‫ۡ‬

‫رُح َمٓا ُء َب ۡي َنهُمۡ ﴾ [الفتح‪.]29 :‬‬

‫ار َ‬‫﴿ ُّم َح َّم ‪ٞ‬د رَّ سُولُ ٱهَّلل ۚ ِ َوٱلَّ ِذينَ َم َع ٓۥهُ أَ ِش َّدٓا ُء َع َلى ٱل ُكفَّ ِ‬

‫﴿إِنَّ َما َولِيُّ ُك ُم ٱهَّلل ُ َو َرسُولُهۥُ َوٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ ْ‬

‫وا﴾ [المائدة‪.]55 :‬‬

‫تولی و تبری در اسالم‬

‫تألیف‪:‬‬
‫صالح بن فوزان الفوزان‬

‫ترجمه‪:‬‬
‫عبدالعزیز بداغی‬
 ‫تولی و تبری در اسالم‬ ‫عنوان کتاب‪:‬‬
‫صالح بن فوزان الفوزان‬ ‫مؤلف‪:‬‬
‫عبدالعزیز بداغی‬ ‫مترجم‪:‬‬
‫دیگر مسائل عقیدتی (ایمان‪ ،‬جبر‪ ،‬اختیار‪ ،‬قض‪KK‬ا و‬
‫موضوع‪:‬‬
‫قدر‪ ،‬مهدی‪ ،‬انسان‪ ،‬شیطان‪ ،‬جن‪ ،‬ملک و‪)...‬‬
‫اول (دیجیتال)‬ ‫نوبت انتشار‪:‬‬
‫آبان (عقرب) ‪1394‬شمسی‪ 1436 ،‬هجری‬ ‫تاریخ انتشار‪:‬‬
‫منبع‪:‬‬

‫این کتاب از سایت کتابخانۀ عقیده دانلود شده است‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫ایمیل‪:‬‬

‫سایت‌های مجموعۀ موحدین‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫فهرست مطالب‬

‫مقدمة مترجم‪5......................................................................‬‬
‫مقدمة مؤلف ‪7......................................................................‬‬
‫نشانه‌هاي تولي و تبري ‪11......................................................‬‬
‫الف) نشانه‌هاي دوستي با كفار ‪11....................................‬‬
‫‪ -1‬شباهت در پوشش و نحوه گفتار‪11................................:‬‬
‫‪ -2‬اقامت در دار الكفر و عدم مهاجرت در جهت ص‪K‬يانت دين ب‪K‬ه‬
‫دار اإلسالم‪11.............................................................:‬‬
‫‪ -3‬حمايت و ياري كفار بر عليه مسلمانان‪12.......................:‬‬
‫‪ -4‬ياري طلبيدن‪ ،‬اعتماد‪ ،‬سر سپردگي‪ ،‬واگذاري‪ K‬پستهاي حساس‬
‫كه سبب دسترسي كفار به اسرار مسلمانان مي گ‪K‬ردد و برگزي‪K‬دن‬
‫آنان به عنوان مشاور و دوستان صميمي‪13......................... :‬‬
‫‪ -5‬اس‪K‬تفاده از ت‪K‬اريخ آن‪K‬ان ب‪K‬ه وي‪K‬ژه ت‪K‬اريخي‪ K‬ك‪K‬ه بي‪K‬انگر عقاي‪K‬د و‬
‫اعياد آنان است‪( ،‬مانند تاريخ ميالدي)‪15............................:‬‬
‫‪ -6‬ش‪KK‬ركت در جش ‪K‬ن‌ها‪ ،‬كم‪KK‬ك ك‪KK‬ردن در برگ‪KK‬زاري آن و تبري‪KK‬ك‬
‫گفتن به آنان‪15............................................................:‬‬
‫‪ -7‬مدح و ستايش فرهنگ و تمدن كفار و ش‪KK‬يدايي‪ K‬اخالق و روش‬
‫آنان بودن صرفنظر از عقايد غلط و دين فاسدي‪ K‬كه دارند‪15....:‬‬
‫‪ -8‬تاسي به كفار در نامگذاري اوالد‪17..............................:‬‬
‫‪ -9‬طلب آمرزش و مغفرت براي كفار‪17............................:‬‬
‫ب) نشانه‌هاي دوستي با مؤمنين ‪17...................................‬‬
‫‪ -1‬هجرت از دارالكفر به سوي‪ K‬داراالسالم‪17...................... :‬‬
‫‪ -2‬پش‪K‬تيباني‪ K‬و ي‪K‬اري ك‪K‬ردن مس‪K‬لمانان ب‪K‬ا ج‪K‬ان‪ ،‬م‪K‬ال و زب‪K‬ان در‬
‫نيازمنديهاي‪ K‬دين و دنيايشان‪18.........................................:‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫‪ -3‬شادي و مصيبت مسلمانان را از آن خود بداند‪18...............‬‬

‫‪ -4‬دوس‪KK‬تدار و خ‪KK‬يرخواه مس‪KK‬لمانان ب‪KK‬ودن و امتن‪KK‬اع از اغف‪KK‬ال و‬
‫فريب آنان‪19...............................................................:‬‬
‫‪ -5‬تك‪KK‬ريم و اح‪KK‬ترام مس‪KK‬لمانان و امتن‪KK‬اع از عيبج‪KK‬ويي و تنقيض‬
‫شخصيتشان‪19.............................................................:‬‬
‫‪ -6‬در تنگنا و فراخي يار مونس آنان باشد‪20........................‬‬
‫‪ -7‬ديدار و هم نشيني با مس‪K‬لمانان و اظه‪K‬ار محبت در مالق‪K‬ات ب‪K‬ا‬
‫آنان‪20...................................................................... :‬‬
‫‪ -8‬رعايت حقوق مسلمانان‪21..........................................:‬‬
‫‪ -9‬شفقت با ضعفاي مسلمان‪21........................................ :‬‬
‫‪ -10‬طلب استغفار و دعاي خير براي مسلمانان‪22................:‬‬
‫مردم در تولي و تبري به سه گروه زير تقسيم مي شوند‪25.............:‬‬
‫گروه اول‪25............................................................. :‬‬
‫گ‪KK‬روه دومکس‪KK‬انی ک‪KK‬ه م‪KK‬ورد بغض و نف‪KK‬رت مس‪KK‬لمان هس‪KK‬تند و‬
‫مجتبی در دل آنان ندارند‪26.......................................... .‬‬
‫گروه سوم ‪27.............................................................‬‬
 ‫مقدمة مترجم‬

‫‪  ‬واق‪K‬ع تلخی ک‪K‬ه جه‪K‬ان ام‪K‬روز‪ K‬ب‪K‬ا آن روب‪K‬رو‪ K‬می‌باش‪K‬د این اس‪K‬ت ک‪K‬ه‬
‫ایادی کفر و طاغوت در سراسر جهان برای نابودی‪ K‬اسالم بسیج ش‪KK‬ده و‬
‫دست در دست هم نهاده اند و تمام قوای خویش را برای رس‪KK‬یدن ب‪KK‬ه این‬
‫امر شوم‪ K‬به کار گرفته‌اند‪.‬‬
‫روز به روز صفوف کفر محکم‌تر و اتحادشان بیش‪KK‬تر‪ K‬و در مخ‪KK‬الفت‬
‫با شرح هللا جسورتر‪ K‬می‌گردند و چشم ب‪KK‬ه دنب‪KK‬ال روزی‪ K‬دارن‪KK‬د ک‪KK‬ه نظ‪KK‬ام‬
‫اس‪KK‬الم از ص‪KK‬حنه گیتی ب‪KK‬ر چپ‪KK‬ده ش‪KK‬ده و کف‪KK‬ر جه‪KK‬انی ب‪KK‬ر سراس‪K‬ر‪ K‬ع‪KK‬الم‬
‫حکمفرما شود‪ .‬اسالم تاکنون چنین مورد‪ K‬غ‪KK‬ربت واق‪KK‬ع نش‪KK‬ده و بی یاور‬
‫نمان‪KK‬ده اس‪KK‬ت‪ .‬در گوش‪KK‬ه گوش‪KK‬ه این جه‪KK‬ان پهن‪KK‬اور این مس‪KK‬لمانانند ک‪KK‬ه‬
‫مظلومان‪KK‬ه کش‪KK‬ته می‌ش‪KK‬وند‪ ،‬آواره می‌گردن‪K‬د‪ K‬و ب‪KK‬ا وحش‪KK‬یانه ت‪KK‬رین ش‪KK‬یوه‬
‫مورد آزار و شکنجه قرار می‌گیرند‪ K‬این آه و فغان مسلمانان در بند است‬
‫که به جایی نرسیده و از سوی هیچ قدرتی حم‪KK‬ایت نمی‌ش‪KK‬وند‪ ،‬این ن‪KK‬دای‬
‫قرآن است که در گلوی مس‪KK‬لمانان و زیر آوار مس‪KK‬اجد‪ K‬ب‪KK‬ه خ‪KK‬ون آغش‪KK‬ته‬
‫خفه می‌شود‪ K.‬و این خون عقیده‌ی توحید اس‪KK‬ت ک‪KK‬ه در ش‪KK‬اهرگ جوام‪KK‬ع‬
‫اسالمی بی‌حرکت می‌گردد‪.‬‬
‫انگیزه‌ای که مرا به ترجمه این کتاب واداشت‪ ،‬کج فهمی و افتراءاتی‬
‫بود که بعضا از سوی ب‪KK‬رخی مس‪KK‬لمانان س‪KK‬اده ان‪KK‬دیش و خ‪KK‬ود باخت‪KK‬ه ک‪KK‬ه‬
‫بیشتر اسالم را از تعریف و تفسیر دشمنان این دین شناخته‪ 1‬و نسبت ب‪KK‬ه‬
‫حقایق آن پشت پرده‌ه‪KK‬ای اوه‪K‬ام و پن‪K‬دار مانده‌ان‪KK‬د‪ ،‬و ب‪K‬ه تنه‪K‬ا قس‪K‬متی‪ K‬از‬
‫اسالم که بتواند مقبول جهان کف‪KK‬ر ب‪KK‬وده و از آن خط‪KK‬ری‪ K‬احس‪KK‬اس نش‪KK‬ود‪K‬‬
‫بسنده نموده‌اند‪.‬‬
‫یکی از ریشه‌های توحید ک‪KK‬ه ام‪KK‬روز ب‪KK‬ر مس‪KK‬لمانان پوش‪KK‬یده می‌باش‪K‬د‪K‬‬
‫اصل تولی و تبری است‪ ،‬و تا زمانی‪ K‬که این اصل در زندگی‪ K‬مس‪KK‬لمانان‬
‫وارد منطق ب‪KK‬ر م‪KK‬وازین ش‪KK‬رع اج‪KK‬را نش‪KK‬ود‪ .‬انقالب توحیدی‪ K‬ک‪KK‬ه بتوان‪K‬د‪K‬‬
‫دس‪KK‬ت اس‪KK‬تکبار‪ K‬را قط‪KK‬ع نم‪KK‬وده و ریش‪KK‬ه‌های ط‪KK‬اغوت را بخش‪KK‬کاند و‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬چون گلدزيهر‪ ،‬نولدكا و‪. . .‬‬
‫مسلمانان را از زیر سلطه و یوغ ظالم‪KK‬ان آزاد س‪KK‬اخته و ره‪KK‬ایی بخش‪KK‬د‬
‫محقق نخواهد شد‪.‬‬
‫ولی متاسفانه امروز‪ K‬افکاری منحرف و گمراه کننده و نش‪KK‬ات گرفت‪KK‬ه‬
‫از عقل ناقص بشری که مخالف با نصوص صریح قرآن و سنت مطهر‬
‫رس‪KK‬ول هللا ‪ ‬می‌باش‪KK‬د‪ ،‬اص‪KK‬رار‪ K‬در توجیه کف‪KK‬ر ک‪KK‬افران و جنایاتی ک‪KK‬ه‬
‫مرتکب می‌شوند داشته و به رغم تشویق‪ K‬مومنان ب‪KK‬ه جه‪KK‬اد و مب‪KK‬ارزه ب‪KK‬ا‬
‫زورگویان و ظالمان روحیه مجاهدین را در دفاع از شریعت هللا سس‪KK‬ت‬
‫نموده و از جهاد تنفر می‌جویند‪.‬‬
‫این جاهالن هرگز از مواالت و برادری‪ K‬ب‪K‬ا کف‪KK‬ار اک‪K‬راه نداش‪KK‬ته و ب‪K‬ا‬
‫حربه ((در جهان کافری‪ K‬نمی‌توان یافت و حجت دینی هن‪KK‬وز ب‪KK‬ر کس‪KK‬ی‬
‫تمام نشده است)) به کلی نظام تولی و تبری را زیر سوال برده بلک‪KK‬ه آن‬
‫را تعطیل نموده اند‪ .‬در حالی که تشکیل جامعه و حکومت دینی ب‪KK‬ر این‬
‫اص‪KK‬ل اس‪KK‬توار‪ K‬ب‪KK‬وده و می‌توان‪KK‬د بق‪KK‬ای خ‪KK‬ویش را حف‪KK‬ظ نماین‪KK‬د‪ ،‬و در پی‬
‫اس‪KK‬تقرار چ‪KK‬نین نظ‪KK‬امی‪ K‬اس‪KK‬ت ک‪KK‬ه ص‪KK‬فوف پ‪KK‬والدین س‪KK‬ربازان اس‪KK‬الم در‬
‫برابر کفر شکل گرفته و اتحاد بین مسلمانان به وجود خواه‪KK‬د آم‪KK‬د‪ .‬و ب‪KK‬ا‬
‫ص‪KK‬راحت می‌ت‪KK‬وان گفت جامع‪KK‬ه و حک‪KK‬ومت اس‪KK‬المی تنه‪KK‬ا ب‪KK‬ه این ش‪KK‬رط‬
‫می‌تواند انسجام‪ K‬یافته و روح اسالم در آن تبلور‪ K‬یابد‪.‬‬
‫در پایان ترجم‪KK‬ه کت‪KK‬اب ‪« ‬ال والء وال براء في االس الم»‪ ‬را ب‪KK‬ه کلیه‬
‫برادران و خواهران ایم‪K‬انیم تق‪KK‬دیم می‌دارم و از بارگ‪KK‬اه هللا ‪ ‬خواه‪KK‬انیم‬
‫آن را ب‪KK‬ه عن‪KK‬وان عملی ص‪KK‬الح پذیرفت‪KK‬ه و گ‪KK‬امی در جهت خ‪KK‬دمت ب‪KK‬ه‬
‫شریعت مقدس خویش و نیز وس‪K‬یله‌ای ب‪K‬رای آگ‪K‬اهی بیش‪K‬تر‪ K‬عزیزان در‬
‫آمین‪.‬‬ ‫این راستا قرار دهد‪.‬‬
 ‫مقدمة مؤلف‬

‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫‪ ‬الحمد هلل والصالة والسالم على نبينا محمد وآله وصحبه ومن اهت‪KK‬دى‬
‫بهداه‪.‬‬
‫دوستی و مودت با اولیاء هللا پس از محبت هللا و رس‪KK‬ولش و دش‪KK‬منی‬
‫با دشمنان او بر هر مس‪KK‬لمانی‪ K‬واجب اس‪KK‬ت و پایبن‪KK‬دی ب‪KK‬ه این عقیده‪ ،‬از‬
‫جمله اصول عقیده‌ی اسالمی بوده و بر هر مس‪K‬لمانی واجب اس‪K‬ت‪ ،‬اه‪K‬ل‬
‫آن را دوس‪K‬ت داش‪KK‬ته و ب‪KK‬ا مخالف‪KK‬ان آن دش‪KK‬منی ب‪KK‬ورزد‪ ،‬ل‪KK‬ذا واجب اس‪KK‬ت‬
‫موحدان مخلص را دوست داشته و از مشرکان بیزاری جسته و آنان را‬
‫دشمن بدارد‪.‬‬
‫و این اساس دین ابراهیم ‪ ‬و پویندگان سنت او است‪ ،‬هم‪KK‬ان کس‪KK‬انی‬
‫که رب العالمین فرمان داده است‪ ،‬به آنان اقتدا نماییم آنجا که می‌فرماید‪K:‬‬
‫وا لِقَ‪Kۡ K‬و ِم ِهمۡ إِنَّا‬ ‫﴿قَ‪Kۡ K‬د َك‪KK‬ان َۡت لَ ُكمۡ أُ ۡس ‪َ K‬وةٌ َح َس ‪K‬ن ‪َٞ‬ة فِ ٓي إِ ۡب‪َ ٰ K‬ر ِهي َم َوٱلَّ ِذينَ َم َع ٓۥهُ إِ ۡذ قَ‪KK‬الُ ْ‬
‫ُون ٱهَّلل ِ َكفَ ۡرنَا بِ ُكمۡ َوبَ‪K‬دَا بَ ۡينَنَ‪KK‬ا َوبَ ۡينَ ُك ُم ۡٱل َع‪َ ٰ K‬د َوةُ‬ ‫ٓ‬
‫ب َُر ٰ َءؤ ُْا ِمن ُكمۡ َو ِم َّما ت َۡعبُ ُدونَ ِمن د ِ‬
‫ح َد ٓۥهُ﴾ [الممتحن‪KK‬ة‪« .]4 :‬ب‪KK‬رای ش‪KK‬ما در‬ ‫‪K‬وا بِٱهَّلل ِ َو ۡ‪K‬‬ ‫َو ۡٱلبَ ۡغ َ‬
‫ض‪ٓK‬ا ُء أَبَ‪K‬دًا َحتَّ ٰى تُ ۡؤ ِمنُ ْ‪K‬‬
‫ابراهیم و همراهان او سرمشقی نیکوست‪ ،‬آنگاه ک‪KK‬ه ب‪KK‬ه قومش‪KK‬ان گفتن‪KK‬د م‪KK‬ا از‬
‫شما و آنچه بجای خداوند می‌پرستید‪ ،‬ب‪K‬ری و ب‪K‬ر کن‪K‬اریم‪ ،‬م‪K‬ا منک‪K‬ر ش‪K‬ماییم و‬
‫همواره در میان ما و شما دشمنی و کینه پدید آم‪KK‬ده اس‪KK‬ت ت‪KK‬ا آنک‪KK‬ه فق‪KK‬ط ب‪KK‬ه هللا‬
‫ایمان آورید»‪.‬‬
‫شالوده‌ی دین محمد مصطفی ‪ ‬ن‪KK‬یز ب‪KK‬ر همین اص‪KK‬ل اس‪KK‬توار‪ K‬اس‪KK‬ت‪،‬‬
‫وا ۡٱليَهُ‪KK‬و َد‬ ‫‪K‬وا اَل تَتَّ ِخ‪ُ K‬ذ ْ‬ ‫چن‪K‬ان ک‪KK‬ه هللا س‪K‬بحانه می‌فرماید‪ٰ ﴿ :‬يَٓأَيُّهَ‪K‬ا ٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ ْ‬
‫َ‪K‬ولَّهُم ِّمن ُكمۡ فَ‪K‬إِنَّ ۥهُ ِم ۡنهُمۡۗ إِ َّن ٱهَّلل َ‬
‫ض َو َمن يَت َ‬ ‫ضهۡ‪ُK‬م أ ۡولِيَٓا ُء بَ ۡع ۚ ٖ‬ ‫ص َر ٰٓ‪K‬‬
‫ى أَ ۡولِيَٓا ۘ َء بَ ۡع ُ َ‬ ‫َوٱلنَّ ٰ َ‬
‫َّٰ‬ ‫اَل يَ ۡه‪ِ KK‬دي ۡٱلقَ ۡ‬
‫‪KK‬و َم ٱلظلِ ِمينَ ‪[ ﴾٥١‬المائ‪KK‬دة‪« .]51 :‬ای مومن‪KKK‬ان! یهودیان و‬
‫مسیحیان را که (در مقابله ب‪K‬ا ش‪KK‬ما) دوس‪K‬ت و ه‪K‬وادار یکدیگرن‪KK‬د‪ ،‬ب‪K‬ه دوس‪K‬تی‬
‫نگیرید؛ و ه‪KK‬ر کس از ش‪KK‬ما آن‪KK‬ان را دوس‪KK‬ت گ‪KK‬یرد‪ ،‬ج‪KK‬زو آن‪KK‬ان اس‪KK‬ت؛ هللا‬
‫ستمکاران را هدایت نمی‌کند»‪.‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫اگرچه این آیه در خصوص دوستی‪ K‬ب‪K‬ا اه‪KK‬ل کت‪K‬اب ن‪K‬ازل ش‪K‬ده اس‪KK‬ت؛‬
‫لیکن در تح‪KK‬ریم م‪KK‬واالت کف‪KK‬ار ب‪KK‬ه ط‪KK‬ور ع‪KK‬ام می‌فرماید‪ٰ ﴿ :‬يَٓأَيُّهَ‪KK‬ا ٱلَّ ِذينَ‬
‫وا َع‪ُ K‬د ِّوي َو َع‪ُ K‬د َّو ُكۡ‪K‬م أَ ۡولِيَ‪ٓKK‬ا َء﴾ [الممتحن‪KK‬ة‪« .]1 :‬ای مومن‪KK‬ان!‬ ‫وا اَل تَتَّ ِخ ُذ ْ‬ ‫َءا َمنُ ْ‬
‫دشمن من و دشمن خودتان را دوست مگیرید»‪.‬‬
‫بنابراین؛ خداوند‪ K‬دوستی کفار را هر چند که از نزدیکترین خویش‪KK‬ان‬
‫باشد بر مومن حرام فرموده است‪ٰ ﴿ :‬يَٓأَيُّهَا ٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ ْ‬
‫وا اَل تَتَّ ِخ ُذ ٓو ْا َءابَٓا َء ُكمۡ‬
‫ٓ‬
‫ُّوا ۡٱل ُك ۡف‪َ K‬ر َعلَى ٱإۡل ِ ي ٰ َم ۚ ِن َو َمن يَتَ ‪َ K‬ولَّهُم ِّمن ُكمۡ فَأُوْ ٰلَئِ‪KK‬كَ‬ ‫َوإِ ۡخ ٰ َونَ ُكۡ‪K‬م أَ ۡولِيَٓا َء إِ ِن ۡ‬
‫ٱس ‪K‬تَ َحب ْ‬
‫ٰ‬
‫هُ ُم ٱلظَّلِ ُمونَ ‪[ ﴾٢٣‬التوبة‪«  .]23 :‬ای مومنان! پدران و برادرانتان را اگ‪KK‬ر‬
‫کفر را از ایمان خوشتر دارند‪ ،‬دوست مگیرید‪ ،‬و آن‪KK‬ان ک‪KK‬ه از ش‪KK‬ما ایش‪KK‬ان را‬
‫دوست گیرند آنانند که ستمکارند»‪.‬‬
‫و نیز می‌فرماید‪﴿ :‬اَّل ت َِج ُد قَ ۡو ٗما ي ُۡؤ ِمنُونَ بِٱهَّلل ِ َو ۡٱليَ ۡو ِم ٱأۡل ٓ ِخ ِر يُ‪َ K‬‬
‫‪K‬وٓا ُّدونَ َم ۡن‬
‫َحٓا َّد ٱهَّلل َ َو َرسُولَهۥُ َولَ ۡو َكانُ ٓو ْا َءابَٓا َءهُمۡ أَ ۡو أَ ۡبنَ‪ٓKK‬ا َءهُمۡ أَ ۡو إِ ۡخ‪َ ٰ K‬ونَهُمۡ أَ ۡو ع َِش ‪K‬ي َرتَهۡ‪ُK‬م﴾‬
‫[المجادلة‪« .]22 :‬قومی نیابی که به هللا و روز بازپسین ایمان داشته باش‪KK‬ند و‬
‫با کسانی که با هللا و پیامبر او مخ‪K‬الفت می‌ورزن‪K‬د‪ ،‬دوس‪K‬تی کنن‪K‬د‪ ،‬ول‪K‬و آن ک‪K‬ه‬
‫پدرانشان یا فرزندانشان با برادرانشان یا خویشاوندانشان باشند»‪.‬‬
‫بسیاری از مردم این اص‪KK‬ل اساس‪KK‬ی را ب‪K‬ه فراموش‪K‬ی‪ K‬س‪KK‬پرده و از آن‬
‫غفلت ورزیده اند‪ ،‬تا جایی که بعضا ً در خطابه‌ه‪KK‬ای منس‪KK‬وبین ب‪KK‬ه علم و‬
‫دع‪KK‬وت ک‪KK‬ه از رادیوه‪KK‬ای ع‪KK‬ربی پخش می‌ش‪KK‬ود‪ ،‬ش‪KK‬نیده ش‪KK‬ده اس‪KK‬ت ک‪KK‬ه‬
‫مسیحیان را برادران ما می‌خوانن‪K‬د‪ K‬و از آث‪K‬ار مخ‪K‬رب این س‪K‬خن خ‪K‬ویش‬
‫غافلند‪ .‬حال آنکه هللا سبحانه و تعالی دوستی‪ K‬با کفار ‪-‬ک‪K‬ه هم‪KK‬ان دش‪K‬منان‬
‫عقیده اس‪KK‬المی هس‪KK‬تند‪ -‬را ح‪KK‬رام نم‪KK‬وده و دوس‪KK‬تی و حب اه‪KK‬ل ایم‪KK‬ان را‬
‫واجب فرم‪KK‬وده اس‪KK‬ت‪ .‬چن‪KK‬ان ک‪KK‬ه می‌فرماید‪﴿ K:‬إِنَّ َم‪KK‬ا َولِيُّ ُك ُم ٱهَّلل ُ َو َر ُس‪KK‬ولُ ۥهُ‬
‫ٱلص ‪K‬لَ ٰوةَ َوي ُۡؤتُ‪KK‬ونَ ٱل َّز َك‪Kٰ K‬وةَ َوهُمۡ ٰ َر ِك ُع‪KK‬ونَ ‪٥٥‬‬ ‫َّ‬ ‫َوٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪ْ K‬‬
‫‪K‬وا ٱلَّ ِذينَ يُقِي ُم‪KK‬ونَ‬
‫ب ٱهَّلل ِ هُ ُم ۡٱل ٰ َغلِبُ‪KK‬ونَ ‪﴾٥٦‬‬ ‫‪K‬ز َ‬ ‫‪K‬وا فَ‪K‬إِ َّن ِح‪ۡ K‬‬
‫‪K‬و َّل ٱهَّلل َ َو َر ُس‪K‬ولَهۥُ َوٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪ْ K‬‬
‫َو َمن يَتَ‪َ K‬‬
‫[المائدة‪« .]56 K-55 :‬تنها هللا و فرستاده‌ی او و مومن‪KK‬انی یاور و دوس‪K‬ت دار‬
‫شمایند که خاشعانه و خاضعانه نماز را به جای می‌آورن‪KK‬د و زک‪KK‬ات م‪KK‬ال ب‪KK‬در‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫می‌کنند و هر کس که هللا و پیامبر او و مومنان را به دوس‪KK‬تی و یاری بپ‪KK‬ذیرد‬

‫(از زمره‌ی حزب هللا است و) بی تردید حزب هللا پیروز است»‪.‬‬
‫ۡ‬
‫ار ُر َح َمٓا ُء‬ ‫و می‌فرماید‪ُّ ﴿ K:‬م َح َّم ‪ٞ‬د َّرسُو ُل ٱهَّلل ۚ ِ َوٱلَّ ِذينَ َم َع ٓۥهُ أَ ِش َّدٓا ُء َعلَى ٱل ُكفَّ ِ‬
‫بَ ۡينَهُمۡ ﴾ [الفتح‪« .]29 :‬محمد پیامبر الهی و کسانی که با او هستند ب‪KK‬ر ک‪KK‬افران‬
‫سخت‌گیر و با خودشان مهربانند»‪.‬‬
‫خ َو ‪ٞ‬ة﴾ [الحج‪KK‬رات‪« .]10 :‬همان‪KK‬ا‬ ‫همچنین می‌فرماید‪﴿ :‬إِنَّ َما ۡٱل ُم ۡؤ ِمنُونَ إِ ۡ‪K‬‬
‫مومنان (مسلمانان) برادرند»‪.‬‬
‫بن‪KK‬ابراین‪ ،‬مومن‪KK‬ان ب‪KK‬رادران دینی و عقیدتی همدیگرن‪KK‬د‪ ،‬اگ‪KK‬ر چ‪KK‬ه در‬
‫نسب‪ ،‬سرزمین و اعصار تفاوت داش‪K‬ته باش‪K‬ند هم‪K‬ان ط‪K‬ور ک‪K‬ه هللا تع‪K‬الی‬
‫ٱغفِ‪Kۡ K‬ر لَنَ‪KK‬ا وَإِل ِ ۡخ ٰ َونِنَ‪KK‬ا ٱلَّ ِذينَ‬
‫می‌فرماید‪َ ﴿ :‬وٱلَّ ِذينَ َجٓا ُءو ِم ۢن بَ ۡع ِد ِهمۡ يَقُولُونَ َربَّنَ‪K‬ا ۡ‬
‫وف ر َِّحي ٌم‬ ‫وا َربَّنَ‪ٓKK‬ا ِإنَّكَ َر ُء ‪ٞ‬‬ ‫َسبَقُونَا ِبٱإۡل ِ ي ٰ َم ِن َواَل ت َۡج َع ۡل فِي قُلُو ِبنَا ِغاّٗل لِّلَّ ِذينَ َءا َمنُ ْ‬
‫‪[ ﴾١٠‬الحشر‪« .]10 :‬و کسانی که پس از آنان آمده اند گویند‪ ،‬پروردگارا ما و‬
‫برادرانمان را که در ایمان بر ما سبقت دارند‪ ،‬بیامرز‪ ،‬و در دلهای ما نسبت به‬
‫مومنان کینه‌ای مگذار‪ ،‬پروردگارا تویی که رئوف و مهربانی»‪.‬‬
‫با این وصف‪ ،‬از اولین مومنی که بر این کره‌ی خ‪KK‬امی گ‪KK‬ام نه‪KK‬اده ت‪KK‬ا‬
‫آخ‪KK‬رین نف‪KK‬ر اگ‪KK‬ر چ‪KK‬ه سرزمین‌هایش‪KK‬ان از هم دور‪ K‬باش‪KK‬د و در زمانه‪KK‬ای‬
‫متفاوت به سر ببرند با همدیگر برادر‪ K‬و دوستدار هم هستند‪.‬‬
‫و آخرین فرد آنان به اولینشان اقتدا می‌کند و خیرخواه هم‪KK‬دیگر ب‪KK‬وده‬
‫و برای هم از هللا طلب آمرزش می‌نمایند‪K.‬‬
 ‫نشانه‌هاي تولي و تبري‪ ‬‬

‫الف) نشانه‌های دوستی با كفار‪ ‬‬

‫‪ -1‬شباهت در پوشش و نحوه گفتار‪:‬‬

‫تقلید از کفار در کسوت و کالم و سایر آداب و رس‪KK‬وم‪ ،‬نش‪KK‬انه محبت‬
‫آنان است‪ .‬ب‪KK‬ر همین اس‪KK‬اس پیامبر‪  K‬می‌فرماید‪« K:‬من تش‪KK‬به بق‪KK‬وم فه‪KK‬و‬
‫منهم»‪« .‬هر کس به سلک قومی در آید در زمره‌ی آنان است»‪.‬‬
‫همرنگی و مشابهت به کفار در عادات‪ ،‬عبادات‪ ،‬آداب و س‪KK‬لوک ک‪KK‬ه‬
‫از جمله ویژگی‪ K‬و مشخصه‌های آنان است حرام می‌باشد‪ ،‬مانند تراشیدن‬
‫ریش‪ ،‬بلن‪KK‬د ک‪KK‬ردن س‪KK‬بیل‪ ،1‬تقلید در ف‪KK‬رم‪ K‬لب‪KK‬اس و خ‪KK‬وردن و نوش‪KK‬یدن‬
‫همچنین بکارگیری‪ K‬اصطالحات زبانشان جز در هنگام ضرورت‪K.‬‬
‫‪ -2‬اق امت در دار الكف ر و ع دم مه اجرت در جهت ص يانت دين ب ه دار‬
‫اإلسالم‪:‬‬
‫هجرت با چ‪K‬نین معن‪KK‬ا و ه‪K‬دفی ب‪KK‬ر ه‪KK‬ر مس‪KK‬لمانی واجب اس‪K‬ت‪ ،‬زیرا‬
‫اقامت در دار الکفر پذیرش محبت و دوستی با ک‪KK‬افران می‌باش‪KK‬د‪ .‬از این‬
‫رو هللا تعالی اقامت مسلمانی‪ K‬را که توانایی هجرت داشته باش‪K‬د در میان‬
‫کافران حرام نموده است‪ ،‬چنان که می‌فرماید‪﴿ K:‬إِ َّن ٱلَّ ِذينَ تَ َوفَّ ٰىهُ ُ‪K‬م ۡٱل َم ٰلَٓئِ َك‪ KK‬ةُ‬
‫ض قَ‪KK‬الُ ٓو ْا أَلَمۡ‬ ‫أۡل‬ ‫وا فِي َم ُكنتُمۡۖ قَ‪KK‬الُ ْ‬
‫َض‪َ K‬عفِينَ فِي ٱ َ ۡر ۚ ِ‬ ‫وا ُكنَّا ُم ۡست ۡ‬
‫ۡ‬ ‫ٓ‬ ‫ٰ‬
‫ظَالِ ِم ٓي أَنفُ ِس‪ِ K‬همۡ قَ‪KK‬الُ ْ‬
‫ص‪KK‬يرًا‬ ‫ۖ‬ ‫ُ‬ ‫ۚ‬
‫ُوا فِيهَا فَأوْ لَئِكَ َمأ َو ٰىهۡ‪ُK‬م َجهَنَّ ُم َو َسٓا َء ۡت َم ِ‬ ‫اجر ْ‪K‬‬ ‫تَ ُك ۡن أَ ۡرضُ ٱهَّلل ِ ٰ َو ِس َع ٗة فَتُهَ ِ‬
‫‪KK‬ة َواَل‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ال َوٱلنِّ َسٓا ِء َوٱل ِول ٰ َد ِن اَل يَ ۡست َِطيعُونَ ِحيلَ ٗ‬ ‫َض َعفِينَ ِمنَ ٱلرِّ َج ِ‬ ‫‪ ٩٧‬إِاَّل ۡٱل ُم ۡست ۡ‬
‫سبِياٗل ‪[ ﴾٩٨‬النس‪KK‬اء‪« .]98-97 :‬کس‪KK‬انی ک‪KK‬ه فرش‪KK‬تگان جانش‪KK‬ان را‬ ‫يَ ۡهتَ ُدونَ َ‬
‫می‌گیرند و آنان بر خود س‪KK‬تم روا داش‪KK‬ته ان‪KK‬د‪ ،‬ب‪KK‬ه ایش‪KK‬ان گوین‪KK‬د در چ‪KK‬ه ح‪KK‬الی‬
‫بودید؟ گویند م‪KK‬ا در س‪KK‬رزمین خ‪KK‬ود مستض‪KK‬عف ب‪KK‬ودیم‪ ،‬گوین‪KK‬د آیا مگ‪KK‬ر زمین‬
‫خداوند وسیع نبود که بتوانید در آن (به هر کج‪K‬ا ک‪K‬ه خواهید) هج‪K‬رت کنید و‬
‫س‪KK‬رانجام این‪KK‬ان جهنم اس‪KK‬ت و ب‪KK‬د س‪KK‬رانجامی اس‪KK‬ت‪ .‬مگ‪KK‬ر م‪KK‬ردان و زن‪KK‬ان و‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬همچون مجوسيان‪.‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫کودکان مستض‪K‬عف ک‪K‬ه نمی‌توانن‪K‬د چ‪KK‬اره‌ای بیاندیش‪K‬ند و راه بج‪KK‬ایی نمی‌برن‪K‬د‪.‬‬

‫اینان را باشد که خداوند ببخشاید و خداوند بخشاینده‌ی آموزگار است»‪.‬‬
‫هللا تعالی اجازه‌ی سکونت در سرزمین کف‪KK‬ار را ب‪KK‬ه مس‪KK‬لمانان ن‪KK‬داده و‬
‫در این راستا عذر کسی را نمی‌پذیرد مگر کسانی ک‪KK‬ه مستض‪KK‬عف ب‪KK‬وده و‬
‫توانایی مهاجرت ندارد یا آنهایی که ماندنشان برای مصلحتی دینی مانن‪KK‬د‬
‫دعوت به سوی هللا و نشر اسالم است‪.‬‬
‫‪ ‬سفر به سرزمین آنان به قصد س یر و س یاحت‪ :‬س‪KK‬فر ب‪KK‬ه س‪KK‬رزمین‪K‬‬
‫کافران حرام است مگر در مواق‪KK‬ع ض‪K‬روری از قبیل م‪KK‬داوا‪ ،‬تج‪KK‬ارت و‬
‫آموزش علوم کاربردی که دس‪KK‬تیابی ب‪KK‬ه آن در غ‪KK‬یر این ص‪KK‬ورت‪ K‬میس‪KK‬ر‬
‫نباشد لذا اقامت به اندازه‌ی رف‪KK‬ع نیاز بال م‪KK‬انع اس‪KK‬ت و چ‪KK‬ون رف‪KK‬ع نیاز‬
‫گردید بازگشت به داراإلسالم واجب است‪.‬‬
‫و شرط جواز‪ K‬چنین سفری این است ک‪KK‬ه مس‪KK‬افر‪ K‬دین خ‪KK‬ود را آش‪KK‬کار‬
‫نموده و به اسالم خویش افتخار‪ K‬نماید و از مکانهای‪ K‬شر دوری‪ K‬جسته ت‪KK‬ا‬
‫از دسیسه و نیرنگ دشمنان مصون بماند‪ .‬همچنین س‪KK‬فر ب‪KK‬ه س‪KK‬رزمین و‬
‫دیار کف‪KK‬ر جهت دع‪KK‬وی ب‪KK‬ه س‪KK‬وی هللا و نش‪KK‬ر اس‪KK‬الم ج‪KK‬ایز بلک‪KK‬ه واجب‬
‫می‌باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬حمايت و يارى كفار بر عليه مسلمانان‪:‬‬
‫این مسئله مهم سبب خارج شدن مسلمان از دایره اس‪KK‬الم می‌گ‪KK‬ردد‪ K‬و‬
‫از جمله اسباب ارتداد به شمار می‌آید‪ .‬نعوذ باهلل من ذلك‪.‬‬
‫‪ -4‬ياری طلبيدن‪ ،‬اعتماد‪ ،‬سر سپردگی‪ ،‬واگ ذاری پس تهای حس اس ك ه‬
‫سبب دسترسی كفار به اسرار مس لمانان می‌گ ردد و برگزيدن آن ان ب ه‬
‫عنوان مشاور و دوستان صميمی‪:‬‬
‫هللا تعالی می‌فرماید‪K:‬‬
‫وا بِطَانَ‪Kٗ K‬ة ِّمن دُونِ ُكمۡ اَل يَ‪Kۡ K‬ألُونَ ُكۡ‪K‬م َخبَ‪K‬ااٗل‬ ‫‪K‬وا اَل تَتَّ ِخ‪ُ K‬ذ ‪ْK‬‬ ‫﴿ ٰيَٓأَيُّهَ‪KK‬ا ٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪ْ K‬‬
‫ص‪K‬دُو ُرهُمۡ‬ ‫ض‪ٓK‬ا ُء ِم ۡن أَ ۡف‪َ ٰ K‬و ِه ِهمۡ َو َم‪KK‬ا تُ ۡخفِي ُ‬ ‫ت ۡٱلبَ ۡغ َ‬ ‫وا َما َعنِتُّمۡ قَ‪Kۡ K‬د بَ‪َ K‬د ِ‬ ‫َو ُّد ْ‪K‬‬
‫ٓ‬
‫ت إِن ُكنتُمۡ ت َۡعقِلُ‪K‬ونَ ‪ٰ ١١٨‬هَ‪K‬أَنتُمۡ أُوْ ٓاَل ِء تُ ِحبُّونَهُمۡ‬ ‫أَ ۡكبَ‪ُ ۚ K‬ر قَ ۡ‪K‬د بَيَّنَّا لَ ُك ُم ٱأۡل ٓ ٰيَ ۖ ِ‬
‫ب ُكلِِّۦه َوإِ َذا لَقُو ُكمۡ قَ‪KK‬الُ ٓوْ‪K‬ا َءا َمنَّا َوإِ َذا خَ لَ‪Kۡ K‬و ْا‬‫َواَل يُ ِحبُّونَ ُكۡ‪K‬م َوتُ ۡؤ ِمنُونَ بِ ۡٱل ِك ٰتَ ِ‬
‫ت‬ ‫وا َعلَ ۡي ُك ُم ٱأۡل َنَا ِم َل ِمنَ ۡٱلغ َۡي ِۚظ قُ ۡل ُموتُ ْ‬
‫وا بِغ َۡي ِظ ُكمۡۗ‪ K‬إِ َّن ٱهَّلل َ َعلِي ۢ ُم بِ َذا ِ‬ ‫عَضُّ ْ‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫ص ۡب ُكۡ‪K‬م َسيِّئ ‪َٞ‬ة يَ ۡف َر ُح‪ْ K‬‬

‫‪K‬وا‬ ‫ُور ‪ ١١٩‬إِن تَمۡ َس ۡس ُكۡ‪K‬م َح َسن ‪َٞ‬ة تَس ُۡؤهُمۡ َوإِن تُ ِ‬
‫ٱلصُّ د ِ‪K‬‬
‫بِهَا﴾ [آل عمران‪.]120-118 :‬‬
‫«ای مومنان‪ ،‬از غیر خودتان کس‪KK‬ی را ب‪KK‬ه هم‪KK‬دلی نگیرید ک‪KK‬ه از هیچ‬
‫نابکاری در حق شما فرو گذار نمی‌کنند و با رنج و محنت افتادن ش‪KK‬ما‬
‫را خوش دارند و به راستی دشمنی از لحن و سخنشان آش‪KK‬کار اس‪KK‬ت و‬
‫آنچه دلهایشان پنهان می‌دارد‪ ،‬بدتر است؛ آری اگ‪KK‬ر اندیش‪KK‬ه کنید آیات‬
‫خویش را به روشنی برایتان بیان ک‪KK‬رده‌ایم‪ ،‬ه‪K‬ان ش‪KK‬ما آنه‪KK‬ا را دوس‪KK‬ت‬
‫دارید ولی آنها شما را دوست ندارند و شما به هم‪KK‬ه کتاب‌ه‪KK‬ای آس‪KK‬مانی‬
‫ایمان دارید؛ و چون ب‪KK‬ا ش‪KK‬ما رو ب‪KK‬رو ش‪KK‬وند‪ ،‬گوین‪KK‬د ایم‪KK‬ان آورده ایم و‬
‫چ‪KK‬ون تنه‪KK‬ا ش‪KK‬وند‪ ،‬س‪KK‬ر انگش‪KK‬تان خ‪KK‬ویش را از غیظ ش‪KK‬ما ب‪KK‬ه دن‪KK‬دان‬
‫می‌گزند‪ ،‬بگو به غیظ خویش بمیرید؛ خداون‪KK‬د از راز دله‪KK‬ا آگ‪KK‬اه اس‪KK‬ت‪.‬‬
‫اگر به شما خیری برسد ایشان را اندوهگین کند و اگر به شما ب‪KK‬دی (و‬
‫نا خوشی) رسد‪ ،‬از آن شاد می‌شوند»‪.‬‬
‫این آیات کریمه عمق کینه و بغض کفار و شدت عالقه مندی آنان در‬
‫آزار و اذیت رس‪KK‬انی ب‪KK‬ه مس‪KK‬لمانان ب‪KK‬ه ه‪KK‬ر وس‪KK‬یله ممکن اعم از مک‪KK‬ر‪،‬‬
‫خیانت و توطئه چینی را بیان می‌دارد‪ .‬عالوه بر این سعی کف‪KK‬ار ب‪KK‬ر این‬
‫است از اعتماد مسلمانان نسبت به آنان س‪KK‬وء اس‪KK‬تفاده ک‪KK‬رده و نقش ‪K‬ه‌های‬
‫مخرب خویش را پیاده نمایند تا به اهداف پلید خویش دست یابند‪.‬‬
‫امام احمد از ابوموسی اشعری‪  K‬روایت می‌کند که به امام عمر ‪‬‬
‫گفتم‪ :‬ک‪KK‬اتبی نص‪KK‬رانی‪ K‬دارم‪ ،‬فرم‪KK‬ود‪ K:‬ت‪KK‬و را چ‪KK‬ه ش‪KK‬ده اس‪KK‬ت؟ هللا ت‪KK‬و را‬
‫بکشد! آیا کالم رب الع‪KK‬المین را نش‪KK‬نیده‌ای ک‪KK‬ه می‌فرماید‪ٰ ﴿ :‬يَٓأَيُّهَ‪KK‬ا ٱلَّ ِذينَ‬
‫ض‪K‬هۡ‪ُK‬م أَ ۡولِيَ‪ٓK‬ا ُء‪[ ﴾...‬المائ‪KK‬دة‪:‬‬
‫ى أَ ۡولِيَ‪ٓK‬ا ۘ َء بَ ۡع ُ‬ ‫وا ۡٱليَهُ‪K‬و َد َوٱلنَّ ٰ َ‬
‫ص‪َ K‬ر ٰٓ‪K‬‬ ‫‪K‬وا اَل تَتَّ ِخ‪ُ K‬ذ ْ‬
‫َءا َمنُ ْ‬
‫‪« .]51‬ای مومنان یهودیان و مس‪KK‬یحیان را ک‪KK‬ه (در مقابل‪KK‬ه ب‪KK‬ا ش‪KK‬ما) دوس‪KK‬ت و‬
‫هوادار یکدیگرند‪ ،‬به دوستی نگیرید»‪.‬‬
‫چرا یک موحد را به کار نگرفتی؟‪ K‬گفتم ای ام‪K‬یر مومن‪K‬ان‪ ،‬کت‪K‬ابت او‬
‫از آن من و دینش ارزانی خودش‪ ،‬عمر فرم‪KK‬ود‪ :‬کس‪KK‬ی را ک‪KK‬ه هللا خ‪KK‬وار‬
‫نموده است اکرام نخواهم‪ K‬کرد و آن کس را که ذلیل ک‪KK‬رده اس‪KK‬ت عزیز‬
‫نخ‪KK‬واهیم‪ K‬داش‪KK‬ت و در ح‪KK‬الی ک‪KK‬ه هللا آنه‪KK‬ا را دور‪ K‬نم‪KK‬وده اس‪KK‬ت ب‪KK‬ه آن‪KK‬ان‬
‫نزدیکی نخواهم جست‪.‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫و نیز امامان احمد و مس‪KK‬لم از پیامبر ‪ ‬چ‪KK‬نین روایت ک‪K‬رده ان‪K‬د ک‪K‬ه‬
‫پیامبر ‪ ‬عازم غزوه‌ی بدر شد‪ ،‬مردی از مش‪KK‬رکان در س‪KK‬رزمین ح‪KK‬ره‬
‫به ایشان رسیده و گفت‪ :‬قصد نموده ام در رکابتان بوده و با شما بجنگم‪،‬‬
‫فرم‪KK‬ود‪ :‬آیا ب‪KK‬ه هللا و فرس‪KK‬تاده‌ی‪ K‬او ایم‪KK‬ان داری‪ ،‬گفت‪ :‬خ‪KK‬یر‪ .‬فرم‪KK‬ود‪K:‬‬
‫برگرد‪ ،‬هرگز از مشرک کمک نمی‌گیرم‪K.‬‬
‫با توجه به این نصوص واگذاری زع‪KK‬امت مس‪KK‬لمانان ب‪KK‬ه دس‪KK‬ت کف‪KK‬ار‬
‫حرام است‪.‬‬
‫چرا که از این راه به اسرارشان دست می‌یابند‪ K‬و بر امورشان مس‪KK‬لط‬
‫می‌گردند‪ ،‬در نتیجه با حیله و مکر به آنان آسیب و ضرر می‌رسانند‪.‬‬
‫نمون‪KK‬ه ب‪KK‬ارز این پدیده‌ی ش‪KK‬وم ک‪KK‬ه ام‪KK‬روزه در جه‪KK‬ان اس‪KK‬الم مش‪KK‬هود‬
‫است‪ ،‬مصیبت پذیرش تولیت کفار از سوی مسلمانان می‌باشد ک‪KK‬ه منج‪K‬ر‬
‫به هجوم سیل آسا آنان به س‪KK‬رزمین‌های اس‪KK‬المی ح‪KK‬تی ح‪KK‬رمین ش‪KK‬ریفین‬
‫ش‪KK‬ده اس‪KK‬ت‪ .‬ب‪KK‬ه ط‪KK‬وری ک‪KK‬ه در اش‪KK‬کال مختل‪KK‬ف چ‪KK‬ون ک‪KK‬ارگر‪ ،‬رانن‪KK‬ده‪،‬‬
‫مستخدم و مربی وارد خانه و جامعه مسلمین می‌گردند‪K.‬‬
‫‪ -5‬استفاده از تاريخ آن ان ب ه ويژه ت اريخی ك ه بيانگر عقايد و اعياد‬
‫آنان است‪( ،1‬مانند تاريخ ميالدی)‪:‬‬
‫ت‪KK‬اریخ میالدی عب‪KK‬ارتی اس‪KK‬ت ب‪KK‬رای یادآوری‪ K‬میالد مس‪KK‬یح ‪ ،‬این‬
‫تاریخ بعدها از سوی‪ K‬مس‪KK‬یحیان وض‪KK‬ع ش‪KK‬ده و اساس‪KK‬ی در دین مس‪KK‬یح ‪‬‬
‫ندارد‪ .‬ل‪KK‬ذا اس‪KK‬تعمال آن مش‪KK‬ارکت در احیای اعیاد و ش‪KK‬عائر دینی آن‪KK‬ان‬
‫می‌باشد‪ ،‬که دوری جستن از آن بر مسلمانان واجب است‪ ،‬زیرا هنگ‪KK‬امی‬
‫که صحابه رسول هللا ‪ ‬در عهد خالفت عمر ‪ ‬مبدا تاریخ اسالم را بن‪KK‬ا‬
‫گذاشتند‪ ،‬عمالً از تاریخ کفار عدول کردند‪ K‬و حادثه عظیم هجرت پیامبر‬
‫‪ ‬را مب‪KK‬نی ق‪KK‬رار دادن‪KK‬د این عم‪KK‬ل (اجم‪KK‬اع ص‪KK‬حابه)‪ 2‬ب‪KK‬ر واجب ب‪KK‬ودن‬
‫مخالفت با کافران در این مورد‪ K‬و موارد‪ K‬مشابه و سایر‪ K‬ویژگی‌های‪ K‬آن‪KK‬ان‬
‫داللت دارد و هللا المستعان‪.‬‬
‫‪ -6‬شركت در جشن‌ها‪ ،‬كمک كردن در برگزاری آن و تبريک گفتن ب ه‬
‫آنان‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -‬چون تاريخ شاهنشاهی‪ ،‬ميالدی و ‪. . .‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -‬م‪.‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫ور﴾ [الفرقان‪« .]72 :‬و نیز کسانی که در‬ ‫آیه‌ی ﴿ َوٱلَّ ِذينَ اَل يَ ۡشهَ ُدونَ ُّ‬
‫ٱلز َ‬
‫مجالس باطل حضور نیابند» به همین مطلب اشاره دارد‪.‬‬
‫و از جمله صفات بارز عبادالرحمن این است که ایشان در جشن‌های‬
‫کفار شرکت نمی‌جویند‪K.‬‬
‫‪ -7‬مدح و ستايش فرهنگ و تمدن كفار و شيدايی اخالق و روش آن ان‬
‫بودن صرفنظر از عقايد غلط و دين فاسدی كه دارند‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ج ا ِّم ۡنهُمۡ زَ ه‪َ K‬رةَ ٱل َحيَ‪Kٰ K‬و ِة ٱل‪ُّ K‬دنيَا‬
‫ۡ‬ ‫﴿ َواَل تَ ُم َّد َّن ع َۡين َۡي‪ K‬كَ إِلَ ٰى َم‪KK‬ا َمتَّ ۡعنَ‪KK‬ا بِ ِٓۦه أَ ۡز ٰ َو ٗ‪K‬‬
‫خَي‪ٞ K‬ر َوأَ ۡبقَ ٰى ‪[ ﴾١٣١‬ط‪KK‬ه‪« .]131 :‬ب‪KK‬ه چ‪KK‬یزی ک‪KK‬ه‬ ‫ك ۡ‬ ‫ق َربِّ َ‬ ‫لِن َۡفتِنَهُمۡ فِي‪ِ ۚ K‬ه َو ِر ۡز ُ‬
‫اصنافی از آنان را به آن بهره‌مند گردان‪KK‬ده ایم چش‪KK‬م م‪KK‬دوز ک‪KK‬ه تجم‪KK‬ل زن‪KK‬دگی‬
‫دنیوی است تا سرانجام آنان را بدان بیازماییم‪ ،‬و روزی پروردگارت به‪KK‬تر و‬
‫پاینده‌تر است»‪.‬‬
‫این ب‪KK‬دان مع‪KK‬نی نیس‪KK‬ت ک‪KK‬ه مس‪KK‬لمانان اس‪KK‬باب توس‪KK‬عه ‪-‬از جمل‪KK‬ه تعلیم‬
‫صنایع‪ ،‬سازه‌های مباج اقتصادی‪ K‬و فنون نظامی‪ -‬را ف‪KK‬را نگیرن‪KK‬د‪ ،‬بلک‪KK‬ه‬
‫آن را از مس‪KKK‬لمانان می‌خواهن‪KKK‬د‪ ،‬همچن‪KKK‬ان ک‪KKK‬ه هللا تع‪KKK‬الی می‌فرماید‪:‬‬
‫ٱستَطَ ۡعتُم‪ِّ K‬من قُ َّو ٖة‪[ ﴾...‬األنفال‪« .]60 :‬و در برابر آنان ه‪KK‬ر‬ ‫وا لَهُم َّما ۡ‬ ‫﴿ َوأَ ِع ُّد ْ‬
‫نیرویی که می‌توانید‪ ،‬فراهم آورید‪.»...‬‬
‫در اص‪K‬ل مس‪K‬لمانان ب‪K‬ه به‪K‬ره من‪K‬دی از این من‪K‬افع و اس‪K‬رار و رم‪K‬وز‬
‫اولی ترند‪ ،‬همچنان ک‪KK‬ه هللا س‪KK‬بحانه می‌فرماید‪﴿ :‬قُ‪Kۡ K‬ل َم ۡن َح‪َّ K‬ر َم ِزينَ‪K‬ةَ ٱهَّلل ِ‬
‫‪K‬وا فِي ۡٱل َحيَ‪Kٰ K‬و ِة‬
‫ق قُ‪Kۡ K‬ل ِه َي لِلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪ْ K‬‬ ‫ت ِمنَ ٱل‪ۡ K‬‬
‫‪K‬رِّز ۚ‪ِ K‬‬ ‫خ َر َج لِ ِعبَ‪KK‬ا ِدِۦه َوٱلطَّيِّ ٰبَ ِ‬‫ٱلَّتِ ٓي أَ ۡ‪K‬‬
‫ص ٗة يَ ۡو َم ۡٱلقِ ٰيَ َم ِة﴾ [األعراف‪« .]32 :‬بگو‪ :‬چ‪KK‬ه کس‪KK‬ی زینت الهی را‬ ‫ٱل ُّد ۡنيَا خَالِ َ‬
‫که برای بندگانش پدید آورده‪ ،‬و رزق پاکیزه‌ی او را حرام ک‪KK‬رده اس‪KK‬ت‪ ،‬بگ‪KK‬و‬
‫اینها در زندگانی دنیا برای مومنان (و نا مومنان) است و در روز قیامت ن‪KK‬یز‬
‫خاص مومنان است»‪.‬‬
‫أۡل‬
‫ت َو َما فِي ٱ َ ۡر ِ‬
‫ض َج ِميعٗ‪ KK‬ا‬ ‫و نیز می‌فرماید‪َ ﴿ :‬و َس َّخ َر لَ ُكم َّما فِي ٱل َّس ٰ َم ٰ َو ِ‬
‫ِّم ۡنهُ﴾ [الجاثیة‪« .]13 :‬و آنچ‪KK‬ه در آس‪KK‬مان‌ها و آنچ‪KK‬ه در زمین اس‪KK‬ت هم‪KK‬ه از‬
‫اوست و آنها را برای شما رام کرد»‪.‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫أۡل‬
‫ق لَ ُكم َّما فِي ٱ َ ۡر ِ‬
‫ض َج ِميعٗ ا﴾ [البقرة‪.]29 :‬‬ ‫و می‌فرماید‪﴿ :‬هُ َو ٱلَّ ِذي خَ لَ َ‬
‫«او کسی است که آنچه در زمین است همه را برای شما آفرید»‪.‬‬
‫لذا بر مسلمانان واجب است در استفاده و بک‪K‬ارگیری از این من‪K‬افع و‬
‫نیروها از دیگران سبقت گرفته و برای دست یافتن ب‪KK‬ه آن م‪KK‬دیون کف‪KK‬ار‬
‫نبوده بلکه خود دارای فنون و صنایع باشند‪.‬‬

‫‪ -8‬تاسىبه كفار در نامگذارى اوالد‪:‬‬

‫از جمله مصائب دیگر این امت این است که برخی از مس‪KK‬لمانان ب‪KK‬ر‬
‫فرزندان خویش اسامی بیگانه نهاده و اسم‌های م‪KK‬الوف و مش‪KK‬هود نیاک‪KK‬ان‬
‫خویش را که در جامعه اس‪KK‬المی رایج ب‪KK‬وده اس‪KK‬ت واگذارن‪KK‬د‪ K.‬ح‪KK‬ال آنک‪KK‬ه‬
‫پیامبر ‪ ‬می‌فرماید‪« :‬خَ ي َْر األَ ْس‪َ K‬ما ِء َعبْ‪ُ K‬د هَّللا ِ‪َ ،‬و َع ْب‪ُ K‬د ال‪K‬رَّحْ َم ِن»‪« .‬به‪KK‬ترین‬
‫نام‌ها عبدهللا و عبدالرحمن است»‪.‬‬
‫نتیجه این تغییر در اسامی‪ ،‬پیدایش نسلی ب‪KK‬ا اس‪KK‬امی عجیب و غ‪KK‬ریب‬
‫است که باعث شکاف میان نسل جدید و قدیم می‌گردد‪ K‬و شناسه‌ای را که‬
‫جزو ویژگیهای‪ K‬هر خانواده است از بین می‌برد‪ .‬‬
‫‪ -9‬طلب آمرزش و مغفرت براى كفار‪:‬‬
‫هللا تعالی به طور‪ K‬قطع و یقین در آیه زیر این عم‪KK‬ل را ح‪KK‬رام نم‪KK‬وده‬
‫است‪ ،‬چنان ک‪KK‬ه می‌فرماید‪َ ﴿ :‬م‪KK‬ا َك‪KK‬انَ لِلنَّبِ ِّي َوٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪Kٓ K‬و ْا أَن يَ ۡس‪K‬ت َۡغفِر ْ‬
‫ُوا‬
‫ص‪َ ٰ K‬حبُ ۡٱل َج ِح ِيم‬
‫لِ ۡل ُم ۡش ِر ِكينَ َولَ ۡو َكانُ ٓو ْا أُوْ لِي قُ ۡربَ ٰ‪K‬ى ِم ۢن بَ ۡع ِد َم‪KK‬ا تَبَيَّنَ لَهُمۡ أَنَّهُمۡ أَ ۡ‬
‫‪[ ﴾١١٣‬التوبة‪« .]113 :‬سزاوار نیست که پیامبر و مومنان برای مش‪KK‬رکان‪،‬‬
‫ولو خویشاوند باشند‪ ،‬پس از اینکه بر ایشان آشکار شده است که آنان دوزخی‬
‫اند‪ ،‬آمرزش بخواهند»‪.‬‬
‫زیرا این عمل بیانگر محبت کفار و صحیح دانستن عقاید باط‪KK‬ل آن‪KK‬ان‬
‫است‪.‬‬
‫ب) نشانه‌های دوستی با مؤمنین‪ ‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫‪ -1‬هجرت از دارالكفر به سوی داراالسالم‪:‬‬

‫هجرت‪ :‬یعنی ترک دارالکفر و اقامت در داراالسالم‪ K‬بخاطر ص‪KK‬یانت‬
‫دین‪ .‬هجرت با چنین معن‪KK‬ا و ه‪KK‬دفی ت‪KK‬ا روز قیامت ب‪KK‬ر مس‪KK‬لمانان واجب‬
‫اس‪K‬ت و پیامبر‪  K‬مس‪K‬لمانی‪ K‬را ک‪K‬ه در دارالکف‪K‬ر اق‪K‬امت گزیده از خ‪K‬ود‬
‫نمی‌داند‪ .‬لذا اقامت در دارالکفر مگر برای کس‪KK‬انی ک‪KK‬ه توان‪KK‬ایی هج‪KK‬رت‬
‫ندارند و نیز کسانی ک‪KK‬ه در آن دیار ب‪KK‬ه تبلیغ اس‪KK‬الم می‌پردازن‪KK‬د‪ ،‬ح‪KK‬رام‬
‫ٓ‬
‫می‌باشد‪ .‬هللا سبحانه می‌فرماید‪﴿ K:‬إِ َّن ٱلَّ ِذينَ ت ََوفَّ ٰىهُ ُ‪K‬م ۡٱل َم ٰلَئِ َكةُ ظَ‪KK‬الِ ِم ٓي أَنفُ ِس ‪ِ K‬همۡ‬
‫ض قَ‪KK‬الُ ٓوْ‪K‬ا أَلَمۡ تَ ُك ۡن أَ ۡرضُ ٱهَّلل ِ‬ ‫أۡل‬ ‫وا فِي َم ُكنتُمۡۖ قَ‪KK‬الُ ْ‬
‫َض ‪َ K‬عفِينَ فِي ٱ َ ۡر ۚ ِ‬ ‫وا ُكنَّا ُم ۡست ۡ‬
‫ٓ‬
‫قَ‪KK‬الُ ْ‬
‫ص‪K‬ي ًرا‪[ ﴾٩٧ K‬النس‪KK‬اء‪:‬‬ ‫ك َم ۡأ َو ٰىهُمۡ َجهَنَّ ۖ ُم َو َسٓا َء ۡت َم ِ‬ ‫ُوا فِيهَ ۚا فَأُوْ ٰلَئِ َ‪K‬‬
‫ٰ َو ِس َع ٗة فَتُهَا ِجر ْ‬
‫‪« .]97‬کسانی ک‪K‬ه فرش‪K‬تگان جانش‪K‬ان را می‌گیرن‪K‬د و آن‪K‬ان ب‪K‬ر خ‪K‬ود س‪K‬تم روا‬
‫داشته اند‪ ،‬ب‪K‬ه ایش‪K‬ان گوین‪KK‬د در چ‪KK‬ه ح‪KK‬الی بودید؟ گوین‪KK‬د م‪KK‬ا در س‪K‬زمین خ‪KK‬ود‬
‫مستضعف بودیم‪ ،‬گویند آیا مگر زمین خداوند وسیع نبود که بتوانید در آن (به‬
‫هر کجا که خواهید) هجرت کنید و سرانجام اینان جهنم است و بد س‪KK‬رانجامی‬
‫است»‪.‬‬

‫‪ -2‬پش تيبانی و ياری ك ردن مس لمانان ب ا ج ان‪ ،‬م ال و زب ان در‬

‫نيازمنديهای دين و دنيايشان‪:‬‬
‫ض﴾‬ ‫ت بَ ۡع ُ َ‬ ‫ٰ‬
‫هللا سبحانه می‌فرماید‪َ ﴿ :‬و ۡٱل ُم ۡؤ ِمنُونَ َوٱل ُم ۡؤ ِمنَ ُ‪K‬‬
‫ۡ‬
‫ضهُمۡ أ ۡولِيَ‪ٓKK‬ا ُء بَ ۡع ٖ‬
‫[التوبة‪« .]71 :‬و مردان و زنان مومن دوستدار همدیگرند»‪.‬‬
‫ص‪ُ KK‬ر إِاَّل َعلَ ٰى‬ ‫ِّين فَ َعلَ ۡي ُك ُ‪K‬م ٱلنَّ ۡ‬
‫َنصرُو ُكمۡ فِي ٱلد ِ‬ ‫ٱست َ‬ ‫و نیز می‌فرماید‪َ ﴿ :‬وإِ ِن ۡ‬
‫قَ ۡو ۢ ِم بَ ۡينَ ُكمۡ َوبَ ۡينَهُم‪ِّ K‬مي ٰثَ ‪ٞ‬ق﴾ [األنفال‪« .]72 :‬و اگ‪KK‬ر در ک‪KK‬ار دین از ش‪KK‬ما یاری‬
‫خواستند بر شماست که یاری کنید مگر در برابر قومی که بین ش‪KK‬ما و ایش‪KK‬ان‬
‫پیمانی باشد»‪ .‬‬

‫‪ -3‬شادی و مصيبت مسلمانان را از آن خود بداند‪.‬‬

‫پیامبر ‪ ‬می‌فرماید‪« :‬مثل الـمسلمين في توادهم وتعاطفهم‪ K‬وتراحمهم‪K‬‬
‫كالجس‪KK‬د الواح‪KK‬د إذا اش‪KK‬تكى من‪KK‬ه عض‪KK‬و ت‪KK‬داعى ل‪K‬ه س‪KK‬ائر الجس‪KK‬د ب‪KK‬الحمى‬
‫والسهر»‪« .‬مثل مسلمانان در دوس‪KK‬تی و محبت و ش‪KK‬فقت بس‪KK‬ان پیک‪KK‬ر واح‪KK‬دی‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫هستند‪ ،‬هرگاه عضوی از آن به درد آید‪ ،‬تب و بی قراری سایر اعضا را ف‪KK‬را‬
‫می‌گیرد»‪.‬‬
‫و همچنین فرمود‪ْ « :‬ال ُم ْؤ ِمنَ لِ ْل ُم ْؤ ِم ِن َك ْالبُ ْنيَا ِن يَ ُش ُّد بَ ْع ُ‬
‫ضهُ بَ ْعضًا‪َ ،‬و َشبَّ َ‪K‬‬
‫ك‬
‫صابِ ِع ِه» «مثل مومن برای دیگر بسان ساختمانی است ک‪KK‬ه ج‪KK‬زیی از آن‬ ‫بَ ْينَ أَ َ‬
‫ج‪KK‬زء دیگ‪KK‬ر را اس‪KK‬تحکام می‌بخش‪KK‬د (آنگ‪KK‬اه پیامبر ‪ ‬ب‪KK‬رای تجس‪KK‬م این تمثیل‬
‫انگشتان دو دست خود را به هم گره کرد)»‪.‬‬

‫‪ -4‬دوس تدار و خ يرخواه مس لمانان ب ودن و امتن اع از اغف ال و ف ريب‬

‫آنان‪:‬‬
‫یامبر ‪ ‬فرمود‪« K:‬ال ي ُْؤ ِمنُ أَ َح ُد ُك ْم َحتَّى يُ ِحبَّ ألَ ِخي‪ِ K‬ه َم‪KK‬ا ي ُِحبُّ لِنَ ْف ِس‪ِ K‬ه»‪.‬‬
‫«ایمان هیچ یک از شما به کمال نمی‌رسد مگ‪KK‬ر آنک‪KK‬ه ه‪KK‬ر چ‪KK‬ه را ب‪KK‬رای خ‪KK‬ود‬
‫می‌پسندد برای برادرش نیز بپسندد»‪.‬‬
‫و ن‪KK‬یز فرم‪KK‬ود‪« :‬الـمسلم أخ‪KK‬و الـمسلم ال يحق‪KK‬ره وال يخذل‪KK‬ه وال يس‪KK‬لمه‬
‫ئ ِم ْن ال َّشرِّ أَ ْن يَحْ قِ َر أَخَاهُ ْال ُم ْسلِ َم ُكلُّ ْال ُم ْس‪K‬لِ ِم َعلَى ْال ُم ْس‪K‬لِ ِم َح‪َ K‬‬
‫‪K‬را ٌم‪:‬‬ ‫بح ْس ِ‬
‫ب ْام ِر ٍ‬ ‫َ‬
‫ض‪K‬هُ» «مس‪KK‬لمان ب‪KK‬رادر مس‪KK‬لمان اس‪KK‬ت او را حق‪KK‬یر و خ‪KK‬وار‬ ‫ُ‬
‫َد ُمهُ‪َ ،‬و َمالهُ‪َ ،‬و ِعرْ ُ‬
‫نمی‌شمارد‪ ،‬کمک خویش را از او باز نمی‌گ‪KK‬یرد‪ ،‬او را ب‪KK‬ه دش‪KK‬منی نمی‌س‪KK‬پارد‪.‬‬
‫در بدی همین اندازه که برادر خویش را تحقیر نماید او را بس اس‪K‬ت و ج‪K‬ان و‬
‫مال و شرف مسلمانان بر دیگری حرام است»‪.‬‬
‫َاج ُش‪K‬وا‬ ‫ال تَ‪K‬دَا َبرُوا َو َ‬
‫ال تَن َ‬ ‫َض‪K‬وا َو َ‬
‫ال تَ َباغ ُ‬ ‫و همچنین پیامبر ‪ ‬فرمودن‪KK‬د‪َ « :‬‬
‫عْض‪َ ،‬و ُكونُوا ِعبَا َد هَّللا ِ إِ ْخ َوانًا» «یا هم‪KK‬دیگر کین‪KK‬ه‬
‫ض ُك ْم َعلَى بَي ِْع بَ ٍ‬ ‫َو َ‬
‫ال يَبِ ْع بَعْ ُ‬
‫ورزی نکنید‪ ،‬به یکدیگر پش‪KK‬ت نکنید و روی معامل‪K‬ه دیگ‪K‬ری معامل‪KK‬ه نکنید و‬
‫برادر وار عبادهللا باشید»‪.‬‬

‫‪ -5‬تك ريم و اح ترام مس لمانان و امتن اع از عيبج ويي و تنقيض‬

‫شخصيتشان‪:‬‬
‫‪K‬وا اَل يَ ۡس‪ۡ K‬‬
‫خَر قَ‪Kۡ K‬و‪Kٞ‬م ِّمن‬ ‫ٓ‬
‫چنان که هللا تعالی می‌فرماید‪ٰ ﴿ :‬يَأَيُّهَ‪KK‬ا ٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪ْ K‬‬
‫خَي‪ٗ K‬را‬ ‫خَي‪ٗ K‬را ِّم ۡنهُمۡ َواَل نِ َس‪ٓK‬اء‪ِّ ٞ‬من نِّ َس‪ٓK‬ا ٍء ع َ‬
‫َس‪ٓ ٰ K‬ى أَن يَ ُك َّن ۡ‬ ‫وا ۡ‬ ‫قَ ۡو ٍم َع َس ٰ ٓى أَن يَ ُكونُ ْ‬
‫ٱٱِلس ‪ُ K‬م ۡٱلفُ ُس ‪K‬و ُ‬
‫ق بَ ۡع‪َ K‬د‬ ‫س ۡ‬ ‫ب بِ ۡئ َ‬ ‫ِّم ۡنه ۖ َُّن َواَل ت َۡل ِم‪ُ K‬ز ٓو ْا أَنفُ َس ‪ُ K‬كمۡ َواَل تَنَ‪KK‬ابَ ُز ْ‬
‫وا بِ‪KK‬ٱأۡل َ ۡل ٰقَ ۖ ِ‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬
‫ُ ٰ‬ ‫ٓ‬
‫ٱجتَنِبُ‪ْ K‬‬
‫‪K‬وا‬ ‫‪K‬وا ۡ‬ ‫ٱلظَّلِ ُم‪KK‬ونَ ‪ٰ ١١‬يَٓأَيُّهَ‪KK‬ا ٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪ْ K‬‬ ‫ٱإۡل ِ ي ٰ َم ۚ ِن َو َمن لَّمۡ يَتُ ۡب فَأُوْ ٰلَئِ‪KK‬كَ ه ُم‬
‫ض ‪ۚ K‬ا‬
‫ض ُكم بَ ۡع ً‬ ‫ُوا َواَل يَ ۡغتَب ب َّۡع ُ‬ ‫ض ٱلظَّنِّ إِ ۡث ‪ۖٞ‬م َو اَل تَ َج َّسس ْ‪K‬‬ ‫يرا ِّمنَ ٱلظَّنِّ إِ َّن بَ ۡع َ‬ ‫َكثِ ٗ‬
‫اب‬ ‫‪K‬ل لَ ۡح َم أَ ِخي‪ِ K‬ه َم ۡي ٗت‪ K‬ا فَ َك ِر ۡهتُ ُم‪K‬و ۚهُ َوٱتَّقُ ْ‬
‫‪K‬وا ٱهَّلل ۚ َ إِ َّن ٱهَّلل َ تَ‪َّ K‬و ‪ٞ‬‬ ‫ۡ‬
‫أَي ُِحبُّ أَ َح‪ُ K‬د ُكمۡ أَن يَأ ُك َ‬
‫َّح ‪ٞ‬يم ‪[ ﴾١٢‬الحجرات‪« .]12-11 :‬ای مؤمنان! نباید که قومی‪ ،‬قوم دیگر را‬ ‫ر ِ‬
‫به ریشخند بگیرد‪ ،‬چه بسا اینان از آنان بهتر باشند‪ ،‬و ن‪K‬یز نباید زن‪K‬انی زن‪K‬ان‬
‫دیگر را (ریشخند کنند) چه بسا اینان از آن‪KK‬ان به‪KK‬تر باش‪KK‬ند و در میان خ‪KK‬ویش‬
‫عیبجویی مکنید؛ و یکدیگر را به لقبهای بد مخوانید‪ ،‬پس از ایم‪KK‬ان‪ ،‬پ‪KK‬رداختن‬
‫به فسق‪ ،‬بد رسمی است؛ و کسانی ک‪K‬ه (از این ک‪K‬ار) ب‪K‬از نگردن‪K‬د‪ ،‬اینانن‪K‬د ک‪K‬ه‬
‫ستمگرند‪ ،‬ای مومنان از بسیاری از گمانها پرهیز کنید‪ ،‬چ‪KK‬را ک‪KK‬ه بعض‪KK‬ی از‬
‫گمانه‪KK‬ا گن‪KK‬اه اس‪KK‬ت و (در ک‪KK‬ار دیگ‪KK‬ران) تجس‪KK‬س مکنید‪ ،‬و کس‪KK‬ی از ش‪KK‬ما از‬
‫دیگری غیبت نکند؛ آیا هیچکدام از شما خوش دارد ک‪KK‬ه گوش‪KK‬ت ب‪KK‬رادر م‪KK‬رده‬
‫اش را بخ‪KK‬ورد‪ ،‬ک‪KK‬ه از آن تنف‪KK‬ر دارید؛ و از خداون‪KK‬د پ‪KK‬روا کنید ک‪KK‬ه بیگم‪KK‬ان‬
‫خداوند توبه پذیر مهربان است»‪.‬‬

‫‪ -6‬در تنگنا و فراخی يار مونس آنان باشد‪.‬‬

‫به رغم منافقین که در آسایش و ف‪K‬راخی در کن‪K‬ار مس‪K‬لمانان هس‪K‬تند و‬
‫به هنگام سختی و خطر آنان را تنها می‌گذارند‪ .‬که هللا تعالی می‌فرماید‪K:‬‬
‫َّص ‪K‬ونَ بِ ُكمۡ فَ ‪K‬إِن َك‪KK‬انَ لَ ُكمۡ فَ ۡت ‪ٞ‬ح ِّمنَ ٱهَّلل ِ قَ‪KK‬الُ ٓوْ‪K‬ا أَلَمۡ نَ ُكن َّم َع ُكمۡ َوإِن‬
‫﴿ٱلَّ ِذينَ يَت ََرب ُ‬
‫يب قَ‪KK‬الُ ٓوْ‪K‬ا أَلَمۡ ن َۡس‪KK‬ت َۡح ِوۡ‪K‬ذ َعلَ ۡي ُكمۡ َونَمۡ ن َۡع ُكم ِّمنَ ۡٱل ُم‪Kۡ K‬ؤ ِمنِينَ ﴾‬ ‫ٰۡ‬
‫َص‪ٞ KK‬‬ ‫َك‪KK‬انَ لِل َكفِ ِ‬
‫‪KK‬رينَ ن ِ‬
‫[النساء‪(« .]141 :‬آری) همانها که مترصد شما هستند؛ پس اگر پ‪KK‬یروزی از‬
‫جانب خداوند نص‪KK‬یب ش‪KK‬ما ش‪KK‬ود می‌گوین‪KK‬د مگ‪KK‬ر م‪KK‬ا هم‪KK‬راه (و پش‪KK‬تیبان) ش‪KK‬ما‬
‫نبودیم؟ و اگر کافران نصیبی برند (ب‪KK‬ه آن‪KK‬ان) گوین‪KK‬د مگ‪KK‬ر م‪KK‬ا ب‪KK‬ر ش‪KK‬ما دس‪KK‬ت‬
‫نداشتیم و دست مسلمانان را از شما دور نداشتیم؟»‬

‫‪ -7‬ديدار و هم‌نشينی با مسلمانان و اظهار محبت در مالقات با آنان‪:‬‬

‫در حدیثی‪ K‬قدسی آمده است ک‪K‬ه هللا تع‪KK‬الی می‌فرماید‪« :‬وجبت مجت‪K‬بي‬
‫ي» کسانی که به خاطر رض‪KK‬ای‪ K‬من ب‪KK‬ه دیدار هم می‌رون‪KK‬د‪،‬‬ ‫للمتزورين ف َّ‬
‫مشمول محبت من واقع می‌شوند‪K.‬‬
‫و در حدیثی دیگر چ‪K‬نین آم‪K‬ده اس‪K‬ت‪ :‬م‪K‬ردی ب‪K‬ه خ‪KK‬اطر هللا ب‪K‬ه دیدار‬
‫برادرش رفت‪ ،‬هللا سبحانه ب‪KK‬ر س‪KK‬ر راهش فرش‪KK‬ته‌ای ق‪KK‬رار دارد و از او‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫پرسید به کج‪KK‬ا می‌روی؟ گفت‪ :‬ب‪KK‬ه خ‪KK‬اطر هللا ب‪KK‬ه دیدار موم‪KK‬نی‪ K‬می‌روم‪.‬‬
‫گفت‪ :‬آیا مت‪K‬اعی ن‪K‬زد وی داری ک‪K‬ه می‌خ‪K‬واهی ب‪K‬از پیش گ‪K‬یری؟ گفت‪:‬‬
‫خیر‪ .‬جز اینکه به خاطر هللا او را دوست دارم‪ .‬گفت‪ :‬من فرس‪KK‬تاده‌ی‪ K‬هللا‬
‫به سوی‪ K‬تو هس‪KK‬تم (ب‪K‬ه ت‪KK‬و م‪KK‬ژده می‌دهم هم‪KK‬ان ط‪KK‬ور‪ K‬ک‪K‬ه ت‪KK‬و ‪  ‬وی را ب‪K‬ه‬
‫خاطر هللا دوست داری هللا نیز تو را دوست دارد‪).‬‬
‫‪ -8‬رعايت حقوق مسلمانان‪:‬‬
‫بر معامله مسلمانان معامله نکند و بر قیمت گذاری آنها قیمت ننه‪KK‬د و‬
‫بر خواستگاریشان خواس‪KK‬تگاری‪ K‬نکن‪KK‬د‪ .‬و در کاره‪KK‬ای‪ K‬مب‪KK‬احی ک‪KK‬ه از او‬
‫پیشی گرفته‌اند متعرض حقوق آنان نش‪KK‬ود‪ .‬رس‪KK‬ول اک‪KK‬رم ‪ ‬فرم‪KK‬ود‪« K:‬الَ‬
‫طبَ ‪ِ K‬ة» و فی روایت‪« :‬وال‬ ‫يَبِ‪KK‬ع ال َّر ُج‪ُ K‬ل َعلَى بَ ْي‪KK‬ع أَ ِخي ‪ِ K‬ه َوالَ يَ ْخطُبْ َعلَى ِخ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫يسم على سومه» «زینه‪KK‬ار هیچ م‪KK‬ردی از ش‪KK‬ما ب‪KK‬ر معامل‪KK‬ه ب‪KK‬رادرش معامل‪KK‬ه‬
‫نکن‪KK‬د و ب‪KK‬ر خواس‪KK‬تگاری او خواس‪KK‬تگاری ننماید» و در روایتی‪ K‬دیگ‪KK‬ر آم‪KK‬ده‬
‫است‪« :‬بر قیمت گذاری او قیمت ننهد»‪ .‬‬

‫‪ -9‬شفقت با ضعفای مسلمان‪:‬‬

‫‪K‬وقِّرْ‬
‫ْس ِمنَّا َم ْن لَ ْم يُ‪َ K‬‬
‫هم‪KK‬ان ط‪KK‬ور ک‪KK‬ه رس‪KK‬ول اک‪KK‬رم ‪ ‬می‌فرماید‪« K:‬لَي َ‬
‫ص‪ِ K‬غي َرنَا» «ه‪KK‬ر کس ب‪KK‬ه اف‪KK‬راد مس‪KK‬ن م‪KK‬ا (این امت) اح‪KK‬ترام‬ ‫َكبِي َرنَ‪KK‬ا َويَ‪KK‬رْ َح ْ‪K‬م َ‬
‫نگذارد و بر خردساالن ما مهر نورزد از ما نیست»‪.‬‬
‫ض ‪َ K‬عفَائِ ُك ْ‪K‬م» «آیا‬ ‫ص ‪K‬رُونَ َوتُرْ زَ قُ‪KK‬ونَ إِالَّ بِ ُ‬
‫و همچ‪KK‬نین فرم‪KK‬ود‪« :‬هَ‪KK‬لْ تُ ْن َ‬
‫نص‪KK‬رت و پ‪KK‬یروزی نص‪KK‬یب ش‪KK‬ما می‌ش‪KK‬د؟ مگ‪KK‬ر (بواس‪KK‬طه لطفی ک‪KK‬ه هللا) ب‪KK‬ه‬
‫ضعیفان شما دارد»؟‬
‫ك َم‪َ K‬ع ٱلَّ ِذينَ يَ‪Kۡ K‬د ُعونَ َربَّهُم بِ ۡٱل َغ‪ K‬د َٰو ِة‬
‫ٱصبِ ۡ‪K‬ر ن َۡف َس‪َ K‬‬
‫هللا تعالی می‌فرماید‪َ ﴿ K:‬و ۡ‬
‫ك ع َۡنهُمۡ تُ ِري‪ُ K‬د ِزينَ‪K‬ةَ ۡٱل َحيَ‪Kٰ K‬و ِة ٱل‪ُّ K‬د ۡنيَا﴾‬‫َو ۡٱل َع ِش ِّي ي ُِري‪ُ K‬دونَ َو ۡجهَ ۖۥهُ َواَل ت َۡع‪ُ K‬د ع َۡينَ‪KK‬ا َ‬
‫[الکهف‪« .]28 :‬و با کسانی که بامدادان و شامگاهان پروردگارشان را ( ب‪KK‬ه‬
‫دع‪KK‬ا و نیایش) می‌خوانن‪KK‬د و در طلب خش‪KK‬نودی او هس‪KK‬تند‪ ،‬م‪KK‬دارا کن؛ و در‬
‫هوای تجمل زندگی دنیوی‪ ،‬چشم از ایشان بر مگیر»‪.‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫‪ -10‬طلب استغفار و دعای خير برای مسلمانان‪:‬‬

‫ت﴾‬ ‫ٰ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬ ‫ۡ‬
‫ٱس‪KK‬ت َۡغفِ ۡر لِ‪َ KK‬ذ ۢنبِكَ َولِل ُم‪KK‬ؤ ِمنِينَ َوٱل ُم‪KK‬ؤ ِمنَ ِ‬‫هللا س‪KK‬بحانه می‌فرماید‪َ ﴿ :‬و ۡ‬
‫[محمد‪« .]19 :‬و برای گناهانت و نیز برای م‪KK‬ردان و زن‪KK‬ان م‪KK‬ومن آم‪KK‬رزش‬
‫بخواه»‪.‬‬
‫ٱغفِ‪Kۡ K‬ر لَنَ‪KK‬ا‬‫و ن‪KK‬یز می‌فرماید‪َ ﴿ :‬وٱلَّ ِذينَ َج‪ٓ K‬ا ُءو ِم ۢن بَ ۡع‪ِ K‬د ِهمۡ يَقُولُ‪KK‬ونَ َربَّنَ‪KK‬ا ۡ‬
‫وَإِل ِ ۡخ ٰ َونِنَا‪ K‬ٱلَّ ِذينَ َسبَقُونَا بِٱإۡل ِ ي ٰ َم ِن َواَل ت َۡج َع ۡل فِي قُلُوبِنَا‪ِ K‬غاّٗل لِّلَّ ِذينَ َءا َمنُ ْ‬
‫وا َربَّنَ‪ٓKK‬ا‬
‫وف َّر ِحي ٌم ‪[ ﴾١٠‬الحشر‪« .]10 :‬و کسانی ک‪K‬ه پس از آن‪K‬ان آم‪K‬ده ان‪K‬د‬ ‫إِنَّكَ َر ُء ‪ٞ‬‬
‫گوین‪KK‬د‪ ،‬پروردگ‪KK‬ارا م‪KK‬ا و برادرانم‪KK‬ان را ک‪KK‬ه در ایم‪KK‬ان ب‪KK‬ر م‪KK‬ا س‪KK‬بقت دارن‪KK‬د‪،‬‬
‫بیامرز‪ .‬و در دلهای ما نسبت به مومنان کینه‌ای مگذار‪ ،‬پروردگارا ت‪KK‬ویی ک‪KK‬ه‬
‫رئوف و مهربانی»‪.‬‬
‫ولی در آیه‌ای ک‪KKK‬ه هللا س‪KKK‬بحانه می‌فرماید‪﴿ :‬اَّل يَ ۡنهَ ٰى ُك ُم ٱهَّلل ُ ع َِن ٱلَّ ِذينَ لَمۡ‬
‫ِّين َولَمۡ ي ُۡخ ِرجُو ُكم ِّمن ِد ٰيَ ِر ُكمۡ أَن تَبَ‪K‬رُّوهُمۡ َوتُ ۡق ِس‪K‬طُ ٓو ْا إِلَ ۡي ِهمۡۚ إِ َّن ٱهَّلل َ‬ ‫ٰ‬
‫يُقَتِلُو ُكمۡ فِي ٱلد ِ‬
‫طينَ ‪[ ﴾٨‬الممتحنة‪« .]8 :‬خداوند شما را از کسانی که ب‪K‬ا ش‪KK‬ما در‬ ‫ي ُِحبُّ ۡٱل ُم ۡق ِس ِ‬
‫کار دین کارزار نکرده اند‪ ،‬و شما را از خانه و کاش‪KK‬انه ت‪KK‬ان آواره نک‪KK‬رده ان‪KK‬د‪،‬‬
‫نهی نمی‌کن‪K‬د از اینک‪K‬ه در حقش‪K‬ان نیکی کنید و ب‪K‬ا آن‪K‬ان دادگران‪K‬ه رفت‪K‬ار کنید‪،‬‬
‫بیگمان خداوند دادگران را دوست دارد»‪.‬‬
‫مصداق آن ک‪KK‬افرانی‪ K‬اس‪KK‬ت ک‪KK‬ه ب‪KK‬ا مس‪KK‬لمانان س‪KK‬ر جن‪KK‬گ ندارن‪KK‬د و در‬
‫ص‪KK‬دد آزار رس‪KK‬اندن و آواره ک‪KK‬ردن‪ ،‬ایش‪KK‬ان نیس‪KK‬تند در پاس‪KK‬خ ب‪KK‬ه این‬
‫عملکرد آرام آن‪K‬ان‪ ،‬مس‪K‬لمانان ب‪K‬ا ع‪K‬دل و نیکی در ام‪K‬ور دنیوی‪ K‬ب‪K‬ا آنه‪K‬ا‬
‫رفتار می‌نمایند ولی محبت این کافران را در دل جای نمی‌دهند چرا ک‪KK‬ه‬
‫هللا تع‪KK‬الی می‌فرماید‪﴿ K:‬أَن تَبَ‪KK‬رُّ وهُمۡ َوتُ ۡق ِس ‪K‬طُ ٓو ْا إِلَ ۡي ِهمۡ ﴾ در ح‪KK‬الی ک‪KK‬ه آیه‬
‫نفرموده است‪ :‬آنها را به دوستی‪ K‬بگیرید و به آنها مهر بورزید‪.‬‬
‫نظ‪KK‬یر این موض‪KK‬وع‪ K‬آیه‌ای اس‪KK‬ت ک‪KK‬ه هللا تع‪KK‬الی در خص‪KK‬وص وال‪KK‬دین‬
‫س لَ‪KK‬كَ بِِۦه‬ ‫ك بِي َما لَ ۡي َ‬ ‫کافر نازل فرموده است‪َ ﴿ :‬وإِن ٰ َجهَدَاكَ َعلَ ٰ ٓى أَن تُ ۡش ِر َ‬
‫ي﴾‬ ‫ُوف ۖا َوٱتَّبِ ۡع َس ‪K‬بِي َل َم ۡن أَنَ‪َ K‬‬
‫‪K‬اب إِلَ َّ‬ ‫ِع ۡل ‪ٞ‬م فَاَل تُ ِط ۡعهُ َمۖ‪K‬ا َو َ‬
‫صا ِح ۡبهُ َما‪ K‬فِي ٱل ُّد ۡنيَا َم ۡعر ٗ‬
‫[لقمان‪« .]15 :‬و اگر تو را وادارند‪ ،‬تا چیزی را که بدان علم نداری ش‪K‬ریک‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫من گردانی‪ ،‬از آنان فرمان مبر‪ ،‬و با آنان در دنیا ب‪KK‬ه نیکی هم نش‪KK‬ینی کن‪ ،‬و‬
‫به راه کسی برو که به سوی من باز گشته است»‪.‬‬
‫روزی مادر اسماء به دیدارش آمد و خواست با او ص‪KK‬له رحم اس‪KK‬توار‬
‫نماید‪ ،‬حال آنکه مادر وی زنی کافر بود‪ .‬اسماء نزد رسول هللا ‪ ‬ش‪KK‬تافت‬
‫و برای این کار اذن خواست‪ ،‬پیامبر ‪ ‬به فرمود‪ :‬ب‪KK‬ا او دیدار کن‪ ،‬و هللا‬
‫تع‪K‬الی ‪ ‬ن‪K‬یز در این ب‪K‬اره چ‪K‬نین می‌فرماید‪﴿ :‬اَّل ت َِج‪ُ K‬د قَ ۡو ٗم‪ K‬ا ي ُۡؤ ِمنُ‪K‬ونَ بِٱهَّلل ِ‬
‫َو ۡٱليَ ۡو ِم ٱأۡل ٓ ِخ ِر ي َُوٓا ُّدونَ َم ۡن َحٓا َّد ٱهَّلل َ َو َرسُولَ ۥهُ َولَ ۡو َك‪KK‬انُ ٓو ْا َءابَ‪ٓKK‬ا َءهُمۡ أَ ۡو أَ ۡبنَ‪ٓKK‬ا َءهُمۡ أَ ۡو‬
‫يرتَهُمۡ ﴾ [المجادلة‪« .]22 :‬قومی نیابی ک‪KK‬ه ب‪KK‬ه‪  ‬خداون‪KK‬د و روز‬ ‫ِإ ۡخ ٰ َونَهُمۡ أَ ۡو ع َِش َ‬
‫بازپس‪K‬ین ایم‪KK‬ان داش‪K‬ته باش‪KK‬ند و ب‪K‬ا کس‪KK‬انی ک‪KK‬ه ب‪KK‬ا خداون‪KK‬د و پیامبر او مخ‪KK‬الفت‬
‫می‌روزند‪ ،‬دوستی کنند‪ ،‬ولو آنکه پدرانشان یا فرزندانشان باشند»‪.‬‬
‫ایجاد روابط دنیوی با مهر ورزی دو مقوله جدا از هم‪KK‬دیگر هس‪KK‬تند‪،‬‬
‫زیرا روابط‪ K‬حسنه و رفتار‪ K‬نیک موجب تشویق کافر به اسالم می‌شود‪ K‬و‬
‫آن از جمله اسباب دعوت به شمار می‌آید بر خالف مودت و دوستی ک‪KK‬ه‬
‫تایید عقاید فرد مقابل را در برداشته و از دعوت او به اس‪KK‬الم جلوگ‪KK‬یری‪K‬‬
‫می‌نماید‪.‬‬
‫نکته مهم تحریم‪ K‬دوستی با ک‪K‬افران ب‪K‬ه این مع‪K‬نی نیس‪KK‬ت ک‪K‬ه از ایج‪K‬اد‬
‫روابط مباح تج‪KK‬اری و معاوض‪KK‬ه ک‪KK‬اال و به‪KK‬ره گ‪KK‬یری از ص‪KK‬نایع مفید و‬
‫تجارب و اختراعاتشان پرهیز نماییم‪.‬‬
‫چنان که رسول اکرم ‪ ‬ابن اریق‪KK‬ط لیثی را در ح‪KK‬الی ک‪K‬ه ک‪KK‬افر‪ K‬ب‪KK‬ود‬
‫اجیر فرمود تا در سفر هجرت راه را به آنان نشان دهد‪ ،‬و نیز در سیره‬
‫آم‪KK‬ده اس‪KK‬ت ک‪KK‬ه ایش‪KK‬ان ‪ ‬از ب‪KK‬رخی از یهودیان ق‪KK‬رض گرفت‪KK‬ه اس‪KK‬ت‪.‬‬
‫مسلمانان همواره با کشورهای غیر اسالمی معامل‪K‬ه داش‪K‬ته و تولیدات و‬
‫کاالهایش‪KK‬ان را وارد کش‪KK‬ور‪ K‬می‌نماین ‪K‬د‪ K‬و در مقاب‪KK‬ل قیمت آن اجن‪KK‬اس را‬
‫می‌پردازند‪ K،‬که جایی برای منت یا تفوق کفار ب‪KK‬ر آن‪KK‬ان ب‪KK‬اقی‪ K‬نمی‌مان‪KK‬د و‬
‫این مسئله ارتباطی با محبت و دوستی با آنها ن‪KK‬دارد‪ K‬چ‪KK‬را ک‪KK‬ه دش‪KK‬منی‪ K‬ب‪KK‬ا‬
‫کفار و دوستی با مومنین بر هر مسلمانی‪ K‬واجب است‪.‬‬
‫ُواْ‬ ‫ٰ‬
‫ُوا َو َجهَ ‪K‬د ‪K‬‬ ‫ْ‬
‫‪K‬وا َوهَ‪KK‬ا َجر ‪K‬‬ ‫چن‪KK‬ان ک‪KK‬ه س‪KK‬بحانه می‌فرماید‪﴿ :‬إِ َّن ٱلَّ ِذينَ َءا َمنُ‪ْ K‬‬
‫ٓ‬
‫َص‪KK‬ر ُٓوْ‪K‬ا أُوْ ٰلَئِ‪KK‬كَ بَ ۡع ُ‬
‫ض‪KK‬هۡ‪ُK‬م‬ ‫وا َّون َ‬ ‫يل ٱهَّلل ِ َوٱلَّ ِذينَ َءا َو ْ‬
‫بِ‪KK‬أَمۡ ٰ َولِ ِهۡ‪K‬م َوأَنفُ ِس‪ِ KK‬هۡ‪K‬م فِي َس‪KK‬بِ ِ‬
‫ض﴾ [األنفال‪« .]72 :‬کسانی که ایمان آورده اند و هجرت کرده‌اند‪،‬‬ ‫َ‬
‫أ ۡولِيَٓا ُء بَ ۡع ٖ‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫و در راه خدا با مال و جانشان جهاد کرده‌اند‪ ،‬همچنین کسانی ک‪KK‬ه (ایش‪KK‬ان را)‬
‫جا و پناه و یاری داده‌اند‪ ،‬اینان دوستان همدیگرند»‪.‬‬
‫ض إِاَّل ت َۡف َعلُ‪KK‬وهُ‬
‫ضهُمۡ أَ ۡولِيَ‪ٓKK‬ا ُء بَ ۡع ۚ ٍ‬ ‫تا آنجا که می‌فرماید‪َ ﴿ :‬وٱلَّ ِذينَ َكفَر ْ‬
‫ُوا بَ ۡع ُ‬
‫أۡل‬
‫ير ‪[ ﴾٧٣‬األنفال‪« .]73 :‬و کافران دوستدار‬ ‫تَ ُكن فِ ۡتن ‪َٞ‬ة فِي ٱ َ ۡر ِ‬
‫ض َوفَ َس ‪Kٞ‬اد َكبِ ‪ٞ‬‬
‫همدیگرند؛ اگر به این (سفارش) عمل نکنید‪ ،‬در این س‪K‬رزمین فتن‪K‬ه و فس‪K‬ادی‬
‫بزرگ بر پا می‌گردد»‪.‬‬
‫حافظ ابن کثیر در تفسیر این آیه که می‌فرماید‪﴿ :‬إِاَّل ت َۡف َعلُ‪KK‬وهُ تَ ُكن فِ ۡتنَ‪Kٞ K‬ة‬
‫أۡل‬
‫‪KK‬ير﴾ چ‪KK‬نین می‌فرماید‪ :‬اگ‪KK‬ر از مش‪KK‬رکین دوری‪K‬‬ ‫فِي ٱ َ ۡر ِ‬
‫ض َوفَ َس‪ٞ KK‬اد َكبِ ‪ٞ‬‬
‫نجس‪KKK‬ته و ب‪KKK‬ا مومن‪KKK‬ان ت‪KKK‬ودد و محبت برق‪KKK‬رار‪ K‬ننمایید فتنه‌ای فراگ‪KKK‬یر‬
‫مسلمانان را فراخواند‪ K‬گرفت و حق مشتبه خواه‪KK‬د ش‪KK‬د‪ ،‬در نتیج‪KK‬ه ص‪KK‬ف‬
‫بندی میان کفر و اسالم از بین رفته و فساد گسترده و دامنه داری م‪KK‬ردم‪K‬‬
‫را فراگیر‪ K‬می‌گیرد و به عقیده‌ی من این حقیقتی است که امروز مردم به‬
‫آن مبتال شده‌اند‪.‬‬
 ‫مردم در تولي و تبري به سه گروه زير تقسيم مي شوند‪:‬‬

‫‪ ‬گروه اول‪:‬‬
‫کسانی هستند که باید از صمیم قلب آنان را دوست داش‪KK‬ت و از ه‪KK‬ر گون‪KK‬ه‬
‫کینه و دشمنی نس‪K‬بت ب‪K‬ه آن‪K‬ان پره‪KK‬یز نم‪K‬ود و این‪K‬ان مخلص‪KK‬ترین مومن‪KK‬ان‬
‫هستند که عبارتند از انبیاء ص‪K‬دیقین‪ ،‬ش‪K‬هداء و ص‪K‬الحین ک‪K‬ه قافل‪K‬ه س‪K‬االر‬
‫آن‪KK‬ان رس‪KK‬ول هللا محم‪KK‬د المص‪KK‬طفی ‪ ‬می‌باش‪K‬د‪ K‬ک‪KK‬ه محبت ایش‪KK‬ان پس هللا‬
‫تع‪K‬الی واجب اس‪K‬ت از محبت ج‪K‬ان‪ ،‬م‪K‬ال‪ ،‬فرزن‪K‬د‪ ،‬وال‪K‬دین و تم‪K‬ام م‪K‬ردم‬
‫پیشی گیرد‪.‬‬
‫پس از رسول‪ K‬هللا ‪ ‬محبت همسران ((م‪KK‬ادران اه‪KK‬ل ایم‪KK‬ان)) و اه‪KK‬ل‬
‫بیت طاهر و جمله اصحاب گرانقدرش ‪ -‬به ویژه خلفای راش‪KK‬دین و بقیه‬
‫عشره مبشره‪ ،‬مهاجرین‪ ،‬انصار‪ ،‬اهل بدر‪ ،‬اهل بیعت رض‪KK‬وان و س‪KK‬ایر‪K‬‬
‫صحابه ‪ ‬بر امت اسالم واجب است‪.‬‬
‫پس از این بزرگواران واجب است محبت تابعین و مس‪KK‬لمانان ق‪KK‬رون‬
‫مفضل‪ ،1‬سلف و پیش‪K‬وایان ک‪K‬رام این امت ‪-‬چ‪K‬ون ائم‪K‬ه اربع‪K‬ه‪ -‬را در دل‬
‫داشته باشیم‪.‬‬
‫کسی که کم‌ترین اثری از ایمان در قلب وی وجود‪ K‬داشته باشد هرگز‬
‫به کینه ورزی و دشمنی با صحابه بر نمی‌خیزد‪ K‬و تنها کس‪KK‬انی ب‪KK‬ه ورت‪KK‬ه‬
‫دشمنی و کینه توزی با آنان گرفتار می‌شوند‪ K‬ک‪KK‬ه دارای قل‪KK‬بی م‪KK‬ریض و‬
‫آکنده از نفاق و دشمنی‪ K‬با اسالم باشد‪ .‬همچون خوارج‪ 2‬و فرق غ‪K‬الی ک‪K‬ه‬
‫از شر آنان به هللا سبحانه پناه می‌بریم‪K.‬‬
‫گروه دوم‬
‫‪1‬‬
‫‪ -‬سه قرن اول حيات مبارک اسالم را قرون مفض‪K‬له گوين‪K‬د‪ K‬ك‪K‬ه رس‪K‬ول اك‪K‬رم ‪‬‬
‫می‌فرمايد‪« :‬خير الناس قرني ثم الذين يلونهم الذين يلونهم»‪« :‬بهترين مردم (در) اين‬
‫قرني است كه من در آن هستم و سپس كس‪KK‬انی ك‪KK‬ه بع‪KK‬د از آنه‪KK‬ا می‌آين‪KK‬د و در پی‬
‫ايشان كسانی كه بعد از آنها خواهند آمد»‪( .‬م)‬
‫‪2‬‬
‫‪ -‬از جمل‪KK‬ه عقاي‪KK‬د انح‪KK‬رافی و فاس‪KK‬د خ‪KK‬وارج ك‪KK‬ه قلب ه‪KK‬ر مس‪KK‬لمانی را مج‪KK‬روح‬
‫می‌سازد‪ ،‬اين است كه شخص‪K‬يت‌هايی چ‪K‬ون عثم‪KK‬ان وعلی ب را ك‪K‬افر دانس‪K‬ته و‬
‫مستوجب سبب و لعن می‌دانند‪( K.‬م)‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫کسانی ک‪KK‬ه م‪KK‬ورد بغض و نف‪KK‬رت مس‪KK‬لمان هس‪KK‬تند و مجت‪KK‬بی در دل آن‪KK‬ان‬

‫ندارند‪.‬‬
‫افراد این گروه را کلیه کافران اعم از مشرکین‪ ،‬منافقین‪ ،‬مرتدین و ملحدین‬
‫تشکیل می‌دهند که ب‪K‬ر حس‪K‬ب کف‪K‬ری ک‪K‬ه م‪K‬رتکب ش‪K‬ده ان‪K‬د م‪K‬ورد بغض و‬
‫نفرت مسلمانان واقع می‌شوند‪.‬‬
‫أۡل‬ ‫ۡ‬
‫‪KK‬وِ‪K‬م ٱ ٓ ِخ ِ‬
‫‪KK‬ر‬ ‫هللا س‪KK‬بحانه می‌فرماید‪﴿ :‬اَّل ت َِج‪ُ KK‬د قَ ۡو ٗم‪ KK‬ا ي ُۡؤ ِمنُ‪KK‬ونَ بِٱهَّلل ِ َوٱليَ ۡ‬
‫يُ َوٓا ُّدونَ َم ۡن َحٓا َّد ٱهَّلل َ َو َرسُولَهۥُ َولَ ۡو َكانُ ٓو ْا َءابَ‪ٓKK‬ا َءهُمۡ أَ ۡو أَ ۡبنَ‪ٓKK‬ا َءهُمۡ أَ ۡو إِ ۡخ‪َ ٰ K‬ونَهُمۡ أَ ۡو‬
‫َشي َرتَهۡ‪ُK‬م﴾ [المجادلة‪« .]22 :‬قومی نیابی ک‪KK‬ه ب‪KK‬ه هللا و روز بازپس‪KK‬ین ایم‪KK‬ان‬ ‫ع ِ‬
‫داشته باشند و با کسانی که با هللا و پیامبر او مخالفت می‌روزند‪ ،‬دوستی کنند‪،‬‬
‫ولو آنکه پدرانشان یا فرزندانشان یا برادرانشان یا خویشاوندانشان باشند»‪.‬‬
‫و آنگاه که بنی اسرائیل را مورد س‪KK‬رزنش‪ K‬ق‪KK‬رار می‌ده‪KK‬د می‌فرماید‪:‬‬
‫س َم‪KK‬ا قَ ‪َّ K‬د َم ۡت لَهُمۡ أَنفُ ُس ‪K‬هُمۡ أَن‬ ‫‪K‬يرا ِّم ۡنهُمۡ يَت ََولَّ ۡونَ ٱلَّ ِذينَ َكفَ ‪K‬ر ۚ ْ‬
‫ُوا لَبِ ۡئ َ‬ ‫﴿تَ ‪َ K‬ر ٰى َكثِ‪ٗ K‬‬
‫ب هُمۡ ٰخَ لِ ُدونَ ‪َ ٨٠‬ولَ ۡو َكانُ ْ‬
‫وا ي ُۡؤ ِمنُونَ بِٱهَّلل ِ َوٱلنَّبِ ِّي‬ ‫َس ِخطَ ٱهَّلل ُ َعلَ ۡي ِهمۡ َوفِي‪ۡ K‬ٱل َع َذا ِ‬
‫‪K‬يرا ِّم ۡنهُمۡ ٰفَ ِس‪K‬قُونَ ‪[ ﴾٨١‬المائ‪KK‬دة‪:‬‬ ‫نز َل إِلَ ۡي ِه َما ٱتَّ َخ ُذوهۡ‪ُK‬م أَ ۡولِيَٓا َء َو ٰلَ ِك َّن َكثِ‪ٗ K‬‬‫ُ‬
‫َو َمٓا أ ِ‬
‫‪« .]81-80‬بسیاری از آنان را می‌بینی که کافران را دوست می‌دارند؛ پس بد‬
‫است آن چه برای خود پیش اندیشی کردند‪ .‬که سرانجام خداوند بر آن‪KK‬ان خش‪KK‬م‬
‫گرفته و جاودانه در عذاب خواهند بود و اگر ب‪K‬ه خداون‪KK‬د و پیامبر (اس‪K‬الم) و‬
‫آنچه بر او ن‪KK‬ازل ش‪KK‬ده اس‪KK‬ت ایم‪KK‬ان داش‪KK‬تند‪ ،‬آن‪KK‬ان را دوس‪KK‬ت نمی‌گرفتن‪KK‬د‪ ،‬ولی‬
‫بسیاری از آنان نافرمانند»‪.‬‬

‫گروه سوم‬
‫کسانی که از جهتی مورد محبت و از جهتی مورد‪ K‬نفرت واقع می‌شوند‪K.‬‬
‫مصداق این گروه مومنان گناه کارن‪KK‬د ک‪KK‬ه ب‪KK‬ه خ‪KK‬اطر ایمانش‪KK‬ان م‪KK‬ورد‬
‫مه‪K‬ر و محبت و ب‪K‬ه دلیل گن‪K‬اهی ‪ -‬م‪K‬ادون کف‪K‬ر و ش‪K‬رک ‪ -‬ک‪K‬ه م‪K‬رتکب‬
‫می‌ش‪KK‬وند‪ K‬م‪KK‬ورد نف‪KK‬رت مس‪KK‬لمانان واق‪KK‬ع می‌ش‪KK‬وند‪ K.‬مقتض‪KK‬ای‪ K‬محبت آن‪KK‬ان‬
‫نصیحت‪ ،‬خیرخواهی و نهی از منکر می‌باش‪KK‬د‪ .‬بن‪KK‬ابراین روا نیس‪KK‬ت در‬
‫برابر گناهانی که انجام می‌دهند‪ .‬س‪KK‬کوت اختیار نم‪KK‬ود بلک‪KK‬ه باید انج‪KK‬ام‬
‫معاصی را ب‪KK‬ر آن‪KK‬ان ناپس‪KK‬ند داش‪KK‬ته و ب‪KK‬ه مع‪KK‬روف ام‪KK‬ر و از منک‪KK‬ر نهی‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫گردند‪ .‬و حدود و تعزیرات شرعی بر آنان ج‪KK‬اری گ‪KK‬ردد‪ ،‬ت‪KK‬ا از گناه‪KK‬ان‬
‫دست کشیده و توبه نمایند‪K.‬‬
‫دیدگاه اهل سنت در بغض از این مسلمانان نه مانند خوارج است ک‪KK‬ه‬
‫مرتک‪KK‬بین گن‪KK‬اه کب‪KK‬یره را مش‪KK‬رک می‌پندارن ‪K‬د‪ K‬و از آن‪KK‬ان ب‪KK‬ه کلی ت‪KK‬بری‬
‫می‌جویند‪ K‬و نه مانند مرجئه می‌باشد ک‪K‬ه آنه‪K‬ا را م‪K‬ورد م‪K‬ودت و دوس‪K‬تی‬
‫خالص قرار می‌دهند‪ ،‬بلکه مسیر اهل س‪K‬نت اعت‪K‬دال میان ه‪K‬ر دو روش‬
‫می‌باشد‪.‬‬
‫دوستی و دشمنی ورزیدن به خاطر رضای‪ K‬هللا ‪ ‬کامل ترین درج‪KK‬ه‬
‫ایمان می‌باشد‪ ،‬همان طور که رسول اکرم ‪ ‬می‌فرماید‪« :‬ه‪KK‬ر کس در‬
‫روز قیامت با کسانی است که آنها را دوست داشته است»‪ .‬لیکن امروز‪K‬‬
‫این قاعده دگرگون ش‪KK‬ده و دوس‪KK‬تی‪ K‬و دش‪KK‬منی بیش‪KK‬تر م‪KK‬ردم تنه‪KK‬ا بخ‪KK‬اطر‬
‫دس‪KK‬تیابی ب‪KK‬ه مط‪KK‬امع پس‪KK‬ت دنیوی‪ K‬اس‪KK‬ت‪ .‬ک‪KK‬ه اگ‪KK‬ر کس‪KK‬ی از آن مط‪KK‬امع‬
‫برخوردار باشد ولو اینکه دش‪K‬من هللا و رس‪K‬ول او و دین مس‪K‬لمانان باش‪K‬د‬
‫پیرامونش حلقه زنند و آن کس را که از آن مطامع پست بهره‌ای نباشد ‪-‬‬
‫اگر چه از دوستان هللا ‪ ‬و پیامبر او باش‪KK‬د ‪ -‬ب‪KK‬ه ه‪KK‬ر بهان‪KK‬ه ن‪KK‬اچیزی در‬
‫ض‪KK‬یق و تنگن‪KK‬ا ق‪KK‬رار داده و ک‪KK‬رامتش را پایم‪KK‬ال می‌کنن‪KK‬د در ح‪KK‬الی ک‪KK‬ه‬
‫عبدهللا‪  ‬بن عباس ب می‌فرماید‪« :‬من أحب في هللا وأبغض في هللا ووالى‪K‬‬
‫في هللا وع‪KK‬ادى في هللا فإنم‪KK‬ا تن‪KK‬ال والي‪KK‬ة هللا ب‪KK‬ذلك‪ ،‬وق ‪K‬د‪ K‬ص‪KK‬ارت عام‪KK‬ة‬
‫مواخاة الناس على أمر الدنيا وذلك ال تجدي على أهله شيئا ً»‪« .1‬کس‪KK‬ی ک‪KK‬ه‬
‫محبت و دوستی و عداوت و دشمنی اش به خ‪KK‬اطر هللا باش‪K‬د‪ ،‬همان‪K‬ا ب‪K‬ه درج‪KK‬ه‬
‫دوستی با هللا نائل می‌گردد‪ .‬در حالی که روابط اکثر مردم تنها به خ‪KK‬اطر دنیا‬
‫شده و از آن سودی عاید‪  ‬این افراد نمی‌شود»‪.‬‬
‫ابوهریره ‪ ‬روایت می‌کند که پیامبر‪  K‬فرم‪KK‬ود‪« K:‬إِ َّن هَّللا َ قَ‪َ K‬‬
‫‪K‬ال‪َ :‬م ْن‬
‫ب»‪« .2‬هر کس با یکی از دوستان من دش‪KK‬منی‬ ‫عَادَى لِى َولِيًّا فَقَ ْد آ َذ ْنتُهُ بِ ْال َحرْ ِ‬
‫بورزد با او اعالم جنگ خواهم نمود»‪.‬‬
‫دشمن ترین مردم‪ K‬نسبت به هللا ‪ ‬کسی است که ب‪KK‬ا اص‪KK‬حاب رس‪KK‬ول‪K‬‬
‫هللا ‪ ‬به عداوت و دشمنی بر خواسته و آنان را دشنام‪ K‬دهد و شخص‪KK‬یت‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬ابن جرير روايت نموده است‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -‬صحيح بخاری‪.‬‬
 ‫تولي و تبری در اسالم‬

‫واالیشان را زیر سوال ببرد‪.‬؛ که رسول اکرم ‪ ‬می‌فرماید‪« K:‬هَّللا َ هَّللا َ فِى‬
‫أَصْ َحابِى الَ تَتَّ ِخ ُذوهُْ‪K‬م غ ََر ً‬
‫ض‪K‬ا‪ K‬فَ َم ْن آ َذاهُ ْم فَقَ‪ْ K‬د آ َذاى هللا َو َم ْن آ َذانِى فَقَ‪ْ K‬د آ َذى‬
‫ك أَ ْن يَأْ ُخ‪ KK‬ذهُ» ‪« .‬از هللا بترس‪KK‬ید‪ ،‬از هللا بترس‪KK‬ید‪ ،‬در‬
‫َ ‪1‬‬
‫هَّللا َ َو َم ْن آ َذى هَّللا َ فَي ِ‬
‫ُوش‪ُ KK‬‬
‫م‪KK‬ورد اص‪KK‬حاب من‪ ،‬ب‪KK‬ه آنه‪KK‬ا غ‪KK‬رض نورزید‪ ،‬ب‪KK‬ه راس‪KK‬تی ه‪KK‬ر کس آن‪KK‬ان را‬
‫بیازارد مرا آزرده اس‪KK‬ت‪ ،‬و ه‪K‬ر کس م‪K‬را بیازارد هللا را آزرده اس‪K‬ت‪ ،‬و ه‪K‬ر‬
‫کس هللا را بیازارد نزدیک است او را به عذاب خویش گرفتار سازد»‪.‬‬
‫در خاتمه از تمام کس‪KK‬انی‪ K‬ک‪KK‬ه نس‪KK‬بت ب‪KK‬ه یاران پیامبر ‪ ‬اس‪KK‬ائه ادب‬
‫ک‪KK‬رده و از دش‪KK‬منی ب‪KK‬ا آن‪KK‬ان بی پ‪KK‬روا هس‪KK‬تند؛ ت‪KK‬بری جس‪KK‬ته و از ع‪KK‬ذاب‬
‫دردناکی‪ K‬که در پیش دارند به هللا سبحانه و تعالی پناه می‌بریم‪.‬‬
‫وصلی هللا وسلم وبارك‪ K‬علی نبینا محمد وآله وصحبه أجمعین‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬ترمذی‪.‬‬