HANGGANAN

S I G A L O T S A T E R I T O R Y O

Sabah, kamusta na nga ba?

May progreso ba o sa Malaysia

na nabibilang?

Hindi humigit sa isang linggo ang

labanan na nagbago sa landas ng

hindi lamang ng Gitnang Silangan,

kundi ng buong mundo.

OPINYON,
KATOTOHANAN,
SULIRANIN
INILATHALA NG BAITANG SAMPU SEKSYON A NG UNIBERSIDAD NG DE LA SALLE- DASMARIÑAS JUNIOR HIGH SCHOOL S.Y. 2019-2020
hangganan
pangngalan
hang.ga.nan

linya na humahati sa
dalawang politikal o
heograpikal na lugar
NILALAMAN
NILALAMAN
0 1
UNCLOS – Maasahan nga ba?

0 4
Ang Sabah Na Sa Atin Sana

0 7
Administrasyong Duterte:
Sapat ba ang aksyong isinasagawa sa
agawan ng teritoryo kontra Tsina?

0 9
Isang Pagbabalik-tanaw sa Six-Day War ng
Israel:
Ano ang naging epekto?

UNCLOS – Maasahan nga ba?
UNCLOS – Maasahan nga ba?
H
indi na lingid sa kaalaman ng
lahat na ang UNCLOS ay isa sa
matibay na basehan ng
Nagkakaisang Bansa o United Nations
pagdating sa mga usaping teritoryal, at
kinikilala ring taga-resolba ng mga isyung
namamagitan sa mga bansa kaugnay ng
mga usaping ito.
Ang United Nations Convention on the
Law Of the Sea (UNCLOS), na kilala rin sa
tawag na Law of the Sea Convention o
Law of the Sea Treaty, ay ang
pandaigdigang kasunduan na resulta ng
ikatlong UNCLOS  noong 1973 at 1982.
Ito ang nagtatakda ng mga karapatan at
pananagutan ng mga bansa kaugnay sa
pamamahala sa karagatang sakop nila at
sa paggamit rin ng mga likas na yaman
nito.  Ang mga bansang kasapi sa
UNCLOS ay napasasailalim sa mga
probisyong takda ng kumbensyon, at
nangangakong kikilalanin ang hangganan
ng kanilang teritoryong pandagat, at
gagalangin ang mga alituntunin sa
pagdako sa katubigang sakop ng ibang
mga bansa. Ipinagbabawal ang pag-
angkin sa likas na yaman ng iba, pag-
okupa  UNCLOS. Ito ay patungkol sa tangkang
Ni: Robert Andanza
sa mga lugar na hindi sakop ng kanilang
bansa, at pagkamkam ng teritoryong
internasyonal o para sa lahat ng bansa.
Para na rin sa pangangasiwa sa mga
bansang may kani-kanilang teritoryo ay
nabuo ang International Arbitral Tribunal.
Ito ang dumidinig sa mga isyung
teritoryal na namumuo sa pagitan ng
dalawa o higit pang bansa, ito man ay
dahil sa magkakaibang pananaw ng mga
partido tungkol sa kanilang limitasyon, o
sa paghahamon ng isang estado kaugnay
sa soberanya nito sa isang teritoryo.
Bagama’t ang UNCLOS ay kinikilala bilang
tagapagsaayos ng mga hidwaang dulot
ng teritoryal na isyu, may kahinaan itong
napapansin sa iilang aspeto – tila
umaasa ang tribunal na sa tuwing sila ay
humahatol, lahat ng bansa ay makikiayon,
dahil hindi sapat ang kanilang
kapangyarihan upang kontrolin ang
desisyon ng mga bansang kasapi sa
kanilang kumbensyon.
Noong Enero 2013, idinulog ng bansang
Pilipinas ang isyu sa West Philippine Sea
sa International Arbitral Tribunal ng
01
pag-aangkin ng Tsina sa Scarborough
Shoal, teritoryong hindi sa kanila,na isang
malinaw na paglabag sa soberanya ng
Pilipinas sa lugar na iyon. Pinili ng
bansangTsina na huwag dumalo sa
pagdinig ng kaso, pinipilit ang kanilang
paniniwalang sa kanila ang lugar na iyon,
maging ang mga likas na yaman doon.
Noong Hulyo 12, 2016, humatol ang
tribunal ng UNCLOS na ang Pilipinas ang
karapat-dapat magmay-ari ng teritoryo sa
Scarborough Shoal. Ngunit, sa
kasalukuyang sitwasyon, mababanaag
atin na hindi nagbunga ng maganda ang
hatol ng UNCLOS ukol sa isyu.
Ipinagsawalang-bahala ng Tsina ang
desisyon ng Tribunal at ipinagpatuloy
ang panggigipit at panghaharang sa mga
mangingisdang Pilipino. Nobyembre 2,
2016, natanaw ng Philippine Navy na
patuloy pa ring hinaharangan ng Chinese
Coast Guard ang bahagi ng West PH Sea
malapit sa Scarborough Shoal. Noong
Hunyo 9, 2019, napabalita na isang
Chinese vessel ang nakabangga at
nagpalubog sa bangkang sinasakyan ng
22 mangingisda sa Occidental Mindoro,
at pinabayaan na lamang doon. Nagdulot
ito ng pagkabahala sa mga mamamayan
ng Pilipinas, na hindi mawari kung bakit

patuloy pa rin ang gawain ng mga Tsino
kahit ipinroklama na mismo ngUNCLOS
na lumalabag na sila sa
pinagkasunduang limitasyon. Ngunit, di
pa rin ito kinikilala at nagtayo pa ng base-
militar sa mga isla sa Scarborough Shoal,
para mas masiguro na mahaharang ang
sinumang lalapit sa inaangkin nilang
teritoryo.
Nasabi na ito ng Pangulong Duterte sa
kanyang SONA 2019, na hindi kayang
palagan ng Pilipinas ang Tsina dala ng
kalamangan nito sa kapangyarihang
militar. “Kapag inatake mo ang — inatake
ko ang China in seven minutes ‘yung
missile nilang pinakamalapit will hit
Manila in seven minutes,” aniya. Dagdag
pa ni Pres. Spokesperson Salvador
Panelo, “Ang tanong ko naman sa 'yo,
may magagawa ba tayo eh sila ang may
control as of now 'di ba? Mayroon silang
puwersa doon."
Kung susumahin, walang naging gaanong
epekto ang paghuhukom ng UNCLOS
hinggil sa isyu sa pagitan ng Pilipinas at
China dala ng paggamit nito ng militar
upang ipakita na walang batas
SA LOOB AT LABAS NG
UNCLOS AY NAGKAKAROON
NG KOMPLIKASYON,
KAKAILANGANIN PA NILA
NG ILANG PAGWAWASTO
KUNG NAIS NILANG
MAWASTO ANG MGA LAMAT
SA TERITORYO.
na makapipigil sa kanilang pag-aangkin
sa soberanya sa pinaniniwalaan nilang
South China Sea. Tila ganoon na lamang
kadali na ipagsawalang-bahala ang mga
babala ng tribunal, pagka’t may
pinanghahawakan silang titulo bilang
isang military superpower, at ito ang
magpapanatili sa kanilang paninindigan,
maparating man sa digmaan o banta ng
kaparusahan. Kaya nga hinimok ng Tsina
na tapusin na lang ang isyu sa bilateral na
usapan kaysa kasama ang ibang bansa,
kasi panatag sila sa kanilang
kapangyarihan para manipulahin ang
kahahantungan ng usapin laban sa
Pilipinas. Bilang konklusyon, Maraming
naapektuhan ang bansang China dala ng
kanilang pansariling interes, ngunit ang
UNCLOS naman ay walang anumang
maitapat sa kanilang kalakasan kundi
ang hatol ng batas lamang, na hindi
naman sinusunod ng isang
makapangyarihang bansa.
Isa na sa problema ng UNCLOS ay sa
pagpapatupad ng kanilang hatol, at
mayroon pang isa na makikita mismo sa
loob ng kanilang mga dokumento—ang
mga probisyon mismo. Nagkaroon ng
isyu sa pagitan ng Pilipinas at
02
Malaysia patungkol sa soberanya sa
Sabah, Borneo. Kung pagkukumparahin
ang layo ng lugar sa dalawang
magkakalabang bansa, ang Sabah ay
matatagpuan 1143 kilometro mula sa
Maynila, habang ang layo naman nito sa
Kuala Lumpur, Malaysia ay 1678
kilometro. Samakatuwid, sa distansya pa
lamang ay makikita na mas malapit ang
Sabah sa Pilipinas kaysa sa Malaysia, at
nangangahulugang mas makatuwiran na
sabihing ang Sabah ay maaaring maging
sakop ng teritoryo ng Pinas. Bukod pa
rito, nakatatak na  rin sa kasaysayan ng
Pilipinas ang paghawak sa Sabah. Noong
1658, ipinagkaloob ni Pengiran Bongsu
Muhyiddin kay Sultan Salah ud-Din
Karamat Bakhtiar ng Sulu ang Sabah
bilang pabuya sa pagtulong sa
digmaang-sibil na naganap laban kay
Abdul Hakkul Mubin ng Brunei.
Pagkatapos, noong taon 1878, si Sultan
Jamalul Alam Kiram ng Sulu ay
ginawaran ng “Permanenteng pag-upa”
sa Sabah ang British North Borneo
Company (BNBC), at dito na nagsimulang
magulo ang usapin sa pagitan ng
Pilipinas at Malaysia. Taong 1962 nang
inihayag ni Pang. Diosdado Macapagal

sa United Nations ng pag-angkin ng
Pilipinas sa Sabah matapos magtapos
ang kasunduan ng Sulu sa BNBC na
noo’y nagsara na. Nabuo naman ang
Federation of Malaysia sa sumunod na
taon, at sa pagbuo nito, isinama ang
Sabah nang walang pahintulot ng
Sultanato ng Sulu, na siyang nagmamay-
ari sa lugar. Dagdag pa rito, naisaad na
sa referendum na ginawa ng United
Nations (UN), nagdesisyon ang Sabah na
maging parte ng Malaysia.
Dito umusbong ang usapan tungkol sa
kung sino nga ba talaga ang may hawak
sa Sabah. Ang Pilipinas diumano ang
may-ari ng Sabah dahil sa mismong ang
teritoryo ang ipinaubaya sa kanila noong
unang panahon, at mas malapit pa ang
distansya ng lugar sa kanila kaysa sa
Malaysia. Subalit, ang naging argumento
ay tungkol sa transaksiyon nila sa BNBC.
Ginamit ng Malaysia ang pag-unawa
nilang “pagbenta” at hindi “pag-upa” ang
naging usapan sa pagitan ng mga taga-
Sulu at Briton. Bagama’t sa teknikal na
aspeto, ang Pilipinas ang siyang may
hawak sa Sabah dahil sa nakaraan nito
(kasama ang testimonyang hindi nila
ipinaubaya ang lupa sa mga Briton),
habang ang Federation of Malaysia na
walang paalam na isinali ang Sabah sa
kanilang mga teritoryo sa paniniwalang
isinanla sa Britain ang teritoryo, mas
kinatigan ng UN ang naging referendum,
na ang mga mamamayan ng Sabah ay
mas ninais na maging parte na lamang
ng Malaysia.
Hindi kanais-nais na resulta ito para sa
Pilipinas, partikular sa mga Tausug ng
Sulu, pagka’t pamana ito ng kanilang
mga ninuno.
03
TILA UMAASA ANG TRIBUNAL NA
SA TUWING SILA AY HUMAHATOL,
LAHAT NG BANSA AY MAKIKIAYON
DAHIL HINDI SAPAT ANG KANILANG
KAPANGYARIHAN UPANG
KONTROLIN ANG DESISYON NG MGA
BANSANG KASAPI SA KANILANG
KUMBENSYON.
Kaya noong Hulyo 16, 2011, ipinahayag
ng Kataas-taasang Hukuman ng
Republika ng Pilipinas na ipagpapatuloy
nila ang paghahabol sa Sabah.
Itinatag ang UNCLOS upang maging mas
diplomatiko at mas maidaan sa
Noong Pebrero 2013, ang Royal Sultanate
mapayapang paraan ang mga usap-
Army ay dumating sa Lahad Datu, Sabah,
usapan tungkol sa mga katubigan at
na may intensyong pwersahang bawiin
kalupaang pinamamahalaan ng mga
ang lugar para kay Jamalul Kiram III. At
bansang kasapi. Sa paghahatol ng
pagdating ng Marso 24, 2013, nagkaroon
tribunal ay dapat mababanaag ng mga
ng patayan sa pagitan ng mga
dumidinig ang kaliwanagan at makipag-
militanteng Tausug at Malaysian na
areglo sa bansang kanyang nakakalaban.
nagdulot ng pagkasawi ng mga sundalo
Ngunit, sa huli, ano ang magagawa ng
at mga sibilyan, na naghimok sa
nakasulat na batas kung hindi
pamahalaan ng Malayasia na pabalikin
pinapakinggan ng isang estadong may
ang libo-libong Pilipino sa Pilipinas noong
matibay na paninidigan at ang armas ang
2013 hanggang 2014 dahil sa kaguluhang
panlaban? Ano ang magagawa ng bawat
naganap.
hatol kung ang mismong nilalaman ng
mga dokumento ay nakalilito? Sa loob at
At dito, makikita rin natin na maging sa
labas ng UNCLOS ay nagkakaroon ng
mga konsepto at sa di mainam na pag-
komplikasyon, kailangan pa ng iilang
unawa sa mga sirkumstansyang nalahad
pagwawasto bago nila maiwasto ang
ay di rin naresolba ng UNCLOS ang isyu,
mga lamat sa teritoryo. Hangga’t di pa
at dahil nga sa hindi depinitibo ang hatol
ganoon kakongkreto ang kanilang estado,
ay di na rin nagkaunawaan at nahantong
at sa pagsunod ng mga bansa lang sila
na lamang sa kaguluhan ang usapin
umaasa, may katanungang magmumula
tungkol sa Sabah.
sa mga kasapi nila – UNCLOS, maasahan
nga ba?
***

Ang Sabah Na Sa Atin Sana
Ang Pilipinas aynsanay na sanay na sa
agawan ng teritoryo, mula sa mga
pananakop ng iba’t ibang bansa
hanngang sa pagkuha ng mga maliliit na
teritoryo mula dito. Likas na dapat sa
mga Pilipino, lalo na sa gobyerno at mga
lider na dapat nating ipinaglalaban ang
ating sariling lupa, at hindi pinapamigay
at hinahayaang mapunta sa iba. Marami
parin, hanggang ngayon, ang kinukuhang
isla o lugar mula sa ating bansa dahil
napagkukuhanan ito ng mga likas na
yaman na mapapakinabangan nila sa
pagpapaunlad ng kanilang bansa.
Isa na sa mga halimbawa nito ay ang
Sabah, na tinatawag noon na North
Borneo. Ito at kasalukuyang nabibilang sa
bansang Malaysia, kasama ng Jakarta, at
iba pang mga probinsya. Matagal na
itong pinag-uusapan, at mayroong batas
na nagsasabing atin nga ang Sabah.
Ipinatupad ni dating Pangulo Diosdado
Macapagal ang Republic Act 5446 na
nagsasabing “The definition of the
baselines of the territorial sea of the
Philippine Archipelago as provided in this
Act is without prejudice to the delineation
Nina: Abby Del Rosario, Francine Purisima & Enrico Sunga
SA NGAYON AY WALA PANG GUMAGAWA ULIT NG
AKSYON UPANG MABAWI ITO, AT SA PANAHON NGAYON
AY MUKHANG WALA NA RIN MAGLALAAN NG
ORAS PARA DITO.
of the baselines of the territorial sea
around the territory of Sabah, situated in
North Borneo, over which the Republic of
the Philippines has acquired dominion and
sovereignty.” Sinasabi nito na atin nga
ang Sabah ngunit bakit ngayon ay
nabibilang ito sa bansang Malaysia?
Hindi na ba na natin ito ipaglalaban ulit?
At paano nga ba nagkagulo ang lahat?
Noong 1600’s, nagkaroon ng mga hindi
pagkakaintindihan at rebelyon sa pagitan
ng Brunei at Pilipinas na nagresulta ng
bigayan ng lupa at kapangyarihan.
Sangkot dito ang iba’t ibang lider ng kani-
kaniyang bansa at sa dulo nito ay ibinigay
ang kapangyarihan sa Sultanato ng Sulu
sa Sabah at Palawan.
04
Noong 1800’s naman ay nagkaroon ng
tinatawag na “Permanenteng pag-upa” sa
Sabah na pinangunahan ni Gustavos
Baron de Overbeck at Alfred Dent at
nagkaroon din ng British North Borneo
Company (BNBC). Noong 1888 ay naging
protectorate na ang Sabah, at ibig sabihin
nito ay sila ay kalayaan ngutin
nakapasailalim parin sila sa isang
malakas na bansa. 1900’s naman noong
sinampahan ng kaso ang BNBC ng mga
sultan ng Sulu dahil hindi sila
nagbabayad ayon sa kasunduan at
nanalo naman dito ang mga inapo ng
sultan. Kalaunan ay nagsara ito at naging
crown colony ang Sabah ng pamahalaang
British at tinapos na din nila ang
kasunduan.
 05
Taong 1962 noong ipinahayag ni
Pangulong Diosdado Macapagal ang
pag-angkin ng Sabah, at sa taong ito rin
ibinigay ni Sultan Mohammed Esmail
Kiram I ang buong teritoryo sa Pilipinas.
Isa lamang ang ibig sabihin nito, na sa
atin na ang Sabah, at noong 1968
napirmahan ang batas na nagsasabing
sa PIlipinas nabibilang ang Sabah.

Ngunit noong 1977, sinabi ng gobyerno

ng Malaysia na bitawan na ang Sabah at
HINDI NA
ipasawalang-bisa ang RA 5446. Hindi ito
naayos, at hindi na rin malinaw kung
ipinaglalaban parin ba ng Pilipinas ang
Sabah o hindi na. NAPAGTUTUUNAN
Sa ngayon ay wala pang gumagawa ulit
ng aksyon upang mabawi ito, at sa
panahon ngayon ay mukhang wala na rin NG PANSIN ANG
maglalaan ng oras para dito. Siguro ay
wala masyadong benepisyong makukuha
mula sa Sabah kaya hindi nila ito
binabawi. Kilala naman ng lahat ang
gobyerno, mapagsamantala. Papansinin
ISA PANG ISYU –
ka lamang kung makatutulong ka
sakanila mismo.

Ayon sa isang artikulo ay mayroong ANG TERITORYO

pumunta sa Lahad Datu Town noong
Enero 2013 para ipaglaban ang
karapatan ng Pilipinas sa Sabah. Ngunit
ito ay noong taong 2013 pa, paano
naman ngayong 2020? Wala na atang
NATIN NA NAGING
gumawa ng aksiyon pagkatapos nito.
Dapat ay subukan nating ipaglaban ulit
ang Sabah dahil mayroon tayong batas
tungkol dito at iyon ang nararapat. TERITORYO NG IBA.
Kung nakalimutan na ng sambayanan
ang Sabah, para na ding nakalimutan ang
na opisyal ng gobyerno. Hindi na
isang probinsya ng isang bansa, at
napagtutuunan ng pansin ang isa pang
parang nalabag na din ang konstitusyon.
isyu – ang teritoryo natin na naging
Andami mang ginawa ng gobyerno noon
teritoryo ng iba.
ngunit bakit natigil ngayon? Sayang ang
mga hakbang na kanilang ginawa upang Isa na dito ang isyu sa West Philippine
maipaglaban ito pero ngayon ay nasa Sea, ang pag-angkin ng Tsina sa ilang
Malaysia na siya. mga isla lalo na ang Spratlys Island. Ito
ay nagkaroon ng matagal na proseso at
Hindi na rin ito napag-uusapan sa maraming mga hearing at sa dulo ay
panahon ngayon dahil natatabunan na ito naangkin ng Pilipinas. Maaari natin itong
ng mga isyung lokal at isyung pambansa magawa at mapagtagumpayan kung
susubukan at ipaglalaban. Kasinghalaga
ng bawat probinsya at lugar ng bansa ang
isang teritoryong ito. Dahil, nakasulat sa
konstitusyon, na atin ito at hindi sa iba.

***

Administrasyong
Administrasyong Duterte:
Administrasyong Duterte:
Duterte:
Sapat ba ang aksyong isinasagawa sa agawan ng
teritoryo kontra Tsina?
Nina: Nethania Baybay, Alliah Castillo & Joyce Sinampayan
Pinanghahawakan ng Tsina ang kanilang
karapatan sa West Philippine Sea sa
kanilang pinaniniwalaan na “9 dash line”
na makikita sa Map of South China Sea
Islands noong 1947. Samantala, ang
Pilipinas naman pinapanindigan ang
Exclusive Economic Zone (EEZ) na
nakabase sa UNCLOS (United Nations
Convention on the Law of the Sea). Ang
EEZ ay 200 nautical miles mula sa
baseline ng isang bansa. Sa katunayan,
inilapit na ito ng Pilipinas sa International
Arbitral Tribunal (IAT) noong Enero 2013
ngunit tumanggi naman ang Tsina na
lumahok sa pagdinig. At noong 2016,
pumanig ang IAT sa Pilipinas dahil wala
namang matibay na ebidensya ang Tsina
upang angkinin ang West Philippine Sea.
Kilala ang Tsina sa pagiging
makapangyarihan na bansa at tila  ipagsawalang bahala ng pamahalaan ang
nakatatak na ito sa utak ng bawat
Pilipino.   Ang Tsina ay isa sa pinaka
modernong bansa sa buong mundo
pagdating sa ibat ibang aspekto ng
pamumuhay. Maraming produkto sa
pang araw araw na pangangailan ng mga
tao sa buong mundo ang nagagaling sa
Tsina. Isa ito sa dahilan kung bakit
makapangyarihan sila. Bukod sa
ekonomiya ang Tsina din ang isa sa mga
bansa na may pinaka mataas na
populasyon at pinaka malawak na lupain.
Maaaring ito ang mga dahilan kung bakit
makapangyarihan ang Tsina dahil marahil
sa teknolohiya, sandataang lakas,
malakas na ekonomiya na mayroon sila.
Sa mga kadahilanang ito, ang naging
pananaw ng maraming tao, isa ito sa
mga dahilan ng pamahalaan na iwasan
ang pakikipag-away sa halip ay
makipagkaibigan kahit na ang dalawang
07
bansa ay naglalaban upang makuha ang
dagat na puno-punong ng kayamanan na
tiyak na ikauunlad ng bansa. Ngunit kung
ito ay titignan natin sa malawak at
mapanuring pag-iisip maaaring ito ay isa
sa mga paraan ng Pangulo upang
makuha ang teritoryo sa matiwasay na
pamamaraan dahil malayo sa
katotohanan na matalo ng bansang
Pilipinas ang Tsina na ubod ng lakas. Di
matatanggi ang kanyang malasakit sa
kanyang bansa ngunit ang isyung ito ay
nangangailangan ng konkretong aksyon
katulad ng pagsasagawa ng legal na
aksyon upang mailagay ang mga bagay
sa nararapat nitong pwesto.
Sa inilabas na survey ng Social Weather
Station (SWS) noong Setyembre 2018,
inilahad na nasa 84 porsiyento ang mga
Pilipino ang nagsabing mali na
 08
ang mga itinatayong impraestruktura at
pagkakaroon ng militar sa mga
inaangking teritoryo ng Tsina. Sa naging
resulta ng survey, makikita na ang
pamamaraan na tinatahak ng
administrasyong Duterte ay hindi
nararamdaman ng karamihan. Ang mga
Pilipino ay naghahanap ng isang
konkretong aksyon na maaaring
magdulot ng pagbabago sa bansa.

Nararapat lamang na maglatag ang

Pangulo ng aksyon na tahasang MALAYO SA
magdudulot ng kahit kaunting pagbabago
sa katayuan ng bansa sa ngayon. Hindi
maaari na hayaan ang Tsina na kunin na
lamang ang teritoryong nararapat para sa KATOTOHANAN NA
bansang Pilipinas.

Ang pinanghahawakan ng Tsina ay hindi

sasapat kung ilalapit muli ito sa IAT dahil
MATALO NG
ang 9 dash line ay makikita lamang sa
kanilang lumang mapa at wala namang
legal na basehan. Kung sa aspetong ito
titignan ang isyu, masasabing malaki ang
BANSANG PILIPINAS
pagkakataon na makuha ng Pilipinas ang
West Philippine Sea dahil ang basehan ay
mula sa UNCLOS. ANG TSINA NA UBOD
Kaya ito ng ating bansa ngunit ang
Pangulo ay mayroong pagkukulang sa
kaisipan na maaari nating isagawa ang NG LAKAS. ANG
isang aksyon sa isang matalino at
mapayapang paraan. Ang isang isyu ay
hindi nangangailangan ng pag-aaway ng
dalawang naglalabang partido. ISYUNG ITO AY
 
***

NANGANGAILANGAN

NG KONKRETONG

AKSYON KATULAD NG

PAGSASAGAWA NG

LEGAL NA AKSYON.

ISANG PAGBABALIK-TANAW
SA SIX-DAY WAR NG ISRAEL:
Ni: Adrian Amboy
Nang dumating ang umaga noong Hunyo
5, 1967, inilunsad ng Israel ang Operation
Focus, kung saan lumipad ang halos
dalawang daang mga sasakyang
panghimpapawid patungo ng mga
paliparan ng Ehipto, kung saan kanilang
winasak ang halos 90 porsiyento ng
kabuuan ng pwersang panghimpapawid
ng Ehipto. Agad na sinunod ng Israel ang
pagwasak ng pwersang panghimpapawid
ng Iraq, Jordan, at Syria. Sa dulo ng araw
na iyon, klaro na na kontrolado ng Israel
ang kalangitan ng Gitnang Silangan.
Habang nasa kanilang kamay na ang
kontrol sa langit, matindi pa rin ang
labanan na nagaganap sa lupa, kung
saan tumagal at tuluyang lumala ang
gera.
Kasabay ng kanilang pag-atake sa
pwersang panghimpapawid ay ang
pagsalakay ng pwersang panlupa ng  nagwakas ang digmaan sa ilalim lamang
Israel ang hangganan ng Ehipto patungo
sa Sinai Peninsula at sa Gaza Strip.
Habang naging matatag ang pwersa ng
Ehipto laban sa mga sumasalakay ay
nagkagulo sila nang dumating ang utos
na umatras mula sa pinaglalabanan. Ang
pwersa ng Jordan ay sinubukang
salakayin ang Jerusalem, ngunit dali
daliang kumontra ang Israel sa
pamamagitan ng mabagsik na paglusob
sa Silangang Jerusalem at sa West Bank.
Pagdating ng Hunyo 7, tuluyan nang
napasailalim sa Israel ang Jerusalem. ‘Di
kalaunan ay sinundan ng Israel ng
matinding pagbomba ang teritoryo ng
Syria na ang Golan Heights, at
pagkatapos nito ay kanila nang
napasailalim ang teritoryo.
Dumating ang araw ng Hunyo 10, at sa
pamamagitan ng pagpigil ng
pagbabarilan na ipinatupad ng UN ay
09
ANO ANG NAGING EPEKTO?
ANO ANG NAGING EPEKTO?
ANO ANG NAGING EPEKTO?
ng anim na araw. Ang mga Arab na
estado ay labis ang gulat sa kung gaano
kalala ng kanilang pagkatalo, at ang
Israel, na hindi pa ganap na estado noong
dalawang dekadang nakaraan, ay
nakatanggap ng katanyagan at kanilang
naipakita sa kabuuan ng mundo ang
kanilang karapatan na manatili sa
pagiging isang ganap na bansa. Hindi
humigit sa isang linggo ang labanan na
nagbago sa landas ng hindi lamang ng
Gitnang Silangan, kundi ng buong mundo.
Ito ay ang payak na pagkwento sa
naganap noong 1967.
Ito ay ang ating makukuha mula sa
madaliang pagbabasa ukol sa mga
pangyayari. Ito ay ang simpleng buod ng
naganap na digmaan. Habang tama at
makatotohanan ang lahat ng nabanggit
na impormasyon, labis ang pagkukulang
nito sa pagsasalarawan sa kabuuan at
kahalagahan ng naganap na maikling 

HINDI HUMIGIT SA ISANG
LINGGO ANG LABANAN NA
NAGBAGO SA LANDAS NG HINDI
LAMANG NG GITNANG
SILANGAN, KUNDI NG BUONG
MUNDO.
digmaan. Hindi ito naipadarama sa mga
mambabasa ang tunay na halaga at
epekto nito sa kasaysayan. Totoo na
saglit lamang ang naganap na digmaan
at napakabilis ng lahat ng pangyayari na
tila sorpresa ang lahat ng pangyayari,
ngunit ang realidad ay matagal nang
inasahan ng mga bansang iyon ang
pagkakaroon ng malubhang krisis. Upang
maunawaan ang pinag-ugatan ng
kanilang alitan ay dapat magtungo tayo
sa pagkabuo ng bansa ng Israel.
Dahil sa kalubhaan ng paghihirap na
pinagdaanan ng mga Hudyo sa ilalim ng
mga Nazi ay lumago ang interes upang
magkaroon ng sariling nasyon, at ang
pagkakaisa ng mga Hudyo sa
pagpapaunlad ng kanilang
pagkakakilanlan. Itong pagkilos ay
tinatawag na Zionismo. Ang modernong
Zionismo ay nabuo sa dulo ng ika-19 na
sigo bilang reaksyon sa matinding
diskriminasyon laban sa mga Hudyo sa
Europa. Ang kanilang pangunahing
layunin sa simula ng kilusan ay ang
maibalik ang mga Hudyo sa lugar ng
Israel, na kanilang pinaniniwalaan ay
ipinagkaloob sa kanila ng Diyos bilang
banal na lupain.
Habang naganap ang malubhang pag-
uusig ng mga Hudyo ay napilitan ang
karamihan sa kanila na magtungo sa
Palestine, isang estado na kontrolado ng
UK kung saan ang karamihan ng
populasyon ay mga Arab.
Sa paglipas ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig, kung saan labis ang
pagdurusangnaitamo ng mga Hudyo ay
paulit-ulit na lumitaw ang ideya ng
Zionismo sa kanilang mga kommunidad
sa Europa at sa kanilang mga
pinaglilipatan.
Bahagyang lumakas ang pananawagan
sa pagsunod sa mga ideya na ipinapakita
ng Zionismo sa pagwawakas ng gera.
Nagkaroon ng onting pagkakataon upang
maramdaman ang kapayapaan para sa
mga Hudyo matapos ang lahat ng
paghihirap at pasakit na nadama noong
digmaan. Ngunit sa mga panahong ito ay
ang unti-unting lumalaki ang pagsalungat
at pagkontra patungo sa mga Hudyo
mula sa mga Arab dahil sa kanilang
paniniwala na ang paglipat ng mgaHudyo
ay pagtangka sa kanilang paninirahan sa
lupain, at isang kolonyalismong pagkilos
mula Europa. Dahil dito, ang UN ay
napilitan na gumawa ng desisyon ukol sa
estado ng teritoryo. Ang UN ay
nagdesisyon na hatiin ang teritoryo ng
Palestine upang magkaroon ng teritoryo
para sa mga Hudyo at teritoryo para sa
mga Arab. Nangako ang UN na
mapupunta ang 56 porsiyento ng
teritoryo sa mga Arab habang ang natira
ay para sa mga Hudyo. Kumontra agad
ang mga Arab at sila’y nag-anunsiyo ng
pakikidigma sa mga mga Hudyo upang
mapanatili ang kanilang kontrol sa
teritoryo.
10
Natalo ng mga Hudyo ang mga Arab sa
pakikidigma. Dahil sa resulta ng digmaan
ay ipinalipat ang halos 700,000 na mga
Palestinian mula sa kanilang mga
tirahan. Tinawag nila itong “al-Nakba” o
ang “The Catastrophe”.
Ang 56 na porsiyento ng teritoryo na
orihinal nang nakalaan sa mga
Palestinian ay naging 77 na porsiyento
para sa mga Hudyo. Ito rin ay nagdulot
ng pagkakaroon ng kawalan ng
pagkakaisa sa ibang mga bansa tulad ng
Syria kung saan naging karaniwan ang
pagkakaroon ng kilos laban sa gobyerno.
Dito nagsimula ang krisis sa
immigrasyon ukol sa mga
mamamayanang nawalan ng tirahan
dahil sa digmaan, at masasabing bahagi
ito ng pinag-ugatan ng matinding
tensiyon sa pagitan ng mga bansa sa
Gitnang Silangan. Sa paglipas ng
sumunod na dekada na puno ng mga
maliliit na alitan ay nagkaroon na ng daan
at dahilan upang magpasiklab ng
digmaan.
Hindi ito naipadarama sa mga
mambabasa ang tunay na halaga at
epekto nito sa kasaysayan. Totoo na
saglit lamang ang naganap na digmaan
at napakabilis ng lahat ng pangyayari na
tila sorpresa ang lahat ng pangyayari,
ngunit ang realidad ay matagal nang
inasahan ng mga bansang iyon ang
pagkakaroon ng malubhang krisis. Upang
maunawaan ang pinag-ugatan ng
kanilang alitan ay dapat magtungo tayo
sa pagkabuo ng bansa ng Israel.
Dahil sa kalubhaan ng paghihirap na
pinagdaanan ng mga Hudyo sa ilalim ng
mga Nazi ay lumago ang interes upang
magkaroon ng sariling nasyon, at ang
pagkakaisa ng mga Hudyo sa
pagpapaunlad ng kanilang
pagkakakilanlan. Itong pagkilos ay
tinatawag na Zionismo. Ang modernong
Zionismo ay nabuo sa dulo ng ika-19 na
sigo bilang reaksyon sa matinding
diskriminasyon laban sa mga Hudyo sa
Europa.
Ang kanilang pangunahing layunin sa
simula ng kilusan ay ang maibalik ang
mga Hudyo sa lugar ng Israel, na kanilang
pinaniniwalaan ay ipinagkaloob

sa kanila ng Diyos bilang banal na
lupainHabang naganap ang malubhang
pag-uusig ng mga Hudyo ay napilitan ang
karamihan sa kanila na magtungo sa
Palestine, isang estado na kontrolado ng
UK kung saan ang karamihan ng
populasyon ay mga Arab.
Sa paglipas ng Ikalawang Digmaang
Pandaigdig, kung saan labis ang
pagdurusangnaitamo ng mga Hudyo ay
paulit-ulit na lumitaw ang ideya ng
Zionismo sa kanilang mga kommunidad
sa Europa at sa kanilang mga
pinaglilipatan.
Bahagyang lumakas ang pananawagan
sa pagsunod sa mga ideya na ipinapakita
ng Zionismo sa pagwawakas ng gera.
Nagkaroon ng onting pagkakataon upang
maramdaman ang kapayapaan para sa
mga Hudyo matapos ang lahat ng
paghihirap at pasakit na nadama noong
digmaan. Ngunit sa mga panahong ito ay
ang unti-unting lumalaki ang pagsalungat
at pagkontra patungo sa mga Hudyo
mula sa mga Arab dahil sa kanilang
paniniwala na ang paglipat ng mga
Hudyo ay pagtangka sa kanilang
paninirahan sa lupain, at isang
kolonyalismong pagkilos mula Europa.
Dahil dito, ang UN ay napilitan na
gumawa ng desisyon ukol sa estado ng
teritoryo.
https://www.history.com/topics/middle-east/six-day-war
Ang UN ay nagdesisyon na hatiin ang
teritoryo ng Palestine upang magkaroon
ng teritoryo para sa mga Hudyo at
teritoryo para sa mga Arab. Nangako ang
UN na mapupunta ang 56 porsiyento ng
teritoryo sa mga Arab habang ang natira
ay para sa mga Hudyo. Kumontra agad
ang mga Arab at sila’y nag-anunsiyo ng
pakikidigma sa mga mga Hudyo upang
mapanatili ang kanilang kontrol sa
teritoryo. Natalo ng mga Hudyo ang mga
Arab sa pakikidigma. Dahil sa resulta ng
digmaan ay ipinalipat ang halos 700,000
na mga Palestinian mula sa kanilang
mga tirahan. Tinawag nila itong “al-
Nakba” o ang “The Catastrophe”.
Ang 56 na porsiyento ng teritoryo na
orihinal nang nakalaan sa mga
Palestinian ay naging 77 na porsiyento
para sa mga Hudyo. Ito rin ay nagdulot
ng pagkakaroon ng kawalan ng
pagkakaisa sa ibang mga bansa tulad ng
Syria kung saan naging karaniwan ang
pagkakaroon ng kilos laban sa gobyerno.
Dito nagsimula ang krisis sa
immigrasyon ukol sa mga
mamamayanang nawalan ng tirahan
dahil sa digmaan, at masasabing bahagi
ito ng pinag-ugatan ng matinding
tensiyon sa pagitan ng mga bansa sa
Gitnang Silangan. agpasiklab ng
digmaan.
11
Sa paglipas ng sumunod na dekada na
puno ng mga maliliit na alitan ay
nagkaroon na ng daan at dahilan upang
magpasiklab ng digmaan.
Habang lumalaki ang agwat sa relasyon
ng mga bansa sa Gitnang Silangan ay
nagkaroon din ng matinding hidwaan sa
pagitan ng dalawang pinakamalakas na
kapangyarihan sa panahon na iyon, ang
USSR at ang US. Ang Cold War ay
dumagdag sa pag-igting ng mga bansa
sa Gitnang Silangan sapagkat ang Ehipto
at ang mga kakampi nito ay pumanig sa
Russia habang ang Israel ay pumanig sa
Amerika at ang mga kakampi nito tulad
ng Pranses. Ipinaunlad ng Russia ang
pwersang militar ng Ehipto sa
pamamagitan ng pagbigay nito ng
modernong pwersang panghimpapawid
dito habang ang Israel ay bumili ng mga
armas at mga sasakyang panggera mula
sa Pranses at UK. Klaro sa mga nasyon
sa Gitnang Silangan na ang digmaan ay
tiyak na magaganap, ngunit hindi lang
nila alam kung kalian. Para sa Israel, ang
anumang pagkatalo ay hindi maaaring
tanggapin kaya nararapat na labis ang
paghahanda, habang para sa Ehipto ay
ang mga kakampi nito, mahalagang
ipakita sa mga sariling nasyon ang
angking kapangyarihan nito, kasabay ng
pagpapalawak ng nasyonalistang
pagkilos ng mga Arab na ang tanging
hangarin ay maghiganti.
 12
Sa pagdating ng 1967 ay tunay na
inaabangan na lamang ang magaganap
na digmaan. Ang anumang pagkilos na
ginawa ng mga internasyonal na
organisasyon upang maiwasan ang
Ang nasyonalistang pagkilos ng mga
sigalot ay pumalpak. Ang Israel ay
Arab kung saan kanilang ipinaglaban ang
nagpahayag sa mga Amerikano na ang
mga pagpapahalaga ng sosyalismo ay
kanilang intensiyon ay masimulan na ang
napadali ang pagkawala, at ang pumalit
matagal nang inaabangan na digmaan sa
dito ang dominanteng ideolohiya ng
Gitnang Silangan. Wala nang ginawa ang
konserbatibong nasyonalismo kung saan Ang nabanggit kanina na krisis sa
mga Amerikano tungkol sa plano ng
malaki ang papel ng relihiyon sa immigrasyon o ang “al-Nakba” ay
Israel na naghudyat sa simula ng
pagtakbo ng gobyerno at bilang bahagi nagaganap pa rin sa ngayon kung saan
digmaan. Noong Hunyo 5, 1967, inilunsad
ng pagkakakilanlan ng mga Arab na umaabot sa 7 milyon na mga
ng Israel ang Operation Focus. Noong
nasyon. Ang iilang mga akademiko ay mamamayan mula sa Palestine ang
Hunyo 7, nakuha na ng Israel ang kontrol
naniniwala na dahil sa mga pagbabagong nawawalan ng tirahan. Ang pananaw ng
sa  umang siyudad ng Jerusalem at
ito ay nagkaroon ng dahilan upang mga mamamayan mula sa Gitnang
nagdiwang sa pamamagitan ng
mabuo ang terroristang mga Silangan ukol sa relihiyon ay napabuti at
pagdarasal. Noong Hunyo 10, nasakop
organisasyon tulad ng ISIS sa tuluyan nang napalakas ang
na ng Israel ang Golan.
kasalukuyan. Tulad ng kaganapan sa kapangyarihan nito sa pagtakbo ng iba’t
ideolohiya sa mga Arab na nasyon, ibang mga gobyerno at ang kahalagahan
Sa kaparehong araw ay nag-anunsi-
nagkaroon din ng malawakang nito sa kultural na pagkakakilanlan. Ang
yo ang UN ng pagpigil sa naganap na
pagbabago sa ideolohiya sa Israel. Israel ay nagkaroon ng katatagan ukol sa
digmaan. Nagwagi ang Israel sa Six Day
Nagkaroon ng paglipat patungo sa mas estado ng kanilang pagiging isang bansa.
War.
relihiyoso na paraan ng pagtakbo ng Ang iba’t ibang teritoryong nasakop nito
gobyerno at napatibay ang relihiyon ay hanggang ngayon pinag-aagawan at
bilang mahalagang bahagi ng sanhi ng pagkamatay ng hindi na
pamahalaan at politika. Ang Six Day War mabilang na dami ng tao sa Gitnang
ay ang naghudyat ng malawakang Silangan. Dahil sa pagbabago ng mga
pagbabago sa mga uri ng gobyerno sa ideolohiyang umusbong sa Gitnang
Gitnang Silangan na sa kasalukuyan ay Silangan ay natuloy ang matinding
natatagpuang nananatili sa hidwaan sa pagitan ng Gitnang Silangan
kapangyarihan. at ng ibang mga bansa sa kanluran ng
mundo.   Mula noon hanggang ngayon,
hindi na nagbago ang tensiyon sa
Gitnang Silangan at sa ilalim ng anim na
araw, nabigyan ng dahilan upang manatili
ito.

***

https://israelbehindthenews.com/six-day-war-inevitable-conflict/15891/
 10A
S.Y. 2019-2020

mga manunulat:
Adrian Amboy

Robert Andanza

Nethania Baybay

Alliah Castillo

Abby Del Rosario

Francine Purisima

Joyce Sinampayan

Enrico Sunga

editor:
Maxine De Castro

handog kay:
G. Michael Adam Evangelista

Ikalawang Markahang Gawain sa Araling Panlipunan 10