Professional Documents
Culture Documents
Historia Da Normativización
Historia Da Normativización
2020 – 2021
Ollos Grandes 1
Modernización: trátase de adaptar a lingua aos novos usos que vaia
adquirindo. No noso caso isto foi moi importante a causa da grande
minorización que a nosa lingua sufriu historicamente.
Divulgación: trátase de proceder á difusión social do estándar para conseguir a
súa aprendizaxe.
Na escolla das formas que integren a variedade estándar inflúen factores
extralingüísticos. Entre estes podemos destacar o criterio cuantitativo, o prestixio social e
literario e, inclusive, criterios políticos ideolóxicos.
2. Historia da normativización.
Ollos Grandes 2
1. Proceso de estandarización do galego:
1.a. galego popular (1810 – 1880):
A mediados do século XIX, con estes antecedentes importantes entre os ilustrados do
séc. XVIII (Fr. Martín Sarmiento 1695-1772), e con algúns "precursores" máis inmediatos,
prodúcese un Rexurdimento. Dura ata principios deste século e é impulsado por elites
aculturadas na súa lingua propia, que non estaban de acordo co tipo de nación que lles
inculcaban e lograron, por saber ou por reflexión, identificarse co máis esencial da súa terra.
Cando estes escritores comezan a utilizar o galego, descoñecedores da valiosísima
literatura medieval, cren que son eles os primeiros en usar literariamente a nosa lingua.
Vense, pois, na obriga de fixar unha lingua escrita, coa súa correspondente ortografía. Un dos
problemas con que se enfrontaron estes autores do XIX foi o da ortografía. A ortografía
castelá, que os autores galegos adaptaron como base, non resolvía todas as situacións: o
castelán carece do fonema fricativo prepalatal xordo /∫/, do nasal velar /η/, da oposición
entre vogais /ε/-/e/. Desatouse, por exemplo, unha polémica sobre como representar o
fonema /∫/. Uns eran partidarios de usar só a letra <x>, mentres que outros preferían
escritas etimolóxicas por consideralas máis adecuadas (as letras <j>, <g> e <x> segundo a
orixe da palabra). A isto temos que unir o a complicación de representar na escrita encontros
vocálicos en palabras contiguas ou as contraccións. Existían, así mesmo, problemas léxicos e
morfolóxicos.
Neste contexto moitos autores acababan mesturando diferentes opcións; por
exemplo, Rosalía de Castro empregaba na escrita a morfoloxía do seu dialecto, mais tamén a
doutros: calade, calá, tirai como P4 do Imperativo. A escrita desta época ten un forte carácter
dialectal e presenta unha enorme variabilidade.
Ollos Grandes 3
ciencia. Desde a perspectiva lingüística é unha etapa importantísima da historia do galego,
posto que se dá un gran progreso na súa elaboración, a saber a modernización terminolóxica
e desenvolvemento estilístico. Un feito destacábel é a fundación dunha Academia (1905),
longamente desexada por moitos, que ansiaban un código que acabase coa anarquía
lingüística. Coa creación do Seminario de Estudos Galegos e a elaboración no ano 1933
dunhas Normas pra a unificazón do idioma galego, aparecen solucións que acabarían por ser
definitivas no galego actual. Búscase a unificación supradialectal no plano léxico, a fixación
de certas conveccións ortográficas (a grafía <x> para o son /∫/, o dígrafo <nh> para a velar,
os grupos consonánticos cultos...) e a diferenciación máxima co castelán recorrendo a
hiperenxebrismos, arcaísmos e mesmo vulgarismos. Porén, o estalido da Guerra Civil e a
ditadura franquista interromperon este proceso.
Ollos Grandes 4
tendo como linguas oficiais o galego e o castelán, aínda que a Constitución marca o dereito e
o deber de coñecer o castelán pero só o dereito de coñecer o galego para os cidadáns galegos,
o que provoca unha cooficialidade asimétrica. Durante os primeiros anos da preautonomía e
da autonomía, as medidas de fomento do galego centráronse no ensino; así o decreto do 20
de xullo de 1979 permitiu a incorporación do galego ao ensino como materia. Máis ou menos
polas mesmas datas abríronselle ao galego as posibilidades de ser lingua da administración
ao pasar a ser lingua oficial, é dicir, vólvese unha lingua con misións novas. Entón estaba
claro que para a normalización do galego a anarquía normativa, ou a multiplicidade de
normas, era un obstáculo moi notábel. Esta foi a base sobre a que a RAG e o ILGA elaboraron
estándar actual, recollido nas Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. A Xunta
de Galiza declarounas oficiais en 1982, despois de acadar o galego o status de lingua oficial
de Galiza no Estatuto de Autonomía de 1981.
Ollos Grandes 5
(O problema das contraccións ao/ó, a acentuación, a apostrofación, a guionización, a
representación de [ò], ou [h]).
Ollos Grandes 6
3.2. As desviacións da norma:
As desviacións da norma máis importantes que afectan á construción da variedade
estándar son os hipergaleguismos, os vulgarismos e os arcaísmos. Estas formas, xunto coas
interferencias, deben ser evitadas, sobre todo na escrita e nos actos comunicativos formais.
• Os hipergaleguismos ou hiperenxebrismos, isto é, a falsa “galeguización” de formas
que ben coincidían en ambos idiomas (Ex. ambente, inconvinte, primaveira, gasolina) ou ben
se sometían artificialmente ás mesmas evolucións etimolóxicas que sufrían as palabras
patrimoniais (Ex. urbán, semán, persoaxe, pranta, craro, pubricar…).
• Os vulgarismos, resultado dalgún tipo de vacilación vocálica ou consonántica e que
responden á mesma motivación diferencialista respecto do castelán: Ex. verdá, virtú, a ialma,
soio, amoto, arrabear, vran, pra, amare, comere, corazonhe, sasenta, probe, menistro,
samáforo….
• Os arcaísmos constitúen o tipo de desviación menos frecuente e apenas perviven na
actualidade. Eran exclusivos da lingua escrita e dos usos máis formais. Ex. ren, conquerir,
vegada…
Ollos Grandes 7
O NOME DAS LETRAS é sempre De dúbida: Talvez: Talvez visite os O ARTIGO en galego é: o, a, os, as.
masculino e debes lembrar que o q grandes almacéns. Podemos usar ou non a súa segunda
chámase “que”; o qu chámase “que forma (aquela que vai precedida de
u”, o ll é “ele dobre” e o ch é “ ce guión), pero o texto das normas non
hache”. a usa. Ex. Imos ver o partido.
ESTUDO: Substantivo. Esforzo do
OS GRUPOS –CT- e –CC-, en xeral, entendemento. Ex: O estudo é Para a CONTRACCIÓN DA
perden o C cando van precedidos necesario para a formación persoal. PREPOSICIÓN CO ARTIGO, admítense
das vogais i ou u. Ex.: Condución, // Conxunto de materias dun centro as solucións ao e ó. O texto das
conflito, produción, estrito, de ensino. // Obra que analiza un normas escolle a solución ao. Ex.
produto, tradución, tema: leu un estudo sobre a arte Fun ao monte apañar castañas.
dicionario,Vitoria, xurisdición, románica.
conduta, ditadura, construción, O encontro da conxunción
ESTUDIO: Substantivo. É o lugar de comparativa CA co ARTIGO é ca a,
delito, estrutura, introdución…
traballo de artistas e escritores: ca o, ca as, ca os; Ex. Aquela casa é
Con todo mantense noutras palabras Sabela ten o seu estudio en Lugo. // máis bonita ca a miña; ou ben cá
coma: adicción, convicción, Conxunto de edificios para filmar (ca + a) e có (ca + o)
convicto, edicto, ficción, ficticio, películas ou emitir programas de
pictórico, succión, veredicto... radio ou televisión.: Estivemos no ALGUNHAS FORMAS ELIMINADAS POR
estudio de TV. INCORRECTAS.
Algúns casos salientables son:
[suxeito – suxeitar]; [reitor - VOGAL.Substantivo . É o son da Forma actual Forma eliminada
reitorado – reitoral]; [seita – linguaxe humana. Letra que o
sectario – sectarismo]; [Doutor – representa. Ex.: A palabra No entanto *Sen embargo
“amizade” comeza pola vogal “a”. Porén *Nembargantes
doutoramento]. Cando menos *Alomenos
Nomeárono vogal nas eleccións
Entón *Entonces
O I / U TÓNICOS EN HIATO municipais.
Aínda que *Anque
acentúanse graficamente se van
inmediatamente antes ou despois VOCAL. Adxectivo. Referido á voz
dunha vogal átona ex.: aínda, baúl, humana. Ex.: O gregoriano é o tipo ALGUNHAS TERMINACIÓNS CONFLI-
caída, constituíu, egoísmo, miúdo, de música vocal máis antigo. TIVAS.
moía, prexuízo, raíña, raíz, ruído,
OUVIR – OÍR.Verbo. Os dous son -ZO, -ZA. Ex. Diferenza, espazo,
saír, saín... Non se acentúan cando
correctos e sinónimos. grazas, desgrazas, xustiza, licenza,
aparece a letra “H” ex.: prohibo,
prohibe. nacenza, novizo, presenza,
PERANTE. Preposición. Significa “en
querenza, sentenza, servizo, terzo,
presenza de Ex.: “presentouse
INTERROGATIVOS E EXCLAMATIVOS prezo, desprezo, desprezar, xuízo,
perante o xuíz”
non levan acento gráfico e só é de axuizar.
uso obrigatorio o signo de ATÉ – ATA. Preposición. As dúas son
interrogación ou exclamación ao -ARÍA, -ERÍA. Son terminacións
correctas. O texto das normas
final da oración. Unicamente nos intercambiables agás nos seguintes
utiliza “ata” Ex. Ata mañá / até
casos en que puidera haber casos: Notaría, secretaría,
mañá
confusión débese utilizar o acento. mercería, galantería, batería,
Ex:. Dime qué queres? Galiza ou Galicia? As dúas son galería,
correctas. Galiza considérase unha
Por norma xeral non debemos -ENZA: Diferenza, indiferenza,
forma “amplamente documentada
utilizar O GUIÓN agás despois dos sentenza, presenza, pertenza,
na época medieval, que foi
prefixos ex- e non- Deste xeito licenza.
recuperada no galego
temos palabras coma ex-presidente contemporáneo”. Galicia é a forma
ou non-fumadores. -BLE / -BEL: Son dúas formas
maioritaria na expresión oral e correctas. Amable/amábel ;
escrita moderna. recomendable/recomendábel
Algúns ADVERBIOS: De lugar:
aquén, alén. Ex.. Viven aquén da O USO DO XENÉRICO NA LINGUA
ría; emigrara alén mar. Acotío, Estable / estábel ; O texto das
decote: Pasea acotío (a diario). NORMAS emprega –ble.
A gramática do galego advirte que o
uso do masculino como xenérico é
De tempo: Enseguida, deseguida.: unha consecuencia da
De cantidade. Apenas: Apenas preponderancia social dos homes e
houbo capturas. da invisibilización das mulleres.
Recoméndase fuxir do uso do
De modo: Amodo, devagar:
masculino, e utilizar os dous
Achegouse amodo para non espertar
xéneros. Tamén podemos facer uso
ao neno.
dos nomes colectivos: o alumnado,
as persoas...
Ollos Grandes