WSTĘP

1. EPIDEMIOLOGIA – nauka o rozmieszczeniu chorób w populacjach

i o determinujących je czynnikach. Określa rozmiary problematyki zdrowotnej
oraz ocenia działalność leczniczą.
a) zastosowanie:
 określenie przyczyn wystąpienia choroby
 śledzenie historii naturalnej chorób (czyli jak one przebiegają bez leczenia
– kończą się śmiercią/kalectwem/samoistnym wyzdrowieniem)
 opis stanu zdrowia populacji (np. zmiany zachorowalności w czasie,
zależność zachorowalności od wieku itp.)
 ocena działań interwencyjnych – czy działania prewencyjne, promocja
zdrowia i placówki publicznej służby zdrowia działają sprawnie
 dostarczanie danych do planowania opieki medycznej, np. jakie będzie
zapotrzebowanie na dane leki
 określenie roli czynnika ryzyka w powstawaniu chorób (zwłaszcza
niezakaźnych)
b) podział:
 ogólna
 szczegółowa – dotycząca konkretnej choroby
 kliniczna:
- ustalenie czynnika etiologicznego choroby
- ocena ryzyka wystąpienia choroby
- badanie naturalnej historii choroby
- ocena eksperymentu klinicznego
- ocena testu diagnostycznego
- podsumowanie wiedzy z różnych badań (metaanaliza)

2. EPIDEMIA – stan, gdy liczba zachorowań na daną chorobę jest o wiele większa
niż normalnie.
a) grypa – ostra, bardzo zakaźna choroba wywoływana przez wirus z rodziny
Orthomyxoviridae
 typ A – najbardziej patogenny (np. wirus A/H1N1 wywołujący tzw.
„świńską grypę”, uznany za wirus pandemiczny)
 typ B – wybuchy epidemii co 2-4 lata
 typ C – rzadko wywołuje łagodne objawy
b) objawy grypy:
 gorączka
 bóle głowy/mięśni
 kaszel
c) powikłania grypy:
 choroby układu oddechowego – zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli
 choroby układu krążenia – zawał serca, nadkrzepliwość, schorzenia
naczyniowe mózgu

1
  odrzut przeszczepu
 zapalenie ucha środkowego
 zapalenie serca
 zapalenie mięśni
 mioglobinuria prowadząca do zapalenia nerek
 zapalenie mózgu, psychozy
 wylewy

d) na grypę powinny szczepić się osoby z grup wysokiego ryzyka

zachorowania oraz osoby zdrowe, mogące stanowić źródło zakażenia (np.
pracownicy służby zdrowia)

e) wirus Ebola wywołuje gorączkę krwotoczną Ebola:

 przenosi się przez płyny ustrojowe, bezpośredni kontakt z krwią lub
wydzielinami pacjenta oraz przez drogi oddechowe
 średni okres inkubacji: 13 dni (maksymalny chyba 21 – sprawdzić)
 wirus występuje na terenie Afryki Środkowej
 objawy:
- pęcherze
- drobna wysypka
- wysoka gorączka
- koagulopatia  liczne krwawienia z błon śluzowych i otworów ciała
- niewydolność wielonarządowa  śmierć

f) zespół metaboliczny – swoista epidemia niezakaźna współczesnego świata

– kryteria rozpoznania:
 poziom triglicerydów, HDL i LDL
 otyłość brzuszna (obwód w talii)
 glikemia na czczo
 ciśnienie tętnicze

3. RODZAJE BADAŃ:
a) obserwacyjne – opisowe i analityczne, ich celem jest udowodnienie jakiejś
hipotezy
b) eksperymentalne, np. sprawdzenie skuteczności nowej metody leczenia
c) analityczne:
 prospektywne (kohortalne, longitubinalne) – obserwacja grupy badanej
i kontrolnej w celu zaobserwowania efektów działania leczniczego
(pozytywnych lub negatywnych) i wyciągnięcia wniosków
 retrospektywne – porównanie grupy kontrolnej i badanej
w poszukiwaniu przyczyny danego schorzenia (np. wpływ palenia
papierosów na zachorowalność na raka płuc)

2
 4. BADANIE KLINICZNE – każde badanie prowadzone z udziałem ludzi w celu
odkrycia lub potwierdzenia klinicznych i farmakologicznych skutków działania
badanego produktu leczniczego.
a) cele:
 zidentyfikowanie działań niepożądanych
 śledzenie procesów LADME w celu zapewnienia odpowiedniego
bezpieczeństwa i skuteczności produktu leczniczego
b) badania kliniczne powinny być prowadzone zgodnie z zasadami dobrej
praktyki klinicznej – z zapewnieniem odpowiedniego standardu sposobu
planowania, prowadzenia, monitorowania, dokumentowania i raportowania
wyników badań klinicznych prowadzonych z udziałem ludzi lub zwierząt
c) przebieg:

FAZA CEL Liczba osób

I określenie bezpieczeństwa stosowania 20-80
leku
II wybór najbardziej aktywnego i najmniej 100-200
toksycznego leku
III (eksperyment porównanie z aktualnie stosowanym ?? (chyba jeszcze więcej)
kliniczny) lekiem lub placebo
IV Promocja leku (lekarze mają go zapisywać)

5. ANALIZA ITT (intention-to treat) – analiza wyników w grupach wyodrębnionych

zgodnie z zaplanowanym leczeniem
a) osoby randomowo przydziela się do grup bez względu na to, czy dostawały
badany lek czy placebo
b) w każdej z tych grup analizuje się występowanie problemów końcowych
c) metoda pozwala zachować istotę randomizacji – wyjściową równowagę
między znanymi a nieznanymi czynnikami rokowniczymi między grupami

6. EVIDENCE BASED MEDICINE (EBM) – świadome, jasne i uzasadnione

stosowanie najwyższej jakości wyników badań naukowych w decyzjach
dotyczących opieki nad pacjentem.
a) etapy:
 poprawne sformułowanie pytania klinicznego dotyczącego problemu
pacjenta
 wyszukanie odpowiedniego piśmiennictwa
 krytyczna ocena dowodów pod względem ich zasadności naukowej i
praktycznej przydatności
 zastosowanie przydatnych wyników badań naukowych w praktyce
klinicznej

3
 b) założenia:
 decyzje kliniczne podejmuje się na podstawie najlepszych dostępnych
wyników
 poszukiwany typ wyników powinien wynikać z problemu klinicznego,
a nie z panujących zwyczajów (???)
 najlepszy dowody identyfikuje się na podstawie epidemiologicznego
oraz biostatystycznego sposobu myślenia
 wnioski uzyskane z wyników badań są pożyteczne tylko wtedy, gdy
zastosuje się je w praktyce
 ciągła ocena stopnia realizacji wniosków (stwierdzamy na podstawie
badań, że lek pomoże, to musimy sprawdzać, czy rzeczywiście tak się
dzieje)
c) klasyfikacja zaleceń:
 I – są dowody naukowe i/lub powszechne przekonanie, że sposób
leczenia jest korzystny, przydatny i skuteczny
 II – dane z badań są niejednoznaczne/są rozbieżne opinie na temat
skuteczności i przydatności sposobu leczenia
 IIa – przeważają dowody potwierdzające skuteczność metody
 IIb – dowody nie potwierdzają wystarczająco skutecznie przydatności
metody
d) poziomy wiarygodności:
 A – dane pochodzą z wielu badań klinicznych z randomizacją chorych
lub z metaanaliz
 B – dane pochodzą z pojedynczego badania klinicznego z randomizacją
lub z dużych badań bez randomizacji
 C – dane pochodzą z badań na małą skalę, badań retrospektywnych,
rejestrów, opinii ekspertów

ZATRUCIA POKARMOWE (nie wiem czy mi część materiałów nie

uciekła… porównajcie ze swoimi kartkami ;p)

1. BIEGUNKA – stan, w którym liczba luźnych stolców jest większa niż 5-7 na
dobę, z wyjątkiem noworodków karmionych piersią, które mogą oddawać nawet
do 10 luźnych stolców na dobę.

2. Podstawowe postępowanie przy biegunce = ORT – doustna terapia

nawadniająca:
a) przebieg:
 I FAZA = rehydratacja – uzupełnienie utraconej wody i elektrolitów
przez podanie płynu nawadniającego (patrz niżej)
 II FAZA – leczenie podtrzymujące – uzupełnianie utraconych płynów
i elektrolitów
 III FAZA = prawidłowe żywienie

4
 b) standaryzowany doustny płyn nawadniający zawiera:
 [Na+] = 75 mmol/l
 [K+] = 20 mmol/l
 [Cl-] = 65 mmol/l
 [HCO3-] = 3-mmol/l (??)
 glukoza = 75 mmol/l
 całkowita osmolarność = 245 mOsm/l

c) ulepszenia ORS (trwają prace):

 aminokwasy wpływające na aktywny transport sodu w jelicie cienkim
 zamiana glukozy na węglowodory złożone
 dodatek prebiotyków, probiotyków (Lactobacillus i Saccharomyces
boulardii) – zwłaszcza w biegunkach rotawirusowych
 dodatek cynku

3. PROBIOTYKI
a) w przypadku biegunek rotawirusowych i poantybiotykowych
b) prebiotyki oczekują na ocenę skuteczności w leczeniu biegunek; ich
prototypami są oligosacharydy w mleku matki

CHOROBY ZAKAŹNE

1. Ogniwa łańcucha epidemiologicznego:

a) źródło zakażenia
 rezerwuar – teren, na którym dany drobnoustrój żyje już ładnych parę lat
b) drogi szerzenia:

BEZPOŚREDNIE
1) przez łożysko
2) drogą okołoporodową
3) kontakt bezpośredni (w tym stosunek
płciowy), np. świerzb
4) ukąszenia/zadrapania przez zwierzęta
5) podczas badań lekarskich
POŚREDNIE
1) powietrzno-kropelkowa (powietrzno-
pyłowa), np. dżuma płucna i dużo innych
2) pokarmowo-wodna, np. dury, czerwonka,
cholera, zatrucia pokarmowe
3) przez przedmioty codziennego użytku, np.
rzeżączka, świerzb, grzybice skóry
4) przez glebę, np. tężec
5) przez ukąszenia/ugryzienia stawonogów,
np. malaria (komary), gorączki krwotoczne
o etiologii wirusowej (np. żółta febra)

c) wrażliwa populacja – osoby zdrowe, do których drobnoustrój dostaje się

przez określone wrota zakażenia – miejsca (najczęściej naturalne otwory
ciała), przez które drobnoustrój dostaje się do organizmu ze środowiska

5
2. Zwalczanie chorób zakaźnych polega na:
a) likwidacji źródeł zakażenia:
 kwarantanna
 izolacja osób chorych i ich leczenie
b) przecięciu dróg szerzenia się drobnoustrojów
c) podniesieniu odporności populacji wrażliwej

3. Podział chorób zakaźnych ze względu na sposób likwidacji ich źródeł:

a) podlegające obowiązkowej hospitalizacji osób chorych i podejrzanych:
- błonica - gorączki krwotoczne - tularemia
- cholera - dur brzuszny/plamisty - SARS
- wąglik - paradury - ospa naturalna
- dżuma - zapalenie mózgu - gruźlica
- wścieklizna - zap. opon mózgowych - grypa (typ H5 i H7)

b) podlegające obowiązkowemu leczeniu osób chorych w otwartych zakładach

leczniczych:
 gruźlica
 kiła
 rzeżączka
c) podlegające leczeniu domowemu (chyba, że wystąpią powikłania):
 odra
 świnka
 różyczka
 grypa

4. PRZECINANIE DRÓG SZERZENIA SIĘ drobnoustrojów:

a) poprawa stanu sanitarno-epidemiologicznego środowiska
b) czysta woda i żywność
c) sanityzacja – zmniejszenie ilości drobnoustrojów chorobotwórczych w
określonym środowisku do tzw. „bezpiecznego poziomu” przez
odpowiednie czynności, np. pranie, mycie rąk, wietrzenie pomieszczeń

d) dezynsekcja – niszczenie owadów i innych stawonogów przenoszących

drobnoustroje chorobotwórcze (zwierzęta te mogą również rodzić się z
takimi drobnoustrojami)
 metody fizyczne (głównie stosowane)
 metody chemiczne – kontaktowe, pokarmowe i oddechowe

e) deratyzacja – niszczenie gryzoni przenoszących choroby zakaźne i

powodujących straty gospodarcze:
 łapki, klatki itp.
 naturalni wrogowie (koty)
 zarażanie durem mysim

6
  trutki:
- kumader  skaza krwotoczna
- antuder (albo jakoś tak)  depresja oddechowa
 szczuroszczelne budownictwo

f) dezynfekcja – niszczenie wegetatywnych form drobnoustrojów

chorobotwórczych poza organizmem gospodarza
 zapobiegawcza (profilaktyczna) – przeprowadzana w miejscach, w
których choroba nie występuje, ale są warunki dla jej rozwoju (np.
poradnie, szpitale)
 ogniskowa – przeprowadzana w miejscu źródła zakażenia (tam, gdzie
jest chory lub nosiciel):
- bieżąca – trwa cały czas, utylizacja wydalin, wydzielin pacjenta,
mycie przedmiotów
- końcowa – po usunięciu źródła zakażenia (np. wypuszczeniu
pacjenta do domu), jednorazowa

5. ZWIĘKSZANIE ODPORNOŚCI populacji:

a) rodzaje odporności:
 naturalna czynna – wytwarzanie przeciwciał podczas przechorowywania
chorób
 naturalna bierna – przeciwciała uzyskane od matki razem z mlekiem
czy krwią
 sztuczna czynna – szczepienia = wprowadzenie do organizmu
antygenu w celu uodpornienia na naturalne zakażenie drobnoustrojem
chorobotwórczym  synteza przeciwciał przy braku lub niewielkim
nasileniu objawów choroby
 sztuczna bierna – podanie surowicy, antytoksyny czy przeciwciała
b) podział szczepionek ze względu na rodzaj zawartych drobnoustrojów:

RODZAJ DROBNOUSTROJU PRZYKŁADY

naturalne (żywe) szczepionka przeciwko ospie prawdziwej
żywe atenuowane (osłabione) - wirusy (OPV, żółta febra)
- bakterie (odra, świnka, różyczka, gruźlica)
inaktywowane (zabite) - wirusy (IPV, wścieklizna)
- bakterie (krztusiec, dury, cholera)
anatoksyny (toksyny podane działaniu - błonicza
podwyższonej temperatury lub HCHO, - tężcowa
bez właściwości toksycznych)

uzyskane na drodze inżynierii szczepionka przeciwko WZW typu B

genetycznej
bakterie otoczkowe (po likwidacji komórki zostają
uzyskane na drodze inżynierii same otoczki z antygenami), np. Haemophilus
chemicznej influenzae (Hib) typu B i S.pneumoniae

7
 c) podział szczepień:
 obowiązkowe:

Wg kalendarza szczepień (wieku) dla osób szczególnie narażonych

1) gruźlica 4) odra 7) WZW B 4) tężec 3) dury 5) WZW typu B
2) DTP 5) świnka 5) Hib 4) błonica
3) Hib 6) różyczka

 zalecane – niepłatne z budżetu państwa:

- ospa wietrzna
- WZW typu B przed planowanym zabiegiem (oprócz tych
przeprowadzanych z dializą, na sztucznym sercu)

6. Kilka definicji na koniec:

a) epidemia – zjawisko ograniczonego w czasie i przestrzeni występowania
zwiększonej zapadalności na daną chorobę, dotyczy również chorób
niezakaźnych, np. otyłości, zawałów serca, nowotworów złośliwych,
miażdżycy
b) endemia - zjawisko ograniczonego w przestrzeni (ale nie w czasie),
występowania zwiększonej zapadalności na daną chorobę, np. wole
endemiczne na Podkarpaciu; może przerodzić się w epidemię
c) pandemia – zjawisko ograniczonego w czasie, ale nie w przestrzeni
występowania zwiększonej zapadalności na daną chorobę
d) kwarantanna – odosobnienie (ścisła izolacja) osób/zwierząt zdrowych, które
miały kontakt z osobami chorymi na choroby zakaźne kwarantannowe na
okres wylęgania danej choroby licząc od ostatniego dnia kontaktu z chorym:
 ospa naturalna (prawdziwa) – 21 dni
 dżuma płucna – 6 dni
 gorączki krwotoczne o etiologii wirusowej (w tym Ebola) – 21 dni
 cholera – 5 dni (zwykle 2-3)
 SARS – 10 dni (zwykle 7)

8
 ZAKAŻENIA WIRUSEM HIV

1. WIRUS HIV – czynnik etiologiczny należący do RNA wirusów (rodzina

Retrovirideae, rodzaj Lentivirus)
a) typy wirusa:
 HIV-1 – odpowiedzialny za większość zakażeń na świecie, na
podstawie różnic w budowie otoczki wyróżniono:
- grupę M (ma 9 podtypów i 19 rekombinantów)
- grupę N
- grupę O
 endemiczny HIV-2 (Afryka Zachodnia), pojedyncze przypadki w:
- Francja
- Estonia
- Portugalia
- USA
- Brazylia
- Indie

b) komórki wrażliwe na zakażenie HIV:

 głównie limfocyty T CD4
 monocyty i makrofagi
 komórki nabłonka
 komórki dendrytyczne
 eozynofile
 astroglej
 mikroglej
 oligodendroglej
 komórki prekursorowe szpiku i grasicy

c) przebieg zakażenia:
 pierwotne zakażenie
 faza zakażenia utajonego (bezobjawowego)
 faza zakażenia objawowego
 AIDS – przy braku terapii antyretrowirusowej rozwija się średnio po
10 latach

d) materiał zakaźny:
 krew
 nasienie
 wydzielina z pochwy
 płyny ustrojowe (mózgowo-rdzeniowy, owodniowy, z opłucnej, jamy
otrzewnowej, osierdzia, maziowy)
 każdy materiał biologiczny zawierający widoczną krew
 tkanki/narządy/hodowle komórkowe zawierające HIV
2. DROGI SZERZENIA:

9
 a) seksualna:
 insertywna = zdrowy mężczyzna zaraża się od chorej kobiety
 receptywna = zdrowa kobieta zaraża się od chorego mężczyzny
b) parenteralna:
 wspólne igły i strzykawki u narkomanów
 zakłucie igłą (ryzyko: 0,1 – 1%, największe przy zakłuciu się igłą ze
światłem, np. w wenflonie, cewniku)
 otwarte rany
 błony śluzowe wykazujące narażenie na ekspozycję u personelu służby
zdrowia
 igły do tatuażu
 transfuzje krwi – ryzyko niewielkie ze względu na masowe badania
krwiodawców
c) wertykalna = przez łożysko, w czasie porodu (najczęściej) lub podczas
karmienia piersią (ryzyko = 1%)
 terapia antyretrowirusowa podczas ciąży zmniejsza ryzyko zakażenia
dziecka do 1-2%
 w przypadku braku/nieskutecznej terapii  obowiązkowe cesarskie
cięcie

3. ROZPOZNANIE AIDS:
a) wg WHO:
 sposób stosowany u osób powyżej 15 roku życia
 zakażenie HIV obejmuje 4 kategorie (1-4) przypisane poszczególnym
fazom zakażenia (patrz wyżej)
 AIDS = przynajmniej jeden stan kliniczny z kategorii 4., czyli jakaś
jedna choroba wskaźnikowa
 AIDS można też rozpoznać na podstawie liczby komórek CD4
(poniżej 350 na mm3) i tę metodę można stosować od 5 roku życia
b) wg CDC:
 uwzględnia parametry kliniczne (kategorie A-C) – choroba
wskaźnikowa (np. 2 lub więcej zapalenia płuc w ciągu roku) wskazuje
na kategorię C, czyli AIDS
 zakres limfocytów CD4 (dla każdej kategorii osobny) – dla AIDS
poniżej 200 komórek/μl

4. DIAGNOSTYKA zakażeń HIV:

a) testy przesiewowe:
 testy immunoenzymatyczne (EIA), najlepiej IV generacji
 testy IV generacji mogą wykryć:
- HIV-1 (również grupę O) oraz HIV-2
- przeciwciała anty-HIV
- białko wirusowe (p24)
 duża czułość testów pozwala na skrócenie „okienka serologicznego” do
2-3 tygodni

10
 b) testy potwierdzenia:
 weryfikacja dodatnich testów przesiewowych
 wykrywają i określają rodzaj przeciwciał anty-HIV
 najczęściej Western blot
 wykrywają przeciwciała tylko klasy IgG (a te wyżej również IgM), stąd
ich niższa czułość
c) testy genetyczne:
 testy molekularne
 wykrywają RNA i DNA wirusa HIV
 do wykrywania HIV u dzieci urodzonych przez chore matki (wykrycie
u nich przeciwciał nic nie daje, bo te pochodzą od matki i mogą się
utrzymywać w organizmie do 18 miesiąca życia)
 do monitorowania osoby zakażonej

5. PROFILAKTYKA zakażeń HIV:

a) eliminacja dawców zakażonych wirusem i prowadzących ryzykowny tryb
życia
b) wierność w związku z osobą niezakażoną HIV
c) stosowanie prezerwatyw
d) informowanie kobiet zakażonych HIV o ryzyku urodzenia zakażonego
dziecka i o tym, że na czas ciąży mogą włączyć terapię antyretrowirusową
e) żywienie zastępcze zamiast karmienia piersią przez zakażone matki
f) odpowiednie środki ostrożności i bezpieczne procedury postępowania
medycznego

11
 WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY

WZW typu A WZW typu B WZW typu D WZW typu C WZW typu E
1) pokarmowa 1) parenteralna (igły, transfuzje) Jak przy WZW B. 1) pozajelitowa 1) pokarmowa
(zwłaszcza warzywa, 2) seksualna (częściej kobiety) Może się namnażać tylko w (zwykle podczas (zwłaszcza przez
owoce i woda) 3) wertykalna (20% podczas obecności antygenów HBV. zabiegów med.) wodę)
2) seksualna (głównie porodu, lub 100% przy 2) wertykalna (6%) 2) udowodniono
Droga męskie) wysokiej wiremii) Koinfekcja (razem z WZW 3) seksualna zakażenia
zakażenia 4) nie udowodniono, że przez B) lub superinfekcja (niewielkie odzwierzęce
karmienie (chyba, że jest (nadkażenie osoby już znaczenie)
uszkodzenie w j.ustnej) chorej na WZW B) 4) nie przez laktację
Rezerwuar człowiek (zwłaszcza człowiek (młodzi
i źródło kraje o niskim człowiek człowiek człowiek dorośli, częściej
zakażenia standardzie higieny) męćzyźni)
- szczepionka inaktywo-
wana lub z martwymi
wirusami - szczepienia obowiązkowe Pośrednia odporność po
Szczepionka - szczepienia zalecane - trzydawkowy cykl (0-1-6 mies.) podaniu szczepionki na Niedostępna (wirus Na etapie II i III
w grupach ryzyka - bez dawek przypominających WZW B lub immuno- zbyt szybko mutuje) fazy badań
(służba zdrowia, praca z globuliny anty-HBS klinicznych
żywnością, podróże,
hemofilia, pedały)
Nosicielstwo brak 1% w Polsce brak też 50%?? ??
Choroby brak u 5-10% przewlekłe zapalenie brak u 50-75% przewlekłe prawie nigdy
przewlekłe wątroby zap. wątroby
Bardziej śmiertelny niż WZW A Przebieg ukryty. Dłuższa żółtaczka.
Inne Po przechorowaniu Jest czynnikiem rakotwórczym Słabszy czynnik Powikłania w III
trwała odporność. (pierwotny rak wątroby). onkogenny. trymestrze ciąży.
Wirus endemiczny.

12
 OCENA STANU ZDROWIA

1. WSPÓŁCZYNNIK UMIERALNOŚCI:

liczba zjawisk zdrowotnych (np.zgony )

M
liczebnośi populacji
a) M – mnożnik:
 M = 100  wynik wyrażony w procentach
 M = 1000  wynik wyrażony w promilach
 zazwyczaj M wynosi 100 000 i wynik wyraża się w liczbie zgonów na
100 000 osób
b) wielkość mnożnika zależy od:
 liczebności populacji – im większa grupa tym większy mnożnik (dla
dużych grup wynik na 100 000 osób)
 częstości zjawiska – im częściej występuje tym niższy mnożnik (częste
zjawiska przedstawiamy w %)

2. ZDROWIE:
a) istnieją definicje negatywne (czyli brak choroby, stanu upośledzenia,
dyskomfortu) oraz pozytywne (że jest zajedwabiście…)
b) definicja wg WHO = kompletny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny,
a nie tylko brak choroby czy niedomagania
c) definicja fizjologiczna = organizm zdrowy to taki, którego wszystkie
parametry fizjologiczne i biochemiczne są w granicach norm:
 populacyjnych – ustalonych na podstawie badań w całej populacji:
- generalnie wszyscy i tak mieszczą się w tych normach
- służą one do zauważania zmian w populacji, czy porównywania
jednej populacji z drugą
- np. siatki centylowe
 optymalnych – ustalona na podstawie badań osób rozwijających się
w optymalnych warunkach (czyli ok. 50% normy populacyjnej)

3. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA = zdolność organizmu do wykonywania pewnych

ćwiczeń. W oparciu o naukowo opracowane testy sprawdza się siłę, szybkość,
wytrzymałość, moc, zwinność i gibkość:
a) próba Martinera – ocena tętna i ciśnienia tętniczego przed i po wykonaniu
20 przysiadów
b) próba Harwardzka (step-up test) – j.w., ale po wchodzeniu na stopień
w takt taktomierza

13
4. MIERNIKI ZDROWIA:
a) pozytywne – określają stopień rozwoju fizycznego, poziom sprawności
fizycznej, proces wzrostu, różnicowania i dojrzewania, np.:
 ciśnienie tętnicze
 obwód talii
 masa ciała
 wzrost
b) negatywne – informują o:
 natężeniu chorób – zapadalność, chorobowość
 natężeniu zgonów – śmiertelność, umieralność
 liczbie utraconych lat życia – YPLL
 stopniu występowania niepełnosprawności

5. ZACHOROWALNOŚĆ (ZAPADALNOŚĆ) = wszystkie nowe przypadki choroby

na danym terenie, w określonym czasie w stosunku do liczby ludności wg stanu
z 30. czerwca
a) wskaźnik dynamiczny
b) funkcje:
 monitorowanie gwałtownie przebiegających chorób
 ocena skuteczności działań profilaktycznych
 obserwowanie dynamiki chorób przewlekłych

6. CHOROBOWOŚĆ = wszystkie zarejestrowane przypadki choroby na danym

terenie, w określonym czasie w stosunku do liczby ludności wg stanu z 30
czerwca.
a) punktowa – z jednego dnia??
b) okresowa, np. w okresach rocznych
c) funkcja – określenie zapotrzebowania na leki, wyroby medyczne, łóżka,
lekarzy itd.
d) na poziom chorobowości wpływają:
 dłuższy czas choroby
 wydłużony czas przeżycia przypadków nieleczonych
 wzrost liczby nowych przypadków, np. lepsze techniki
diagnostyczne
 emigracja osób zdrowych i imigracja osób chorych i potencjalnych
przypadków
e) chorobowość można także obliczyć na podstawie zachorowalności mnożąc
ją przez przybliżony średni czas choroby

7. UMIERALNOŚĆ = liczba zgonów w stosunku do ogólnej liczby ludności na

danym terenie (liczby osób narażonych na ryzyko zgonu)
a) rodzaje:
 ogólna – wszystkie zgony, bez względu na przyczynę
 swoista – wg miejsca zamieszkania, płci, wieku, przyczyny zgonu
 proporcjonalna – porównanie zgonów z danej przyczyny z wszystkimi,
wyrażana w %

14
 b) analiza częstości zgonów jest jednym z ważniejszych źródeł informacji
o rozpowszechnieniu chorób stanowiących zagrożenie życia
c) umieralność dzieci (niemowląt) – bardzo czuły wskaźnik pozwalający na
ocenę jakości ochrony zdrowia w danym kraju:
 ogólna – liczba zgonów niemowląt do liczby urodzeń żywych x 1000
(w promilach)
 wczesna (endogenna) – liczba zgonów niemowląt do 27 dnia życia
w stosunku do liczby urodzeń żywych x 1000 (promile), zależy od
zdrowia matki i płodu
 późna – liczba zgonów niemowląt od 28 dnia życia do 1 roku
w stosunku do liczby urodzeń żywych x 1000, zależy od opieki
zdrowotnej (np. z powodu niedożywienia)
 okołoporodowa – liczba urodzeń martwych + liczba zgonów do 6 dnia
życia w stosunku do liczby wszystkich urodzeń x 1000 – ocenia pracę
służb ochrony zdrowia

8. WSPÓŁCZYNNIKI STANDARYZOWANE – współczynniki po usunięciu

wpływu wieku na wyniki
a) służą tylko do porównywania dwóch populacji o różnych strukturach
wiekowych
b) powstają przy pomocy tzw. populacji standardowej świata

9. MIERNIKI SYNTETYCZNE – nie zdążyłam już nic zanotować ;p

HIGIENA RÓŻNYCH OKRESÓW WIEKU

Tutaj jest tylko kilka definicji, bo reszta ma być podobno logiczna, a pytania i tak się
powtórzą ;p

AKCELERACJA = zespół czynników zewnętrznych wpływający na przyspieszone

tempo rozwoju fizycznego w kolejnych pokoleniach.
a) przyczyny:
 poprawa warunków bytowych i materialnych
 wzrost rozwoju ekonomicznego
b) skutki:
 wzrost dysproporcji między rozwojem fizycznym a psychicznym
 skrócenie okresu dzieciństwa
 wydłużenie okresu prokreacji
 osiąganie wyższego wzrostu i masy
 wcześniejszy wiek występowania pierwszej miesiączki

TREND SEKSUALNY = ciąg zmian fenotypowych zachodzących z pokolenia na

pokolenie obejmujący zmiany w rozwoju biologicznym zachodzący pod wpływem
rozwoju cywilizacyjnego.

15
WIEK BIOLOGICZNY = rzeczywisty poziom zaawansowania organizmu wyrażony
w latach. Określany poprzez ocenę wieku:
a) morfologicznego
b) kostnego (punkty kostnienia, zespolenie trzonów z nasadami)
c) zębowego
d) cech płciowych
e) hormonalnego (poziom wydzielania hormonów)

ZAKAŻENIA SZPITALNE jako problem medyczny, ekonomiczny,

prawny i moralny

1. Szerzenie się zakażeń zależy od:

a) drobnoustrojów zwłaszcza tych:
 lekoopornych
 zdolnych do długiego przeżycia poza organizmem gospodarza
(szczególnie, gdy są zabezpieczone materiałem biologicznym)
b) gospodarza (nie zawsze pacjent, również osoby odwiedzające, pracownicy
placówki medycznej), zwłaszcza osoby
 w skrajnym wieku (dzieci i starsi)
 u których podstawowa choroba przebiega z obniżeniem odporności,
np. cukrzyca, odleżyny, pacjenci pooperacyjni
c) środowiska
 stan techniczny obiektu, np. różne oddziały w jednym budynku, brak
nawiewu jałowego powietrza, kuchnie szpitalne
 wyposażenie – szpital powinien posiadać centralną sterylizatornię
 stan czystości i porządku, za który odpowiedzialny jest ordynator
oddziału i oddziałowa
d) sposobu leczenia
 inwazyjność zabiegów (również diagnostycznych)
 zabiegi na układach „bezbronnych” (nie posiadających bariery
immunologicznej), np. wsierdzie, opony mózgowe
 prawidłowa antybiotykoterapia
 czas leczenia – im dłuższy pobyty w szpitalu, tym większe ryzyko
zakażenia

2. Drogi szerzenia się zakażeń szpitalnych:

a) zakażenia endogenne – pochodzące od tej samej osoby, u której wystąpiło
zakażenie, np. zakażenia Escherichia coli
b) zakażenia egzogenne – zakażenia florą bakteryjną pochodzącą z zewnątrz
(z otoczenia, od innego pacjenta), przenoszone drogą:
 bezpośrednią, np. ręce personelu
 pośrednią, np. przez żywność, przedmioty, drogą kropelkową

16
3. Procesy wyjaławiania – definicje:
a) aseptyka – zapobieganie zakażeniom
b) antyseptyka – niszczenie drobnoustrojów z powierzchni organizmu (skóry,
błon śluzowych)
c) dezynfekcja – niszczenie drobnoustrojów (poza przetrwalnikami)
z powierzchni otoczenia
d) sterylizacja – niszczenie drobnoustrojów (łącznie z przetrwalnikami)
z powierzchni otoczenia
e) sanityzacja – sprzątanie z użyciem środków dezynfekcyjnym mające na celu
obniżenie poziomu drobnoustrojów do „bezpiecznego poziomu”

4. METODY STERYLIZACJI:
a) autoklaw – najczęściej stosowana metoda (z wyjątkiem substancji
termolabilnych):
 121˚C, 1 atm przez 18 minut LUB
 134˚C, 3 atm przez 5 minut
 niestety żadną z tych metod nie zniszczymy prionów – dopiero
w temperaturze 134˚C przez 18 minut
b) metody niskotemperaturowe (50-70˚C) – dla substancji termolabilnych:
 tlenek etylenu lub formaldehyd
 trwa o wiele dłużej niż inne metody – po 1-2 godzinach sterylizacji
konieczny jest proces degazacji (usunięcia toksycznych substancji),
trwający od 4 do 48 godzin
c) sterylizacja plazmowa – nie może trwać zbyt długo
 stosuje się naboje z nadtlenkiem wodoru + temperatura 50˚C
 H2O2 pod wpływem promieniowania elektromagnetycznego tworzy
plazmę, która jest super hiper aktywna chemicznie i niszczy wszelkie
ustrojstwo
 generalnie można więcej razy wysterylizować jakiś sprzęt zanim on
wreszcie się zniszczy

5. KONTROLA procesów wyjaławiania:

a) metody fizyczne – kontrola parametrów fizycznych (czas, temperatura,
ciśnienie), znajdują się na zewnątrz urządzenia sterylizującego
b) metody chemiczne – wskaźniki zmieniające kolor, jeżeli parametry fizyczne
były zachowane, znajdują się wewnątrz urządzenia sterylizującego
c) metody biologiczne z wykorzystaniem np. Bacillus stearothermophillus – jak
już to ustrojstwo padnie to nie ma bata, żeby cokolwiek innego przeżyło

17
 PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ

UZALEŻNIENIE FIZYCZNE = przymusowe przyjmowanie środka uzależniającego, by

zapobiec pojawieniu się gwałtownych i groźnych objawów zespołu abstynencyjnego.
Substancje typu marihuana, haszysz uzależniają tylko psychicznie.

TOLERANCJA KRZYŻOWA = osłabienie działania substancji o mechanizmie

działania podobnym do tego substancji stosowanej poprzednio.

TOKSYKOMANIA JATROGENNA = nadużywanie leków przepisywanych przez

lekarzy.

Środki działające

STYMULUJĄCO DEPRESYJNIE
3) amfetamina 1) alkohol
4) kokaina 2) benzodiazepiny
5) nikotyna
3) marihuana
6) kofeina (ale hamuje OUN)
4) haszysz

Zgon następuje przy poziomie alkoholu we krwi 5 promili (nie dotyczy ruskich i
panów spod Żabki).

Na ośrodek afektywny działają leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne (nie

wiem o co tu chodziło, Aga ma zdjęcie).

PROMOCJA ZDROWIA i MARKETING SPOŁECZNY

1. Rodzaje działań:
a) retrospektywne – skupia się na tym co stało się pacjentowi i co w takiej
sytuacji może zrobić służba zdrowia.
 przedmiot oddziaływań = CHOROBA,
 cel: wyzdrowienie pacjenta.
b) prospektywne – skupia się na tym, co może się zdarzyć pacjentowi i co
można zrobić, aby temu zapobiec; przedmiotem oddziaływań jest ZDROWIE
 profilaktyka – likwidacja czynników ryzyka określonej choroby lub
grupy chorób o podobnej etiologii
 promocja zdrowia – proces zwiększający kontrolę ludzi nad ich
stanem zdrowia (świadomość, wiedza, motywacja, emocje), działanie
kreacyjne potęgujące zdrowie

2. POPRAWKI SKOMMERA – czyli na czym profilaktyka zdrowia tak naprawdę

polega:

18
 a) oddziaływanie na człowieka – zmieniamy jego świadomość, wiedzę,
motywacje i emocje
b) oddziaływanie na otoczenie – ponieważ skłania ono do określonych
zachowań trzeba je odpowiednio kreować, aby skłaniało do tych
„zdrowych” zachowań
Ważna jest wielosektorowość promocji zdrowia, czyli tworzenia warunków
prozdrowotnych na wielu płaszczyznach:
 infrastruktura (budowa miejsc do uprawiania sportu etc.)
 kultura
 ekonomia (ludzie muszą mieć fundusze, żeby zdrowo żyć)

3. DETERMINANTY stanu zdrowia (w kolejności od najważniejszej):

a) styl życia
b) środowisko
c) genetyka
d) ochrona zdrowia

BIOMETEOROLOGIA

1. BIOMETEOROLOGIA – nauka zajmująca się wpływem pogody i klimatu na

żywe organizmy. Podział:
a) fitologiczna – wpływ na rośliny
b) zoologiczne – wpływ na zwierzęta (choroby, mleczność krów)
c) człowieka – wpływ na choroby ludzi
d) kosmiczna – wpływ czynników pozaziemskich (pole grawitacyjne,
aktywność słońca)
e) przestrzenna – badania mikroklimatu w statkach kosmicznych w celu
zapewnienia zdrowia astronautów
f) paleobiometeorologia – wpływ dawnych warunków klimatycznych na
ewolucję

2. POGODA – zmiany warunków meteorologicznych w danym momencie. Nie jest

czynnikiem etiologicznym, ale może powodować nasilenie/szerzenie się
objawów chorób meteorotropowych.

3. KLIMAT – uśrednione warunki pogodowe na danym terenie, wyznaczone na

podstawie 10 lat obserwacji. Podobnie jak pogoda nie jest czynnikiem
etiologicznym.
a) mikroklimat – klimat naszego bezpośredniego otoczenia (np. sali
wykładowej, terenu uzdrowiska)
b) makroklimat – klimat większego obszaru (np. Polski)

4. METEOROTROPIZM – wrażliwość żywych organizmów na czynniki klimatyczne.

19
 METEOROPATA – osoba szczególnie wrażliwa na warunki pogodowe.
Przewidywanie pogody jest możliwe dzięki zakłóceniom pola elektromagnesy-
cznego (zwłaszcza fal długich) przez fronty atmosferyczne
KLIMATOPATOLOGIA – nauka badająca szerzenie się chorób
meteorotropowych.

5. CHOROBY METEOROTROPOWE:
a) zakaźne – pogoda pozwala na powiązanie czterech ogniw łańcucha
epidemiologicznego
 malaria – do zakończenia cyklu życiowego zarodźca malarii konieczna
jest temperatura 16-18˚C utrzymująca się przez dłuższy czas
 glista ludzka – w przebiegu cyklu konieczna jest odpowiednia
wilgotność, napowietrzenie gleby i temperatura 12-36˚C (więc zimą się
nie zarazimy)
 dur plamisty – przenoszony przez wszy, które lubią wielowarstwową
odzież, więc dur będzie częściej występował w klimacie
umiarkowanym chłodnym
 grypa – przeżywalność wirusa grypy jest większa, jeżeli na wschód od
Polski jest wyż kontynentalny (mróz, suche powietrze, słabe ruchy
powietrza); dodatkowo takie warunki osłabiają odporność górnych
dróg oddechowych
 pozostałe: żółta febra, dżuma, japońskie wirusowe zapalenie mózgu

b) niezakaźne – pogoda nasila objawy choroby:

 choroby układu krążenia – wysoka temperatura nasila stres cieplny,
który powoduje:
- spadek elastyczności i oporu naczyń krwionośnych
- wydłużenie czasu krzepnięcia krwi
- wzrost lepkości krwi
- łamliwość włośniczek
- a to wszystko w konsekwencji prowadzi do zawałów i udarów
 dychawica oskrzelowa – częstotliwość napadów wzrasta podczas
okresu chłodnego
 padaczka – częstotliwość napadów wzrasta przy przypływie
chłodnych mas powietrza
 próby samobójcze – częściej przy gwałtownych zmianach pogody
(fronty burzowe, chłodne)
 zmiany w psychice podczas silnych, porywistych, ciepłych i wilgotnych
wiatrów (np. halny, fen) – pogotowie częściej wyjeżdżało do
przypadków agresji i autoagresji
 bóle stawowe – przy chłodnej pogodzie w mazi stawowej występuje
mniej heksozoamin, co zmniejsza ruchomość stawów i zwiększa ból

6. Wpływ CIŚNIENIA ATMOSFERYCZNEGO na samopoczucie:

20
 Tu nie mam nic do wykresu zanotowane, ale chyba
chodzi o to, że gwałtowne zmiany ciśnienia (B) nie
są dobre dla zdrowia ;p

Zdrowy człowiek lepiej funkcjonuje w wysokim

ciśnieniu  lepsze utlenienie mózgu i np. lepszy
czas reakcji
Nadciśnieniowcy w wysokim ciśnieniu czują się
gorzej, dochodzi do ataków jaskry, wylewów krwi
do mózgu

7. Wpływ pogody na DZIAŁANIE i TOKSYCZNOŚĆ LEKÓW:

A – Toksyczność jest wysoka przy

niskiej i dużej temperaturze, np.:
 chloropromazyna
 strychnina
 atropina
 glikozydy naparstnicy

B – im większa temperatura tym

większa toksyczność, np.:
 hormony kory nadnerczy
 efedryna
 adrenalina

C – toksyczność wzrasta wraz ze wzrostem temperatury od pewnej wartości

granicznej, np.:
 prokaina
 kofeina
 niektóre leki nasercowe

8. ZJAWISKA GLOBALNE:
a) dziura ozonowa – wzrost promieniowania UV powoduje:
 epidemie czerniaka złośliwego w Australii (15x częściej niż w reszcie
świata)
 zmiany oftalmologiczne (w rogówce, siatkówce) w USA
 zmiany w hodowli roślin
b) efekt cieplarniany:
 spowodowany przez zwiększoną emisję CO2, chlorofluorowęglowodo-
rów, metanu, tlenków azotu, anestetyków wziewnych
 efekt: wzrost temperatury globalnej
 wzrost poziomu ocenu  zalanie niżej położonych terenów
c) gwałtowne zjawiska atmosferyczne (huragany etc.)
d) ozon w troposferze:

21
  pojawia się przez katalizatory ozonu (CO2, metan, tlenki azotu i lotne
związki organiczne)
 powoduje podrażnienie spojówek i górnych dróg oddechowych

BHP

Przyznam się bez bicia, że niewiele udało mi się zanotować ;p

1. Czas pracy jest istotnym elementem środowiska pracy.

2. ERGONOMIA = nauka o pracy, dyscyplina naukowa zajmująca się

dostosowaniem pracy do możliwości psychofizycznych człowieka
a) koncepcyjna – ustala zasady podczas wprowadzania miejsca pracy (czyli
jakby profilaktycznie tak je przygotowuje, żeby potem nie było problemu)
b) korekcyjna – zasady zmieniające miejsce pracy (czyli gdy już jakiś problem
wystąpi, to sobie z nim radzi)

3. ZESPÓŁ ERGONOMICZNY – grupa osób tworząca odpowiednie, ergonomiczne

stanowisko pracy. Składa się z:
a) inżyniera konstruktora
b) lekarza medycyny pracy
c) psychologa
d) socjologa
e) ekonomisty

4. PRACA DLA OSÓB MŁODOCIANYCH (16-18 lat)

a) nie wolno pracować w nocy i na nadgodziny (przerwa nocna ma trwać 14 h)
b) szczególna ochrona zdrowia
c) zapewnienie możliwości adaptacji do pracy
d) specjalne prawo do wypoczynku
e) istnieje lista zakazanych prac

ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA ZDROWIA

1. Ośrodek termoregulacji:
a) termoreceptory znajdujące się w skórze
b) termodetektory w szyjnej części rdzenia kręgowego i w III komorze
mózgu

22
 c) ośrodek termoregulacji mieści się w podwzgórzu:
 ośrodek wytwarzania i zachowania ciepła w tylnej części
 ośrodek eliminacji ciepła w przedniej części

2. METODY USUWANIA nadmiaru ciepła z organizmu:

a) pocenie się i parowanie – metoda czynna, nieefektywna przy dużej
wilgotności powietrza
b) metody bierne (i proszę niech ktoś kto to lepiej pamięta sprawdzi czy jest
dobrze, bo pisałam z pamięci):
 konwekcja – zachodzi zawsze, aby była skuteczna musi być
odpowiednia prędkość wiatru
 przewodnictwo – zachodzi zawsze, skuteczna tylko przy wysokiej
wilgotności powietrza
 parowanie – zachodzi zawsze, gdy temperatura otoczenia jest niższa
niż organizmu (36,6˚C)

3. WOA – wpływ ochładzający atmosfery = efekt cieplny spowodowany łącznym

oddziaływaniem na organizm temperatury, wilgotności i ruchu powietrza
a) jest to wskaźnik intensywności ciepła odczuwanego przez ustrój człowieka
na skutek działania w/w czynników
b) metody oznaczania:
 metoda temperatur efektywnych (tabelaryczna)
 metoda katatermometryczna

METODOLOGIA BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH

1. Rodzaje badań PRZESIEWOWYCH:

a) masowe – obejmują całą populację, np. ogólne badanie moczu
b) wybiórcze – dotyczą wybranych osób z populacji, np. o podwyższonym
ryzyku wystąpienia danej choroby. Przykład: posiew bakteryjny moczu
c) wielokierunkowe – badanie nastawione na wykrycie kilku chorób, np.
badania specjalistyczne typu biopsja nerki itp.
d) wieloetapowe – prowadzone w celu postawienia konkretnej diagnozy
(pierwszy etap daje nam kilka możliwości, a następne badania je zawężają
aż zostanie jedna choroba)
e) przesiew oportunistyczny – badanie przesiewowe prowadzone przy okazji
innego badania

2. BADANIA SPECJALISTYCZNE = EPIDEMIOLOGICZNE

a) cel – ustalenie częstości występowania chorób i ich rozmieszczenie
b) zwykle dotyczy bardzo dużej populacji
3. PLAN badania specjalistycznego:

23
 a) cel badania
b) przedmiot badania, czyli populacja, której ono dotyczy
c) rodzaj i zakres uzyskiwanych informacji – czyli jakie informacje są nam
potrzebne i co dokładnie badamy, np. wiek, ciśnienie, masa ciała
d) stopień dokładności
 błąd pomiaru – wynika z metody uzyskiwania informacji:
- przypadkowy – błędy te są różnokierunkowe, a ich efekt się znosi
- systematyczny – błąd zawyżający lub zaniżający wynik; jego efekty
sumują się
 błąd próby – tym większy, im węższa grupa badawcza – nie występuje,
gdy badanie obejmuje 100% populacji
e) metody zbierania informacji:
 badanie laboratoryjne lub kliniczne
 testy
 kwestionariusz – wcześniej przygotowany i podporządkowany
danemu celowi zbiór pytań:
- kwestionariusz ankiety – wypełnia osoba badana
- kwestionariusz wywiadu – wypełnia osoba trzecia, a badany tylko
odpowiada na pytania
f) opracowanie i analiza danych – czyli wszelakie tabelki, wykresy,
histogramy czy wyliczone współczynniki
g) badania wstępne (pilotażowe):
 prowadzone przed przeprowadzeniem badania właściwego
 cel – sprawdzenie metody badawczej (coś w rodzaju jej walidacji ;p)

4. CECHY TESTU DIAGNOSTYCZNEGO:

a) prostota wykonania
b) akceptacja przez osoby badane
c) wyniki muszą dać się zaklasyfikować do cech prawidłowych lub
nieprawidłowych (czyli muszą istnieć jakieś normy do tego co badamy)
d) powtarzalność – możliwość uzyskania tego samego wyniku przy
powtórnym wykonaniu testu:

ilośl wyników zgodnych

powtarzalmośś   100%
ilośl wszystkich wyników

e) trafność – uzyskanie informacji o którą nam chodzi w teście (czyli jak ktoś
jest chory, to ma nam tak wyjść); składają się na nią:
 czułość:
chorzy z dodatnim wynikiem
czulosc   100
wszyscy rzeczywisc ie chorzy

24
  swoistość:
zdrowi z ujemnym testem
swoistosc   100%
wszyscy rzeczywiscie zdrowi

5. Badanie przesiewowe jest uzasadnione gdy:

a) choroba stanowi ważny problem społeczny
b) istnieje wyraźne różnicowanie ze stanem faktycznym
c) istnieje stosunkowo długi okres przedkliniczny
d) jest możliwość w miarę skutecznego leczenia

WTÓRNE ŹRÓDŁA INFORMACJI – zbierane do innych celów, a potem

wykorzystywane w epidemiologii

1. STATYSTYKI CHORÓB:
a) choroby podlegające obowiązkowemu zgłoszeniu i rejestracji, np.:
 choroby zakaźne (59)
 choroby i zatrucia zawodowe (zgłoszenie do Sanepidu)
 choroby psychiczne
 niektóre choroby wieku dziecięcego (hemofilia, skazy krwotoczne)
 nowotwory złośliwe
 gruźlica
 HIV
 choroby weneryczne
b) dane pochodzące z lecznictwa zamkniętego – karty zgłoszenia choroby
(bardzo wiarygodne)
c) dane pochodzące z lecznictwa otwartego – nie zawsze potwierdzone (mniej
wiarygodne)
d) zaświadczenia o tymczasowej/czasowej niezdolności do pracy
e) dane z ZUSu – częstość występowania i rozmieszczenie inwalidztwa oraz
jego przyczyny

2. STATYSTYKI ZGONÓW – jako jedne z niewielu są kompletne w 100%

a) karta zgonu składa się z:
 jednej połówki – karty statystycznej do karty zgonu, na której znajdują
się wszystkie dane
 pierwszej ćwiartki – w celu pochowania zwłok
 drugiej ćwartki – jako akt zgonu do Urzędu Stanu Cywilnego (i potem
się już tego nijak nie odzyska)
b) rodzaje przyczyn zgonu:
 wyjściowa – choroba lub okoliczność urazu/zatrucia, która
zapoczątkowała proces patologiczny prowadzący do śmierci
 wtórna – choroba/uraz/zatrucie, która rozwinęła się z przyczyny
wyjściowej
 bezpośrednia – powstała w następstwie przyczyn wtórnej oraz
wyjściowej

25