*

SİSTEMATİK TEFSİR ÖĞRETİSİ

BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL / SORU(N)SAL SİSTEMATİK
I- TEMEL KAVRAMLAR
A- KLÂSİK KAVRAMLAR
1- “Kur’ân” a.
a- Sözlük Anlamı
aa- Doğu Dünyası / İslâm Âlimleri
1) “KRN” (“‫ )”ﻕ ﺭ ﻥ‬Maddesindendir (Taklîbleri: ‫ ﻧﻘﺮ‬،‫ ﻧﺮﻕ‬،‫ ﻗﻨﺮ‬،‫ ﻗﺮﻥ‬،‫ ﺭﻗﻦ‬،‫)ﺭﻧﻖ‬
a) eş-Şâfiî (v.204): “‫”ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬: “‫”ﺍﻟﻠﻔﻆ ﺍﻟﻤﺮﺗﺠﻞ‬
b) el-Ferrâ’ (v. 207): “‫”ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬: “‫”ﺍﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ﺝ ﺍﻟﻘﺮﺍﺋﻦ‬
c) el-Eş’arî (v. 324): “‫”ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ‬: “‫”ﻗﺮﻥ ﺍﻟﺸﻲء ﺑﺎﻟﺸﻲء‬
2) “KRE” (“‫ )”ﻕ ﺭ ﺃ‬Maddesindendir (Taklîbleri: ‫ ﻗﺮﺃ‬،‫ ﻗﺄﺭ‬،‫ ﺭﻗﺄ‬،‫ ﺭﺃﻕ‬،‫ ﺃﻗﺮ‬،‫)ﺃﺭﻕ‬
a) el-Lihyânî (v. 215): “‫ ”ﺗﻼ‬manasındaki “‫ ”ﻗﺮﺃ‬fiilinin ism-i mef’ûl anlamında masdarıdır.
b) ez-Zeccâc (v. 311): “‫ ”ﺟﻤﻊ‬manasındaki “‫ ”ﻗﺮﺃ‬fiilinin ism-i mef’ûl anlamında masdarıdır.
c) Kutrub (v. 206): “‫ ﺃﺧﺮﺝ‬،‫ ﺃﻁﺮﺡ‬،‫ ”ﺃﻅﻬﺮ‬manasındaki “‫ ”ﻗﺮﺃ‬fiilinin ism-i mef’ûl anlamında
masdarıdır.
ab- Batı Dünyası / Müsteşrikler
1) Komşu Dil ve Uygarlıklara Genel İsnâdlar (Krenkow, R. Blachère, G. Bersgstrasser)
2) Komşu Bir Dil ve Uygarlığa Özel İsnâdlar (Schwally, Welhausen, Horovitz)
b- Terim Anlamı
ba- Resmî Tanımı
“Kur’ân, Allah tarafından Hz. Peygamber’e (s) vahy yoluyla 23 yıllık bir sürede indirilmiş, bu süre
sonunda hem hafızalarda hem de yazılı olarak iki kapak arasında cem’edilmiş, nesilden nesile tevâtür yoluyla
nakledilen, tilâvetiyle taabbüd olunan ve kendine has birtakım özellikleri bulunan mu’ciz bir kitaptır.”
bb- Muhteva Tanımı
“Kur’ân Allah, Âlem, İnsan kavramlarından ve aralarındaki ilişkilerden, belli ayrımlar yaparak ve belli
alanlar belirleyerek, kendine has bir vaz’ ve tefsîrle bahseden ilâhî bir kitaptır.”
bc- Metot Tanımı
“Kur’ân, insana karşı, insana rağmen, insan için, insanla, Arapça olarak vahyedilmiş ilâhî bir kitaptır.”
2- “Tefsîr” a.
a- Sözlük Anlamı
aa- Etimolojik İhtilâflar
1) “SFR” (“‫ )”ﺱ ﻑ ﺭ‬Maddesindendir: “(‫”ﺳﻔﺮﺕ ﺍﻟﻤﺮﺃﺓ )ﺍﻟﻨﻘﺎﺏ ﻋﻦ ﻭﺟﻬﻬﺎ‬
2) “FSR” (“‫ )”ﻑ ﺱ ﺭ‬Maddesindendir: “‫”ﻓﺴﺮ ﺍﻟﻄﺒﻴﺐ ﺍﻟﺒﻮﻝ‬
ab- Etimolojik İhtilâfların Semantik Analizi
1) “FSR” Maddesi: Küçük Türevleri (İştikâk-ı Sağîr)
2) “FSR” Maddesinin Taklîbleri (“‫ ﻓﺴﺮ‬،‫ ﻓﺮﺱ‬،‫ ﺳﻔﺮ‬،‫ ﺳﺮﻑ‬،‫ ﺭﻓﺲ‬،‫)”ﺭﺳﻒ‬: Büyük Türevleri (İştikâk-ı
Kebîr): “‫”ﺍﻟﻜﺸﻒ ﻭﺍﻟﺒﻴﺎﻥ‬
b- Terim Anlamı
“Lafızları ve manaları ile Kur’ân’daki murâd-ı ilâhîyi müktesebât-ı beşeriyye ve mevhibe-i ilâhiyye (kesbî
ve vehbî ilimler) aracılığıyla hatasız olarak anlamak ve bu anlamları gerekli açıklama teknikleri ve öğretim
yöntemleriyle muhatapların kavrayış ve uygulamasına (nazariye ve ameliye) sunmaktır.”
B- MODERN KAVRAMLAR
1- “Sistematik” (Systématique) s. ve a.
a- Sözlük Anlamı
aa- Etimolojisi
1)Yun. “Systema” (“düzen”, “dizge”) + “ikos” (“…ile” soneki, “dâir”, “ilişkin”)
2) Lat. “Syn” (“beraber”) + “histanai” (“koymak”)
3) Tr.
a) “Sistem” a. : 1. Dizge, 2. Düzen, 3. Yol, yöntem, 4. Bir sonuç elde etmeye yarayan yöntemler düzeni. 5.
Bir aracı oluşturan düzenek, tertîbât. 6. Üzerinde inceleme yapılan, belli sınırlarla çevrilmiş olan Evrenin bir
parçası, 7. Organizmada aynı işlemleri gerçekleştirmek için birbirleriyle ilgili, bağlantılı organların oluşturduğu
birlik veya grup. 8. Belirli bir işlevi yerine getiren ve aralarında belirli düzen içinde etkileşimler bulunan öğeler
topluluğu.
b) “Sistemli” s. : 1. Dizgeli, düzenli, 2. Belli ilkelere, kurallara uygun, sistematik.
 c) “Sistematik” s. ve a. : 1. Sistemli, 2. Dizgeli, dizgesel, 3. Sınıflandırma, 4. Bölümlendirme. 5.
Karşılaştırma esasına bağlı olarak tasnîf yapma. 6. Organizmaların çeşit ve farklılıklarıyla akrabalıkları arasındaki
prensip ve kurallara göre incelenmesi ve gruplandırılması.
ab- Anlamı
“Sistematik”: “Tertibe düzene sokma” anlamına gelir ve “nesnelerin düzenli ve sistemli olarak
sınıflandırılması”nı ifade eder. Dolayısıyla “sistematik” denilince, objeleri (bitki, hayvan vs) bir tertîbe, yani
düzene sokma manası ortaya çıkar.
Zooloji’deki sınıflandırmada kullanılan diğer bir tabir “detaksonomi”dir. “Taxis” (“tertip”, “düzen”,
“sıralama”, “sınıflama”) + “nomos” (“kanun”, “kâide”) kelimelerinden oluşmuştur. Kelime anlamı da “tertip
kâideleri” yahut “sınıflandırma kuralları” olur.
Biyoloji’de (Botanik, Zooloji) “Sistematik” canlıları sınıflandırmanın uygulama kısmına, “Taksonomi” ise
teorik kısmına verilen isimlerdir.
Sistematik taksonlara ve “köpek” (“Canis lupus”) türünün sistematikteki yerine bakarsak şöyle bir tablo
oluşur:
Regnum (Âlem) : Hayvanlar
Phylum (Şube) : Kordalılar
Clasis (Sınıf) : Memeliler
Family (Âile) : Köpekgiller
Genus (Cins) : Canis
Species (Tür) : lupus
Subspecies (Alttür) : -
b- Terim Anlamı
“Bütün parçalılık, çeşitlilik ve farklılıklarına rağmen, gerçekte birbirleriyle bağlantılı ve ilişkili olan çeşitli
öğelerin (cüz’iyyât) belli değer, ilke ve kurallara göre incelenip gruplandırılarak ortak ve kapsayıcı yapılarda
(külliyyât) senkronize biçimde birleştirilip bütünleştirilmesi ile ulaşılan en genel ve kapsayıcı (taksonomik)
bütünlüktür.”
2- “Öğreti” a.
a- Sözlük Anlamı
b- Terim Anlamı
“Din, bilim, sanat, edebiyat, felsefe vb çeşitli alanlarda, araştırma ve uygulama konu ve yöntemlerine
özgün ve sistemli bir yaklaşımla, düzenli ve bütünsel bir görüşü oluşturan ve doğruluğu öne sürülen, arıtılmış ve
sistemleştirilmiş, örgütlü bilgi, değer, dogma ve ilkeler bütünüdür.”
II- TEMEL SORU(N)LAR
A- “KUR’ÂN NEDİR?” (“ ‫)”ﻣﺎ ﻫﻮ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ؟‬
1- Soru(n)un Tarihsel Temeli / Historique Boyutu: “23 + 23 = 46 = İslâm”
2- Soru(n)un Güncel Tezahürü / Problématique Boyutu: “2020 – 1683 = 337”
B- “KUR’ÂN NASIL ANLAŞILMALIDIR / ANLATILMALIDIR?” (“‫)”ﻛﻴﻒ ﻳﻔﻬﻢ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ؟‬
1- Soru(n)un Tarihsel Temeli / Historique Boyutu
a- Asr-ı Saâdet Dönemi (M. 610-632)
aa- Âmme’nin Anlayışı
ab- Hâssa’nın Anlayışı
b- Hilâfet Dönemi (M. 632-655)
ba- İlk Fetihler
bb- Dînî, Irkî ve Kültürel İhtilât
bc- Sosyal Değişim ve Şehirleşme
bd- İlk Eğitim ve Öğretim Faâliyetleri
be- İlk Tefsir Ekolleri
1) Hicâz Ekolleri
a) Mekke
b) Medîne
2) Irâk Ekolleri
a) Basra
b) Kûfe
c- İslâm Coğrafyasının Karakteristiği
2- Soru(n)un Güncel Tezahürü / Problématique Boyutu