Универзитет “Гоце Делчев“ - Штип

Економски факултет

СЕМИНАРСКА РАБОТА ПО ПРЕДМЕТОТ

Тема: Организација на земјите произведувачи на

нафта - ОПЕК

Ментор:
Проф. д-р

Изработил:
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК

Штип, 2010
СОДРЖИНА

1.
ВОВЕД..............................................................................
................................. 3
2. ОПЕК (Организација на земји извозници на
нафта).......................................3
2.1. Земји членки на
ОПЕК ..............................................................................
....4
2.2.
Секретаријат.......................................................................
...........................6
3. ПОЛОВИНА ВЕК ПОСТОЕЊЕ НА
ОПЕК.............................................................6
4. ПРОИЗВОДСТВОТО НА НАФТА ВО
2011...........................................................7
5.
ЗАКЛУЧОК...........................................................................
............................ 10
ЛИТЕРАТУРА.........................................................................
............................... 11

2
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК

1. ВОВЕД

Ирак, Иран, Кувајт, Саудиска Арабија и Венецуела го основале ОПЕК на 14

септември 1960 година во Багдад. Денеска организацијата брои 13 членови кои
контролираат една четвртина од светските резерви на нафта и околу 40 проценти од
вкупното црпење на нафта. На почетокот на своето формирање организацијата се
залагала да се спроведе процесот, нафтените извори да се префрлат во рацете на
државата и во форма на картел да се утврдува количеството нафта што ќе се црпи.
Во почетната фаза се мислело уште подалеку. Шахот, кој тогаш бил на власт во
Ирак на средбата на ОПЕК во Техеран 1971 година рекол: „Најдобро би било, кога
самите би произведувале, би ја рафинирале нафтата и би ја преработувале во различни
производи. Така нафтените здруженија и организации - зависи од другата страна - би
доаѓале овде или во други земји каде се врши производство единствено и само како
купувачи.“

2. ОПЕК (Организација на земји извозници на нафта)

3
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
2.1. Земји членки на ОПЕК
Како земји основачи на ОПЕК, Исламската Република Иран, Ирак, Кувајт,
Саудиска Арабија и Венецуела биле споени со Катар (1961), Индонезија (1962),
Либиска Арапска Социјалистичката народна Џамахирија (1962), Обединетите Арапски
Емирати (1967), Алжир (1969), Нигерија (1971), Еквадор (1973), Габон (1975) и
Ангола
(2007). Од декември 1992 до октомври 2007 година, Еквадор се откажа од своето
членство. Габон го прекинал своето членство во 1995 година. Индонезија исто така се
отказала од своето членство во јануари 2009 година.
Петте земји-основачи кои биле споени со уште девет други членови: Катар
(1961); Индонезија (1962) - која го суспендирала своето членство во јануари 2009
година; Социјалистичка Народна Либиска Арапска Џамахирија (1962); Обединетите
Арапски Емирати (1967); Алжир (1969); Нигерија (1971); Еквадор (1973) - го
суспендирала своето членство од декември 1992 до октомври 2007 година; Ангола
(2007) и Габон (1975-1994). Во првите пет години од своето постоење ОПЕК бил со
седиште во Женева, Швајцарија. Но на 1 септември, 1965 година се преселил во Виена,
Австрија. Целта на ОПЕК е да ги координира и обединува политики за нафта меѓу
земјите членки, со цел да се обезбеди добра и стабилна цена за нафтените
производители; ефикасен, економско и редовно снабдување на нафта за другите народи
како и фер принос на капиталот на оние кои инвестираат во таа индустријата.
Во 1960-тите ОПЕК организацијата од пет земји произведувачи на нафта се
развивала, септември 1960 година во Багдад кога било време на меѓународна
економска и политичка транзицијата, голема деколонизација и раѓање на многу нови
независни држави во светот.
Меѓународниот нафтен пазар доминирал со "Седум Сестри" мултинационални
компании и во голема мера бил посебен од поранешниот Советски Сојуз (Soviet Union
(FSU)) и други централно планирани економии (CPEs). ОПЕК развил колективната
визија, поставил свои цели и воспоставил свој секретаријат, најпрво во Женева, а
потоа во 1965 година и во Виена. Тоа донело до декларативен извештај за политиката
за нафта на земјите-членки во 1968 година, кои истакнале со неотуѓиво право на сите
земји постојано да го проверуваат суверенитет врз нивните природни ресурси во
интерес на нивниот национален развој. Членството на земјите во 1969 година
пораснало.

4
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
Во 1970 година ОПЕК се искачил на светска ниво во текот на таа деценија,
нејзините земји членки ја презеле контролата на нивните домашни нафтени индустрии
и се добило големи цени на суровата нафта на светски пазари. Во два наврати, цените
на нафтата се зголеми стрмно во нестабилниот пазар, предизвикани од ембаргото на
арапските нафтени земји во 1973 година и почетокот на иранската револуција во 1979
година. ОПЕК го проширил својот мандат на првиот самит за преседатели од државите
и владите, во Алжир, во 1975 година, кој се осврна на тешката положба на
посиромашните нации и го повика за нова ера на соработка во меѓународните односи,
во интерес на светскиот економски развој и стабилност. Членството пораснало со
учество на 13 држави во 1975 година.
Во 1980 тите години, по постигнувањето на рекордно ниво во почетокот на таа
деценија, цените почнале да паѓаат, пред нагло да паднат во 1986 година, како
резултат
на големита нафтена презаситеност. ОПЕК на помалите пазар на нафта паднал во
голема мера а вкупнте приходи од нафта паднале под една третина од порано, тоа
предизвикало сериозни економски тешкотии за многу земји членки. Цените собрани во
завршниот дел на деценијата, биле на околу половина од нивото на почетокот, но
после
опоравувањето на произодството во другите земји и ОПЕК почнал да се опоравува.
Во 1990-тите години цените за разлика од 1970-тите и 1980-тите години се
намалувале драматично и ОПЕК го намали влијанието на пазарот на Блискиот Исток
непријателствата во 1990-1991. Прекумерната нестабилност и општата слабост на
цените доминирала во тек на деценијата. Економска криза имало и во Југоисточна
Азија, а поблага криза имало во северната хемисфера, зимата 1998-1999, но во 1986
година нивоата се вратиле.
Откритијата во односот производител-потрошувач, покажал континуирани
напредоци во ОПЕК. По Самитот во Обединетите нации во 1992, ОПЕК побарал
праведност, рамнотежа и реализм во третманот на снабдување со нафта, за време кога
земјите се откажуваа од нивното членство.
Во 2000-тите години иновативен ОПЕК цена на нафтениот бенд механизам
помогнал во зајакнувањето и стабилизирањето во цените на суровата нафта во раните
години на таа деценија. Но, со комбинација на пазарните сили, шпекулации и други
фактори ситуацијата во 2004 година се променила, цените се придвижиле и се
зголемиле. Цените на рекордно ниво пораснале во средината на 2008 година, пред да
колабираат во новата глобална финансиска криза и економска рецесија. ОПЕК станал

5
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
познат во поддршката на нафтениот сектор, како дел од глобалните напори за
решавање на економската криза.
Вториот и третиот самит на ОПЕК во Каракас и Ријад во 2000 и 2007 година
формирал три водечки теми за стабилен енергетски пазар, одржливи развој и здрава
животна средина како, и таа сеопфатна и долгорочна стратегија се усвоила во 2005
година. Една земја се приклучила на ОПЕК, некои го реактивирале своето членство а
други пак го суспендирале.
Во моментов, организацијата има вкупно 12 земји членки. Статут на ОПЕК се
разликува во однос на членовите на почетокот кои ја основале и вкупната бројка на
членови. Статутот предвидува дека "секоја држава со значителен нето-извоз на сурова
нафта, што суштински довела до слични интереси со оние на земјите членки, може да
стане полноправна членка на Организацијата, доколку бидат прифатени со мнозинство
од три четвртини од полноправни членки, вклучувајќи ги гласовите на сите основачи.
"
Статутот предвидува посебни услови за понатамошно вклучување на
асоцијативни членови, кои не се вклучени и не ги исполнуваат условите за
полноправно членство кои се пропишани од страна на Конференцијата.
2.2. Секретаријат
Секретаријатот на ОПЕК (The Organization of the Petroleum Exporting Countries) е
извршен орган на Организацијата на земјите кои извезуваат нафта (ОПЕК). Се наоѓа во
Виена, и функционира како и Штабот на организација, во согласност со одредбите на
Статутот на ОПЕК.
Тој е одговорен за спроведување на сите новитети донесени од страна на
Конференцијата и ги спроведува сите одлуки донесени од страна на Одборот на
гувернери. Исто така, врши истражување и на резултатите кои претставуваат клучни
инпути во процесот на одлучување. Секретаријатот се состои од генерален секретар,
кој е одговорен за организација заедно со главниот извршен директор, персонал
одговорен за работењето во Организацијата. На истражувачки оддел се состои од
услуги за податоци, петролеум студии, студии за енергетика и оддел за
мултилатерални односи. Услуги за поддршка на Одделението за односи со јавноста
вклучува и информации, финансии, човечки ресурси и администрација.

3. ПОЛОВИНА ВЕК ПОСТОЕЊЕ НА ОПЕК

6
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
Организацијата на земји извозници на нафта (ОПЕК) во Виена означи половина
век на постоење, период во кој тој картел успеа да задржи водечка улога и покрај
меѓусебните

поделби

бројните

промени

на

пазарот

на

енергентите.

Овој јубилеј покажува волја, одлучност и долгорочен успех на организацијата за

заштита на интересите на земјите членки.
Половина век подоцна, таа организација брои 12 членки, кои обезбедуваат 40
проценти од светското производство на нафтени деривати и поседуваат 70 проценти на
докажани резерви на нафта во светот. Покрај политичките и демографските разлики
кои го делат Иран од Нигерија или Алжир од Венецуела постои цврста основа која ја
поврзува организацијата, а тоа значи дека сите членки во огромна мера зависат од
приходот кој го остваруваат од нафта. Со седиште во Виена, организацијата во голема
мера ја има зацврстено положбата и покрај разните воени немири на Блискиот Исток во
октомври 1973 година, кога земјите членки на ОПЕК вовеле ембарго на извоз на нафта
на земјите кои пружаат помош на Израел. За неколку месеци цената на суровата нафта
има пораснато четири пати и таа прва нафтена криза го зацврстува картелот и ги
принудува индустриски развиените земји да основаат Меѓународна агенција за
енергетика за да ги заштитат своите интереси. ОПЕК од тогаш станува незаменлив дел
од нафтената индустрија и одредувањето на цената на нафтата, без оглед на тоа што
неговата моќ донекаде е загрозена со отворањето на новите извори на нафта, меѓу кои
се наоѓалиштата во Северното море и Мексиканскиот залив.
Дали ОПЕК зборува со еден глас? Кои се неговите политички цели?
Двапати годишно, 13 министри за нафта на ОПЕК се среќаваат во Виена. Иако
таму не се застапени сите држави што имаат нафта, ОПЕК е и останува најмоќниот
картел во светот. Опековиот директор за истражувања Хусеин Кабасард е секогаш
присутен кога се решава за цените. Во моментов девизата гласи: славината нема да се
отвора дополнително, значи цените остануваат високи. Кабасард верува дека пазарот е
добро снабден и дека цените ќе се смират. И претседавачот на ОПЕК, алжирскиот
министер за нафта Хакиб Кели тврди: „Решението е разумно. Има доволно нафта на
пазарот, подеднакво како и во изминатите пет години. Дури сметаме дека
побаравучката се намалува„.
Три четвртини од светските резерви се наоѓаат под пустинските држави на
ОПЕК.
4. ПРОИЗВОДСТВОТО НА НАФТА ВО 2011

7
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
Членките на Организацијата на земји извознички на нафта (ОПЕК) на
претстојниот состанок, во декември во Еквадор, ќе ги остават непроменети квотите за
производство на нафта, изјави денеска министерот за енергетика и нафта на Венецуела
Рафаел Рамирес. На редовната декемвриска средба на картелот ќе се разгледува
перспективата на течните фосилни горива за 2011 година, но, како што смета
венецуелскиот министер, нема да се усвојува никаква одлука што може да влијае врз
промената на планот за заедничко производство на нафта во овој или првиот квартал
од следната година.
Венецуела во ОПЕК традиционално заговара намалување на производството на
нафта, со што би се задржала високата цена на нафтата на берзите.
Организацијата на државите извознички на нафта (ОПЕК) ги предупредува
западните земји дека со своето настојување за развој на биогоривата, како
алтернативен енергетски извор за борба против климатските промени, ризикуваат да ја
зголемат цената на нафтата.
Генералниот секретар на ОПЕК, Абдалa ел-Бадри, изјавил дека моќниот нафтен
картел размислува да ги намали инвестициите за зголемување на производството на
нафта, како одговор на намерата на развиениот свет повеќе да ги користи
биогоривата.
САД и Европа сакаат да го зголемат користењето на биогоривата со цел да се спречи
глобалното затоплување и да се овозможи безбедно снабдување со енергија. ОПЕК и
претходно изразуваше резреви кон алтернативните извори на енергија, но изјавата на
Ел-Бадри е прва јасна закана дека картелот би можел да преземе мерки за да ги
зачува
своите интереси.
Според некои експерти, ситуацијата е тешка бидејќи, од една страна, од
членките на ОПЕК се бара да произведуваат повеќе, а од друга Вашингтон и Брисел им
порачуваат дека сметаат на биогоривата. Биогоривата, кои се добиваат од земјоделски
култури, како што се шеќерната трска или пченката, во светот во 2005-та година
претставувале само 1% од потрошеното гориво во патниот сообраќај.
ОПЕК планира до 2012-та година да вложи околу 130 милијарди долари за
зголемување на производството на нафтата. Исклучувајќи го Ирак, картелот
предвидува дека до 2011-та година производствениот капацитет ќе биде зголемен на
39,7 милиони барели дневно, од сегашните 35,7 милиони барели.
Организацијата на земјите извознички на нафта (ОПЕК), во 2008 ги зголемила
приходите од извоз на нафта и земен гас за 35 проценти во однос на 2007 година, на
повеќе од илјада милијарди долари, благодарение на рекордниот раст на цената на

8
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
нафтата која минатиот месец достигна околу 150 долари за барел. Картелот соопштил
дека само од продажба на нафта, која претставува негов основен изворен артикал, во
2008 година остварил 1.007 милијарди долари, што е значителен раст во однос на 746
милијарди долари во 2007 година.
Најголемиот извозник на нафта во светот Саудиска Арабија, во 2008 заработила
283 милијарди долари од извоз на нафта, споредено со 206 милијарди долари остварени
една година порано.
Членките на ОПЕК во 2008 година забележале раст на суровинските резерви.
Резервите на нафта лани пораснале за 7,9 отсто на 1.027 милијарди барели од 952
милијарди барели во 2007 година, додека во 2006 резервите на нафта биле 940
милијарди барели.
Тие резерви придонесоа за ново вреднување на нафтените резерви во
Венецуела, која објави дека нивните докажани резерви лани пораснале на 172
милијарди барели, од 99 милијарди барели во 2007 година.
Зголемени се и резервите на земниот гас за два отсто, на повеќе од 93.000
милијарди метри кубни, при што најголемите резерви на тој енергенс меѓу членките на
ОПЕК контролира Иран, кој во 2008 година имаше потврдени резерви од 29.600
милијарди кубни метри гас, за разлика 28.100 милијарди една година порано.
Втора држава според најголеми резерви на гас во 2008 бил Катар, со резерви
околу 25.500 милијарди кубни метри. Некои аналитичари се сомневаат во тоа дека
наведените количества на резерви на нафта и гас во земјите на Блискиот Исток се
реални, иако тие земји одбиваат било какви размислувања за тоа дека нивните резерви
се преценет.
ОПЕК ја намалил прогнозата за светската потрошувачка на нафтата во
претстојните години, па така за 2013 година предвидува дневна потрошувачка од 87,9
милиони барели, што е за 5,7 милиони барели помалку од претходната прогноза.
Во анализата на ОПЕК се оценува дека светската економија нема да успее за
четири години да го достигне нивото на потрошувачката на нафта забележано во 2008
година.
Заклучокот на таа Организација, неочекуван за многу експерти, е резултат на сè
посигурните ставови на аналитичарите дека почетокот на излезот од кризата на
светската економија губи на својата динамика и дека се очекува уште еден тежок пад.
Според извештајот на Организацијата за 2009 година, дневната светска потрошувачка
на нафтата до 2030 година треба да изнесува околу 105,6 милиони барели. Се работи
за

9
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
вкупната светска потрошувачка на нафтата и тоа не само произведената нафта на 12
земји членки на ОПЕК кои на светскиот пазар на нафта имаат удел поголем од една
третина.
ОПЕК до сега прогнозира дека до 2030 година потрошувачката на нафтата ќе
порасне на 113,3 милиони барели на ден. Цената на нафтата во 2008 година го
достигнала својот рекорд во месец јули, кога го надминала износот од 147 долари за
барел, но поради рецесијата до крајот на годината паднал на само 32 долари за
барел.
Од тогаш пазарот на нафтата се зајакнува и во 2010 цената на барел нафта во просек
изнесува околу 78 долари.

5. ЗАКЛУЧОК

Како основачи на ОПЕК се сметаат Ирак, Иран, Кувајт, Саудиска Арабија и

Венецуела. Го основале на 14 септември 1960 година во Багдад. Денеска
организацијата брои 13 членови кои контролираат една четвртина од светските резерви
на нафта и околу 40 проценти од вкупното црпење на нафта. На почетокот на своето
формирање организацијата се залагала да се спроведе процесот, нафтените извори да
се

10
Организација на земјите произведувачи на нафта - ОПЕК
префрлат во рацете на државата и во форма на картел да се утврдува количеството
нафта што ќе се црпи.
Во првите пет години од своето постоење ОПЕК бил со седиште во Женева,
Швајцарија. Но на 1 септември, 1965 година се преселил во Виена, Австрија.
Целта на ОПЕК е да ги координира и обединува политиките за нафта меѓу
земјите членки, со цел да се обезбеди добра и стабилна цена за нафтените
производители; ефикасен, економско и редовно снабдување на нафта за другите народи
како и фер принос на капиталот на оние кои инвестираат во таа индустријата.
Најголемиот извозник на нафта во светот е Саудиска Арабија, која во 2008
заработила 283 милијарди долари од извоз на нафта, а втора држава според најголеми
резерви на гас во светот е Катар, со резерви околу 25.500 милијарди кубни метри.
ОПЕК планира до 2012-та година да вложи околу 130 милијарди долари за
зголемување на производството на нафтата. Исклучувајќи го Ирак, картелот
предвидува дека до 2011-та година производствениот капацитет ќе биде зголемен на
39,7 милиони барели дневно, од сегашните 35,7 милиони барели.

ЛИТЕРАТУРА

www.opec.org (Официјална веб страна на ОПЕК)

www.dw-world.de

11