KAMAYO-TAGALOG

Munting Diksyunaryo TRANSLATOR

Sa Mga Gabay sa Ginamit na Daglat

FILIPINO 110 Pandiwa......................................................................pd.

Pang-uri .....................................................................pu.
LEKSIKOGRAPIYA Pang-abay...................................................................pa.
(Unang Semestre) Panghalip....................................................................ph.
Taong Panuruan Pangngalan................................................................png.
2020-2021

Naipon at na-edit
ni
Sheila Mae Rivas
 Dedikasyon
Ang munting diksyunaryong ito ay inihahandog ko sa lahat ng mga taong
tumulong sa akin upang mapag-tagumapayan at maging epektibo ang aking
ginawang munting diksyunaryo. Una, sa ating  Panginoon dahil hindi ko ito
magagawa at mataatapos kung wala ang patnubay ng ating Panginoon,
binigyan din ako nito ng lakas ng loob sa lahat ng aking ginagawa, nandoon
lagi ang kaniyang presensya. Pangalawa, sa aking mga magulang na walang  magsilbing tulay sa agwat ng iba’t-ibang mamamayang filipino. Naglilingkod
sawang sumusuporta sa aking pangangailangan lalong-lalo na sa
problemang pampinansyal at oras na binigay sa akin upang magawa ang
aking munting diksyunaryo. Pangatlo, sa aking mga kapit-bahay na tumulong
magbigay ng impormasyon tungkol sa mga malalalim na mga salitang
ginagamit naming mga kamayo.
PAUNANG SALITA
Ang diksyunaryong ito ay panimulang koleksyon ng mga katawagang
karaniwang ginagamit kaugnay ng mga tong naninirahan sa Munisipalidad ng
Marihatag. Ang mga salitang lahok ay nasa wikang kamayo at may katumbas
na salita sa wikang tagalog kasama ang ilang mga pangungusap nito.
Inihanda ang diksyunaryong ito upang makatugon sa pangangailangang
maisalin sa tagalog ang mga terminolohiyang nasa wikang kamayo, nang sa
gayon, lalo pang makatulong sa higit na pagkakaunawaan ng karaniwang
mamamayan at sa mga karatig na lugar ng munisipalidad. ang diksyunaryo
na ito ay ang mapagpakumbabang kontribusyon ng tagatala upang
ito sa hangarin kapag ang responsable at matinong mga mamamayan ay
gumawa ng pagkusa sa paghahanap ng mga paraan at paraan upang
maunawaan ang mga taong hindi kinakailangang kabilang sa kanilang
sariling pangkat.
Gayunpaman, nakakamit nito ang pinakamahalagang layunin kapag
ang pambansang pagkakaisa ay nakamit sa pamamagitan ng pagtitiyaga ng
mga mamamayan na magkaroon ng isang produktibo at magiliw na
transaksyon sa komunikasyon sa isa't isa.
Samantalahin ang pagkakataong ito upang matuto ng isang bagong
wika at gamitin ang kasanayang ito upang mas mahusay na makipag-ugnay
sa katutubong nagsasalita. ito ay hakbang patungo sa kapayapaan at
pagkakaisa ng ating mga tao at sa huli, mapapabuti na ito ang tamang
pormula sa pagsulong sa ating bansa.
 KAHALAGAHAN

Mahalaga ang mga salitang nakapaloob sa munting diksyunaryo na ito

sa mga kabataan lalong-lalo na sa mga mamamayang naninirahan sa mga

kalapit na lugar ng Munisipalidad ng Marihatag. Sapagkat sa pamamagitan

nito, magagamit at masusukat ang kaalaman ng bawat isa at mas pinatitibay

nito ang ugnayan at relasyon ng mga tao tungo sa larangan ng

pakikipagkomunikasyon lalo na at pinagtutuonan ito ng pansin upang

malinang ang kanilang bawat isipan.

Mahalaga ito sa lipunan sapagkat nagbibigay ito ng sapat na kaalaman o

ideya tungkol sa mga salitang kamayo.

 Ambaw/am-baw/,png. Daga. Bantaw/ban-taw/,pg.Papag,sahig.

A Ang ambaw ay ang mga pesteng sumisira sa aming Sa bantaw kaming magkakapatid natutulog.

taniman. Bunaw/bu-naw/,pd.Palo,hampas.

Alima/a-lima/,png. Kamay. Laging bunaw ang abot namin sa aming ina dahil sa katigasan ng aming ulo.

Ang aking alima ay napaso. Bunguo/bu-ngu-wo/,pu.Bingi.

Atuwon/a-tu-won/,pu. Apoy. Ang aking kapatid ay may pagka bunguo.

Inutusan ko ang aking kapitd na gumawa ng atuwon. Bayho/bay-ho/,png. Mukha.

Arangi/ara-ngi/,ph. Marami. Makinis ang bayho ng aking kaibigan.

Arangi ang dumalo sa kaarawan ng aking ina. Bahandi/ba-han-di/,pg. Kayamanan.

Apiki/a-piki/,ph. Malapit. Wala kaming bahandi na maipagmamalaki

Apiki lang ang bahay namin sa sentro. Daan/da-an/,pu. Matanda, luma.

Baraw/ba-raw/,pd.Usap.
D Ang bahay namin ay sobrang daan na.

B Kabaraw ni mama ang aming kapitbahay.

Badi/ba-di/,pu.Malaki.
Dara/da-ra/,pd. Dala,bitbit.

Dara ni mama ang bago naming laruan.

Badi ang naitulong ng aking kapatid sa aking pag-aaral. Dahag/da-hag/,pd. Umakyat.

Bering-hinas/be-ring-hi-nas/pg. Talong. Ang aking kaptid na lalaki ang siyang dadahag ng aming kaniyogan.

Bumili si mama ng bering-hinas sa palengke. Dapug/da-pug/,pd.kumpol,pag sasama-sama.

Sa aming barangay ay nagdapug-dapug ang mga tao para sa isang Gihod ko ang aking kapatid sa pagdalaw sa puntod ng aming ama.

pagpupulong.

Dughom/dug-hom/,pu. Madilim, maitim. Ganahi/ga-na-hi/, pu. Maganda

Dughom ang aking paningin.

Daman/da-man/,png. Galit.
H Ganahi ang aming bahay.

Hisnang/his-nang/,pu. Balisa, malikot,di-mapalagay.

Si inay ay na daman dahil hindi ko agad nasunod ang kanyang utos. Ang aking kaibigan ay napaka hisnang kasama.

Dagarha/da-gar-ha/, png. Dibdib. Hain/ha-in/,pa. Saan.

May dinaramdam ang aking kapatid sa kanyang dagarha. Hain ko kaya makikita ang bahay ni lourdes.

Dapitan/da-pi/tan/,pd. Kampihan, ipagtanggol. Hikuwo/hi-ku-wo/,pd. Tawa.

Palaging dinadapitan ni ama ang aking kapatid sa tuwing kami ay nag-aaway. Si mama ay hikuwo nang hikuwo dahil sa biro ko.

Dugdug/dug-dug/, png. Kidlat. Hiram/hi-ram/,png. Lamok.

Kaming magkakapatid ay takot sa dugdug. Maraming hiram sa bahay namin.

Gawot/ga-wot/,pu. Harayo/ha-ra-yo/,pa. Malayo.

G Madamot,masakim,masiba.Gawot

ang aking kapatid pagdating sa

Harayo ang aming lalakbayin.

Harang/ha-rang/,pu. Maanghang.

pagkain. Ang aming ulam ay sobrang harang.

Gihod/gi-hod/,pd. Kasama. Haduki/ha-du-ki/,pu. Natatakot.

Haduki kaming magkakapatid dahil kami lang ang naiwan sa bahay. Hagkot/hag-kot/, pu. Maginaw.

Hambong/ham-bong/,png. Hapon Hagkot sa aming lugar.

Sa tuwing hambong, kaming magkakapatid ay nangangahoy. Haduki/ha-du-ki/, pu. Nakakatakot.

Hirapit/hi-ra-pit/,pa. Malapit

Hirapit lamang ang eskwelahan namin sa aming bahay.

I Haduki and daan sa amin pauwi dahil masyadong

madilim.

Hayopo/hayo-po/,pu. Maigsi, maikli. Maliit Iyak/i-yak/,pd. Sigaw.

Ako lang ang hayopo sa aming magkakapatid. Napakalakas ng aking iyak pero hindi parin ako naririnig ng

Hingaw/hi-ngaw/, pu. Lango, lasing. aking kaibigan.

Lumalabas ang pangit na ugali ng aming amain kapag siya ay hingaw. Igutom/i-gutom/,png. Nagugutom.

Hinoud/hi-nuod/,png. Matanda. Igutom na kaming magkakaibigandahil inuna namin ang paggawa ng

Hinuod na talaga ang aming ina dahil nagiging makakalimutin na siya. proyekto.

Huya/hu-ya/, pd. Nakatira. Isu/i-su/, png. Bata.

Sa Marihatag kami nakahuya. Iyak nang iyak ang isu dahil siya ay nagugutom.

Habas/ha-bas/, png. Dahon ng kamote. Ikatigaman/ika-tiga-man/,pd. Nalaman

Habas ang aming ulam sa tuwing umaga. Ikatigaman ko na totoo palang nabuntis ang aming kapit-bahay.

Harukan/ha-ruk/,pd. Halikan. Irok/i-rok/, png. Kili-kili.

Hinarukan ako ng aking crush. Mabaho ang irok ng aming kapit-bahay.

 Irong/i-rong/, png. Ilong. Kinamang ko ang naiwan kong gamit sa luma naming bahay.

K Pango ang aking irong.

Kin-u/kin-u/, ph. Kailan.

Kaig/ka-ig/,pu. Payat.

Naging kaig ang aking kaibigan dahil sa kanyang pinagdaanan.

Kin-u nga pala matatapos ang bakasyon? Kairu/ka-i-ru/,pu. Kawawa.

Kuding/ku-ding/,png. Pusa Kairu ang anak ng aming kapitbahay, naging palaboy siya nang pumanaw

Marami kaming alagang kuding. ang kanyang mga magulang.

Kadung/ka-dung/,png. Tuta. Kapating/ka-pa-ting/, png. Paa.

Marami kaming alagang kadung. Tumama sa matulis na bagay ang aking kapating kaya ito dumudugo.

Katumbaw/katum-baw/, png. Sili Kamanting/ka/man/ting/,png. Kamoteng-kahoy.

Maraming tanim si inay na katumbaw.

Kapasakan/ka-pa-sakan/,pu. Putikan.
L Palaging kamanting ang aming kiakain dahil wala

kaming pambili ng bigas.

Naglaro kaming magpipinsan sa kapasakan. Lanat/la-nat/,pd. Habulin.

Kaniran/ka-ni-ran/, ph. Kanila. Nilanat ako ng aking mama dahil sa katigasan ng aking ulo.

Kaniran ang mga basurang nasa tapat ng bahay namin. Labugon/la-bu-gon/,png. Buko

Kanak/ka-nak/, pu. Akin. Nagtitinda ang aking kapatid ng labugon sa aming eskwelahan.

Kanak ang mga gamit na nasa kanang kwarto. Lala/la-la/, pd. Nag-iinom ng alak.

Kamang/ka-mang/,pd. Kunin,kuhain. Si Mang Ernesto ay nag lala na naman.

 Lapdusan/lap-dusan/, pd. Paluin. Madaling madaman si mama.

M Mahilig kaming lapdusan ng aming inay.

Maraat/ma-ra-at/,pu.Masama,pangit.
Marigo/ma-ri-go/, pd. Maligo.

Nakasanayan ko nang marigo araw-araw.

Maraat ang pagkagawa ang ulam namin. Makuri/ma-ku-ri/, pu. Mahirap.

Maripa/ma-ri-pa/,pu. Marumi. Makuri ang aming pamumuhay.

Maripa ang aming papag. Manalinga/ma-na-li-nga/, pd. Makinig.

Masipug/ma-si-pug/,pu. Mahiya.
N Mahilig kaming manalinga sa mga kwentong pambata.

Masipug akong lumapit sa aking crush.

Ngaran/nga-ran/, png. Pangalan.
Mawara/ma-wa-ra/,pu. Mawala. Ang ngaran ng aking kapatid ay Rica.

Lagi akong nagdarasal sa Panginoon na mawara na ang sakit ni Ina.

Maturog/ma-tu-rog/,pd. Matulog. P
Panaw/pa-naw/,pd. Lakad.
Sa tuwing ala una ng hapon, kaming magkakapatid ay matuturog.
Mayroon kaming panaw mamayang hapon.
Magihud/ma-gi-hud/,pd. Sumama.
Panik/pa-nik/, pd.Tuloy,pasok.
Napagdesisyunan ko na magihud sa probinsya nila itay.
Panik kayo sa aming Bahay.
Mapawa/ma-pa-wa/,pu. Maliwanag.
Piya/pi-ya/,png. Pusa.
Mapawa ang gabi.
Marami kaming alagang Piya.
Madaman/ma-da-man/, pu. Magalit.
Pira/pi-ra/,pu. Magkano. Mag rapyu muna ako ng isang Oras.

Pira ang kilo ng Mangga.

Paratiyahu/para-ti-ya-hu/,pd. Iyakin.
S Sabanas/sa-ba-nas/,png. Kumot.

Si gaga ay paratiyahu. Ang bango naman ng sabanas mo.

Pawa/pa-wa/,pu. Linaw. Siki/si-ki/,png. Paa.

Napaka pawa ng Karagatan. Ang linis naman ng siki mo.

Parigu/pa-ri-gu/,pd. Ligo. Sipug/si-pug/,pu. Hiya.

Ang sarap mag parigu sa Dagat. Wag kanang ma sipug.

Pagtagad/pag-ta-gad/,pd. Paghintay. Siran/si-ran/, ph. Sila.

Pagtagad may bibilhin pa Ako. Sun-ad/sun-ad/,png. Saing.

Parahingaw/pa-ra-hi-ngaw/,pd. Lasinggero/Lasingera. Mag sun-ad muna ako.

Parahingaw ang aming Kapit-bahay. Sirib/si-rib/,pd. Silip.

Pilay/pi-lay/,png. Saging Sinirib ko si crush sa kanilang classroom.

R Pilay ang aming kinakain tuwing umaga. Su-at/su-at/,pd. Gayahin.

Ripa/ri-pa/,png. Dumi.

Ang ripa ng iyong Damit.

T Gi su-at ko ang buhok ni Lisa.

Tu-tong/tu-tong/,pu. Sunog.

Rapyu/rap-yu/,png. Idlip. Na tu-tong ang aking sinaing.

Turog/tu-rog/,png. Tulog. Si Ana ang upod ko papuntang Maynila.

Turog ang aking kapatid. Uring/u-ring/,png. Oling

Tigam/ti-gam/,pd. Marunong. Ang uring ang ginagamit namin kapag kami ay nag-iihaw.

Tigam ako sa gawaing Pang-bahay. Usug/u-sug/, pg. Lalaki.

Tagadan/ta-gadan/, pd. Hintayin Ang mga barkada ko ay mga usug.

Napagdesisyonan naming magkakaibigan na tagadan naming gumising ang Utudon/u-tu-don/, pd. Putulin.

isa pa naming kaibigan. Napagdesisyonan ng aming magulang na utudon ang punung kahoy na nasa

Tugut/tu-gut/, pd. Pumayag. harapan ng aming bahay.

Tugut si Aling Marita na sumama ang kanyang anak sa Unaan/u-na-an/, ph. Ano.

U akin.

Utan/u-tan/,png. Ulam.
Y Unaan nga pala ang tanong mo?

Yawara/ya-wa-ra/,pu. Nawala.

Ang sarap naman ng utan niyo. Yawara ang aking Pera.

Uran/u-ran/,png. Ulan. Yadaman/yada-man/,pu. Nagalit.

Ang lakas ng uran dito. Yadaman si nanay dahil tamad Ako.

Unto/un-to/,png. Ngipin. Yagkaripa/yag-ka-ri-pa/,png. Nadumihan.

Ang puti naman ng unto mo. Yagkaripa ang aking mga nilabhan.

Upod/u-pod/,png. Kasama. Yadayaw/ya-da-yaw/, pd. Gumaling.

Yadayaw naba ang iyong sugat.

Yaatu/ya-a-tu/,pd. Lumaban.

Yaatu ka ba sa mga nang-aaway sa iyo.

Yaghuya/yag-hu-ya/,pd. Nakatira.

Saan kaya sila aling lourdes yaghuya.

Yagdahik/yag-dahik/, pd. Gumapang.

Bakit kaya sila yagdahik.