GIÁO VIÊN: LÊ THỊ NGỌC MAI - 0904 813 834

CHUYÊN ĐỀ 8: ESTE - LIPIT

II. LIPIT
1. Khái niệm
- Lipit là các este phức tạp bao gồm chất béo, sáp, steroit, photpholipit...
- Axit béo là axit đơn chức, mạch cacbon dài, không phân nhánh
- Chất béo (hay triglixerit) là trieste của glixerol (C3H5(OH)3) với axit béo
- Công thức chung của chất béo
R1COO CH2 với R1, R2, R3 là gốc hidrocacbon
R2COO CH
mạch dài, không phân nhánh.
R3COO CH2

Vd: (C17H35COO)3C3H5 : tristearin (tristearoylglixerol)

(C15H31COO)3C3H5 : tripanmitin (tripamitoylglixerol)
(C17H33COO)3C3H5 : triolein (trioleoylglixerol)
 Mỡ động vật (bò, lợn,..), dầu thực vật (lạc, vừng, oliu, …) có thành phần chính
là chất béo
2. Tính chất vật lý
- hất b o nh hơn n ớc, không tan trong n ớc, tan nhi u trong các dung môi h u
cơ
- Chất béo lỏng: có gốc hidrocacbon không no. (vd: triolein)
- Chất béo rắn: có gốc hidrocacbon no. (vd: tristearin, tripanmitin)
3. Tính chất hóa học
a) Phản ứng thủy phân trong môi trường axit (phản ứng xảy ra chậm, thuận
nghịch) thu glixerol và các axit béo

 
0
H ,t
(C17H35COO)3C3H5 + 3H2O   3C17H35COOH + C3H5 (OH)3
Tristearin Axit stearic glixerol
 GIÁO VIÊN: LÊ THỊ NGỌC MAI - 0904 813 834

b) Phản ứng thủy phân trong môi trường kiềm (xảy ra nhanh, một chi u) thu
glixerol và muối của các axit béo ( xà phòng)
  3C17H35COONa
0
(C17H35COO)3C3H5 + 3Na-OH t
+ C3H5 (OH)3
Tristearin Natri stearat glixerol
 Lưu ý:
 số mol chất béo = số mol glixerol
n( NaOH )
 số mol NaOH = 3 lần số mol glixerol → n (glixerol) =
3
 thủy phân chất béo luôn luôn thu được glyxerol
n 2 (n  1)
 Công thức tính số trieste tối đa của glixerol và n axit béo: số trieste =
2
c) Phản ứng hidro hóa : chuyển chất béo lỏng thành chất béo rắn
 
0
(C17H33COO)3C3H5 + H2 Ni ,t
(C17H35COO)3C3H5
Triolein (lỏng) Tristearin (rắn)
d) Phản ứng oxi hóa bởi oxi không khí: Xảy ra tại C=C của các peoxit, sau đó
peoxit bị thủy phân tạo ra andehit gây mùi khó chịu (dầu mỡ bị ôi)

- hất b o là thức n quan trọng của con ng i

- rong công nghi p, một l ợng lớn chất b o để đi u ch xà ph ng và glixerol
- hất b o c n d ng trong sản xuất một số thực ph m nh m sợi, đồ hộp, ...
- ầu mỡ sau khi chi n, có thể đ ợc d ng để tái ch thành nhi n li u.