‫به نام خدا‬

‫اصول و مباني تربيت بدني‬

‫مدرس‪ :‬دکترمهتاب پيرایش‬

 ‫مقدمه‬

‫درس اصول و مبانی تربیت بدنی اصول وشالوده های‬

‫اساسی درس تربیت بدنی را بررسی ومطالعه می کند‪.‬‬
 ‫فصل اول‬

‫مفاهيم حركت‪ ،‬بازي‪ ،‬تربيتبدني و ورزش‬

 ‫هدف کلي‬

‫آشنایي با تعریف هاي پایهاي مفاهيمي چون‪:‬‬

‫حرکت‬
‫بازي‬
‫تربيتبدني‬
‫ورزش‬
 ‫تعاریف تربيتبدني و ورزش در تمدنهاي اوليه‬
‫بررسی تفکرات این دوره از قرون پنجم قبل از میالد‪ ،‬تاریخ پیدایش فالسفه ی بزرگی چون سقراط ‪ ،‬افالطون‬
‫‪،‬ارسطو و ‪......‬‬

‫نظرات سقراط درباره تربیت بدنی‪:‬‬

‫‪ ‬ازآنجا که سقراط از طرف حکومت وقت از موعظه کردن منع شده بود‪ ،‬لیکن اغلب‬
‫او را میديدند که در میدانهای ورزشی بین جوانان گردش کرده و با آنان صحبت‬
‫میکند‪.‬‬
‫‪ ‬نتیجه میگیريم که بدنهای ورزيده از نظر سقراط اهمیت خاصی داشته است‪ .‬وی‬
‫زيبايیهای عضالت را تمجید نموده است و مهمترين اصل در زندگی را سالمتی دانسته‪،‬‬
‫که از طريق ورزش آن را میتوان به دست آورد‪.‬‬
 ‫نظرات افالطون درباره تربيت بدني‪:‬‬

‫او ورزش را وسیلهای برای آماده کردن مردان صالح برای رسیدن به مدينة فاضله میدانست‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دربارة تربیتبدنی میگفت‪ :‬هر مدرسه بايد يك مؤسسه ورزشی و يك محل برای بازيها داشته باشد‪ ،‬در‬ ‫‪‬‬
‫اين مرحله کودك چنان از سالمت و تندرستی برخوردار خواهد شد که پس از آن بهوجود طبیب‬
‫احتیاج نخواهد داشت‪.‬‬
‫به عقیدة افالطون افراط در ورزش يا تحصیل‪ ،‬مضرات بیشماری را در بردارد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ورزشکار بیعلم خطرناك و عالم غیر ورزشکار‪ ،‬علیل و نحیف میشود‪ .‬بنابراين بهترين طريقة تعلیم و‬ ‫‪‬‬
‫تربیت آمیخته کردن ورزش و تحصیل است‪ .‬موفقیت همیشه نصیب کسانی است که قسمتی از اوقات خود‬
‫را صرف تربیت بدن و قسمت ديگر را صرف تربیت روح میکنند‪ .‬روحیات اين گونه افراد طبعاً قويتر و‬
‫فکرشان روشنتر است‪.‬‬
 ‫تعاریف تربيتبدني و ورزش در قرون وسطي‬

‫قرون وسطی شامل ده قرن ‪ ،‬بین قرن پنجم تا آغاز قرن شانزدهم میالدی می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در طی اين قرون تربیتبدنی و ورزش دوران فترت (رکود)خود را میگذرانید‪ .‬چرا که‬ ‫‪‬‬
‫عالیترين مقام شخصیت اجتماعی را کسانی داشتند که در رشتة الهیات تحصیل میکردند‪ ،‬و‬
‫اين به ظاهر روحانیون‪ ،‬با تمام قدرت سعی میکردند که پرورش جسم متروك شود‪.‬‬
‫در اين قرون تربیتبدنی و ورزش کمترين سهم را از دانش و علوم مختلف برد و به طور‬ ‫‪‬‬
‫کلی از برنامه انسانها کنار ماند‪.‬‬
‫علیرغم همه اين تفکرات ناصحیح به نام دين‪ ،‬ورزش و تربیتبدنی جايگاه خاصی برای‬ ‫‪‬‬
‫طبقات ثروتمند داشته و ورزش و تفريح جزء الينفکی از زندگی آنان را تشکیل‬
‫میدادهاست‪ .‬ورزشهای مفرحی چون شنا کردن‪ ،‬سرسره خوردن‪ ،‬اسب دوانی‪ ،‬تمرين با‬
‫تیر و کمان‪ ،‬کشتیگیری‪ ،‬مشتزنی‪ ،‬تنیس و فوتبال در بین آنان رواج داشت‪.‬‬
 ‫تعریف تربيتبدني و ورزش در مكتب وحي‬

‫تربیتبدنی عبارتاست از تربیت کل ابعاد وجودی انسان از لحاظ جسمانی‪ ،‬فکری‪ ،‬اجتماعی‪،‬‬
‫عاطفی‪ ،‬اخالقی و ايمانی بر مبنای توانايی و استعداد و با واسطه قرار دادن بدن‪ .‬به عبارت‬
‫ديگر تربیتبدنی نوعی تربیت است و بخشی از کل تربیت مکتبی است که جسم را واسطه‬
‫قرار میدهد ولی غايت و هدف جسم نیست‪.‬‬
‫در مکتب وحی تربیت بدنی از دو مفهوم تشکیل شده است ‪:‬‬
‫‪ -1‬تربیت‬
‫‪ -2‬بدن‬
 ‫تربيت‬

‫‪ ‬تربیت از نظر لغوی از ريشة «رَب» به معنای «خداوند»‪« ،‬پروردگار» و «صاحب» است اين‬
‫مفهوم با چنین معنايی در فرهنگی که برخاسته از مکتب اسالم باشد اشاره بر «شناختن‬
‫خداوند به عنوان رب هستی و قبول ربوبیت او پشت کردن به غیر او» دارد‪.‬‬
‫‪ ‬يعنی مربی که مسئولیت تربیت را بر دوش دارد‪ ،‬بايد شاگردان را در خالل زمان تربیت‬
‫چنان رهنمون کند که شاگرد به ربوبیت و پروردگاری خداوند هدايت شود و در کلیه‬
‫رفتارهای خود از حدود او پیروی کند‪.‬‬
 ‫بدن‬

‫• بدن مفهومی است که به مجموعة اندامها‪ ،‬بافتها‪ ،‬اعصاب و مغز آدمی و باالخره به کلیه‬
‫اعضای مادی انسان اطالق میشود‪.‬‬
‫• هر چند که به لحاظ فیزيکی‪ ،‬ماده است ولی در مجموعة وجودی مختلطی به نام انسان به‬
‫کار رفته‪ ،‬اين امتزاج او را از سطح ساير ماديات ارتقا داده است و در واقع قداستی خاص‬
‫يافته است‪ ،‬که حیات او با حیات انسان و رستاخیز او نیز با رستاخیز انسان همراه است و بدون‬
‫او انسان به کمال وجودی خود نخواهد رسید‪.‬‬
 ‫ظهورحرکت و جنبش سطوح مختلف حرکات بدني در طول حيات آدمي‬

‫‪ .1‬حرکات بازتابی ( غیر ارادی وغیر آگاهانه‪ ،‬مانند بازتاب گرفتن و‪).....‬‬
‫‪ .2‬حرکات بنیادی ( در طول سال اول وبعد از حرکات بازتاب اولیه ‪ ،‬مانند عمل گرفتن ‪ ،‬راه رفتن و‪) .....‬‬
‫‪ .3‬توانايیهای ادراکی ـ حرکتی ( شامل رفتارهای شناختی ورفتارهای روانی‪-‬حرکتی است وشامل تمیز احساسی‬
‫حرکتی‪،‬تمیز بصری ‪ ،‬تمیز شنوايی وتمیزلمسی)‬
‫‪ .4‬توانايیهای جسمانی (درعملکرد موثر فردنقش اساسی دارند‪ ،‬زمینه مناسبی برای حرکات مهارتی ودر برگیرنده قدرت‬
‫تحمل ‪ ،‬نیرومندی‪ ،‬انعطاف پذيری‪ ،‬چاالکی و هماهنگی است )‬
‫‪ .5‬حرکات مهارتی (دربرگیرنده ی فعالیتهای حرکتی که ضمن پیچیده بودن ‪ ،‬انجام آ نها به يادگیری نیاز دارد‪ .‬مانند‬
‫پرش طول ‪ ،‬بدمینتون‪ ،‬حرکات آکروباتیك و‪).....‬‬
‫مربی تربیت بدنی بايد به خصوص سطوح سه ‪ ،‬چهاروپنج را در برنامه آموزشی مورد توجه قراردهد‪.‬‬
 ‫ورزش‬
‫ورزش از نظر لغوی اسم مصدر است‪ .‬به معنای «ورزيدن» و برزيدن مصدر آن‪،‬‬
‫يعنی کارکردن‪ ،‬عمل کردن‪ ،‬کوشیدن‪ ،‬پیاپی انجام دادن و رياضت کشیدن است‪.‬‬
‫معادل کلمه ورزش در زبان انگلیسی ‪ sport‬است که به هر نوع فعالیت بدنی و‬
‫بازی که منجر به انجام مسابقه و نمايش مهارت بین دو فرد و يا دو گروه شود که‬
‫ملزم به انجام تمرينهای مداوم و فراگرفتن مهارت در يك حرکت يا رشتة ورزشی‬
‫باشد‪ ،‬اطالق میشود‪.‬‬
‫شرایطي که یك فعاليت بدني را در ردیف فعاليت هاي ورزشي قرار مي دهد‪:‬‬

‫‪ -1‬فعالیت بايد شامل مهارت جسمانی‪ ،‬شهامت و نیروی جسمانی‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬فعالیت بايد سازمان يافته و دارای ماهیت رقابتی باشد‪.‬‬

‫‪ -3‬شرکتکنندگان در آن فعالیت‪ ،‬بايد از بعد درونی و بیرونی‬

‫به وسیله پاداشهای درونی و بیرونی برانگیخته شوند ‪.‬‬
 ‫انواع ورزش‬
‫‪ .1‬مالك تقسیمبندی بر حسب ابزار مورد استفاده در ورزش‪ :‬مانند ورزشهای بدون وسیله چون کشتی و‬
‫دو‪ ،‬و ورزشهای با وسیله مثل والیبال‪ ،‬تنیس و ‪...‬‬
‫‪ .2‬تقسیمبندی از نظر چگونگی رابطه در روند فعالیت ورزشی‪ :‬مالك ورزشی را به سه نوع مبارزهای‪،‬‬
‫میدانی‪ ،‬طبیعی و مکانیکی دستهبندی میکنند‪.‬‬
‫‪ .3‬تقسیمبندی بر حسب زمان و منابع انرژی مورد استفاده ‪:‬‬
‫اين نوع تقسیمبندی‪ ،‬ورزشها را در انواع استقامتی و سرعتی‪ ،‬هوازی و بیهوازی دستهبندی میکند‪.‬‬
‫‪ .4‬تقسیمبندی با نگرش روانشناسی ـ ورزشی ‪:‬‬
‫اين جدولبندی از نظر نقش فعالیتهای تربیتبدنی در دبستانها و دبیرستانها و اثرات تربیتی که بر روی‬
‫روند تکامل شخصیت فرد و جامعه دارد مورد توجه قرار میگیرد‪ .‬مانند فعالیتهايی که موجب تسلط‬
‫بر طبیعت میشود (کوهنوردی)‪ ،‬موجب برتری جامعه و مصونیت بخشیدن آن میشود (تیراندازی)‪،‬‬
‫فعالیتهايی که موجب پیشرفت و هماهنگی عصبی ـ عضالنی میشود‪.‬‬
 ‫بازي‬

‫تعريف بازی‬
‫بازی صورت تغییر شکل يافته مسائل واقعی است که فرد با توجه به‬
‫عالقة خود آن را سازمان داده است و دارای شرايط زير است ‪:‬‬

‫‪-1‬معیار بازی‪ ،‬داشتن مقاصد وهمی و خیالی است‬

‫‪ -2‬بازی به طور آزادانه از طرف فرد انتخاب میشود‬
‫‪ -3‬بازی بايد «لذت بخش» باشد‬
‫‪ -4‬بازی به طور ذاتی برانگیخته میشود‬
 ‫فصل دوم‬

‫تربيتبدني و رابطه آن با علوم‬

‫‪16‬‬
 ‫طبقهبندي کلي علوم‬
‫آنچه میتوان به عنوان جمعبندی از طبقهبنديهای علوم يا ديگر طبقهبنديهايی که توسط دانشمندان‬
‫انجام شده است ارائه کرد‪ ،‬تقسیم علم به دو قسم اصلی است‪:‬‬

‫‪ -1‬علوم کلی‬
‫علوم کلی‪ ،‬علومی هستند که پاسخگوی سؤالهای کلی بشر دربارة جهان هستیاند‪.‬‬
‫اين علوم بر سه محور خدا‪ ،‬جهان و انسان استوار است که در قسمت انسان‪ ،‬به علوم انسانی برمیخوريم‪.‬‬
‫علوم انسانی علومی هستند که در شناخت بعد معنوی انسان‪ ،‬جهت دادن به زندگی او‪ ،‬هدف نهايی‬
‫زندگی و راه رسیدن به هدف مؤثرند‪.‬‬

‫‪ -2‬علوم تجربی‬
‫در واقع نتیجة مکاشفه قانونمنديهای ذهن انسان است‪ .‬علوم عقلی محض هستند‪.‬‬
‫علم منطق و علم رياضی با اينکه کاربردشان هم در علوم تجربی است و هم در علوم کلی‪ ،‬ولی واقعیت‬
‫آنها کشفیاتی هستند که نتیجة تحلیلهای عقالنی و ذهنی صرف انسان است‪.‬‬
‫تعریف تربیت بدنی‬

‫تربیتبدنی فرايندی است آموزشی ـ تربیتی که‬

‫هدف آن بهبود بخشیدن به رشد همه جانبه‬
‫انسان از طريق فعالیتهای جسمانی است‪.‬‬
 ‫صرف نظر از اختالفنظرها‪ ،‬زیر مجموعههاي متعارف تریت بدني عبارتند از‪:‬‬

‫‪ -1‬روانشناسی ورزشی‪ :‬از یافتههای روانشناسی و انسانشناسی برای مطالعة رفتار ورزشی استفاده میكند‪ .‬روانشناسی ورزش به رشد جامع فرد‪،‬‬
‫یادگیری حركتی و اجرا توجه دارد و روانشناسان ورزش عوامل روانشناختی مؤثر بر یادگیری‪ ،‬اجرا و مهارتهای حركتی را بررسی میكنند‪.‬‬

‫‪ -2‬جامعهشناسی ورزشی‪ :‬عبارت از بررسی نقش ورزش در جامعه است‪ .‬جامعهشناسان ورزشی آثار متقابل ورزش و نظامهای تربیتی‪ ،‬سیاسی‪،‬‬
‫اقتصادی و رسانههای گروهی و ارتباط جمعی را مورد بررسی قرار میدهند‪.‬‬
‫‪ -3‬تعلیم و تربیت ‪:‬عبارت است از بررسی و مطالعة روش آموزش و تعلیم و تربیت ورزش كه به بررسی دوره تحصیالت‪ ،‬آموزش تربیت معلم‪،‬‬
‫ارزیابی‪ ،‬مدیریت و سازماندهی در تربیتبدنی و ورزش میپردازد‪.‬‬

‫‪ -4‬فلسفه تربیتبدنی و ورزش‪ :‬با تجزیه و تحلیل‪ ،‬نقد و بررسی مسائل و ارزیابی عقاید‪ ،‬باورها و ارزشهای ورزشکاران و تربیتبدنی سروكار‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ -5‬يادگیری حرکتی‪ :‬به عوامل مؤثر بر كسب و اجرای مهارتهای حركتی توجه دارد‪ .‬شناخت مراحل یادگیری و روش تسهیل یادگیری از‬
‫مسائل مورد عالقة متخصصان یادگیری حركتی است‪.‬‬
‫‪ -6‬رشد و تکامل حرکتی‪ :‬به بررسی عوامل مؤثر بر تکامل قابلیتهای حركتی پایه میپردازد‪ .‬متخصصان تکامل حركتی تأثیر‬
‫متقابل عوامل ژنتیکی و محیطی بر قابلیت اجرای مهارتهای حركتی را به روش طولی و عرضی بررسی میكنند‪.‬‬
‫‪ -7‬فیزيولوژی ورزشی‪ :‬یا فیزیولوژی كاربردی‪ ،‬اثر تمرینات و موقعیت كاری بر بدن انسان را مورد مطالعه قرار میدهد‪.‬‬
‫فیزیولوژیستها در ورزش ظرفیت هوازی‪ ،‬خستگی و پاسخهای فیزیولوژیکی ورزشکار به برنامههای مختلف را بررسی میكنند‪.‬‬

‫‪ -8‬طب ورزشی‪ :‬عبارت است از رابطة طبی بین فعالیت جسمانی و بدن‪ .‬طب ورزشی اثر فعالیت جسمانی بر بدن و عوامل مؤثر‬
‫بر اجرا را مورد مطالعة علمی قرار میدهد‪ .‬این نوع طب‪ ،‬تأثیر محیط‪ ،‬داروها و رشد فعالیتهای جسمانی را بررسی میكند و با‬
‫پیشگیری از آسیب‪ ،‬درمان و بازپروری در ارتباط است‪.‬‬
‫‪ -9‬بیومکانیك ورزشی‪ :‬عبارت است از مطالعة نیروهای مؤثر بر بدن انسان و تأثیر این نیروها‪ .‬بیومکانیك به بررسی علمی‬
‫حركات‪ ،‬سیستم عضالنی اسکلتی‪ ،‬كاربرد قوانین فیزیك در حركت انسان و جابجایی ابزار ورزشی و تجزیه و تحلیل مکانیکی‬
‫فعالیتی میپردازد‪.‬‬

‫‪ -10‬تربیتبدنی تطبیقی‪ :‬تواناییها و محدودیتهای افراد دارای نیازهای ویژه و معلول را مورد بررسی قرار میدهد‪ ،‬همچنین به‬
‫طراحی برنامههای مناسب برای این دسته از افراد كه قادر به انجام فعالیت‪ ،‬همسان افراد عادی نیستند میپردازد‪.‬‬
 ‫حوزه هاي وابسته تربيت بدني‬

‫تندرستی‪ ،‬تفريحات سالم وحرکات موزون به عنوان حوزه های وابسته تربیت بدنی و ورزش شناخته شده‬
‫اند‪.‬‬
‫تندرستی (بهداشت)‬
‫آموزش بهداشت‪ ،‬آمادگی کلی فرد يعنی بهداشت جسمانی‪ ،‬ذهنی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬هیجانی و روانی را در‬
‫نظر دارد‪ .‬بهداشت دارای سه بخش آموزشی‪ ،‬خدماتی و بهداشت محیطزيست است‬
‫تفريحات سالم‬
‫فعالیتهای اختیاری که به وسیله آنها فرد از نظر روحی وجسمی بازپروری میشود برای تمام ردههای‬
‫سنی ضروری است‪ .‬با تفريحات سالم‪ ،‬افراد استفادة مفید و سازنده از اوقات فراغت را ياد میگیرند ‪.‬‬
‫حرکات موزون‬
‫حرکات موزون سومین حوزة وابسته به تربیتبدنی و ورزش است‪ .‬اين حرکات فعالیتهای عمومی هستند‬
‫آمیختههايی از حرکت و هنر‪ ،‬حرکات موزون يعنی بیان زيبايیشناسی در قالب حرکت‪.‬‬
 ‫فصل سوم‬

‫شناخت اصول و مباني تربيتبدني‬

‫‪22‬‬
 ‫منابع اصول تربیت بدنی‬

‫تربیتبدنی رشتهای است که علوم آن از اطالعات و يافتههای علوم بسیاری اقتباس‬

‫شده است‪ .‬حقايق اساسی اين رشته از منابع اصلی زير سرچشمه میگیرد‪:‬‬

‫‪‬اساسیترين بخش منابع تربیتبدنی هر جامعه نظام عقیدتی آن جامعه است‪.‬‬

‫‪‬علوم انسانی شامل تاريخ‪ ،‬فلسفه‪ ،‬جامعهشناسی‪ ،‬روانشناسی و مردمشناسی‪ ،‬منابع درجة‬
‫دوم را در تربیتبدنی تشکیل میدهند‪.‬‬
‫‪‬علوم پايه به ويژه زيستشناسی‪،‬علمالحرکات (بخشی از علم فیزيك) و فیزيولوژی‪،‬‬
‫علومی هستند که مربی تربیتبدنی را با ساختار مادی پیکر آدمی‪ ،‬قوانین حرکت‪،‬‬
‫و کارکردهای دستگاههای مختلف بدنی آشنا میکند‪.‬‬
 ‫اصول چيست‬

‫اصول در بيان لغوي جمع اصل و به معناي ريشه و پايه است ‪.‬‬
‫اصول را مي‌توان به عنوان حقايق يا مفاهيمي كه بر پايه واقعيات‬
‫بنيان شده و به عنوان راهنما جهت اجرا و انتخاب مورد استفاده‬
‫قرار مي‌گيرد» تعريف كرد‪.‬‬
 ‫اصولي که از تربيت بدني استخراج و مورد استفاده قرار مي گيرد عبارتند از‪:‬‬

‫در حوزة یادگیری حركتی‪ ،‬متخصصان برای یادگیری مهارتهای حركتی سه مرحلة‪ :‬شناختی ـ كالمی‪ ،‬حركتی و‬ ‫‪.1‬‬
‫خودكاری ذكر میكنند‪.‬‬
‫در حوزة رشد حركتی‪ ،‬متخصصان اظهار داشتهاند كه دورة كودكی‪ ،‬دوران تغییرات كیفی حركت است‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫با مطالعة تاریخ حوزة تربیتبدنی و ورزش‪ ،‬بهخصوص تمدنهای منقرض شده در طول تاریخ به یك قاعدة كلی و‬ ‫‪.3‬‬
‫دائمی پی میبریم‪« :‬هر ملتی كه میخواهد پابرجا و مستحکم بماند‪ ،‬تحکیم مواضع اخالقی و آمادگی جسمانی از‬
‫ملزومات اساسی است‪».‬‬
‫با توجه به یافتههای زیستشناختی و روانشناختی معلوم شده است كه انسانها با هم تفاوت دارند‪ .‬این تفاوتها به حدی‬ ‫‪.4‬‬
‫است كه منجر به «ایدة یکتایی نسبی» انسان شده ‪.‬یعنی هیچ یك از افراد انسان با یکدیگر شباهت كامل ندارد‪.‬‬
 ‫نحوه عملکرد اصول‬
‫‪‬نشاندهندة جهت و تعیین اهداف عمل کرده وابزارهايی جهت برطرف کردن ابهام‬
‫هاوسوتفاهم ها هستند‪.‬‬

‫‪‬توانمند کردن افراد به اتخاذ تصمیم هايی نسبت به موضوع های بحثانگیز‬

‫‪‬متضمن اين امر که در يك نظام شغلی‪،‬کار وعمل بر اساس عقیده‪،‬نظريه‪،‬تحقیق ومنابع‬

‫باشد نه براساس تجربه ی شخصی فرد‬
 ‫تغييرپذیري اصول‬

‫دانشمندان اسالمی معتقدند برخی اصول تغییرپذير و برخی ديگر تغییر ناپذيرند‪.‬‬

‫ايدهآلیستها چون معتقدند حقیقت مطلق است‪ ،‬آن را تغییرناپذير میدانند‪.‬‬

‫رئالیستها و پراگماتیستها حقیقت را نسبی میدانند و میگويند اگر شرايط و اوضاع تغییر کند‪ ،‬آن‬
‫هم تغییر خواهد کرد ‪.‬‬
 ‫تعریف مباني تربيتبدني‬

‫مبانی تربیتبدنی عبارت است از «بررسی اصول و‬

‫شالودههايی که از منابع دينی‪ ،‬علمی و فلسفی در‬
‫تربیتبدنی استفاده میشود‪».‬‬
 ‫ضرورت شناخت انسان‬
‫‪ ‬ازآنجايی که مربی تربیتبدنی و ورزش با انسان سروکار دارد بنابراين‬
‫شناخت انسان ضروری و مهم است‪.‬‬
‫‪ ‬بدون شناسايی صحیح و کامل انسان‪ ،‬دستیابی به اهداف واقعی و‬
‫حقیقی تربیتبدنی مقدور نخواهد بود‪.‬‬
 ‫فصل چهارم‬

‫شناخت انسان و مكاتب تعليم و تربيت‬

‫‪30‬‬
 ‫تعریف لغوي انسان‬

‫‪‬انسان واژهای عربی است مشتق از اُنس با الف و نون زايد به معنای خوگرفتن و‬
‫شايد منظور از آن معنای صفت فاعلی يعنی خوگیرنده باشد‪.‬‬

‫‪‬معنای عربی ديگر آن آدم است که در فارسی با پسوند زاده آدمیزاده گفته‬
‫میشود‪ .‬ترجمة فارسی آن مردم است که البته در استعمال کنونی فارسی غالباً‬
‫به معنای اسم جمع به کار میرود‪.‬‬
‫ویژگيهاي اصلي انسان‬

‫الف) علم يا آگاهی انسان‬

‫ب) میل يا گرايش‬
‫ج) اختیار يا آزادی‬
‫د) قدرت يا توانايی‬
‫هـ) تحولپذيری شخصیت‬
 ‫انسان از دیدگاه مکاتب غربی‪...‬‬

‫مارکسيسم‬
‫اين مکتب بر پاية فلسفة ماديگری استوار است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در فلسفة مادی تمام موجودات جهان‪ ،‬در قالب ماده تعريف میشوند و هیچ موجود غیرمادی قابل‬ ‫‪‬‬
‫پذيرش نیست‪.‬‬
‫تعريف انسان نیز از اين قاعدة کلی مستثنی نیست‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫لذا در ماتريالیسم انسان موجودی است مادی‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عامل تکامل و پیشرفت انسانها ابزار تولید يا نظام اقتصادی است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫يعنی بخش اعظم رفتار او از جمله باورها و ارزشهای فرد را ابزار تولید و تغییرات آنها‪ ،‬به وجود‬ ‫‪‬‬
‫میآورد‪.‬‬
 ‫ایده آلیسم‬
‫افراد برجستهای که در انديشة ايدهآلیستی مؤثر بودند عباترند از ‪:‬‬
‫افالطون در يونان باستان و بعد از او دکارت‪ ،‬برکلی‪ ،‬کانت و هگل را در تاريخ معاصر میتوان‬
‫نام برد‪.‬‬

‫جهان و هستی از ديدگاه ايدهآلیستها‬

‫‪ ‬مشخصه و ويژگی جهان‪ ،‬ذهنی و روحی است‬
‫‪ ‬هر آنچه که واقعیت دارد در نهايت ذهنی و در نتیجه شخصی است‬
 ‫ماهيت معرفت و دانش از دیدگاه ایدهآليسم‬

‫روش دانستن اين مکتب در سه مرحلة زير خالصه میشود‪:‬‬

‫‪ .1‬اغتشاش در ذهن‪ ،‬که ما را به مطالعه و تحقیق میکشاند‪.‬‬
‫‪ .2‬تحلیل اين نابسامانی و بررسی جوانب آن‪.‬‬
‫‪ .3‬مربوط کردن نتايج تحلیل با تجربة خودمان‪ ،‬يعنی در اين مرحله به ترکیب‬
‫تحلیلهای خود میپردازيم‪.‬‬
 ‫اصول و روش تدریس در مكتب ایده آليسم‪:‬‬

‫• اصیلترين اصل در تدريس اصل «فعالیت خود‪ »1‬است‪ ،‬زيرا روح انسان از اينطريق خود را‬
‫تحقق میبخشد‪.‬‬
‫• يعنی تعلیم و تربیت بايد بر فعالیتهايی که خود فرد انجام میدهد استوار باشد‪.‬‬
‫• در اين ديدگاه فعالیتهای معلم‪ ،‬مثل مواد خام و زمینههايی است که هر فردی براساس ارادة‬
‫خود آن مواد را مورد استفاده قرار میدهد‪.‬‬
‫بر اصل فوق‪ ،‬سه اصل ديگر نیز استوار میشود‪:‬‬
‫‪ .1‬اصل تقلید ‪ .2‬اصل رغبت ‪ .3‬اصل کوشش‬
 ‫رئاليسم‬

‫‪ ‬از رئالیسم به «واقعگرايی» و نیز مکتب اصالت واقع تعبیر کردهاند‪ ،‬اين مکتب به وجود‬
‫مستقل از ذهن معتقد است‪.‬‬
‫‪ ‬اولین کسی که به طور مشخص به عنوان يك رئالیست شناخته شده است ارسطو است‪.‬‬
‫‪ ‬در تاريخ معاصر اين افراد بر تفکر رئالیستی مؤثر بودند‪ :‬دکارت‪ ،‬کانت‪ ،‬جان الك‪ ،‬سانتايانا و‬
‫وايتهد‪ .‬دو نفر اخیر از رئالیستهای انتقادی معروف هستند ‪.‬‬
‫رئالیستها معتقدند که ادراك مستقیم از جهان طبیعی‪ ،‬انسان را هم به واقعیت مادی جهان‬
‫(اشیا) و هم واقعیت ذهنی (تصورات ذهنی) میرساند‪.‬‬
‫روش تدریس درمكتب رئاليسم‬

‫انگيزش‬ ‫‪.1‬‬
‫‪ .2‬ارائه‬ ‫‪.2‬‬
‫‪ .3‬كوشش و پاسخ‬ ‫‪.3‬‬
‫‪ .4‬بصيرت‬ ‫‪.4‬‬
‫‪ .5‬تشكيل عادت‬ ‫‪.5‬‬
‫‪ .6‬آزمون‬ ‫‪.6‬‬
 ‫فصل پنجم‬

‫اهداف تربيتبدني و ورزش‬

‫‪39‬‬
 ‫آگاهی بر اهداف مختلف‪:‬‬

‫جسمانی‬
‫حرکتی‬
‫شناختی‬
‫در تربیت بدنی و ورزش‬ ‫عاطفی و اخالقی‬
 ‫منظور از اهداف چيست‬

‫‪‬اهداف جمع هدف است و هدف نقطهای است که انسان به سوی آن‬
‫حرکت میکند ‪.‬‬

‫‪‬همچنین هدف در برگیرنده نشانهها‪ ،‬مقاصد و نتايج مطلوب است که از‬

‫شرکت در برنامههای تربیتبدنی و ورزش حاصل میشود‪.‬‬
 ‫آرمان چیست؟‬
‫آرمان عبارت است از يك هدف غايی که نشاندهندة جهت است و ماهیت دور از دسترس و عمومی دارد‪.‬‬

‫ويژگیهای آرمان‬
‫‪ -1‬آرمان بايد نسبتاً پايدار باشد ‪.‬‬
‫‪ -2‬آرمان بايد با هوی و هوس و ابهامها در زمانهای مختلف روبرو نباشد‪.‬‬
‫‪ -3‬آرمان بايد دارای صفاتی متعالی و برازنده باشد تا کوشش افراد جهت رسیدن به آن‬
‫پايانناپذير باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬آرمان بايد دارای قدرت الهامبخشی به منظور کوشش بیشتر افراد باشد‪.‬‬
‫‪ -5‬آرمان بايد با نتايج و يافتههای تعلیم و تربیت و (جهانبینی) سازگاری داشته باشد و در نتیجه‬
‫سبب تحکیم اعتبار اين قبیل يافتهها شود ‪.‬‬
 ‫اهداف تعليم و تربيت‬

‫‪ .1‬پرورش ابعاد وجودی و شخصیتی انسان (جسمانی‪ ،‬حرکتی‪ ،‬عقالنی و ‪)...‬‬

‫‪ .2‬پرورش قدرت تشخیص در انسان از طريق مشاهده‪ ،‬تجربه‪ ،‬تفکر و تعلیم‬
‫‪ .3‬پرورش روح حقیقتجويی در انسان‬
‫‪ .4‬آگاه کردن انسان از پايگاه خويش در جهان هستی‬
‫‪ .5‬سوق دادن انسان به سوی خداوند و پرورش افراد مؤمن و متقی ‪.‬‬
‫‪ .6‬پرورش شئون اقتصادی چون برقراری قسط و روحیة قناعت ‪.‬‬
‫‪ .7‬ايجاد روح برادری‪ ،‬برابری‪ ،‬تعاون‪ ،‬احسان‪ ،‬ايثار و پرورش روحیة تالش و مبارزه با ظلم و‬
‫فساد و مظاهر آن ‪.‬‬
‫اهداف تربيت و ورزش‬

‫‪ -1‬تکامل جسمانی‬
‫‪ -2‬تکامل روانی ـ حرکتی‬
‫‪ -3‬تکامل شناختی‬
‫‪ -4‬تکامل عاطفی‬
‫‪ -5‬تکامل اخالقی‬
 ‫اهداف توسعة جسماني‬

‫ايجاد توان بدنی و افزايش آن از طريق فعالیتهای بدنی که‬

‫موجب توسعه و تکامل سیستمهای ارگانیکی مختلف بدن‬
‫میشود‪.‬‬
 ‫هدف تكامل حرکتي‬

‫‪ ‬بهبود آگاهی بدنی‬

‫‪‬انجام حرکت جسمانی مؤثر با هزينة انرژی کمتر‬
‫‪‬حرکت آمیخته با مهارت و حس زيبايیشناسی و جذابیت‬
‫هدف تكامل شناختي‬

‫•آگاهی از بدن‬
‫•آگاهی محیطی‬
‫• آگاهی اجتماعی‬
‫•سازگاری در اجرا‬
‫•آگاهی بر قوانین‬
‫•و ‪...‬‬
‫هدف تكامل عاطفي‬

‫‪‬گسترش خصلتهای ورزشکاری‬

‫‪ ‬عدالت‬
‫‪ ‬وجدان گروهی‬
‫‪‬حس زندگی جمعی‬
‫‪ ‬تجربه لذت شیرين موفقیت‬
‫‪ ‬احساس تعلق‬
‫‪ ‬مورد تصديق قرارگرفتن‬
‫‪ ‬خودباوری‬
‫‪‬عشق‬
‫هدف تكامل اخالقي‬
‫‪‬تربیت انسانیت انسان‬
‫‪‬راستی‬
‫‪ ‬شجاعت‬
‫‪ ‬تواضع‬
‫‪ ‬شجاعت‬
‫‪ ‬قناعت‬
‫‪ ‬سادگی‬
‫‪ ‬عفت‬
‫‪ ‬و ‪...‬‬
 ‫فصل ششم‬

‫تربيت‌بدني‌و‌تاريخ‬

‫‪50‬‬
 ‫تعریف تاریخ‬
‫منظور از تاريخ مجموعه رخدادهای فرهنگی‪ ،‬طبیعی‪،‬‬
‫اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و سیاسی و رويدادهايی است که در‬
‫گذشته و در زمان و مکان زندگی انسانها و در رابطه با‬
‫آنها رخ دادهاست‪.‬‬
‫اين رويدادها شامل اموری میشود از قبیل کردارها و‬
‫دستاوردهای مادی و معنوی بشر و هرآنچه که گفته‪،‬‬
‫انديشیده و عمل کردهاست‪.‬‬
 ‫تعریف استاد مطهري از تاریخ‬

‫تاريخ را در سه مرحله تعريف میکند‪:‬‬

‫‪ )1‬علم تاريخ را علم وقايع و حوادث سپری شده‪ ،‬اوضاع گذشتگان و زندگینامهها‪،‬‬
‫فتحنامهها سیرهها که در میان همه ملل تعريف شده است‪،‬‬
‫‪ )2‬تعريف دوم‪ :‬به تاريخ علمی تعبیر شده و عبارت است از علم به قواعد و سنتهای‬
‫حاکم بر زندگیهای گذشته که از مطالعات‪ ،‬بررسی‪ ،‬تحلیل حوادث و وقايع گذشته‬
‫به دست میآيد‪.‬‬
‫‪ )3‬تاريخ در معنای سوم‪ :‬علم تکامل جوامع از مرحلهای به مرحلة ديگر است‪ ،‬نه علم‬
‫زيست آنها‪ .‬اصطالحاً اين تاريخ را «فلسفه تاريخ» نیز مینامند (مطهری‪ ،‬جامعه و ‪.) ...‬‬
 ‫تربيتبدني و ورزش در یونان باستان‬

‫‪ ‬يونان اولین کشوری بود که در گسترش تربیتبدنی و ورزش کوشش نموده است‪.‬‬

‫‪ ‬آن زمان «به سالهای طاليی» معروف بوده است و مردم در تمام فنون و رشتهها پیشرفت شايانی نمودند‪ ،‬مانند‬
‫هنر نقاشی‪ ،‬مجسمهسازی‪ ،‬اجرای تربیتبدنی در جشنهای ملی و شکار کردن که يکی از مهمترين و متداولترين‬
‫کارهايی بود که مردان يونان باستان انجام میدادند و در رشتههای مختلف ورزشی مانند بوکس‪ ،‬رقص و شنا نیز‬
‫مهارت داشتند‪.‬‬

‫‪‬بانوان هم مانند مردان برای قوی و نیرومند کردن خود ورزش میکردند‪ ،‬حتی قبل از هفت سالگی به ورزش‬
‫ژيمناستیك برای رشد کامل بدن توجه خاصی نشان میدادند ‪.‬‬

‫‪‬بازيهای المپیك قديم در سال ‪ 776‬قبل از میالد مسیح برای اولین بار در يونان تشکیل و در آن ورزشکاران با‬
‫انگیزة رضايت ربالنوعها با يکديگر مسابقه میدادند‪.‬البته بانوان در المپیك شرکت نداشتند ‪.‬‬
 ‫تربيتبدني و ورزش در روم باستان‬

‫‪ ‬بسیاری از آداب و رسوم يونانیان در رومیان اثر گذاشته بود‪.‬‬

‫‪ ‬به طور اساسی ورزش آنها بر عملیات نظامی استوار بوده است‪.‬‬
‫‪ ‬آنهاجوانان و نوجوانان را در اردويی نظامی به نام «ماتیوس» جمع میکردند و آنها را‬
‫جهت يافتن شکل بدنی عالی و فوقالعاده به تمرينات سنگین از جمله دويدن‪ ،‬پريدن‪ ،‬شنا‪،‬‬
‫پرتاب نیزه و ديسك وادار میکردند‪.‬‬
‫‪ ‬میتوان مسابقات آن زمان را به ارابهسواری‪ ،‬مبارزه گالدياتورها و طريقة جنگیدن مردان‬
‫با حیوانات که منجر به کشته شدن يکی از آنها میشد خالصه نمود‬
‫‪ ‬با ساز و آواز موافق نبودند‪.‬‬
 ‫تربيتبدني و ورزش در مصر باستان‬

‫تربیتبدنی در مصر را میتوان در سه موضوع مورد بحث قرار داد‪:‬‬

‫اشراف‬
‫سربازان‬
‫مردم عادی‬
‫‪ .1‬اشراف چون قدرت مالی کافی داشتند‪ ،‬فرزندان خود را برای تعلیم و تربیت به مدرسههای خصوصی‬
‫میفرستادند و در آنجا به آنها میآموختند که با کمان و نیزه چگونه شکار کنند و نیز ژيمناستیك‪ ،‬کشتی‪ ،‬رقص‬
‫و شنا را به آنان ياد میدادند‪.‬‬
‫‪ .2‬تربیتبدنی برای سربازان صرفاً برای آماده ساختن بدن به منظور جلوگیری از حملة دشمنان کشور و حمايت‬
‫از فرعون برای جمعآوری مالیات انجام میشده است‪.‬‬
‫‪ .3‬تربیتبدنی برای مردم عادی با شغل مردم رابطة مستقیم داشت‪ .‬به طور مثال اگر کسی چنان بود که جنبش و‬
‫حرکت فراوان الزم داشت‪ ،‬او خود به خود دارای بدنی قوی و نیرومند میشد‪.‬‬
 ‫تربيتبدني و ورزش در ایران باستان‬

‫قوم آريا شعبهای از اقوام هند و اروپايی بودند بین پانصد تا دوهزار سال قبل از میالد به ايران آمدند‪.‬‬ ‫•‬
‫• آنها مردمانی جنگجو بوده در اسبسواری‪ ،‬پرتاب نیزه و تیراندازی ورزيدگی داشتهاند و در کوهنوردی‪ ،‬پرتاب‬
‫سنگ‪ ،‬دويدن و عبور از موانع مهارت خاصی داشتند‪.‬‬
‫• مادها در شمالغربی ايران در قرن هفتم قبل از میالد دولتی تشکیل دادند و بیشتر در جنگ با دولت آشور بودند‬
‫از آنها فنون جنگاوری‪ ،‬تیراندازی‪ ،‬اسبسواری‪ ،‬پرتاب نیزه در تاريخ به چشم میخورد‪.‬‬
‫• سپاهیان ايرانی‪ ،‬قوی و از نظر جسمانی برازنده بودند‪ .‬تحت هدايت کوروش‪ ،‬رويای بزرگِ توسعة قلمرو به‬
‫واقعیت پیوست‪.‬‬
‫• در پايان فرمانروايی او در سال ‪ 592‬پیش از میالد‪ ،‬امپراتور ايران تمام خاور نزديك را در برمیگرفت‪ .‬موفقیت‬
‫کوروش در جنگها مرهون خصوصیات اخالقی و آمادگی جسمانی سربازانش بود‪.‬‬
‫• پسرها در شش سالگی بايد برای تعلیم و تمرين خانه را ترك میکردند‪.‬‬
‫• تمرينات شامل برنامههايی چون دو‪ ،‬تیراندازی با کمان‪ ،‬پرتاب نیزه‪ ،‬ارابهرانی‪ ،‬شکار‪ ،‬رژه نظامی و کمنداندازی‬
‫بود‪ .‬سربازان‪ ،‬توانايی مسافرت با غذا و لباس کم را داشتند و تمام شرايط سخت را به راحتی تحمل میکردند‪.‬‬
‫• دراواخر دوران هخامنشی ورزش به تدريج اهمیت خود را در نزد ايرانیان از دست داد‪ .‬سستی و رخوت سربازان‬
‫نظامی باعث شد که شکست سختی از اسکندر مقدونی متحمل شوند‪.‬‬
 ‫تربيتبدني و ورزش در دورة پهلوي‬
‫‪‬اولین انجمن تربیتبدنی بهصورت رسمی و قانونی سال ‪ 1313‬تشکیل شد‪.‬‬
‫‪‬رياست عالیة آن را محمدرضا پهلوی بهعهده داشت‪.‬‬
‫‪ ‬حسین عالء به رياست آن انتخاب شد‪.‬‬
 ‫مهمترین فعاليتهاي انجمن عبارتاند از‪:‬‬

‫‪ .1‬تهیة کتب و مقررات ورزشی و پیشاهنگی مدرن اروپايی برای ورزشکاران ايرانی‪.‬‬
‫‪ .2‬تربیت تعدادی ورزشکار و مربی زير نظر کارشناس آمريکايی (گیبسون)‪.‬‬
‫‪ .3‬تشکیل باشگاههای ورزشی‪ ،‬اردوهای تابستانی و شرکت در المپیك ‪ 1936‬برلین‪.‬‬
‫سال ‪ 1317‬دانشسرای مقدماتی تربیتبدنی پسران تأسیس شد و برای نخستین بار به گزينش‬
‫هنرآموز تربیتبدنی پرداخت‪.‬‬
‫اين دانشسرا پس از سه سال تعطیل شد و بار ديگر سال ‪ 1326‬کار خود را از سرگرفت‪.‬‬
 ‫مختصري بر تربيتبدني در عصر جمهوري اسالمي‬
‫‪ -1‬توجه سازمانی و منطقی عمیق به ورزش مستقل بانوان‬
‫‪ -2‬رعايت موازين اخالقی و انسانی در کلیه شوؤن ورزشی‬
‫‪ -3‬جلوگیری از بردگی ورزشکاران در نظام تبلیغاتی تجار و سرمايهداران‪.‬‬
‫‪ -4‬توسعة مراکز آموزش علمی ـ کاربردی برای آموزش مربیان و متخصصان‬
‫تربیتبدنی و همچنین تأسیس و توسعة دورههای کارشناسی‪ ،‬کارشناسیارشد‬
‫و دکتری‪.‬‬
‫‪ -5‬رواج مسابقات ورزشی در سطوح مختلف سنی متناسب با فرهنگ اسالمی‪.‬‬
‫‪ -6‬احیا و رواج فرهنگ و ورزش پهلوانی‬
‫‪ -7‬اشاعة فرهنگ فتوت در بین جوانان از طريق اشاعة فرهنگ اصیل اسالمی‪.‬‬
 ‫فصل هفتم‬

‫نقش تربيتبدني در تعليم و تربيت‬

‫‪60‬‬
‫دیدگاه دیویي در تعليم و تربيت در چند عبارت قابل تعریف است‪:‬‬

‫‪ ‬تربیت فرد عبارت است از تمام اعمال از بدو تولد تا لحظة مرگ‪.‬‬
‫‪ ‬تعلیم و تربیت يك پديدة عملی است‪ ،‬فرد با عمل ياد میگیرد‪.‬‬
‫‪ ‬تعلیم و تربیت در کالس درس‪ ،‬کتابخانه‪ ،‬زمینبازی‪ ،‬ورزشگاه‪،‬‬
‫مسافرت و خانه بهوقوع میپیوندد و محدود به کلیسا يا کالس درس‬
‫نیست‪.‬‬
 ‫استاد مطهري دربارة تربيت مينویسد‪:‬‬

‫‪ ‬تربیت عبارت است از پرورش دادن‪ ،‬يعنی به فعلیت در آوردن استعدادهای‬

‫درونی فرد‪.‬‬
‫‪ ‬بدين جهت تربیت بايد تابع و پیرو فطرت باشد‪ ،‬يعنی تابع و پیرو طبیعت و‬
‫سرشت آدمی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر بخواهیم يك فرد استعدادهايش شکوفا شود‪ ،‬بايد کوشش کرد همان‬
‫استعدادهايی که در او هست بروز و ظهور کند ‪.‬‬
 ‫قلمرو هاي تعليم و تربيت‬

‫يادگیری شناختی‬
‫حوزة شناختی‪ ،‬قابلیتهای عقالنی و هوشی مرکب از معرفت‪ ،‬شکلگیری ايدهها‪،‬‬
‫مفاهیم‪ ،‬قدرت حل مسأله‪ ،‬تجزيه و تحلیل و ارزيابی اطالعات را در برمیگیرد‪.‬‬
‫احساسی (عاطفی)‬
‫قلمرو احساسی و عاطفی بر تکامل عالئق‪ ،‬عقايد‪ ،‬آرمانها رفتارها و ارزشها متمرکز است‪.‬‬
‫روانی ـ حرکتی‬
‫حوزه روانی ـ حرکتی‪ ،‬تکامل و توسعة آمادگی جسمانی و کسب مهارتهای حرکتی و‬
‫هماهنگی عصبی عضالنی را شامل میشود‪.‬‬
 ‫فصل هشتم‬

‫نقش تربيتبدني در مسائل زيستي ـ رواني ـ اجتماعي‬

‫‪64‬‬
 ‫آشنايي با فوايد‬
‫‪ .1‬زيستشناختي‬
‫‪ .2‬روانشناختي‬
‫‪ .3‬اجتماعي‬
‫فعالیت های جسماني‬
‫فعاليتهاي حرکتي و بدني تأثيرات مطلوب خود را به صورتهاي مختلف آشكار‬
‫ميسازد‪ .‬اثرات آن عبارت است از‪:‬‬

‫‪ )1‬اثر ساختاری‬
‫‪ )2‬اثر کارکردی‬
‫‪ )3‬اثر بهداشتی‬
‫‪ )4‬اثر درمانی‬
‫اثر ساختاري فعاليتهاي بدني‬

‫‪ .1‬ابعاد بدن و تناسب اندام‬

‫‪ .2‬ترکیب بدنی‬
 ‫اثرکارکردي فعاليتهاي بدني‬
‫اعمال ورزشی سبب تغییرات خاصی در متابولیسم شده و از نظر کیفی وکمی نیز تحوالتی‬ ‫‪.1‬‬
‫درآن ايجاد میکند‪.‬‬
‫فرد ورزشکار به مراتب بهتر از يك فرد غیر ورزشکار قادر به تنظیم قند خون خود است‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫تنظیم ‪ pH‬خون نیز در ورزشکاران خیلی بهتر از افراد غیرورزشکار است‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫تمرينات ورزشی موجب افزايش حجم و قدرت عضالت و افزايش کارآيی قلب میشود‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫فعالیتهای حرکتی موجب افزايش اکسیژن مصرفی و تهوية ريوی میشود‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫فعالیتهای حرکتی موجب تقويت دستگاه عصبی میشود‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫باالخره فعالیتهای بدنی در ترشحات غدد داخلی توازن ايجاد میکند ‪.‬‬ ‫‪.7‬‬
 ‫اثربهداشتي فعاليتهاي بدني‬

‫‪ .1‬فعالیت بدنی موجب افزايش قدرت دفاعی بدن میشود‪ .‬کلیة تغییرات ساختاری و‬
‫کارکردی که در اثر فعالیت بدنی بهوجود میآيد به باال بردن قدرت دفاعی بدن در مقابل‬
‫میکروبها کمك مینمايد‪ .‬دفاع وقتی مؤثر است که بدن قوی و سالم بوده و تمام ارگانها‬
‫هماهنگ کار کنند‪.‬‬
‫‪ .2‬ورزش از ابتالی انسان به برخی از بیماريها که در اثر کهولت و پیری عارض میشود‪،‬‬
‫جلوگیری میکند و مهمترين آنها بیماريهای قلبی است‪.‬‬
‫‪ .3‬ورزش از احتمال بروز بیماريهای آترواسکلروز (سفتی شريانها)‪ ،‬آنفارکتوس‪ ،‬ضعف و‬
‫تحريكپذيری اعصاب‪ ،‬باال رفتن کلسترول خون‪ ،‬تغییر در وضع و قامت بدن بهويژه‬
‫درستون فقرات و باالخره پیری زودرس که به علت ضعف اعضا پیش میآيد و غیره‬
‫جلوگیری مینمايد‪.‬‬
 ‫اثردرماني فعاليتهاي بدني‬

‫‪ .1‬ورزش برای بیماران قندی يا ديابتی امری است مهم و با ارزش زيرا در هنگام فعالیت‪،‬‬
‫مقداری از قند سوخته میشود و اندازه آن درخون پايین میآيد‪ .‬همچنین برای آنان‬
‫راه رفتن و دويدن بهطور ماليم بهترين ورزش است‪ .‬راه رفتن باعث تولید انسولین‬
‫بیشتر در بدن شده و مقدار قند خون را پايین میآورد‬
‫حرکات بدنی آرام در درمان بیماران مبتال به انفارکتوس قلبی نقش مهمی دارد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫مبتاليان به انفارکتوس تحت نظر پزشك‪ ،‬درمان ضايعات عروقیشان با پیادهروی و‬
‫ورزشهای سبك تسريع شده و حتی به حمله دوم مبتال نشدهاند‪.‬‬
‫‪ .3‬عالوه بر اثرات فوق فعالیتهای بدنی نقش مهمی در درمان بیماريهای عملکردی قلب و‬
‫دستگاه گردش خون که اغلب در کودکان ديده شده دارد‪.‬‬
 ‫فواید روانشناختي فعاليتهاي جسماني‬

‫‪ .1‬افرادی که بهطور منظم در فعالیت جسمانی شرکت میکنند احساس خوب بودن میکنند‪ .‬بسیاری از مردم ابراز‬
‫میکنند که هنگام تمرين کردن نسبت به هنگامی که تمرين نمیکنند‪ ،‬احساس بهتری دارند‪ .‬احساس سالمت و‬
‫تندرستی موجب احساس خوب بودن در افراد میشود‪.‬‬
‫‪ .2‬فعالیت جسمانی و ورزش برای بعضی از افراد وسیلة نشاطآوری است‪ .‬ورزش و ساير فعالیتهای جسمانی‬
‫پديدههايی مهیج هستند‪ ،‬چیزی که يکی از ويژگیهای انسانی است‪ .‬شرکتکنندگان حتی از باختن در فعالیتها‬
‫نیز احساس رضايت کرده‪ ،‬پويايی و روانی را تجربه میکنند‪.‬‬
‫‪ .3‬بعضی به دنبال حرکات موزون و ساير فعالیتهای بدنی هستند تا به تجربة زيبايیشناسی نايل شوند‪.‬‬
‫‪ .4‬برخی نیز شرکت در ورزشهايی را ترجیح میدهند که در آنها حالت تهاجمی کنترل میشود‪.‬‬
‫‪ .5‬فعالیت جسمانی موجب آرامش و تنوع پس از يك مدت طوالنی کار‪ ،‬مطالعه و تحمل فشار روانی است‪ .‬افراد‬
‫پس از آن با انرژی تازهای به کار خود مراجعه میکنند‪.‬‬
‫‪ .6‬مردم میخواهند سالم و آماده باشند و اين يك دلیل عام برای فعالیت است‪.‬‬
 ‫فواید روانشناختي فعاليتهاي جسماني‬

‫‪ .7‬بعضیها اعتقاد دارند که با تسلط بر مهارتهای جسمانی‪ ،‬اعتماد بهنفس و خود باوری خود را تقويت میکنند‪ .‬با کسب‬
‫مهارت آنها احساس کمال میکنند که اين احساس هم‪ ،‬حس رضايت و صالحیت آنها را افزايش میدهد‪.‬‬
‫‪ .8‬فعالیت جسمانی موجب تجارب خالق میشود‪ .‬فعالیتهايی چون حرکات موزون‪ ،‬افراد را قادر میگرداند تا هیجانها و‬
‫احساسات خود را بهطريق غیرکالمی بیان ‪.‬‬
‫مرکز ملی بهداشت روانی آمريکا و ساير تحقیقات‪ ،‬فوايد روان درمانی فعالیتهای بدنی منظم و متنوع را به شرح زير اعالم‬
‫میکند‪:‬‬
‫‪ .9‬تمرينات بدنی با کاهش اضطراب ارتباط دارند‪.‬‬
‫‪ .10‬تمرينات بدنی با کاهش سطح افسردگی ماليم تا متوسط ارتباط دارند‪.‬‬
‫‪ .11‬تمرينات بدنی طوالنی مدت‪ ،‬معموالً با کاهش اضطراب و ضعف روانی ارتباط دارند‪.‬‬
‫‪ .12‬تمرين بدنی منجر به کاهش شاخصهای متفاوت استرس میشود‪.‬‬
‫‪ .13‬تمرين اثرات سودمندی در رفع حاالت هیجانی برای کلیة سنین در دو جنس دختر و پسر میتواند داشته باشد‪.‬‬
‫‪ .14‬ورزش امکان شناخته شدن و اظهار ارزشهای وجودی را فراهم میآورد يا در تهیه و تعیین هويت فرد کمك میکند‪.‬‬
‫فواید اجتماعي فعاليتهاي جسماني‬

‫‪ -1‬ورزش و رشد شخصیت‬

‫‪ -2‬اجتماعی شدن از طريق فعالیتهای ورزشی‬
‫‪ -3‬مشارکت ورزشی و بزهکاری‬
‫‪ -4‬مشارکت ورزشی و موفقیت در امور ديگر‬
‫موفق باشید‬