3

Science
Ikaapat nga Markahan - Modyul 3
Pagprotekta sang Kaugalingon
sa Epekto sang Sahi sang Panahon

REGION VI - WESTERN VISAYAS

i
Science – Grade 3
Alternative Delivery Mode
Ikaapat nga Markahan – Modyul 3– Pagprotekta sang Kaugalingon sa Epekto sang
Sahi sang Panahon
Una nga Edisyon, 2021

Ginsiling sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 nga: Indi pwede nga maangkon ang
kinamatarong sa pagkopya sang bisan ano man nga ginsulat sang Gobyerno sang Pilipinas.
Apang, kinahanglan anay nga may pahanugot gikan sa ahensiya sang gobyerno kon diin
ginhimo ang isa ka nakasulat para magamit nga palangitan-an ang natumod nga sinulat.
Kalakip sa pwede nga mahimo ubrahon sang natumod nga ahensya ang pagpataw sang
bayad ukon nagakaigo nga royalty bilang kondisyon.
Ang mga ginsulat ukon balasahon (istorya, seleksyon, tula, kanta, laragway, ngalan
sang produkto o brand name, tatak o trademark, palagwaon sa telebisiyon, pelikula, atbp.)
nga gingamit sa mga pinanid sang modyul nga ini nagaangkon sang pagpanag-iya para
magamit ang mga sinulat nga ini. Ginpangabudlayan mausoy ang mga ini para makuha ang
pagpasugot sa paggamit sang materyales. Wala gina-angkon sang mga manugbantala kag
manugsulat ang karapatang-ari. Ang bisan ano nga gamit luwas sa modyul nga ini
nagakinahanglan sang pagpahanugot halin sa orihinal nga nagsulat sang mga balasahon
nga ini.
Wala sang bisan ano nga bahin sang modyul nga ini ang pwede kopyahon ukon
i-imprinta sa bisan ano nga pamaagi nga wala sang pahanugot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Development Team of the Module

Writers: Editors:
Lorna V. Dugayo Daisy L. Lopez
Lenie Rose B. Trocio Carmel Joy P. Aujero
Glo S. Celeste
Layout Artist: Jerry R. Bagiuos Lovenia D. Pansaon
Viola A. Rivas
Division of Silay City Management Division of Silay City Management Team:
Team:
Ramir Barberan Uytico
Gladys Amylaine D. Sales Pedro T. Escobarte, Jr.
Nicasio S. Frio Elena P. Gonzaga
Federico P. Pillon Jr. Donald T. Genine
Rovel R. Salcedo
Daisy L. Lopez
Moonyeen C. Rivera
Carmel Joy P. Aujero Anita S. Gubalane
Minda L. Soldevilla
Daisy L. Lopez
Joseph M. Pagalaran
Printed in the Philippines by
Department of Education – Region VI
Office Address: Duran Street, Iloilo City, 5000
Telefax: (033) 509-7653; (033) 336-2816
E-mail Address: region6@deped.gov.ph

ii
 3
Science
Ikaapat nga Markahan - Modyul 3
Pagprotekta sa Kaugalingon
Sa Epekto sang Sahi sang
Panahon

iii
PAUNA

Para sa mga Manunudlo/Manugpatigayon:

Malipayon nga pagbaton sang tulun-an sa Science 3 sang

Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga
Paglista kag Paghimo sang mga Paandam sa Pag-atubang sang
Nanari-sari nga Panahon (S3ES-IVg-h-5).

Sa pagbuligay sang mga eksperto sa patag sang edukasyon

halin sa pampubliko kag pangpribado nga institusyon, gindihon,
ginpasanyog kag tul-id nga gintun-an ang modyul nga ini para
giyahan ka, ang mga manunudlo ukon manugpatigayon agud
mabuligan nga maangkon sang mga bumulutho ang
pagsulundan sa K to 12 Curriculum samtang ginaatubang nila sing
madinalag-on ang mga pagpanghangkat sa ila kaugalingon,
sang sosyudad kag sang pang-ekonomiko nga pagtilaw sa ila
pagtuon.

Ginalauman nga ang bulig nga ini sa ila pagtuon, makaubay

sa mga bumulutho sa pagtuon nga may paggiya kag
makinaugalingon. Katuyuan man sini nga mabuligan sila nga
maangkon ang mga kasampaton sa ika-21 nga siglo samtang
padayon nga ginahatagan sang pagtamod ang ila
kinahanglanon kag kahimtangan.

Makita ninyo ang kahon nga ini sa modyul bilang dugang

nga materyal sa una nga teksto:

Mga Dapat Tandaan sang Manunudlo / Manugpatigayon

Ini nagaunod sang pahanumdum, bulig ukon

estratehiya nga maggamit sa paggiya sa mga bumulutho.

iv
 Bilang manugpatigayon, ginalauman nga mahatagan mo
sang ideya ang mga bumulutho kon paano gamiton ini nga
modyul. Kinahanglan man sia giyahan kag ilista ang iya pag-
umwad samtang padayon niya nga ginadumalahan ang iya
pagtuon. Ginalauman halin sa imo nga mas magganyat mo pa
kag maggiyahan sia samtang ginaobra niya ang mga hilikuton sa
sulod sini nga modyul.

Para sa Bumulutho:

Malipayon nga pagbaton sa Science 3 sang Alternative

Delivery Mode (ADM) Modyul nahanungod sa Pagprotekta sa
Kaugalingon sa Epekto sang Sahi sang Panahon.

Ang modyul nga ini ginhimo bilang sabat sa imo

kinahanglanon. Katuyuan sini nga mabuligan ka sa imo pagtuon
samtang wala ka sa sulod sang hulot-klasehan. Ginalauman man
nga mahatagan ka sing mabungahon nga oportunidad sa
pagtuon.

May mga parte kag icon ang modyul nga dapat mo

maintindihan.

Sa bahin nga ini, imo mahibaluan ang mga

Hibalu-a Ini
dapat mo matun-an sa
modyul(objectives/learning
competencies).

Tinguha-i Ini Isa ini ka pre-test. Diri makit-an kon ano ang
nahibaluan mo sa sining leksyon. Kon husto
ang tanan mo nga sabat (100%), pwede mo
laktawan ang ini nga modyul.

Malip-ot ini nga test ukon review sang

Balikan Mo
natapos na nga leksyon.

v
 Diskubreha/ Sa sini nga bahin sang modyul, ipakilala sa
Tukiba imo ang bag-o nga leksyon sa nagkalainlain
nga pamaagi kasubong sang istorya, kanta,
binalaybay, problema, ulubrahon ukon isa
ka sitwasyon.

Usisa-a Ini Sa, sini nga bahin, ginasaysay sing tul-id ang
leksyon (discussion). Katuyuan sini nga
mabuligan ka sa pag-intindi ukon
paghangop sang bag-o nga konsepto kag
mga tulun-an.

Makit-an sa sini nga bahin ang mga

Maghanas
ulubrahon para sa paggiya sa imo sa
paghanas agud lubos mo nga maintindihan
ang leksyon. Pwede mo nga matsek ang
imo mga sabat sa mga ulubrahon gamit
ang Talamdan sang mga Sabat nga makit-
an sa ulihi nga bahin sang modyul.

Tanda-i Makit-an sa sini nga bahin ang mga

pamangkot ukon para maproseso mo kon
ano ang natun-an mo sa leksyon.

Himu-a Ini Ini nga bahin sang modyul may mga

hilikuton nga makabulig sa imo sa paggamit
sang imo bag-o natun-an sa matuod nga
sitwasyon o realidad sang kabuhi.
(application)

Pagtakus sang Katuyuan sini nga ma assess ukon matakus

Imo Ihibalo ang imo nahibaluan sa leksyon.

Dugang nga Sa bahin nga ini, may bag-o kag dugang

mga Hilikuton nga mga ulubrahon para mapasanyog ang
imo nahibal-an sa leksyon.

vi
 Talamdan sang Makit-an sini nga bahin ang husto nga mga
Husto nga mga sabat sa tanan nga mga buluhaton sa sini
Sabat nga modyul.

Sa katapusan sang modyul nga ini, makit-an mo man ang:

References Diri nakasulat ang tanan nga ginkuhaan sa

pagdihon ukon pagpasanyog sang modyul.

Mga importante nga pahanumdum sa paggamit sang modyul

nga ini:

1. Gamita ang modyul nga may paghalong. Indi

pagbutangan sang bisan ano nga marka ukon sulat ang
anuman nga bahin sini. Maggamit sang imo papel sa
pagsabat sang mga hilikuton.
2. Indi pagkalimtan nga sabtan ang Tinguha-i Ini antes
magpadayon sa iban pa nga hilikuton.
3. Basaha sing maayo ang mga direksyon antes himuon ang
kada hilikuton.
4.Mangin tampad sa pag-obra sang mga hilikuton kag sa
pagtsek sang mga sabat.
5. Tapuson anay ang una nga hilikuton antes magpadayon
sa masunod pa nga hilikuton.
6. Palihog ibalik ang modyul sa imo manunudlo ukon
manugpatigayon kon tapos na nga masabtan ang tanan
nga hilikuton.

Kon ikaw nabudlayan magsabat sa mga hilikuton, indi

magkahuya nga pamangkuton ang imo nga manunudlo ukon
manugpatigayon. Pwede man ikaw makapangayo sang bulig kay
nanay ukon tatay, ukon sa imo mga magulang ukon sin-o man sa
inyo balay nga may ikasarang sa paggiya sa imo. Tandaan mo
pirme nga wala ka nagaisahanon.
Ginalauman nga paagi sa sini nga modyul,
maeksperyensyahan mo ang makahulugan nga pagtuon kag
maintindihan sing maid-id ang masunod nga mga kasampaton.
Masarangan mo ini!
vii
 Hibalu-a

Ang modyul nga ini ginhimo para sa imo. Ang kaundan sini
amo ang mga hilikuton nga hungod nga gin-obra para sa mga
bumulutho nga pareho mo. Ginaistoryahan diri kon paano
maprotektahan ang imo kaugalingon sa epekto sang sahi sang
panahon.

Ang mga leksyon sa sulod sang modyul nga ini nga

nagasaysay sang mga mga butang kon paano maprotektahan
ang kaugalingon sa epekto sang sahi sang panahon. Ang hilikuton
sang mga tawo nakadepende sa sahi sang panahon. Ini
nagapakita nga ang panahon nagabag-o. Ini man ang rason nga
ang tawo dapat maghanda ukon magpreparar para
maprotektahan ang iya kaugalingon.

Pagkatapos sang mga hilikuton sa modyul nga ini, ginasaligan

gid nga imo malista kag mahimo ang paghalong sa pag-atubang
sa nanari-sari nga panahon (S3ES-IVg-h-5). Ginalauman man nga
mahibaluan mo ang mga masunod :

❖ Nakilala ang paghalong sa pag-atubang sa nanari-sari nga

panahon
❖ Nasaysay ang mga pagahimuon sa pag-atubang sa nanari-
sari nga panahon
❖ Paglista sang dapat himuon antes, sa tion kag pagkatapos
sang bagyo

1
 Tinguha-i

Direksyon: Basaha ang mga pamangkot kag pili-a ang letra sing
husto nga sabat. Isulat ang sabat sa imo papel.

1. Diin sa masunod nga mga butang ang wala ginagamit sa

pagprotekta sang imo kaugalingon sa panahon sang tig-ilinit?

A. C.

B. D.

2. Nabatian ni Ana sa radyo nga may bagyo nga maga-abot. Ano

ang dapat niya nga himuon?
A. Maligo sa ulan.
B. Maghampang sa baha.
C. Magtinir sa sulod sang balay.
D. Magkadto sa tupad balay kag maghampang.
3. Ano ang dapat kaunon sa panahon sang tig-ululan?
A. mainit nga sabaw C. halo-halo
B. ice cream D. ice candy/agogo
4. Diin sa mga masunod ang wala nagapakita sang pagprotekta sa
kaugalingon sa panahon sing tig-ululan?
A. Gamiton ang payong, kapote, kag botas kon maglakat sa
karsada.
B. Likawan ang paghampang sa gwa sang balay ilabi na gid
sa tubig baha.
C. Magsuksok sang madamol nga panapton.
D. Magsuksok sang manipis kag may malus-aw nga duag nga
panapton.
2
 Leksyon
Pagprotekta sa Kaugalingon sa
1
Epekto sang Sahi sang Panahon

Balikan

Paano ginabagay sang mga tawo ang ila mga hilikuton sa nanari-
sari nga panahon? Tan-awa ang mga laragway kag sabti ang mga
pamangkot sa papel.

A B

C D
1. Kilalaha ang sahi sang panahon base sa ginapakita nga
mga hilikuton sang mga tawo sa mga laragway sa ibabaw.

A. _____________________ C. ______________________
B. ______________________ D. ______________________

2. Ngaka-angay bala ang sahi sang panapton nga ginasuksok

sang mga bata sa klase sang panahn sa laragway A kag B? Ngaa?

A. ____________________________________________________________
B. ____________________________________________________________
3
3. Ano nga mga hilikuton ang ginahimo sang mga tawo sa
Laragway C kag D? Nagaka-angay bala ang mga ini sa sahi sang
panahon nga ginapakita?
C. ___________________________________________________________
D.___________________________________________________________

4. Paano makaapekto sa mga hilikuton sang mga bata ang

panahon?
______________________________________________________________

Tukiba

Direksiyon: Tan-awa kag kilalaha ang mga butang sa laragway.

Hibalu-a kon sa ano nga sahi sang panahon ini ginagamit. Isulat ang
imo sabat paagi sa pagkumpleto sang table sa idalum. Himua ini sa
papel.

payong antipara jacket

A B C

kalo sando kapote

D E F

4
Ngalan sang Panahon nga Gamit sang mga
butang ginagamit ang butang sa
butang pagprotekta sa
kaugalingon sa sahi
sang panahon
A. payong
B. antipara
C. jacket
D. kalo
E. sando
F. kapote

Usisa-a
Nahibaluan sang mga tawo ang pagbagay sang ila
kaugalingon sa nanari-sari nga panahon para mangin luwas kag
mangin matawhay ang pagpangabuhi. Makapili man sila sing husto
nga pagkaon, husto nga panapton, kag husto nga buluhaton sa sahi
sang panahon. Ang panahon makabulig sa mga tawo sa pagpili
sang mga nagakaangay nga mga buluhaton sa pag-amlig sang
kaugalingon.

Pagprotekta sa Kaugalingon kag mga Paandam

sa Mainit nga Panahon

Sa mainit nga panahon, makabatyag ka sing kainit kag madali

ka balhason. Ari ang mga pamaagi kag mga paandam para
mangin komportable kag maprotektahan ang imo kaugalingon sa
mainit nga panahon.

✓ Magsuksok sing manipis kag may malus-aw nga duag nga

panapton. Magpili sang panapton nga mahumok ang tela.
✓ Magsuksok sang open shoes ukon sandalyas.

5
 ✓ Gamiton ang payong ukon malapad nga kalo para
matabunan ang ulo kon magwa sa balay nga tama ka init ang
silak sang adlaw.
✓ Magsuksok sang sunglasses para maproteksyunan ang mata sa
masanag nga silak sang adlaw.
✓ Likawan ang pagpainit halin sa alas 10:00 sang aga hasta sa
alas 3:00 sang hapon. Sa oras nga ini likawan ang mga hilikuton
sa gwa sang balay. Ang mainit nga temperatura makasunog
sang imo panit kag makabuhin sang tubig sa imo lawas.
✓ Magdala pirme sang ilimnon nga tubig kon maglakat sa gwa.
✓ Magpili sang pagkaon nga preska kag makapabugnaw sa
pamatyag.

Pagprotekta sa Kaugalingon kag mga Paandam

sa Maulanon nga Panahon

Ang pag-ulan imo maeksperyensyahan sa nagakalain-lain nga

tion. Makabatyag ka sing kabugnaw kon mabaskog ang pag-ulan
sa kagab-ihon ukon sa kaagahon. Sa pagkadto sa eskwelahan,
makit-an mo ang pag-awas sang tubig sa kanal pakadto sa kilid
sang karsada. May mga tion nga ginakansela ang klase kon
maulanon ang panahon kay nagabaha ang mga karsada. Ari ang
mga pamaagi kag mga paandam para mangin komportable kag
maprotektahan ang imo kaugalingon sa maulanon nga panahon.

✓ Magsuksok sing madamol kag may madulom nga duag nga

panapton para makabatyag sing init ang lawas. Ang jacket,
sweaters kag panapton nga malaba ang manggas angay
isuksok sa mabugnaw nga panahon.
✓ Gamiton ang payong, kapote, kag butas kon maglakat sa
karsada.
✓ Likawan ang paghampang sa gwa sang balay. Mahimo nga
makakuha ka sang masakit pareho sang sip-on kag ubo sa
tuman kabugnaw nga panahon.
✓ Pilion ang mga hilikuton nga sarang mahimo sa sulod sang
balay kasubong sang paghampang sang board games
pareho sang chess, pagbasa, kag paglantaw sang pelikula.

6
 ✓ Magkaon sing mainit nga energy-giving nga pagkaon pareho
sang sopas, gatas, tsokolate, kag iban pa nga pagkaon kag
ilimnon.

Pagprotekta sa Kaugalingon kag mga Paandam

sa Mabagyuhon nga Panahon

Ang mga tawo nagakuha sang impormasyon kon may

maabot nga bagyo paagi sa tagausoy sang panahon sa telebisyon
ukon radyo halin sa Philippine Atmospheric, Geophysical and
Astronomical Services Administration (PAGASA). Ari ang mga
pamaagi kag mga paandam para maprotektahan ang
kaugalingon antes, sa tion ukon sa adlaw kag pagkatapos sang
mabagyuhon nga panahon.

Antes (Before):

✓ Maghanda sang first aid kit.

✓ Siguraduhon ang mga importante nga mga gamit nga natago
sa indi delikado nga lugar.
✓ Hambalan ang imo ginikanan nga magpreparar sang mga
ready-to-eat nga pagkaon kag baterya para sa flashlight kag
radyo.
✓ Maghimo sang plano kon diin nga lugar kag kon diin magkit-
anay pagkatapos sang bagyo.
✓ Magpamati sa balita nahanungod sa bagyo.
✓ Hibalu-a ang hot line numbers sang mga ahensya nga mahimo
mapangayuan sang bulig.

Sa tion ukon sa adlaw sang bagyo (During):

✓ Magtinir sa sulod sang balay.

✓ Magsuksok sing husto nga panapton para maprotektahan
ang kaugalingon sa mabugnaw nga panahon.
✓ Magpamati sa hambal sang ginikanan ukon miyembro sang
imo pamilya. Sundon ang mga pagsulundan sa tion sang
pag-evacuate.
7
 ✓ Mangin kalmado.
✓ Indi maggwa sa balay kon mabaskog na ang huyop sang
hangin.
✓ Likawan ang maghampang sa baha sa imo palibot. Ang tubig
baha makadulot sang sakit.
✓ Ipahanumdom sa mga miyembro sang pamilya nga i-switch
off ang kuryente kon mabaskog ang huyop sang hangin kag
nagabaha sa sulod sang balay.

Pagkatapos (After):

✓ Maghalong sa mga sapat nga possible nagsulod sa balay

pareho sang man-og.
✓ Likawan ang mga kuryente ukon outlet nga nabasa sang tubig.
✓ Siguraduhon nga ang balay ara sa maayo nga kondisyon antes
magsulod diri.
✓ Maghalong sa mga butang nga possible mahulog pareho sang
mga sanga sang kahoy ukon falling debris.
✓ Mangin alerto sa tanan nga oras.

8
 Maghanas
Direksiyon: Magdrowing sang masadya nga nawong
kon nagapakita ang laragway sang paghalong kag masubo nga
nawong kon wala nagapakita sang paghalong sa
kaugalingon sa nanari-sari nga panahon.

1. 2.

pagsuksuk sang kalo kun mainit pag-inom sang madamu nga tubig

3 4.

paghampang sa baha pagbisiklita sa maulanon nga

panahon

5.

paggamit sang payong kun naga ulan

9
 Himu-a
Direksiyon: Kopyaha kag kumpletuha ang concept map sa idalum
paagi sa pagbutang sang mga paandam nga dapat himuon sa
epekto sang nanari-sari nga panahon. Isulat ini sa papel.

Pamaagi sa Pagprotekta sa Kaugalingon sa Epekto sang

Sahi sang Panahon

mainit maulanon mabagyuhon

Pagtakus sang Ihibalo

Direksiyon: Basaha sing maayo ang masunod nga mga sitwasyon.

Pagkatapos, sabti ang mga pamangkot. Isulat ang sabat sa papel.

1. Paano mo mabuligan ang imo pamilya sa pagpreparar

agud mangin luwas kamo kon may pala-abuton nga bagyo sa
inyo lugar?

______________________________________________________________

2. Ano ang imo himuon ukon i-preparar para maprotektahan ang

imo kaugalingon kon Ikaw makadtu sa baybay kon sa diin mainit
ang panahon?
______________________________________________________________
______________________________________________________________

10
3. Ano ang imo himuon kon makadto sa eskwelahan nga naga
ulan?

______________________________________________________________
______________________________________________________________
.

Dugang nga mga Hilikuton

Direksyon: Magdrowing sa papel sang laragway nga

nagapakita sang pag-andam ukon pagprotekta sang
kaugalingon sa epekto sang sahi sang panahon.
A. Mabagyuhon nga panahon
B. Mainit nga panahon

11
 12
TINGUHA-I
1. B 2. C 3. A 4. D
TUKIBA
Ngalan sang mga Panahon ginagamit Gamit sang mga butang sa
Butang ang butang pagprotekta sa kaugalingon sa sahi
sang panahon
A. payong Mainit/ maulan Ginagamit para indi mainitan o
mabasa sang ulan
B. antipara mainit Ginagamit para maprotektahan
ang mata sa init
C.jacket maulan Ginagamit para maprotektahan
ang lawas sa mabugnaw nga
panahon
D. kalo Mainit/ maulan Ginagamit para maprotektahan
ang ulo sa init kag ulan
E. sando mainit Ginagamit para indi magin-utan
F. kapote maulan Ginagamit para maprotektahan
ang lawas sa ulan
MAGHANAS
1. 2. 3. 4. 5.
HIMUA
Depende sa sabat sang mga bata
S
PAGTAKUS SANG IHIBALO
Depende sa sabat sang bata
Posible nga mga sabat:
1. - Maghanda sang first aid kit.
- Magpamati sa balita nahanungod sa bagyo.
- Hambalan ang imo ginikanan nga magpreparar sang mga ready-to-eat nga pagkaon kag baterya
para sa flashlight kag radyo.
2. -Magsuksok sang sunglass kag malapad nga kalo.
- Maggamit sang sunblock lotion antes kag tapus maligo
3. - Magdala sang payong ukon kapote.
- Magsuksok sang jacket kag botas.
Talamdan sing husto nga sabat
References

Sacatropes, Arthur DC., et.al. Science Grade , Teacher’s Guide,

Rex Bookstore, Inc. First Edition 2015

Berg, Linda R. 2008. Introductory Botany, Plants,

People and he Environment. USA: Brooks/Cole Thomson

13
14