THỜI TRANG THẬP NIÊN 1900 – THỜI

CỦA “TIÊU DÙNG PHÔ TRƯƠNG”

Vào đầu thế kỷ XX, Paris là trung tâm thời trang tập trung các nhà mốt lớn và khởi
tạo xu hướng, kế đến là London. Những tạp chí thời trang khắp nơi sẽ gửi biên tập
đến dự các show thời trang ở Paris. Các cửa hàng bách hóa cũng cử người đến Paris
để mua vải và công khai sao chép các mẫu thiết kế từ các nhà mốt lớn. Do đó, những
salon thời trang may đo riêng và các cửa hàng bán đồ may sẵn đều lăng xê cùng một
lúc những xu hướng mới nhất ở Paris. Lúc này, các tạp chí bắt đầu sử dụng hình ảnh
minh họa cập nhật các xu hướng thời trang và làm đẹp. Những tạp chí này bán đắt
như tôm tươi tại các thành phố lớn và có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến gu thời trang
của công chúng.

Women - Phụ nữ

Áo nịt ngực uốn cong chử S là thời trang trong những năm 1900. Nó đẩy hông về phía sau và ép ngực về phía trước
thành hình chim bồ câu hợp thời trang, làm nổi bật với những chiếc áo phồng, có diềm thường được tô điểm bằng
những đồ trang trí như cổ áo ren và dây ruy băng to bản. Áo váy tách rời là phổ biến, với váy được ôm sát trên hông
và loe về phía gấu váy. Tóc được chẻ ngôi giữa, thường được quấn quanh các miếng đệm và tóc giả để tạo ra một
'vành' tóc rộng xung quanh chân tóc. Kiểu tóc này được dùng dưới những chiếc mũ rộng vành với vương miện thấp
và được tô điểm bằng hoa, ren, ruy băng và lông vũ.

Men - Đàn ông

Đàn ông mặc bộ đồ lễ ba mảnh với nơ hoặc mũ vải. Áo khoác ôm với ve áo nhỏ, cao. Hầu hết các cổ áo đều được
hồ bột và dựng đứng, với các góc hướng xuống dưới. Một số người đàn ông lật cổ áo của họ quay xuống, với các
cạnh tròn và cà vạt thắt nút hiện đại. Râu bây giờ được dành cho chủ yếu là đàn ông lớn tuổi, và hầu hết những
người đàn ông trẻ tuổi có ria mép gọn gàng và tóc ngắn.
Ảnh chụp tại salon House of Worth. Nguồn: glamourdaze.com

Thập niên 1900 nằm trong giai đoạn cuối của “Kỷ nguyên tươi đẹp”- Belle
Époque (1871-1914) tại Pháp. Đây là giai đoạn trước khi thế chiến I bùng nổ, lúc mà
người dân vẫn còn sống trong hòa bình, hy vọng. Văn hóa, khoa học và thời trang vì
thế phát triển thịnh vượng ở châu Âu.

Thời này, những phụ nữ trong xã hội thượng lưu ở các thành phố lớn như London,
New York, St. Petersburg sẽ bay đến Paris hai lần trong năm, vào tháng 3 và tháng 9
để xem các show diễn của những nhà mốt lớn. Đây chính là khởi điểm của hai mùa
thời trang chính Xuân Hè và Thu Đông vẫn được tiếp diễn cho đến ngày nay.

Tại những studio thời trang này, mỗi người sẽ có một vendeuse – gọi nôm na là người
tư vấn thời trang riêng. Đây là những nhân vật nắm rất rõ sở thích, số đo và cả những
bí mật tài chính của khách hàng, để từ đó họ sẽ chọn ra tất cả các trang phục mà
những quý cô này cần cho 6 tháng tiếp theo. Đó là các loại trang phục gồm: đồ lót,
đầm mặc buổi sáng, đầm mặc buổi chiều, đầm đi dạo, đi du lịch bằng tàu lửa hay xe
hơi, đầm dạ tiệc, đầm đi dự các dịp đặc biệt như lễ cưới, xem kịch, đua ngựa. Tùy
theo hầu bao của khách mà danh sách trang phục càng dài hơn.

Lúc bấy giờ, người đẹp nào cũng muốn mình thật nổi bật và khác biệt với các quý cô
thượng lưu khác. Do đó họ chi tiền rất mạnh cho trang phục để khoe khoang sự xa
hoa, giàu có. Chính vì thế, “tiêu dùng phô trương” (conspicuous consumption) là cụm
từ chính xác để định nghĩa thời trang trong giai đoạn này.
Chân dung quý bà thời trang Elizabeth Wharton Drexel do Giovanni Boldini (1845–1931) vẽ năm
1905. Nguồn: wiki
 

Thập niên 1900 là giai đoạn những quý cô thượng lưu bắt đầu đi theo phong cách độc
lập, thực tiễn. Vì thế, thời trang nữ càng ngày càng được giản lược bớt so với thế kỷ
XIX. Tuy vậy, những chi tiết trang trí trên trang phục vẫn phải thật cầu kỳ, công phu
để thể hiện đẳng cấp. Ở giai đoạn đầu thập niên, corset vẫn được ưa chuộng để tạo ra
đường cong cho phái đẹp. Những thiếu nữ quý tộc luôn phải nhờ người hầu thắt chặt
các dây áo corset sao cho ôm khít vòng eo (lý tưởng là khoảng 50cm hoặc nhỏ hơn).
Chiếc corset còn giúp phần vai đưa ra sau, đẩy bầu ngực lên cao, ưỡn về phía trước và
phần mông nhô ra sau, tạo dáng cong hình chữ S – một tiêu chuẩn quyến rũ lúc bấy
giờ. Phụ nữ phải mặc corset cả suốt cả ngày, chỉ trừ lúc thay trang phục cho những
buổi tiệc trà (tea gown) họ mới thoát khỏi chiếc áo lót bó buộc này. Khi đó, họ sẽ mặc
những chiếc đầm trắng nhẹ bằng chất liệu cotton thoải mái.
 Đường cong chữ S là tiêu chuẩn của vẻ đẹp phụ nữ lúc bấy giờ

 
Vào ban ngày, phụ nữ thời này ưa chuộng những chiếc áo khoác may ôm sát mặc
cùng váy dài phủ gót, hơi xòe ở phần dưới cùng giày boot cao gót ngang cổ chân. Họ
thường kết hợp áo màu nhạt với váy màu đậm. Chất liệu sẽ thể hiện đẳng cấp: linen
dành cho người nghèo, cotton cho tầng lớp trung lưu trong khi chỉ có tầng lớp thượng
lưu mới được mặc đầm bằng lụa và cotton thượng hạng. Và như đã đề cập ở trên, các
chi tiết trang trí bằng đăng ten công phu và cầu kỳ là dấu hiệu thể hiện địa vị xã hội
của những quý cô.

Những chiếc đầm mặc buổi chiều (afternoon dress) thường mang màu sắc pastel ngọt
ngào với nhiều chi tiết trang trí, trong khi đầm dạ tiệc lại phô trương sự quyến rũ của
phái nữ với cổ áo khoét sâu khoe bầu ngực và cả trang sức.
Những quý bà mặc đầm afternoon dress. Nguồn: glamourdaze.com
 Các mẫu đầm dạ hội quyến rũ. Nguồn: glamourdaze.com

Vào khoảng năm 1905, khi việc di chuyển bằng xe hơi trở nên phổ biến, phụ nữ bắt
đầu có nhu cầu về trang phục mặc khi đi phương tiện này. Những chiếc áo khoác car
coat dành để đi xe trong mùa thu đông phải thật thời trang, dài qua eo khoảng 38cm.
Họ sẽ mặc cùng váy short ống rộng ngắn trên cổ chân. Trong những ngày mưa tuyết
họ còn choàng áo khoác duster che phủ trang phục để không bị bám bẩn và ướt.
 Nguồn: glamourdaze.com

Đến cuối giai đoạn này phom dáng trang phục nữ bắt đầu thẳng và bớt rườm rà hơn,
một phần do sức ảnh hưởng của Paul Poiret. Ông là nhà thiết kế chủ trương tiết giảm
trang phục lót, giúp phụ nữ thoát khỏi chiếc corset để diện những chiếc đầm thoải mái
hơn. Paul Poiret còn là người khơi mào chủ nghĩa Orientalism, đưa phong cách
phương Đông vào trang phục phương Tây. Những chiếc đầm lụa và satin mang cảm
hứng phương Đông của ông rất được những phụ nữ thượng lưu ưa chuộng. Các thiết
kế phổ biến khác của Paul Poiret còn có quần harem, đầm dạng Empire line (thắt từ
dưới ngực và suôn dài xuống). Đặc biệt vào cuối thập niên 1900, Paul Poiret còn sáng
tạo nên kiểu váy chụp đèn hobble skirt túm ở phần gối rất lạ mắt.
 Minh họa thiết kế của Paul Poiret năm 1908. Nguồn: wiki

 
 Hobble skirt – 1910. Nguồn: glamourdaze.com

Nhà mốt Maison Redfern là nơi đầu tiên đưa ra bộ tailor suit được may đo dành cho
nữ, dựa trên bộ trang phục của nam giới. Thiết kế này mang tính ứng dụng cao và
thoải mái, là bước đầu tiên giải phóng phụ nữ nên sớm trở thành trang phục không thể
thiếu cho những quý cô cấp tiến.
Hình 1 - Jean-Philippe Worth (người Pháp, 1856–1926). Váy dạ hội , 1905. Lụa. New York: Bộ sưu tập Trang phục Bảo tàng Brooklyn
tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 2009.300.309a, b. Quà tặng của Bảo tàng Brooklyn, 2009; Món quà của bà C. Oliver Iselin, 1961.
Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan

1906
Hình 2 - Jeanne Paquin (người Pháp, 1869–1936). Váy buổi chiều , 1906-8. Lụa. New York: Bộ sưu tập Trang phục Bảo tàng Brooklyn
tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 2009.300.1596a, b. Quà tặng của Bảo tàng Brooklyn, 2009; Món quà của bà Robert G. Olmsted và
Constable MacCracken, 1969. Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan
 1903
Hình 3 - Nghệ sĩ chưa được biết đến. Toilette de Promenade, Đĩa thời trang của La Mode Artistique , 1903. Lithograph. New York: Tấm
thời trang: 150 năm phong cách. Nguồn: SPARC Digital
 1900
Hình 4 - Jean-Philippe Worth (người Pháp, 1856–1926). Ăn tối ăn mặc , ca. 1900. Tơ tằm, kim loại, kim cương giả. New York: Bộ sưu
tập Trang phục Bảo tàng Brooklyn tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 2009.300.3276a, b. Quà tặng của Bảo tàng Brooklyn,
2009; Món quà của bà Paul Pennoyer, 1965. Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan
 1905
Hình 5 - Nghệ sĩ không rõ. Tấm thời trang từ La Moda Elegante Ilustrada, ngày 30 tháng 12 năm 1905 , ngày 30 tháng 12 năm 1905.
Lithograph. New York: Tấm thời trang: 150 năm phong cách. Nguồn: SPARC Digital
 1902
Hình 6 - Jean-Philippe Worth (người Pháp, 1856–1926). Váy dạ hội , 1902. Lụa, thạch, kim loại. New York: Bộ sưu tập trang phục của
Bảo tàng Brooklyn tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 2009.300.2009a, b. Quà tặng của Bảo tàng Brooklyn, 2009; Món quà của bà C.
Oliver Iselin, 1961. Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan
 1900
Hình 7 - Nghệ sĩ chưa được biết đến. Trang phục Palais de Glace, Tấm thời trang của Nữ hoàng, ngày 6 tháng 1 năm 1900 , 1900.
Lithograph. New York: Tấm thời trang: 150 năm phong cách. Nữ hoàng. Nguồn: SPARC Digital
 1909
Hình 8 - Jeanne Paquin (người Pháp, 1869–1936). Váy chiều , 1909. Lụa. New York: Bộ sưu tập Trang phục Bảo tàng Brooklyn tại Bảo
tàng Nghệ thuật Metropolitan, 2009.300.1618. Quà tặng của Bảo tàng Brooklyn, 2009; Món quà của Julian Asion, 1988. Nguồn: Bảo
tàng Nghệ thuật Metropolitan
 1908
Hình 9 - Jean-Philippe Worth (người Pháp, 1856–1926). Váy dạ tiệc , 1908-10. Tơ lụa, kim cương giả. New York: Bộ sưu tập Trang
phục Bảo tàng Brooklyn tại Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 2009.300.1293. Quà tặng của Bảo tàng Brooklyn, 2009; Món quà của bà
Harry T. Peters, 1962. Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan
Hình 10 - W. Volker (Anh). Thói quen cưỡi ngựa , 1900-1909. Vải. New York: Bộ sưu tập Trang phục Bảo tàng Brooklyn tại Bảo tàng
Nghệ thuật Metropolitan, 2009.300.79a, b. Quà tặng của Bảo tàng Brooklyn, 2009; Món quà của Công chúa Viggo phù hợp với mong
muốn của các Hoa hậu Hewitt, năm 1931. Nguồn: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan
BIỂU TƯỢNG THỜI TRANG: ANNA MUTHESIUS (1870-
1961)

Hình 11 - Jacob Hilsdorf (1872-1916). Porträt der Modedesidnerin Anna Muthesius , 1911. Nicola Perscheid, Theodor und Jacob
Hilsdorf, August Sander. Der rheinland-pfälzische Beitrag zur Geschichte der Photographie. Katalog Landesmuseum Mainz 1989 ..
Nguồn: Wikimedia Commons

khuyến khích phụ nữ vào đầu những năm 1900 ăn mặc cá nhân, khuyến khích gu ăn mặc thẩm mỹ
của thời kỳ đó. Năm 1903, bà xuất bản cuốn Das Eigenkleid der Frau (Trang phục riêng của phụ
nữ) nhằm kêu gọi độc giả tránh xa thời trang Paris (Hennessey 236).  Về các chủ đề về tính thực tế,
tự do di chuyển và các mẫu theo trường phái Tân nghệ thuật là nhất quán.
Trang phục thẩm mỹ vào những năm 1900 đã chứng kiến ảnh hưởng từ các khuôn mẫu phương
Đông, phong trào Thủ công và Nghệ thuật và quần áo xếp nếp rộng rãi của Hy Lạp-La Mã. Milford-
Cottam viết, 
“Các mặt hàng dệt may nước ngoài như lụa Nhật Bản, Trung Quốc và hàng thêu Trung Đông
được ngưỡng mộ vì chất lượng thẩm mỹ và màu sắc đẹp, mang đến một giải pháp thay thế cho
xu hướng đầu những năm 1900 về sắc thái mờ và hiệu ứng mềm, mờ. (30)
Váy thẩm mỹ chủ yếu được mặc ở nhà, nhưng một số phụ nữ đã tìm ra cách kết hợp nó vào trang
phục hàng ngày của họ. Cửa hàng bách hóa Liberty ở London được biết đến với sự kết hợp của ảnh
hưởng nghệ thuật ăn mặc. Mặc dù di sản của Anna có thể không được nhiều người biết đến ngày nay,
nhưng ảnh hưởng của phong trào ăn mặc nghệ thuật và thẩm mỹ đã thể hiện vào đầu thập kỷ tiếp
theo trong các thiết kế của Paul Poiret và những người khác.