SADRŽAJ:

1. UVOD_____________________________________________________________2
2. EMBRIOLOGIJA___________________________________________________3
2.1. FAZE EMBRIOGENEZE_______________________________________________________5

3. EMBRIONALNA FAZA_________________________________________________8
3.1. EMBRIONALNA FAZA KROZ MJESECE________________________________________10
3.1.1. PRVI MJESEC______________________________________________________________10
3.1.2. DRUGI MJESEC____________________________________________________________10
3.1.3. TREĆI MJESEC____________________________________________________________11
3.1.4. ČETVRTI MJESEC__________________________________________________________12
3.1.5. PETI MJESEC______________________________________________________________13
3.1.6. ŠESTI MJESEC____________________________________________________________13
3.1.7. SEDMI MJESEC____________________________________________________________13
3.1.8. OSMI MJESEC_____________________________________________________________13
3.1.9. DEVETI MJESEC___________________________________________________________13

4. ZAKLJUČAK_________________________________________________________14
5. LITERATURA____________________________________________________15
1. UVOD

Prenatalni ili unutarmaterični razvoj prosječno traje oko deset lunarnih perioda (“pravih”

mjeseci), tj. 280 dana (= 40 sedmica). Praćenje vremenskog slijeda događaja tokom tog
perioda obično polazi od podataka o “postmenstrualnoj starosti”, koja se računa od prvog
dana nakon posljednje menstruacije pred oplodnju. Ovo razdoblje ontogeneze prolazi kroz:

 germinalnu,
 embrionalnu i
 fetalnu fazu.

Germinalnu fazu (zametka) karakteriše ubrzani rast broja ćelija i neprimjetan porast ukupne

mase.

Embrionalno razdoblje ljudskog razvoja uključuje vrijeme od trenutka oplodnje jaja i traje do
8 sedmice trudnoće. Uvjetno je podijeljen u 4 faze, od kojih svaka ima svoje karakteristike.

Razdoblje od početka trećeg mjeseca trudnoće pa sve do kraja trudnoće naziva se fetalno
razdoblje. Većina organa i organskih sistema već je razvijena i sada, u fetalnom razdoblju,
slijedi njihovo sazrijevanje iz postojećih osnova nastalih u embrionalnom razdoblju.
Promatrajući fetus izvana, za vrijeme trećeg mjeseca, lice fetusa dobiva ljudske karakteristike,
udovi su sve razvijeniji i ono sve više poprima ljudski oblik.

Svako dijete se razvija različitim tempom, od jedne sićušne stanice do jedinstvene malene
osobe. Važno je za naglasiti da dijete kretanjem unutar maternice stječe bogata senzorna i
motorička iskustva i gradi svoj tonus kako bi se lakše prilagodio zahtjevima okoline.

2. EMBRIOLOGIJA
Embriologija je nauka  koja se bavi proučavanjem zametaka (embrija) i njihovog razvoja. Dio
je razvojne biologije.
Oblikovanje i razvoj zametka naziva se embriogeneza. To je znanstvena disciplina
unutar biologije, koja istražuje rast i razvoj složenog animalnog organizma i to pomoću tri
osnovna procesa:
 rasta,
 diferencijacije i
 morfogeneze.
Embriologija je grana biologije koja istražuje morfološke i funkcionalne osobine najranijih
stupnjeva individualnog razvoja počevši od oplodnje jajne stanice pa sve do napuštanja
ekstraembrionalnih omotača tj. do leženja odnosno porođaja.

Slika 1.: Oplodnja jajne stanice

Začećem nastaje oplođeno jajašce koje ima 46 hromosoma, 23 od oca i 23 od majke. Ta

stanica sadrži složen genetski nacrt svake pojedinosti poput spola, visine, boje kože itd.
Na DNK zapisane su sve potrebne genetske informacije. Njih ima jako puno. Jako mnogo
podataka zapisano je u jako minijaturnom obliku.
Ljudski embrij nije zrelo ljudsko biće, ali je ljudsko biće ili kompletno biće koje pripada
ljudskoj vrsti. Embrij se od početka svoga postojana razlikuje od bilo koje majčine ili
očeve stanice i raste slijedeći vlastiti put razvitka, upravljan samim sobom, prema vlastitom
preživljavanaju i vlastitoj zrelosti. Embrij je ljudski, jer posjeduje genetičku konstituciju
svojstvenu ljudskim bićima. Potpuno je programiran i aktivno predisponiran, da se razvije do
zrelosti u ljudsko biće što će i postići, ako ne bude ometan bolešću, nasiljem ili
neprijateljskim djelovanjem. Ljudski embrij ima pravo na ljudsko dostojanstvo i ljudska prava
od kojih je prvo pravo na život.

Slika 2.:Ljudski embrij

U širem smislu ovo razdoblje razvoja jedne jedinke poznat je pod nazivom embrionalno
razdoblje razvoja. Tijekom ovog razdoblja nastaje čitav niz složenih biohemijskih,
morfoloških i funkcionalnih procesa tijekom kojih se diferenciraju nove vrste stanica, stvaraju
klicini listovi, a od njih pojedini sistemi organa. Daljnji proces razvoja karakteriziraju se
diferenciranjem ostalih sistema organa i rastom. Ovo razdoblje naziva se embrionalno
razdoblje, a plod se u ovoj fazi naziva embrij. Nakon toga dolazi fetalno razdoblje razvoja i
od tada se embrion naziva fetus. Tijekom ovog razdoblja većina dijelova tijela dobiva
konačan izgled i položaj.

Slika 3. Fetus
Zadatak embriologije je, da omogući razumijevanje pojedinih organa i tkiva od oplodnje jajne
stanice-zigote do stvaranja višestanično organizma odgovarajuće vrste.
Embriologija ima nekoliko faza:
 prva i najduža je deskriptivna embriologija-proučava postanak oblika,
 druga je kauzalna embriologija-eksperimentalno proučava uroke koji dovode do
formiranja određenih oblika,
 a treća embriologija je poredbena koja koja poredi embrijski razvitak pojedinih vrsta.
Ontogenija uključuje sve promjene koje se odigravaju tijekom individualnog razvoja
započevši od nastajanja spolnih stanica u roditeljskoj generaciji pa do smrti jedinke. Međutim
ovaj proces se može razmatrati kao skup faza koji se međusobno razlikuju u stupnju
morfološke složenosti.

2.1. FAZE EMBRIOGENEZE

Embrionalno razdoblje ljudskog razvoja uključuje vrijeme od trenutka oplodnje jaja i traje do
8 sedmica trudnoće. Uvjetno je podijeljen u 4 faze, od kojih svaka ima svoje karakteristike.

Embrionalno razdoblje razvoja kod ljudi traje 2 mjeseca - ovo je dugo trajanje procesa
pretvaranja embrija u fetus. Kao rezultat ovog procesa, formirano je tijelo koje ima praktički
iste morfološke značajke kao i odrasli organizam.

U prvoj fazi formira se zigota. Nastala je kao rezultat spajanja muških i ženskih spolnih
stanica. Ovo razdoblje je vrlo kratkotrajno. Nakon toga dolazi u fazu fragmentacije.

Slika 4. Zigota

Tokom drugog razdoblja intenzivno množenje stanica. U ovom slučaju, stanice formirane
drobljenjem nazivaju se blastomer. Prvo se formira mala nakupina tih stanica, koja nalikuje
bobici maline u njezinu vanjskom obliku, i zove se morula. S daljnjom fragmentacijom, broj
stanica se povećava, a morula zauzima zaokruženi oblik blastule.
 Slika 5. Morula

Nakon drobljenja, sljedeća, treća faza je embrijski razdoblje razvoja organizma-gastrulacije.

To uključuje konverziju jednoslojna sloja u embriju, tj. jednostavno govoreći - postoji
udvostručenje školjaka. Tako gastrula sama se sastoji od dva zametka sloja, ekto- i endoderm.
Tijekom evolucije svih živih bića, postupak je složen oblik gastrulacije aksijalno kompleksa
(neuralne cijevi, aksijalno kostur, mišići), koji je postavljen na leđnoj strani embrija iz trećeg
sloja zametka.

Četvrto razdoblje podrazumijeva izolaciju glavnih osnova organa i tkiva, kao i njihov daljnji
razvoj. Uz to, intenzivirana je konsolidacija dijelova u jednu cjelinu. Dakle, iz vanjskog sloja
endoderma, stvaranje epitelnog tkiva koja obavije probavni kanal, kao i njezine žlijezde. Iz
mesoderm - mišića, kao i epitela genitourinarnog sistema, serozne membrane mozga.
Mesenokemi tvore vezivno, hrskavo, koštano tkivo, vaskularni sistem.

Proces drobljenja tokom stvaranja ljudskog embrija traje oko 3-4 dana. Za to vrijeme se
pomiče duž jajovoda u šupljinu. Kao rezultat procesa drobljenja iz blastomera smještenih na
površini, nastaje ljuska koja sudjeluje u procesu hranjenja embrija, trofoblasta. Ti blastomeri,
koji se nalaze neposredno u središtu, tvore embrijoblast, od kojeg nastaje buduće tijelo
embrija.

Otprilike od druge sedmice počinje proces razvoja, embrij je uronjen u zid uterusa. Istodobno,
opaženo je stvaranje takvih struktura kao što su žumance i amnionske vezikule. Nakon što
formiraju mesenchim, nastaje amnion. To je u osnovi vodena membrana koja tvori vrećicu
koja se zatim napuni sa svim poznatim amnionskim fluidima.
Otprilike oko 3. sedmice embrionalnog razvoja,na stražnjoj strani zametka naglašava gusta
hrpa rastućih stanica. Tzv. Glava, zadebljanje, tvori primarni čvor. To je ta struktura koja
dovodi do takve anatomske formacije kao i neuralna cijev.

Za 4 sedmice osim zametak kao rezultat povećanog rasta prolazi kroz primarnu segmentaciju,
tj. formiraju se odvojeni segmenti budućeg fetalnog tijela. Paralelno s tim, odvija se početna
faza procesa organogeneze i histogeneze.

Do 5. sedmice trudnoće možete jasno vidjeti I utvrditi osnove ruku i nogu, a 6. sedmice udovi
su podijeljeni u glavne segmente. Otprilike do kraja sedam sedmica moguće je vidjeti osnove
prstiju. Dakle, u 8. sedmici (ovo je koliko dugo embrionsko razdoblje traje), završavaju
organi embrijskih organa.

3. EMBRIONALNA FAZA

Brzina dužinskog povećavanja embriona je relativno mala, a zatim slijedi faza ubrzanog

rasta fetusa sa kulminacijom relativne brzine oko četvrtog mjeseca. Nakon toga, prosječni
mjesečni prirast dužine ploda dosta brzo opada, što se nastavlja i u postnatalnom životu – do
adolescencije.
Brzina rasta mase (“težine”) embriona i fetusa u osnovi slijedi tempo rasta njihove dužine,
izuzimajući period od 36 do 40. sedmice, u kojem postepeno opada. Pošto je to, u prvom
redu, posljedica ograničenja fizičkih mogućnosti maternice, taj pad relativnog prirasta mase
kod blizanaca se javlja nešto ranije; orijentaciono – onda kada njihova zbirna masa dostigne
odgovarajuću normalnu vrijednost jednog 36–sedmičnog fetusa. Ovaj oblik ograničavanja
brzine rasta omogućuje da konstitucijski relativno “malena” majka može nesmetano donijeti
krupnije potomke. Intenzitet ćelijskih dioba postepeno opada tokom prenatalnog razvitka,
tako da se rast nekih tkiva u završnom dijelu fetalnog života ostvaruje uglavnom porastom
volumena postojećih ćelija i međućelijske mase. U nervima i mišićima, npr., već nakon šestog
mjeseca prenatalnog perioda gotovo da i nema ćelija u mitozi.

Slika 6. Rast u prenatalnom period ontogeneze

Zametak narednih nekoliko dana putuje kroz jajovod. Počinje kao jedna ćelija (zigot). Zatim
se dijeli nekoliko puta i formira lopticu ćelija koja se zove morula. Dalje ćelijske diobe su
praćene formiranjem male šupljine između njih. Ova faza se naziva blastocist. Do tada nema
rasta u ukupnoj veličini ploda, jer je ograničen na glikoproteinsku, zonu pelucidu. Umjesto
toga, svaka naredna ćelijska dioba podjela sukcesivno proizvodi sve manje ćelije.
Blastocist dolazi u maternicu otprilike petog dana nakon oplodnje. Ovdje se razgrađuje zona
pellucida. To omogućuje trofektodermskim ćelijama blastociste da dođu u kontakt sa
endometrijem i pridruže se ćelijama materince. Trofektoderm će na kraju dovesti do ekstra-
embrionalne strukture, kao što su placenta i membrane. Embrion se ugrađuje u endometrij u
procesu koji se zove usađivanje ljudskog embrija (implantacija). U većini uspješnih trudnoća,
embrion implantatira 8 do 10 dana nakon ovulacije. 
Počinje ubrzani rast, čije je glavno obilježje oblikovanje embriona. Ovaj proces se
naziva ćelijska diferencijacija, koja proizvodi razne tipove ćelija, kao što su krvna
zrnca, bubrežne i nervne. Spontani pobačaj ili pobačaj, u prvom trimestru trudnoće obično su
uzrokovani disciplinom i higijenom trudnoće. Tokom ovog trimestra plod je posebno
podložan genetičkim abnormalnostima pod uticajem raznih spoljnjih mutagenih i teratogenih
faktora, kao što su nikotin, alkohol, psihoaktivni lijekovi, infekcije, radijacija, nutricione
deficijencije.

Slika 7. Embrij u sedmoj sedmici trudnoće

Općenito, početne faze individualnog razvoja čovjeka

potvrđuju evolucijsko pravilo biogeneze, po kojem je ontogeneza kratka
rekapitulacija filogeneze, pri čemu se smjena pojedinih faza dešava brže nego kod
ostalih sisara, a svi prolaze kroz faze ribe, vodozemaca i gmizavaca.
Čas rođenja razgraničava prenatalni i postnatalni period u životu svakog organizma. Tada je
ljudska beba prosječno “teška” oko 3.500 g i duga oko 50 cm, ostvarivši tako u prenatalnom
razvoju prosječni dnevni porast od oko 12, 5 g, odnosno 0,18 cm. Prosječno ukupno
povećanje začetne dužine (1/93 cm) iznosi oko 5.000 puta, a početna zigotna masa
(1/1.700.000 g) poraste čak oko 6.000.000 puta; dnevni prirast ovih mjera je oko 0,18 cm,
odnosno 12,5 g.
 Slika 8. Model: ljudski plod u osmoj sedmici trudnoće

3.1. EMBRIONALNA FAZA KROZ MJESECE

3.1.1. PRVI MJESEC

Novonastali zigot (u jajovodu) se već prvog dana dijeli na više ćelija. Već 3.- 4.
dana zametak putuje jajovodom do maternice, gdje se ugnijezdi u njenom unutrašem sloju, a
od 7. do 10. dana nakon začeća počinje se hraniti. Njegovi izlučeni hormoni, nakon toga,
spriječavaju menstruaciju trudnice. Nervni sistem, uključujući mozak i kičmenu
moždinu oblikuju se oko 20. dana. Dan kasnije i srce počinje kucati. Nakon četiri sedmice
vidljivi su prvi rezultati organogeneze; raspoznaju se noge, ruke, oči i uši. Već su oblikovani i
mišići i kičma. Nakon mjesec dana srce upumpava sve veće količine krvi u krvotok, koji se
odvaja od majčinskog (u posteljici). Embrij je tada 10.000 puta veći od prve ćelije (zigota), a i
dalje ubrzano raste.

3.1.2. DRUGI MJESEC

Proizvodnja pigmenta u očima počinje 35. dana, kada se na ruci uočavaju i svi prsti. Oko 40.
dana pojavlju se moždane brazde. Tokom 6. sedmice mozak kontrolira funkcije
vitalnih organa i mišića, a jetra proizvodi krvne ćelije. [15] Veličina Embrija je 10-12 mm.
Pupčanom vrpcom dobija krv s kisikom i hranjivim tvarima, a krvotokom odlazi reducirana
krv. Srce bije oko 140-150 otkucaja u minuti. U 7. Sedmici zatvaraju se očni kapci, koji će se
otvoriti će tek u 7. mjesecu trudnoće. Oblikuju se z zubini zameci. U 8. sedmici embrij je
postao plod (lat. fetus), kada počinje fetalna faza prenatalnog perioda rasta i razvoja.
Funkcioniraju i bubrezi i želudac, a usklađuje se rad nervnog i mišićnog sistema. Plod je tada
dug oko 3 cm i lebdi u plodnoj vodi, u kojoj je zaštićen od udara, pritisaka i potresa.
 Slika 9. Embrij u osmoj sedmici trudnoće

3.1.3. TREĆI MJESEC

U 9. sedmici trudnoće pojavljuju se unikatni otisci prstiju, koji ostaju nepromijenjeni do smrti.
Mišići ploda funkcioniraju i mogu pomicati glavu. Može sisati prst, otvarati i zatvarati usta, a
razvija se sistem organa za disanje. Niazmjenično spava i budi se. U narednoj sedmici, može
se čak mrštiti, gutati i micati očnim kapcima. U 11. počinje uriniranje (mokrenje).

Slika 10. Ljudski plod u devetoj sedmici trudnoće

3.1.4. ČETVRTI MJESEC
Na majčinom habitusu raspoznaje se trudnoća. Plod može čuti majčin glas, zvukove i
otkucaje njenog srca. Kosti su mehke i savitljive. Putem pupčane vrpce kruži tekućina
(dnevno oko 280 litara). Dužina ploda je oko 25 cm. Međusobni omjer tjelesnih proporcija
sličan je kao kod odraslih, ali je glava neproporcionalno veća. Majka počinje osjećati pokrete
ploda (vijest: „dijete je oživjelo“).

Slika 11. Ljudski plod u desetoj sedmici

3.1.5. PETI MJESEC

Fetus osjeća zvukove izvana i na njih reagira.

3.1.6. ŠESTI MJESEC

Koža je zaštićena osobitom masnoćom. Proradile su lojne i znojne žlijezde.

3.1.7. SEDMI MJESEC

Funkcionalna su sva četiri osnovna čula:sluh, vid, opip i okus. Fetus prepoznaje glas majke.

3.1.8. OSMI MJESEC

Beba može štucati. Koža je sve deblja, formiraju se sopstvena antitijela.
3.1.9. DEVETI MJESEC
Svi tjelesni organi se i dalje razvijaju i „dozrijevaju“, pa je beba spremna za rođenje. Mogla je
preživjeti i nakon prijevremenog poroda, ali sada je najspremnija. U prosjeku, beba se rađa se
između 266. i 294. dana od začeća.

4. ZAKLJUČAK

Svako dijete se razvija različitim tempom, od jedne sićušne stanice do jedinstvene malene
osobe. Važno je za naglasiti da dijete kretanjem unutar maternice stiče bogata senzorna i
motorička iskustva i gradi svoj tonus kako bi se lakše prilagodio zahtjevima okoline.
5. LITERATURA

1. http://www.hr.rowland98.com/materinstvo/62144-embrionalnyy-period-razvitiya.html
2. http://sretna.story.hr/kolumne/putovanje-kroz-devet-carobnih-mjeseci/
3. http://www.maminosunce.hr/razvoj-ploda-prvi-dio/
4. https://bs.wikipedia.org/wiki/Prenatalni_rast_i_razvoj_%C4%8Dovjeka