‫حی‬ ‫ل‬ ‫حم‬ ‫ل‬

‫م اهلل ا ر ن ا ر م‬‫بس‬

‫مدیریت ورزشهای هوای آزاد‬

‫عنوان درس‪:‬‬

‫تربیت بدنی‬

‫استاد راهنما‪:‬‬

‫منصور نیسی هیالوی‬

‫گردآورنده‪:‬‬

‫جعفر حزبیان‬

‫زمستان ‪99‬‬

‫‪1‬‬
‫امروزه مشخص شده است که نقش ورزش دراوقات فراغت ميلياردها انسان که در روي زمين زندگي‬

‫مي کنند به عنوان يک عنصر اصلي قابل بررسي است و جايگاه مهمي براي آن در نظر گرفته مي‬

‫شود‪.‬اين واقعيت که تمامي افراد جامعـه نيـاز بـه گذراندن صحيح و مناسب اوقات فراغت خود دارند‬

‫وبا توجه به نقش حساس و سازنده ورزش در ساخت فرهنگي ‪ ،‬اجتماعي و اقتصادي کشور ‪ ،‬شناخت‬

‫جايگاه آن و عوامل تاثير گذاري که در اوقات فراغت دارد به عنوان يکي از مسائل بسيار مهم در‬

‫جامعه کنوني ما مورد توجه بسياري از کارشناسان اهل فن قرار گرفته است ‪.‬‬

‫زندگي آپارتمان نشيني در شهرها‪ ،‬به همراه کاربرد روزافزون تکنولوژي و ماشيني شـدن کارهـا‪،‬‬

‫تـأثيرات بسـياري بـر فعاليت بدني افراد و فقرحرکتي گريبانگير زندگي شهري کرده است و ورزش‬

‫مي تواند در رفع اين مشکل گام مؤثري باشـد‪.‬‬

‫گرايش وافر مديريتي به ورزش قهرماني و بي توجهي به ورزش هواي آزاد که در راستاي سالمت‬

‫مردم جامعه ‪ ،‬مي تواند نقـش مهمي را بر عهده گيرد‪ ،‬يکي از اشکاالت اساسي و ساختاري ورزشي‬

‫کشور ماست ‪ .‬در اين بين نگاه مردم به ورزش به دليـل جذابيت ورزش قهرماني و در کنار آن‬

‫تبليغات رسانه اي به بعد قهرماني است ‪ .‬به همين علت در بحث فرهنگ سازي بـراي ورزش هاي‬

‫هواي آزاد توفيق چنداني حاصل نشده است (احمدي مظفري ‪ .)١٣٨٤،‬در جهان پرتنش امروز که‬

‫انسانها به دليـل مشغله فراوان ‪ ،‬همواره احساس خستگي مي کنند‪ ،‬اهميت اوقات فراغت برکسي‬

‫پوشيده نيسـت الگـوي فراغـت مـي توانـد تاثير مثبتي بر وضعيت زندگي و ميزان لذت بردن افراد‪،‬‬

‫از زندگي داشته باشد(پوراسماعيل ‪ .)٢٠٦-١٣٨٥:١٨٤ ،‬تمـام افـراد جامعه ‪ ،‬نياز به گذراندن صحيح‬

‫و مناسب اوقات فراغت خود دارند‪ ،‬اما جوانان ‪ ،‬با توجه به نقـش حسـاس و سـازنده اي کـه‬

‫درســاخت فرهنگــي‪ ،‬اجتمــاعي و اقتصــادي کشــور دارنــد‪ ،‬در ايــن بــاره نيازمنــد توجــه‬

‫دقيــق تــري هستند(لهســاني وهمکاران ‪ .)١٣٨٥،‬فعاليت بدني منظم ‪ ،‬مولفه ي اساسي يک‬

‫زندگي سالم است ‪ .‬براي افراد بزرگسال ميزان ورزش و فعاليـت بدني با شدت متوسط (حداقل پنج‬

‫بار در هفته به مدت سي دقيقه ) و با شدت کم ( حداقل سه بار در هفته به مـدت بيسـت دقيقه )‬

‫در کاهش بيماري هاي قلبي‪ ،‬پيشگيري و با تاخير در بروز پرفشاري خون و سندرم متابوليک ‪،‬‬

‫‪2‬‬
‫کاهش ابتال به پـوکي استخوان ‪ ،‬برخي سرطان ها و مشکالت ذهني نقش موثري دارد(واتن ‪ ،‬نيلسن‬

‫و هولمن ‪). ٢٠٠٦،‬‬

‫تاکيد مقام معظم رهبري در پيام نوروزي سال ‪ ١٣٨٩‬به امر همگاني کردن ورزش ‪ ،‬با توجه به‬

‫حذف شدن معاونت هواي آزاد از ساختار سازمان تربيت بدني‪ ،‬به منظور توجه بيش از پيش به امر‬

‫ورزش در ساختار وزارتي جديد‪ ،‬انجام پژوهشي جـامع نگر را الزم مي کند‪ .‬شناسايي موانع ورزش‬

‫هواي آزاد در ايران داراي اهميت زيادي است ‪ ،‬زيرا اولويت هاي برنامه هاي ارتقـاي فعاليت بدني در‬

‫سطح اجتماع را مشخص مي کند‪ ،‬گروه هايي که بايد تمرکز بيشتري بر آنها انجام شود را نشان مي‬

‫دهد و به برنامه ريزي و اجراي موثر برنامه هاي ورزش هواي آزاد کمک مي کند(شهبازي و‬

‫همکـاران ‪.)١٣٩٢،‬بـا توجـه بـه ضـرورت گذران اوقات فراغت و شناسايي راهکارهاي مناسب ‪،‬‬

‫پژوهش حاضر بر آن است تابـه بررسـي رابطـه ميـان ورزش خصوصـا ورزش هواي آزاد با گذران‬

‫اوقات فراغت در ميان آحاد جامعه پرداخته و سوال پژوهشي خود را اينگونـه بيـان نمايـد کـه آيـا‬

‫رابطه اي ميان ورزش هواي آزاد و اوقات فراغت وجود دارد؟‬

‫تندنويس (‪ )١٣٧٥‬در رساله دکتري خود با هدف تعيين ميزان اوقات فراغت دانشجويان دختر و‬

‫پسر دانشگاه هاي ايران در طول ترم تحصيلي و تعطيالت تابستاني و نوع فعاليت هاي فراغتي جاري‬

‫و مورد عالقه آنان و همچنين موقع و محل گذراندن اوقات فراغت و نقش فعاليت هاي ورزشي در‬

‫اين اوقات ‪ ،‬در گزارش نتايج پژوهش خود بيان مي کند که ميزان اوقات فراغت دانشجويان در طول‬

‫نيمسال تحصيلي ‪ ٣‬تا ‪ ٤‬ساعت و تابستان ها ‪ ٣‬تا ‪ ٨‬ساعت مي باشد ‪.‬تلويزيون ‪ ،‬مطالعه ‪ ،‬هم‬

‫صحبتي و ورزش چهار فعاليت فراغتي جاري‪ ،‬و ورزش ‪ ،‬مطالعه و کامپيوتر از فعاليت هاي فراغتي‬

‫مورد عالقه بوده است ‪.‬جايگاه ورزش در زمان فراغت در مرتبه سوم براي پسران و مرتبه نهم براي‬

‫دختران بوده است ‪.‬‬

‫صباغ لنگرودي(‪ )١٣٧٧‬در پژوهش خود با عنوان " چگونگي اوقات فراغت دانشجويان پسر دانشگاه‬

‫اصفهان با تاکيد بر فعاليت هاي ورزشي "هدف از پژوهش خود را تعيين ميزان اوقات فراغت‬

‫دانشجويان و فعاليتهاي جاري و همچنين فعاليتهاي مورد عالقه آنها در اوقات فراغت ‪ ،‬نگرش‬

‫‪3‬‬
‫دانشجويان نسبت به فعاليتهاي ورزشي و علل پرداختن به ورزش و يا پرداختن به فعاليتهاي‬

‫غيرصحيح وعلل آن ‪ ،‬ميزان رضايت از نحوه گذران اوقات فراغت و ميزان موفقيت دانشگاه در‬

‫پرکردن اين اوقات ‪ ،‬کمبودهاي مربوط به ورزش دانشگاه ‪ ،‬وضعيت اقتصادي اوليا‪ ،‬سابقه ورزشي و‬

‫وضعيت تاهل با رضايت دانشجويان ازنحوه گذران اوقات فراغت بيان مي کند‪ .‬نتايج به دست آمده‬

‫نشان مي دهد که ‪٢٦‬درصد از دانشجويان ‪ ٣‬تا ‪ ٤‬ساعت در روز اوقات فراغت دارند و در ميان‬

‫فعاليتهاي فراغتي جاري‪ ،‬فعاليتهاي ورزشي در اولويت اول قرار دارد و درصورت فراهم نمودن همه‬

‫نوع امکانات ديگر فراغتي نيز اين يافته صدق نموده ودانشجويان عالقمند به ورزش مي باشند ‪.‬‬

‫شعاعي ( ‪ ) ١٣٧٧‬در گزارش نتايج پژوهش خود با عنوان " بررسي ارتباط چگونگي گذراندن اوقات‬

‫فراغت تابستاني و ميزان عالقه مندي نوجوانان دختربا مشخصات فردي آنها در دبيرستانهاي‬

‫دخترانه منطقه ‪ ١١‬شهر تهران "بيان مي کند که نسبت دختراني که در اوقات فراغت تابستاني خود‬

‫فعاليت هاي ورزشي‪،‬هنري‪ ،‬تفريحي و مطالعاتي داشته اند به ترتيب‬

‫‪ ٨١/١ ، ٨٢/٧ ، ٧٤/٦ ، ٦٩/٦‬درصد بوده است و افرادي که عالقمند به فعاليتهاي ورزشي‪ ،‬هنري‪،‬‬

‫تفريحي ومطالعاتي مي باشند به ترتيب ‪ ٢٨/٧ ، ٥٣/٨ ، ٣٧/٢ ، ٣٧/٩‬درصد بوده است ‪.‬‬

‫صفانيا(‪ )١٣٨٠‬هدف از پژوهش خود با عنوان " نحوه گذراندن اوقات فراغت دانشجويان دختر‬

‫دانشگاه هاي آزاد اسالمي کشور با تأکيد بر فعاليت هاي ورزشي "را تعيين و نقش ورزش را در‬

‫گذران اين اوقات بيان کرد‪ .‬نتايج تحقيق بيانگر آن است که ميانگين ساعات فراغت دانشجويان‬

‫دانشگاه هاي آزاد اسالمي کشور ‪ ٢٨٧‬دقيقه مي باشد که بيشترين درصد آن به ساعت ‪ ١٧‬به بعد‬

‫اختصاص دارد ‪.‬عالوه بر اين ‪ ،‬ميانگين زماني ورزش کردن اين دانشجويان دراوقات فراعت ‪١٢٧ ،‬‬

‫دقيقه در هفته بوده که رشته هاي ورزشي جاري دانشجويان دختر با توجه به امکانات موجود به‬

‫ترتيب شامل پياده روي‪ ،‬کوهنوردي‪ ،‬دويدن وبدنسازي مي باشد‪.‬‬

‫اميرتاش (‪ )١٣٨٣‬در پژوهش خود با عنوان " فوق برنامه و اوقات فراغت با تأکيد بر فعاليتهاي‬

‫ورزشي در دانشگاه تربيت معلم تهران از ديدگاه مديران ‪ ،‬اعضاي هيات علمي و کارکنان آن ‪ ،‬با‬

‫تأکيد بر ورزش بررسي کرده است ‪.‬يافته هاي تحقيق بيانگر آن است که با وجود عالقه و توجه‬

‫‪4‬‬
‫کارکنان دانشگاه تربيت معلم نسبت به ضرورت و اهميت فعاليت هاي تفريحي و فراغتي‪ ،‬براي‬

‫اجراي عملي اين گونه فعاليت ها امکانات و تسهيالت کافي وجود ندارد و به همين دليل ‪ ،‬افراد‬

‫حدود کمي ازوقت و توانايي هاي خود را به آن اختصاص مي دهند‪.‬‬

‫دالور و همکاران (‪ )١٣٧٩‬در پژوهش خود با عنوان " بررسي نحوه گذران اوقات فراغت دانشجويان‬

‫دختر و پسر دانشگاه سيستان و بلوچستان با تکيه برتربيت بدني "با بيان اينکه تأثير چگونگي‬

‫گذران اوقات فراغت جوانان برپيشرفت هاي تحصيلي‪ ،‬فرهنگي واجتماعي آنان ‪ ،‬مسئله اي اثبات‬

‫شده است نتيجه گيري کرده است که نحوه گذران اوقات فراغت جوانان از دو سو به شدت تحت‬

‫تأثير مي باشد ‪.‬يکي وجود يا عدم وجود امکانات مناسب و مفيد براي هر چه پربارتر کردن اين‬

‫اوقات و ديگري وجود و يا عدم وجود مسائلي که افکارجوانان را به خود مشغول مي کند که عموماً‬

‫ظاهري شيرين ‪ ،‬زيبا و جذاب دارند ولي در واقع زيان بخش مي باشند‪.‬‬

‫سابورين و ايروين (‪ )٢٠٠٨‬در پژوهش خود تأثيرات اجتماعي فعاليت هاي ورزشي ميان جوانان را‬

‫بررسي کرده و بيان مي کنند که علت فعاليت هاي ورزشي در اوقات فراغت ‪ ،‬مانند ديگر فعاليت‬

‫هاي مربوط به سالمتي‪ ،‬در اواخر دوران کودکي و اوايل دوران جواني شکل مي گيرد ‪.‬در حالي که‬

‫فعاليت هاي ورزشي معمول ‪ ،‬يک بخش طبيعي از زندگي کودکان را تشکيل مي دهد اما در طي‬

‫دوره جواني به خصوص در ميان دختران اين فعاليت ها کاهش مي يابد‪ .‬نتايج نشان دهنده عوامل‬

‫مهمي بود که بر فعاليت هاي ورزشي تأثير عمده اي داشت و اينکه در دوره جواني مشارکت دختران‬

‫در ورزش به صورت خاص تحت تأثير عوامل اجتماعي مانند دوستان پسر و دختر و همکالسي ها‬

‫قرار دارد ‪.‬همچنين نقش والدين و ديگر عوامل را بر فعاليت هاي فيزيکي نبايد فراموش کرد‪.‬‬

‫فراغت در لغت به معني آسودگي و آسايش است و معموال در مقابل اشتغال و درگيري هاي روزمره‬

‫به کار مي رود(محالتي‪ ،)٩ :١٣٨٨،‬درزبان فارسي غالبا به جاي کلمه فراغت ‪ ،‬لفظ تفريح بکاررفته‬

‫است که مراد از آن تحصيل فرح وخوشي مي باشد(بهنام ‪ ،)٢٩٢ :١٣٤٧،‬اوقات فراغت ترجمه معادل‬

‫فرانسوي‪ loisir‬و معادل انگليسي‪ Leisure‬است ‪ ،‬و شامل مدت زماني است که انسان کار نمي‬

‫کند(پاپلي يزدي وسقايي‪ ،)١٣٣ :١٣٨٥،‬فراغت مجموعه اشتغاالتي است که فرد کامال بارضايت خود‬

‫‪5‬‬
‫يا براي استراحت ‪،‬يا براي تفريح يا به منظور توسعه يا آموزش غيرانتفاعي يا مشارکت اجتماعي‬

‫داوطلبانه ‪ ،‬بعد ازآزاد شدن ازالزامات شغلي‪ ،‬خانوادگي واجتماعي به آن مي پردازد(سعيدي رضواني‬

‫وسينه چي‪.)١ :١٣٨٦،‬‬

‫در فرهنگ اسالمي‪ ،‬فراغت به معناي بيکاري‪ ،‬بطالت و تنبلي وجود ندارد‪ .‬انسان مسلمان نميتواند‬

‫وقت را به بيهودگي بگذراند‪.‬‬

‫بررسي نظريات ارايه شده در خصوص اوقات فراغت بيانگر آن است که مطالعه " استانلي پارکر‬

‫"معروفترين نظريه در زمينه اوقات فراغت است ‪ ،‬پارکر مدعي است نفس ماهيت فراغت ‪ ،‬تنها در‬

‫ارتباط با کار قابل درک است ‪ ،‬بدون کار‪ ،‬فراغتي وجود ندارد و فعاليت هاي فراغتي جامعه صنعتي‬

‫است که توسعه فعاليت هاي فراغتي را موجب مي شود‪ ،‬طبق نظريه وي‪ ،‬کار را تا آن اندازه مي توان‬

‫به فراغت تبديل کرد که عالوه بر آنکه ادامه و استمرار کار محسوب شود‪ ،‬بتواند نگرش فرد را نسبت‬

‫به کار اصالح کند‪ ،‬اگر نارضايتي در کار احساس شود‪ ،‬فراغت جنبه ترميمي پيدا مي‬

‫کند(توسلي‪.)١٢٦ :١٣٨٥،‬‬

‫عوامل گوناگون مي توانند در انتخاب الگوي گذران اوقات فراغت نقش داشته باشند‪ ،‬محيط وشرايط‬

‫اجتماعي و اقتصادي ساکنين از جمله علل مهم در اين زمينه به شمار مي آيند‪ ،‬نتايج مطالعات‬

‫گوناگون نشان مي دهد که فضا و شرايط حاکم بر آن نقش مهمي در الگوهاي رفتاري افراد دارد‪،‬‬

‫بنابراين مي توان گفت رفتار هر فرد‪ ،‬تابع شرايط زماني و مکاني خاصي است که درآن زندگي مي‬

‫کند(رفيع پور‪.)١٣٦٤،‬‬

‫در مجموع اوقات فراغت داراي کارکردهاي گوناگوني است مي توان مهم ترين کارکردهاي فراغت را‬

‫به شرح زير دانست ‪:‬‬

‫استراحت و رفع خستگي‪ ،‬جبران صدمات جسمي و رواني ناشي از هيجانات مداوم کار‪ ،‬تفرج ورهايي‬

‫انسان از کسالت ناشي از يکنواختي‪ ،‬کنار گذاشتن موقتي وظايف روزمره ‪ ،‬فراهم آوردن رشد‬

‫شخصيت و پرورش استعدادهاي بدني و ذهني(زياري وهمکاران ‪.)٣٢٠ :١٣٨٨،‬‬

‫‪6‬‬
‫موضوع فراغت يکي از مسائل بسيار مهم انسان امروز است که ناديده گرفتن و به هدر رفتن اين‬

‫اوقات زمينه هاي بروز يک سري ناهنجاري ها و مشکالت فردي و اجتماعي را مهيا مي سازد ‪.‬در‬

‫حاليکه با برنامه ريزي هاي دقيق و حساب شده و غني سازي اين اوقات مي توان استفاده بهينه و‬

‫درستي از اوقات فراغت داشت بدون آنکه لحظه اي به هدررود ‪.‬چرا که تاکنون بسياري از کشفيات ‪،‬‬

‫اختراعات و تحوالت روحي وشخصيتي در استفاده درست و منطقي از اوقات فراغت به وجود آمده‬

‫است ‪.‬البته در اين ميان آموزش و اختصاص بودجه و سرمايه هاي قابل توجه براي تهيه امکانات و‬

‫فضاي مناسب در گذراندن اين اوقات را بخصوص براي کودکان و نوجوانان نبايد ناديده گرفت‬

‫(رجايي‪.)١٣٨٣،‬‬

‫شيوه گذران اوقات فراغت در کشور به دو نوع فردي و جمعي تقسيم مي شود‪ ،‬از اين ميان شيوه‬

‫گذران اوقات فراغت فردي نيز به فعال و غيرفعال قابل تقسيم است که فرد در شيوه ي غير فعال‬

‫مشارکتي در گذران اوقات فراغت ندارد ‪.‬در اين شيوه فرد اوقات فراغت خود را در مقابل تلويزيون و‬

‫ساير وسايل ارتباط جمعي مي گذراند ‪.‬نگاه ما به اوقات فراغت با نگاه کشورهاي غربي متفاوت است‬

‫‪.‬کشورهاي غربي و صنعتي به آن نگاهي مادي دارند و براي اوقات فراغت دانش آموزان و جوانان‬

‫خود سرگرمي و وسايل برطرف کردن خستگي را فراهم مي کنند ‪.‬اما نگاه ما نگاهي اسالمي همراه با‬

‫آموزش و پويايي در فعاليت ها است ‪ ،‬نگاهي با حاکميت و تفکر اسالمي است ‪.‬مالک عمل ما در‬

‫تبيين برنامه هاي اوقات فراغت مثلث طاليي تهذيب ‪ ،‬تحصيل و ورزش است که مقام معظم رهبري‬

‫در ديدار با دانش آموزان عضو انجمن اسالمي مدارس بر آن تأکيد داشتند‪( .‬سبحاني نژتد و همکاران‬

‫‪.)١٣٨٨،‬‬

‫تربيت بدني و علوم ورزشي يکي از حوزه هاي معارف بشري است و ورزش هواي آزاد يکي از شاخه‬

‫هاي آن محسوب مي شود که در تامين سالمت و بهداشت تن و روان انسان ها از جايگاه ويژه اي‬

‫برخوردار است (باران دوست ‪.)١٣٨١،‬عبارت ورزش هواي آزاد ‪ ،‬اولين بار توسط شوراي اروپا ‪ ،‬در‬

‫سال ‪١٩٩٦‬مطرح گرديد‪.‬ازديدگاه شوراي ورزش هواي آزاد اروپا ‪ ،‬ورزش هواي آزاد عبارت است از‬

‫فعاليت هاي بدني آزاد ‪ ،‬داوطلبانه و اختياري که در ائقات افراد به انجام مي رسد‪ ،‬امکان پرداختن به‬

‫‪7‬‬
‫آن براي همگان وجود دارد و هدف آن رقابت و پيروزي نبوده بلکه هدف اصلي از پرداختن به چنين‬

‫ورزش هايي تفريح ‪،‬توسعه و بهسازي انسان ها مي باشد(جوادي پور‪.)١٣٩٠،‬‬

‫ازديدگاه کميته بين المللي المپيک (‪،)٢٠٠٣‬ورزش هواي آزاد عبارت است از ورزش هايي که‬

‫امکان پرداختن به آن توسط همه جامعه صرف نظر از سن ‪ ،‬جنس ‪ ،‬نژاد و طبقه اجتماعي وجود‬

‫داشته باشد‪.‬سازمان بهداشت جهاني(‪،)٢٠٠٣‬ورزش هاي هواي آزاد را ورزش هايي مي داند‪،‬که با‬

‫کمترين هزينه براي همه افراد جامعه در دسترس باشند و هدف از پرداختن به چنين ورزش هايي‬

‫ارتقاي بهداشت سالمت جسمي و روحي جامعه است ‪.‬درتعاريف متعددي که از ورزش هواي آزاد‬

‫ارائه شده است ‪،‬مي توان به يک تعريف کلي دست يافت ‪:‬ورزش هواي آزاد‪،‬ورزش براي همه در هر‬

‫سني ‪،‬نژادي با کمترين هزينه و با هدف سالمتي و بهبود زندگي همه انسان ها مي باشد‪.‬درواقع‬

‫فعاليت بدني است که انرژي هاي ذخيره شده افراد را به قدرت تبديل مي کندو در حد ممکن‬

‫انگيزه هايي در مردم براي ورزش کردن به وجود مي آوردتا اوقات فراغت فعال داشته باشد‪.‬ورزش‬

‫هواي آزاد نيز همانند هر سيستم ديگري نيازمند تدوين اهداف کالن ‪ ،‬استراتژي ها و برنامه هاي‬

‫عملياتي است تا ضمن آگاهي از مسير حرکت بتواند ازهرگونه دوباره کاري ‪ ،‬بيراهه رفتن و به هدر‬

‫رفتن منابع مالي ‪ ،‬انساني ‪ ،‬فيزيکي و اطالعاتي خود اجتناب ورزند(جوادي پور و همکاران ‪.)١٣٩٢،‬‬

‫لیست ورزش های فضای باز و تفریحی‬

‫‪8‬‬
 ‫ورزش های تفریحی چیست‬

‫فعاليت هاي تفريحي در فضاي باز به گذران اوقات فراغت در خارج از منزل مربوط مي شود که‬

‫اغلب در محيط هاي طبيعي يا نيمه طبيعي خارج از شهر انجام مي پذيرد‪ .‬سرگرمي هاي خارج از‬

‫خانه بر انگيزه هاي فردي‪ ،‬ايجاد آرامش‪ ،‬رضايت از اوقات فراغت‪ ،‬افزايش اعتماد به نفس تاثير‬

‫شگرفي از لحاظ روحي و جسمي ايجاد مي کند‪ .‬مطالعات نشان داده اند کساني که در فضاي باز به‬

‫تفريح و ورزش مي پردازند‪ ،‬احساس بهتري داشته و به ادامه آن ورزش متعهد مي مانند‪ .‬به ورزش‬

‫ها و بازي هاي در فضاي باز و طبيعت ‪ ،‬ورزش سبز نيز مي گويند‪ .‬اين ورزش ها از کم تحرکي‬

‫کودکان و ايجاد حس شادابي در آن ها و همچنين بهبود عملکرد قلب و دوري از افسردگي در همه‬

‫افراد موثر مي باشد‪.‬‬

‫اسکیت)‪(Skating‬‬

‫ريشه هاي بازي اسکيت به بيش از يک هزار سال قبل در اسکانديناوي‪،‬شمال اروپا و همچنين در‬

‫هلند بازمي گردد‪ .‬جايي که بوميان آن مناطق استخوان حيوانات را زير کفش هاي خود وصل مي‬

‫کردند تا بتوانند بر روي رودخانه هاي يخ زده عبور کنند‪ .‬سال ‪ ١٥٩٢‬يک اسکاتلندي اسکيتي با‬

‫تيغه ي آهني طراحي کرد و سال ‪ ١٧٦٣‬اولين نمايش رسمي مسابقات اسکيت در انگلستان توسط‬

‫انجمن اسکي ملي برگزار شد‪ .‬سال ‪ ١٨٥١‬آمريکايي ها با عالقه زيادي که به اسکيت پيدا کردند‬

‫تيغه هاي استيل را جايگزين کفش هاي اسکيت قبلي کردند و اولين مسابقات قهرماني جهان سال‬

‫‪ ١٨٨٩‬در هلند برگزار گرديد‪ .‬اوايل قرن بيستم اوج شکوفايي اين ورزش تفريحي بود‪ .‬انواع اسکيت‪،‬‬

‫‪9‬‬
‫‪ .١‬اسکيت نمايشي ‪ :‬اسکيت روي يخ (پاتيناژ)‪ ،‬اسکيت اگرسيو (بر روي سکوهاي‪ U‬شکل) و ‪.٢‬‬

‫اسکيت استقامت و سرعتي ‪ :‬اسکيت روي چمن‪ ،‬اسکيت روي يخ‪ ،‬اسکيت اينالين‪ ،‬اسکيت با مانع‪،‬‬

‫اسکيت بورد (تخته هاي با ‪٤‬چرخ زير آن)‬

‫اسکی)‪(Skiing‬‬

‫ورزش اسکي تاريخچه تقريبا پنج هزار ساله دارد‪ .‬اسکي براي نخستين بار از نروژ شروع شد‪ ،‬زماني‬

‫که بوميان شهر مورگدال نروژ براي شکار يا مسافرت مجبور بودند از چوب اسکي براي رفت و آمد‬

‫در شهر هميشه پر از برف خود استفاده کنند‪ .‬البته طبق تصاوير نقاشي هاي باستاني در چين حدود‬

‫‪ ١٠٠‬قرن پيش خبر از حضور اسکي در آن زمان دارد‪ .‬کلمه اسکي از »‪ «skíð‬که کلمه اي کامال‬

‫نروژي است‪ ،‬گرفته شده و به معناي «چوب تکه شده» است‪ .‬اولين چوب هاي اسکي پيداشده از‬

‫قديم درست شده از استخوان حيوانات است که با تسمه اي چرمي به دور پا محکم مي کردند‪.‬‬

‫اسکي نامتقارن تا اواخر قرن نوزدهم در شمال فنالند و سوئد مورد استفاده قرار مي گرفت‪ .‬يک پاي‬

‫اسکي باز تخته اي بلند بود که با فشرده سازي چربي حيوانات ساخته مي شد و پاي ديگر يک‬

‫اسکي کوتاه تر براي لگد زدن که از پوست حيوانات تهيه شده بود‪ .‬حدود سال ‪ ١٧٤١‬اولين اسکي‬

‫هاي هم اندازه مورد استفاده قرار گرفت‪ .‬انواع اسکي‪ .١ :‬آلپاين ‪ .٢‬مارپيچ ‪ . ٣‬سرعت يا شوس ‪.٤‬‬

‫باله ‪.٥‬استقامت بياتلون ‪ .٦‬اسکي صحرانوردي ‪.٧‬دان هيل ‪.٨‬اسکي آزاد ‪.٩‬پرش با اسکي‬

‫‪.١٠‬اسنوبرد ‪.١١‬اسکي روي چمن و ماسه‬

‫‪10‬‬
 ‫کوهنوردی)‪(Mountaineering‬‬

‫پيمودن مسيرهايي ويژه در کوهستان‪ ،‬با استفاده از ابزارهاي فني و درگير شدن با مسيرهاي سنگي‬

‫و يخي را کوه نوردي مي گويند‪ .‬تاريخچه مشخصي براي کوهنوردي وجود ندارد زيرا انسان هاي‬

‫اوليه براي امنيت محل زندگي خود به کوه ها و غارها پناه برده و ساکن مي شدند‪.‬قديمي ترين‬

‫کوهپيمايي به ثبت رسيده حدود ‪ ٣٥٠‬سال پيش از ميالد توسط فيليپ مقدوني است که کوه‬

‫بالکان را فتح کرده است‪ .‬شگفت آورترين کوهپيمايي تاريخ باستان را سردار آنيبال معروف به کارتاژ‬

‫همراه با ارتش خود جهت غافلگيري و شکست امپراطوري رم در کوهستان هاي آلپ سال ‪٢١٨‬‬

‫پيش از ميالد انجام داد‪ .‬دانشمندي سوئيسي به نام هورانس بنديکت با پرداختن به چگونگي‬

‫پيدايش کوه ها و فتح قله مون بالن در سال ‪ ١٧٨٧‬بنيانگذار عصر نويني در رشته کوهنوردي شد‪.‬‬

‫آلفرد ويلز طي سال هاي ‪ ١٨٥٤‬تا ‪ ١٨٦٤‬کوه وترهورن را پس از تالش ده ساله با غرور فتح کرد‪.‬‬

‫کوهنوردي فني‪ ،‬صعود به ارتفاعات باالي ‪ ٤٠٠٠‬متر بوده و شامل زيرمجموعه هاي‪ :‬قله نوردي‪ ،‬تپه‬

‫نوردي‪ ،‬صخره نوردي‪ ،‬سنگ نوردي‪ ،‬برف نوردي‪ ،‬يخ نوردي‪ ،‬ديوارنوردي‪ ،‬غارنوردي و هيماليانوردي‬

‫مي باشد‪.‬رشته کوه هيماليا(خانه برفي) به عنوان عظيم ترين کوهستان ملقب به بام دنيا در قاره‬

‫آسيا واقع بوده و بلندترين قله جهان به نام اِوِرست در کوهستان هيماليا با ارتفاع ‪ ٨٨٤٨‬متر اولين‬

‫بار توسط جورج اورست انگليسي کشف و فتح گرديد ‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫کمپینگ)‪(Camping‬‬

‫تاريخچه کمپينگ تفريحي براي نخستين بار به توماس هيرام هولدينگ بريتانيايي بازمي گردد‪ .‬او‬

‫کنار رودخانه تيمز پس از زمان قايقراني استراحت کرده و شب را در طبيعت مي گذراند و بدين‬

‫ترتيب دهه ‪ ١٨٨٠‬تعداد شرکت کنندگان در اين تفريح زياد شد‪ .‬تجهيزات ابتدايي کمپينگ بسيار‬

‫سنگين بودند ولي به مرور زمان وسايل غيرضروري حذف و چادرهاي کمپينگ سبکتر شدند‪ .‬بعدها‬

‫توماس هولدينگ با تورهاي دوچرخه سواري به کمپينگ ايرلند رفت و اولين گروه کمپينگ سال‬

‫‪ ١٩٠١‬در قالب يک باشگاه شکل گرفت‪ .‬فدراسيون سفرهاي کمپينگي سال ‪ ١٩٣٢‬راه اندازي شد و‬

‫دهه‪ ١٩٦٠‬ميالدي کمپينگ‪ ،‬محبوب ترين فعاليت تفريحي خانوادگي در اروپا و آمريکاي شمالي‬

‫شد‪ .‬کمپينگ يک فعاليت تفريحي در فضاي باز است که شبانه به دور از خانه در محيط هاي‬

‫طبيعي و در ‪ ٤‬فصل سال گذرانده مي شود‪ .‬بسياري از سازمان هاي جوانان در سراسر دنيا دوره‬

‫هاي کمپينگ و طبيعت گردي را جهت ارتقا سطح اعتماد به نفس و افزايش اخالق و رفتار‬

‫اجتماعي در کار گروهي به صورت منظم برگزار مي کنند‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ماهیگیری)‪(Fishing‬‬

‫ماهيگيري فعاليتي باستاني است که از حدود ‪٤٠‬هزار سال قبل آغاز شده است‪ .‬انسان هاي اوليه به‬

‫عنوان يک منبع غذايي و خريد و فروش ماهيگيري را انجام مي دادند‪ .‬ولي تکامل اولين ماهيگيري‬

‫به عنوان يک ورزش و تفريح هنوز مشخص نيست‪ ،‬در ژاپن اوايل قرن نهم پيش از ميالد شواهدي از‬

‫ماهيگيري در دست است‪ .‬با اين حال به نظر مي رسد ورزش ماهيگيري در سال ‪ ١٠٦٦‬از انگلستان‬

‫آغاز شده است و اولين مقاله در مورد ماهيگيري تفريحي سال ‪ ١٤٩٦‬در انگلستان چاپ شده که‬

‫مربوط به اشراف بوده است‪ .‬اين ورزش به علت ارتباط با آب‪ ،‬تنوع ماهي ها و روش هاي ماهيگيري‬

‫براي اکثر افراد جذاب بوده و ميزان صبر و حوصله و تمرکز فکر را افزايش مي دهد‪ .‬مسابقات‬

‫ماهيگيري در ‪.١‬رودخانه با مدت زمان ‪ ٤‬ساعت ‪.٢‬درياچه با مدت زمان ‪ ٦‬ساعت ‪.٣‬دريا با مدت‬

‫زمان ‪ ٨‬ساعت و ‪.٤‬ترولينگ با زمان ‪ ٣‬ساعت(ماهيگيري در قايق که سرعت حرکت قايق به مکان‬

‫بستگي دارد) برگزار مي گردد‪ .‬تعيين نفرات برتر مسابقه متناسب با ويژگي هاي منطقه و گونه‬

‫ماهيان متفاوت است‪ .‬طول‪ ،‬وزن و تعداد ماهيان گرفته شده در مدت زمان مشخص از طرف داوران‬

‫در نظر گرفته مي شود‪.‬‬

‫جهت یابی)‪(Orienteering‬‬

‫ورزش مفرح جهت يابي‪ ،‬پيدا کردن مسيري مشخص از روي نقشه و با کمک قطب نماست که‬

‫داراي اصول و قواعدي بوده و نياز به تبحر در نقشه خواني و تصميم گيري در شرايط سخت دارد‪.‬‬

‫بنابراين شخص شرکت کننده بايد داراي سالمت کامل جسم و ذهن باشد‪ .‬سال ‪ ١٨٨٦‬اصطالح‬

‫‪13‬‬
‫"‪"orienteering‬در آکادمي نظامي ‪ Karlberg‬سوئد به معناي «عبور از زمين ناشناخته» با‬

‫کمک نقشه و قطب نما آغاز شد‪ .‬اولين مسابقات جهت يابي به عنوان يک ورزش‪ ٢٨ ،‬مي ‪١٨٩٣‬‬

‫بين افسران نظامي سوئد در سربازخانه اسکاتلند و اولين مسابقات غيرنظامي ‪ ٣١‬اکتبر ‪١٨٩٧‬‬

‫نزديک اسلو نروژ برگزار شد‪ .‬کيالندر که يکي از نظامين سوئدي بود سال ‪ ١٩١٨‬مسابقات جهت‬

‫يابي را در مقياس بزرگتر برگزار نمود و به عنوان فرصتي براي عالقه جوانان‪ ،‬قوانين و اصولي را بر‬

‫اين ورزش پايه گذاري کرد‪ .‬امروزه کيالندر به عنوان پدر جهت يابي شناخته مي شود‪ .‬فدراسيون‬

‫بين المللي جهت يابي سال ‪ ١٩٦١‬با حضور يازده کشور شروع به کار کرد و اولين مسابقات جهاني‬

‫اين ورزش از سال ‪ ١٩٦٦‬آغاز شده و تا به امروز در سراسر دنيا اجرا مي شود‪ .‬مسابقات جهت يابي‬

‫در ‪ ٤‬رشته ‪:‬جهت يابي پياده‪ ،‬جهت يابي اسکي‪ ،‬جهت يابي با ويلچر و جهت يابي دوچرخه‬

‫کوهستان‪ ،‬برگزار مي گردد‪.‬‬

‫کایت)‪(Hang gliding‬‬

‫اولين گونه هاي هواپيماهاي بدون سرنشين در چين بوجود آمده است‪ .‬اواخر قرن ششم ميالدي‪،‬‬

‫چيني ها شبه کايت هايي طراحي کردند که بزرگ و آيروديناميک بودند و توانايي حفظ يک فرد با‬

‫وزن متوسط را داشتند‪ .‬اما طرح هاي اوليه زياد ايمن نبودند‪ .‬دهه ‪ ١٨٩٠‬يک مهندس آلماني به نام‬

‫اوتو ليلينتال با کمک پيشرفت هاي علمي اولين گاليدر سبک و قابل کنترلي را اختراع کرد و با آن‬

‫پرواز کرد و بدين ترتيب او از پيشگامان پرواز با يک وسيله بدون موتور بود‪ .‬سال ‪ ١٩١٠‬بِرشال‪ ،‬قاب‬

‫کنترل مثلث شکل را براي کايت طراحي کرد‪ ٢٣ .‬نوامبر ‪ ١٩٤٨‬فرانسيس و گرترود روگالو طرح‬

‫‪14‬‬
‫هايي جهت استحکام و سازگاري کايت ها در پرواز ارائه دادند که امروزه در کايت هاي مدرن کاربرد‬

‫زيادي دارند‪ .‬در سال ‪ ،١٩٦٣‬جان ديکنسون‪ ،‬مخترع استراليايي‪ ،‬نوعي ساختار انعطاف پذير را براي‬

‫کايت در نظر گرفت که طراحي خاص او موجب دريافت ديپلم کايت سواري از فدراسيون بين المللي‬

‫هوانوردي شد‪ .‬کايت يک بال بزرگ با يک فريم ساده که با نوعي پارچه بادوام و سبک پوشيده شده‬

‫است‪ .‬خلبان با آويزان شدن از فريم بال و قرار گرفتن در نوعي کيسه‪ ،‬کايت را کنترل مي کند‪ .‬براي‬

‫به حرکت در آوردن کايت‪ ،‬خلبان بايد در سراشيبي بر باد سوار شود تا بتواند به پرواز درآيد و‬

‫همچنين با تغيير موقيت بدن خود حرکات کايت را کنترل کند‪.‬‬

‫هوایی)‪(Airsports‬‬

‫از اوايل قرن بيستم با پرواز خلباناني مانند برادران رايت‪ ،‬کلمان آدر و سانتوس دومن فرهنگ‬

‫هوانوردي و رقابت هاي هوايي گسترش يافت‪.‬سال کنت هنري دوالولکس از فرانسه‪ ،‬ماژرو مودبک از‬

‫آلمان و فرناند ياکوب از بلژيک پيشنهاد تشکيل فدراسيون جهاني هوانوردي را به کنگره المپيک‬

‫بروکسل دادند که با هدف نظام بخشيدن به ورزش پرواز و نمايش هاي گوناگون هوايي و برقراري‬

‫مقرارت سازمان يافته علوم هوانوردي فدراسيون ‪ FAI‬رسما تاسيس شد‪ .‬دستهبندي انواع ورزشهاي‬

‫هوايي در سايت فدراسيون شامل ‪ ١٢‬مورد مي باشد‪ :‬آيروباتيکس‪ ،‬آيرومدلينگ‪ ،‬آکروجت‪ ،‬پرواز‬

‫تجربي‪ ،‬پرواز با بالون‪ ،‬گاليدر‪ ،‬هنگ گاليدينگ‪ ،‬پاراشوت ‪ ،‬ميکرواليت‪ ،‬چتربازي‪ ،‬هوانوردي عمومي‪،‬‬

‫اسکاي دايوينگ و‪ ...‬در اين ميان پاراگاليدر يکي از محبوبترين ورزشهاي هوايي در جهان است‪.‬‬

‫سبکي و احساس رهايي در پاراگاليدر و پرواز با بالهاي مصنوعي بزرگ باعث محبوبيت آن شده‬

‫‪15‬‬
‫است‪ .‬دومينا جالبرت سال ‪ ١٩٥٢‬چترهايي را ساخت که قابليت هدايت داشتند و سال ‪١٩٥٤‬‬

‫توانست با دويدن بر فراز صخره هاي بلند و پرواز از بلندي چيزي شبيه پاراگاليدرهاي امروزي‬

‫طراحي کند و سال ‪ ١٩٦١‬پير لموين با طراحي جديدش امکان هدايت پاراگاليدر در هوا را فراهم‬

‫کرد‪ .‬آندره جاکوز گارنرين نيز نخستين کسي بود که سقوط از هواپيما و بازکردن چتر در لحظه‬

‫آخر را موفقيتآميز تجربه کرد‪.‬‬

‫فریزبی)‪(Frisbee‬‬

‫سال ‪ ١٩٣٨‬والتر فردريک موريسون به همراه همسر آينده خود در ساحل لس آنجلس کاليفرنيا با‬

‫پرتاب يک تابه کيک پزي ايده اين بازي فرح بخش را در ذهنش پرورش داد‪ .‬او صفحاتي پالستيکي‬

‫را طراحي کرد ‪ .‬سپس براي افزايش خاصيت ايروديناميکي لبه هاي آن را خم کرده و نامش را‬

‫‪Whirl-Way‬گذاشت‪ .‬سال ‪ ١٩٤٨‬پس از اصالحات و آزمايشات متعدد و طراحي ديسک هاي‬

‫جديدتر نام آن را به ‪ Flynn-Saucer‬تغيير داد‪ .‬مدل ‪ Pluto Platter‬سال ‪ ١٩٥٥‬طرفداران‬

‫زيادي را به خود جلب کرد‪ .‬پاييز سال ‪ ١٩٦٨‬دانش آموزان دبيرستان کلمبياي نيوجرسي‪ ،‬قوانيني‬

‫براي فريزبي تنظيم نموده و اجراي آن را با برگزاري مسابقاتي در قالب يک ورزش تفريحي رسمي‬

‫کردند‪ .‬پس از آن نام فريزبي که برگرفته از يک شيريني پاي معروف بود براي اين بازي انتخاب شد‪.‬‬

‫بازي فريزبي با يک ديسک پالستيکي با عمق ‪ ٢‬سانتي متر و وزن ‪ ١٤٠‬تا ‪ ١٧٥‬گرم انجام مي شود‪.‬‬

‫اين ورزش با حضور دوتيم هر کدام ‪ ٧‬نفره در زميني با ابعاد ‪ ٣٧‬در ‪ ١٠٠‬متر و درون منطقه اي با‬

‫‪ ١٨‬متر عمق برگزار مي گردد‪ .‬فريزبي در دونيمه که نيمه اول با حداکثر ‪ ٩‬امتياز و نيمه دوم با‬

‫‪16‬‬
‫کسب ‪ ١٧‬امتياز توسط تيم برنده به پايان مي رسد‪ .‬سبک آلتيميت از قديمي ترين و پرطرفدارترين‬

‫سبک هاي فريزبي مي باشد‪.‬‬

‫داژبال)‪(Dodgeball‬‬

‫ساليان درازي اين ورزش تفريحي با نام هاي وسطي‪ ،‬توپ در وسط‪ ،‬تک بال‪ ،‬آرداووردي در نقاط‬

‫مختلف ايران رواج داشت تا اين که سال ‪ ١٣٨٦‬استاد رضا خوش سرور با تنظيم قوانين و مقررات‬

‫واحد براي ورزش داژبال باعث شد در سطح بين الملل به رسميت شناخته شود‪ .‬اکنون فدراسيون‬

‫بين المللي داژبال در کشور آمريکا تاسيس شده و ايران عضو رسمي اين فدراسيون مي باشد‪ .‬انجام‬

‫اين ورزش جهت تقويت سطح هوشياري و مهارت در اجراي حرکات انتقالي مفيد بوده و نياز به‬

‫چابکي‪ ،‬انعطاف پذيري و سرعت عمل دارد‪ .‬زمين بازي داژبال ‪ ٩‬در ‪ ١٨‬متر بوده و براي رده سني‬

‫نونهاالن ‪ ٩‬در ‪ ١٤‬متر درنظر گرفته شده است‪ .‬مسابقات در دو نيمه ‪ ٥‬دقيقه اي با ‪ ٣‬دقيقه‬

‫استراحت بين دو نيمه که هر تيم داراي ‪ ٤‬بازيکن اصلي و ‪ ٢‬بازيکن ذخيره مي باشد‪ ،‬برگزار مي‬

‫گردد‪ .‬توپ داژبال شبيه توپ هندبال داراي تيوپ پالستيکي و از جنس چرم است‪ .‬در داژبال‬

‫(وسطي) اعضاي تيم کناري سعي در پرتاب توپ به سمت بازيکنان وسط جهت حذف آن ها از بازي‬

‫دارند و بازيکنان وسط با جاخالي دادن‪ ،‬خود را از خطر برخورد توپ حفظ مي کنند‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫کبدی)‪(Kabaddi‬‬

‫ورزش کَبَدي از منطقه باستاني تاميل هندوستان شروع شد‪ .‬کلمه کبدي از ‪ kai-pidi‬به معناي‬

‫«نگه داشتن دست» گرفته شده است‪ .‬اين بازي توسط هنديان سال ‪ ١٩٣٦‬المپيک برلين در سطح‬

‫بين الملل معرفي شد‪ .‬سال ‪ ١٩٥٠‬قوانين رسمي کبدي تنظيم شد و اولين مسابقات قهرماني کبدي‬

‫آسيا سال ‪ ١٩٨٠‬بين چند تيم برگزار شد که هندوستان مقام قهرماني را دريافت کرد و کبدي به‬

‫طور رسمي سال ‪ ١٩٩٠‬در مسابقات آسيايي چين در برنامه بازي ها قرار گرفت‪ .‬بازي زو که در‬

‫ايران از زمان هاي قديم رواج داشته است مشابه همين ورزش کبدي است‪ .‬از سال ‪ ١٣٧٥‬تشکيالت‬

‫ورزش کبدي در ايران شروع به فعاليت کرد‪.‬در اين بازي دو گروه رقابت کننده در حالي که کلمه‬

‫«کبدي» را مرتب با صداي بلند و واضح تکرار مي کنند در زميني با ابعاد ‪ ١٠‬در ‪ ١٣‬متشکل از دو‬

‫تيم ‪ ٧‬نفره به رقابت مي پردازند‪ .‬زمان بازي دو تايم بيست دقيقه اي با ‪ ٥‬دقيقه زمان استراحت بين‬

‫دو گيم است‪ .‬تيمي که باالترين امتياز را با انجام حرکات حمله و دفاع و جابه جايي و همچنين با‬

‫لمس يا گرفتن يار تيم مقابل بتوانند در زمان مشخص شده دريافت کنند برنده مسابقه خواهند بود‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫پینت بال)‪(Paintball‬‬

‫اوايل دهه ‪ ١٩٧٠‬وزارت کشاورزي آمريکا‪ ،‬براي عالمت گذاري درخت هايي که بايد قطع مي شدند‬

‫و در مسافت دور بوده و دسترسي به آن ها آسان نبود‪ ،‬پمپ هايي در عقب ماشين هاي کشاورزي‬

‫جهت شليک توپ هايي رنگي به سمت اين درخت ها اختراع کردند‪ .‬پس از آن چارلز نلسون تفنگ‬

‫نشانه روي ساخت که مزرعه داران براي نشانه گذاري گاوهايي که در گله نبودند از مسافت دور‬

‫استفاده مي کردند و ايده اين بازي شکل گرفت‪ .‬تکميل تکنولوژي ساخت تفنگ هاي پينت بال تا‬

‫اوايل دهه ي ‪ ١٩٨٠‬طول کشيد که در آن زمان نشانه روها از نوع شات گان و پينت بال هاي‬

‫مصرفي در آن از رنگ هاي معمولي بودند‪ .‬اولين مسابقات پينت بال سال ‪ ١٩٨١‬در امريکاي شمالي‬

‫با حضور ‪ ١٢‬بازيکن با هدف تسخير پرچم شروع شد و به شکل امروزي پايه گذاري شد‪ .‬اين بازي‬

‫سال ‪ ١٣٨٢‬وارد ايران شد و طرفداران زيادي را به خود جلب کرد‪ .‬زمين مسابقات پينت بال حدود‬

‫‪ ٣٣‬در ‪ ٥٥‬متر‪ ،‬صاف و هموار بدون شيب بوده و حداقل ‪ ٢٥‬مانع با فواصل ‪ ١.٥‬متر از يکديگر در‬

‫زمين بايد باشد‪ .‬اين ورزش در دو تيم ‪ ٥‬تا ‪ ٧‬نفره برگزار شده و مي بايست اعضاي تيم در مدت‬

‫زمان ‪ ٢٠‬دقيقه بدون اصابت گلوله از حريف پرچم تيم مقابل را برداشته و در جايگاه مخصوص خود‬

‫بگذارد‪ .‬بازيکنان به وسيله تفنگ پينت بال به نام مارکر توپ هاي ژالتيني پرشده از رنگ هاي‬

‫خوراکي را به سمت هم نشانه گرفته و شخص رنگي شده از بازي حذف مي شود‪ .‬اولين تيمي که به‬

‫امتياز ‪ ٤‬برسد برنده اعالم شده درغير اينصورت تعداد بازيکنان باقيمانده در زمين مالک برد خواهد‬

‫بود‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫فوتبال دستی)‪(Foosball‬‬

‫بازي فوتبال دستي در سال هاي ‪ ١٨٨٠‬و ‪ ١٨٩٠‬به طور همزمان در نقاط مختلف اروپا آغاز شد‪.‬‬

‫درخواست ثبت اختراع اين بازي ‪ ١٤‬اکتبر ‪ ١٩٢١‬توسط هارولد سيرلز تورتون داده شد و يکم نوامبر‬

‫‪ ١٩٢٣‬در بريتانيا با اين ثبت موافقت شد‪ .‬اما ميزهاي فوتبال دستي به شکلي رسمي که امروزه‬

‫بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرد‪ ،‬سال ‪ ١٩٣٧‬توسط آلخاندرو فينيستر خلق شد‪ .‬در دهه ‪١٩٦٠‬‬

‫لورنس پترسون که يک نظامي آمريکايي بود با توجه به محبوبيت زياد فوتبال در بين آمريکايي ها و‬

‫اين که خودش بسيار عاشق ميزهاي فوتبال دستي بود‪ ،‬تصميم گرفت اين بازي را از خانه هاي‬

‫مردم به مکان هاي عمومي بکشاند‪.‬او اولين مسابقات حرفه اي را سال ‪ ١٩٧٢‬برگزار کرد‪ .‬بازيکنان‬

‫حرفه اي فوتبال دستي مي بايست توپ را به درستي کنترل کرده و تکنيک هاي عبور توپ و پاس‬

‫دهي بين آدمک ها را به خوبي اعمال کنند‪ .‬ابعاد ميز فوتبال دستي معموالً ‪ ٧٠×١٢٠‬سانتيمتر و‬

‫ارتفاع ميز از سطح زمين ‪ ٩٠‬سانتيمتر بوده و عرض دروازه ها معموال ‪ ١٩‬تا ‪ ٢١‬سانتيمتر ميباشد‪.‬‬

‫سطح ميز بايد کامال صاف و هموار باشد تا توپ به راحتي روي آن حرکت کند‪ .‬هر ميز ‪ ٨‬رديف‬

‫ميله دارد و هر ورزشکار چرخاننده ‪ ٤‬ميله مي باشد‪ .‬اندازهٔ توپ اين بازي کمي کوچکتر از اندازهٔ‬

‫توپ پينگ پنگ است و جنس آن پالستيک فشرده يا چوب پنبه اي است‪ .‬تعداد نفرات هر تيم ‪٢‬‬

‫نفر که يک تا ‪ ٤‬نفر هم ميتوانند ذخيره باشند‪ .‬مسابقات فوتبال دستي به صورت تيمي و انفرادي‬

‫در ‪ ٥‬زمان ‪ ١٥‬دقيقهاي و زمان استراحت ‪ ٥‬دقيقه بين هر نيمه برگزار مي گردد‪.‬تعداد گل هاي‬

‫هدف در بازي فوتبالدستي ‪ ٥‬يا ‪ ١٠‬حساب ميشود‪ .‬بازي فوتبال دستي در سبک ها مختلف بازي‬

‫شده که متناسب با آن ميزها و توپ ها متفاوت مي باشند‪.‬براي مشاهده و خريد ميز فوتبال‬

‫دستي انواع آن را اينجا ببينيد ‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫سوارکاری)‪(ٰHorse riding‬‬

‫سوارکاري به معناي نشستن بر اسب و کنترل حرکات آن مي باشد‪ .‬اولين گام در يادگيري‬

‫سوارکاري درست ارتباط برقرار کردن و ايجاد حس اعتماد در اسب مي باشد به گونه اي که با خلق‬

‫و خوي اسب مورد نظر آشنا شده و سوارکار براي ايجاد رابطه بهتر غرايز آن را خوب بشناسد تا‬

‫بتواند ترس را از اسب دور کند‪ .‬سوارکاري ورزشي بسيار قديمي بوده که به منظور جنگيدن و پيام‬

‫رساني به افراد آموزش داده مي شد‪ .‬اولين اسب هاي رام شده به بيش از سه هزار سال قبل از ميالد‬

‫برمي گردند‪ .‬تحول زيادي که از سوار شدن بر اسب در گذشته براي طي مسافت هاي طوالني به‬

‫وجود آمد‪ ،‬باعث کشف سرزمين هاي جديد و کشورگشايي شد‪ .‬زين ها و رکاب ها توسط چيني ها‬

‫اختراع شدند‪ .‬از اواخر قرن پانزدهم سوارکاري به عنوان يک ورزش اهميت يافت و از اواخر قرن ‪١٩‬‬

‫اين ورزش به صورت جدي دنبال شد‪ .‬رشته هاي سوارکاري شامل‪ :‬اسب دواني‪ ،‬چابک سواري‪ ،‬پرش‬

‫با اسب‪ ،‬چوگان‪ ،‬درساژ(حرکات نمايشي اسب هاي تربيت شده)‪ ،‬شکار با اسب‪ ،‬مسابقه با اسب هاي‬

‫وحشي و‪ ...‬مي باشد‪ .‬بيش از ‪ ٢٠٠‬نوع نژاد اسب در دنيا وجود دارد و اسب ها در سن ‪ ٤‬سالگي به‬

‫بلوغ کامل رسيده و متوسط عمر آن ها حدود ‪ ٢٥‬سال است‪ .‬قد اسب به بيش از ‪ ١٤٥‬سانتيمتر مي‬

‫رسد که اسب هاي کوتاهتر از اين را پوني مي نامند‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫چوگان)‪(Polo‬‬

‫چوگان به عنوان يکي از کهن ترين ورزش هاي جهان حدود ‪ ٦٠٠‬سال قبل از ميالد در ايران و در‬

‫زمان هخامنشيان بازي مي شده است‪ .‬در مورد چوگان براي نخستين بار در نوشته هاي اردشير‬

‫بابکان و همچنين در شاهنامه فردوسي به کرات نام برده شده است‪ .‬اين ورزش‪ ،‬شاهانه قلمداد مي‬

‫شد و اسب هاي بازي چوگان طي اين بازي استراتژيک مشق رزم ديده و در ميدان هاي جنگ‬

‫آمادگي بيشتري در مقابله با دشمن داشتند‪.‬چوگان به هنگام کشورگشايي هاي داريوش اول به‬

‫هندوستان وارد شد و در آن جا رواج يافت‪ .‬افسران انگليسي در زمان صفويه و استعمار هند با‬

‫چوگان آشنا شدند و سال ‪ ١٨٦٠‬اين بازي را با خود به اروپا بردند‪ .‬پس از صفويان تا دهه ‪١٣٥٠‬‬

‫چوگان در ايران به فراموشي سپرده شد‪ .‬در سال هاي ‪ ١٩٠٠‬تا ‪ ١٩٣٩‬اين ورزش در مسابقات‬

‫المپيک به عنوان يک ورزش مورد استقبال جهان قرار گرفت‪ .‬زمين چوگان ‪ ٢٧٤‬در ‪ ١٤٥‬متر بوده‬

‫و طول دروازه ‪ ٧‬متر مي باشد‪ .‬بازي چوگان در ‪ ٦‬زمان ‪ ٧‬دقيقه اي به نام (چوکه) با ‪ ٣‬دقيقه زمان‬

‫استراحت بين هر چوکه و ‪ ٥‬دقيقه استراحت بين دونيمه برگزار مي شود‪ .‬تعداد بازيکنان هر تيم ‪٤‬‬

‫نفر مي باشد که سوار بر اسب با چوبي حدود ‪ ١٢٩‬سانتيمتر که از جنس چوب هاي سبک مثل‬

‫بامبو ساخته شده است‪ ،‬توپي چوبي با وزن تقريبي ‪ ١٢٧‬تا ‪ ١٤١‬گرم و قطر ‪ ٨.٢٥‬سانتيمتر را به‬

‫سمت دروازه حريف مي فرستند‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫موتورسواری)‪(Motorcycle racing‬‬

‫اولين دوچرخه هاي موتوردار سال ‪١٨٨٥‬و اولين موتورسيکلت سال ‪ ١٨٩٤‬در آلمان ساخته شدند‬

‫ولي چندسال بعد فرانسه نخستين مسابقات موتورسواري را برگزار کرد‪ .‬سال ‪ ١٩٤٩‬فدراسيون‬

‫موتورسواري اروپا تاسيس شد و مسابقات تحت قوانين خاصي به اجرا درآمد‪ .‬سال ‪ ١٩٥١‬ژاپني ها با‬

‫موتورهاي هوندا وارد دنياي موتورسيکلت ها شدند‪ .‬البته موتورسيکلت ها در کشورهاي در حال‬

‫توسعه و پرجمعيت به عنوان رايج ترين وسيله حمل و نقل محسوب مي شد و بعدها جنبه تفريحي‬

‫و ورزشي به خود گرفت‪ .‬موتورها اواخر دهه ‪ ١٣٤٠‬با توجه به نياز و کاربري هاي خاص اين وسيله‬

‫نقليه وارد ايران شدند‪ .‬ژاپني ها موتورسيکلت هاي ياماها را با ايجاد نمايندگي در ايران وارد کردند‪.‬‬

‫سال ‪ ١٣٥٠‬اولين کلوپ هاي موتورسواري و مسابقات آن در ايران شروع به فعاليت کردند‪ .‬مسابقات‬

‫جهاني رسمي موتور سيکلت در حجمهاي ‪ ٥٠٠- ٢٥٠- ١٢٥‬سي سي انجام ميگيرد که به کالس‬

‫‪ ٥٠٠‬سي سي آن موتو جي پي ميگويند‪ .‬مسابقات موتورسواري در دو بخش جاده اي و خاکي که‬

‫ممکن است داخل يا خارج پيست باشد‪ ،‬برگزار مي گردد‪ .‬رشته هاي موتورسواري شامل ‪.١‬مسابقات‬

‫جاده آسفالت ‪ .٢‬موتورکراس ‪.٣‬مسير راني ‪.٤‬جاده اي(زمين خاکي‪ ،‬چمن‪ ،‬يخ‪ ،‬چوبي) ‪.٥‬مسابقات‬

‫صعود به ارتفاع و‪ ...‬مي باشد‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫کودکان)‪(Kid sports‬‬

‫توجه به سالمتي کودکان و ايجاد شادابي و نشاط در آن ها از طريق بازي و ورزش هاي هدفمند از‬

‫مهم ترين و ضروري ترين نيازهاي آن ها تا سن ‪ ٦‬سالگي مي باشد‪ .‬ورزش کودکان باعث جلوگيري‬

‫از کم تحرکي و ناهنجاري هاي فرهنگي و اجتماعي آن ها شده و ورزش در قالب بازي باعث‬

‫توانمندسازي کودکان و هماهنگي با والدينشان در بحث سالمت خانواده مي باشد‪ .‬کميته اجرايي‬

‫ورزش هاي کودکان از مهر ماه سال ‪ ،١٣٨٦‬آموزش هاي علمي و اصولي ورزش را با برگزاري‬

‫جشنواره هايي تخصصي و استاندارد جهت آشنا نمودن کودکان ‪ ٢‬تا ‪ ٦‬سال و همچنين ارتقا سطح‬

‫فکري و ذهني و رشد اجتماعي آن ها اجرا مي کند‪ .‬فعاليت هاي ورزشي کودکان در سه گروه سني‬

‫‪ ٢‬و ‪ ٣‬سال‪ ٤ ،‬و ‪ ٥‬سال‪ ٦ ،‬تا ‪ ٧‬سال با برنامه هاي کامال تشويقي و نه رقابتي برگزار مي شود‪.‬‬

‫‪.١‬ورزش هاي پايه(شنا‪ ،‬ژيمناستيک‪ ،‬دووميداني) ‪.٢‬ورزش هاي وسيله اي(اسکيت‪ ،‬طناب کشي‪،‬‬

‫اسکوتر‪ ،‬دارت‪ ،‬ساخت و پرواز بادبادک ها‪ ،‬شطرنج‪ ،‬سه چرخه سواري و‪.٣ )...‬بازي هاي محلي‪ ،‬همراه‬

‫با قوانين و مقررات کامال ساده و قابل درک براي کودکان برنامه ريزي شده است‪.‬نمونه لوازم ورزشي‬

‫براي بازي کودکان را اينجا ببينيد‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫الکترونیک)‪(e-Sports‬‬

‫بر اساس شواهد موجود اولين مسابقات ويديويي در ‪ ١٩‬اکتبر ‪ ١٩٧٢‬در دانشگاه استنفورد آمريکا‬

‫براي بازي »‪ «spacewar‬برگزار شد و جايزه بزرگ يک سال اشتراک رايگان مجله ‪Rolling‬‬

‫‪Stone‬براي برندگان در نظر گرفته شد‪ .‬اين مسابقات در مقياسي بسيار بزرگتر توسط کمپاني‬

‫آتاري سال ‪ ١٩٨٠‬به عنوان يک بازي رقابتي و سرگرم کننده برگزار گرديد‪ .‬والتر دِي تابستان همان‬

‫سال يک سازمان بزرگ با امتياز باال را با نام ‪ Twin Galaxies‬تاسيس کرد که در آن به ترويج‬

‫بازي هاي ويديويي که برگرفته از رويدادهاي تلويزيوني و طرح فيلم هاي مختلف بود‪ ،‬اقدام نمود‪ .‬در‬

‫دهه ‪ ١٩٩٠‬به علت افزايش دسترسي آسان به اينترنت‪ ،‬بازي ها و مسابقات کامپيوتري به صورت‬

‫آنالين گسترش يافت و به قدري ميان گروه جوان مورد محبوبيت قرار گرفت که گيمرهاي زيادي‬

‫در تورنمنت هاي متعدد به رقابت پرداختند‪ .‬البته در انجمن بازي هاي الکترونيک ايران ‪ ٤‬گروه در‬

‫زمره اين بازي ها قرار دارند‪ .١ :‬بازي هاي رايانه اي ( اين بازي ها به صورت رقابت هاي آنالين و‬

‫بيشتر گروهي برگزار مي شوند)‪ .٢ ،‬بازي هاي کنسول ( بازي هاي ويديويي هستند که شبيه‬

‫سيستم هاي کامپيوتري طراحي شده و در دو نوع باسيم و بي سيم در بازار وجود دارند‪.٣ ، ).‬‬

‫رباتيک ( ربات ها‪ ،‬ماشين هايي با ساختاري پيچيده هستند که از ترکيب علوم مکانيک و الکترونيک‬

‫به نام علم مکاترونيک طراحي و ساخته مي شوند و در رشته هاي مختلف توسط سازنده ها به رقابت‬

‫مي پردازند‪ ٤ ،).‬ورزش هاي راديوکنترل (کنترلرهايي هستند که با امواج الکترومغناطيس در بازه‬

‫هاي مختلف و با کنترل از راه دور کار مي کنند و داراي سه زيرگروه زميني‪ ،‬هوايي و دريايي مي‬

‫باشند)‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫به صورت اصل بنيادي و اولويت برنامه هاي «ورزش براي همه »در طي سه دهۀ گذشته‬

‫شعارورزشي دراغلب کشورهاي جهان پذيرفته شده است ‪.‬براي تحقق اين شعارهواي آزاد‪ ،‬شرکت ها‬

‫و سازمان هاي دولتي و خصوصي بسياري از سازمان هاي غيرورزشي با صرف هزينه هاي بسيارزياد‬

‫برنامه هايي مدون و سازمان يافته را به منظور مشارکت همۀ قشرهاي اجتماعي و فراهم کردن‬

‫فرصت هاي برابردرورزش هاي تفريحي و انواع فعاليت هاي مفرح جسماني شروع و اجرا کردند‬

‫‪.‬هدف اصلي از اين فعاليت ها و برنامه ها‪ ،‬افزايش کيفيت شيوه هاي زندگي‪ ،‬افزايش ميزان تفريح ‪،‬‬

‫شادابي و ارتقاء بهداشت و سالمتي افراد با تأکيد بر برنامه هاي گوناگون ورزشي است‬

‫(‪. )١٩٩٠،Mcintosh‬‬

‫يکي ازمشکل ترين و در عين حال اساسي ترين موضوع در مشارکت ورزشي‪ ،‬بهبود و توسعه‬

‫ابزارهاي انگيزشي است ‪.‬‬

‫مربيان و مديران ورزشي برخي از برنامه هاي انگيزشي را با هدف استمرارمشارکت و بهبود عملکرد‬

‫ورزشي انجام مي دهند ‪.‬‬

‫اما تدوين الگوي کاربردي از انگيزش براي مشارکت ورزشي و استمرار آن ‪ ،‬به شناخت انگيزه ها و‬

‫پيش فرض هاي افراد براي مشارکت ورزشي نيازدارد‪)Welford.٢٠٠١(.‬‬

‫در گذشته اي نه چندان دور‪ ،‬فقرحرکتي در ميان مردم بسيار پايين وبراي مثال در جامعه‬

‫کشاورزي‪ ،‬کار کردن بر روي زمين زراعي نيازمند بهره گيري فراوان از نيروي بدني بوده است ‪.‬در‬

‫زندگي شهري نيز درغياب تکنولوژي‪ ،‬جابجايي تا محل کار‪ ،‬فعاليت هاي شغلي‪ ،‬مسافرت ها و غيره ‪،‬‬

‫تا حد زيادي فعاليت هاي بدني را مي طلبيد اما با ورود تکنولوژي‪ ،‬جابجايي مکانيزه شد و همچنين‬

‫‪ ،‬ارتباطات با انقالب در رسانه ها‪ ،‬نياز کمتري به صرف نيروي بدني و تحمل مسافت هاي طوال ني‬

‫پيدا کرد ‪ .‬عوامل ياد شده به همراه زندگي آپارتمان نشيني‪ ،‬زندگي ما را با فقر حرکتي مواجه‬

‫ساخته و اين فقر حرکتي باعث مسائل فراواني در زندگي شهري شده است ‪.‬به همين علت توجه به‬

‫تناسب اندام و سالمتي در مباحث جامعه شناسي شهري اهميت يافته است (فوکس ‪.)١٩٩٧،‬‬

‫‪26‬‬
‫بدون ترديد امروزه ورزش به پديده جهاني تبديل گرديده است ‪.‬در سال هاي آغازين قرن بيستم‬

‫ورزش به عنوان يک هنر و البته ايجاد جامعه سالم مورد توجه بوده است (الخولي‪ ، )١٣٨١،‬افزايش‬

‫روي آوري و حضور بيشتر مردم به سوي ورزش به دليل آگاهي و بهره مندي از اثرات مفيد آن‬

‫همچون اثرات مثبت جسمي‪،‬روحي و رواني‪،‬اجتماعي واقتصادي موجب گرديده تا دولت ها در‬

‫انديشه برنامه ريزي وسرمايه گذاري درامرورزش و تفريحات سالم باشند(آمارنامه سيماي مرگ‬

‫‪ ، )١٣٧٩،‬داليل متعددي جهت برنامه ريزي وسرمايه گذاري در ورزش و تفريحات سالم وجود‬

‫دارد‪.‬نخست اينکه ورزش بخش مهمي از زندگي اجتماعي بوده که سبب توسعه مهارت هاي رهبري‬

‫و فرصت بروز خالقيت ها مي گردد و به دوستي و نزديکي جامعه کمک مي کند‪.‬دوم اينکه شرکت‬

‫در فعاليت هاي ورزشي باعث افزايش سطح بهداشت عمومي و جلوگيري از بروز بيماري ها و نيز در‬

‫گير شدن بيشترآحاد جامعه در يک زندگي پرتحرک مي شود(اصفهاني‪.)١٣٧٥،‬‬

‫‪٥‬‬

‫‪27‬‬
‫موضوعي که بايد در بخش ورزش هواي آزاد بدان توجه شود اولويت هاي مردم در پرداختن به‬

‫ورزش است ‪ .‬پژوهشگران پيش بيني مي کنند که اين قرن ‪ ،‬نه قرن ورزش هاي رايج ‪ ،‬بلکه زمان‬

‫پرداختن به فعاليت هايي است که در طبيعت انجام مي گيرد‪.‬فعاليت بدني در قرن حاضرداراي دو‬

‫ويژگي اصلي داوطلبانه بودن ولذت بخش بودن است (‪ .)١٩٩٨،Frankish‬در حقيقت انگيزه مردم‬

‫از شرکت در فعاليت ورزشي رسيدن به درجات باال و دست يابي به شعار المپيک (سريع تر‪،‬قوي‬

‫تر‪،‬باالتر)‪ ،‬نيست بلکه تندرستي‪،‬نشاط و روابط اجتماعي از علل مهم شرکت در ورزش است‬

‫(اصفهاني‪.)١٣٧٥،‬‬

‫از آنجايي که ورزش هواي آزاد‪ ،‬سهل الوصول و ارزان است ‪.‬تمامي مردم در شهرها مي توانند از آن‬

‫بهره مند شوند ‪.‬اين ورزش با هدف افزايش مشارکت تمام گروه هاي اجتماعي و فراهم کردن‬

‫تکثّرگرايي ورزشي‪ ،‬تقويت ورزش قهرماني‪ ،‬ورزش رقابتي‪ ،‬تفريحات سالم و ورزش تفريحي پايه‬

‫گذاري شده است (روشندل ‪ .)٥٤ ،١٣٨٦،‬با اين حال ورزش هواي آزاد به شرايط جغرافيايي منطقه‬

‫اي و فرهنگي‪ -‬اجتماعي بستگي دارد و شامل همه فعاليت هاي ورزشي سازمان يافته و سازمان‬

‫نيافته تفريحي و بازيهاي بومي ‪ -‬محلي مي شود و مخاطب آن عام است (اتکينسون ‪.)٣٦: ١٩٨١،‬‬

‫عدم رويکرد مردم ايران به ورزش هواي آزاد اساساً به کاستي هاي سازماني‪ ،‬کمبود امکانات ‪ ،‬نبود‬

‫برنامه راهبردي مدرن ‪ ،‬عدم مطالعه ورزش هاي مطلوب جامعه و عدم استقبال جامعه از ورزش‬

‫هواي آزاد وابسته است ‪ .‬از سوي ديگر‪ ،‬سهم کم هزينه هاي تفريحات و سرگرمي در سبد هزينه‬

‫هاي خانوار (‪ ٥٤/٢‬درصد) در مقايسه با مصرف دخانيات (‪ ٣/٣‬درصد) نشان دهنده کم توجهي و‬

‫اقبال کم خانواده هاي ايراني از ورزش و تفريحات است (سيف ‪ .)١٣٨٢،‬به نظر مي رسد که‬

‫گسترش ورزش هاي هواي آزاد در اوقات فراغت نيازمند افزايش سطح آگاهي از طريق آموزش و‬

‫همچنين برنامه ريزي و مديريت صحيح و امکانات مناسب است ‪ .‬از طرفي مدرسه و دانشگاه به‬

‫عنوان دو رکن اصلي جامعه جهت ترويج و آموزش فرهنگ ورزش از ديرباز مورد توجه بوده اند و هر‬

‫گونه اقدام فرهنگي در جامعه بدون ترويج به اين دو رکن ‪ ،‬تقريباً ناممکن مي نمايد‪ .‬در نتيجه به‬

‫‪28‬‬
‫عنوان اولين قدم در راه رفع مشکالت بايد ابتدا در مورد مسائل و محدوديت هاي موجود شناخت‬

‫پيدا کرد(رحماني و همکاران ‪.)١٣٨٥ ،‬‬

‫يکي از مشکل ترين و در عين حال اساسي ترين موضوع در مشارکت ورزشي‪ ،‬بهبود و توسعه‬

‫ابزارهاي انگيزشي است ‪.‬‬

‫مربيان و مديران ورزشي برخي از برنامه هاي انگيزشي را با هدف استمرار مشارکت و بهبود عملکرد‬

‫ورزشي انجام مي دهند ‪.‬اما تدوين الگوي کاربردي از انگيزش براي مشارکت ورزشي و استمرارآن ‪،‬‬

‫به شناخت انگيزه ها و پيش فرض هاي افراد براي مشارکت ورزشي نياز دارد ‪)Welford.٢٠٠١(.‬‬

‫انگيزه هاي افراد براي شرکت در برنامه هاي ورزشي به عوامل مهمي چون وضعيت اقتصادي‪ ،‬پايگاه‬

‫اقتصادي‪-‬اجتماعي‪ ،‬خاستگاه فرهنگي و نگرش خانوادگي‪ ،‬نيازهاي شخصي‪ ،‬آموزش و تبليغات‬

‫ارتباط دارد‪ .‬البته ميزان تأثيرهريک ازاين عوامل برچگونگي ياافزايش مشارکت متفاوت است‬

‫(ريشارد‪.)٢٠٠٢،‬‬

‫توانايي هاي افراد و آموزش هاي دوران کودکي و مفهوم سبک زندگي ورزش محور‪ ،‬رابطه‬

‫تنگاتنگي با مفهوم مطرح شده بلوخ (‪ )Bloch‬با عنوان سبک زندگي سالمت محور دارد‪ .‬مفهوم‬

‫سبک زندگي ورزش محور‪ ،‬در تعريفي که مورد توجه ماست ‪ ،‬از ورزش حرفه اي فاصله مي گيرد و‬

‫به شيوه هايي اشاره دارد که شهروندان درباره حفظ سالمت خود‪ ،‬به ورزش (ورزش هواي آزاد)‬

‫متمايل مي شوند‪ .‬در اين تعريف ورزش به عنوان يک حرفه محسوب نمي شود‪ ،‬بلکه به عنوان يک‬

‫نياز و ضرورت زندگي به منظور باالبردن سالمت شهروندان مطرح مي گردد‪ .‬پس مي توان گفت که‬

‫طبق ديدگاه گيدنز‪ ،‬در شکل گيري سبک زندگي ورزش محور‪ ،‬يک دگرگوني همراه مدرنيته و ورود‬

‫جوامع به دوران مدرن پديدار مي شود و آداب و رسوم و عادت هاي سنتي جاي خود را به عادات‬

‫جديد مي دهند(معين الديني‪.)١٣٩١،‬‬

‫مي توان گفت شهروندان در کنش متقابل با ديگران ‪ ،‬مي توانند ورزش را به عنوان يک مؤلفه مهم‬

‫براي حفظ سالمتي و تناسب اندام فراگيرند و سبک زندگي خود را بر اساس سبک زندگي ورزش‬

‫محور برگزينند و ساختار روابط و مناسبات اجتماعي براي رسيدن به اين مسأله نقش حساسي را به‬

‫‪29‬‬
‫عهده دارد‪ .‬در فرآيند جهاني شدن و شکل گيري ارزشها و نيازهاي نوظهور مردمي ‪ ،‬توجه به ورزش‬

‫و قضاوت جامعه درباره تناسب اندام و مديريت بر بدن اهميت بسياري دارد‪ .‬اما اگر شهروندان‬

‫فرصت هايي را براي انتخاب سبک زندگي و ورزش محور در اختيار نداشته باشد قادر نخواهند بود‬

‫اين سبک‬

‫زندگي را براي خويش برگزينند‪ .‬فرصت هايي که در اختيار فرد قرار دارد مي تواند بر اساس رويکرد‬

‫پير بورديو (‪ ،)٢٤ :١٩٩٨‬سرمايه هاي فرهنگي‪ ،‬اقتصادي و اجتماعي را در راستاي انتخاب سبک‬

‫زندگي ورزش محور در فرد ايجاد کند(معين الديني‪.)١٣٩١،‬‬

‫نتیجه گیری‬

‫برنامه ريزي اوقات فراغت نميتواند چيزي مستقل و بي ارتباط با ساير اوقات باشد‪ ،‬بلکه بايد در‬

‫کنار برنامه کالن زندگي‪ ،‬مفيد‪ ،‬راهگشا و زمينه ساز باشد‪ .‬يکي از روش هايي که ميتواند اوقات‬

‫فراغت افراد جامعه را زير پوشش قرار داده و بسياري از ضعف ها و کمبودهاي جسماني و رواني را‬

‫رفع و درمان کند‪ ،‬ورزش و تفريحات سالم است ‪ .‬تربيت بدني و ورزش گذشته از جبران ضعف ها و‬

‫حفظ تندرستي افراد‪ ،‬آنان را براي زندگي‪ ،‬تالش و اهداف مشترک آماده ميسازد‪ .‬استفاده از بازي در‬

‫اوقات فراغت فرصتي را براي پيشرفت فرد فراهم مي نمايد ‪.‬ارتباط بين اوقات فراغت و صنعت‬

‫ورزش ‪ ،‬زيربنايي دارد که به عبارتي زيربناي تمام رشته هاي قهرماني‪ ،‬ورزش هواي آزاد است ‪ .‬ما‬

‫اگر بتوانيم بستر الزم را براي پرکردن اوقات فراغت که همان ورزش هواي آزاد است ‪ ،‬فراهم کنيم ‪،‬‬

‫همسو با سازمان تربيت بدني براي تامين تندرستي افراد جامعه و نهادينه کردن ورزش در جامعه‬

‫حرکت کرده ايم ‪.‬‬

‫يک جامعه ‪ ،‬يک خانواده ‪ ،‬تنها زماني قادر خواهد بود که راه ترقي و تکامل را طي کند که متشکل‬

‫از افرادي سالم ‪ ،‬باارزش و پاک باشد‪ .‬باتوجه به اين مهم تربيت بدني و ورزش به عنوان بخشي از‬

‫نياز ساختاري انسان بايستي موردتوجه همه افراد جامعه اعم از زن و مرد‪ ،‬کوچک و بزرگ باشد‪.‬‬

‫نقش ورزش در پيشگيري از نارسايي هاي بدن ‪ ،‬ورزش درماني و برنامه ريزي و گسترش تربيت‬

‫‪30‬‬
‫بدني در سطوح مختلف زندگي عموم مردم بايد موردتوجه قرارگيرد‪ .‬در آموزش و پرورش نيز‬

‫نخستين هدف ‪ ،‬رشد ابعاد گوناگون شخصيت فرد از جنبه هاي جسماني‪ ،‬رواني و اجتماعي و‬

‫معنوي است ‪ .‬ورزش و هدف تربيتي آن يادگيري مهارت هاي رفتاري را باعث مي شود و با چنين‬

‫تعبيري ورزش به عنوان يک وسيله کمک کننده عملي‪ ،‬پيوسته با تربيت همراه است ‪،‬يکي از بزرگ‬

‫ترين و با اهميت ترين بخش ها توجه به فعاليت هاي ورزشي است که در برنامه هاي سازندگي هر‬

‫جامعه بايد موردتوجه قرار گيرد‪.‬‬

‫بازيها و ساير انواع فعاليت هاي بدني به نوجوانان اين فرصت را ميدهد که خود باوري و اتکاء به‬

‫نفس داشته باشند و لذت موفقيت و مشارکت و اتحاد جمعي را احساس کنند‪ .‬اين اثرات مثبت‬

‫همچنين به کاهش خطرات ايجاد شده به وسيله روش هاي زندگي پر استرس و بيتحرکي که در‬

‫نوجوانان امروزي بسيار شايع است کمک ميکند‪ .‬پرداختن به فعاليت بدني هدايت شده ميتواند باعث‬

‫پرورش ساير رفتارهاي بهداشتي مثل پرهيز از سيگار‪ ،‬مواد مخدر و رفتارهاي خشونت بار گردد و‬

‫نيز کودکاني که فعاليت بدني بيشتري دارند نتايج تحصيلي باالتري نيز کسب کرده اند‪ .‬تمرين هاي‬

‫منظم فعاليت بدني به کودکان و نوجوانان کمک ميکند تا استخوان ها‪ ،‬عضالت و مفاصل سالمي‬

‫داشته باشند؛ وزن بدنشان متناسب باشد و نيز فعاليت هاي بدني در عملکرد قلب و ريه نيز تاثير‬

‫بسزايي دارد‪ .‬اين امر در ايجاد هماهنگي حرکت مشارکت نموده و به پيشگيري و تنظيم اضطراب و‬

‫افسردگي کمک مي کند‪.‬‬

‫مردم بايد با مطالعه درست ‪ ،‬مطالبات مناسبي هم داشته باشند‪ .‬در يک نظر بايد بگويم ماموريت‬

‫سازمان هاي ما درست تعريف نشده است يا اگر بدرستي تعريف شده باشد در اجرا نتوانسته ايم‬

‫ماموريت ها را درست پياده کنيم ‪ .‬ورزش در کشورهاي پيشرفته رابطه معناداري با شاخص هاي‬

‫توسعه يافتگي دارد‪ .‬کشوري اگر داعيه پيشرفت دارد بايد در شاخص هاي ورزشي توسعه يافته باشد‬

‫از آن سو خود توسعه ورزش نيز هم اينک به عنوان يک شاخص توسعه يافتگي و عدالت اجتماعي‬

‫شناخته ميشود‪ .‬بنابراين فعاليت هاي ورزشي‪ ،‬داراي آثار رواني بسيار زيادي است که مي توان به‬

‫کاهش اضطراب ‪ ،‬کاهش افسردگي‪ ،‬ايجاد محافظت و مقابله با فشار رواني‪ ،‬افزايش عزت نفس ‪ ،‬بهتر‬

‫‪31‬‬
‫شدن خلق و خو و توسعه سالمت رواني اشاره کرد‪.‬در ضمن يکي از راه هاي کاهش مشکالت رواني‬

‫و افزايش سالمت و تندرستي؛ روي آوردن به ورزش است ‪.‬‬

‫توصیه ها‬

‫يکي از اقدامات اساسي که بايد انجام گيرد‪ ،‬فراهم آوردن مطالب خواندني و آموزشي است تا مردم‬

‫عالقمند دريابند که ورزش به چه کار مي آيد و چه فوايدي را برايشان دربردارد‪ .‬درخصوص ورزش‬

‫خانواده بايد برنامه هاي متنوعي باتوجه به ناهماهنگي طبقات اجتماعي ازنظر وقت ‪ ،‬طرز برداشت ‪،‬‬

‫ميزان سواد‪ ،‬موفقيت شغلي‪ ،‬وضع اقتصادي و نوع تربيت و نظاير آن درنظر گرفته شود‪ ،‬چراکه اين‬

‫اقشار داراي نگرش هاي متفاوت هستند و نمي توان الگوي يکساني براي همه درنظر گرفت ‪ ،‬تهيه‬

‫بولتن و نشريات براي تفهيم ‪ ،‬تبيين برنامه هاي ورزشي‪ ،‬نحوه انجام حرکات ‪ ،‬تبليغ ازطريق رسانه‬

‫هاي گروهي به عنوان يک عامل تربيتي و بهداشتي‪ ،‬شناساندن ورزش هاي گوناگون به خانواده ها‪،‬‬

‫ايجاد امکانات در پارک ها‪ ،‬محله ها‪ ،‬اماکن عمومي ورزشي به منظور توزيع عادالنه امکانات ورزشي‬

‫مابين افراد جامعه امري ضروري است و مهم تر از همه فرهنگ ورزش بايد در خانواده ها رسوخ پيدا‬

‫کند‪.‬‬

‫بايد تفکر و درک استفاده صحيح از اوقات فراغت در سال هاي تحصيلي آموزش داده شود و به‬

‫عنوان يک بخش با ارزش در تعليم افراد در مد نظر مسئوالن آموزش و پرورش کشور باشد‪ ،‬تا در‬

‫سالم سازي فرد در جامعه موثر واقع شود‪ .‬در دوره پيش از دبستان چون آموزش همه گير نيست و‬

‫همه اطفال را پوشش نمي دهد‪ ،‬بنابراين توجه به ايجاد امکانات بازي و ورزش در اماکن عمومي از‬

‫اهميت خاصي برخوردار است ‪ ،‬در اين مورد پارک ها‪ ،‬باشگاه هاي محلي‪ ،‬امکانات ورزشي‪ ،‬مهدهاي‬

‫کودک‪ ،‬تاسيس فضاهاي باز در مجتمع هاي مسکوني و پروژه هاي شهرسازي بايد مورد توجه قرار‬

‫گيرد‪ .‬با توجه به اين که حرکت در شکل گيري و رشد کودکان ‪ ،‬عامل اصلي به شمار مي رود و در‬

‫اين مورد بايد شهرداري ها‪ ،‬بهزيستي‪ ،‬موسسات خيريه ‪ ،‬انجمن هاي محلي موظف به تامين‬

‫فضاهاي حرکتي براي اين گروه باشند‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫پایان‬

‫‪33‬‬