1/5/2020

TS. Nguyễn Huy Du

nhdu@hcmus.edu.vn

Mưa axit

Thuốc kháng axit

Lý thuyêt axit-bazơ

1
 1/5/2020

Trong dung dịch nước:

ØCác chất điện ly mạnh phân ly hoàn toàn thành dạng ion.
ØCác chất điện ly yếu phân ly một phần thành dạng ion và
một phần còn ở dạng phân tử.
ØCác acid phân ly hoàn toàn hay một phần cho ra ion H+
(ion hydrogen)

ØCác base phân ly hoàn toàn hay một phần cho ra ion OH-
(ion hydroxide)

Phản ứng trung hòa là sự kết hợp giữa ion H+ và ion OH-,
tạo thành các phân tử nước không mang điện tích.

Phương trình phản ứng trung hòa đầy đủ

Phương trình phản ứng trung hòa kiểu ion rút gọn

2
 1/5/2020

Người ta cho rằng trong dung nước, NH3 kết hợp với
một phân tử nước, và tạo thành hợp chất NH4OH, có
thể phân ly cho ra ion OH-

Như vậy, một chất có thể tác dụng với nước cho ra
sản phẩm có tính base

ØAcid là chất có khả năng cho proton (H+)

ØBase là chất có khả năng nhận proton (H+)

Trong dung dịch nước:

ØAcid là chất có khả năng cho proton vào phân tử
nước tạo thành ion H3O+ (hydronium ion).

ØBase là chất có khả năng nhận proton từ phân tử

nước tạo thành ion OH- (hydrodixe ion).

3
 1/5/2020

NH4+ là acid liên hợp của NH3, và NH3 là base liên hợp của NH4+.

OH- là base liên hợp của H2O, và H2O là acid liên hợp của OH- .

Cơ chế trao đổi proton của nước và NH3,

hay của NH4+ và OH-.

4
 1/5/2020

Hằng số cân bằng Kb được gọi là hằng số ion hóa theo

kiểu base hay hằng số base

CH3COO- là base liên hợp của CH3COOH,

và CH3COOH là acid liên hợp của CH3COO-.
H3O+ là acid liên hợp của H2O, và
H2O là base liên hợp của H3O+.

5
 1/5/2020

Hằng số cân bằng Ka được gọi là hằng số ion hóa theo

kiểu acid hay hằng số acid

Khi Ka rất lớn (khoảng 106), chúng ta có thể xem sự ion hóa
như một phản ứng xảy ra hoàn toàn

Trong một phản ứng acid-base, chiều ưu tiên của

phản ứng là đi từ dạng mạnh cho ra dạng yếu của
môt cặp acid-bazơ liện hợp.

? HCl >> H3O+; H2O >> Cl-

6
1/5/2020

7
 1/5/2020

Sự tự ion hóa (ion hóa tự động) của nước

8
1/5/2020

9
 1/5/2020

Acid mạnh:

Ka = [Cl-][H3O+]/[HCl] > 106

Ka = [Cl-][H3O+]/[HCl] > 106

Khi nồng độ của acid mạnh rất nhỏ (< 10-6 M),
cần xét đến quá trình tự ion hóa của nước

10
 1/5/2020

HClO4 + H2O à ClO4 + H3O+

Hiệu ứng đồng mức của các acid mạnh

Khi nồng độ Acid yếu đủ lớn, sự tự ion hóa của nước

có thể được bỏ qua

11
1/5/2020

12
 1/5/2020

VD: MA = 100 Ka
MA = 1000 Ka
MA = 10000 Ka

MA = 0.1 > 1000 Ka à 0.1-x ≈ 0.1

[H3O+] = (MA x Ka)1/2

13
 1/5/2020

5.6. Acid yếu và base yếu

% ion hóa (Percent Ionization)

When
MA = 100 Ka
MA = 1000 Ka
MA = 10000 Ka

5.6. Acid yếu và base yếu

14
 1/5/2020

Ø Ka1 thường khá lớn hơn Ka2, Ka3 à H3O+ chủ yếu được
tạo ra do sự ion hóa nấc đầu tiên.
Ø H3O+ của nấc đầu tiên làm nấc thứ hai khó ion hóa à
[H2A-] = [H3O+].
Ø [HA2-] ≈ Ka2 không phụ thuộc vào nồng độ đầu của axit.

15
 1/5/2020

1. Nhận biết các dạng acid-base liên hợp trong dung

dịch với nộng độ chưa biết chính xác.

2. Viết phương trình chứa các dạng acid-base liên hợp

đang xét, theo ba kiểu (a) biểu thức hằng số cân
bằng, (b) bảo tồn vật chất, (c) cân bằng điện tích.

3. Giải hệ các phương trình tìm ra nồng độ chưa biết.

Tích số giữa hằng số acid và hằng số base của 1 cặp

acid-base liên hợp bằng tích số ion của nước.

16
1/5/2020

17
 1/5/2020

} Độ mạnh của hydracid (H-X)

D(H+X-) giảm tính acid tăng

Khi so sánh các hydracid của các

nguyên tố trong cùng 1 hàng của
bảng tuần hoàn, độ mạnh acid
tăng lên như là kết quả của việc
tăng độ phân cưc của liên kết H-X.

Khi so sánh các hydracid của các

nguyên tố trong cùng 1 nhóm của
bảng tuần hoàn, độ mạnh acid
tăng lên như là kết quả của việc
tăng độ dài nối H-X.

18
 1/5/2020

} Độ mạnh của Oxoacids (H-O-X)

Cl có độ âm điện lớn hơn Br

} Độ mạnh của Acid hữu cơ

19
 1/5/2020

} Độ mạnh của Acid hữu cơ

} Đô mạnh của Base Amine

20
 1/5/2020

} Đô mạnh của Base Amine

} Acid Lewis có thể là một nguyên tử, ion hay phân

tử có khả năng nhận một cặp electron
} Acid Lewis có thể là một nguyên tử, ion hay phân
tử có khả năng cho một cặp electron
} Một phản ứng giữa một acid Lewis (A) và một base
Lewis (B) sẽ tạo thành một liên kết cộng hóa trị giữa
chúng.
} Sản phẩm của một phản ứng acid-base Lewis được
gọi là sản phẩm cộng (adduct).

21
1/5/2020

22
 1/5/2020

5.11. Hiệu ứng ion chung trong

cân bằng acid-base
5.12. Dung dịch đệm
5.13. Chỉ thị acid-base
5.14. Phản ứng trung hòa và
đường cong chuẩn độ
5.15. Dung dịch muối của acid đa
chức
5.16. Tính toán trên cân bằng
acid-base

} Dung dịch gồm acid yếu và acid mạnh

23
 1/5/2020

} Dung dịch gồm base yếu và base mạnh

} Dung dịch gồm acid yếu và muối của nó

24
 1/5/2020

} Dung dịch gồm base yếu và muối của nó

Dung dịch đệm gồm

acid yếu và base liện
hợp của nó; hay gồm
base yếu và acid liên
hợp của nó.

25
 1/5/2020

} Công thức pH của dung dịch đệm

1. Tỷ số [base]/[acid] trong khoảng 0.1 đến 10

2. [base] & [acid] > 100Ka (17.3)

Chọn acid hay base

} Pha dung dịch đệm có hằng số acid/
base gần với pH
mong muốn

Tính toán tỉ số
[base]/[acid] hay
[acid]/[base] để
cho ra pH như
1. Tỷ số [base]/[acid] trong khoảng 0.1 đến 10
mong muốn
2. [base] & [acid] > 100Ka (17.3)

Tính toán nồng độ

acid hay base
liên hợp

26
 1/5/2020

} Tính toán độ thay đổi pH của dung dịch đệm:

27
 1/5/2020

} Dung lượng đệm: là số lượng acid / hay base mà

dung dịch đệm có thể trung hòa trước khi pH của
nó bị thay đổi đáng kể.
} Vùng đệm: là khoảng pH mà dung dịch đệm ít thay
đổi pH khi nhận thêm acid hay base vào.

} Vùng đệm hiệu quả: là khoảng pH mằm

trong khoảng pKa -1 to pKa +1

} Tính toán độ thay đổi pH của dung dịch đệm:

§Blood must be maintained at a pH of 7.4 in humans.

§The electric charges of protein molecules carrying,
depend on the pH.
§Most enzymes in the body have their maximum activity
between pH 6 and pH 8.
§The control of pH is often important in industrial
processes.

28
 1/5/2020

Chỉ thị acid-base là chất mang màu, thay đổi theo pH

dung dịch mà nó được đưa vào

Mầu của chỉ thị acid-base sẽ thay đổi rõ rệt khi pH dung
dịch thay đổi chừng 2 đợn pH, xung quanh pH = pKHIn

29
 1/5/2020

} Applications

30
 1/5/2020

} Chuẩn độ axit mạnh với bazơ mạnh

} Chuẩn độ axit yếu với bazơ mạnh

31
 1/5/2020

} Chuẩn độ axit yếu với bazơ mạnh

} Chuẩn độ axit yếu đa chức

32
1/5/2020

33