Module 1.

MGA BATAYANG KAALAMAN SA MALIKHAING PAGSULAT

Bago ang lahat...

Ano nga ba ang pagsulat? Ano ba ang kalikasan ng gawaing ito? Ano-ano ang mga
batayang kaalamang kaugnay ng paksang ito na dapat malaman ng sino mang nag-aaral ng ano
mang kurso sa pagsulat?
Balik-aralan ang Mga Batayang Kaalaman sa Pagsulat sa tulong ng kasunod na bubble
chart.

TALAKAYIN NATIN:
Ayon kay Rozakis (1997), Creative writing is easy. All you do isa stare at a blank sheet
of paper until drops of blood form on your forehead.
Kung pakaiisipin, ang sinabi ni Rozakis ay isang malikhaing paglalarawan sa malikhaing
pagsulat. Hindi sa iyon maaaring lapatan ng literal na interpretasyon. Magkahalong ironiya at
eksaherasyon kasi ang ginamit niya sa kanyang pahayag. Ibig sabihin, hindi madali ang
malikhaing pagsulat para sa maraming tao at sa pamamagitan ng pagtitig lamang sa isang pahina
ng blangkong papel. Samantalang hindi gayon kadaling gawain ang malikhaing pagsulat,
kalabisan namang sabihing kailangang magbutil-butil ng dugo ang noo ng sino mang
nagtatangkang maging malikhaing manunulat.
Samakatwid, ano nga ba ang malikhaing pagsulat at bakit gayon na lamang ang paglalarawan ni
Rozakis sa gawaing ito?
A. KAHULUGAN AT KATANGIAN NG MALIKHAING PAGSULAT
Sinabi ni Rozakis (1997) na all writing is creative. Maikakatwiran nga naman kasing sa
tuwing ang isang tao ay nagsusulat, ano man ang kanyang sinusulat, siya ay lumilikha ng kung
ano depende sa kanyang layunin. Ngunit si Rozakis din ay nagsabing Creative writing is
different from everyday-ordinary-commonplace writing. Kung gayon, ano nga ba ang malikhaing
pagsulat at paano ito naiiba sa ibang uri ng pagsulat?
Ganito ang simpleng pagbibigay-kahulugan sa malikhaing pagsulat: Ang malikhaing
pagsulat ay isang uri ng pagsulat na gumagamit ng wika sa imahinatibo at kapansin-pansing
mga paraan (Rozakis, 1997).
Samakatwid, ang wika ng malikhaing manunulat ay masasabing higit na mataas na antas
kaysa ibang uri ng pagsulat. Madalas, pampanitikan o panretorika ang antas ng wika, bunga nga
ng imahinatibong paraan ng paggamit ng wika. Ngunit hindi ibig sabihin na walang puwang sa
malikhaing pagsulat ang mga salita sa mas mababang antas ng wika. Nasa paraan ito ng
paggamit ng mga salita. Sa madaling sabi, kahit na halimbawa kolokyal, balbal o bulgar pa ang
mga salita ay maaaring gamitin sa malikhaing pagsulat kung malikhain ang paraan ng
pagkakagamit ng mga iyon. Sabi nga ni Rozakis (1997), imahinatibong paraan ng paggamit ng
wika.
Ito ang dahilan kung bakit inilalarawan din ang malikhaing pagsulat bilang isang uri ng
pagsulat na mula sa imahinasyon. Sabi nga sa http://www.literaturewales.org, [a]ng malikhaing
pagsulat ay ang pinakamabuting sining ng paggawa-gawa ng mga bagay-bagay sa
pinakakaakit-akit, pinakaangkop at pinakamapanghikayat na posibleng paraan. Ito ay
pagsasabi ng mga kasinungalingan upang maglantad ng maliliwanag at madidilim na
katotohanan hinggil sa ating kinalalauan sa daigdig at hinggil sa ating daigdig mismo.
Ganito naman ang paglalarawan sa malikhaing pagsulat nina Bernales, et al. (2008) sa
layuning maitangi ito sa iba pang uri ng pagsulat na tinalakay sa kanilang aklat: Masining ang
uring ito ng pagsulat. Ang pokus dito ay ang imahinasyon ng manunulat, bagama't maaaring
piksyonal at di-piksyonal ang akdang isinusulat... Ito ang uri ng pagsulat sa larangan ng
literatura... Karaniwan nang mayaman sa mga idyoma, tayutay, simbolismo, pahiwatig at iba
pang creative devices ang mga akda sa uring ito. Dahil sa mga katangiang ito, marami ang
nagpapalagay na pinakamiharap gawin ang malikhaing pagsulat (at pinakamahirap ding
unawain) sa lahat ng uri ng pagsulat/sulatin. Ito ang dahilan, marahil, kung bakit sinabi ni
Rozakis (1997) ang hayperbolik na pagbubutil-butil ng dugo sa noo ng malikhaing manunulat.
Kung pag-uusapan naman ang tradisyonal na konsepto ng malikhaing pagsulat,
maiuugnay ito sa anyo ng literatura na humahantong sa masining na penomenon ng paglikha ng
mga bagay. Kakaibang teknik ang ginagamit dito, kung gayon, lalo pa't halos kasingkahulugan
nito ang literatura. Hindi ito ginagawa sa paraang teknikal o akademiko, sa halip, higit ang
pagtutuon dito ng atensyon sa mambabasa. Ngunit hindi katulad ng ibang uri ng pagsulat, ang
kahulugan ng malikhaing pagsulat ay pleksibol sapagkat kinokonsider nito ang pagsulat bilang
isang pagpapahayag ng sarili at isang orihinal na gawain (http://www.writeawriting.com).
 Sadyang kakaiba ang paraan ng pagpapahayag sa malikhaing pagsulat kumpara sa ibang
uri ng pagsulat. Ayon nga sa http://www.writeawriting.com, [t]he appealing and bewitching way
of writing abstract in its own fashion is known as creative writing.

B. LAYUNIN NG MALIKHAING PAGSULAT

Ang malikhaing pagsulat ay ang pagsulat na ginagawa kapag ang layunin ay magpahayag
ng iniisip, nadarama o emosyon, sa halip na payak na Paghahatid ng impormasyon
Samakatwid, kung pakaiisipin, ang mga balita, halimbawa, ay hindi malikhaing pagsulat. Ito ay
dahil sa ang malikhaing pagsulat ay may pangunahing layuning magpahayag ng damdamin ng
manunulat, sa halip na maglahad ng mga katotohanan o facts. Samantalang ang mga balita ay
maaaring maging kawili-wili o magandang pagbuhusan ng isip at oras, ang pangunahing layunin
ng mga ito ay iba sa layunin ng malikhaing pagsulat (http://www.writeawriting. com).
Layunin ng malikhaing pagsulat na magbahagi ng anekdota ng isang tao tulad ng pag-
ibig o pagkabigo, sa pamamagitan ng kawili-wiling paraan. Ang mga manunulat nito ay may
oportunidad na matutunan ang realidad ng humanidad sa pamamagitan ng narasyon o poetika.
Ano't ano man ang paksain ng isang malikhaing akda, kailangang kapalooban ito ng malinaw na
imahinasyon upang maipahayag ng manunulat ang kanyang iniisip o nadarama
(http://www.writeawriting.com).
Sa simpleng pahayag, ang layunin ng malikhaing pagsulat ay paganahin ang
imahinasyon, bukod pa sa pukawin ang damdamin ng mga mambabasa (Bernales, et al., 2008).
Kasi, ang malikhaing pagsulat ay isang paraan ng paggamit ng wika upang mag-udyok ng mga
intelektwal at emosyonal na tugon sa mga mambabasa.
C. ANYO NG MALIKHAING SULATIN
Maikakategorya ang mga anyo ng malikhaing sulatin sa apat: piksyon, malikhaing di-
piksyon, poesya at drama. Ganito ang paglalarawan nina Applebee, et al., (2000) sa bawat isa:
1. Pikyon. Ito ay isang naratibong sulatin na mula sa imahinasyon ng may-akda, bagama't
maaaring batay ito sa mga aktwal na pangyayari at tunay na tao. Isa sa mga pangunahing
layunin ng sulating ito ay umaliw, bagama't maaari rin itong magbigay ng mga insayt
tungkol sa kalikasan ng tao. Dalawa sa mga pangunahing anyo nito ang maikling kwento
at nobela.

2. Malikhaing Di-piksyon. (Creative Nonfiction ang tawag dito sa Ingles. Ito ay isang
sulating tuluyan o prosa tungkol sa mga tunay na tao, luga at pangyayari. Isinusulat ito
upang magpahayag ng mga impormasyon tungkol sa paksa, bagama't hinuhubog ng mga
manunulat nito ang mga impormasyon batay sa kanilang sariling layunin at atityud. (Dito
pumapasok ang pagkamalikhain ng akda.) Ilan sa mga akdang nasa ilalim nito ay ang
bayograpiya o talambuhay na maaaring pang-iba o pansarili, memoir at sanaysay.
 3. Poesya. Ang poesya o tula ay isang akdang nakikilala ng maraming tao kapag nakita nila,
kahit pa hindi nila mabigyan ng tumpak na depinisyon ito. Sa poesya, hindi tulad sa
prosa, ang anyo at tunog ng mga salita ay hindi maihihiwalay sa kahulugan ng tula. Ang
pagbasa ng tula ay kakaiba rin sa pagbasa ng prosa, dahil kinasasangkutan ito ng lahat ng
pandama. Tulad nga ng sinabi ng makatang Pranses na si Paul Valery, Ang prosa ay
naglalakad. Ang tula ay nagsasayaw.

4. Drama. Mabibigyang-kahulugan ito bilang ano mang kwento sa paraan ng pasalitang

diyalogo (bagama't may mga dulang paawit ang diyalogo) na itinatanghal ng mga aktor
para sa mga tagapanood. Kinapapalooban ito ng mga pelikula, dulang pantelebisyon,
dulang panradyo at produksyong pantanghalan.
Ang bawat kategoryang tinalakay (kung hindi man ay isa o dalawang anyo ng kategorya)
at ang pagsulat ng bawat isa ay matatalakay nang lubos sa mga kasunod na kabanata.

D. BENEPISYO NG MALIKHAING PAGSULAT

Pagpapahayag ng sarili o self-expression ang pinakapangunahing benepisyong makukuha
sa malikhaing pagsulat. Isa itong mabisang plataporma ng pagpapahayag ng sarili, ng mga iniisip
at nadarama. Ang mga karanasang batay sa pandama tulad ng nakita/nasaksihan, narinig,
naamoy, nalasahan at nadama ay maaari ring maisatitik ng malikhaing pagsulat.
Marami na ring pag-aaral na nagpapatunay ng medikal at terapyutik na benepisyo ng
malikhaing pagsulat. Sinabi ni Murray (2002) na [w]riting is no stranger to therapy. For years,
practitioners have used logs, questionnaires, journals and other writing forms to help people
heal from stresses and traumas. Pinatunayan ito nina Baikie at Wilhelm (2005) na sa kanilang
pag-aaral ay humantong sa ganitong kongklusyon:
Writing about traumatic, stressful or emotional events has been found to result in
improvements in both physical and psychological health, in non-clinical and clinical
populations. In the expressive writing paradigm, Participants are asked to write about such
events for 15—20 minutes on 3—5 occasions. Those who do so generally have significantly
better physical and psychological outcomes compared with those who write about neutral
topics... [W]e suggest how expressive writing can be used as a therapeutic tool for survivors of
trauma and in psychiatric settings.
Halos gayon din ang sinasabi sa artikulong 6 Unexpected Ways Writing Can Transform
Your Health (sa http://www.huffingtonpost.com) hinggil sa benepisyong pangkalusugan ng
ekspresibong pagsulat.
Samantala, itinala naman sa http://benefitof.net ang mga kasunod na benepisyo ng
malikhaing pagsulat:
 1. Libo-libong Trabaho. Ang malikhaing pagsulat ay isang mahusay na pagpipiliang
karera. Maraming posibilidad at oportunidad para sa mga malikhaing manunulat. Ito ay isang
realistikong karera na mayroong malawak na oportunidad ng mga trabaho.
2. Malikhaing Kalayaan. Disenteng paraan ng kabuhayan ang malikhaing pagsulat.
Maaari ring kumita rito kahit pa online. May mga lehitimong sites para sa mga malikhaing
manunulat.
3. Hindi Kailangang Maglakbay. Maaaring magsulat kahit nasaan ka. Ang tanging
kailangan ay papel at bolpen, o ang iyong laptop. Ikaw ang boss ng iyong sarili. Ibig sabihin,
makakakumpleto ka ng isang libro sa sariling bahay nang walang ano mang superbisyon.
Pleksibol at konbinyent din ang malikhaing pagsulat dahil ikaw ang magdedesisyon kung kailan
magtatrabaho.
4. Inspirasyon. Isang oportunidad ito upang lumikha ng mga inspiradong karanasan sa
buhay at matulungan tayong malagpasan ang mahihirap na sandali sa buhay. Maaari rin itong
gamiting plataporma upang maging inspirasyon din ng iba, partikular ng mga mambabasa.

E. PROSESO NG PAGSULAT: HINDI PA TAPOS KAPAG NAKATAPOS!

Ang proseso ng pagsulat ay binubuo ng tatlong yugto: mga gawain bago aktwal na
pagsulat at pagrerebisa ng burador. Ang ikatlong yugto ang ng pansin sa pagtalakay na ito.
Ang pagrerebisa ng isang komposisyon ay isang kinakailangang yugto sa pagsulat.
Maging ang mga batikang manunulat ay nagrerebisa ng kanilang mga akda. Sa yugtong ito kasi
Ialo pang pinagbubuti ang isang akda.
Napapaloob dito ang pag-eebalweyt sa nagawang draft at pagsusulat panibago na
maaaring may pagdaragdag, pagbabawas, pagbabago o pagpapalit.
Nakapaloob din dito ang pag-eedit sa akda. Dito sinusuri at winawasto at mga
pagkakamali sa gramar, ispeling, mekaniks at paggamit ng mga bantas.
Ang pagrerebisa ng isang akda ay nagsisimula sa proofreading o pagbasa nirebisang
kopya at pagwawasto kung may mga pagkakamali pang nakaligtaan hanggang sa maiprodyus
ang minimithing pinal na kopya.
May mga iba't ibang teknik na ginagamit sa pagrerebays ng isang sinulat na
komposisyon. Ang pinakakaraniwan ay ang pag-eedit at pagrerebisa ng sariling draft.
Isinasagawa ito isa o ilang araw matapos isulat ang draft. May mga pagkakamali kasing mahirap
makita kung iwawasto agad ang draft.
Ang isa pang teknik ay ang peer editing. Maaaring ipabasa sa mga kaklase kaibigan ang
draft upang ipa-edit at ipakritik.
Ang professional editing naman ay pagpapa-edit ng draft sa mga propesyor tulad ng mga
editor at guro. Sa peer editing at professional editing, ang isang manunulat ay kailangang maging
bukas sa mga pagwawasto, puna at mungkahi upang lalo pang madebelop ang kanyang
kakayahan sa pagsulat.

Basahin ang kasunod na bahagi ng dula-dulaang Disperas ng Pasko na lathala sa

http://filipinodula.blogspot.com. Matapos ay pansinin kung paar inedit ng may-akda ng aklat na
ito ang teksto. Pansinin ang mga salitang sinalungguhitan sa inedit na teksto.

Orihinal na Teksto:
Pumasok si Mang Carlo sa entablado
Carlo: Mga bata, tapos naba kayo diyan? Gabi na ah. Hindi na ba kayo mamamasko?
Shaira: Sandali nalang po tiyo. Marami pa po kasing bumibili eh.
Renz: Tama ka diyan ate.
Carlo: O sige, sige, ako na ang bahala diyan at magsi-alisan na kayo.
Ed: Tiyo, pinapa-alis nyo na ba kami? Ayaw nyo na po ba ninyo sa amin?
Carlo: Hindi naman, mamamasko pa kayo diba?
Ed: ay, tama! Nakalimutan ko... sorry po.
Carlo: Walang anuman Ed. Ang tunay na diwa ng pasko ay pagmamahalan at
pagbibigayan!
Mariel: Salamat po tiyo. Tatandaan po namin iyan.
Umalis sa entablado ang magkakabarkada
Carlo: O sige, umalis na kayo at puputok na ang shop.
Mon: Ang sungit naman! Wala pa nga akong nabili. Paano na to?
Pinulot ni Carlo ang kanyang mga gamit at umalis sa entablado
Mon malungkot na umalis sa Entablado

Inedit na Teksto:
Papasok si Mong Carlo sa entablado.
Carlo: Mga bata, tapos na ba kayo riyan? Gabi na, ah. Hindi na ba kayo mamamasko?
Shaira: Sandali na lang po, Tiyo. Marami pa po kasing bumibili, eh.
Renz: Tama ka riyan, Ate.
Carlo: O sige, sige. Ako na ang bahala riyan at magsialis na kayo.
Ed: Tiyo, pinapaalis n'yo na ba kami? Ayaw n'yo na po ba sa 'min?
Carlo: Hindi naman. Mamamasko pa kayo, 'di ba?
Ed: Ay, tama! Nakalimutan ko... sorry po.
Carlo: Walang ano man, Ed. Ang tunay na diwa ng pasko ay pagmamahalan at
pagbibigayan!
Mariel: Salamat po, Tiyo. Tatandaan po namin 'yan.
Aalis sa entablado ang magkakabarkada.
Carlo: O sige, umalis na kayo at puputok na ang shop.
Mon: Ang sungit naman! Wala pa nga 'kong nabibili. Pa'no na 'to?
Pupulutin ni Carlo ang kanyang mga gamit at aalis sa entablado.
Si Mon ay malungkot na aalis na rin sa entablado.

Ayon kay Rozakis (1997), sa pagrerebisa ng isang akda, maaring magbawas, magpalit,
magdagdag o maglipat. Basahin ang kasunod na maikling teksto at ang rebisadong bersyon nito
mula kay Santiago (2003) at pansinin kung paano ginawa ang pagbabawas, pagpapalit,
pagdaragdag at paglilipat:
Burador:
Sa pagpapasya sa isang kaso, napansin ng Sandiganbayan, sa pamamagitan ng
Tagapangulong Hukom Pamaran, ang anomalya ng isang kakatwang kagaanan ng parusang
pagkabilanggo para sa krimeng panunuhol.
Rebisyon:
Napansin ng Sandiganbayan, sa pamamagitan ni Tagapangulong Hukom Pamaran, ang
kakatwang gaan ng parusang ipinapataw sa salang panunuhol nang pagpasyahan ang isang kaso.

Ang pagrerebisa ay may mahalagang papel sa pagsulat. Isa itong pangangailangan,

kaya kailangang magrebisa ang bawat manunulat ng akda bago iyon ipasa. Mahusay na
pagrerebisa ang nagtatangi sa mahusay na manunulat sa hindi. Maraming dahilan ang mga
manunulat ng pagrerebisa ng papel. Tatlo sa mga ito ay ang 1) abilidad na gawin madaling
basahin ang iyong papel, 2) pagkakaroon ng damdaming mahalaga, at 3) paghahasa ng iyong
estilo sa pagsulat. Kaya nga, kailangang magrebisa ng akda ang sino mang manunulat.