ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

ΕΠΟ 42

Ειδικά Θέματα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

1Η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΘΕΑΝΩ ΔΙΟΛΗ
Α.Μ. 60846
ΑΘΗ-2
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2016

ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ – ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΡΑΚΙΟΥΛΑΦΗ

0
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή
.................................................................................................................................
2
.................................................................................................................................

1. Ο Καπιταλισμός, η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού

σύμφωνα με τον Μαξ Βέμπερ.
....................................................................................................................................
3

2. Η συμβολή των ιδεών στη διαμόρφωση του καπιταλιστικού συστήματος στην

Δυτική Ευρώπη .....................................................................................................4

2.1 Προτεσταντική Ηθική και Εξορθολογισμός ...............................................4

2.2 Η πολυπαραγοντική ανάλυση του Βέμπερ.....................................................6

2.3 Η σχέση μεταξύ ΠΗ και πνεύματος του καπιταλισμού μέσα από

τα μεθοδολογικά εργαλεία του Βέμπερ..........................................................6

Συμπεράσματα ............................................................................................. 9

Βιβλιογραφία...............................................................................................11

1
 Εισαγωγή

Το έργο του Μαξ Βέμπερ «Η Προτεσταντική Ηθική 1 και το Πνεύμα του

Καπιταλισμού» αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του 20 ου αιώνα.
Πρόκειται για μια κοινωνιολογική μελέτη που παρουσιάζει τη διαδικασία
διαμόρφωσης, ανάπτυξης και ισχυροποίησης του καπιταλιστικού συστήματος στη
Δυτική Ευρώπη προτάσσοντας τη συμβολή του ηθικού συστήματος αξιών του
Προτεσταντισμού σε αυτή τη διαδικασία. Σκοπός της είναι να καταλήξει στην
εμπειρική άρνηση του ιστορικού υλισμού του Μαρξ.

Στην εργασία που ακολουθεί γίνεται μια προσπάθεια να παρουσιαστεί η

πολυπαραγοντική θεώρηση του Βέμπερ για την ιδιότυπη ανάπτυξη του
καπιταλισμού στον δυτικό κόσμο και ο ρόλος που έπαιξε η Προτεσταντική Ηθική.
Για να γίνει αυτό αρχικά παραθέτουμε τον κατά Βέμπερ ορισμό του σύγχρονου
καπιταλισμού και επιχειρούμε να καταδείξουμε πως το σύστημα των ηθικών αξιών
του Προτεσταντισμού αρχίζει να επηρεάζει την οικονομική δραστηριότητα έτσι
ώστε να φτάσουμε σε αυτό που ο Γερμανός θεωρητικός ονόμασε «πνεύμα του
καπιταλισμού».

Στη συνέχεια παραθέτουμε τους κοινωνικούς και τους οικονομικούς

παράγοντες που σύμφωνα με τον Βέμπερ διαφοροποίησαν τον δυτικό καπιταλισμό
σε σχέση με τις άλλες μορφές καπιταλισμού που αναπτύχθηκαν, κάνοντας
αναφορά στην ιδιαίτερη σημασία της διαδικασίας εξορθολογισμού και
απομάγευσης της κοινωνίας. Τέλος αναφερόμαστε στη σχέση της Προτεσταντικής
Ηθικής και του πνεύματος του καπιταλισμού με βάση τα μεθοδολογικά εργαλεία
που χρησιμοποιεί ο Βέμπερ στη μελέτη του.

1
Στο εξής θα αναφέρεται ως ΠΗ
2
1. Ο Καπιταλισμός, η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού
σύμφωνα με τον Μαξ Βέμπερ.

Σύμφωνα με την ΠΗ του Βέμπερ ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι η

«κυριαρχία του προσανατολισμού της οικονομικής δραστηριότητας από την
έλλογη χρησιμοποίηση κεφαλαίου, την ορθολογική επιχειρηματική κεφαλαιακή
ανακύκλωση και την ορθολογική καπιταλιστική οργάνωση της εργασίας».
(Κονιόρδος, 2002: 59).

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Βέμπερ μιλάει για την επιδίωξη του υλικού
οφέλους, της συσσώρευσης πλούτου και της αδιάκοπης εργασίας ως ένα ηθικό
χρέος και ως ένα στοιχειώδες χαρακτηριστικό της ανάπτυξης του ορθολογικού
τρόπου οργάνωσης της εργασίας και του ιδεολογικού υπόβαθρου του
καπιταλισμού. (Κονιόρδος, 2002: 57-58)

Για να ενδυναμώσει το επιχείρημά του ο Βέμπερ επικαλείται αποσπάσματα

από την αυτοβιογραφία του Φραγκλίνου στα οποία ως ηθικό χρέος νοείται η
ακατάπαυστη επιδίωξη για πλουτισμό, και ως αρετές θεωρούνται η συσσώρευση
κεφαλαίων και η αδιάκοπη εργασία. Ο Γερμανός ερευνητής στο πλαίσιο αυτό
επικεντρώνεται στη νέα ηθική διάσταση που παίρνει η οικονομική δραστηριότητα
και αρχίζει να μιλάει για το πνεύμα του καπιταλισμού (Κονιόρδος, 2002: 57-59).

Υποστηρίζει ότι η συναισθηματική εξάρτηση των ατόμων από ένα

συγκεκριμένο σύστημα θρησκευτικών ιδεών και αξιών, ωθεί στη διαμόρφωση ενός
αυστηρού πλαισίου ψυχολογικών κινήτρων που οδηγεί εν τέλει στην υιοθέτηση
ενός ορθολογικού τρόπου κοινωνικής δράσης και συμπεριφοράς. Στο πλαίσιο της
ΠΗ το εργασιακό ήθος με την έννοια της ψυχολογικής του εξάρτησης σε
συγκεκριμένες αξίες σε προσωπικό επίπεδο είναι άμεσα συνδεδεμένο με την
κυρίαρχη αξία του Προτεσταντισμού ο οποίος το ορίζει ως θεϊκό κάλεσμα
(Κονιόρδος,2002:62, Weber, 2006:74-75)..

Για τον Βέμπερ όμως η ψυχολογική προσκόλληση στις αξίες του

Προτεσταντισμού δεν μπορούσε να είναι αυτονόητη αφού οι άνθρωποι που είναι
διαποτισμένοι από το πνεύμα του καπιταλισμού τείνουν να επιδεικνύουν μια
αδιάφορη στάση προς την εκκλησία (Weber,2006:61). Συνεπώς, το νέο σύστημα
αντιλήψεων για την οικονομική δραστηριότητα δεν ήταν εύκολο να αναδειχθεί σε

3
 κυρίαρχο αφού ερχόταν αντιμέτωπο με την αντίδραση της παραδοσιοκρατίας
(Weber,2006:51) την οποία ο Βέμπερ απέδωσε στην έμφυτη τάση του ανθρώπου
να «να ζει έτσι, όπως συνηθίζει να ζει και να κερδίζει τόσα, όσα χρειάζονται για τον
σκοπό αυτό» (Weber,2006:52 - Κονιόρδος,2002:59).

Αυτή ακριβώς την κατεστημένη αντίληψη ήταν που έπρεπε το σύστημα του
σύγχρονου καπιταλισμού να αντιμετωπίσει και εν τέλει να απορρίψει και το πέτυχε
μέσω του Προτεσταντικού ασκητισμού ο οποίος επέφερε ραγδαίες εξελίξεις στην
εργασιακή νοοτροπία και στην ατομική συμπεριφορά στον προηγμένο δυτικό
κόσμο. Κάθε παθητική στάση, κάθε έμφυτη τάση για εξοικονόμηση σωματικών και
πνευματικών δυνάμεων αλλά και κάθε καιροσκοπική προσπάθεια αντικρούστηκε
από το νέο πνεύμα του καπιταλισμού. Μέσα σε αυτό, η συσσώρευση κεφαλαίου
και η αδιάκοπη εργασία έγιναν ύψιστες αρετές ενώ η εργασία έγινε αυτοσκοπός
και πήρε το νόημα ενός θεϊκού καλέσματος προς ένα επάγγελμα
(Κονιόρδος,2002:59).

Παράλληλα, ο Βέμπερ υποστήριξε μια προσέγγιση αποκλίνουσας

συμπεριφοράς κάνοντας μια προσπάθεια να επαναπροσδιορίσει τη σημασία του
επαγγέλματος, ως μια λέξη που παίρνει την έννοια του έργου ζωής. Η άποψη του
ήταν ότι αν και η λέξη επάγγελμα προϋπήρχε της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης,
με τον Λούθηρο η λέξη απέκτησε νέο νόημα και καθίσταται ως η εγκόσμια
έκφραση του προορισμού (Beruf) του ανθρώπου και θείο θέλημα. Μέσα στο
πλαίσιο του Προτεσταντισμού, το επάγγελμα έγινε κάλεσμα Θεού και άρχισε να
αποτελεί το περιεχόμενο μιας αποστολής που οδηγεί τον άνθρωπο στον
προορισμό του που είναι ταυτόχρονα και χρέος του απέναντι στον Δημιουργό του
(Κονιόρδος,2002:62, Weber, 2006:74-75).

2. Η συμβολή των ιδεών στη διαμόρφωση του καπιταλιστικού συστήματος στην

Δυτική Ευρώπη

2.1 Προτεσταντική Ηθική και Εξορθολογισμός

Στην εισαγωγή της ΠΗ ο Βέμπερ διερευνά και καταγράφει τους

παράγοντες που οδήγησαν στη διαφοροποίηση του πολιτισμού της Δυτικής
Ευρώπης από τους άλλους πολιτισμούς, κατά την περίοδο που προηγήθηκε και
4
ακολούθησε τα τέλη του 18ου αιώνα (Κονιόρδος, 2002:23). Ένας από τους
βασικούς παράγοντες που θεωρεί ότι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε αυτή τη
διαφοροποίηση, ήταν η πρακτική κατεύθυνση που ακολούθησε η επιστήμη στη
Δύση (Weber, 2006: 11-13). Το βασικό του όμως επιχείρημα όμως για την
τεκμηρίωση της θέσης του περί διαφοροποίησης της Δύσης ήταν η ανάπτυξη
του καπιταλιστικού συστήματος μόνο στη Δυτική Ευρώπη (Weber, 2006: 17).

Ο Βέμπερ, υποστήριξε ότι μόνο στις σύγχρονες χώρες της Δυτικής

Ευρώπης εμφανίστηκαν συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά τα οποία
συνέβαλαν στη διαφοροποίηση του καπιταλισμού και οδήγησαν στην ανάδειξη
και καθιέρωσή του σε κυρίαρχο σύστημα οργάνωσης της παραγωγής μέσα στο
οποίο κατέστη δυνατή η εκλογίκευση της απόκτησης του κέρδους μέσα σε ένα
ειρηνικό πλαίσιο (Κονιόρδος, 2002:23).

Σύμφωνα με τον Βέμπερ, το πρώτο ποιοτικό χαρακτηριστικό που

αποτέλεσε βασικό παράγοντα για την ανάπτυξη του καπιταλιστικού συστήματος
ήταν η «ορθολογική οργάνωση της τυπικά ελεύθερης εργασίας» που είχε ως
αποτέλεσμα την εμφάνιση των μοναδικών κοινωνικών μορφωμάτων του αστού και
του πολίτη αλλά και η νομική κατοχύρωση της ελεύθερης εργασίας
(Weber,2006:18· Κονιόρδος,2002:25-26). Ως δεύτερος βασικός παράγοντας
αναφέρεται το χαρακτηριστικό της έλλογης οργάνωσης της επιχείρησης στον
δυτικό κόσμο που οδήγησε στον διαχωρισμό του νοικοκυριού από την επιχείρησης
(Weber,2006:19). Τρίτο ποιοτικό χαρακτηριστικό και ουσιαστικός παράγοντας για
τον Βέμπερ, ήταν η κοινωνικά καθοριζόμενη σύμπτωση και συγκυρία
(Κονιόρδος,2002:26).

Ο Βέμπερ δεν παρέβλεψε το γεγονός ότι τα κοινωνικοπολιτικά δεδομένα

ήταν σημαντικά για την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Γι΄ αυτό επεσήμανε το ρόλο
της δυτικής πόλης στην εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος, δεδομένου ότι στο
πλαίσιο της πραγματοποιήθηκε η «απομάγευση του κόσμου» μέσα από μια σειρά
μεταβολών που έλαβαν χώρα μέσα σε αυτή. Τέτοιες μεταβολές ήταν η δημιουργία
πολιτικών και διοικητικών θεσμών, ο σχηματισμός της διοικητικής
γραφειοκρατείας, χειραφετήθηκαν η χειραφέτηση των μεσαίων στρωμάτων, αλλά
και η ανάδειξη του έλλογου και το ορθολογικού στοιχείου ως κανόνας ρύθμισης
της ανθρώπινης συμπεριφοράς (Κονιόρδος,2002:26-29). Παράλληλα, θεώρησε
5
ιδιαίτερα σημαντική την κυριαρχία του νόμου στη Δυτική Ευρώπη, η οποία
διασφάλισε τη νομική έννοια της επιχείρησης και κατοχύρωσε θεσμικά τον
απρόσωπο χαρακτήρα των εμπορικών συμβάσεων (Κονιόρδος,2002: 29-31).

2.2 Η πολυπαραγοντική ανάλυση του Βέμπερ

Η ΠΗ του Βέμπερ έθεσε σε διαφορετική βάση τη σχέση μεταξύ υλικής και

ιδεολογικής πραγματικότητας από αυτήν της μαρξιστικής προσέγγισης. Πιο
συγκεκριμένα, η ΠΗ απέρριψε τη μονοπαραγοντική ερμηνεία που έθετε ως
προτεραιότητα τους υλικό - οικονομικούς παράγοντες του μαρξισμού
(Κονιόρδος,2002:13). Προέβαλλε μια εναλλακτική θεώρηση της κοινωνικό -
ιστορικής εξέλιξης η οποία ήρθε στον αντίποδα του ιστορικού υλισμού του Μαρξ,
σύμφωνα με την οποία η εντατικοποίηση και η συστηματικοποίηση των μεθόδων
παραγωγής της βιομηχανικής επανάστασης στην ουσία προήλθε από την
καθιέρωση της προτεσταντικής θρησκείας και την εξάπλωση του προτεσταντικού
και κυρίως του καλβινιστικού πνεύματος. Ο Βέμπερ δηλαδή, προώθησε μια
εναλλακτική θεώρηση της ανάλυσης περί εξέλιξης των κοινωνιών με την
αναγνώριση της επίδρασης που ασκεί πάνω σε αυτές η ιδεολογία και πιο
συγκεκριμένα η θρησκεία (Weber,2006).

2.3 Η σχέση μεταξύ ΠΗ και πνεύματος του καπιταλισμού μέσα από τα

μεθοδολογικά εργαλεία του Βέμπερ.

Ο Βέμπερ στο έργο του «Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του

Καπιταλισμού» θέτει στο επίκεντρο της προβληματικής του την μοναδικότητα
της ανάδυσης του καπιταλιστικού συστήματος στη Δυτική Ευρώπη και αναζητά
τους παράγοντες και τις ιδεολογικές συνθήκες που διευκόλυναν την διαδικασία
αυτής της ανάδυσης. Η βασική υπόθεση εργασίας που διατυπώνει αφορά στον
συσχετισμό μεταξύ του φαινομένου της ιδιότυπης καπιταλιστικής ανάπτυξης
που έλαβε χώρα στον δυτικό κόσμο και το συστήματος των θεολογικών και
ηθικών αντιλήψεων, ιδεών και αξιών του Προτεσταντισμού που εδραιώθηκε ως
επίσημο θρησκευτικό δόγμα.

6
 Για να στηρίξει την υπόθεση εργασίας της κοινωνιολογικής του μελέτης
ο Βέμπερ χρησιμοποίησε τρία βασικά μεθοδολογικά εργαλεία ανάλυσης, τον
ιδεότυπο, την εκλεκτική συγγένεια και το παράδοξο των μη αναμενόμενων
αποτελεσμάτων της κοινωνικής πράξης (Κονιόρδος,2002:32).

Ο ιδιότυπος αποτελεί το κεντρικό εργαλείο ανάλυσης της σκέψης του

Βέμπερ και ορίζεται ως ένα διανοητικό κατασκεύασμα που απλοποιεί τις
έννοιες της εμπειρικής πραγματικότητας προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι
ουσιαστικότερες και σημαντικότερες όψεις της. Ο ιδεότυπος δεν
ανταποκρίνεται στην κοινωνική πραγματικότητα, λειτουργεί απλά ως εργαλείο
το οποίο διευκολύνει την οικοδόμηση συγκεκριμένων υποθέσεων μέσω της
σύγκρισης που προκαλεί μεταξύ των εννοιών. Στην ΠΗ ο Βέμπερ τον
χρησιμοποιεί για να σκιαγραφήσει το προφίλ του ατόμου στην καπιταλιστική
κοινωνία που αντιμετωπίζει την εργασία ως ηθικό χρέος προς τον Θεό και ως
μέσο σωτηρίας και κοινωνικής αλληλεγγύης (Κονιόρδος, ό.π., σ.32-34, Weber,
ό.π., σ. 62-63, 70-71).

Το εργαλείο της εκλεκτικής συγγένειας χρησιμοποιήθηκε για να εξετάσει

την ενδεχόμενη τάση αλληλεπίδρασης και σύγκλισης μεταξύ του φαινομένου
της ιδιότυπης ανάπτυξης του καπιταλισμού στον δυτικό κόσμο και του
συστήματος των ηθικών αξιών του Προτεσταντικού δόγματος. Κατά τον Βέμπερ
τα δύο αυτά φαινόμενα διακρίνονται από μια αντίφαση δεδομένου ότι η
σύγχρονη δυτική κουλτούρα δεν διακατεχόταν από τυπολατρία και
θρησκευτικότητα. Παρόλα αυτά η αποδέσμευση των χωρών της Δυτικής
Ευρώπης από τα προηγούμενα θρησκευτικά συστήματα που βασίζονταν σε
έναν χαλαρό κώδικα αξιών και η επικράτηση του Προτεσταντισμού ο οποίος
βασίζεται σε ένα πολύ πιο αυστηρό σύστημα δημόσιας αλλά και ιδιωτικής
συμπεριφοράς (Κονιόρδος,2002:55), ενδεχομένως να καταδεικνύει ότι
υπάρχουν κάποια στοιχεία που βρίσκονται μεταξύ τους σε σχέση συνάφειας ή
συγγένειας για τα οποία όμως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιο προηγείται
ποιού ή ποίο εξηγεί ποιο (Κονιόρδος,2002:35-36).

Το τρίτο μεθοδολογικό εργαλείο που χρησιμοποίησε ο Βέμπερ για να

επιχειρηματολογήσει για την σχέση Καπιταλισμού – Προτεσταντισμού είναι το
7
παράδοξο των μη αναμενόμενων αποτελεσμάτων κοινωνικής πράξης. Στην
κοινωνική πραγματικότητα τα δρώντα υποκείμενα έχουν την τάση να
προσπαθούν να μεταβάλλουν μια κατάσταση. Εκτός όμως από την δικής του
δράση υπάρχουν και άλλοι παράγοντες οι οποίοι υπεισέρχονται και ασκούν
συγκεκριμένη δράση την οποία οι δρώντες δεν έχουν εξαρχής υπολογίσει, με
αποτέλεσμα να προκύπτει ένα αποτέλεσμα διαφορετικό από το αναμενόμενο ή
το προσδοκώμενο. Με βάση αυτή τη λογική λοιπόν, εάν στην ιστορική
διαδρομή του καπιταλισμού, θεωρήσουμε ως βασικό σημείο εκκίνησης την
Προτεσταντική ηθική, ο σύγχρονος καπιταλισμός προέκυψε ως ένα μη
αναμενόμενο αποτέλεσμα της κοινωνικής δράσης, ένα παράδοξο
δηλαδή(Κονιόρδος,2002:36-38).

Συμπεράσματα:

Στην εργασία που προηγήθηκε έγινε μια προσπάθεια να παρουσιαστούν οι

θέσεις του Βέμπερ όπως αυτές καταγράφονται στην κοινωνιολογική του μελέτη για
την Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού με σκοπό να γίνει

8
κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο οι ιδέες επιδρούν στην ιστορικό – κοινωνική
εξέλιξη.

Ο Βέμπερ επιχειρεί να προσεγγίσει την εξέλιξη του καπιταλιστικού

φαινομένου στην Δυτική Ευρώπη από διαφορετική σκοπιά σε σχέση με την
μαρξιστική θεώρηση και θέτει το πρόβλημα της σχέσης μεταξύ υλικής και
ιδεολογικής πραγματικότητας υπό διαφορετικούς όρους. Επικεντρώνεται στην
προτεσταντική ηθική η οποία εξάρει την συσσώρευση και επανεπένδυση του
πλούτου και εξισώνει την εργασία με αυτοσκοπό στη ζωή του πιστού.

Για τον Γερμανό θεωρητικό ο λόγος που ο Προτεσταντισμός κατάφερε να

γίνει αξία στην σύγχρονη δυτική κοινωνία, ήταν επειδή κατάφερε να συγχρονιστεί
και να συνυπάρξει με μια σειρά άλλων παραγόντων που οδήγησαν συνολικά στην
εξέλιξη και επικράτηση του πνεύματος του καπιταλισμού (Κονιόρδος, 2002:64).

Μέσα από τα μεθοδολογικά εργαλεία του ιδεότυπου, της εκλεκτικής

συγγένειας και του παραδόξου των μη αναμενόμενων αποτελεσμάτων της κοινωνικής
δράσης επιχειρεί να ερμηνεύσει τη οικονομική λογική της προτεσταντικής κοινωνίας
και παράλληλα, επαναπροσδιορίζει την έννοια του επαγγέλματος και της
συσσώρευσης του πλούτου.

Εν κατακλείδι, σύμφωνα με την κοινωνιολογική μελέτη του Βέμπερ «Η

Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού» η ανάδειξη και εδραίωση του
καπιταλισμού ως κυρίαρχο σύστημα οικονομικής οργάνωσης της παραγωγής και της
εργασίας κατά τον 18ο αιώνα και μετά στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο στην κοινωνική
δράση του ατόμου και στα εσωτερικά κίνητρα που την ώθησαν. Με άλλα λόγια, το
καπιταλιστικό σύστημα και το ήθος που το διέπει είναι αποτέλεσμα του ορθολογισμού
και της ελεύθερης αγοράς που έδωσαν χώρο στη συσσώρευση πλούτου, οδήγησαν
στην κεφαλαιοκρατία και την επιχειρηματική δραστηριότητα και οδήγησαν από την
μια μεριά στην εξέλιξη και την πρόοδο της σύγχρονης κοινωνίας και από την άλλη στις
κοινωνικές ανισότητες εξαιτίας της συσσώρευσης πλούτου στα χέρια ορισμένης
μερίδας ανθρώπων.

9
Βιβλιογραφία:

1. Κονιόρδος, Σ. (2002), Η θέση του Max Weber για την Προτεσταντική Ηθική της
εργασίας, Πάτρα: ΕΑΠ.

2. Weber, M. (2006), Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού,

Αθήνα: Gutenberg.

10