ÇALIŞMA KONUSU-/LAPLACE/—2)

Sevgili Öğrenciler, unutulmaması gereken ise hiç kimse bize yukarıdaki biçimde bir problem
vermeyeceğidir. Çalıştığımız mühendislik sistemlerinde gerçek dünyada size soru soran çok olsa da bu
sorular üniversitede gibi olmayacağı açıktır. Sorular hep; sistem ne zaman çalışacak, bitti mi, sistem
oldu mu vb. şeklinde olacaktır Dolayısıyla tasarlanan mühendislik sistemlerinin kurgusu size ait isterleri
ise gelişen çalışma koşulları şartlarına bağlı olacaktır. Bu nedenle,

i. Problemleri siz kurgulayacaksınız,

ii. Siz çözeceksiniz,
iii. Siz yorumlayacaksınız,

İşte bu kapsamda aşağıdaki çalışma problemi yukarıda sizlere bahsettiklerime bir örnek teşkil ettiği
için sizlerle paylaşmak istedim. Verilen mekanizma bir yay ve bir damperden ibaret olup üzerinde
de AA’ uzunluğunda bir ağırlıksız çubuk mevcuttur. Adamın birisi bunun üzerine 100 N bir kuvvet
tatbik ettiğinde sistemin x(t=0)=0.05m deplase olduğu kuvveti kaldırdığında sistemin davranışı
x(t=0) anından itibaren grafikte verildiği gibi olduğu tespit edilmiştir

Sistemin hareketi AA’ çubuğu ile tanımlanmakta olup bu çubuk da 6 saniye içinde x= 0.0184 m hareket
ettiği grafik üzerindeki kesikli çizgilerle gösterilmiştir. Bu koşullar altında sistemde çalışan DAMPER ” b”
ve YAY ” k” katsayılarını belirleyiniz.

AÇIKLAMALI ÇÖZÜM-2

Adım-1)

t=0 anında yaydaki deplasman esas alınırsa aşağıdaki basit bağıntılar yazılarak yay katsayısı k kolaylıkla
hesaplanabilir. Bu basit ön tespit hesaplaması bittikten sonra doğal olarak hareketin diferansiyel
denkleminin yazılması gerekir ki buradaki trick sistemde kütle olmamasıdır. Doğal olarak sizler kütle
olmadan Newton-II yasası ile diferansiyel denklem yazılmasında paralize olmanız çok doğal olarak
beklenebileceğinden dolayı bunu aşmak için aşağıdaki basit varsayımı yapabilirsiniz.

mx   Fx ; mx  bx  kx  0

Denklemin ikinci tarafında KUVVET FONKSİYONU olmadığı umarım dikkatinizi çekmiştir. Zira soruda t=0
anında yükün kaldırıldığı ve t>0 anı itibari ile yükün veya kuvvetin AA’ üzerinde mevcut olmadığı ve
sistemin serbest davranışa bırakıldığı başlangıç koşulu mevcuttur.

Adım-2)

Oysa bilindiği üzere bize verilen sistemde ağırlıksız çubuk AA’ yay ve dampere bağlanmış durumda
çalışmaktadır. Ayrıca “m” kütlesinin sistemde olmadığı da açıktır. Ancak Newton-II formuna göre
aşağıdaki şekilde yazılan denklemde m kütlesi m  0 yazılırsa

mx  bx  kx  0  bx  kx  0 kütlesiz sistem denklemi elde edilmiş olur.

Elde edilen diferansiyel denklem “birinci derecedendir”.

Adım-3)
Dolayısıyla t  0 durumunda geçerli olan bx  kx  0 denklemidir. Bu denklemin LAPLACE dönüşümü
alınırsa x(t=0)=0.05m BAŞLANGIÇ KOŞULU olarak diferansiyel denklemde yerini alacağı
unutulmamalıdır. Yani aslında diferansiyel denklem başlangıç koşullu olarak verilmesine rağmen bu
soru içinde gizlenmiş olup gerçek hayat içinde de olacağı gibi sizin tespit etmeniz istenmiştir. Buna göre,
Yukarıdaki denklemin Invers Laplace karşılığını bulmak fevkalade basittir ve aşağıda verilmiştir.

Bundan sonraki çözüm tarzı Referans Kitap açıklamasında anlaşılması biraz karışık olduğundan biz
bildiğimiz tarzda çalışalım. Aşağıdaki çözüm fonksiyonu ile t uzayında elde edilen denklemin her iki
tarafının Ln logaritması alınırsa istenilen Damper değer i” b “aşağıdaki gibi elde edilmiş olur.

2000
 2000

ln x(t ) ln 0.05e
( )t (  )t
x(t ) 0.05e
 b
;   b

 
 2000 
ln  0.0184   ln 0.05     t * ln e 
 b 
 2000 
 
 6  ln(0.05 ) ln 0.0184 
 b 
 2000 
  6  2.995  3.995
 b 
b  12000Ns / m