3

Science
Ikatatlo nga Markahan - Modyul 5:
Mga Gamit sang Tunog

REGION VI – WESTERN VISAYAS

REGION VI – WESTERN VISAYAS

i
Science–Ikatatlo nga Halintang
Alternative Delivery Mode
Ikatatlo nga Markahan – Mga Gamit sang Tunog
Una nga Edisyon, 2021

Ginsiling sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 nga: Indi pwede nga maangkon
ang kinamatarong sa pagkopya sang bisan ano man nga ginsulat sang Gobyerno sang
Pilipinas. Apang, kinahanglan anay nga may pahanugot gikan sa ahensiya sang gobyerno
kon diin ginhimo ang isa ka nakasulat para magamit nga palangitan-an ang natumod nga
sinulat. Kalakip sa pwede nga mahimo ubrahon sang natumod nga ahensya ang pagpataw
sang bayad ukon nagakaigo nga royalty bilang kondisyon.
Ang mga ginsulat ukon balasahon (istorya, seleksyon, tula, kanta, laragway, ngalan
sang produkto o brand name, tatak o trademark, palagwaon sa telebisiyon, pelikula, atbp.)
nga gingamit sa mga pinanid sang modyul nga ini nagaangkon sang pagpanag-iya para
magamit ang mga sinulat nga ini. Ginpangabudlayan mausoy ang mga ini para makuha ang
pagpasugot sa paggamit sang materyales. Wala gina-angkon sang mga manugbantala kag
manugsulat ang karapatang-ari. Ang bisan ano nga gamit luwas sa modyul nga ini
nagakinahanglan sang pagpahanugot halin sa orihinal nga nagsulat sang mga balasahon nga
ini.
Wala sang bisan ano nga bahin sang modyul nga ini ang pwede kopyahon ukon
i-imprinta sa bisan ano nga pamaagi nga wala sang pahanugot sa Kagawaran.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Development Team of the Module

Manunulat: Raquel A. Gamilong, Gerlie Geral, Joyce Ojeda

Illustrators: Jeriel G. Gonzales, Carol G. Gagante and Rhea Balino
Editors: Minda L. Soldevilla and Maria Teresa P. Salado
Layout Artists: Felizardo S. Valdez III and Yves Kim Cabanting

Division ManagementTeam: Regional Management Team:

Ma. Roselyn J. Palcat Ramir B. Uytico
Nordy D. Siason, Jr. Pedro T. Escobarte
Elleda E. De la Cruz Elena P. Gonzaga
Arthur J. Cotimo Donald T. Genine
Minda L. Soldevilla Rovel R. Salcedo
Felizardo S. Valdez III Moonyeen C. Rivera
Marve E. Gelera Anita S. Gubalane
Minda L. Soldevilla
Daisy L. Lopez
Joseph M. Pagalaran

Inilimbag sa Pilipinas ng _____________________

Department of Education – Region VI
Office Address: Duran Street, Iloilo City
Telefax: (033) 336-2816, (033) 509-7653
E-mail Address: region6@deped.gov.ph
ii
 3

Science
Ikatatlo nga Markahan - Modyul 5:
Mga Gamit sang Tunog

iii
Pauna
Para sa mga manunudlo/manugpatigayon:
Malipayon nga pagbaton sang tulun-an sa Science 3 sang
Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga Mga
Gamit sang Tunog.
Sa pagbuligay sang mga eksperto sa patag sang edukasyon
halin sa publiko kag pribado nga institusyon, gindihon,
ginpasanyog kag matul-id nga gintun-an ang modyul nga ini para
giyahan ka, ang mga manunudlo ukon manugpatigayon agud
mabuligan nga maangkon sang mga bumulutho ang
pagsulundan sa Kurikulum sang K to 12 samtang ginaatubang nila
sing madinalag-on ang mga pagpanghangkat sa ila kaugalingon,
sang sosyudad kag sang pang-ekonomiko nga pagtilaw sa ila
pagtuon.
Ginalauman nga ang bulig nga ini sa ila pagtuon, makaubay
sa mga bumulutho sa pagtuon nga may paggiya kag
makinaugalingon. Katuyuan man sini nga mabuligan sila nga
maangkon ang mga kasampaton sa ika-21 nga siglo samtang
padayon nga ginahatagan sang pagtamod ang ila
kinahanglanon kag kahimtangan.
Makita ninyo ang kahon nga ini sa modyul bilang dugang
nga materyal sa una nga teksto.

Mga dapat Tandaan sang Manunudlo / Manugpatigayon

Ini nagaunod sang pahanumdum, bulig ukon estratehiya
nga maggamit sa paggiya sa mga bumulutho.

Bilang manugpatigayon, ginalauman nga mahatagan mo

sang ideya ang mga bumulutho kon paano gamiton ini nga
modyul. Kinahanglan man sia giyahan kag ilista ang iya pag-
umwad samtang padayon niya nga ginadumalahan ang iya
pagtuon. Ginalauman halin sa imo nga mas magganyat mo pa

iv
kag maggiyahan sia samtang ginaobra niya ang mga hilikuton sa
sulod sini nga modyul.

Para sa Bumulutho:

Malipayon nga pagbaton sa Science 3 sang Alternative

Delivery Mode (ADM) Modyul nahanungod sa “Mga Gamit sang
Tunog” katuyuan sini nga mabuligan ka sa imo pagtuon samtang
wala ka sa hulot klasehan. Ginalauman nga mangin interesado ka
sa imo pagtuon para sa imo masanay nga buas damlag.

Ang modyul nga ini ginhimo bilang sabat sa imo

kinahanglanon. Katuyuan sini nga mabuligan ka sa imo pagtuon
samtang wala ka sa sulod sang hulot-klasehan. Ginalauman man
nga mahatagan ka sing mabungahon nga oportunidad sa
pagtuon.

May mga parte kag icon ang modyul nga dapat mo

maintindihan.

Sa sin inga bahin, mahibaluan kon ano

Hibalu-a Ini ang dapat matun-an sa modyul.

Isa ini ka pre-test. Diri makit-an kon ano

ang nahibaluan mo sa sini nga leksyon.
Tinguha-i Ini Kon nakuha mo ang tanan nga husto
nga sabat (100%), pwede mo nga
laktawan ang parte nga ini sang
modyul.
Malip-ot ini nga test ukon review sang
Balikan Mo natapos na nga leksyon.

Sa sini nga bahin sang modyul, ipakilala

sa imo ang bag-o nga leksyon sa
nagkalainlain nga
pamaagi kasubong sang istorya, kanta,
Diskubreha/Tukiba binalaybay, problema, ulubrahon ukon
isa ka sitwasyon.

v
 Katuyuan sini nga mabuligan
ka sa pag intindi/paghangop
Usisa-a Ini sang leksyon kag konsepto
sang imo tulun-an.

Makit- an sa sini nga bahin ang

mga ulubrahon para sa paggiya
Maghanas sa imo sa paghanas agud lubos
mo nga maintindihan ang
leksyon. Pwede mo nga matsek
ang imo mga sabat sa mga
ulubrahon gamit ang Talamdan
sang mga Sabat nga makit-an
sa ulihi ngabahin sang modyul.
Makit-an sa sini nga bahin ang
Tanda-i mga pamangkot ukon para
maproseso mo kon ano ang
natun-an mo sa leksyon.
Ini nga bahin sang modyul
Maymga hilikuton nga
Himu-a Ini makabulig sa imo sa
paggamit sang imo bag
o natun-an sa matuod nga
sitwasyon o realidad sang
kabuhi. (application)

Katuyuan sin inga maassess

Pagtakus sa ukon matakus ang imo
Imo Ihibalo nahibaluan sa leksyon

Sa bahin ng aini, may bag-o

Dugang nga Kag dugang nga mga
mga Hilikuton ulubrahon para mapasanyog
ang imo nahibal-an sa leksyon.

Makit-an sin inga bahin ang

Talamdan sang husto nga mga sabat sa
Husto nga mga Sabat tanan nga mga
buluhaton sa sin inga modyul.

vi
Sa katapusan sang modyul nga ini, makit-an mo man ang:

Reperensya Diri nakasulat ang tanan nga ginkuhaan sa

pagdihon ukon pagpasanyog sang modyul.

Mga importante nga pahanumdum sa paggamit sang modyul nga

ini:

1. Gamita ang modyul nga may paghalong. Indi pagbutangan

sang bisan ano nga marka ukon sulat ang anuman nga bahin
sini. Maggamit sang papel sa pagsabat sang kada hilikuton.

2. Indi pagkalimtan nga sabtan ang Tinguha-i Ini antes

magpadayon sa iban pa nga hilikuton.

3. Basaha sing maayo ang mga direksyon antes himuon ang

kada hilikuton.

4. Mangin tampad sa pag-obra sang mga hilikuton kag sa

pagtsek sang mga sabat.

5. Tapuson anay ang una nga hilikuton antes magpadayon sa

masunod pa nga hilikuton.

6. Palihog ibalik ang modyul sa imo manunudlo ukon

manugpatigayon kon tapos na nga masabtan ang tanan
nga hilikuton.

Kon ikaw nabudlayan magsabat sa mga hilikuton, indi

magkahuya nga pamangkuton ang imo nga manunudlo ukon
manugpatigayon. Pwede man ikaw makapangayo sang bulig kay
nanay ukon tatay, ukon sa imo mga magulang ukon sin-o man sa
inyo balay nga may ikasarang sa paggiya sa imo. Tandaan mo
pirme nga wala ka nagaisahanon.
Ginalauman nga paagi sa sini nga modyul,
maeksperyensyahan mo ang makahulugan nga pagtuon kag
maintindihan sing maid-id ang masunod nga mga kasampaton.
Masarangan mo ini.

vii
 Hibalu-a Ini

Ang ini nga modyul gindisenyo kag ginsulat nga ikaw ang yara
sa panghunahuna. Ari ini para makabulig sa imo nga mahanas ang
imo kasampaton sa paglaragway sang mga gamit sang tunog.
Ang sakop sang sini nga modyul sarang nga magamit sa nanari-
sari nga sitwasyon sa pagtuon. Ang lingwahe nga gingamit
nagakilala sa nagakalainlain nga lebel sang bokabularyo sang
mga bumulutho. Ang mga leksyon ginpasunod suno sa
ginapatuman nga mga pagsulundan sa sini nga pagtulun-an. Pero
ang pagpasunod sang imo pagbasa sang mga ini, sarang nga
mabaylohan para mangin kaanggid sa libro nga imo ginagamit sa
subong.

Ang ini nga modyul may nahanungod sa mga gamit sang

tunog.

Pagkatapos sang modyul, ginalauman sa imo nga

makalaragway ka sang nanarisari nga gamit sang tunog sa
adlaw-adlaw nga pagpangabuhi.

1
 Tinguha-i Ini

Hilikuton 1
Direksyon: Sa idalum may mga dinalan nahanungod sa gamit
sang tunog. Isulat ang tsek ( √ ) kon ang dinalan nagalaragway
sang gamit sang tunog kag ekis (X) kon indi. Isulat ang sabat sa
papel nga may tig-ulo Hilikuton 1.

_________1. Ang tunog nga mabatian sa kada ginhalinan,

nagadala sang mensahe.
_________2. Ang paghuni sang ambulansya ukon salakyan samtang
ara sa dalanon wala sing maayo nga mabulig.
_________3. Ang tunog halin sa mga telepono o cell phone
makabulig sa pag-komunikar sa isa kag isa.
_________4. Ang tunog sang ambulansya, fire truck kag fire alarm
ginagamit sa pagpaandam kag pagpaalisto sa tion sang
emerhensya.
_________5. Ang palibot mangin masadya kag puno sang katahum
bisan wala ang presenya sang tunog.

2
Leksyon

1 Mga Gamit sang Tunog

Ano nga mga tunog ang imo mabatian sa palibot? Nakabati

ka na bala sang tunog sang mga tawo, sapat kag butang? Paano
nangin mapuslanon ang mga tunog nga ini sa imo pang adlaw-
adlaw nga pagpangabuhi?
Sa sini nga modyul, makatuon ikaw sang nagkalainlain nga
gamit sang tunog. Umpisahi ang imo pagdiskubre sang mga gamit
sang tunog paagi sa pagbasa sang binalaybay nga ara sa idalum.

Tunog sa Aton Palibot

Ni Raquel Antipatia Gamilong

Sa kada adlaw diri sining kalibutan,

Nanarisari nga tunog aton mabatian,
Dali na kamo aton hibaluon kag tun-an,
Para kaalam madugangan.

Maayong adlaw…Kamusta ka?

Panamyaw sang tawo sa tagsa-tagsa,
Gamit. sa pagkumunikar o sa pag-istorya,
Dala impormasyon kag pag-ulikid pa.

Aw! Aw! Aw! Aw! Aw! Aw! Aw! Aw! Aw!

Huni sang ido nga gutom kag nauhaw,
Dapat intindihon kag tagaan pagkaon kag sabaw,
Pagsabat sa ila pagkuminikar sa aton kada adlaw.

Taghol sang idoLa...la…la…

La...la…la… nga wala kapamahaw,
La...la…la
Gapangayo tagaan
Kanta ni RC, pagkaon
mabatian bisanaga,
sa kada sabaw,
Magahodmanami
Matunog, pamatiankag apang
punomakalilingaw,
sang kasadya,
Gahatag kalingawan kon mabatian sia.

3
 Wee… Waa…Wee… Waa… Wee…Waa…
Tunog sang firetruck kag ambulansya,
Mabatian sing matunog sa tion sang emerhensya,
Gahatag pagpa-andam kag pagpaalerto pa.

Nanarisari nga tunog may ara ginapaabot

Sa tanan nga mapanilagon sa ila palibot,
Dapat gid tun-an o hibaluon gamit nga dulot,
Para kaalam mapag-on kag malambot.

Balikan Mo

Hilikuton 2.
Direksyon. Tan-awa ang mga laragway sa kada aytem. Hibalua
ang ginhalinan sang kasanag kag hunahunaa kon ano ang
gamit sini. Pilia ang sabat sa kahon sa idalum. Isulat ang husto
nga letra sa papel nga may tig-ulo Hilikuton 2.

A. Ginagamit sa paghatag sang kasanag sa panimalay.

B. Makabulig para mahilway sa disgrasya sa dalanun sa kagab-
ihon.
C. Ginagamit sang mga tanum para makahimo sang pagkaon.
D. Nagabulig sa kasapatan para hilway nga makapangita sang ila
pagkaon.
E. Makabulig para makita ang ginabasa.

Ginhalinan sang Kasanag Gamit sang Kasanag

1.

4
 Ginhalinan sang Kasanag Gamit sang Kasanag
2.

3.

4.

5.

5
 Diskubreha

Hilikuton 3.

Direksyon. Piyunga ang imo mga mata kag pamatii kon ano ang
mga tunog nga imo mabatian sa palibot. Ano bala ang ila
ginhalinanan kag ang ila gamit? Dayon buksi ang imo mga mata.
Kopyaha ang table sa imo papel nga may tig-ulo Hilikuton 3 kag
kumpletuha ang sabat. Ang una nga aytem halimbawa para sa
imo.

Ginhalinan sang Tunog nga Mabatian Gamit sang Tunog

Tunog
Halimbawa: nagapahibalo nga
telepono kring…kring…kring may
nagapanawag

1.

2.

3.

6
 Usisa-a Ini

Ang kada tunog may ara gamit sa pang adlaw-adlaw

nga pangabuhi.
Laragway Paglaragway sang mga
nanarisari nga gamit sang tunog
Ang tunog nga mabatian sa
kada ginhalinan, nagadala sang
mensahe. Ang singgit, hambal,
hibi kag iban pa nga tunog sang
tawo ginagamit sa ila
pagkomunikar sa pagdala
impormasyon kag mensahe.

Ang tunog sang kasapatan

katulad sang baka, kanding, ido
kag iban pa nagapahibalo sang
ila sitwasyon katulad sang
pagkagutom ukon pagkauhaw.
Ang iban katulad sang sulog nga
manok nagapabalo nga aga na
gani dapat magbugtaw.

Ang tunog sang firetrucks,

ambulansya kag fire alarm naga
paalerto ukon naga paalisto sa
oras sang emerhensya para ang
tanan makahanda kag
mapalayo sa disgrasya.

7
 Ginagamit ang tunog kon mag-
istorya sa telepono para
magakomunikar sa tagsa tagsa.

Ang mga manugkanta kag mga

artista nagapabutyag sang
mensahe gamit ang tunog sa
pagpasundayag sa mga
programa sa telebisyon kag mga
konsyerto.

Ang mga pulis kag mga motorista

sa mga karsada nagapabutyag
sang mensahe paagi sa
pagpamito kag pagbusina sa
pagkuha sang atensyon sang
mga tawo.

Mangin mapanilagon pirmi para magamit sing husto ang

tunog sa palibot.

Maghanas

Hilikuton 4
Direksyon: Kumpletuha ang graphic organizer paagi sa paglista
sang apat ka mga tinaga/dinalan nga nagalaragway sang gamit
sang tunog nga mabatian sa adlaw adlaw sa imo palibot. Ining
mga tunog pwede halin sa tawo, sapat, instrumento kag iban pa
nga mga butang nga imo nabatian. Kopyaha kag sabtan ini sa imo
papel nga may tig-ulo Hilikuton 4.
8
 GAMIT SANG
TUNOG SA
TAWO

Tandaan

Hilikuton 5.
Direksyon. Lantawa sing maayo ang mga laragway halin sa aytem
una hasta lima. Isulat sa imo papel nga may tig-ulo Hilikuton 5 ang
dinalan nga nagalaragway sang gamit sang tunog sa kada aytem.

Laragway sang mga Paglaragway sang Gamit

Butang sang Tunog
1.

fire alarm
2.

pito
9
 Laragway sang mga Paglaragway sang Gamit
Butang sang Tunog
3.

radyo
4.

ambulansya
5.

cellphone

Himu-a Ini

Hilikuton 6
Nakakadto ka na bala sa piyestahan? Kon wala pa,
magpamangkot sa mga upod sa balay.
Sa table sa sunod nga pinanid may mga laragway sang mga
butang nga makita sa piyestahan.
Direksyon: Kumpletuha ang ginapangayo sang kada kolum. Himu-
a ini sa imo papel nga may tig-ulo Hilikuton 6.

10
 Laragway sang Butang Tunog nga Paglaragway sang
mabatian Gamit sang Tunog

1.

2.

2. Sound system

Pagtilaw sa Imo Ihibalo

Hilikuton 7.
Direksyon: Ilaragway ang gamit sang mga tunog nga na lista sa
idalum. Isulat ang imo sabat sa papel nga may tig-ulo Hilikuton 8.

1. tunog sang bell

_____________________________________________________________
2. hibi sang bata
_____________________________________________________________
3. busina sang salakyan
____________________________________________________________
11
4. musika sa radio
____________________________________________________________
5. tokturaok sang sulog nga manok
___________________________________________________________

Dugang Nga Hilikuton

Hilikuton 8.
Direksyon: Kumpletuha ang mga kahon paagi sa pagsulat
sang nga tinaga nga nagalaragway sang mga gamit sang
tunog. Isulat ini sa imo papel nga may tig-ulo Hilikuton 8.

A. Gamit sang A. Gamit sang C. Gamit sang

Tunog sang Tunog sang Tunog sang
Tawo Sapat. mga Butang
1. 1. 1.
2. 2. 2.

12
 Talamdan sang Husto nga Sabat

Tinguha-i Ini Balikan Mo

1. / 4. / 1. C 4. E
2. x 5. X 2. B 5. A
3. / 3. D

Diskubreha Himu-a Ini

Ginhalinan Tunog nga Gamit sang Laragway sang Tunog Gamit sang
sang Mabatian Tunog
Butang nga Tunog
Tunog
1 . ido aw!aw!aw nagapahibalo Mabatian
nga may tawo 1. kampanilya ting-ting- nagaengganyo
2. radyo lainlain nagahatag ting manugbakal
ang tunog impormasyon/
2. banda toot-toot- nagahatag
balita
3. Nanay lainlain nagakomunikar
toot kaliwangan;
kag Tatay ang tunog boom- may parade
Maghanas boom-
1. Nagalingaw boom
2. Nagakomumikar 3. sound lain-lain Nagahatag
3. Nagahatag sang system nga kalingawan
impormasyon tunog kag
4. Nagapahayag sang impormasyon
balatyagon Pagtilaw sa Imo Ihibalo
Tandaan ( Mga posible nga sabat)
Laragway sang Gamit sang Tunog
mga Butang 1. Ini ang tunog nga nagapahibalo sa nga may
1.fire alarm pagpaandam kag nagapalapit nga sorbetero nga nagabaligya sang
pagpaalisto sa tion
manamit nga sorbetes
sang emerhensya
parehu sang sunog 2. Ini nga tunog ginagamit sa pagpatimaan nga sya gutom
2. pito makakuha na kag nagakadapat tagaan sang iya kinahanglanon.
atensyon 3.Ini ang tunog na gingamit sa pagpabalo o paalisto sa
3. radyo makahatag mga nagalakat sa dalan para indi madisgrasya
kaliwangan
4. Ini nga tunog ginagamit sa paghatag kalingawan sa sin-
makahatag
impormasyon o man nga nagapamati
4. ambulansya pagpaandam kag 5. Ang tunog na ini nagapatimaan nga aga na gani dapat
pagpaalisto sa tion na magbugtaw.
sang emerhensya
5. cellphone pagkomunikar sa
pagdala sang
Dugang nga Hilikuton
impormasyon kag 1. Gamit sang 2. Gamit sang 3. Gamit sang
mensahe Tunog sang tunog sang tunog sang
paghatag Tawo sapat mga butang
kalingawan - nagakomunikar - Nagapahibalu -nagapaalisto/
- nagalingaw nga nagutom nagapalerto
- nagahatag ukon nauhaw - nagalingaw
impormasyon - Nagpahibalo
- nagapahayag nga may tawo
sang iya sa palibot
balatyagon - may
katalagman

13
Mga Talamdan

Department of Education. (2015). K-12 Basic Education Curriculum,

Science 3, Kagamitan ng Mag-aaral, Hiligaynon page 133-
134, Pasig City, Philippines

Department of Education (2015) K-12 Basic Education Curriculum,

Science 3, Teacher’s Guide, (page 159). Pasig City, Philippines
Lifehttps://www.studyread.com/importance-of-sound/

https://www.google.com/search?q=graphic+organizer&oq=grap
hic+organizer&aqs=chrome..69i57.7186j0j7&sourceid=chrom
e&ie=UTF-8

google.com/search?q=graphic+organizer&oq=graphic+organizer
&aqs=chrome..69i57.7186j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8