‫به نام خدا‬

‫پارسا حمیدی‬
‫دکتر رحیم رمضانی نژاد‬
‫فصل چهار مربیگری ورزش در مدارس‬
 ‫مربیگری در مدارس‪:‬‬
‫‪ -‬آموزش مهارت‌های بنیادی و پایه‬
‫‪ -‬آموزش بازی و ورزش‬
‫‪ -‬برگزاری مسابقه ورزشی و برنامه اردوها‬
‫‪ -‬نگه داری از ابزار و امکانات ورزشی‬
‫‪ -‬طراحی و اجرای برنامه‌های درون کالسی‬
‫‪ -‬رشد مطلول جسمانی‪،‬عاطفی‪،‬اجتماعی و روانی‬
‫‪ -‬و ‪...‬‬
 ‫وظایف شغلی مربیان و معلمان تربیت حرکتی و ورزشی‪:‬‬

‫‪ .1‬آموزش توانایی‌های حرکتی پایه‪،‬مهارت‌های بازی و ورزش‪.‬‬

‫‪ .2‬مدیریت و سازماندهی برنامه‌های مختلف ورزشی و مسابقات‪.‬‬
‫‪ .3‬مدیریت و سازماندهی برنامه های مختلف ورزشی و مسابقات‪.‬‬
‫‪ .4‬آموزش دانش سالمتی‪،‬آمادگی جسمانی و بهداشت‪.‬‬
‫‪ .5‬برنامه ریزی فعالیت‌های تفریحی‪،‬تربیتی و پرورشی‪.‬‬
‫‪ .6‬اندازه‌گیری و ارزیابی مستمر وضعیت جسمانی و حرکتی‪.‬‬
‫‪ .7‬ایجاد نگرش و عادت مثبت نسبت به فعالیت‌های حرکتی و ورزشی‪.‬‬
 ‫آموزش توانایی‌های حرکتی پایه‪،‬مهارت‌های بازی و ورزش‬
‫رشد مهارت حرکتی صرفا با آزادی حرکتی بدست نمی‌آید‪ .‬بلکه باید پایه و بنیاد‬
‫مهارت‌های ورزشی را شناخت و باتوجه به ویژگی‌های رشدی دانش آموزان تجارب‬
‫حرکتی را سازماندهی کرد‪.‬‬
‫مهارت‌های سرعت‪،‬تعادل‪،‬دقت‪،‬هماهنگی‪،‬توازن‪،‬چابکی و غیره باید در غالب‬
‫بازی‌های ورزشی با کودکان کار شده و توسعه پیدا کنند‪.‬‬
‫معلمان باید برای کالس و اهداف خود برنامه از پیش تعیین شده داشته باشند تا از‬
‫پریشانی و آشفتگی در کالس جلوگیری کنند‪.‬‬
 ‫استعدادیابی و هدایت ورزشی دانش آموزان‬
‫کودکان در سنین طالیی و حساس انتخاب رشته ورزشی هستند‪.‬مربیان با استفاده‬
‫از تخصص خود و یافته‌های علمی رشد و تکامل و ارزیابی‌هایی مانند قد و وزن و‬
‫نسبت‌های بدن و در نظرگیری عوامل روانی اجتماعی کودک را به مسیر درست‬
‫راهنمایی می‌کنند‪.‬‬
‫مربی باید توانایی بلغوه دانش آموز را شناسایی کند و او را به فعالیت‌های‬
‫تخصصی خارج از مدرسه هدایت کند‪.‬‬
 ‫مدیریت و سازماندهی برنامه‌های حرکتی‪-‬ورزشی‬
‫مربیان بهآگاهی‌های فنی زیادی نیاز دارند تا این مسئولیت را اجرا کنند‪.‬آنها باید با‬
‫توجه به تعداد دانش آموزان‪،‬دوره و کالس درسی و امکانات موجود کالس خود را‬
‫سازماندهی کنند‪.‬این برنامه‌ها باید به گونه‌ای باشد که همه دانش آموزان به اهداف‬
‫تربیتی و پرورشی نزدیک شوند‪.‬این تناسب از طریق شناخت نیاز و ویژگی دانش‬
‫آموزان و آگاهی از سلسله مراتب رشد حرکتی و فعالیت‌های متنوع حرکتی و تفریحی‬
‫امکان پذیر است‪.‬‬
 ‫آموزش دانش بهداشت‪،‬سالمتی و آمادگی حرکتی‪-‬جسمانی‬
‫انتقال دانش مربوط به عملکرد بدن و حرکات‪،‬نکات بهداشتی‪،‬ناهنجاری‌ها‪،‬رشته‌های‬
‫ورزشی‪،‬نکات تغذیه‌ای و ‪ ...‬از وظایف مربیان است‪.‬البته نباید جایگزین کالس‌های‬
‫عملی شود و آموزش نظری همراه با تجارب عملی مفید خواهد بود و معرفت و دانش‬
‫تربیت بدنی با حضور فعال و مشارکت دانش آموز در برنامه‌های ورزشی بدست‬
‫می‌آید‪.‬‬
 ‫برنامه ریزی فعالیت‌های تفریحی و پرورشی‬
‫سازماندهی فعالیت‌های تفریحی و پرورشی‪،‬بازی‌ها‪،‬مراسم‌ها و فعالیت‌های میدانی بدون‬
‫استفاده از تجهیزات گران و خاص برای دستیابی به اهداف تربیتی و اجتماعی از وظایف‬
‫دیگر معلمان تربیت بدنی است‪ .‬به همین دلیل الزم است معلمان عالوه بر دانش تخصصی‬
‫و ورزشی‪،‬در زمینه‌های حرکات و بازی‌های گروهی و بومی و باستانی اطالعات کسب‬
‫کنند‪.‬‬
 ‫اندازه‌گیری و ارزیابی مستمر وضعیت جسمانی و حرکتی‬
‫ارزیابی مستمر و کمی و هدفمند صرف نظر از امکانات و تجهیزات آموزشی از اهمیت و‬
‫حساسیت زیادی برخوردار است‪.‬استعدادیابی و هدایت ورزشی کودکان به رشته‌های مختلف‬
‫بدون ارزیابی امکان پذیر نیست‪.‬‬
‫اطالعات پرونده پزشکی دانش آموزان‪،‬قد‪،‬وزن‪،‬درصد چربی‪،‬بهداشت‪،‬ابعاد بدن و وضعیت‬
‫جسمانی کودکان مانند وضعیت قلبی عروقی مورد توجه است‪.‬‬
‫این اطالعات بازخورد سازنده‌ای برای دانش آموز‪،‬معلم‪،‬والدین و مسئوالن آموزشی مدرسه‬
‫فراهم می‌کند‪.‬‬
 ‫ایجاد نگرش مثبت نسبت به فعالیت‌های حرکتی و ورزشی‬
‫تجارب زندگی و تربیتی کودکان تاثیر زیادی بر شخصیت آن‌ها در بزرگسالی‬
‫می‌گذارد‪.‬کودکات به صورت فطری و ذاتی به بازی و حرکت عالقع دارند واین عالقه ممکن‬
‫است با گذشت زمان کاهش یابد ولی هرگز از بین نمی‌رود‪.‬‬
‫هدف برنامه‌های حرکتی و ورزشی به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی ایجاد عالقه بیشتر و‬
‫نگرش مثبت به حرکت و ورزش است‪.‬‬
 ‫شایستگی‌های شغلی مربیان‬
‫وجود معلم و مربی در هر مدرسه به معنای وجود حرکت‪،‬بازی و شادی است‪.‬برخورداری‬
‫از ویژگی‌های فردی و شخصی متناسب از ضروریات اصلی حرفه معلمی و مربیگری است‪.‬‬
‫این ویژگی‌ها عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬دانش نظری و تجربه ورزشی‬
‫‪ .2‬عشق و عالقه یا انگیزه حرفه‌ای و شغلی‬
‫‪ .3‬تعادل شخصیتی و رفتاری‬
 ‫دانش نظری و تجربه ورزشي‬
‫تربيت حركتي و ورزشي به عنوان يك دانش عملي و كاربردي تركيبي از معرفت (دانش) و‬
‫تجربه است‪ .‬به عبارت ديگر مي توان آن را علم و هنر ناميد‪.‬در كسب اين شايستگي ها توجه به‬
‫نكات زير ضروري است ‪:‬‬

‫توجه به اينكه دوران تحصيل و آموزش بهترين زمان براي افزايش شايستگي هاي نظري و عملي‬ ‫‪₋‬‬
‫است‪.‬‬
‫توسعه آگاهي و دانش نظري در ساير رشته هاي عملي مانند روانشناسي ‪ ،‬فيزيولوژي ‪،‬تغذيه و غيره‬ ‫‪₋‬‬
‫براي موفقيت حرفه اي ‪.‬‬
‫برخورداري از دانش مربوط به امور اداري و مديريت آموزشي ‪ ،‬تسلط بر زبان و نگارش فارسي‬ ‫‪₋‬‬
‫براي ارتباط كالمي و نوشتاري مناسب‪.‬‬
‫مطالعه متون و نوشته هاي علمي و آموزشي در رشته تخصصي خود و ساير رشته هاي نزديك يا‬ ‫‪₋‬‬
‫كاربردي در مدارس‪.‬‬
‫رسيدگي مستمر و مداوم به وضعيت سالمتي و تندرستي خود‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫برقراري ارتباط با كانون‌ها ‪ ،‬انجمن‌هاي علمي و مراكز آموزشي‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫مشاركت و بازديد از فعاليت‌ها و مسابقات ورزشي‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫شركت در دوره هاي بازآموزي و آموزشي كوتاه مدت‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
 ‫عشق و عالقه يا انگيزه حرفه اي و شغلي‬
‫عشق و عالقه به حرفه ورزشي در مدارس و ساير سازمان‌ها ‪ ،‬لذت بردن از آموزش‬
‫كودكان ‪،‬نوجوانان و جوانان‪ ،‬عالقه به سالمتي و شادابي آينده سازان جامعه ‪ ،‬احساس غرور‬
‫از تماشاي پيشرفت در مهارت و رقابت يا احساس شادي از لذت بردن و سرگرم شدن دانش‬
‫آموزان يكي از شايستگي هاي عاطفي در شغل مربيگري حركتي و ورزشي است‪.‬‬
‫براي استمرار عشق و عالقه شغلي توجه به نكات ذيل پيشنهاد مي شود‪:‬‬
‫حل بسياري از موانع و مشكالت مدرسه از عهده معلم و مربي خارج است‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫براي كار و حرفه خود بايد ارزش قائل شد و آن را يك عنصر ضروري يا اساسي در بين برنامه‬ ‫‪₋‬‬
‫هاي آموزشي مدرسه تلقي كرد ‪.‬‬
‫بازي‪،‬تفريح ‪،‬سرگرمي ‪،‬ورزش ‪،‬لذت و شادي در زندگي يك نوع مهارت عاطفي است‪ .‬معلمين بايد‬ ‫‪₋‬‬
‫در شادي و بازي دانش آموزان شريك شوند تا عشق و عالقه آنان به حرفه و شغل خود بيشتر گردد‪.‬‬
‫ارتباط نزديك و تعامل عاطفي – اجتماعي با دانش آموزان در مدارس و حتي خارج از آن يك ارزش‬ ‫‪₋‬‬
‫شغلي است و تعامل بيشتر به تمايل و عالقه بيشتر منجر خواهد شد‪.‬‬
‫مسئوليت‌هاي شغلي مربيان را بايد براي مسئوالن آموزشي توضيح داد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫نقش پدري و دوستي مربيان تربيت بدني با دانش آموزان نبايد با نقش رهبري و مديريت برنامه‬ ‫‪₋‬‬
‫تداخل پيدا كند‪.‬‬
‫هنگام مربيگري ‪ ،‬تمرين و بازي ذهن و فكر را بايد از مسائل حاشيه اي دور نگه داشت و فقط‬ ‫‪₋‬‬
‫سرگرم فعاليت‌هاي آموزشي و شغلي شد تا بيشترين ارتباط عاطفي با فعاليت‌هاي شغلي ايجاد‬
 ‫تعادل شخصيتي و رفتاري‬
‫معلم و مربي بايد از نظر وضعيت سالمتي و تناسب بدني ‪،‬برخورداري از مهارت‌هاي ورزشي‬
‫متداول و به‌ويژه مديريت كالس و رفتارهاي عاطفي و اجتماعي در شرايط خوبي قرار داشته باشد تا‬
‫بتواند در رفتار و عملكرد ورزشي و ساير رفتارهاي زندگي دانش آموز تاثير بگذارد‪.‬رفتار و عملكرد‬
‫برخي از مجريان آموزشي شايد در ميدان تجربه واقعي مورد ارزيابي و قضاوت دانش آموز قرار‬
‫نگيرد‪ ،‬اما رفتار معلمين در فعاليت‌هاي حركتي – ورزشي براي دانش آموزان از نزديك قابل مشاهده‬
‫و ارزيابي است‪.‬‬
‫رعايت نكات زير به تعادل رفتاري و شخصيتي و مربيان كمك مي كند‪:‬‬
‫كنترل خشم و هيجان به‌ويژه در موقعيت‌هاي تنش زا‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫پيروي از فلسفه متداول و درست مربيگري( اول ورزشكار ‪ ،‬دوم پيروزي)‬ ‫‪₋‬‬
‫هدف چيني براي برنامه هاي ورزشي حتي در يك جلسه تمرين‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫شوخ طبعي و بهره گيري از ابراز تبسم و خوشرويي‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫استفاده مناسب از تغييرات تن صدا در آموزش و مديريت كالس‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫استفاده از تمرينات مختلف براي آموزش ‪ ،‬تفريح و سرگرمي شاگردان ‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫صرف نظر از تجارب شكست شاگردان در فعاليت‌هاي ورزشي‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫رعايت تعادل متناسب بين فعاليت‌هاي مختلف در برنامه‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫رعايت حد اعتدال در صميميت و نزديك شدن به دانش آموز‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫برخوردهاي جدي و صميمي در هنگام اجراي برنامه‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
 ‫اهداف حرفه اي مربيان‬
‫شايد بتوان هدف حرفه اي و شغلي مربيان را به سه هدف اصلي تقسيم كرد ‪:‬‬
‫‪ ₋‬پيروزي ( تربيت گروه هاي حركتي و ورزشي پيروز ‪،‬رشد جسماني و مهارتي )‬
‫‪ ₋‬لذت و نشاط ( لذت مربي و ورزشكار ‪ ،‬رشد عاطفي و احساسي ورزشكار )‬
‫‪ ₋‬رشد و پيشرفت ( رشد هماهنگ و متوازن كليه جنبه هاي وجودي ورزشكار )‬
‫به نظر مي رسد كه رشد و پيشرفت ورزشكار كامل ترين فلسفه و هدف مربيگري باشد‪.‬تالش‬
‫براي پيروزي مهمتر از پيروزي است‪.‬‬
‫دستيابي به اهداف تربيتي حرفه ‪ ،‬فقط از طريق توجه به جنبه هاي مختلف وجود‬
‫متربي و نيازهاي او امكان پذير است‪ .‬براي اين كار ‪:‬‬

‫تمرين ‪ ،‬بازي و ورزش را خوشايند و لذت بخش سازيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬

‫آمادگي‌هاي مناسب را در كودكان و نوجوانان ايجاد كنيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫فرصت مساوي را براي شركت همگان در فعاليت‌هاي ورزشي فراهم آوريد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫يك مدل رفتاري مناسب‪ ،‬خوب و مثبت باشيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫تفاوت‌هاي فردي را در نظر بگيريد و همه را فعال نگه داريد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫بردبار و صبور و رفتار احترام آميز داشته باشيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫با توجه به سن ‪ ،‬ميزن آمادگي و مهارت از فرد انتظار داشته باشيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫به سالمتي و ايمنی جسماني و رواني – هيجاني او توجه كنيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫تالش او را براي موفقيت و عملكرد بهتر ستايش كنيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫مهارت‌هاي الزم براي موفقيت و پيروزي را به او ياد دهيد‪.‬‬ ‫‪₋‬‬
‫پيروزي فقط جزء كوچكي از ورزش است ‪ ،‬اما ايجاد نگرش مثبت و تالش مستمر در ورزش همه‬ ‫‪₋‬‬
‫چيز است‪.‬‬
 ‫ارتباط با دانش آموز‬
‫در يك سيستم ارتباطي سه عامل گيرنده پيام ‪ ،‬فرستنده پيام و كانال ارتباطي وجود دارد ‪.‬در‬
‫برقراري يك ارتباط كالمي روشن نكات ذيل پيشنهاد مي شود‪:‬‬
‫‪ ₋‬همواره به نكات مثبت و منصف پيام خود را بيان كنيد‪ .‬ورزشكاران و دانش آموزان از‬
‫عيب جويي و نق زدن مدام بيزارند و زود دلسرد مي شوند‪.‬به جاي فشار و انتقاد ‪ ،‬استفاده‬
‫از تشويق و دلگرمي مفيدتر است‪.‬كار و اعمال مثبت يادگيرنده را در طول فعاليت بايد‬
‫يادآوري كرد‪ .‬ابتدا شناخت درست اشتباه به فرد خوراك ذهني و عملي مثبت بدهيد‪.‬اشتباه‬
‫مطلق كمتر مشاهده مي شود‪ .‬ابتدا بايد حركات و اعمال درست فراگير را خاطر نشان‬
‫كرد و سپس اشتباهات او را بيان نمود‪.‬‬
‫‪ ₋‬به يادگيرنده بايد اجازه داد در حين اجرا اشتباه خود را بشناسد‪.‬براي اصالح اين اشتباه‬
‫استفاده از واژه هاي مثبت ‪ ،‬كوتاه ‪،‬روشن و كليدي بسيار مناسب است‪.‬‬
 ‫ادامه‪:‬‬
‫‪ ₋‬پيامهاي مثبت بايد فوري و بدون واسطه باشد‪ .‬در حاشيه صحبت كردن ‪ ،‬روش بي فايده اي‬
‫براي ارسال پيام‌هاي كالمي است‪.‬‬
‫‪ ₋‬عوامل محيطي در فعاليت‌هاي حركتي و ورزشي مانند سر و صدا ممكن است پيام رساني و‬
‫ارتباط را با اختالل مواجه سازد‪.‬‬
‫‪ ₋‬از ارسال پيام‌هاي شك برانگيز ‪ ،‬دو پهلو ‪،‬كنايه آميز و نا مشخص بايد دوري شود‪.‬همچنين‬
‫وقتي از دو پيام متضاد در يك يا چند جلسه فعاليت استفاده شود ‪ ،‬دانش آموز يا ورزشكار‬
‫دچار تناقض خواهد شد‪.‬‬
‫‪ ₋‬شناخت اسامي بازيكنان ‪ ،‬صحبت‌هاي انفرادي در كنار صحبت‌هاي گروهي و كنترل‬
‫هيجانات در هنگام ارسال پيام نيز در برقراري ارتباط سالم مفيدند‪.‬‬
 ‫پيام هاي غير كالمي‬
‫بسياري از ارتباطات در فعاليتهاي حركتي و ورزشي غير كالمي اند‪.‬حالت چهره و‬
‫صورت بيانگر احساسات هر فرد است و پيامهاي زيادي را رد و بدل مي كند‪.‬دانش‬
‫آموزان از طريق مشاهده اين حالتها مي توانند به آرامش برسند يا مضطرب شوند‪.‬اين‬
‫حاالت و به‌ويژه عالئم مشخصه در سر و صورت بهتر از كلمات حرف مي زنند و نمي‬
‫توان با استفاده از ماسك و نقاب شادي يا ناراحتي ديگران ار فريب داد‪.‬عالوه بر آن‬
‫گرفتن قيافه جدي و مصنوعي نيز يا هر گونه تظاهر موجب بي عالقگي دانش آموز مي‬
‫شود‪.‬‬