‫گزارش کار آزمایشگاه اصول استخراج فلزات‬

‫‪1‬‬
‫تکلیس کربنات کلسیم‬

‫استاد مربوطه‪:‬‬

‫تهیه کننده‪:‬‬
 ‫موضوع آزمایش‪ :‬تکلیس کربنات کلسیم‬

‫هدف آزمایش‪ :‬بررسی اثر زمان و دما روی تکلیس کربنات کلسیم‬

‫تئوری آزمایش‪:‬‬

‫تکلیس یک ترکیب شیمیایی به منظور خروج آب‪ ،‬دی اکسید کربن و سایر گازهایی که با آن ترکیب‪ ،‬پیوند های‬
‫شیمیایی دارند انجام می شود‪ ،‬مانند تکلیس هیدرات ها و کربنات ها‪ .‬تجزیه ی کربنات ها هنگامی آغاز می شود‬
‫که فشار بخار کربن دی اکسید حاصل از واکنش بیشتر از فشار کربن دی اکسید هوا باشد‪ .‬فشار بخار کربن دی‬
‫اک سید هوا حدود ‪ 0.03‬اتم سفر ا ست‪ ،‬بنابراین در هوای آزاد‪ ،‬تکلیس در این ف شار آغاز شده و با کاهش ف شار‬
‫سرعت تکلیس افزایش می یابد‪.‬‬

‫تکلیس واکنشی گرماگیر است و سبب رشد ابعاد بلوری و افزایش پایداری شیمیایی یک ترکیب می شود‪ .‬واکنش‬
‫تکلیس سنگ آهک به صورت زیر است‪:‬‬

‫‪CaCO3 = CaO + CO2‬‬ ‫]‪∆H=406.7 [kcal/kg‬‬

‫عوامل اصلی موثر بر تکلیس سنگ آهک عبارتند از‪:‬‬

‫‪ .1‬گرم کردن سنگ آهک تا دمای تفکیک‬

‫‪ .2‬نگهداری سنگ آهک در این دما تا مدت زمان الزم‬
‫‪ .3‬خارج کردن مولکول ها ی گاز کربنیک تولید شده از محیط واکنش‬

‫به طور نظری تکلیس در محدوده ی دمایی ‪ 600‬تا ‪ 650‬درجه ی سانتیگراد از سطح شروع می شود و در ‪930‬‬
‫درجه ی سانتیگراد به الیه ها ی درونی می رسد‪ .‬در صورتی که دمای تکلیس از ‪ 1400‬درجه ی سانتیگراد باالتر‬
‫برود‪ ،‬آهک زینتر می شوووود و تخلخل خود را از دسوووت می دهد که این موضووووع خود از ادامه ی انجام تکلیس‬
‫جلوگیری می کند‪.‬‬

‫روش انجام آزمایش‪:‬‬

‫قایقک ها را وزن کرده و در هر کدام یک گرم پودر کربنات کل سیم می ریزیم و سه تا سه تا در دماهای ‪ 650‬و‬
‫‪ 750‬و ‪ 900‬درجه ی سانتیگراد با زمان های ‪ 20‬و ‪ 40‬و ‪ 60‬دقیقه قرار می دهیم‪ .‬سپس نمونه ها را دوباره وزن‬
‫کرده و اختالف را بدست می آوریم‪.‬‬

‫از روی اختاف وزن بدست آمده درصد انجام واکنش را به دست می آوریم‪.‬‬
 ‫نتایج‪:‬‬

‫)‪∆m=m(CaCO3)-m(CaO)=n(M(CaCO3)-M(CaO))=n(100.0869-56.0774‬‬ ‫>=‬
‫‪n=∆m/44.01‬‬
‫‪n(CaCO3)total=1/100.0869 =0.009991318 mol CaCO3‬‬
‫درصد انجام واکنش‪n/0.009991318 *100 :‬‬

‫نتایج در جدول زیر آمده است‪:‬‬

‫زمان (‪ )min‬دما (‪)°C‬‬ ‫قبل از تکلیس (‪)g‬‬ ‫درصد انجام واکنش ‪ %‬مقدار ‪ CaCO3‬مصرف شده (‪ )mol‬مقدار ‪ CaCO3‬اولیه (‪ )mol‬تغییر جرم نسبی تغییر جرم (‪ )g‬بعد از تکلیس (‪)g‬‬
‫‪650‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪34.652‬‬ ‫‪0.348‬‬ ‫‪0.348‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.007907294‬‬ ‫‪79.14‬‬
‫‪650‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪34.68‬‬ ‫‪0.32‬‬ ‫‪0.32‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.007271075‬‬ ‫‪72.77‬‬
‫‪650‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪34.56‬‬ ‫‪0.44‬‬ ‫‪0.44‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.009997728‬‬ ‫‪100.06‬‬
‫‪750‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪34.574‬‬ ‫‪34.294‬‬ ‫‪0.28‬‬ ‫‪0.28‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.00636219‬‬ ‫‪63.68‬‬
‫‪750‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪35.419‬‬ ‫‪35.109‬‬ ‫‪0.31‬‬ ‫‪0.31‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.007043854‬‬ ‫‪70.50‬‬
‫‪750‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪34.792‬‬ ‫‪34.481‬‬ ‫‪0.311‬‬ ‫‪0.311‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.007066576‬‬ ‫‪70.73‬‬
‫‪900‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪35.428‬‬ ‫‪35.108‬‬ ‫‪0.32‬‬ ‫‪0.32‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.007271075‬‬ ‫‪72.77‬‬
‫‪900‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪34.783‬‬ ‫‪34.47‬‬ ‫‪0.313‬‬ ‫‪0.313‬‬ ‫‪0.009991318‬‬ ‫‪0.00711202‬‬ ‫‪71.18‬‬

‫نمودار تغییر جرم نسبی بر حسب دما و زمان واکنش‪:‬‬

‫‪0.45‬‬

‫‪0.4‬‬

‫‪0.35‬‬

‫‪0.3‬‬

‫‪0.25‬‬

‫‪0.2‬‬

‫‪0.15‬‬ ‫‪T=900 C‬‬

‫‪0.1‬‬
‫‪T=800 C‬‬
‫‪0.05‬‬
‫‪T=600 C‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫زمان (‪ )min‬دما (‪)°C‬‬ ‫جرم ‪ CaO‬تولید شده‬ ‫درصد ‪ CaO‬جرم ‪ CaCO3‬باقیمانده‬ ‫درصد ‪CaCO3‬‬
‫‪650‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪0.443420477‬‬ ‫‪0.208583476‬‬ ‫‪68.01‬‬ ‫‪31.99‬‬
‫‪650‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪0.407742968‬‬ ‫‪0.272260668‬‬ ‫‪59.96‬‬ ‫‪40.04‬‬
‫‪650‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪0.56064658‬‬ ‫‪-0.000641581‬‬ ‫‪100.11‬‬ ‫‪-0.11‬‬
‫‪750‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪0.356775097‬‬ ‫‪0.363228085‬‬ ‫‪49.55‬‬ ‫‪50.45‬‬
‫‪750‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪0.395001‬‬ ‫‪0.295002522‬‬ ‫‪57.25‬‬ ‫‪42.75‬‬
‫‪750‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪0.396275197‬‬ ‫‪0.292728337‬‬ ‫‪57.51‬‬ ‫‪42.49‬‬
‫‪900‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪0.407742968‬‬ ‫‪0.272260668‬‬ ‫‪59.96‬‬ ‫‪40.04‬‬
‫‪900‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪0.39882359‬‬ ‫‪0.288179966‬‬ ‫‪58.05‬‬ ‫‪41.95‬‬

‫بحث و بررسی نتایج‪:‬‬

‫با توجه به نتایج به دست آمده هرچه دما و زمان بیشتر باشد‪ ،‬درصد تکلیس افزایش می یابد‪.‬‬

‫در صد تکلیس در دمای ‪ 650‬درجه ی سانتیگراد‪ ،‬در ‪ 60‬دقیقه ‪ 100‬در صد ا ست‪ ،‬یعنی واکنش تکلیس در این‬
‫دما در ‪ 60‬دقیقه کامل می شود‪.‬‬

‫اعداد بدسووت آمده نشووان می دهند که در دمای ‪ 750‬و ‪ 900‬درجه ی سووانتیگراد‪ ،‬واکنش از ‪ 40‬دقیقه تا ‪60‬‬
‫دقیقه پیشروی بسیار کمی داشته است‪.‬‬