Mieszaniny

Materiał zawiera starter, w którym znajduje się odwołanie do wcześniejszej wiedzy ucznia
związanej z tym tematem oraz cele sformułowane w języku ucznia.

Materiał składa się z sekcji: 

"1. Co to są mieszaniny i czy możemy je znaleźć w najbliższym otoczeniu?" - definicja

mieszanin, eksperymenty - Czy właściwości składników mają wpływ na właściwości
powstającej z nich mieszaniny oraz czy wszystkie substancje rozpuszczają się w wodzie?
Przykłady mieszanin.

"2. Jakie mieszaniny wyróżniamy?" - podział mieszanin, rodzaje mieszanin, cechy mieszanin
jednorodnych i niejednorodnych.

"3. Czym różnią się mieszaniny od pierwiastków i związków chemicznych?" - różnice

między mieszaniną a związkiem chemicznym, 

"Podsumowanie", "Słowniczek", "Zadania".

Materiał zawiera 5 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków), 2 filmy, 4 ćwiczenia, w tym 4

interaktywne.

Słownik pojęć zawiera wyjaśnienia terminów: "mieszanina"

Mieszaniny

Woda jest substancją złożoną z wodoru i tlenu. Jest związkiem chemicznym. Składnikami
powietrza są: tlen, azot, dwutlenek węgla, para wodna i inne gazy. Czy powietrze jest
także związkiem chemicznym, czy mieszaniną? Jaka jest różnica między mieszaniną
a związkiem chemicznym?

Już wiesz

czym róźni się substancja prosta od złożonej;

jak definiuje się pojęcia pierwiastek i związek chemiczny;
jak wyjaśnić różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym;
co oznaczają symbole pierwiastków chemicznych i jak się nimi posługiwać;
jak zaplanować doświadczenie mające na celu otrzymanie związku chemicznego.

Nauczysz się

co to jest mieszanina i czym się różni od związku chemicznego;

odróżniać mieszaninę od związku chemicznego;
definicji takich pojęć jak: mieszanina, mieszanina jednorodna, mieszanina
niejednorodna;
rozróżniać mieszaniny jednorodne od niejednorodnych;
sporządzać proste mieszaniny;
planować i przeprowadzać doświadczenie zgodnie z instrukcją;
analizować i wyciągać wnioski z przeprowadzanych doświadczeń.

1. Co to są mieszaniny i czy możemy je znaleźć

w najbliższym otoczeniu?
Polecenie 1

Zastanów się i odpowiedz, czym jest lemoniada i w jaki sposób można ją przygotować.

Czy lemoniada może być pierwiastkiem chemicznym? Przypomnij sobie definicję

pierwiastka.

Czy lemoniada może być związkiem chemicznym? Przypomnij sobie definicję związku
chemicznego.

Czy dodając mniej wody, a więcej cukru, również otrzymasz otrzymasz lemoniadę?

Czy dodając składniki w innej kolejności niż w podana opisie, także przyrządzimy
lemoniadę?
Doświadczenie 1

Problem badawczy

Czy właściwości składników mają wpływ na właściwości powstającej z nich mieszaniny?

Hipoteza

Wybierz jedną z przedstawionych hipotez, a następnie zweryfikuj ją.

Właściwości mieszaniny zależą od właściwości składników.

Właściwości mieszaniny nie zależą od właściwości składników.

Co będzie potrzebne

1,5 szklanki cukru,

6 cytryn (około 1 szklanki soku),

2 l wody.

Instrukcja

1. Wyciśnij do szklanki sok z 6 cytryn.

2. Do dzbanka wlej 8 szklanek wody, wsyp 1,5 szklanki cukru i dokładnie wymieszaj.

3. Następnie dodaj 1 szklankę soku z cytryn.

4. Wymieszaj. W razie potrzeby dolej wody lub dosyp cukru, aby poprawić smak.
 5. Schłodź napój i podawaj z lodem, udekorowany plasterkami cytryną.

Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Podsumowanie

Po zmieszaniu wszystkich składników otrzymaliśmy lemoniadę. Jeżeli do jej przygotowania

użyjemy soku z trzech cytryn zamiast sześciu, będzie ona mniej kwaśna, natomiast jeśli dodamy
więcej cukru, będzie słodsza, ale nadal pozostanie lemoniadą. Jeśli zamiast białego cukru do
przygotowania lemoniady wykorzystamy cukier trzcinowy lub zamiast cytryny wciśniemy sok
z limonki, zmieni ona swój smak. Właściwości mieszaniny zależą od właściwości i proporcji
użytych składników.
Doświadczenie 2

Problem badawczy

Czy wszystkie substancje rozpuszczają się w wodzie?

Hipoteza

Wybierz jedną z przedstawionych hipotez, a następnie zweryfikuj ją.

Wszystkie substancje rozpuszczają się w wodzie.

Niektóre substancje nie rozpuszczają się w wodzie.

Co będzie potrzebne

pięć zlewek,

woda,

kreda,

olej,

piasek,

sól kamienna.

Instrukcja

1. Do czterech zlewek nalej wodę do połowy ich objętości.

 2. Do zlewek dodaj kolejno: do pierwszej – sól, do drugiej – kredę, – do trzeciej – olej, do
czwartej – piasek.

3. W piątej zlewce przygotuj mieszaninę soli kamiennej i piasku.

4. Określ wygląd poszczególnych mieszanin.

Mieszaniny: woda + sól kamienna, woda + kreda, woda + olej, sól kamienna + piasek

Podsumowanie

Substancje można ze sobą mieszać. W pierwszej zlewce nie widać soli rozpuszczonej w wodzie.
W pozostałych zlewkach (wody z kredą, wody z olejem, wody z piaskiem, soli kamiennej
z piaskiem) składniki poszczególnych mieszanin możemy odróżnić.

W życiu codziennym rzadko spotykamy czyste substancje, często natomiast – ich

mieszaniny. Są to np.: herbata, mleko, leki, napoje gazowane, benzyna, nafta, pasta do zębów,
galaretka, ketchup, powietrze czy stopy metali, np. brąz.
Mieszanina to co najmniej dwie substancje, które można ze sobą mieszać (proces fizyczny)
w dowolnych proporcjach.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Mieszaniny w życiu codziennym

Film prezentujący różnego rodzaju mieszaniny, klejno: syrop, pasta do zębów, napoje
gazowane, farby, bakalie, czekolada, woda do płukania pędzli, sól ziołowa, ciasto, błoto, brąz.
Wszytkie mieszaniny są opisywane przez lektora.

Mieszaniny w naszym najbliższym otoczeniu

2. Jakie mieszaniny wyróżniamy?

W niektórych mieszaninach składników nie widać (roztwór soli w wodzie), w innych łatwo
je zauważyć (piasek z wodą). Biorąc pod uwagę to kryterium, mieszaniny możemy podzielić
na:

mieszaniny jednorodne, których składników nie możemy rozróżnić gołym okiem ani za
pomocą prostych przyrządów optycznych, takich jak lupa;
mieszaniny niejednorodne, których składniki możemy rozróżnić gołym okiem lub za
pomocą prostych przyrządów optycznych, np. lupy.

Rodzaje mieszanin
Mieszanina jednorodna czy niejednorodna?

Podział mieszanin

Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Ciekawostka

Jak zmieszać dwie niemieszające się ciecze?

Olej i inne tłuste substancje nie rozpuszczają się w wodzie. Dzięki pewnym zabiegom
można uzyskać mieszaninę, w której rozbije się olej i wodę na tak małe krople, że nie będą
one w stanie utworzyć z powrotem dwóch odrębnych warstw. Taką mieszaninę nazywamy
 emulsją. Aby otrzymać emulsję i zapewnić jej trwałość, należy dodać specjalną substancję
zwaną emulgatorem. Przykładem emulgatora jest płyn do mycia naczyń.

*Inne rodzaje mieszanin

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Film przedstawia inne mieszaniny, kolejno emulsja, piana, bańki mydlane, mgła. W trakcie
wyświetlania mieszaniny są opisywane przez lektora

3. Czym różnią się mieszaniny od pierwiastków

i związków chemicznych?
Otaczająca nas materia to substancje lub mieszaniny substancji. Przekształcenie substancji
w mieszaniny lub odwrotnie odbywa się w wyniku procesów fizycznych: mieszania
i rozdzielania. Substancje to pierwiastki chemiczne i związki chemiczne. Ich wzajemne
przekształcanie odbywa się na drodze reakcji chemicznych.

Rodzaje materii
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Najważniejsze różnice między mieszaniną a związkiem chemicznym

Mieszanina Związek chemiczny

zmienny, możliwości zmiany ściśle określony skład chemiczny

Skład
ilości każdej substancji (\*prawem stałości składu)

substancje pierwiastki połączone (\*za pomocą

Połączenie
niepołączone, wymieszane wiązania chemicznego)

zachowanie przez każdą właściwości odmienne od właściwości

Właściwości
substancję jej właściwości poszczególnych pierwiastków

możliwość rodzielenia
możliwość rozłożenia na pierwiastki
Rozdzielanie składników metodami
w wyniku reakcji chemicznych
fizycznymi

Przykłady powietrze, woda morska woda, tlenek magnezu

Czy to mieszanina, pierwiastek, czy związek chemiczny?

Sortownik

Podsumowanie
 W najbliższym otoczeniu spotykamy różne rodzaje mieszanin.
Wszystkie mieszaniny składają się z przynajmniej dwóch składników zmieszanych ze
sobą w dowolnych proporcjach.
Mieszaniny takie jak woda z kredą albo dym, których składniki możemy rozróżnić gołym
okiem, nazywamy niejednorodnymi.
Mieszaniny takie jak woda morska, powietrze lub stopy metali, których składników nie
możemy rozróżnić nawet w powiększeniu, nazywamy jednorodnymi.

Praca domowa

Polecenie 2.1

Na ściance szklanki pozostawionej na kilka dni z wodą mineralną utworzył się biały osad. Czy
na tej podstawie można stwierdzić, że woda mineralna jest mieszaniną? Uzasadnij swoją
odpowiedź.

Polecenie 2.2

Przygotuj prezentację na temat mieszanin.

Słowniczek
mieszanina

co najmniej dwie substancje zmieszane ze sobą w dowolnych proporcjach

Zadania
 Ćwiczenie 1

Zaznacz odpowiednie pola obok podanych zdań, wskazując, czy są one prawdziwe, czy
fałszywe.

Prawda Fałsz

Każda substancja □ □
w mieszaninie zachowuje
swoje właściwości.

Mieszaniny, których □ □
składniki możemy
rozróżnić gołym okiem,
nazywamy
niejednorodnymi.

Związek chemiczny to □ □
substancja złożona
z dwóch lub więcej
pierwiastków
chemicznych połączonych
trwale ze sobą.

Mieszaniny, których □ □
składników nie możemy
rozróżnić gołym okiem,
nazywamy jednorodnymi.
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 2
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 3
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
Uczniowie w grupach mieli podać przykłady mieszanin. Informacje z kart pracy zestawiono
w tabeli. Która grupa dobrze wykonała zadanie?
Tabela do zadania
Grupa I mąka, srebro, woda z piaskiem

Grupa II woda destylowana, woda z sokiem, woda gazowana

Grupa III płyn do mycia naczyń, sól z cukrem, złoto

Grupa IV woda z mąką, powietrze, woda z olejem

Ćwiczenie 4.1

Grupa IV
Grupa I
Grupa II
Grupa III

Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.