ΤΟ ΠΙΟ ΓΛΥΚΟ ΨΩΜΙ

Λαϊκό παραμύθι

Τα παραμύθια σήμερα θεωρούνται απλώς ως ιστορίες (διδακτικές ή

ψυχαγωγικές) για μικρά παιδιά. Τα πράγματα όμως δεν ήταν πάντα έτσι. Τα

παραμύθια:

1)      απευθύνονταν σε όλους (σε μικρούς και μεγάλους) και είχαν

βαθύτατο συμβολισμό. Εμπεριείχαν τη λαϊκή σοφία αιώνων και είχαν σκηνές

σκληρές-άγριες

2)      είναι προφορικές διηγήσεις που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά

– δεν είναι προϊόντα ενός ατόμου, αλλά συλλογικές λαϊκές συνθέσεις που

παραλλάσσονταν (και διαρκώς βελτιώνονταν και εμπλουτίζονταν) από στόμα

σε στόμα [Κατά συνέπεια έχουν κοινά χαρακτηριστικά με άλλες λαϊκές

δημιουργίες, όπως τα δημοτικά τραγούδια – Έχουν αναλογίες και με τα έπη

(επική ποίηση) που ήταν επίσης προφορικές-λαϊκές συνθέσεις, όπως θα

δούμε και στην Οδύσσεια] 

Στα παραμύθια συνήθως διακρίνουμε διάφορα στάδια-μοτίβα από τα

οποία περνά ο ήρωας:

α) Στην αρχή παρουσιάζεται ένα πρόβλημα.

β) Στη συνέχεια κάποιοι προσπαθούν να το λύσουν, χωρίς όμως να τα

καταφέρνουν.

γ) Μετά εμφανίζεται ένα άλλο πρόσωπο που δίνει κάποια συμβουλή.

δ) Στο τέλος ο ήρωας του παραμυθιού περνάει κάποιες δοκιμασίες, και

καταφέρνει να λύσει το πρόβλημα.

Στο παραμύθι που διαβάσαμε, αν νομίζετε ότι ο ήρωας περνά από τα

παραπάνω στάδια, τότε συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα:

 Στάδια εξέλιξης του

παραμυθιού
α) Πρόβλημα του ήρωα Το πρόβλημα του βασιλιά ήταν η ανορεξία του
β) Κάποιοι προσπαθούν να Προσπάθησαν να το λύσουν πολλοί γιατροί,

το λύσουν αλλά δεν τα κατάφεραν.

Τότε εμφανίστηκε ένα άλλο πρόσωπο, ένας

γ) Εμφανίζεται ένα άλλο γέρος σοφός, που ήξερε από γιατρικά και

πρόσωπο πρότεινε στον ήρωα ένα γιατρικό, δηλ. να φάει

το πιο γλυκό ψωμί.

Οι δοκιμασίες του βασιλιά που κράτησαν τρεις

ημέρες ήταν οι εξής:

α) να θερίσει ένα χωράφι με σιτάρι

β) να αλωνίσει το θερισμένο σιτάρι

δ) Δοκιμασίες του ήρωα
γ) να το λιχνίσει

δ) να το πάει στο μύλο, για να το αλέσει

ε) να το ζυμώσει

στ) να το φουρνίσει

ΘΕΜΑΤΑ:

1) Η τεμπελιά και η έλλειψη ενδιαφερόντων κάνει τον άνθρωπο

δυστυχισμένο, 

2) Το ψωμί στο καθημερινό τραπέζι αποκτά μεγαλύτερη αξία όταν  ο

άνθρωπος έχει κοπιάσει για να το αποκτήσει,

3) Η δουλειά και η δημιουργία προσφέρει στον άνθρωπο ικανοποίηση

και χαρά.

    ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η αξία της εργασίας για τον άνθρωπο.

 ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
 1η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Κάποτε... λέει ο λόγος".

2η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Όπου κάποια... το κεφάλι".

3η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Κι ο βασιλιάς... κι εμείς έτσι!".

       

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ: 

 1η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ανορεξία του βασιλιά.

2η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι ανώφελες συμβουλές του γέροντα για να γιατρευτεί

ο βασιλιάς και ο θυμός του βασιλιά. 

 3η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η δοκιμασία του βασιλιά και η λύση του προβλήματός

του με την αλλαγή της συμπεριφοράς του.

   

Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Tριτοπρόσωπος παντογνώστης εκτός από ένα δυο

σημεία που απευθύνεται στους ακροατές του, οπότε είναι πρωτοπρόσωπος

(για παράδειγμα, «Κι ο βασιλιάς παιδί μου….»). Ο αφηγητής έχει απλό λόγο,

καθημερινό και αφηγείται σε απλή, καθημερινή γλώσσα.

ΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: Τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη

χρονολογική σειρά.

ΚΟΙΝΟ ΣΗΜΕΙΟ ΒΑΣΙΛΙΑ ΚΑΙ ΣΟΦΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ: Αν και είναι

αντίθετοι στον τρόπο ζωής και στις αντιλήψεις, ο βασιλιάς και ο γέρος σοφός,

μετά το τέλος της δοκιμασίας ταυτίζονται, γιατί συμφωνούν για την αξία της

εργασίας.

ΓΛΩΣΣΑ

Απλή, λιτή, κατανοητή με έντονη προφορικότητα. Ο αφηγητής απευθύνεται σε

κάποιο ακροατήριο όπως φαίνεται από τις φράσεις «που λέει ο λόγος, για να
μην τα πολυλογούμε, παιδί μου, βλέπεις».

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

ΑΦΗΓΗΣΗ: δίνεται η εξέλιξη του παραμυθιού και μάλιστα με γρήγορη

διαδοχή των γεγονότων. Για παράδειγμα «Κάποτε ήταν ένας πλούσιος

βασιλιάς…»

ΔΙΑΛΟΓΟΣ: δίνονται καθαρότερα στοιχεία της προσωπικότητας, των

σκέψεων και των ενεργειών των προσώπων.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: μπλέκεται με την αφήγηση (η μεταμφίεση του βασιλιά σε

φτωχό).

ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ  -ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: π.χ.«Έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά»

ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ: π.χ. « σαν πεινασμένος λύκος»

ΥΠΕΡΒΟΛΗ: «ούτε το μικρό μου δαχτυλάκι δεν κουνώ»

ΕΙΚΟΝΕΣ : «Φόρεσε κι αυτός φτωχικά ρούχα..»( οπτική), « άρχισε να

βγαίνει από τον φούρνο η μυρωδιά τους» (οσφρητική)

ΕΙΡΩΝΕΙΑ: «Φαίνεται ότι το ψωμί που σου ζύμωσαν δεν ήταν τόσο

γλυκό όσο έπρεπε…»

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: «Κάποτε ήταν ένας πλούσιος βασιλιάς, πολύ πλούσιος».

ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ: «που ό, τι επιθυμούσε η καρδιά του το ΄χε .Όλα τα είχε.»

ΗΧΟΠΟΙΗΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ: «γκαπ-γκουπ»

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Αναδίπλωση υπάρχει όταν η τελευταία λέξη ή φράση

μιας πρότασης επαναλαμβάνεται στην αρχή της επόμενης.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

 1.

α. Ο ήρωας, μολονότι είναι πολύ πλούσιος και μπορεί να αποκτήσει

οτιδήποτε επιθυμεί, κυριεύεται από ανορεξία, δεν επιθυμεί να φάει τίποτα και

έτσι αρχίζει να γίνεται αδύνατος, γκρινιάρης και παράξενος. β. Αρχικά,

δοκιμάζει να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του με κάθε λογής γιατρικά, τα

οποία του προτείνουν διάφοροι γιατροί που τον επισκέπτονται, χωρίς,

ωστόσο, κανένα αποτέλεσμα. γ. Κάποια στιγμή έρχεται ως βοηθός του ένας

γέρος σοφός, ο οποίος τον συμβουλεύει να φάει το πιο γλυκό ψωμί του

κόσμου, υποστηρίζοντας πως, αν προβεί σε αυτήν την ενέργεια, η δυστυχία

του θα εξαφανιστεί. δ. Ο βασιλιάς προσπαθεί να ακολουθήσει τη συμβουλή

του γέροντα, διατάζοντας να του φτιάξουν το πιο γλυκό ψωμί, μια διαδικασία,

ωστόσο, η οποία δεν έφερε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, καθώς κανένα από

τα ψωμιά που έφαγε δεν του φάνηκε γλυκό και γευστικό. Τότε, ο γέρος τον

συμβουλεύει να τον ακολουθήσει και να εκτελέσει για τρεις ημέρες ό,τι θα

του ζητά. Ο βασιλιάς δέχεται να υποβληθεί σε αυτήν τη δοκιμασία και έτσι

μέσα σε τρεις ημέρες, δουλεύοντας πολύ σκληρά από το πρωί ως το βράδυ,

φτιάχνει τελικά μόνος του το πιο γλυκό ψωμί. ε. Η δοκιμασία είχε ευεργετικά

αποτελέσματα ως προς το αρχικό πρόβλημα του βασιλιά, καθώς το γεγονός

πως το ψωμί ήταν προϊόν της δικής του εργασίας, του δικού του μόχθου και

του δικού του ιδρώτα, αποτέλεσε τη θεραπεία της ανορεξίας του και τη

γιατρειά της θλίψης και της δυστυχίας του.

2.

α. Το παραμύθι συγκινεί στις δύο τελευταίες παραγράφους, όπου

βλέπουμε πως ο βασιλιάς, ύστερα από πολυήμερη και κοπιώδη εργασία, τρώει

το ψωμί που ο ίδιος δημιούργησε, λέγοντας πως είναι το πιο γλυκό ψωμί που

έφαγε ποτέ, και πως στο εξής, νιώθοντας πια λυτρωμένος από το πρόβλημα
που αντιμετώπιζε όλον αυτόν τον καιρό, αρχίζει να εργάζεται, για να ζει

πλέον ευτυχισμένος.

β. Ο λαϊκός αφηγητής προσπαθεί να διδάξει στην πρώτη παράγραφο

του παραμυθιού του, όπου αναφέρει πως τα πλούτη δε φέρνουν την ευτυχία,

αφού ο βασιλιάς, μολονότι δεν του έλειπε τίποτε, αισθανόταν δυστυχισμένος,

αλλά και στις δύο τελευταίες παραγράφους, όπου, μέσα από την αλλαγή στη

διάθεση του βασιλιά όταν έφαγε το ψωμί που ο ίδιος έφτιαξε, υποδηλώνει

πως η εργασία, η δημιουργία, ο μόχθος και η παραγωγικότητα είναι εκείνα

που φέρνουν στον άνθρωπο την ευτυχία και την ηθική ικανοποίηση.

γ. Ο ψυχαγωγικός χαρακτήρας των παραμυθιών είναι διάχυτος σε όλο

το κείμενο, καθώς οι αναγνώστες παρακολουθούν με προσήλωση και με

μεγάλο ενδιαφέρον την εξέλιξη της ιστορίας και απολαμβάνουν την ευχάριστη,

ζωντανή γλώσσα, το γρήγορο ρυθμό, με τον οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα,

και την πορεία του ήρωα από τη δυστυχία στην ευτυχία.

3.

α. Ο βασιλιάς είναι ένας άνθρωπος πλούσιος και ισχυρός, ο οποίος,

μολονότι έχει τα πάντα και μπορεί να ικανοποιήσει κάθε του ανάγκη, είναι

δυστυχισμένος, καθώς αισθάνεται ένα μεγάλο κενό. Αρχικά, παρουσιάζεται

σκληρός και αυταρχικός, όμως τελικά αποδεικνύεται ότι δεν πρόκειται για

έναν άνθρωπο τόσο σκληρό και μοχθηρό, αλλά ότι συμπεριφέρθηκε κατ’ αυτόν

τον τρόπο στον γέροντα λόγω της απελπισίας του. Φαίνεται, λοιπόν,

πρόθυμος να ακούσει τις εντολές του γέροντα, είναι συνεργάσιμος, δέχεται

τις συμβουλές και την καθοδήγηση και με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να

κερδίσει τελικά την πολυπόθητη ευτυχία.

Ο γέροντας, από την άλλη πλευρά, ένας άνθρωπος σοφός, γεμάτος από

την πείρα και τη γνώση της ζωής. Γνωρίζει τι φέρνει την πραγματική ευτυχία

και επιθυμεί τη γνώση του αυτή να την μεταδώσει και στους συνανθρώπους
του. φιλάνθρωπος και ευαίσθητος, καθώς επιθυμεί να βοηθήσει και να σταθεί

κοντά στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα, καθώς και

ήρεμος και καταδεκτικός, αφού δεν αντιδρά και δεν εξοργίζεται με τις

απειλές που του εκτοξεύει ο βασιλιάς, αντιθέτως προσπαθεί να τον βοηθήσει

να θεραπευτεί, ακόμη κι αν εκείνος του επιτίθεται.

β. Οι ομοιότητες, τις οποίες εντοπίζουμε ανάμεσα σε αυτούς τους δύο

ανθρώπους, είναι οι ακόλουθες: Και οι δύο επιδιώκουν την ευτυχία. Και οι

δύο είναι απλοί και καλόκαρδοι άνθρωποι.

Οι διαφορές που εντοπίζουμε είναι οι παρακάτω: Ο γέροντας είναι

περισσότερο σοφός και πεπειραμένος από το βασιλιά, ο οποίος αγνοεί πολλά

πράγματα αναφορικά με την ουσία της ζωής. Ο βασιλιάς αναζητά την ευτυχία

στα χρήματα και στα υλικά αγαθά, σε αντίθεση με το γέροντα, ο οποίος

γνωρίζει πως η ευτυχία έρχεται με διαφορετικό τρόπο και όχι με τα πλούτη.

Ο γέροντας εργάζεται όλη του τη ζωή και γνωρίζει πολύ καλά τα οφέλη της

εργασίας (ψυχική ηρεμία, γαλήνη, ευτυχία), ενώ ο βασιλιάς δεν εργάστηκε

ποτέ στη ζωή του, καθώς δεν του έλειπε τίποτα και μπορούσε να αποκτήσει

χωρίς κανέναν κόπο οτιδήποτε επιθυμούσε.