SORUNSAL BELIRLEME Yrd. Doç. Dr.

Ayçıl YÜCER
SORUNSAL KAVRAMI
Her ülkede o ülkenin felsefi literatürüne ve metodolojik birikimine bağlı olarak
farklılaşır
Fransa’da «Problématique»,
Anglosaksonlar’da «Research Question» (Araştırma Sorusu) veya «Thesis Statement»
(Tezin Belirlenmesi),
 Türkçe’de: Araştırma Konusu, Sorunsal, Sorun, Araştırma Problemi vs. (versus
Anafikir?)
Türk Dil Kurumuna göre
Sorunsal: çözümü belli olmayan, bir sonuca bağlanması gereken durum
Sorun: Araştırılıp öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi, bir sonuca bağlanması gereken durum, mesele,
problem
FRANSIZ SİSTEMİNDE (GEREKÇELİ DENEME YAZIMI):

Problématique:
Metin boyunca cevaplamayı düşündüğünüz soru veya sorunlar kümesi
Soru ve sorunları belirlemek (soru kümesinin (Problématique) Giriş bölümünde duyurulması)
Bu soru ve sorunlar arasındaki çatışmaları belirlemek (FR, Kartezyen sistem…)
Soru ve sorunların farklı boyutlarını belirlemek ve açıklamak

O halde Fransız sisteminde bir konu bütün boyutları ve farklı noktalardan, simetrik ve nesnel olarak
incelenmelidir. Sonuç bölümünde konuyu ileriye götürecek yeni perspektiflerden bahsedilebilir.
ANGLOSAKSON’LARDA ARAŞTIRMA KONUSU
Anglosakson sisteminde pozisyonunuz bellidir ve savunursunuz.
 Teziniz ilk andan itibaren ön plandadır (Giriş bölümünde duyurulmuş)
 Yazının gövdesi boyunca (Gelişme Kısmı), tezinizi destekleyen gerekçelerden bahseder, pozisyonuzu
güçlendirirsiniz.
 Sonuç bölümü ise söylenenlerin tekrarı niteliğindedir.
SORUNSAL NEDİR?
 Sorunsal birçok bilginin, bazen ayrışan-çatışan, tarafsızca ve gerekçeli şekilde; karmaşık bir
soru altında bir araya getirilmesinden oluşur. «Sorunları sorma sanatıdır». Sorunsal birçok
sorunun belirlenmesi ve bu sorunların bir hiyerarşi içerisinde sorgulanmasına olanak sağlar.
 Araştırma sorununu ortaya koymak
 Buna bağlı tutarlı bilgileri belirtmek (terimleri)
 Sorunsalı çevre ve zamana göre konumlandırmak
 Gelişme bölümündeki her gerekçe «sorun çözümü» mantığıyla ele alınmalı: Sorunun net bir
cevabı olmasa da cevaba doğru ilerlenmeli
 Dikkat! Sorunsal bir tanım veya basit bir durum tespiti yapmak için değildir!
örn. Astronomi’de Kara Nokta nedir? ; Türkiye’de çocuk ölümleri artıyor mu? ……….>
Bunlar sorunsal değildir.
 Sorunsal sayesinde sorular kümesi ortaya çıkar, ve tartışma olanağı yaratılır. Böylece
sorulara gerekçeli ve doğrulanmış cevaplara erişilmesi için bir akıl yürütme süreci başlamış
olur.
örn. Çocuk ölümlerindeki artış insanlarda sosyal adaletsizlik duygusuna neden oluyor mu?
SORUNSAL’IN AMACI NEDIR?
Doğa ve sosyal bilimlerde akademisyenlerin metodolojik çıkış noktasıdır. Araştırma
bu soruya cevap arayacaktır.
«çözmeye değer olduğu» düşüncesi
Yapılan teorik varsayımları daha anlaşılır kılar ve araştırmacının önceliklerini
gösterir.
Sorunun cevabı gerekli araştırmalardan sonra bulunur.
 Araştırma Sorusu iki amaca hizmet eder:
 Yazarın nerede ve ne çeşit bir araştırma yapmayı hedeflediği
Çalışma veya makalenin işleyeceği hedeflerin belirlenmesi
ARAŞTIRMA SORUSUNUN OLUŞTURULMASI
Konu-Araştırma Sorusu ile aynı şey değildir… (iş yönetimi konudur, içinde binlerce
araştırma sorusu belirlenebilir! Örn. Japon tipi yönetim şeklinin avantaj ve
dezavantajları nelerdir?)
Konuyu belirleyin
Konuya ilişkin cevaplamak istediğiniz soru listesini belirleyin
En iyi olanı (çok geniş veya çok dar olmayan…) seçin (Sorunun derinliği? Demek ki
her soru kendi bünyesinde başka sorularla ilişkili…)
Sorunun derinliği için kaynak araştırması yapılmalı…
KONU
 Yazının veya Araştırmanın ne hakkında olduğu.
Ana konunun daha küçük parçaları olabilir (Nükleer atık: Tıbbi, Ekonomik veya
Çevresel Boyutları)
 Her yazı için yalnızca bir konu seçilmeli
«Mesele» ise pozisyon alabileceğiniz bir kavram Örn. Nükleer atık konusu, «Nükleer
atıkların güvenli ve ekonomik olarak yok edilmesi» bir mesele:.. Yani üzerinde
tartışabileceğiniz bir nokta….
BİLİMSEL ARAŞTIRMA’DA SORUNSAL: BAŞLARKEN
Bir araştırma konusu başlığı belirleyin.
Birincil Araştırma: Konuya aşinalık kazanma, kavramları, varsayımları, sıkıntıları
anlama
Araştırma Projesi Yazarken, Tartışılan konunun ana hatları, varsayımlar, temel
kavramlar, sıkıntılar ve sizin sorularınız, varsayımlarınız, katkılarınız…

Diğerlerinin çalışmanızı okumasını katkıda bulunmalarını sağlayın.. (ön okumalar,

konferans, seminer vs.)
Onaylandıktan sonra esas araştırma…
BİLİMSEL ARAŞTIRMA’DA SORUNSAL: NETLEŞELİM
Okumalarınızı daha geniş tartışmaya göre konumlandırın…
Literatürdeki araştırma sorunsallarını araştırın
Anahtar kavramları tanımlayın
İçerdikleri varsayımları sorgulayın
Tartışmadaki pozisyonunuzu belirleyin ve kendi araştırma sorunsalınızı ve varsayımlarınızı
belirleyin..
Tutunduğunuz teorik pozisyonun araştırmaya yapacağı katkıları netleştirmeye çalışın
Kullanacağınız kaynak ve verilerin konu hakkında ortaya çıkaracağı yeni kanıtları ön plana
çıkarın
Kaynakça ekleyin
SORUNSALIN ŞEKİLLENMESİNDE YÖNTEM
 Konu hakkında yaptığınız araştırmada terimlere önem verin, gerekirse sözlük,
ansiklopedi, tarihsel köken hakkında bilgi sahibi olun!
 Konu hakkındaki genel geçer fikirlerin ne olduğunu tanımlamaya çalışın: Sorduğunuz
sorulara bulduğunuz en kolay cevap ne olurdu?
 Kolaycı olmayın! Görünen cevapları sorgulayın, genel yargıların doğru olmayan
noktalarını tespit etmeye çalışın, sorularınızı bu çerçevede tanımlayın, ilişkilendirin,
öncelik sırasına koyun…
 Bu soruların neden ilginç olduğunu, tartışmayı nasıl şekillendireceğini düşünün,
değerlendirin!
 Belirlediğiniz soru kümesini, niteliğine de uygun şekilde tek bir soru altında
özetleyin!
Bravo! Sorunsalınızı belirlediniz! 
SORUNSALINIZI DEGERLENDİRİN
Sorunsalınız kendi fikir ve düşüncelerinizi kıvılcımlayacak bir konu ile ilgili mi?
Soru kolayca araştırılabiliyor mu?
Bu soruyu cevaplamak için hangi bilgilere ihtiyacım var?
Gerekli bilgilerin büyüklüğünün altından kalkabileceğim gibi mi?
Gerekli bilgiler göz önüne alındığında sorunsalım çok mu geniş, çok mu kısıtlı?
Hangi kaynaklara ihtiyacım var? (Kitap, makale, internet, rapor vs..)
Bu kaynaklara erişebilir miyim?
Sorunsalıma araştırma yaparak nitelikli bir cevap verebilecek miyim?
SORUNSALIN GEÇERLİLİĞİ
Aşağıdaki sorunsalları tartışalım…. Üzerinde araştırma yapmaya uygun mu?
A- Çöp yakma tesislerinin yarattığı ekonomik getiriler, özellikle çevre üzerindeki
olumsuz etkileriyle karşılaştırıldığında fazla veya az mıdır?
B- Cinsel tercihler insanın doğası gereği (fiziki tabanlı) mi yoksa eğitim (sosyal ve
kültürel) kaynaklı mıdır?
C- Mc Donald’s mı, Burger King mi iyidir?
D- Prozac depresyon tedavisi için doğru bir yöntem midir?
E- Televizyon izlemek ile 8-14 yaş arası çocukların şiddet içeren davranışlarında bir
ilişki var mıdır?
A, B, D, E araştırma konusu olabilir… soruya cevap vermek için birçok bilgi -taraf ve
karşıt olan, geçerli geçersiz- araştırılmalı ve böylece kendi görüşünüzü de
desteklersiniz…
SORUNSALIN KAPSAMI (SINIRLARI)
Örn. Konu: Çocuk Suçları ile ilgili aklınıza gelen soruları yazdınız…

1-2000’li yıllarda Türkiye’de çocuk suçu oranları nedir?

2- Çocuk suçlarını azaltmak için neler yapabiliriz?
3- Eğitim çocuk suçluların suça geri dönmelerini engellemek için bir rol oynayabilir mi?

Listenin sonunda sorunsalların derinliğini yapılacak çalışmanın (örn. Dönem ödevi,

bitirme tezi, yüksek lisans tezi, doktora tezi, araştırma makalesi vs.) beklentilerine
uygunluğu açısından değerlendirin… 1 çok kısa, 2 çok geniş, 3 belirli bir derinlik
vermeye yeterli ve sınırlı…
Soru 1:
 Coca-Cola’nın bugünkü pazarlama stratejileri nelerdir? (en uygun)
 Coca-Cola’nın gelecek pazarlama stratejileri nelerdir? (bilemeyiz)
 Coca-Cola’nın geçmiş pazarlama stratejileri nelerdir? (çok geniş, geçmiş?)

Soru 2:
 Havayolu endüstrisinde kısıtlamaların kaldırılmasının etkisi nedir? (çok geniş)
 Kısıtlamaların kalkmasından sonra ve öncesindeki 10 yıl zarfında gerçekleşen kazaların hangi yüzdesi bakım
zaafları nedeniyledir? (çok dar)
 Kısıtlamaların kaldırılmasının ticari havayolları güvenliği için etkisi nedir? (en uygun)

Soru 3:
 Okul öncesi eğitim alan çocuklar eğitim hayatlarına daha gelişmiş yeteneklerle mi başlarlar? (çok geniş?)
 Okul öncesi eğitim alan çocuklar eğitim hayatlarına daha gelişmiş dil yetenekleriyle mi başlarlar? (en uygun)
 Okul öncesi eğitim alan çocuklar eğitim hayatlarına daha geniş kelime dağarcığı mı başlarlar? (bilgi
bulunabilir mi?)

Soru 4:
 1994 yılında keşfedilen 14 farklı hastalık yaratan gen hangileridir? (çok dar.. neyi tartışacaksınız?)
 Genetik araştırmanın hayatımızdaki önemi nedir? (kitap yazılır…)
 Obezitenin genetik kökenli olduğunun keşfedilmesi obez insanların tıbbi ve sosyal olarak muamelesinde
neleri değiştirir? (en uygun)
ÇALIŞMA YÖNTEMİ
 Giriş paragrafının sonunda : 1-3 cümle arasında konudaki temel fikirler özetlenmeli
(Sorunsal duyurulmalı)
Konu
Konu hakkında irdelenecekler
Belli bir soru
Ve bu soruya bağlı gelişen varsayımlar ilişkiler

Sorunsala cevap aranması:

Araştırma
Verilerin toplanması (anketler, mülakatlar, gözlemler, okumalar, deneyimler… )
Verilerin analizi ve varsayımın onaylanması veya inkarı
ÖRNEK: GRAFFİTİ (DUVAR RESİMLERİ)

«Duvarların Dili: Graffiti / Sokak Sanatı»

Pera Müzesi 2014
YÖNTEM: KONUYU SORGULAYIN!
Önce sorular sorun:
KİM? NASIL? NE? NE KADAR? NEREDE? NE ZAMAN? NASIL? NİÇİN? NE KADAR?
• Graffiti nedir? Sözlük, Ansiklopedi vs.
• Graffitiyi kim, kimin için, kiminle yapar? Yaşı, cinsiyeti, sosyal sınıfı, yaşam alanı vs.
• Graffiti ne zaman, hangi dönemde yapılıyor? (bugün, dün, yarın vs.) Bu ifade şekli ne zaman
ortaya çıktı?
• Nasıl? Hangi araçlarla? Ne şekilde? (hangi tekniklerle, materyaller kullanılarak yapılır?
• Nerede? Hangi yerlerde? Hangi çevrede? Hangi çerçevede? Nerelerde graffiti
bulabiliyoruz?
•Niçin? Nedenleri neler? Hangi amaçla? Graffiti hangi ihtiyaca cevap vermektedir?
Yaratımında karşılaşılan engeller nelerdir? Graffiti sanatçıları için somuçları var mıdır? Toplum
için?
SORUNSALINIZ?