Professional Documents
Culture Documents
Parisara Arathika Vidyawa
Parisara Arathika Vidyawa
net/publication/277809239
CITATIONS READS
0 3,529
2 authors, including:
Hemesiri Kotagama
Sultan Qaboos University
121 PUBLICATIONS 179 CITATIONS
SEE PROFILE
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
All content following this page was uploaded by Hemesiri Kotagama on 10 June 2015.
uq\%Kh -
uykqjr
2
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
3
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
4
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
5
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
fojkqj mrsirh iy usksid w;r ;snq iu;=,s; nj ixjrAOkh
fjkqfjka ys,jzlrkakg (Trade-off) usksidg is\qjsh. jekiqK
mrsirh;a iuÛ cdk iuzm;a /ila jekiS .sfhah. wkd.;fhaoS jsjsO
ksIamdok i|yd fhdod.eksfuz yelshdj fya;=fjka wdrA:sl jYfhka
jeo.;a jshyelsj ;snqKq ffcj iuzm;ao wksjdrAhfhkau ta w;r
;sfnkakg we;. tmuKla fkdfjz, wm\%jH wjfY`IKh lr
.ekSug;a, whym;a ld,.=Ksl ;Fjhka uev meje;ajSug;a mrsirhg
;snq yelshdj fukau, m<sfn`Olhkag o tfrysj iajNdjslj
f.dvk.d ;snq ;rÛldrS;ajho fuz iuÛ flfuka wvmK jS .sfhah.
fuz w;r f.dvnsu;a, jdhq f.`,h;a, c,h;a \qIKh jkakg mgka
.;af;a nshlre wkaousks. js\q,sn,h iy LKsc f;,a Ndjs;h iuÛu
.,a wÛ=re jeks bkaOk oykh ksid is\qjq mrsir \qIKh ;rula
wvqjk nj mejeiqk;a ienejskau is\qjS we;af;a Bg jvd jskdYldrS
\qIK \%jhka mrsirg tlajkakg mgka .ekSuhs. r: jdykj,ska msg
jk \qu, lrAudka; Yd,dj,ska neyer flfrk jskdY l< fkdyels
lD;s%u ridhksl \%jH fukau kHIagsl wm\%jHhkaa fuz i|yd
WodyrKh. tmuKla fkdfjz, kjSk lDIsldrAusl l%u fya;=fjka,
ireidr j.dnsuz /ila b;d blaukskau fi`odmd,qjg ,la jS we;s
w;r fmdfydr, lDIs ridhk fukau >k wm\%jH fya;=fjka is\q jq
mrsir \qIKh o ieu;eku oelsh yel.
6
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
.ukd.uk lghq;= ksid jd;h yd P,h \QIKhg ,la jS we;s w;r
wkd.;fha oS usksidg ;uka Wmka od isg fkdusf,a wdYajdi m%dYajdi
lsrSug ,enqk jd;h mjd ;uka jsiskau msrsis\q lr.ekSug is\qjk
;Fjhla Woa.;jsh yel. f,dalfha usrsosfhka jsYd, m%udKhla
lDIslrAudka;h i|yd fhdod .efkk w;r lDIslrAudka;fha ridhk
\%jH Ndjs;h ksid fuz usrsosh wmjs;% lrk ksid ;j \qrg;a tu P,h
wfkl=;a lghq;= i|yd fhdod .ekSug wmyiq jS we;. .Dyia:
lghq;= i|yd we;s usrsosh m%udKh l%ufhka wvq fjuska hk w;r
usksidf.a wkd.; meje;aug th buy;a ;rAPkhla jkq we;.
8
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
jsoHdj yd ;dCIKh w;ska usksid fuz jk jsg os.= bosrs .ukla
f.dia ;snqK o wkd.;h ms<sn|j wkdjels m<lrkakg w;S;
m%jk;d Wojzlr .eksfuz mqreoaola ;ju;a wmg mj;S. ienejskau
w;S;fha is\qjq ienE fjkia jSuz ms<sn|j jvd fyd|ska yªkd .ekSug
,efnkqfha w;S;h foi jsuis,su;aj wdmiq yerS n,k jsgh. .; jq
iuDoaOsu;a ld,h ;=<o wdrA:sl wjmd;hka, wjsksYaps;;djka, fukau
wiqNjdoS is\qjSuzo ysÛfkdjSh. wm wo w;aolsk wjsksYaps; ld,hka
ireidr wkd.;hla lrd jegS we;s udjf;a yuqjk ;djld,sl
wekysgSula ke;fyd;a jsrduhla jsh yel. fuh wkd.;h ms<sn|j
iqNjdoS wdl,am orK ;dlaIK{hkaf.a u;hhs. jrA;udk f,`lh
yuqfjz we;s .eg,q jsioSfuoS l%fu`mdhhka ms<sn|j mQrAK ;lafiarejla
l,a;nd lsrSu, wiSre ldrAhhls. ta ukaoh;a kj iuzm;a wdldr fidhd
.eksug;a, ;sfnk iuzm;a jvd;a ldrAhÌu f,i;a M,odhs f,i;a
Wmfh`.s fldg.; yels ;dÌKsl Wml%u oshqKq jSug;a, usksiqkaf.a
mdrsfN`ck rgdjkays huz huz fjkia luz is\qjSug;a bv we;s nejsks.
tfukau jvd \qrA,N iuzm;a iq,N iuzm;aj,ska wdfoaY l<yels
wdldrfha ;dCIKsl fjkialuz we;s jsfuz bv lv;a neyer l<
fkdyels nejsks. tmuKla fkdfjz, iqrAh Yla;sh, mD:sjsfha pquznl
n,h jeks Ìh fkdjk Yla;sh, m%jdy iuzm;a, ^Flow Resources&&
iy fuf;la jeo.;a lula fkdbiq,q iuzm;a Ndjs; lsrSfuz l%u
wkd.;fha oS fidhd .ekSug o bv we; . ldrAhÌu f,iska yd
wdrA:sl jYfhka jdisodhl jk wdldrfhka iajNdjsl iuzm;a Ndjs;d
lsrSu n,Yla;s wrAnqohg fyd| wdfoaYkhla jshyelsh. tfukau Ìh
jS hk LKsc iuzm;a ldrAhÌu f,i m%;splS%lrKh lsrSug wjYH
jk wu;r Yla;sho bka ,nd.; yelsh.
9
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
jsi|qula fia fmkqK;a tu ls%hdj,sfhaoS ksmofjk kHIagsl wm\%jH
neyer lr,Su ;j;a .eg,q /il wdruzNh jS ;sfnz. tfy;a usksidf.a
wkd.;h ms<sn|j, wksh; l<lsrSula we;slr .ekSu hq;= fkdfjz.
;dCIKh, iuzm;a wdfoaYkh, ixrlaIKh fukau ck.yK md,kh
jeks l%u iq\qiq f,i taldnoaO lr.ekSfuka, jvd idrA:l jsi\qula
lrd .uka l<yelsh. ta .ufkaos jvd wiSre ;SrKhka .ekSug we;.
ta tlu ldishl fome;a; fuka TzkEu l%shdjl jdis fukau wjdiso
/oS we;s fyhsks. huz wruqKla oskd .ekSu i|yd wfkl=;a wruqK q
tlla fyda lsysmhla wiSrefjka jqjo lemlrkakg ksielfhkau
is\qjkq we;.
10
mrsir wdrA:sl jsoHdfjz jsldYh
11
fojk mrspzfPAoh
2' ;sridr ixjrAOkh
14
;sridr ixjrAOkh
15
;sridr ixjrAOkh
16
;sridr ixjrAOkh
jSug kuz tys kdusl jgskdlu Bg jevs jsh hq;=hs. fuz wkqj
jrA;udkfha isg wkd.; mdrsfNdaPkh foi n,k whl=g, Tyqf.a
mdrsfNdaPkh ksh; ugzgul mej;Sug kuz tys kdusl jgskdlu
Tyqf.a jgzguz wkqmd;hg iudk ugzgulska by< hd hq;= fjz. fuhska
woyia jkafka wdrA:slh wLKavj jrAOkh jsh hq;= njhs. fndfyda
mrsir jsoHd{hska fmkajd fokafka wkka;h olajd jsysoqkq tjka
wLKav wdrA:sl jrAOkhla mrsir iSudjka (Ecological Limits) ;=<
,Ûd lr .ekSug fkdyels njhs.
17
;sridr ixjrAOkh
tkuz,
1. usksia Y%uh
2. m%d.aOkh (a) iajdNdjsl m%d.aOkh (Natural Capital) (Wod'
jkdka;r, N+ush, bkaOk&
20
;sridr ixjrAOkh
21
;sridr ixjrAOkh
ls%hdldrS;ajhg h<s m;ajSug huz mrsir moaO;shlg we;s
yelshdj uska jsia;r flfrhs. moaO;shla m%lD;s ;Fjhg
m;ajSfuzoS tys ix>gl jk ish,qu .yKhka ia:dhs ;;ajhg
m;a jSula bka woyia fkdflfrA. funª ndOd lsrSula ksid
moaO;sfhys tla jsfYaIhla ioygu jskdY jS .sho
moaO;shla jYfhka thg fmr mrsos ls%hd;aul jSug
yelshdjla ;sfnz. kuq;a fuho tu j|jSug m;a jsfYaI uÛska
moaO;shg bgqjq fiajfha ;ru wkqj fjkia jsh yelsh.
wfkla w;g ;ks jsfYaIhlg ia:dhs ;Fjhg m;ajSug
yelsjkafka mrsir moaO;shg m%lD;s iajNdjhg m;ajSfuz
yelshdjla we;s jsgloS muKs.
23
;sridr ixjrAOkh
25
;sridr ixjrAOkh
26
;=kajk mrspzfPAoh
3' fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
1' ksIamdokh iy
2' mrsfN`ckhhs.
29
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
wdrA:slh jHqyh TzkEu wrA: l%uhl tkuz jsjD; fj<| fmd< wdrA:sl
l%uhl (Free Market Economy) fy` ixjD; fyj;a uOH .; wdrA:sl
l%uhl (Centralized Economy) fy` fuz foflys w;r ueos wjia:djla
n\qZ usY% wdrA:sl l%uhlg (Mixed Economy) idOdrK tajd f,i
ie,lsh yelsh. fuz tla tla wrA: l%uhla hgf;a ksIamdok l%shdj,sh
iuznkaOSlrKh jk wdldrh fyj;a iuznkaOSlrK hka;%kh uS<Ûg
jsuid n,uq.
30
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
31
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
1. n\q wh lsrSu,
2. iykdOdr iemhSu,
3. ;Sren\q whlsrSu,
4. wdkhk yd wmkhk mx.= l%u we;s lsrSu,
5. rdcH us<oS .ekSuz.
33
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
fuz ljr wrA: l%uhl jqj wjidk wruqK tys iudcSlhkayg
by< ;Dma;shla <Ûd lr oSuhs. fuz wdrA:sl l%uhka i;= \qrAj,;d
fukau yelshdjkao /ils. ta ms<sn|j oSrA> wOHhkhl fhoSug wms
fuysoS woyia fkdlruq. wmf.a uq,sl wjOdkh fuysoS fhduqjkafka
fj<|fmd< wdrA:sl l%uh flfrysh.
34
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
U f ( Z 1 , Z 2 , Z 3 ,..............., Z n )
fuys
U = Wmfh`.S;djo
Z1, Z2, Z3 ….Zn = mdrsfN`ckh lrkq ,nk NdKav yd fiajd
m%udKhka o ksfhdaPkh lrhs.
35
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
U f (Z1 , Z 2 )
36
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
Z2 m%udKh
45
30
I3
I2
15
I1
10 20 30 40 Z1 m%udKh
Z2 m%udKh
0
5 10 Z1 m%udKh
wdodhu re'5 jk jsg wh jeh frALdj
37
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
Z2 m%udKh
a
Z2 *
I3
I2
I1
Z1* 10 Z1 m%udKh
38
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
PZ 1
RCS Z 1 Z 2
PZ 2
Q = f( X1, X2)
m%d.aOkh / K
Q= 15
Q = 10
Q=5
Y%uh / L
40
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
m%d.aOkh / K
^tall .Kk&
500
50
Y%uh / L
0 500
^tall .Kk&
100
41
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
m%d.aOkh / K
a
K*
Q= 15
Q = 10
Q=5
L* Y%uh / L
PL
RTS LK
PK
C * PL .L* PK .K *
42
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
B f b ( Lb , Db )
C f c ( L c , Dc )
43
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
1 iy 2 keue;s mdrSfN`.slhka fofokd jsiska mdka iy fl`ms
mdrsfN`ckfhka ,nk Wmfh`.S;djh o Ys%;hla f,i oelajh s yelsh'
U f ( B ,C )
1 1 1 1
U f (B , C )
2 2 2 2
L L L
b c
D D D
b c
44
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
_
L
3
B
2
B
1
B
D D
(a)
L
C3
C2
C1
D D
(b)
45
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
oeka wms wdrA:slfha uqMZ ksIamdok wxYh ms<sn|j wOHhkh
lsrSug ksIamdolhska fofokdf.a ksIamdok iuznkaO;djka taldnoaO
lruq. fl`ms ksIamdokh oelafjk iu ksIamdok jl% is;shu ^igyka
b& uq, ,CIh by< ol=Kq flf<jr fhduq jk f,i mdka i|yd jq iu
ksIamdok jl% is;shu iuÛ iumd; lsrSfuka fuh l< yel.
Dc
OC
B3
Lb C1
Lc
B2
B1 C2
C3
OB
Db
igyka wxl 3'8( mdka iy fldams i|yd jQ iu ksIamdok jl% j,
fmgzgs igyk
46
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
TzkEu ,CIhla Wmfh`.s fldg.;a iuzm;a m%udKh yd ksuejquz
m%udKh fmkakquz lsrSu;a ta w;r lemS fmfkhs. fmgzgs igyk ;=<
we;s P keue;s TzkEu wyUq ,CIhla ie,lSfuka fuh meyeos,s l<
yelsh. P yryd isria iy ;sria frALd hq.,la we|sjsg DPc, DPb, LPb,
LPc, f,i P ,CIfhys mdka iy fldams ksIamdok i|yd jeh jq iuzm;a
m%udKh oelajsh yelsh. tfiau P ,CIh yryd .uka lrk mdka iy
fl`ms i|yd jq iuksIamdok jl% hq.,h uÛska tu ,CIhg wod,
ksuejquz m%udKho oelafjz.
fmgzgs igyk ;=< we;s wyUq f,i f;dard .;a P keue;s ,Ìh
i,lkak. fuu P ,Ìh yryd iu ksIamdok jl% folla tlsfkl
lemS hd hq;=h. tfia ke;fyd;a tu ,ÌHfhaoS iy ksIamdok jl%
folla tlsfkl iamrAY jsh hq;=hs. uq,oS iu ksIamdok jl% folla
tlsfkl lefma hhs i,lkak' tjsg P ys isg a olajd .ukal<fyd;a
mdka ksIamdokh ksh;j ;nd .ksuska ^tkuz tlu iu ksIamdok
jl%hl isgsuska& fldams ksIamdokh jevs lr .ekSug mqMZjk. fuysoS oS
we;s ;dÌKhla u.ska yd oS we;s iuzm;a m%udKhlska wdrA:slfha
iuzm;a wkqhqla; lsrSu m%;sixjsOdkh lsrSu u.ska jevs ksIamdokhla
lrd ,Ûd jSula is\qjS we;. th ldrAhÌu;djla lrd ,Ûd jSuls.
fuf,i P ys isg b ,ÌHh lrd .uka l<fyd;a, fldams ksIamdokh
ksh;j ;nd .ksuska mdka ksIamdokh by< oud .ekSug yelshdjla
we;. oeka P ys isg c ,ÌHh lrd .uka lrkafka hhs i,lkak.
tjsg mdka yd fldams iy foflysu ksIamdokh jevs lr .ekSug
mqMZjka nj fmkS hhs. fuz wkaouska P ,ÌHfha isg a, b fyda c
,ÌHhka lrd .uka lsrSu hkq wdrA:slfha mj;sk iuzm;a fjkia
wdldr j,ska mdka iy fldams ksmojSu i|yd wkqhqla; lsrSula jYfhka
ie,lSug mqMZjk. fuz jsYaf,aIKh u.ska fmkakquz lrkqfha
wdrA:slfha iuzm;a tla tla NdKav ksIamdokh i|yd wkqhqla; lsrSu
fjkia lsrSu ;=<ska jvd by, ldrAhÌu;djka lrd ,Ûd jSug yels
njhs' fuf,i ,nd .; yels ldrAhÌu;djfha iSudjla we;. tu
iSudj iu ksIamdok jl% 2la tlsfkl iamrAY lrk ,ÌH u.ska
fmkakquz lrhs. wdrA:slhla fuz ,ÌH lrd ,Ûd jq miq ;j\qrg;a
ksIamdokfha ldrAhÌu;djla ,nd .ekSug kqmqMZjk. fujka
ldrAhÌu ,Ìhhka .Kkdjla fmgzgs igyk ;=< we;. ta
,ÌHhka ish,a, hd lsrSu u.ska ldrAhÌu ksIamdok m:hla
(Production Efficiency Locus) ,nd .ekSug mqMZjk ^igyka wxl 3'9
n,kak&. fuu ldrAhÌu ksIamdok jl%h u; msysgs TzkEu ,CIhloS
mdka iy fl`ms i|yd ;dCIKsl wdfoaYk wkqmd;hkao (Rate of
Technical Substitution) tlsfkl iudk fjz' .Ks;uh iuSlrKhlskao
th my; wdldrhg oelajsh yelsh.
RTS
D ,L B RTS D , L C
47
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
DPC DC
DC
P
L b p P
LC
p
OB D b Db
mdka
fl`ms
49
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
mdka
I1iii
I1ii
I1i
01 fldams
mdka
I2iii
I2ii
I2i
01 fldams
50
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
mdka
d = O2 ldrAhCIu mdrsfN`ck
Bd m:h
I1iii
I 2i
I1ii
I2ii
I2ii I 1i
O1 Cd fl`ms
51
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
i|yd jq WfmaCId jl%fhys nEjquz tlsfkl iudk jk wjia:d uÛska
tlS mdrSfN`.slhka fofokd mdka iy fl`ms keue;s NdKav fojrA.h
tlsfklska wdfoaY lsrSfuz wkqmd;hkao (Marginal Rate of Substitution)
iudk jk nj meyeos,sfjz ^ldrAhCIu mdrsfN`ck m:h ksuejS
we;af;a funª ,CI wkka; ixLHdjlsks&. .Ks;uh iuSlrKhla
f,i th my; mrsos oelajsh yelsh.
(MRS CB )1 (MRS CB ) 2
52
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
wxl 2 mdrsfN`.slhd
,nk Wmfhda.s;dj
mdka iy fl`ms mdrsfN`ckfha
Wmfh`.s;d yelshd jl%h
U22
U2 1
wxl 1 mdrsfN`.slhd
,nk Wmfhda.S;dj
U 12 U1 1
53
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
Wmfhda.s;d jl%h ,nd .;af;uQ' fuu l%shdoduhu wkq.ukh lruska
ldrAhCIu ksIamdok yelshd jl%h u; msysgs d nª ishMZu ,CI
weiqfrka by; wdldrhgu Wmfh`.s;d yelshd jl% jsYd, m%udKhla
ksrAudKh lr.; yelsh. tjsg ,efnk o< igyk, igyka wxl 3'14
wdldr .kS.
wxl 2 mqoa.,hdf.a
;Dma;sh
m%Odk Wmfh`.s;d
m%;Hka;h
Wmfh`.s;d
yelshd jl%
ol+K
m%Odk Wmfh`.s;d
m%;Hka;h
0
wxl 1 mqoa.,hdf.a
U1
Wmfhda.s;dj
55
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
56
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
ldrAhÌu ksIamdokh(
PC
RPTCB firm1 RPTCB firm 2 ...
PB
ldrAhÌu mrsfNdaPkh(
MRSCB consumer1 MRSCB consumer2 ....... RPTCB firm1 RPTCB firm2 ...... PC P
B
57
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
ldrAhÌu ksujquz usY%Kh yd ldrAhÌu mdrsfNdaPkh
taldnoaO lsrSu ;=,ska ,nd.;a wjidk iuSlrKh mefrfgda
ldrAhÌu;dj yd fj<|fmd< iu;=,s;;dj w;r iuznkaO;dj
fmkakquz lrhs. fuh jgyd .ekSu i|yd WodyrKhla i,ld n,uq'
fldams yd mdka tlg tl wkqmd;hlska tlsfkl wdfoaY lsrSug
yelshhs i,lkak. tjsg
MRS CB 1
oeka wdrA:slh ;=< fldams yd mdka w;r ksujquz mrsjrA;k
wkqmd;h 2 la hhs i,lkak (RPTCB = 2&. fuhska lshfjkqfha
mdrsfNda.slhka fldams tallhla lemlr mdka tallhla ,nd .kakd
jsg Tjqka f.a ;Dma;sh ksh;j mj;sk w;r wdrA:slh ;=< fldams
tallhla leml<fyd;a mdka tall folla ksmojsh yels njhs. fuz
wkqj tla fldams tallhla ksmojSu w;ayer ouk jsg mdka tall
folla ksmofjk w;r mdka yd fldams tlg tl ne.ska
mdrsfNdackfhkao wdfoaYjk ksid ksmojk mdka tall 2l
mdrsfNdaPkh lsrSu u.ska mdrsfNda.slhkg ;u ;Dma;sh by< oud
.ekSug yelshdjla we;. fuf,i ;Dma;sh by< oud .ekSug
yelshdjla we;s nejska fmkShkafka wdrA:slh mefrfgda ldrAhÌu;dj
lrd ,Ûd jS we;s njhs. wdrA:slh mefrfgda ldrAhÌu;d lrd ,ÛdjS
we;s kuz ;j\qrg;a ;Dma;sh by< oud .ekSug yelshdjla ke;.
by; WodyrKfhaoS ksIamdok usY%Kh fjkia jk w;r mrsfNdackho
ta wkqj fjkia fjz' wjidkfhaoS uqMZ wdrA:slhu m%;sixjsOdkhjSu
u.ska mefrfgda ldrAhÌu;dj lrd ,Ûd jk w;r tu ;Fjhg m;ajq
miq mrsfNdaPk ;Dma;sh ;j\qrg;a jevs lr .ekSug bvla ke;'
59
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
U1
a
a
U 1
U1c
c
b
U1b
60
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
W W (U 1U 2 )
61
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
u.ska iudP WfmaÌd jl% is;shula ,nd .ekSug mQMZjk ^igyka wxl
3'17 n,kak&'
U2
S1C3
S1C2
S1C1
U1
62
fj<|fmd< wdrA:sl kHdh
U2
U2* • S1C4
S1C3
S1C2
S1C1
U1* U1
igyka wxl 3'18( Wmrsu iudP iqNidOkh lrd ,ÛdjSu
64
y;rjk mrspzfPAoh
66
fj<|fmd< wiudrA:;d
jsg jsjsO .egMZ mek k.S. WodyrKhla f,i .uzudkhla ueo msysgd
we;s ;DK N+ushla i,lkak. tys we;s iuzm;a Ndjs;hg .fuz ishMZ
fokdgu bv ie,iS we;s ksid ;DK N+ush blaukska mrsydkshg
m;ajk nj fndfyda wjia:dj,oS fmkS f.dia we;. idrAjsl;djh
u.skau whs;sh wysus mqoa.,hka iuzm;a mrsyrKh j,lajk wkaofuz
jsfYaI j.ka;s we;=,;a lr ;snsh hq;=hs. tfia l< fkdyels jsgoS o
iuzm;a iQrdlEulg ,lajSug fyda ta iuzm;a mj;ajd .ekSfuz msrsjeh
iuzm;a Ndjs;d lrk ishMZ fokd jsiskau fkdoerSu jeks .egMZ
we;sfjz. WodyrKhla f,i msrsis\q jd;h i,lkak. msrsis\q jd;h
i|yd mqoa.,sl foam, l%uhla we;s lsrSug mj;sk ;dÌKh
wfmdfydi;a jk ksid tla whl=g ;j;a wfhl= tu jd;h Ndjs;
lsrSfuka neyer lsrSug mqMZjka lula ke;. tuksid jd;h \QIKh jS
we;s jsgl ta i|yd f.jSula lr th msrsis\q ;Fjfha mj;ajd .ekSug
wmyiqh. tfia jkqfha tla whl= f.jSula lr jd;h msrsis\q l< jsg
wfkla whg fkdusf,au msrsis\q jd;h mrsyrKh lsrSug bv ie,fik
nejsks. foam,la leu;s jsgl wka whl=g mejrSfuz yelshdjla ke;s
jsgl foam, i|yd ldrAhÌu fj<|fmd<la we;s fkdfjz. WodyrK
f,i ,xldfjz Pkmo jHdmdrj, f.djSkag ,nd oS we;s bvuz Tjqkg
wjYH jsgl jslskSug yelshdjla ke;. tu kS;sh u.ska jsjsOdldr
wkshuz ugzgfuz fj<|fmd<j,a we;s jSug bv i,id we;. bvuz
ysushl=g ;uka j.d lsrSug woÌ fyda wlue;s jsgl ta i|yd jevs
yelshdjla we;s whl=g tu bvu jsl=Kd ;ud jvd;a leu;s fyda oÌ
lrAudka;hl kshe,Sug we;s bvlv weysrS we;. fuz wkaouska mejrSfuz
yelshdj ke;s jsgl fkdfhla wkaofuz wdrA:sl wldrAhÌu;d mek
k.S. wjika jYfhka kS;s rS;s moaO;sfha foam, whs;Ska W,a,x>kh
lrk whg ovqjuz meusKjSu is\q jsh hq;=hs' n,h fhoSfuz
yelshdfjka woyia lrkqfha fuhhs. fuz i|yd fydou WodyrKhla
fmd\q nia r: ;=< \quznSu ms<sn| kS;sh u.ska iemfha' kS;sh u.ska
nia r: ;=< \quznSu ;ykuz lr we;s w;r tu.ska nia r:h ;=<
jd;fha ysuslu tys .uka lrk ishMZ fokdg b;d meyeos,s f,i ,nd
oS we;. flfia kuq\q nia r: ;=< \quz fnduska fuu foam, whs;sh
W,a,x>kh lrkakkag lsis osk ovqjuz muqKqjd ke;s nejska m<uq
lrekq ;=k iuzmQrAK jqj;a n,h fhoSfuz yelshdj ksjerosj l%shd;aul
fkdjk ksid foam, whs;sh ksis whqre l%shd;aul fkdfjz. fuhska fmkS
hkafka by; i|yka .=Kdx. y;ru mrsmQrAK jQ l,l muKla
foam, whs;sh ksis f,i ls%hd;aul jk njhs.
67
fj<|fmd< wiudrA:;d
Q = f(c)
Q = lsrs m%udKh
Maxc .Pmf (c ) ac
df (c)
Pm. a
dc
oeka fuu ;DK N=ushg jsjD; m%fjzYhla we;s hhs i,luq. tkuz
TzkEu mqoa.,hl=g fuu ;DK N=ushg .jhska hejSug yelshdjla we;.
oekg ;DK N=usfhys c .jhska m%udkhla ;K luska isgS hhs i,luq.
fuu wjia:dfjz tla .eushl= ;j;a .jhl= us<oS .ekSu i,ld
n,kafka hhs i,lkak. Tyq fuysoS ;ukag ,efnk m%;s,dN yd ;uka
oersh hq;= msrsjeh i,ld n,hs. .jhska c .Kkla isgsk jsg Tyq
;j;a .jhl= we;=MZ lrkafka kuz
fuz ksid tla .jhl= oeuSu u.ska wfkl=;a ishMZu .jhka f.ka
,efnk idudkH lsrs m%udKh my; jegSula isoqfjz' fuh wm i,lk
,o .eushd jsiska wfkla .eushka fj; we;s lrk nysrA;djhls
(Externality). ^nysrA;djhka ms<sn|j B,Û fldgfia jsia;r flfrA'&
fuf,i ;j;a tla .jhl= oeuSu u.ska ,nk wu;r m%;s,dNh jkqfha
f (c 1)
pm
c 1
ta i|yd .eushd jeh l, hq;= wdka;sl msrsjeh jkqfha remsh,a a
m%udKhls'
f (c 1)
pm a
c 1
jkafka kuz Tyq ;j;a .jhl= ;DK nsug hjhs'
f (c 1)
pm a
c 1
69
fj<|fmd< wiudrA:;d
fuz wkqj ishMZu .eushkag ,ensh yels uqMZ ,dNh Y=kH jk ;=re
.jhka ;DK nsug we;=MZ lrhs' tys oS iu;=,s; ;Fjh jkqfha
idudkH m%;s,dN wdka;sl msrsjehg iudk jk ;Fjhhs. tkuz
f (cˆ)
Pm a
cˆ
70
fj<|fmd< wiudrA:;d
wdka;sl m%;s,dN yd
idudkH m%;s,dN
idudkH m%;s,dN
wdka;sl m%;s,dN
msrsjeh = a
* ĉ .jhska .Kk
c
71
fj<|fmd< wiudrA:;d
md,khlg hg;aj isoq lsrSug wjYH iudP kS;s rS;s i|yka lsrSug
mqMZjk. fujka m%Pdj i;= foam, l<ukdlrK uq,OrAu ms,sn|j
jrA;udkfha buy;a Wkkaoqjla mj;sk njla olakg ,efnz.
4'2 nysrA;djhka
fmdoq foam, ms,sn| fYdaldka;h hk ixl,amh .ek l<
wOHhkfhaoS nysrA;djh (Externality) ms<sn|j huz woyila ,nd
.;af;uq. tu WodyrKfhaoS tla mqoa.,hl= jsiska wu;r .jhl=
;DK nsug we;=MZ lsrSfuka wfkl=;a ishMZu wh fj; whym;a
m%;sm,hla f.k oqka kuq;a wu;r .jhl= tl;= l, mqoa.,hd jsiska
fuu wu;r msrsjeh oerSula fkdflrhs. fuz wkqj nysrA;djka my;
wkaoug ksrAjpkh l< yel.
72
fj<|fmd< wiudrA:;d
73
fj<|fmd< wiudrA:;d
l%shdj,sh u.ska nysrA;djh we;s flfrk ksid th ksIamdok
nysrA;djhla jYfhka i,lkq ,efnz.
74
fj<|fmd< wiudrA:;d
us<
iudP wdka;sl
msrsjeh jl%h
mqoa.,sl wdka;sl
msrsjeh jl%h
P2
P1
b,a,quz jl%h
75
fj<|fmd< wiudrA:;d
tysoS jevsjk iemhqu fya;=fjka jevs tall m%udKhla wvq us<la
hgf;a mrsfN`ckh l<yelsh.
76
fj<|fmd< wiudrA:;d
fjfik wfhla fuu wOsl Ynzoh ksid we;sjk Ynzo \qIKh u.ska
mSvdjg m;a jS we;ehs o i,lkak'
Ynzofha us<
B
P*
Ynzofha
O E Q* Qm m%udKh
rEm igyka wxl 4'3 ys olajd we;s wkaoug Ynzoh i|yd leigz
whs;slre >Dk nEjqula iys; b,a,quz jl%hla we;. bka woyia jkafka
Tyq ix.S;h i|yd ySkjk wdka;sl Wmfhda.s;djhla we;s whl= njhs.
leigz whs;slre Ynzoh by< kxj;au bka wi,a jeishdg we;s jk
mSvdj l%ufhka by< hk ksid Tyq f.a wdka;sl msrsjeh jl%h Ok
nEjqula iys; fjz. fuz wkqj b,a,quz jl%h u.ska ix.S;fha wdka;sl
m%;s,dN fmkakquz lrk w;r huz Ynzo ugzguloS leigz whs;slre
,nk uqMZ m%;s,dNh b,a,quz jl%hg hgska msysgs bv m%udKfha jrA.
M,fhka ,nd fohs. tf,iu huz Ynzo ugzgul oS wi,ajeishdf.a uqMZ
msrsjeh wdka;sl msrsjeh jl%hg hgska msysgs m%foaYfha jrA. M,fhka
,nd foa.
77
fj<|fmd< wiudrA:;d
78
fj<|fmd< wiudrA:;d
79
fj<|fmd< wiudrA:;d
80
fj<|fmd< wiudrA:;d
wvq fjuska hhs. \QIKh wvq lsrSug we;s b,a,qu yd \qIKh wvq lsrSfuz
iemhquz jl% tlsfkld fPAokh jk ,ÌfhaoS iu;=,s; \qIl m%udKh
;SrKh fjz. fuysoS o, wdruzNl foam, whs;sh wkqj mrsir
\QIKfhka mSvdjg m;ajkakd jsiska wrUk idlpzPd wjidkfha oS
mefrfgda m%Yia; jsi|qula lrd ,Ûd jSug bjy,a fjz.
D ms rsi\
s q mrsirhla i|yd
wdka;sl Wmfhda.s;dj ^b,a,qu&
us<
Q*
Q0
mrsir \QIKh
mrsir \QIKh md,kh
81
fj<|fmd< wiudrA:;d
us< S
2 S
D D 1
1 2
0 Q* Q* Q
1 2
82
fj<|fmd< wiudrA:;d
S S S
us< D D D 2 1 3
3 1 2
0 Q1 * Q2 * Q0
mrsir \QIKh md,kh
83
fj<|fmd< wiudrA:;d
84
fj<|fmd< wiudrA:;d
us,
wdka;sl
m%;s,dNh
(MB) wdka;sl
msrsjeh
(MC)
85
fj<|fmd< wiudrA:;d
wdodhu mrsirhg ys;lr ;dCIKh Ndjs; lsrSug osrs.ekajSula f,i
iykdOdr jYfhka fjk;a ksIamdok wdh;khlg ,ndosh yelsh'
86
fj<|fmd< wiudrA:;d
87
fj<|fmd< wiudrA:;d
NdKav iajNdjsl fya;= ksid fnod fjka fkdl< yels wjia:d o
we;sfjz. WodyrKhla f,i ia:dkfhka ia:dkhg .uka lrk u;iH
jsfYaI oelajSug mqMZjk.
fj<| fmd<
b,a,qu
MC
Pa A f.a b,a,qu
Pb
B f.a b,a,qu
qb q a Q* Qm ffPj jsjsO;ajfha
m%udKh
89
fj<|fmd< wiudrA:;d
m%Yia; m%udKhg jvd wvqfjka fmd\q NdKav iemhSu fuys oS we;sjk
fj<|fmd< wiudrA: jSuhs.
B
us<oS .kS fkd.kS
A us<oS .kS 250, 250 -1000, 1500
fkd.kS 1500, -1000 0 0
91
fj<|fmd< wiudrA:;d
fj<|fmd<g jvd jevs us,lg NdKav jslsfkk w;r iemfhk
m%udKh mqrAk ;rÛldrs ugzgug jvd wvqfjz. fuysoS ksIamdolhd
by, iqNidOkhla ,nk kuq;a mdrsfNda.slhkf.a iqNidOkh wvq
fjz. iuia:hla f,i ie,l+ l, taldOsldrs fj<|fmd<l oS iuia:
iudP iqNidOkh wvq ksid th wldrAhÌu hhs ie,fla.
fj<|fmd< jHqyh mqrAk ;rÛldrs;ajfhka wE;a jSu mrsir wdrA:sl
jsoHdfjzos nysrA;djhka yd fmd¥ NdKav ;ruz jeo.;a lula
fkdWiq,k kuq;a iuyr jsfYaI ;Fjhka hgf;a taldOsldrs
fj<|fmd< mrsir ys;jdoS njla fmkakquz lrhs. WodyrKhla f,i
kej; Pkkh fkdjk iuzm;a ksiaidrKfhaoS taldOsldrS fj<|fmd<
wvq m%udKj,ska, tu iuzm;a os.= ld,hla ;=, ksiaidrKh lrhz. fuz
ksid iuyr mrsirfjzoSka taldOslrKh mrsir ixrÌKh i|yd
Wmldrs fjz hhs i,lhs. flfia kuq\Q iudP iqNidOkh ms<sn|
oDIaGshlska fuh js.%y lsrSfuzoS fmkS hkafka, iuzm;a os.= l,la
mj;sk kuq;a bka ,efnk uqMZ iudP iqNidOkh mqrAK ;rÛldrS
fj<|fmd<lg jvd wvq njhs.
92
fj<|fmd< wiudrA:;d
rPh u.ska we;s lrk fujka jsIu;djka ksid mdrsirsl .egMZ
we;sfjz. WodyrKhla f,i n\q fyda wka m%udKd;aul md,k u.ska
fnda.hka i|yd ,ndfok /ljrK u.ska tys foaYSh us< by,
ugzgul mj;ajd .kS. tjka iuyr fnda. mdxY= Ldokh jeks mrsir
ydks we;s lrhs' wrA;dm,a wdkhk n|q by< ugzgul mj;ajd .ekSu
ksid foaYSh wrA;dm,a us< by<j mej;Su ksid f.djSka oevs nEjquz
iys; N+usj, wkjirfhka jkdka;r fy<slruska wrA;dm,a j.d
lsrSug fm<fUz. j.d lkakhlg fojrla mi fmr<Su wdosh ksid
wrA;dm,a j.d nsuz j,ska iuyr fnda. j,g jvd iS.% mdxY= Ldokhla
is\q fjhs. wrA;dm,a wdkhk n\q wvq lsrSu iu. my; jegqk wrA;dm,a
us< ksidfjka f.djSka fjk;a fnda. jejSug fm<US we;. fuh mdxY=
Ldokh wvq lsrSug fya;= jS we; . oej ksiaidrkh lsrSu i|yd ,nd
fok iykodhs n,m;a, f,dalfha fndfyda rgj, iajNdjsl jkdka;r
jskdYhg;a, ffPj jsjsO;ajh wvq jSug;a bjy,a jS we;s nj fndfyda
fokd okakd lreKls. fuz ksid fj<|fmd< wiu;a jSula we;s
muKskau rPh ueoy;a jsh hq;=hhs fkdi,ld, m%;sm;a;sj, wiu;a
jSug we;s bvlv o ie,ls,a,g .; hq;=fjz.
93
fj<|fmd< wiudrA:;d
94
miajk mrspzfPAoh
5' iajdNdjsl iuzm;a jrA.SlrKh
96
iajdNdjsl iuzm;a jrA.SlrKh
97
iajdNdjsl iuzm;a jrA.SlrKh
99
iajdNdjsl iuzm;a jrA.SlrKh
100
iajdNdjsl iuzm;a jrA.SlrKh
101
yhjk mrspzfPAoh
6' m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a
l<ukdlrKfha uq, OrAu
fuz lreKq ;j\qrg;a jgyd .ekSu i|yd oeka wms ir, wdrA:sl
wdlD;shla f.dv k.d .uq. tu wdrA:sl wdlD;sfhaoS m;,a ysushd Tyq
i;=j we;s uqMZ iuzm;a m%udKh ksjerosj okakd nj;a, ksiaidrKfha
msrsjeh iuzm;a f;d.h wvqjk jsg by< hk nj;a ^f;d.fha
m%udKh wvq jk jsg ksiaidrKh wmyiq jk ksid&, iuzmf;ys us<
fkdfjkiaj mj;sk nj;a Wml,amkh lruq. tfukau tu
ksIamdolhd ld, tall folloS uqMZ iuzm;u ksiaidrKh lrk njo
Wml,amkh lruq. fuh ;rula \qrg h:drA:fhka wE;a jk
Wml,amkhla jqj;a, bka ,nd .kakd m%;sM, ld, tall TzkEu
.Kkdjla i|yd myiqfjka jHdma; l, yels ksid tu Wml,amkh
u.ska wmf.a jsYaf,aIkh h:drA;fhka wE;a fkdlrhs.
ksIamdolhl= fmd\qfjz us< yd wdka;sl msrsjeh iudk jk jsg iu;=,s;;djhg m;afjz' fuh
ms<sn| jevs jsia;r Varian ^1990) 18 jk mrspzfPaoh" Nicholson ^1997&" 7 jk mrspzfPaofhys
olajd we;'
104
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a l<ukdlrKfha uq, OrAu
Q Q1 Q2
Q
= we;s uqMZ iuzm;a m%udKh
1 PQ1 C (Q1 )
2 PQ2 C (Q2 )
105
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a l<ukdlrKfha uq, OrAu
1 2
(1 r )1
PQ2 C (Q2 )
Max Q1,Q 2 PQ1 C (Q1 )
1 r
St Q Q1 Q 2
PQ2 C (Q2 )
L PQ1 C (Q1 ) Q Q1 Q2
1 r
= ,ef.a%kaPshka .=Klh
P C ' (Q1 )
P C ' (Q1 )
1 r
106
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a l<ukdlrKfha uq, OrAu
P MC (Q2 )
P MC (Q1 )
(1 r )
P MC (Q2 )
P MC (Q1 )
(1 r )
kuz, m;,a ysushd uqMZ m;f,au we;s iuzm;a m<uq jifrAoS ksiaidrKh
lr ,efnk uqo, nexl=fjz ;ekam;a lsrSfuka ;u ,dNh Wmrsu
lr.kS. tf,iu
P MC (Q2 )
P MC (Q1 )
(1 r )
fjz kuz m;,a ysushd uqMZ iuzm;a m%udKhu fojk jifrAoS
ksiaidrKh lsrSug ;nd .ekSfuka ;u ,dNh Wmrsu lr.kS. m<uq
jifrA Ndjs; msrsjeh yd fojk jifrA Ndjs; msrsjefha jrA;udk
jgskdlu iudk jk wjia:dfjzoS ksIamdolhd Q 1 yd Q2 hk m%udK
m<uq yd fojk jifrAoS ksiaidrKh lsrSu u.ska ;u ,dNh Wmrsu
lr.kS. fuu wdlD;sh jir follg jvd jevs ld,hla i|yd
myiqfjka oSrA> l< yel. fuysoS
P MC (Q1 ) R1
f,i i,lkak.
R2 R3 Rn
R1 2
........
(1 r ) (1 r ) (1 r ) n1
107
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a l<ukdlrKfha uq, OrAu
R2
R1
1 r
R2 R1
r
R1
108
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a l<ukdlrKfha uq, OrAu
us< MC us< MC
P P
p-mc(qt) p-mc(qt+1)
0 qt 0 qt+1
ksiaidrKh ksiaidrKh
lrk m%udKh lrk m%udKh
Period t Period t+1
109
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a l<ukdlrKfha uq, OrAu
ld,h
110
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a l<ukdlrKfha uq, OrAu
111
y;ajk mrspzfPAoh
7' m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a
m%;splS%lrK l<ukdlrKh
idOlhla fkdjq w;r wm\%jH j<,d oeuSug yels jsh. tfy;a ld,h;a
iuÛ bvuz Ndjs;h by< hdu ksid th iSus; yd jevs jgskdlula
iys; iuzm;la njg m;ajq w;r ta iuÛu wm\%jH je<,Su i|yd
bvuz Ndjs;h wdrA:sl jYfhka M,odhs fkdjSh. thg wu;rj
mdrsirsl jeo.;alu jevsjSu fya;=fjkao wm\%jH je<,Su jvd;a wvq
jsh.
114
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
;dCIKh jv jvd m%;splS%lrKh l< wuq \%jH Ndjs; l< yels
wkaoug fjkia lrhs.
115
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
116
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
msrsjeh msrsjeh
M CP M CS
M CR
Qp Qs
m %; sp l %Sl r K h 0 % 1 00 %
l<
b j ; , Eu
1 00 % 0%
117
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
wdmiq ,nd.; yels ;ekam;=jla ;enSfuz l%uh wruqKq folla
bgq lr .ekSug WmldrSfjhs. tkuz(
118
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
119
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
120
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
fj<|fmd< fuu ldrAhCIu;d ugzgu fj; <Ûd fjzoehs hk
js.%yhg fj<|fmd< b,a,qu iy iemhqu fj; wjOdkh fhduq l<
hq;=h. m%;s,dN yd msrsjefha jrA; udk w.h ii|d ne,sfuka
mdrsfN`.slhl= l=ula f;`rd .kakjdoehs hkak ;srKh lrhs. Tyq
fy` weh NdKavhla us<oS .kafka tys Y+oaO m%;s,dNh l,ameje;au
u.ska Wmrsu lrk nejsks. fufia msrsjeh iy l,ameje;au ieioSfuka
Tyq jvd;a iq\qiq foh f;`rd .kq ,nhs.
121
m%;sIaGdmkh l< fkdyels iuzm;a m%;splS%lrK l<ukdlrKh
jslsKsug jevs keUqre;dj olajhs' fujeks wjia:dj, ie,iquz l< h,a
mekSula is\qfjhs.
122
wgjk mrspzfPAoh
8' m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a
l<ukdlrKh
125
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
dx(t )
F ( x)
dt
F ( x) rx(1 x K )
126
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
F*(X)
127
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
dx
F ( x) 0
dt
fuf,i mj;sk iu;=,s; mrsir moaO;shl iu;=,s;;dj uiqka
we,a,Su ksid ke;sjS hhs. uiqka we,a,Su u.ska by; jsia;r l<
moaO;sh fjkia lrk wdldrh wOHhkh lsrSu i|yd mdrsirsl
ixl,am joka lSmhla m<uqj ksrAjpkh lruq.
H1
H2
H3
X’ Xmsy X” X*
129
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
igyka wxl 8'4 ys olajd we;s wkaoug mrsY%uh jevs lrk jsg
wiajkq jl%h l%ufhka juz mig js;eka jSu;aa fmkakquz lrhs. jrAOk
iS.%;d jl%fha yevhg wkqj mrsY%u ugzguz folloS tlu wiajekakla
,nd .ekSug mqMZjk. flfia jqjo fuz folska Wmrsu psria:dhs
wiajekak ,CIhg juz miska msysgs ,CIfha (X’) iu;=,s;;djfha
ffPj jsoHd;aulj wia:djrh. Bg wu;rj tu ,CIh i|yd fhosh
hq;= mrsY%uho (E3) jevsksid th wdrA:sl jsoHdkql+,j wldrAhCIuh.
wiajekak
H’=G(E,X’)
H’
H=G(E,X)
E0 mrsY%uh
131
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
jrAOk iS>%;djh
X”
X’ E3
E2
E1
132
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
jrAOk iS>%;djh$wdodhu
jrAOk iS>%;djh
.yKfha m%udKh
133
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
uqMZ whNdrh yd uqMZ jshou
TC’
TC=cE
A
TR0 B
TR=PH(E)
H0
E’ E0 mrsY%uh
(a)
c=MC=AC
AR
E’ E0 mrsY%uh
MR
(b)
jrAOk iS>%;djh
H0=G(E0,X)
H’=G(E’,X)
H0
F(X)
(c)
135
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
TC=cE
H*
H0
Rent TR=PH
E* E0 mrsY%uh
(a)
tall mrsY%uh
Rent
MC=c
ARE
E* E0 mrsY%uh E
MRE
(b)
jrAOk iS>%;djh
H0=G(E0,X)
H*=G(E*,X)
H*
H0
F(X)
X0 X* ffPj rdYsh
(c)
137
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
TC
Y*
TR
n\q
TR’
Y’
E* E mrsY%uh
TC”
TC’
TR
t’
TC
0 E* E mrsY%uh
139
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
140
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
142
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
1
Max( p c)vt
(1 r ) t
( p c)v' te rt r ( p c)V (t )e rt 0
fuh ;j\qrg;a iqMZ lsrSu u.ska
( p c)v' t ( p c)V (t )r
f,i oelajSug mqMZjk. tu iuSlrKfha juzmi m%ldYkh
u.ska wo .ia lmd fy,Sfuz wdjia:sl msrsjeh, tkuz bosrs jrAIfha
jrAOkh u.ska ,ensh hq;=j ;snQ wu;r ,dNh fmkajd fohs. tys
ol=Kq mi m%ldYh u.ska wo .ia lmd ,efnk ,dNh nexl=fjz oeuSu
u.ska ,efnk wu;r wdodhu fmkajd fohs. tuksid wo osk .ia
lemSfuz wdka;sl m%;s,dNh ^ol=Kq mi m%ldYh& tys wdjia:sl msrsjeh
^juzmi m%ldYkh& g iudk jk wjia:dfjz oS, jk j.dlre ;u
m%Yia; jk j.d pl%h ^tkuz jhi& ;SrKh lrhs.
145
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
V ' (t )
r
V (t )
fuhska lshjkqfha jk .yKfha ffPj jsoHd;aulj jrAOk
iS>%;djh jgzguz wkqmd;slhg iudk jk wjia:dfjz oS, wiajkq fk,sh
hq;= njhs.
148
m%;sIaGdmkh l< yels iuzm;a l<ukdlrKh
149
kjjk mrspzfPAoh
9' mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl
jsoHd;aul uq,OrAu
152
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
w;r fidaod f.dia P,dYj, ;ekam;a jk mia u.ska ydksh we;s lfrA.
fuysoS ydksh we;s lrk wh fjka fjkaj w|qkd .ekSug fkdyel.
tjka \qIK ldrl ia:dkSh fkdjk m%Njhla iys; \qIK ldrl
(Non-point Source Pollutants) f,i ye|skafjz. ia:dkSh m%Njhla iys;
\qIK ldrlj,oS tajd md,kh lsrSfuz m%;sm;a;s ieliSu fukau
l%shd;aul lsrSuo myiq jk w;r wfkla jrA.fhaoS \qIK ldrl
ksl=;a lrk tallhka y|qkd .ekSug wmyiq ksid ta i|yd idrA:l
m%;sm;a;s ieliSu yd l%shd;aul lsrSu .egMZ iy.; jS we;.
153
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
us<$msrsjeh
wdka;sl msrsjeh
A
t
wdka;sl m%;s,dN
X* mrsir \qIKh
md,kh
154
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
155
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
fudapk n\q( fudapk n\q hkq rPh u.ska tl;= lrk mrsir \qIl
tallhg wh lrk .dia;=jls. fuh ms.=jshka noaola jYfhka o
ye|skafjz. fuz wkaouska mrsirhg ksl=;a lrk mrsir \qIl tall
.Kkg wkqj n\q wh lsrSu u.ska ksIamdok wdh;k j,g ;u \qIl
m%udKh m%Yia: ugzgu olajd wvq lsrSug osrs oSula is\q flfrA.
igyka wxl 9'2 ys olajd we;s wkaoug ksIamdok wdh;kfha mrsir
\qIK md,kfha wdka;sl msrsjeh tallhla i|yd whlrk n\q
m%udKhg iudk jk wjia:dfjzoS iu;=,s; mrsir \qIK m%udKh
ksrAKh flfrA.
156
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
us<
mrsir \qIK md,kfha
wdka;sl msrsjeh
e
t
b
0 X* X0 ksIamdok m%udKh
157
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
msrsjeh
wdka;sl
msrsjeh ^1&
a
wdka;sl
t msrsjeh ^2&
igyka wxl 9"3( mrsir \QIKfha wju msrsjeh lrd ,Ûd jSu
160
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
161
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
162
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
163
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
fuf,i jslsKsh yels n,m;% ,nd oSfuzoS ,nd fok uqMZ n,m;%
m%udKh tu m%foaYhg oersh yels \QIl m%udKh jk ksid fuys
mrsir \qIl md,k iM,;djla we;s w;r fj<|fmdf<a n,m;%
yqjudrej ksid msrsjeh iM,;djla o we;sfjz. oeka wms fuu msrsjeh
iM,;djh we;sjk wkaou jsia;rd;aulj jsuid n,uq. igyka wxl
9"4 ys fmkajd we;s wkaoug ksIamdolhska fofofkl= i,lkak. fuys
wCI j, uskquz igyka wxl 9"3 g iudk nj i,lkak . mrsir \qIl
ksl=;a lsrSfuz n,m;% fnod oSfuzoS m<uq ksIamdolhd yg n,m;% 7 lao
fojk ksIamdolhdg n,m;% 8 lao ,enqfka hhs i,lkak. tfukau wm
i,lk ,o mrsirhg wjfYdaIkh fyda m%;splS%lrKh l< yels
tall .Kk 15 lao tla tallhlg n,m;% hla ne.skao ksl=;a lr
we;ehs i,lkak.
msrsjeh
wdka;sl
msrsjeh ^1&
B
wdka;sl
A msrsjeh ^2&
wvqlrk
\qIl m%udKh
1 8 10 15
0 ksIamdol ^1&
ksIamdol ^2& 15 14 7 5
164
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
167
mrsir \QIKh md,kfha wdrA:sl jsoHd;aul uq,OrAu
168
View publication stats