1.ომის ბუნება და ფუნქციები.

ომი – სოციალურ-პოლიტიკური მოვლენა, რომელიც

წარმოადგენს სახელმწიფოებს ხალხებს, ერებს, კლასებსა და სოციალურ ჯგუფებს შორის
სოციალურ-პოლიტიკური, ეკონომიკური, იდეოლოგიური, აგრეთვე ეროვნული,
რელიგიური, ტერიტორიული და სხვა წინააღმდეგობების სამხედრო ძალადობის
საშუალებებით გადაწყვეტის უკიდურეს ფორმას.
შეიარაღებული ძალადობის სხვა ფორმებისაგან განსხვავებით (როგორიცაა სამხედრო
კონფლიქტი  შეიარაღებული აჯანყება და სხვა), ომის მიზეზი, უწინარეს ყოვლისა, არის
სიღრმისეული სოციალურ-პოლიტიკური და სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემები. მისი
შინაარსი შეესაბამება სამხედრო-პოლიტიკურ და სამხედრო-სტრატეგიულ მიზნებს,
რომლებსაც აღწევენ შეიარაღებული ძალადობის საშუალებებით.
ომს შედეგად მოსდევს საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროს – სოციალური,
პოლიტიკური, ეკონომიკური, სულიერი – მდგომარეობის თვისებრივი ცვლილება,
ვინაიდან ხდება მათი კარდინალური გარდაქმნა სამხედრო ყაიდაზე. ამ პროცესის
განსახორციელებლად იქმნება სახელმწიფოს სამხედრო ორგანიზაცია. ომის წარმოების
მთავარი იარაღია შეიარაღებული ძალები და სხვა შეიარაღებული ფორმირებები,
რომლებსაც შესწევთ უნარი, აწარმოონ ფართომასშტაბიანი შეიარაღებული ბრძოლა.
ომის არსია მეომარი მხარეების საშინაო და საგარეო პოლიტიკის გაგრძელება
შეიარაღებული ძალადობის საშუალებებით. პოლიტიკა შეადგენს ომის არსის ძირითად
ელემენტს, ვინაიდან იგი წარმოშობს ომს როგორც საზოგადოებრივი წინააღმდეგობების
გადაწყვეტის საშუალებას, განსაზღვრავს ომის მიზნებს, მის სოციალურ-პოლიტიკურ და
სამხედრო-სტრატეგიულ ხასიათს; ახდენს გადამწყვეტ ზემოქმედებას საზოგადოებაზე
საჭირო სამხედრო ძლიერების შექმნისა და გამოყენების მიზნით; უზრუნველყოფს
დასახული მიზნების მიღწევას არა მარტო შეიარაღებული ძალადობის მეშვეობით, არამედ
ომში ბრძოლის სხვა საშუალებებითაც (ეკონომიკური, მეცნიერულ-ტექნიკური,
დიპლომატიური, იდეოლოგიური); განაპირობებს ომის შემდგომი მსოფლიოს ხასიათსა და
მიმართულებას.
ომის არსის მეორე სპეციფიკური მხარეა შეიარაღებული ბრძოლა, რომელსაც აქვს
პოლიტიკაზე უკუქმედების უნარი. მაგალითად, შეიარაღებული ბრძოლის მიმდინარეობამ
შეიძლება საჭირო გახადოს არა მარტო ომის პოლიტიკური მიზნების, არამედ მეომარი
მხარის (მეომარი მხარეების) მთელი საშინაო და საგარეო პოლიტიკის გადასინჯვაც.
ისტორიისათვის ცნობილია შემთხვევები, როდესაც ომში შეიარაღებული ბრძოლის
შედეგს შეუცვლია საზოგადოების მთელი პოლიტიკური სისტემა, მისი სულიერი
ცხოვრება, ეკონომიკა და ა. შ., მაგრამ თანამედროვე ომის არსი არ შეიძლება დავიყვანოთ
მხოლოდ შეიარაღებულ ბრძოლამდე. უახლეს ისტორიაში თანდათან იზრდება ე. წ.
„არატრადიციული“ ომების როლი, რომლებშიც პრიორიტეტული არის მოწინააღმდეგის
სულიერი, პოლიტიკური, ეკონომიკური და სხვაგვარი დათრგუნვისა და განადგურების
ამოცანები. ასეთ პირობებში დამოუკიდებელ ხასიათს იძენს ეკონომიკური, პოლიტიკური,
მორალურ-ფსიქოლოგიური, სპეც-სამსახურებრივი, საინფორმაციო და სხვა სახეობების
კონფრონტაცია, რომელიც წარმოებს ომის კანონების მიხედვით.
ადამიანის სოციალურად დატვირთულ საქმიანობებს შორის ომი ერთ-ერთი უძველესი,
ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და მორალური თვალსაზრისით, ერთ-ერთი ყველაზე
წინააღმდეგობრივი საქმიანობაა. მისი წარმოშობა იმდენად ღრმა წარსულში იკარგება, რომ
ნებისმიერი განსჯა ე. წ. პირველი დაპირისპირების შესახებ მხოლოდ სპეკულაციური
შეიძლება იყოს. არის ეს ჩვენი ცხოველური ბუნების (ინსტინქტის), ასე
ვთქვათ, გაადამიანურებული სახე, თუ სხვა რამ სავარაუდოდ, ის თემებია, რომელთა
შესახებ ყოველი მოსაზრება ერთნაირი ალბათობით შეიძლება ჭეშმარიტად მივიჩნიოთ.
თუმცა, ეს ჭეშმარიტება ვერასოდეს ვერ გასცდება ჰიპოთეტური ჭეშმარიტების საზღვრებს.
უფრო გარკვევით რომ ვთქვათ, აღნიშნული პრობლემა თავისი არსით
წმინდად ფილოსოფიურია და ნებისმიერი ვარაუდი შესაძლოა საკმაოდ
საინტერესო მსჯელობებს დაედოს საფუძვლად. ერთადერთი, რაც დადასტურებულად
შეიძლება ითქვას, არის ის, რომ  რაც საზოგადოება არსებობს,  ადამიანი ყოველთვის
ომობს. ხოლო, რაც კაცობრიობას მეხსიერება გააჩნია, ის ომობს ყველა იმ კომპონენტის
გამოყენებით, რაც ამისათვის აუცილებელია.
მეტიც, ეს არის არა რაიმე ცალკე აღებული ცივილიზაციის ნიშანი, არამედ
საყოველთაო ხდომილება: დიდი ცივილიზაციური კერები, რომელთაც საუკუნეები
დასჭირდათ ერთმანეთთან შეხებაში რომ მოსულიყვნენ, საოცარ ერთნაირობას ამჟღავნებენ
ომის წარმოების კუთხით. არსებითად ერთი და იგივე იარაღი, სატრანსპორტო
საშუალებები, საბრძოლო სივრცეზე გადაადგილებების და მოქმედებების ხასიათი,
ბრძოლის შედეგების ექსპლუატაცია, თუ სხვა რამ, რასაც კულტურული გარემოს უთუო
კვალი უნდა აჩნდეს, ერთი და იგივეა ცივილიზაციიდან ცივილიზაციამდე. ასე რომ
თეზისს – ადამიანი ყოველთვის ომობს, შესაძლოა დაემატოს თეზისი, რომ ის ომობს
ყველგან და ომობს ერთნაირად.
ომების კლასიფიკაცია —-თანამედროვე ისტორიაში ომების კლასიფიკაცია ხდება იმ
ყველაზე არსებითი ნიშნების მიხედვით, რომლებიც საფუძვლად მიიღება. მათ შორის
ყველაზე ზოგადი და ხშირი ნიშნებია: სოციალურ-პოლიტიკური (რომლებიც ომებს
ჰყოფენ გვარეობების, ტიპებისა და სახეობების მიხედვით მსგავსი სოციალურ-
პოლიტიკური ნიშნების საფუძველზე, მაგალითად, სამართლიანი და უსამართლო ომები),
სამხედრო-ტექნიკური (შეიარაღებული ბრძოლის გამოყენებული საშუალებების
დახასიათება და სხვა), ისტორიული და სხვა.
ომების კლასიფიკაციისათვის ყველაზე ინტეგრაციულ საფუძვლად იქცა რაოდენობრივ-
მასშტაბური საფუძველი, რომლის შესაბამისადაც გამოიყოფა მსოფლიო, რეგიონული,
ლოკალური და მცირე ომები, აგრეთვე სხვადასხვა მასშტაბის სამხედრო კონფლიქტები.
ამჟამად ომების ყველაზე გავრცელებული სახეობა ატარებს სუბ-რეგიონულ, ლოკალურ
ანუ ადგილობრივ, შიდასახელმწიფოებრივ ხასიათს. შეიარაღებული დაპირისპირების
ახალი, ნაკლებად შესწავლილი სახეობა ხდება სხვადასხვაგვარი სამშვიდობო ოპერაციები:
მშვიდობის ხელშეწყობისა და შენარჩუნების, უფრო ხშირად – მშვიდობის იძულების.
 
ომების სოციალურ-პოლიტიკური და სამხედრო-სტრატეგიული ხასიათი
 ეს არის ომის ორი ურთიერთდაკავშირებული მხარე, რომლებიც გამოხატავენ მის
შინაარსსა და რაობასთან კავშირს. ომის სოციალურ-პოლიტიკური ხასიათი ავლენს მის
მრავალფეროვან კავშირებს საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა დარგთან და სფეროსთან
(პოლიტიკურ, სოციალურ, ეკონომიკურ, სულიერ, სამართლებრივ, მორალურ და ა. შ.).
მაგალითად, როდესაც კონკრეტული ომის სოციალურ-პოლიტიკურ ხასიათს
ვაანალიზებთ, უნდა განვსაზღვროთ მორალურ-პოლიტიკური თვალსაზრისით მისი
სამართლიანობა თუ უსამართლობა; აღიარებული საერთაშორისო სამართლის
თვალსაზრისით, კანონიერი ან უკანონო ხასიათი; სოციალურ-ისტორიული განვითარების
თვალსაზრისით – პროგრესული, ან რეაქციული ხასიათი და ა. შ.
ომის სამხედრო-სტრატეგიული ხასიათი, თავის მხრივ, ავლენს მის მრავალფეროვან
ურთიერთდამოკიდებულებას საქმიანობის საკუთრივ სამხედრო დარგთან. ომის
სამხედრო-სტრატეგიული ხასიათის ანალიზი მოითხოვს, განისაზღვროს მისი სამხედრო-
სტრატეგიული მიზნები, მეომარი მხარეების მიერ გამოყენებული დაზიანების
საშუალებანი და სამხედრო ტექნიკა, საომარი მოქმედების სახეობები და მასშტაბები,
წარმოების ხერხები, ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობები და ა. შ. ომის სოციალურ-
პოლიტიკური და სამხედრო-სტრატეგიული ხასიათის განსაზღვრას დიდი თეორიული და
პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს.
თანამედროვე პერიოდში კვლავინდებურად მწვავედ დგას ომებისა და სამხედრო
(საომარი) კონფლიქტების წარმოშობის სიხშირის შემცირების პრობლემა. ორგანიზებული
და აქტიურად მოქმედი ომის მოწინააღმდეგე ძალების არსებობასთან, საერთაშორისო
ჰუმანიტარული სამართლის შემდგომ სრულყოფასთან, გლობალურ და რეგიონულ
დონეებზე სახელშეკრულებო-შეთანხმებითი პროცესებისა და პროცედურების
განტოტვილ სისტემასთან ერთად ომების თავიდან აცილების ძირითად ელემენტად რჩება
ეროვნული შეკავების ძალები.

2.ომის გამომწვევი მიზეზები და მშვიდობა
ომის ეთიკა უნდა დავიწყოთერთმნიშვნელოვანი დაშვებით, რომ ომი ცუდიადა
 ყოველაფერი უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომიგი თავიდან იქნეს აცილებული.
 თუმცა, იმავდროულად, ისიც უნდა გავაცნობიეროთ, რომარსებობს გადაწყვეტილებები, რ
ომელთა მიღებამეტი ბოროტების მომტანია, ვიდრე ომი. ომიცუდია,
იმიტომაც, რომ იგი იწვევს ადამიანთაგანზრახულ მოკვდინებასა და
დასახიჩრებას. ესკი ფუნდამენტური ბოროტებაა - მსხვერპლთა
ადამიანური უფლებების გათელვა.ომის ეთიკის მიზანია ხელი შეუწყოს სწორი, მართებუ
ლი გადაწყვეტილების მოძიებას, როგორც ინდივიდუალურ, ისე სახელმწიფოთადონეზე. 
ომის ეთიკა ხელს უწყობს ომისფორმალური კოდექსების (ჰააგისა და ჟენევისხელშეკრულე
ბა) შექმნას.
 ასევე სამხედრომოქმედებების მსვლელობაში სამხედროთაქცევის წესები შექმნასა და იმპ
ლემენტაციას.ომი, როგორც ერთი (შინაგანი) თვისებებისდაპირისპირება მეორეს მიმართ ა
დამიანისბუნებაშია ჩანერგილი – ესაა ერთადერთობისგანცდა, ინდივიდუალიზმი, ანუ „ეგ
ოიზმი“. 
ჩვენი ეგოიზმი დღითიდღე იზრდება დამოითხოვს მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას. 
იმის გამო რომ, კაცობრიობა ვერ ფლობსგაზრდილი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებისმ
ართვის მეთოდოლოგიას, იგი პერიოდულადომის მდგომარეობაში ვარდება. ყოველ ომსშე
დეგად მოსდევს ღირებულებათა გადაფასებისმტკივნეული პერიოდი. როგორი უნდა იყოს
დამოკიდებულება ომისადმი? რამდენადააზნეობრივად გამართლებული პიროვნებისსიცო
ცხლის ხელყოფა მთავრობის ბრძანებისგამო?
სახელმწიფო, რომელიც იწყებს ომს არისაგრესორი. გაერთიანებული ერების დეფინიციაუ
ფრო ავიწროებს ამგვარ გაგებას, და აგრესორსუწოდებს სახელმწიფოს, რომელმაც პირველმ
აგამოიყენა შეიარაღებული ძალა. ეს დეფინიციაგვაყენებს პრობლემის წინაშე. 
გამოდის, რომ თუ ქვეყანა ავლენს ,,აგრესიულაქტივობას” საომარი ძალის გამოყენების გარ
ეშე, ხოლო ქვეყანა, რომლის მიმართაც გამოიყენებააქტივობა საპასუხოდ შეიარაღებულ ძა
ლებსგამოიყენებს, იგი იწოდება აგრესორად დასაერთაშორისო კანონმდებლობასთანმიმარ
თებაში მისი აღმოჩნდება არალეგიტიმური. მაგრამ მორალურად მისი ქმედება უნდაშეფას
დეს, როგორც მართებული. აღნიშნული ტიპის ქმედებას თავდაცვითდარტყმას უწოდებენ. 
ე. წ. ექვსდღიანი ომი ამისმაგალითია.
1967 წელს ისრაელი იძულებულიგახდა პირველს გამოეყენებინა სამხედრო
 ძალაეგვიპტის წინააღმდეგ. ისრაელი გამოჩნდააგრესორად, მაგრამ მორალურად ეს არ იყ
ომართებული შეფასება. რადგანაც ეს მოქმედებაპროვოცირებული იყო 
ეგვიპტეს მიერ ისრაელისწინააღმდეგ წარმოებული შემდეგი აქციებით: 
მანგამოაცხადა ისრაელის მიმართ სამტროპოლიტიკა, მიუახლოვა და გააძლიერა სამხედრ
ოძალები საზღვართან, დახურულად გამოაცხადატირანის სრუტეებში შესვლა ისრაელისგე
მებისათვის, ერაყთან, იორდანიასა დასირიასთან გააფორმა ურთიერთდახმარებისხელშეკ
რულებები.
გაერო ადგენს, რომ აგრესიული მიზნითწარმოებული ომი საერთაშორისო მშვიდობისწინა
აღმდეგ მიმართული დანაშაულია. იგისახელმწიფოს სუვერენობის, 
ტერიტორიულიინტეგრაციისა და პოლიტიკურიდამოუკიდებლობის წინააღმდეგ 
მიმართულიშეიარაღებული ძალის გამოყენებას გულისხმობს. აგრესია საერთაშორისო პას
უხისმგებლობასმოითხოვს და ვერც პოლიტიკური, სამხედრო, ეკონომიკური ან ნებისმიერ
ი სხვა მოტივიგამოდგება აგრესიის დასასაბუთებლად.
რატომ მაინცდამაინც ომი? ამ კითხვაზემარტივი პასუხი არ არსებობს. სხვადასხვა ომისშემ
თხვევაში, პასუხიც სხვადასხვაა. იგიდამოკიდებულია მრავალ სხვადასხვა ცვლადზე, უპი
რველეს ყოვლისა კი - დროზე. ცხადია, ომსსხვადასხვა ეპოქაში
 განსხვავებული ფაქტორიიწვევდა. მაგალითად, მეთორმეტე საუკუნისევროპაში
 მცხოვრები ნებისმიერი ობიექტურიმკვლევარი ამ პერიოდის სასტიკ ომებსაუცილებლად 
რელიგიურ აღტყინებას მიაწერდა. პარადოქსულია, რომ განსაკუთრებულისისასტიკით გამ
ორჩეული ჯვაროსნული ომები, რომლებიც მეთერთმეტე საუკუნის დასასრულსდაიწყო და 
თითქმის 200 წელს მიმდინარეობდა, იმ რწმენით იყო
 გამსჭვალული, რომ ,,ღმერთიჩვენთანაა’’.
რელიგიამ ძალზე სუსტი როლი ითამაშამეოცე საუკუნის ძირითადი ომების 
გაჩაღებაში. რელიგიური ფანატიზმი არავითარ შემთხვევაშიარ ყოფილა პირველი მსოფლი
ო ომისსაფუძველი. ბევრი დამკვირვებელი ამ ომისდაწყების მიზეზად 
ნაციონალიზმს მიიჩნევს, რომლის შესახებაც მეოცე საუკუნეში არაფერიიყო 
ცნობილი.მკვლევართა მეორე ნაწილი ომის დაწყებასევროპული ქვეყნების 
იარაღებით შეჯიბრსუკავშირებს და ამტკიცებს, რომ სამხედრომომზადების 
ტემპმა ევროპა საბოლოოდ ომამდემიიყვანა. მკვლევართა მესამე ჯგუფიიმპერიალიზმს ად
ანაშაულებს: მეცხრამეტესაუკუნის მეორე ნახევარში კოლონიებისდასაპატრონებლად დაწყ
ებული ბრძოლა ომშიგადაიზარდა, მაშინ როდესაც დაუპატრონებელიაღარ დარჩა არც ერ
თი კოლონია აზიასა დააფრიკაში.
რელიგიას არც მეორე მსოფლიო ომისდაწყებაში უთამაშია მთავარი როლი. ნაცვლადამისა, 
გადამწყვეტი მიზეზი იყო იდეოლოგია(ნაციონალური სოციალიზმი გერმანიაში, ფაშიზმი 
- იტალიაში, ხოლო კომუნიზმი - საბჭოთაკავშირში).
ზედაპირულად ისე ჩანს, თითქოს ორივემსოფლიო ომის გამომწვევი მიზეზებირადიკალუ
რად განსხვავდებოდა იმმიზეზებისგან, რომლებმაც განაპირობაჯვაროსნული ომების დაწყ
ება. მაგრამ, მიუხედავად სავარაუდო (ან უშუალო) მიზეზებისა(როგორიცაა რელიგიური ფ
ანატიზმი, ნაციონალიზმი და ასე შემდეგ), ნებისმიერი ომიარის იმავე ძველი დაავადების გ
ამოვლინება, მიუხედავად იმისა, რომ ამ სენის სიმპტომები დასიმწვავე დროთა განმავლობ
აში შეიცვალა. ომისგამომწვევი სამი ძირითადი მიზეზი შეიძლებაგამოვკვეთოთ, რომლები
ც წინა პლანზე არიანწამოწეულნი პოლიტიკური მოაზროვნეებისნაშრომებში: ერთ-ერთი ა
ქცენტს ადამიანისბუნებაზე აკეთებს მეორე ხაზს უსვამსსაზოგადოებას (მთავრობის ჩათვლ
ით) მესaმე კიყურადღებას ამახვილებს გარემოში არსებულშეუსაბამობაზე (წყლის, მიწის ბ
უნებრივირესურსების ნაკლებობაზე) ომში ჩადენილდანაშაულებათა კონცეფციის არსში ძე
ვს იდეა, რომ ინდივიდებს კრიმინალურიპასუხისმგებლობა ეკისრებათ ქვეყნის, ან მისიჯა
რისკაცების მოქმედებების გამო. ომშიჩადენილი დანაშაულებები და კაცობრიობისწინააღმ
დეგ ჩადენილი დანაშაულებებისაერთაშორისო სამართლის უმძიმესდანაშაულებებს შორი
საა. ისინი იმდენადსერიოზულ დანაშაულებებადაა მიჩნეული, რომდროის ლიმიტაციის ფ
აქტორი აქ არ მუშაობს. დამნაშავე მიუხედავად იმისა, თუ როდისჩაიდინა დანაშაული, უმკ
აცრესად ისჯება.

3.ძალთა წონასწორობა თუ საფრთხის წონასწორობა?საერთაშორისო ურთიერთობების

სამეცნიერო დისციპლინაში კავშირების შესახებ არაერთი თეორია არსებობს, რომელიც
განსხვავებული კუთხით ცდილობს საერთაშორისო პოლიტიკის ამ ცენტრალური
ფენომენის ანალიზს. გლენ სნაიდერი რამდენიმე მათგანს გამოყოფს. მათ შორის
კოლექტიური სარგებლის თეორია (რომელიც განსაკუთრე- ბით გავლენიანი XX საუკუნის
70-80-იან წლებში იყო), სოციოლოგიური კოალიციის თეორია, ასევე `რაციონალური
არჩევანის~ მოდელის ფარგლებში შექმნილი თეორიები. თუმცა ეს თეორიები ძირითადად
ნაწილობრივ ხსნიდა კავშირების შექმნის გამომწვევ მიზეზებს. ნაშრომის ფორმატი არ
იძლევა საშუალებას დეტალურად გაანალიზდეს ყველა მათგანი.საერთაშორისო
ურთიერთობების მხოლოდ ორ გავლენიან თეორიაზე იყო განხილვა ჩვენ სემინარში ეს
თეორიებია: სტრუქტურული ძალთა წონასწორობის თეორია, რომელიც ძირითადად
ცნობილი ნეორეალისტის კენეთ უოლცის სახელს უკავშირდება და საფრთხის
წონასწორობის თეორია, რომელიც სტეფან უოლტმა ძალთა წონასწორობის თეორიის
დაშვებების გადამოწმების გზით შექმნა და რომელსაც, მიუხედავად იმისა, რომ
რეალიზმის პარადიგმის ფარგლებში რჩება, უფრო მეტი საერთო პოსტკლასიკურ
რეალიზმთან აქვს, ვიდრე სტრუქტურულ რეალიზმთან (ნეორეალიზმთან).ძალთა
წონასწორობის თეორია სტრუქტურული ძალთა წონასწორობის თეორიის არსის უკეთ
გასაგებად ტექსტში მოკლედ იყო მიმოხილული უოლცისეული ნეორეალიზმის მთავარი
დაშვებები საერთაშორისო პოლიტიკასთან მიმართებაში. უოლცი მის თეორიას ბოლომდე
საერთაშორისო სისტემის დონეზე აგებს და სისტემის სტრუქტურის კონცეფცია შემოაქვს,
როგორც ანალიტიკური მექანიზმი. კერძოდ, სისტემის სტრუქტურას სამი ელემენტი აქვს:
ანარქია (ცენტრალური ხელისუფლების არარსებობა მსოფლიოში),სახელმწიფოთა შორის
ფუნქციური მსგავსება და ძალთა განაწილება. ამ თეორიის ლოგიკა განსაკუთრებით
მომჭირნეა. რადგან ანარქია საერთაშორისო სისტემის მუდმივი მახასიათებელია
(უცვლადია), ხოლო ანარქიიდან ეგზოგენურად გამომდინარეობს ის ფაქტი, რომ
სახელმწიფოები თვითდახმარების სისტემას ქმნიან და თვით-
გადარჩენაზეზრუნავენ(ესეცუცვლადია),შესაბამისად,ყველაზემნიშვნელოვანი
ამხსნელობითი ცვლადი სისტემაში ძალთა განაწილებაა. სახელმწიფოს ძალა, ძლიერება კი
მატერიალური ფაქტორებით იზომება. კერძოდ: მოსახლეობის რაოდენობა, მთლიანი
ეროვნული პროდუქტი, სამხედრო შესაძლებლობები და ასე შემდეგ და თითოეული
სახელმწიფოს უსაფრთხოება და არა მარტო ძლიერება სხვებთან მიმართებაში მის
შედარებით ძლიერებაზეა დამოკიდებული.
სტრუქტურულ ძალთა წონასწორობის თეორიაში ალიანსების წარმოქმნის ან უკვე
არსებულ კავშირებში სახელმწიფოთა შესვლის მთავარი მიზეზი საერთაშორისო
სისტემაში ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოს დაბალანსების მცდელობაა. შესაბამისად
ძალთა წონასწორობის თეორია ამბობს: `შეუერთდი უფრო სუსტ მხარეს~.
ძალთა წონასწორობის თეორიაში ძლიერება პირდაპირ მიბმულია საფრთხესთან. კერძოდ,
იყო ძლიერი თავისთავად გულისხმობს, რომ შენი სიძლიერე არათუ დისკომფორტს,
არამედ საფრთხეს უქმნის სხვებს.
მეორეხარისხოვანი სახელმწიფოები, თავისუფალი არჩევანის საშუალება თუ აქვთ,
შედარებით სუსტს ემხრობიან, რადგან უფრო ძლიერი მათ ემუქრება . . .(უოლცი)
დაახლოებით მსგავს შეხედულებას ავითარებს ჯონ მერშაიმერი, როდესაც ამბობს, რომ
რაც უფრო დიდ ძლიერებას ფლობს კონკრეტუ ლი სახელმწიფო, მით უფრო მეტ შიშს
იწვევს იგი სხვებში.
ძალთა წონასწორობის თეორიის მომხრე თეორეტიკოსების უმეტესობა (როგორც
კლასიკური, ასევე თანამედროვე რეალისტები) არ ახდენს ძლიერების და საფრთხის
კონცეპტების ერთმანეთისაგან გამიჯვნას. მათი გაგებით, საფრთხის ადეკვატურად
გასაზომად მხოლოდ ძლიერების ცვლადიც კი საკმარისია.
ძალთა წონასწორობის თეორია, რომელიც მხოლოდ ძალთა განაწილების ცვლადზე
დაყრდნობით ცდილობს ახსნას სახელმწიფოთა მიერ კავშირებში შესვლის მოტივაცია,
მართალია აკმაყოფილებს თეორიის ერთ-ერთ მთავარ ღირებულებას, კერძოდ
მომჭირნეობას, (კარგი თეორია ეს მომჭირნე თეორიაა), თუმცა მისი ამხსნელობითი უნარი,
როგორც რობერტ ქიოჰეინი აღნიშნავს არასდროს ყოფილა ბოლომდე დამაჯერებელი.
ძალთა წონასწორობის თეორია (ძირითადი თეორიული დაშვება) სახელმწიფოები
კავშირში შედიან საერთაშორისო სისტემაში ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოს წინააღმდეგ
მისი დაბალანსების მიზნით.საფრთხის წონასწორობის თეორიასტრუქტურულ ძალთა
წონასწორობის თეორიაში დაბალანსება და მიბმა მხოლოდ მატერიალური რესურსებით
არის განსაზღვრული. შესაბამისად დაბალანსება გულისხმობს კავშირში შესვლას უფრო
სუსტთან, ხოლო მიბმა კი უფრო ძლიერის მხარეს ყოფნას. თუმცა, ამ შეხედულებას
სერიოზული შეზღუდვები გააჩნია, რადგან იგი მხედველობაში არ იღებს სხვა ფაქტორებს,
რომელიც შეიძლება სახელმწიფოში გადაწყვეტილების მიმღებებმა გაითვალისწინონ.
მართალია, ძლიერება საკმაოდ მნიშვნელოვანი კომპონენტია მათ გათვლებში, თუმცა არა
ერთადერთი. შესაბამისად, უფრო ზუსტი იქნებოდა გვეთქვა, რომ სახელმწიფო კავშირში
შეიძლება შევიდეს იმ სახელმწიფოსთან ან მის წინააღმდეგ, რომელიც ყველაზე დიდ
საფრთხეს უქმნის მას.@ მაგალითად, კოალიცია, რომელიც შეიქმნა გერმანიისა და მისი
მოკავ- შირეების წინაღმდეგ I და II მსოფლიო ომების პერიოდში ბევრად უფრო დიდ
მატერიალურ შესაძლებლობებს ფლობდა, ვიდრე კავშირი, რომლის წინააღმდეგაც ის
შეიქმნა.ძალთა წონასწორობის თეორია ამ შემთხვევაში უძლურია, მაგრამ საფრთხის
წონასწორობის თეორია კი ამბობს, რომ მიუხედავად გერმანიის შედარებითი სისუსტისა
მის წინააღმდეგ კავშირი წარმოიქმნა სწორედ იმის გამო, რომ მას სხვა
სახელმწიფოებისაფრთხედაღიქვამდნენ. მსგავსშეხედულებასავითარებს
უ @მიჩელ შიიჰენი: `სახელმწიფოები კავშირში არ შედიან მხოლოდ ძლიერების
წინააღმდეგ.
აუცილებლად უნდა არსებობდეს საფრთხის აღქმა. დასავლეთ ევროპის
სახელმწიფოებისთვის აშშ-ის ძლიერება 1945 წლიდან აღარ იწვევდა მათში შიშს, მაშინ,
როცა საბჭოთა კავშირი აგრესიული ქმედებებით საფრთხეს უქმნიდა მათ~.ედვინ ფედერი
ჩრდილ ოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის შექმნის მიზეზებზე საუბრისას
აღნიშნავს, რომ ალიანსი საბჭოთა კავშირიდან აღქმული საფრთხის საპასუხოდ შეიქმნა,
ხოლო საფრთხის შეფასება კი საბჭოთა კავშირის შესაძლებლობების და განზრახვების
გათვალისწინების საფუძველზე ხდებოდა. აქედან გამომდინარე შეგვიძლია ვივარაუდოთ,
რომ
&საფრთხის ადეკვატურად გასაზომად მხოლოდ ძლიერების ცვლადი საკმარისი არ არის.
ძლიერება, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია, თუმცა არა მაინცდამაინც ყველაზე
მნიშვნელოვანი. განვიხილოთ ის ცვლადები, რომელიც საფრთხის ცნების უფრო ზუსტი
გაზომვის საშუალებას მოგვცემს. ეს ფაქტორებია (ცვლადები):
(1) ძლიერებარაც უფრო დიდია სახელმწიფოს ძლიერება პოტენციურად მით უფრო დიდი
საფრთხის შემცველია იგი სხვა ქვეყნებისათვის. როდესაც სახელმწიფოს შედარებითი
ძლიერება იზრდება, სხვა სახელმწიფოებმა შესაძლოა ეს საფრთხედ აღიქვან. შესაბამისად,
სახელმწიფოს შედარებითი ძლიერების ზრდამ შესაძლოა დაბალანსებისა და კავშირის
ფორმირების ტენდენციას შეუწყოს ხელი. ასე რომ, ძალთა ბალანსის თეორია ბო ლომდე
მცდარი არ არის, თუმცა, არასრული კი არის. ძლიერება მხოლოდ ერთ-ერთი და არა
მაინცდამაინც ყველაზე მნიშვნელოვანია იმ ფაქტორებს შორის, რაც დაბალანსების
ტენდენციას ზრდის.განსხვავებით უოლცისაგან, რომელიც თვლის, რომ დაუბალანსებელი
ძალა, ვინც არ უნდა ფლობდეს მას, საფრთხეა სხვა სახელმწიფოებისათვის, უოლტი
მიიჩნევს, რომ ძლიერება საფრთხის აღქმაში მხოლოდ ერთ-ერთი კომპონენტია.
როგორც ვხედავთ, საფრთხის წონასწორობის თეორიაში ძლიერების ცვლადი გარკვეულ
როლს მაინც თამაშობს. ამ შემთხვევაში ლოგიკა დაახლოებით ასეთია: ძლიერება
მართალია არა ყველაზე მნიშვნელოვანი, თუმცა საჭირო ცვლადია საფრთხის გასაზომად,
რადგან თუ ქვეყანა იმდენად სუსტია, რომ მას აგრესიული პოლიტიკის თუ მუქარის
განსახორციელებლად რესურსები არ გააჩნია, მაშინ იგი ნაკლებ საფრთხეს უქმნის სხვა
სახელმწიფოებს. მაგალითად, ძლიერი, მაგრამ არა აგრესიული ქვეყანა საფრთხეს არ
წარმოადგენს, ისევე როგორც აგრესიული, მაგრამ სუსტი ქვეყანა მცირე საფრთხეა. თუმცა,
ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ, თუ სუსტი ქვეყანა ვის მიმართ არის
აგრესიული. თუ სუსტი ქვეყანა ემუქრება დიდ სახელმწიფოს (რაც ძალიან იშვიათად
ხდება ხოლმე), მაშინ მუქარის ობიექტი მას დიდ საფრთხედ არ მიიჩნევს. თუმცა, თუკი
სუსტი ქვეყანა მისსავე საპირწონეს (სუსტ ქვეყანას) ემუქრება, მაშინ ამ უკანასკნელმა
შესაძლოა იგი დიდ საფრთხედ აღიქვას. საფრთხის წონასწორობის თეორიის მთელი
არგუმენტი სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ მხოლოდ ძლიერების ცვლადზე
დაყრდნობით შეუძლებელია საფრთხის შეფასება. რადგანაც ძლიერება სახელმწიფომ ორი
განსხვავებული მიზნით შეიძლება გამოიყენოს: დაე- მუქროს სხვა სახელმწიფოს ან არ
დაემუქროს, სწორედ აქ იკვეთება იმ დამატებითი ფაქტორების მხედველობაში მიღების
აუცილებლობა, რომელიც საფრთხის ადეკვატურად გაზომვის საშუალებას მოგვცემს. (2)
გეოგრაფიული სიახლოვესახელმწიფოები, რომლებიც ახლოს მდებარეობენ,
პოტენციურად უფრო დიდ საფრთხეს ქმნიან, ვიდრე სახელმწიფოები, რომლებიც შორსაა.
გეოგრაფიული სიახლოვე საფრთხის ხარისხის გაზრდის პოტენცი ური მექანიზმია.
კერძოდ, რაც უფრო ახლოსაა ორი სახელმწიფო ერთმანეთთან, მით უფრო დიდია
ალბათობა, რომ ისინი ერთმანეთს საფრთხედ აღიქვამენ. თუმცა, აქვე მხედველობიდან არ
უნდა გამოგვრჩეს, რომ საფრთხის გაზომვის ეს მხოლოდ ერთი კომპონენტია და სხვა
კომპონენტებთან ერთად ქმნის საფრთხეს. მაგალითად, ირანი და აშშ ერთმანეთისაგან
შორსაა, თუმცა ორივე სახელმწიფოს ერთმანეთის საფრთხის აღქმაში ეს სიშორე ხელს
სულაც არ უშლის. ასე რომ, არგუმენტი მდგომარეობს დაახლოებით შემდეგში:
გეოგრაფიული სიახლოვე ქმნის საფრთხეებისა და ასევე შესაძლებლობების გარკვეულ
სტრუქტურას, რომელიც აპრიორი კონფლიქტური ან თანამშრომლობითი
ურთიერთობების განმაპირობებელი ვერ იქნება.
(3) აგრესიული განზრახვებისახელმწიფოები, რომლებიც გამოკვეთილად აგრესიულები
არიან პოტენციურად დაბალანსდებიან სხვა სახელმწიფოების მხრიდან. მაგალითად,
ალიანსი, რომელიც შეიქმნა გერმანიისა და მისი მოკავშირეების წინააღმდეგ,
განპირობებული იყო გერმანიის აგრესიული ქმედებებით და არა მხოლოდ მისი
მატერიალური შესაძლებლობებით. განზრახვების შეფასება განსაკუთრებით
მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოკავშირეებ- ის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას. ამ
ცვლადის დამატებით უოლტი აცნობიერებს, რომ მხოლოდ ძალთა განაწილების
ფაქტორზე დაყრდნობით შეუძლებელია საფრთხის შემცველი სახელმწიფოს
იდენტიფიცირება.
საფრთხის წონასწორობის თეორია (ძირითადი თეორიული დაშვება)სახელმწიფო
კავშირში შედის არა მაინცდამაინც ყველაზე ძლიერი სახელმწიფოს დაბალანსების
მიზნით, არამედ იმ სახელმწიფოს წინააღმ დეგ, რომელიც ყველაზე დიდ საფრთხეს უქმნის
მას. (იმ შემთხვევაში, როცა ეს ორი ცვლადი ერთმანეთს ემთხვევა, კერძოდ, სახელმწიფო
ყვე- ლაზე ძლიერიცაა და აგრესიულიც, ეს მაინც არ ცვლის ამ დაშვების არსს, რომელშიც
მთელი თეორიული სიმძიმე საფრთხეზე მოდის და არა მხოლოდ ძლიერებაზე)
საფრთხის ადეკვატურად გასაზომად ცვლადების კომბინაცია გვჭირდება: ძლიერება,
გეოგრაფიული სიახლოვე და აგრესიული განზრახვები. შემოთავაზებული ცვლადებიდან
პირველი ორი (ძლიერება და გეოგრაფიული სიახლოვე) მატერიალური ფაქტორებია და
მათი ოპერაციონალიზაცია და გაზომვა არცთუ ისე რთულია. რაც შეეხება, აგრესიული
განზრახვების ცვლადს (რომელიც არამატერიალური ცვლადია), მისი ზუსტი გაზომვა
საკმაოდ პრობლემატურია. მართალია, ამ ცნების ზუსტი ოპერაციონალიზაცია მარტივი არ
არის, თუმცა შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ აგრესიული განზრახვები ეს არის (1)
აგრესიული განცხადებები, რომელსაც ერთი სახელმწიფოს ლიდერი ან ლიდერები
აკეთებენ მეორე სახელმწიფოს მისამართით, და (2) აგრესიული ქმედებები, როცა ერთი
სახელმწიფო რეალური ქმედებებით ემუქრება მეორე სახელმწიფოს• (იგულიხმება ერთი
სახელმწიფოს მიერ მეორე სახელმწიფოს ტერიტორიული მთლიანობის წინააღმდეგ
მიმართული ქმედებები. მაგალითად, სახმელეთო, საზღვაო და საჰაერო საზღვრების
დარღვევა, ან ერთი სახელმწიფოს მიერ მეორე სახელმწი ფოს შიდა საქმეებში ჩარევა
სახელმწიფოს სუვერენიტეტის ხელყოფის ან რეჟიმის დამხობის მიზნით). •აგრესიული
განზრახვების ცვლადის სწორედ ამ განსაზღვრებას დაეფუძნება ნაშრომის ემპირიული
ნაწილი. ერთ-ერთი გამოსავალი, იმისათვის, რომ შევაფასოთ ამ ცვლადის
დამოუკიდებელი როლი, იქნება ვნახოთ, თუ როგორი კორელაციაა აგრესიულ
განზრახვებსა და კავშირების წარმოქმნას შორის. იგულისხმება, რომ თუ ცვლადი
სწორადაა შერჩეული, მაშინ ერთი სახელმწიფოს მიერ მეორე სახელმწიფოს წინააღმდეგ
აგრესიული პოლიტიკის გატარებას უნდა მოყვეს აგრესორის დაბალანსება (კავშირში
შესვლა სხვა სახელმწიფოსთან ან სახელმწიფოებთან) ან შესაბამისი გარემო-პირობების არ-
სებობის შემთხვევაში მასთან მიტმასნება.

4.ომისა და მშვიდობის არჩევანი

ომი ერთ-ერთი უძველესი, ყველაზე მნიშვნელოვანი და მორალური თვალსაზრისით, ერთ-
ერთი ყველაზე წინააღმდეგობრივი საქმიანობაა. მისი წარმოშობა ღრმა წარსულში
იწყება.ერთადერთი, რაც დადასტურებულად შეიძლება ითქვას, არის ის, რომ  რაც
საზოგადოება არსებობს,  ადამიანი ყოველთვის ომობს. და ომობს ყველა იმ კომპონენტის
გამოყენებით, რაც ამისათვის აუცილებელია. მეტიც, ეს არის არა რაიმე ცალკე აღებული
ცივილიზაციის ნიშანი, არამედ საყოველთაო ხდომილება.
არსებითად ერთი და იგივე იარაღი, სატრანსპორტო საშუალებები, საბრძოლო სივრცეზე
გადაადგილებების და მოქმედებების ხასიათი, თუ სხვა რამ, ასე რომ თეზისს – ადამიანი
ყოველთვის ომობს, შესაძლოა დაემატოს თეზისი, რომ ის ომობს ყველგან და ომობს
ერთნაირად.
რა არის ომი – ბოროტება თუ სიკეთე? უღირს კი ადამიანს, ომის ფასად,
აისრულოს თავისი, თუნდაც სამართლიანი, საწადელი? ომისადმი ასეთი
დამოკიდებულება, ის აზრი,  რომ ომი არც სიკეთე და არც ბოროტებაა, არამედ
ადამიანური ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი, მეტიც, აუცილებელი ნაწილია, საკმაოდ
გავრცელებულია. საინტერესოა ისიც, რომ ამ ადამიანთა უდიდესი ნაწილი თვლის, რომ
თუ არა ომი, შეუძლებელი იქნებოდა ადამიანის ყველაზე კარგი თვისებების გამოვლენა:
ვაჟკაცობა, სიმამაცე, რაინდობა, თავგანწირვა, საკუთარი სიცოცხლის მსხვერპლად გაღება.
ეს ის თვისებებია, რომელიც, თუ არა ომი, არასოდეს წარმოჩნდებოდა. სხვადასხვა
ადამიანები, მაგალითად, ისეთი განსხვავებულნიც კი, როგორიცაა გერმანელი
გენერალი მოლტკე, პლატონი, მაკიაველი,ნიკოლაი ბერდიაევი და დიმიტრი უზნაძე
ერთსულოვანნი არიან ომის, როგორც მორალურ ღირებულებათა ერთგვარი საყრდენის
შეფასებისას. რუსი ფილოსოფოსი, ვლადიმერ სოლოვიოვი, ომზე მსჯელობისას, საკითხის
სამ ასპექტში განხილვას გვთავაზობს და ესენია თეორიული, ისტორიული და
პრაქტიკული.
მართალია, რიგი ფილოსოფოსების მიიჩნევს, რომ ომი მაინც ბოროტებაა. თუმცა, ამავე
დროს, მაინც იძულებულია აღიაროს მისი ცივილიზაციური მნიშვნელობა. მაგალითად,
რუსი ფილოსოფოსი, ვლადიმერ სოლოვიოვი, ომზე მსჯელობისას, საკითხის სამ ასპექტში
თეორიული ასპექტი, ზოგადად, ზნეობრივია და ის შემდეგ დაშვებას ეყრდნობა: მშვიდობა
არის სიკეთე, ხოლო ომი – ბოროტება. მაგალითად ყურანის მეორე სურა
ამბობს: ,,იბრძოლეთ მტრებთან, სანამ არ დამკვიდრდება ისლამი. . . ამ მოსაზრებას ისიც
უნდა ამყარებდეს, რომ ომის თავი და თავი მიზეზი არა რაიმე
მატერიალურის უკმარისობაა, როგორც ეს ხშირად ჰგონიათ, არამედ სურვილი:
გაცილებით მნიშვნელოვანია ომის ისტორიული ასპექტი: ომი ქმნის ცივილიზაციას. ომი
არის ყველაზე ძლიერი ფაქტორი შიდა კავშირების გაძლიერებისათვის ხალხებისა და
კულტურების შიგნით და რაოდენ პარადოქსულადაც არ უნდა ჟღერდეს, ის ასევე ხელს
უწყობს კულტურების ურთიერგავლენას და მოწინააღმდეგე მხარეების
ურთიერთდაახლოე-ბას. სხვა სიტყვებით, ადამიანი, პრაქტიკულად, ნებისმიერი საბაბით
ომობს, ხოლო თუ რა მიზეზს ნიღბავს ეს საბაბი, ხშირად, ძალიან რთული გამოსაცნობია. 
მაინც, რა ვითარებაა ომი, რა არის მასში ის არსებითი, რაც მას სხვა საქმიანობისგან
გამოარჩევს და რატომ არის ის ასე მნიშვნელოვანი?
არ არსებობს ომის ისეთი განსაზღვრება, რომელიც ყველას მიერ, სანდოობის ერთნაირი
ხარისხით, განსაზღვრებადაა მიჩნეული.
მათ შორის, ყველაზე პოპულარული, კლაუზევიცისეული ომი, როგორც პოლიტიკის
გაგრძელება, სინამდვილეში არის არა განსაზღვრება, არამედ განსაზღვრების ფრაგმენტი
და მისი განსაზღვრებად მიჩნევა მხოლოდ ისტორიულ გაუგებრობას უნდა მივაწეროთ.
ჩვენ საკმაოდ ზუსტად უნდა შევძლოთ ზღვარის გავლება ზოგადად დაპირისპირებასა და
იმას შორის რაც ომია. მთავარია, ვიპოვოთ ის ნიშნები, რომლებიც მოვლენას ცალსახად
ომად გადააქცევს.თუმცა, ომის ფენომენის სრულად გასააზრებლად, ზოგადად, საჭიროა
ვიცოდეთ იმ გეოსტრატეგიული გარემოს თავისებურებანი, რომელშიც ესა თუ ის საომარი
მოქმედებები ვითარდება. უნდა ვფლობდეთ ცოდნას გეოგრაფიული, ეკონომიკური და
პოლიტიკური რეალიების შესახებ. ასევე, სასურველია კონკრეტული
დაპირისპირების პრეისტორიის ცოდნა.
მეორეს მხრივ, ასეთივე აუცილებლობას წარმოადგენს ვიცოდეთ თუ რა შეიარაღებას
ფლობდნენ დაპირისპირებული მხარეები, როგორ უდგებოდნენ ისინი ზოგადი
სტრატეგიისა და ტაქტიკის საკითხებს, რა მიაჩნდათ ძირითად სამხედრო ამოცანად და რა
გზებით ცდილობდნენ მის გადაჭრას. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია ქვეყნის სამხედრო
მოწყობა, ჯარების დაკომპლექტებისა და უზრუნველყოფის საკითხები და როგორ
უდგებოდნენ ისინი ქვეყნის საომარ მზადებას საერთოდ.
განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება საზოგადოების პოლიტიკური მოწყობის ხასიათს,
ვინაიდან ეს უკანასკნელი განსაზღვრავს თავად საომარი მოქმედების ხასიათსაც.
დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ასევე მხედართმთავართა და პოლიტიკურ მოღვაწეთა
ქმედებებს, მათ ხასიათსა და მისწრაფებებს, ყველაფერ იმას, რაც ომის სუბიექტურ მხარეს
განსაზღვრავს.

5.თანამედროვე ომები
ომებმა და სამხედრო კონფლიქტებმა, რომელიც 2001 წლის 11 სექტემბრის შემდეგ, ერაყსა
და ავღანეთში დღემდე მიმდინარეობს, მინიმუმ 225 ათასი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.
მკვლევარებმა, ერაყის და ავღანეთის, ასევე, პაკისტანის ანტიტერორისტული კამპანიები
შეისწავლეს და მივიდნენ დასკვნამდე, რომ ამ საბრძოლო ოპერაციებში დაღუპულთა და
დაშავებულთა რიცხვი კოლოსალურია. დაჭრილების საერთო რიცხვი, ექსპერტთა
გამოთვლით, დაახლოებით 365 ათასს შეადგენს.სამწუხაროდ, საგანგაშოა მშვიდობიან
მოსახლეობაში დაზარალებულთა რიცხვი 172 ათასს შეადგენს.დაღუპული მებრძოლების
საერთო რიცხვი, დაახლოებით, 20 ათასიდან 51 ათასამდე მერყეობს.
რაც შეეხება თავად აშშ დანაკარგებს, საკუთარ ჯარისკაცთა რიგებში, მათი რაოდენობა
დაახლოებით ექვსი ათასია, კოალიციის დანარჩენი წევრების კი – 1,2 ათასი. დაღუპული
ერაყელი სამხედროების რიცხვი 9,9 ათასს აღწევს, პაკისტანის – 3,5 ათასს, ავღანელების –
8,8 ათას ადამიანს. კერძო დაცვის ფირმებმა, ამ ომებში, 2,3 ათასი თანამშრომელი დაკარგეს.
ერაყ-ავღანეთში მიმდინარე კონფლიქტებმა, 168 ჟურნალისტის და ჰუმანიტარული
ორგანიზაციების 266 წარმომადგენლის სიცოცხლე შეიწირა, ხოლო ომების შედეგად
დევნილად ქცეულთა საერთო რიცხვმა 7,8 მილიონს მიაღწია. სამხედრო ბიუჯეტის
საერთო დანახარჯები 3,7 ტრილიონი დოლარია, თუმცა, ამას სხვა სახის თანხებიც ემატება,
რომელიც მკვლევართა ანგარიშში, ინფორმაციის არასაჯაროობის გამო, კაცობრიობამ,
რომელმაც ორი მსოფლიო ომი გადაიტანა, ვერ ისწავლა კონფლიქტების დიპლომატიური
გზით მოგვარება.
ამის შედეგია, რომ მსოფლიოს რამდენიმე ქეყანაში დღესდღეობით ომია და აქტიური
საბრძოლო მოქმედებები მიმდინარეობს. აღსანიშნავია, რომ ომები არა მხოლოდ
რელიგიურ, არამედ პოლიტიკურ და ტერიტორიულ ნიადაგზეცაა გაჩაღებული.
ამგვარად, საომარ მდგომარეობაში მყოფ ახლო აღმოსავლეთსა და აფრიკის ქვეყნებს
უკრაინაც მიემატა. ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილში მიმდინარე მოვლენებმა არამხოლოდ
ევროპა, არამედ მთელი მსოფლიო შეაშფოთა.
ავღანეთი: ასიმეტრიული კონფლიქტი 2001 წლიდან დღემდე მიმდინარეობს. 13-წლიანი
სამოქალაქო ომია გაჩაღებული ისლამისტურ ორგანიზაცია "თალიბანსა" და
საერთაშორისო უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ძალებს (ნატოს ეგიდითა და
მეთაურობით მოქმედი საერთაშორისო სამხედრო კონტინგენტი, რომლის მისია
ავღანეთში სტაბილურობისა და გრძელვადიანი უსაფრთხოების დამყარებაა).სუდანი:
კონფლიქტი 2011 წლის 21 მაისიდან დაიწყო და კვლავ მიმდინარეობს. საბრძოლო
მოქმედებები სუდანის გათავისუფლების სახალხო არმიასა და სუდანის შეიარაღებულ
ძალებს შორისაა გაჩაღებული. სომალი: შეიარაღებული კონფლიქტი 1988 წლიდან
მიმდინარეობს. საბრძოლო მოქმედებებში სამთავრობო ჯარები და ისლამისტები არიან
ჩართული. მოვლენებში აშშ-ისა გაეროს შეიარაღებული ძალებიც ფიგურირებდნენ.
ღაზა: არაბეთ-ისრაელის კონფლიქტი 26 წელზე მეტია, გრძელდება. პოლიტიკური
დაძაბულობა და სამხედრო კონფლიქტების არაბული ქვეყნების ლიგასა და ისრაელს,
არაბებსა და ისრაელელებს შორის. თანამედროვე არაბულ-ისრაელიანური კონფლიქტი
ეფუძნება XIX საუკუნის ბოლოს, სიონიზმისა და არაბული ნაციონალიზმის ზრდას.
ტერიტორიას ებრაელები საკუთარ სამშობლოდ, პან-არაბისტული მოძრაობა -
პალესტინელი არაბების ისტორიულ კუთვნილებად, ხოლო პან-ისლამისტურ კონტექსტში,
ისლამურ მიწად თვლიან. დაპირისპირება პალესტინელ ებრაელებსა და პალესტინელ
არაბებს შორის XX საუკუნის დასაწყისში წარმოიშვა და მრავალეტაპიან დაპირისპირებებს,
1948 წლის მაისში თანამედროვე ისრაელის სახელმწიფოს შექმნა მოჰყვა. აქტიური საომარი
მოქმედებები 2006 წლიდან მიმდინარეობს. სირია: შეიარაღებული კონფლიქტი 2011 წლის
15 მარტიდან მიმდინარეობს. ბრძოლა სამთავრობო ჯარსა და აჯანყებულებს შორისაა
გამართული. უკრაინა: ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილში საომარი მოქმედებები 2014 წლის
აპრილიდან მიმდინარეობს. ერაყი: სამოქალაქო კონფლიქტი 2011 წლის დეკემბერში
დაიწყო - მას შემდეგ, რაც აშშ-მა იქ ჯარი შეიყვანა.
დღესდღეობით პოლიტიკურ ლექსიკონში ტერმინი „ჰიბრიდული ომი“ თვალსაჩინო
ადგილს იკავებს. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ახალი საბრძოლო სტრატეგია მეტად
აქტუალური გახდა მსოფლიო პოლიტიკის სცენაზე.ევრო-ატლანტიკურ სივრცეში
იზრდება ისეთი კონფლიქტების რაოდენობა, რომლებიც „არ ჯდება ომის დასავლურ
კატეგორიებში“. შეიძლება ითქვას, რომ სწორედ ამ კონფლიქტების ანალიზიდან არის
მიღებული თანამედროვე წარმოდგენა ჰიბრიდული ომის შესახებ,
რომელშიც სტრატეგიული ამოცანების მისაღწევად, ომის ფორმების განზრახ აღრევას
ვხედავთ.
ამერიკელი სამხედრო ანალიტიკოსის ფრენკ ჰოფმანის თანამედროვე კონფლიქტების
სხვადასხვა ფორმის ანალიზის მიხედვით „ჰიბრიდული საფრთხეებია, როდესაც ნებისმიერი
მოწინააღმდეგე ერთდროულად იყენებს კონვენციური იარაღის, არარეგულარული
ტაქტიკის, ტერორიზმისა და კრიმინალური ქცევის შესაბამის კომბინაციასა და საომარი
მოქმედებების სივრცეს საკუთარი პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად“.
აშშ სამხედრო ექსპერტებმა კი XX საუკუნის მიწურულს სამხედრო დაგეგმარების
პრაქტიკაში შემოიღეს ,,ჰიბრიდული საფრთხეების” (Hybrid Threats) და შესაბამისად,
მასთან დაკავშირებული ,,ჰიბრიდული ომების” ახალი ცნება – საომარი მოქმედების
ფორმა, რომელშიც  სხვადასხვა შემადგენლობის, საშუალებების, მომზადების დონისა და
ხასიათის ძალებია ჩართული. თუმცა ის, რაც ჰიბრიდულ გამოწვევებს აშკარად ახალ
ფენომენად აქცევს, არასამხედრო საშუალებების მნიშვნელობის ზრდაა. ეს ომის
თანამედროვე ფორმაა, რომელიც უმთავრესად ფოკუსირებულია სტრატეგიული
ამოცანების მიღწევაზე ფიზიკური დაპირისპირების გარეშე, განსაკუთრებით,
კონფლიქტის საწყის ეტაპზე.
დღესდღეობით ომის მთავარ შემადგენელ კომპონენტად ინფორმაციულ ომს მიიჩნევენ,
რაც  მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში შეღწევის გზით მასაზე ზეგავლენის
მოხდენას, ამა თუ იმ იდეის მხარდაჭერის მოპოვებასა და დამკვეთის პოლიტიკის
გატარებას გულისხმობს. ინფორმაციულ ომში ხშირად  ინფორმაციულ-პროპაგანდისტულ,
ფსიქოლოგიურ და კიბერ-საშუალებებს აერთიანებენ, ასევე, „ჰიბრიდული ომის“
მახასიათებელია ფინანსური არხების, რესურსებისა და ფარული ხასიათის სამხედრო
საშუალებების ინტეგრირებული გამოყენება.საყურადღებოა, ჩრდილო-ატლანტიკურ
ალიანსში გაკეთებული განმარტებაც ომის ახალ სახეობასთან დაკავშირებით, რომელიც 
ახალი სტრატეგიის ყველა შემადგენელ ელემენტს აერთიანებს. ნატო-ში „ჰიბრიდულ ომს“
უწოდებენ ტაქტიკას, რომლის დროს ჩვეულებრივი სამხედრო საშუალებები არ
გამოიყენება. ომი შეიცავს პროპაგანდისა და დეზინფორმაციის ელემენტებს, ასევე,
ეკონომიკური ზეწოლისა და სპეცდანიშნულების ძალების ფარულ გამოყენებას.  ომის ამ
სახეობას  „რბილ ძალას” უწოდებენ
ამგვარი კონფლიქტის ნათელი მაგალითი და გამოვლინებაა რუსეთის აგრესია უკრაინის
მიმართ. რუსული სამხედროების გამოჩენა ყირიმში ამოსაცნობი ნიშნების გარეშე
(„შენიღბული სახეებით, ფარული მართვითა და კონტროლით“) უშუალოდ გულისხმობს
სპეცდანიშნულების ძალების ფარულ გამოყენებას, რაც ამ სახის ომის ერთ-ერთი მთავარი
ელემენტია.სამხედრო ოპერაციებში ისეთი ძალების გამოყენება, რომლებსაც ამოსაცნობი
ნიშნები არ აქვთ, შესაძლებლობას აძლევს მოსკოვს, უარყოფის აქტიური კამპანია
აწარმოოს, რომლის მიზანია, შენიღბოს მისი სამხედრო ჩარევის მასშტაბი. აგრესიის
შესარბილებლად და გასამართლებლად კი რუსული ტელევიზია მილიტარისტულ
პროპაგანდას აქტიურად იყენებს.აღსანიშნავია უკრაინაზე განხორციელებული კიბერ-
შეტევები. რუსეთის ქმედებები უკრაინასთან მიმართებაში კარგი მაგალითია იმისა თუ
როგორ შეიძლება კიბერ-ოპერაციების ინტეგრაცია კონვენციურ სამხედრო მოქმედებებში.
რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტის გამორჩეული კიბერ-აქტივობებია კიბერ-შპიონაჟი და
ანტისახელმწიფოებრივი პროპაგანდისტული კამპანიები, რომლებიც უკრაინული მედიისა
და სამთავრობო ორგანიზაციების, ასევე, ნატო-ს საიტების, არასამთავრობო
ორგანიზაციების წინააღმდეგ DDoS შეტევების მეშვეობით განხორციელდა. ინფორმაციითა
და ვიდეოებით მანიპულაცია, არჩევნების გაყალბებაზე ორიენტირებული კამპანია,
კონფიდენციალური ელექტრონული მიმოწერის გასაჯაროვება, სატელეფონო მოსმენები,
დეზინფორმაციის გავრცელება ფორუმებსა და სოციალურ ქსელებში, საინფორმაციო
სისტემაში შეღწევა – სწორედ ამ მიმართულებით განვითარდა კიბერ-კონფლიქტი
უკრაინაში. გარდა ამისა, რუსეთის საკომუნიკაციო დაზვერვა ინტერნეტში არსებულ
მონაცემებს იყენებდა აღმოსავლეთ უკრაინაში განთავსებული უკრაინული სამხედრო
შენაერთების ადგილმდებარეობის დასადგენად. ნატო-ს ყოფილი მრჩეველი
უსაფრთხოების საკითხებში, გენერალი ფრანკ ვან კაპენი (Frank Van Kappen) დასავლელი
ანალიტიკოსებიდან ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელმაც ჯერ კიდევ 2014 წლის 26 აპრილს
რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტს   „ჰიბრიდული ომი“ უწოდა.
შესაძლებელია ითქვას, რომ “ჰიბრიდული ომის” თეორიას რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტმა 
ჩამოყალიბებული სახე მისცა. ომის ეს სახეობა უკვე აღიარებულია ერთ-ერთ მთავარ
გამოწვევად, რასაც ადასტურებს ისიც, რომ ნატო-მ „ჰიბრიდული ომისგან“ მომდინარე
საფრთხეებთან ბრძოლის შესახებ 2015 წლის დეკემბერში ახალი სტრატეგია მიიღო.
როგორც ნატო-ს გენერალურმა მდივანმა იენს სტოლტენბერგმა ბრიუსელში, ნატო-ს
საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრაზე განაცხადა, ალიანსი ახალი სტრატეგიის
განხორციელებისას, ქმედებებს ევროკავშირთან შეათანხმებს, რადგან ჰიბრიდული ომი
შეიცავს როგორც სამხედრო, ისე სამოქალაქო ელემენტებს. ჰიბრიდული ომის, როგორც
კონფლიქტის ახალი ფორმის, აღმოცენება ძირეულად ცვლის უსაფრთხოების არსებულ
ლანდშაფტს და უამრავ კითხვას აჩენს უსაფრთხოების არსებული ინსტიტუტების
შესაძლებლობების შესახებ.ამ საფრთხეების შეკავების და დაძლევისთვის აუცილებელია
სახელმწიფოთა მიერ მრავალი მიმართულებით ერთიანი სტრატეგიული მიდგომის შექმნა
და, რა თქმა უნდა, კოორდინებული მოქმედებების განხორციელება.

ზოგადად შეიძლება თქვას, რომ მკვლევართა აბსოლუტური უმრავლესობა თანხმდება,

რომ თანამედროვე ომის წარმოების ფორმაში არის სიახლეები რომელიც ყურადღებას
საჭიროებს. ძირითადი კითხვა დაისმის, თუ რამდენად ახალია ეს ფენომენი ისტორიული
პერსპექტივის ჭრილში.
ბევრი ავტორი მხარს უჭერს მოსაზრებას, რომ „ჰიბრიდული ომი“ ახალი ფენომენია. ამ
იდეის ერთ-ერთი მთავარი კონტრიბუტორი ფრენკ ჰოფმანია,ჰოფმანის აზრით,
ჰიბრიდული ომის წარმოება როგორ სახელმწიფო, ასევე არა სახელმწიფო აქტანტებს
შეუძლიათ. იგი ხაზს უსვამს, რომ არა სახელმწიფოებრივი აქტანტები წარსულშიც
აწარმოებდნენ ომებს, მაგრამ არა ასეთი მომაკვდინებელი ძალის მქონე ეფექტით. ასეთი
ლეტალურობა მიღწევადი გახდა თანამედროვე შეიარაღებაზე არასახელმწიფო აქტანტების
ხელმისაწვდომობის გამო, რაც კომბინირებულია თანამედროვე კომუნიკაციური და
ქსელური საშუალებების სხვადასხვა ფორმებთან.
ჩვენთვის განსაკუთრებით საინტერესოა ე.წ. რუსული ჰიბრიდული ომი. რუსულ
სამხედრო აზროვნებაში მსგავსი კონცეფციები საბჭოთა კავშირის დაშლის პერიოდიდან
მოყოლებული სხვადასხვა ავტორების მიერ იყო წარმოდგენილი.
2014 წელს ყირიმის ანექსიისა და უკრაინის ცნობილი მოვლენების შემდგომ, ბევრი
უცხოელი მკვლევარი შეეცადა ამ მოვლენების დროს რუსეთის მიერ გამოყენებული
„ახალი“ სტრატეგიისა თუ ტაქტიკის ფესვების ძიებას.„ჰიბრიდული ომის“
დამახასიათებელი მეთოდების წარმატებით გამოყენებისკენ რუსეთის ფედერაცია ნაბიჯ-
ნაბიჯ მიდიოდა, დაწყებული იმ ცვლილებებით რომელთა ძირითადი ტალღა რუსეთ-
საქართველოს 2008 წლის ომის მერე მალევე დაიწყო, მათ შორის რუსეთის სპეციალური
ძალების სარდლობის შექმნით, რომელიც მას მერე რუსეთის მიერ წარმოებული
ოპერაციებისა და სამხედრო კამპანიების განუყოფელ ნაწილად იქცა.
ჰიბრიდული ომი არ ცვლის ომის ბუნებას, მის არსს! ტერმინები- ჰიბრიდული,
ასიმეტრიული, მეოთხე და მეხუთე თაობის, თუ შეუზღუდავი ომები ასახავს იმ
სირთულეებს, რომლის წინაშეც თანამედროვე სტრატეგები თუ სამხედრო
თეორეტიკოსები იმყოფებიან 21-ე საუკუნის კომპლექსური კონფლიქტების
კატეგორიზაციის და აღწერის დროს. მიუხედავად იმისა, რომ ტერმინი ჰიბრიდული
ყველაზე პოპულალურია, იგი არამც და არამც არ არის ერთადერთი რელევანტური
ტერმინი რომელიც შეიძლება თანამედროვე კონფლიქტებზე საუბრისას დღეს
გამოყენებულ იქნას მკვლევარების მიერ.
6.პოლიტიკა, სტრატეგია და სამხედრო საშუალებები
შეიარაღებული ძალადობის სხვა ფორმებისაგან განსხვავებით (როგორიცაა სამხედრო
კონფლიქტი, შეიარაღებული აჯანყება და სხვა), ომის მიზეზი, უწინარეს ყოვლისა, არის
სიღრმისეული სოციალურ-პოლიტიკური და სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემები. მისი
შინაარსი შეესაბამება სამხედრო-პოლიტიკურ და სამხედრო-სტრატეგიულ მიზნებს,
რომლებსაც აღწევენ შეიარაღებული ძალადობის საშუალებებით.
ეს არის ომის ორი ურთიერთდაკავშირებული მხარე, რომლებიც გამოხატავენ მის
შინაარსსა და რაობასთან კავშირს. ომის სოციალურ-პოლიტიკური ხასიათი ავლენს მის
მრავალფეროვან კავშირებს საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა დარგთან და სფეროსთან
(პოლიტიკურ, სოციალურ, ეკონომიკურ, სულიერ, სამართლებრივ, მორალურ და ა. შ.).
მაგალითად, როდესაც კონკრეტული ომის სოციალურ-პოლიტიკურ ხასიათს
ვაანალიზებთ, უნდა განვსაზღვროთ მორალურ-პოლიტიკური თვალსაზრისით მისი
სამართლიანობა თუ უსამართლობა; აღიარებული საერთაშორისო სამართლის
თვალსაზრისით, კანონიერი ან უკანონო ხასიათი; სოციალურ-ისტორიული განვითარების
თვალსაზრისით – პროგრესული, ან რეაქციული ხასიათი და ა. შ. ომის სამხედრო-
სტრატეგიული ხასიათი, თავის მხრივ, ავლენს მის მრავალფეროვან
ურთიერთდამოკიდებულებას საქმიანობის საკუთრივ სამხედრო დარგთან. მისი ანალიზი
მოითხოვს, განისაზღვროს მისი სამხედრო-სტრატეგიული მიზნები, მეომარი მხარეების
მიერ გამოყენებული დაზიანების საშუალებანი და სამხედრო ტექნიკა, საომარი
მოქმედების სახეობები და მასშტაბები, წარმოების ხერხები, ფიზიკურ-გეოგრაფიული
პირობები და ა. შ. ომის სოციალურ-პოლიტიკური და სამხედრო-სტრატეგიული ხასიათის
განსაზღვრას დიდი თეორიული და პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს.
თანამედროვე პერიოდში კვლავინდებურად მწვავედ დგას ომებისა და სამხედრო
(საომარი) კონფლიქტების წარმოშობის სიხშირის შემცირების პრობლემა. ორგანიზებული
და აქტიურად მოქმედი ომის მოწინააღმდეგე ძალების არსებობასთან, საერთაშორისო
ჰუმანიტარული სამართლის შემდგომ სრულყოფასთან, გლობალურ და რეგიონულ
დონეებზე სახელშეკრულებო-შეთანხმებითი პროცესებისა და პროცედურების
განტოტვილ სისტემასთან ერთად ომების თავიდან აცილების ძირითად ელემენტად რჩება
ეროვნული შეკავების ძალები.
ომის არსია მეომარი მხარეების საშინაო და საგარეო პოლიტიკის გაგრძელება
შეიარაღებული ძალადობის საშუალებებით. პოლიტიკა შეადგენს ომის არსის ძირითად
ელემენტს, ვინაიდან იგი წარმოშობს ომს როგორც საზოგადოებრივი წინააღმდეგობების
გადაწყვეტის საშუალებას, განსაზღვრავს ომის მიზნებს, მის სოციალურ-პოლიტიკურ და
სამხედრო-სტრატეგიულ ხასიათს; ახდენს გადამწყვეტ ზემოქმედებას საზოგადოებაზე
საჭირო სამხედრო ძლიერების შექმნისა და გამოყენების მიზნით; უზრუნველყოფს
დასახული მიზნების მიღწევას არა მარტო შეიარაღებული ძალადობის მეშვეობით, არამედ
ომში ბრძოლის სხვა საშუალებებითაც (ეკონომიკური, მეცნიერულ-ტექნიკური,
დიპლომატიური, იდეოლოგიური); განაპირობებს ომის შემდგომი მსოფლიოს ხასიათსა და
მიმართულებას.
სამხედრო სტრატეგიის თეორია, როგორც სამეცნიერო ცოდნის სისტემა, სწავლობს
შაბლონებს, ომის ბუნებას და მისი ქცევის მეთოდებს, ანვითარებს თეორიულ საფუძვლებს
სახელმწიფოს სამხედრო ძალების გამოყენების მიზნების მისაღწევად პოლიტიკური
მიზნების მისაღწევად, დაგეგმვისთვის, მომზადების, საომარ მოქმედებებისა და ყველა
სახის სტრატეგიული მოქმედებისთვის.
როგორც პრაქტიკული საქმიანობის სფერო, სამხედრო სტრატეგია არის ჩართულია
შეიარაღებული ძალებისა და ძალების სტრატეგიული ამოცანების დადგენასთან,
კონკრეტულ პირობებში, სტრატეგიულ ამოცანებთან დაკავშირებული საკითხების
გადაწყვეტასთან, მათ შესრულებისთვის აუცილებელი ზომების შემუშავებასა და
განხორციელებაში, შეიარაღებული ძალების, სამხედრო ოპერაციების, ქვეყნის
ეკონომიკისა და მოსახლეობის საომარი მოქმედებების მომზადების მიზნით; ომის
დაგეგმვა და სტრატეგიული ოპერაციები; შეიარაღებული ძალების განლაგების
ორგანიზაცია და მათი ხელმძღვანელობა სტრატეგიული მასშტაბის ოპერაციების
განხორციელებაში, აგრეთვე პოტენციური მტრის შესაბამისი შესაძლებლობების შესწავლა.
სტრატეგია, როგორც პრაქტიკული ხელოვნების სფერო და სამხედრო ლიდერების
(საუკეთესო მენეჯერების) ზოგადი საქმიანობა, ცნობილი იყო ჯერ კიდევ უძველესი
დროიდან. სტრატეგიის თეორია, როგორც სამხედრო მეცნიერების განუყოფელი ნაწილი,
ჩამოყალიბდა მოგვიანებით, დაგროვილი სამხედრო ისტორიული გამოცდილების
განზოგადების, სისტემატიზაციისა და ომის შესახებ ცოდნის განვითარების შედეგად. მისი
როლი სწრაფად იზრდება.
ახლა იგი გადამწყვეტ მნიშვნელობას იძენს არა მხოლოდ უფრო და უფრო რთული
სამხედრო ფენომენების სწორად გაგების თვალსაზრისით, არამედ სამხედრო ხელოვნების
მუდმივად გაფართოებული შესაძლებლობების გაცნობიერების თვალსაზრისითაც, მასზე
წამოყენებული უკიდურესად მაღალი მოთხოვნების გათვალისწინებით. სამხედრო
სტრატეგიის ორი დონე არსებობს: მთლიანობაში ომის სტრატეგია და ფართომასშტაბიანი
ოპერაციების ჩატარების სტრატეგია.
ისინი გაერთიანებულია ზოგადი პრინციპით, მაგრამ განსხვავდება მასშტაბის,
მიმართულების საკითხების ხასიათის, დავალებების შინაარსისა და მათი განხილვის
მიდგომების შესახებ. ომის სტრატეგია უკავშირდება მისი საერთო პრობლემების
შემუშავებას, დაუყოვნებლივი, შემდგომში და შემდგომ პოლიტიკურ და სტრატეგიულ
მიზნებს, მათი მიღწევის თანმიმდევრობას და წესრიგს, შეიარაღებული ბრძოლის
მომზადებისა და წარმართვის ფორმებსა და მეთოდებს, ომის პოლიტიკური,
დიპლომატიური, ეკონომიკური და სტრატეგიული გეგმების განსაზღვრასა და
განხორციელებას, ინდივიდუალური სამხედრო კამპანიები, ამ და მისი აუცილებელი
მატერიალური ბაზის შექმნა, ძალების განლაგების ორგანიზება, ეკონომიკური და
სამხედრო მობილიზაცია.
ამ დონეზე ვითარდება ომში მოქმედებების ზოგადი ხასიათი, ძალების მიერ პოლიტიკური
და სამხედრო მანევრირება და ომის წარმატებით დასრულების გზები. ეს სფერო
გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს გრძელვადიანი პროგნოზების შეფასებას და ომის
პერსპექტივებს. ოპერაციების სტრატეგია ეხება ომის კომპონენტებს, განსაზღვრავს ქვეყნის
შეიარაღებული ძალების ოპერაციების სისტემებს სხვადასხვა ომებში, სტრატეგიული
მოქმედებების მიზნებს, ფორმებსა და მეთოდებს. ამ დონეზე ხორციელდება ოპერაციების
გეგმების შემუშავება და სტრატეგიული მოქმედებები, ხორციელდება სხვადასხვა ტიპის
შეიარაღებული ძალების ძალისხმევის კოორდინაციის პროცედურა, დადგენილია
სამხედრო მოქმედებების მომზადების წესი და შეიარაღებული ძალების სარდლობისა და
კონტროლის ორგანიზება. ცხადია, არ შეიძლება უგულებელვყოს ასეთი დანაყოფის
კონვენციები, მაგრამ რაც უფრო რთულია ომი, მით უფრო მწვავეა ასეთი პირობითი
დაყოფა.
როგორც წარსულში და, მით უმეტეს, ახლაც, სამხედრო სტრატეგია წამყვან, დომინანტურ
ადგილს იკავებს სამხედრო ხელოვნებაში. იგი კარნახობს ოპერაციული ხელოვნებისა და
ტაქტიკის საწყის მოთხოვნებს, ადგენს დავალებებს, განსაზღვრავს საერთო მიზნებს,
რომელთა მიღწევაც მათ დაქვემდებარებაში უნდა იყოს. ჩხუბები და ოპერაციები,
რომლებიც არ შეესაბამება სტრატეგიის პირობებს, საბოლოო ჯამში, შეიძლება არა
მხოლოდ უსარგებლო იყოს, არამედ გამოიწვიოს დამარცხებაც.
ამავე დროს, როგორც ადრე, ტაქტიკა და ოპერატიული ხელოვნება თავდაპირველ მასალას
წარმოადგენენ სტრატეგიისთვის, და მათი მეშვეობით ხდება, რომ სტრატეგია ძირითადად
აცნობიერებს მის შესაძლებლობებს. რა თქმა უნდა, რუსეთის სამხედრო სტრატეგიის
ტრადიციული ისტორია, ურთიერთდამოკიდებულება სტრატეგიას, ოპერატიულ
ხელოვნებასა და ტაქტიკას შორის, რომელშიც ტაქტიკური წარმატებები იყო შეჯამებული
ოპერაციულ წარმატებებში, ხოლო ოპერატიული წარმატებების ჯამმა საბოლოო
სტრატეგიული შედეგი გამოიღო, არც ისე მარტივია.
ახლა სამხედრო სტრატეგიას გააჩნია ძლიერი საშუალებები, რაც საშუალებას აძლევს მას
პირდაპირ მიაღწიოს მიზნებს. თავის მხრივ, ოპერატიული მოქმედებების შედეგები
ზოგჯერ შეიძლება იყოს ძალიან მნიშვნელოვანი და მიაღწიოს სტრატეგიულ დონეს.
მსოფლიო და ადგილობრივი ომების ანალიზმა, აგრეთვე სამხედრო კონფლიქტებმა აჩვენა,
რომ პარტიზანული მოქმედებები იყო შეიარაღებული ბრძოლის ერთ – ერთი ყველაზე
ეფექტური ფორმა.
ისინი ძალზე ეფექტური იყო განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც პროგრესული სახელმწიფო
ძალების მიზნები, ამოცანები და ინტერესები, რომლებიც იყენებდნენ პარტიზანული
ბრძოლის ფორმებსა და რეგულარულ არმიას, მთლიანად ემთხვეოდა ქვეყნის
მოსახლეობის უმრავლესობის ინტერესებსა და ამოცანებს, როგორც ეს იყო, მაგალითად,
1812 და 1941 წლებში - 1945 წლის სამამულო ომებში.
სამხედრო სტრატეგია, როგორც ყველა დროს, მთლიანად ემორჩილება პოლიტიკას, მის
მიერ განსაზღვრული და ემსახურება მას. ნებისმიერ შემთხვევაში, ახლა პოლიტიკას,
ბევრად უფრო დიდზე, ვიდრე ოდესმე, აქვს გადამწყვეტი გავლენა სამხედრო
სტრატეგიაზე, განსაზღვრავს მის მიზნებს, ბუნებას და ზოგადად ორიენტაციას. იგი
ამზადებს ომს, ქმნის მატერიალურ ბაზას და ქმნის მის ხელსაყრელ გარემოს ხელსაყრელ
გარემოში, მობილიზებას უწევს სახელმწიფოს ყველა ძალასა და რესურსს ომის
წარმართვისთვის.
პოლიტიკის მოთხოვნებიდან გამომდინარე, არჩეულია შეიარაღებული ძალების, ომის
ძირითადი და მეორეხარისხოვანი თეატრების სტრატეგიული მოქმედებების მეთოდები,
სამხედრო ძალისხმევის გამოყენების ძირითადი ობიექტები, მოკავშირეები და
მოწინააღმდეგეები არჩეულია.როგორც ახალი და უახლესი ისტორია აჩვენებს,
მოკლედმხილველი პოლიტიკა სტრატეგიას უბიძგებს ავანტიურისაკენ მის შეცდომებზე
და შეცდომებზე დაყრდნობით.
საომარი მოქმედებების მიმდინარეობა. მეორეს მხრივ, სამხედრო სტრატეგიას აქვს ძლიერი
საპირისპირო მოქმედება პოლიტიკაზე. ნებისმიერ შემთხვევაში, ომის დროს და ზოგჯერ
ომამდეც კი, პოლიტიკა ხშირად იძულებულია წაიკითხონ სამხედრო სტრატეგიის
მოსაზრებები, შეამციროთ ან გადახედოთ თქვენი მიზნები და როგორ მივაღწიოთ მათ.
უფრო მეტიც, არის დრო, როდესაც გარკვეული დროით სამხედრო ფაქტორი გადამწყვეტი
ხდება.
სამწუხაროდ, ამჟამინდელი მოსაზრება, რომ პოლიტიკოსები უნდა გაუმკლავდნენ
პოლიტიკას, ხოლო სამხედროებს თავდაცვის საკითხებთან დაკავშირებით, ძალზე
არასწორია. სუფთა პოლიტიკა არ არსებობს. მხოლოდ მაშინ შესაძლებელია
სიცოცხლისუნარიანი და ეფექტური, როდესაც ისინი ერთად მიიღებენ მხედველობაში
ეკონომიკურ, სოციალურ-პოლიტიკურ, იდეოლოგიურ და თავდაცვის ასპექტებს.
თუ რომელიმე ამ კომპონენტს შეაფასებს, პოლიტიკა არასწორდება. შესაბამისად, საჭიროა,
რომ პოლიტიკოსები და სამხედროები ხელით მუშაობდნენ. ფიგურალურად რომ ვთქვათ,
საბჭოთა ხალხის დიდი სამამულო ომის პრელუდია და მისი დინამიკა უნდა იქცეს
სახელმძღვანელოდ არა მხოლოდ პოლიტიკოსებისთვის, არამედ იმ ხელისუფლების
წარმომადგენლებისთვისაც, რომლებზეც დამოკიდებულია ქვეყნის სამხედრო
უსაფრთხოება.
1941 წლის 22 ივნისს არმია, მათი ქმედებების შეუსაბამობის შედეგად, არაბუნებრივ
მდგომარეობაში ჩააგდეს: აგრესიის ფონზე, აკრძალული იყო საზღვრის გადაკვეთა,
როდესაც გამოყენებული იყო კონტრშეტევა. ბევრმა მეთაურმა ფრთხილად მისცა ბრძანება
მტრის ცეცხლის გახსნის შესახებ. როგორც წესი, სამხედრო სტრატეგიისა და
დიპლომატიის მცდელობები კოორდინირებულია პოლიტიკასთან.
უფრო მეტიც, წინა დღისა და ომის დროს, დიპლომატია, როგორც წესი, ემორჩილება
სამხედრო სტრატეგიის ინტერესებს, აქტიურად გამოიყენება მტრულად განწყობილი
სახელმწიფოების პოლიტიკური იზოლაციის პროცესის ჩასატარებლად, რაც შეიძლება
მეტი მოკავშირეების მოზიდვაში, ნეიტრალური ქვეყნების ხელსაყრელი ორიენტაციის
მისაღწევად, საკუთარი სახელმწიფოებრივი და მეგობრული ალიანსების პოლიტიკური
პოზიციების გასაძლიერებლად, დაარღვია მტრის კოალიცია.
მთლიანობაში, მოწოდებულია ხელი შეუწყოს გარემოს შექმნას, რომელიც თავიდან
აიცილებს სამხედრო შეტაკებებს არასასურველ მომენტში და შექმნის არასახარბიელო
საერთაშორისო ვითარებას. ზოგიერთ შემთხვევაში, მას ასევე შეუძლია იმოქმედოს
როგორც სტრატეგიული დეზინფორმაციის ერთ-ერთი საშუალება გარკვეული სამხედრო
დავალებების გადაწყვეტის ინტერესებში.
რაც მთავარია, დროთა განმავლობაში, მუდმივად იზრდება სამხედრო სტრატეგიის
პირდაპირი და არაპირდაპირი დამოკიდებულება ეკონომიკაზე. ეკონომიკურ პირობებს
აქვს მრავალმხრივი და მრავალმხრივი გავლენა სტრატეგიაზე. ისინი, როგორც წესი, ომის
დაწყების ძირითადი მიზეზია, განსაზღვრავენ მისი ბუნება და ძალები, საომარი
მოქმედებები და საშუალებები.
საბოლოო ჯამში, ომის მიმდინარეობა და შედეგი, შეიარაღებული ძალების გარეგნობა,
მათი პოტენციალი დამოკიდებულია ეკონომიკურ ფაქტორზე, სახელმწიფოს მატერიალურ
რესურსებზე. ეს განსაზღვრავს სამხედრო სტრატეგიის მიმართულებას და მის დაგეგმვას.
ამავე დროს, სამხედრო სტრატეგია ასევე საპირისპირო გავლენას ახდენს ეკონომიკაზე,
ხოლო ქვეყნის ხელმძღვანელობა, ყველა ეკონომიკური გადაწყვეტილების მიღებისას,
გარკვეულწილად უნდა ითვალისწინებდეს შესაძლო ომის მოთხოვნებს. სტრატეგიული
მოსაზრებებიდან გამომდინარე, განისაზღვრება ინდუსტრიის ადგილმდებარეობა,
ვითარდება წარმოება და მეცნიერება, ვითარდება და ხორციელდება ახალი
ტექნოლოგიები, იქმნება ინვენტარი.
ომის დაწყებისთანავე ეკონომიკა მთლიანად აღდგება სამხედრო გზით: ხორციელდება
ინდუსტრიის, სოფლის მეურნეობის, ტრანსპორტისა და კომუნიკაციების მობილიზაცია,
იცვლება წარმოების სტრუქტურა, ხდება განაწილება შრომისა და მატერიალური
რესურსების განლაგებით, ხდება ქვეყნის ფინანსური სისტემის აღდგენა.
ეს ყველაფერი ხდება ძირითადი სტრატეგიის პრინციპების წარმატებული
განხორციელებისთვის, არამარტო ფართომასშტაბიანი, არამედ ადგილობრივი ომიც.
მჭიდრო ორგანული ურთიერთობა არსებობს სამხედრო სტრატეგიასა და იდეოლოგიას
შორის. იგი ვლინდება სხვადასხვა ასპექტში: იდეოლოგიის გავლენის წესზე, სტრატეგიის
ბუნებაზე, მისი გამოყენებით შეიარაღებული ძალებისა და ხალხის ძალების
გასაძლიერებლად იდეოლოგიური ბრძოლის საშუალებებისა და მეთოდების გამოყენებით,
მტრის ფსიქოლოგიური შესუსტება, სტრატეგიული გადაწყვეტილებებისა და
მოქმედებებში მორალური ფაქტორების გათვალისწინებით.
და აქ არის როგორც პირდაპირი, ასევე უკუკავშირი, რადგან ეფექტური სტრატეგია
აქტიურად უწყობს ხელს ჯარისა და ხალხის ზნეობრივი და სულიერი ძალების ზრდას,
გარკვეული იდეოლოგიური პრინციპების კონსოლიდაციას. დაბოლოს, მხედველობაში
უნდა იქნას მიღებული სამხედრო სტრატეგიის ურთიერთობა სახელმწიფოს სამხედრო
დოქტრინასთან. ჩვეულებრივ, რაციონალური სტრატეგია გამომდინარეობს სამხედრო
დოქტრინის მოთხოვნებისგან და მათ ხელმძღვანელობს პრაქტიკული პრობლემების
მოგვარებაში.