Một số quan điểm ngoài Mác xít về nhận thức :

- Quan điểm duy tâm Không thừa nhận thế giới vật chất tồn tại độc lập với ý thức, do đó
không thừa nhận nhận thức là sự phản ánh hiện thực khách quan

+ Duy tâm chủ quan, tất cả mọi cái đang tồn tại đều là phức hợp những cảm giác của con
người. Do đó, nhận thức, theo họ, chẳng qua là sự nhận thức cảm giác, biểu tượng của
con người.

+ Duy tâm khách quan, mặc dù không phủ nhận khả năng nhận thức thế giới, song coi
nhận cũng không phải là sự phản ánh hiện thực khách quan mà chỉ là sự tự nhận của ý
niệm, tư tưởng tồn tại ở đâu ngoài con người.

+ Thuyết hoài nghi ngờ tính xác nhận của tri thức, biến sự nghi ngờ thành một nguyên tắc
nhận thức, thậm chí chuyển thành nghi ngờ sự tồn tại của bản thân thế giới bên ngoài.

+ Thuyết không thể biết lại phủ nhận khả năng nhận thức thế giới . Đối với họ, thế giới
không thể biết được, lý trí của con người có tính chất hạn chế và ngoài giới hạn của cảm
giác ra, con người không thể biết được gì nữa. Quan điểm của thuyết hoài nghi và thuyết
không thể biết đã bị bác bỏ bởi thực tiễn và sự phát triển của nhận thức loài người.

- Quan điểm của chủ nghĩa duy vật siêu hình: Thừa nhận con người có khả năng nhận
thức thế giới và coi nhận thức là sự phản ánh hiện thực khách quan vào bộ óc người. Tuy
nhiên, do hạn chế bởi tính siêu hình, máy móc và trực quan nên chủ nghĩa duy vật trước
C.Mác đã không giải quyết được một cách thực sự khoa học những vấn đề của lý luận
nhận thức. Nhìn chung chủ nghĩa duy vật trước C. Mac chưa thấy đầy đủ vai trò của thực
tiễn đối với nhận thức