng

N D tauhan; sa sangkap na ito ng dula tunay na pinakamatindi o

N U pinakamabugso ang damdamin o kaya’y sa pinakakasukdulan ang
tunggalian.
G
K G L
A 7. Kakalasan – ang unti-unting pagtukoy sa kalutasan sa mga suliranin
A at pag-ayos sa mga tunggalian.

P 8. Kalutasan – sa sangkap na ito nalulutas, nawawaksi at natatapos

ang mga suliranin at tunggalian sa dula; ngunit maaari ring magpakilala
ng panibagong mga suliranin at tunggalian sa panig ng mga manonood.
THANK YOU