INICIATIVA E KËMBIMIT TË TË MËSUARIT SIPËRMARRËS PËR NVM-të

E MIKPRITJES SË QËNDRUESHME NË RAJONIN BALLKANIKO-MESDHETAR

Kontrata e Subvencionit Nr. BMPl / 1.3 / 2616/2017

Burimet e Hapura Arsimore

"Aftësitë Sipërmarrëse për Ndërmarrjet e Qëndrueshme të Turizmit"

HYRJE NË SIPËRMARRJE

I. Objektivat e të mësuarit
II. Argumentet dhe çështjet kryesore në kapitull

o Hyrje në sipërmarrje
o Sipërmarrja turistike
o Sipërmarrja mikpritëse
o Planifikimi i biznesit
o Buxhetimi
o Analiza PESTEL
o Analiza SWOT
o Faktorët e mjedisit që promovojnë turizmin dhe mikpritjen
o Sipërmarrja e turizmit dhe mikpritjes

III. Fjalët kyçe

Sipërmarrja, sipërmarrja turistike, sipërmarrja e mikpritjes, planifikimi i biznesit,

buxhetimi, PESTEL, SWOT, sipërmarrja e turizmit, sipërmarrja e mikpritjes

IV. Pjesët thelbësore

Tema 1:

1. Hyrje në sipërmarrje. Përcaktimi i sipërmarrjes së turizmit / mikpritjes

1.1. Hyrje në Sipërmarrje

Sipërmarrja është një element i rëndësishëm i zhvillimit ekonomik. Si një fenomen social
origjina e saj daton në historinë e hershme të qytetërimit, ndërsa termi u përdor fillimisht
gjatë mesjetës dhe rrjedh nga fjala franceze "entreprendre", e cila mund të përkthehet si
"filloj", "provoj", "nis" ose "ndërmarr". Nga shekulli i 20-të, sipërmarrja u bë forca lëvizëse
e shoqërisë dhe progresit, duke krijuar vende të reja pune, duke siguruar të ardhura për
pronarët si dhe duke futur teknologji dhe risi të reja në tregun global.
1
Page
Sipërmarrja është procesi i biznesit për krijimin e një sipërmarrje të re, si vetëpunësimi,
një organizatë e re biznesi ose zgjerimi i një biznesi ekzistues, duke siguruar burime si
dhe zgjidhjen e problemeve për të mundësuar zhvillimin dhe prosperitetin e ndërmarrjes.

Sipërmarrësi është një person që percepton një mundësi biznesi si dhe krijon një
organizatë, kompani apo iniciativë që synon të arrijë rezultate pozitive ekonomike dhe /
ose sociale, si fitimi financiar, krijimi i vendeve të punës, depërtimi dhe rritja e tregut,
përfitimi social për një grup specifik njerëzit apo për shoqërinë në tërësi.

Sipërmarrja përfshin shumë aspekte të ndryshme dhe nënkupton praninë e talenteve,

aftësive dhe mundësive të caktuara. Disa nga parakushtet për sipërmarrjen e suksesshme
të biznesit janë:
o Idetë e mira të biznesit, teknologjia, metodat
o Aftësitë dhe mundësitë personale si qëndrimi ndaj riskut; zelli, disiplina,
angazhimi dhe gatishmëria për punë të vështirë; aftësitë komunikuese dhe
ndërpersonale; kreativiteti dhe mentaliteti inovativ
o Njohuritë dhe aftësitë si dhe kualifikimet e biznesit: njohuritë, aftësia dhe
eksperienca operacionale në fushën specifike të biznesit; menaxhimi, organizimi,
burimet njerëzore, aftësitë legjislative dhe të marketingut në vendosjen dhe
menaxhimin e sipërmarrjes së re
o Rrjet i bashkëpunëtorëve, partnerëve, sponsorëve, furnizuesve, organizatave ose
individëve të cilët do të mbështesin krijimin, financimin, operimin, prodhimin dhe
marketingun e ndërmarrjes së re.

Aktiviteti i sipërmarrjes mund të marrë forma të ndryshme si dhe mund të ndodhë në

kontekste të ndryshme. Figura më poshtë përcakton lloje të ndryshme të kompanive dhe
strukturave të biznesit që mund të kuptojnë elementet e sipërmarrjes.

2
Page
Figura 1: Sipërmarrja në përmbajtje të ndryshme

Burimi: Kohlert et al, 2013

o NVM-të (ndërmarrjet e vogla dhe të mesme) mbizotërojnë në numër përsa i përket

sipërmarrjes. Zakonisht këto kompani janë më të vogla në shkallë, kapacitet
operacional, prodhimtari si dhe punësojnë më pak punëtorë në krahasim me
korporatat e mëdha.

Shumë biznese të njohura botërore kanë filluar si ndërmarrje të vogla dhe të mesme
në fazën e tyre të hershme të zhvillimit. Apple, Microsoft dhe zhvillues të tjerë të rinj
të teknologjisë janë shembuj proverbiale se si një biznes me përmasa të vogla mund
të rritet në një perandori ndërkombëtare. NVM-të janë veçanërisht të rëndësishme për
industrinë e mikpritjes dhe turizmit, ku ato përbëjnë shumicën e shërbimeve të
ofruara si dhe popullatën e punësuar.

o Sipërmarrja fillestare është një njësi biznesi e themeluar rishtazi nga një kompani
ekzistuese dhe e mirë-organizuar (p.sh: një kompani mëmë që krijon një kompani të
re në një treg të huaj ose zhvillon produkte të reja duke diversifikuar portofolin e saj
të prodhimit në tregun ekzistues).

o Biznesi familjar është një formë e veçantë e NVM-ve ku kapitali i financimit vjen nga
burimet personale (zakonisht të mbledhura nga kursimet personale ose kreditë nga
3
Page

miqtë dhe të afërmit) dhe menaxhimi i kompanisë bëhet nga anëtarët e familjes. Këto
 ndërmarrje kanë nxitje të fortë për sukses (pasi rrezikohet kapitali personal) dhe
marrëdhëniet në kompani zakonisht bazohen në nxitjen, besnikërinë dhe angazhimin
e fortë e jo në interesin apo fitimin personal. Menaxhimi dhe pronësia e kompanisë
është e trashëgueshme. Puna për një kompani familjare nuk ka të bëjë vetëm me
gjenerimin e të ardhurave, por edhe me lënien e trashëgimisë te brezi i ardhshëm.
Përkundër faktit se shumica e bizneseve familjare janë të vogla dhe kanë vështirësi të
mbijetojnë në tregun global, ekzistojnë shembuj të korporatave ndërkombëtare që
kanë qenë në pronësi familjare dhe që menaxhohen për dekada të tëra (p.sh. zinxhiri
i mikpritjes ndërkombëtare “Sol Melia”)

o Një kompani inovative / teknologjike, bazohet në një shpikje të re, teknologji ose
inovacion. Këto kompani ofrojnë produkte, shërbime ose zgjidhje të reja konceptuale.
Ata zakonisht nuk konkurrojnë për tregjet ekzistuese, por krijojnë kërkesën e tyre
(ideja e "tregut të oqeanit blu"). Interneti dhe progreset në informatikë dhe
komunikim kanë ofruar avantazhe dhe mundësi të shumta për zhvillimin e tyre.
Mungesa e barrierave hyrëse (si kapitali i vogël i financimit, rregulloret jo strikte dhe
hapja e tregut) paraqet stimuj të mëdhenj si dhe shpjegon përhapjen e bizneseve të
tilla në mbarë botën.

(a) Sipërmarrësi

Sipërmarrësi (siç është përcaktuar më sipër) është zemra dhe mendja e një sipërmarrje
të re. Ai ose ajo duhet të posedojë një sërë kompetencash dhe cilësish personale si:

o Natyra aventureske dhe riskuese: Çdo sipërmarrje biznesi, pa marrë parasysh

faktin se sa e mirëplanifikuar mund të jetë, mbart në vetvete një rrezik dështimi.
Sipërmarrësi duhet të jetë financiarisht, psikologjikisht dhe emocionalisht i
gatshëm për të mbijetuar përgjatë ngritjeve dhe uljeve të biznesit të tij si dhe të
mos dekurajohet apo stepet nga vështirësitë e përkohshme. Shumica e kompanive
të suksesshme kanë mbijetuar dhe lulëzuar kryesisht për shkak të këmbënguljes
së pronarëve dhe menaxherëve të tyre për të ecur përpara dhe që kurrë nuk heqin
dorë nga kapërcimi i sfidave.

o Lidershipi dhe iniciativa janë cilësi të rëndësishme për lançimin e produkteve /

shërbimeve të reja ose hapjen në tregje të reja.

o Pasioni është një element kyç që i jep jetë çdo sipërmarrjeje të re. Nëse
sipërmarrësit janë me të vërtetë të përkushtuar dhe dedikuar ndaj idesë së tyre të
biznesit, atëherë pasioni i tyre mund të transferohet tek të tjerët (anëtarët e ekipit,
investitorët, mbështetësit, klientët etj.). Pasioni është forca lëvizëse e kompanisë
dhe i jep shtysë drejtimit të biznesit.

o Besimi dhe aftësitë e mira në komunikim: Mund të ndodhë që edhe personat më

4

introvertë dhe të rezervuar të biznesit të fillojnë një sipërmarrje të suksesshme,

Page

por zakonisht sipërmarrësi duhet të jetë i hapur përsa i përket komunikimit me të

 tjerët si dhe të ketë një qasje të besueshme. Ai / ajo duhet të komunikojë me një
sërë organizatash dhe individësh për të mbrojtur në mënyrën më të mirë idenë e
tij / saj të biznesit. Natyrisht që ky proces bëhet më i lehtë nëse sipërmarrësi ka
fituar aftësi dhe teknika tregëtie duke përfshirë përgatitjen e një prezantimi të
denjë. Ky prezantim përmban një përshkrim shkurtër dhe konciz të idesë së
biznesit (zakonisht rreth 3-5 minuta ose edhe më pak). Shembull interesant është
i ashtuquajturi "Prezantimi i ashensorit", ku sipërmarrësi duhet të imagjinojë një
situatë hipotetike të ndërveprimit me një palë të rëndësishme (investitor
perspektiv, konsumator kryesor, etj.) në një ashensor. Brenda atyre pak minutave
që ata mund të kalojnë së bashku, ai / ajo duhet të jetë në gjendje t’i paraqesë idenë
e biznesit në një mënyrë të shkurtër, por të projektuar mirë dhe të kuptueshme, në
mënyrë që të kapë vëmendjen e personit tjetër si dhe ndonjë interes të mundshëm.
Në të tilla raste rekomandohet një përgatitje paraprake, madje edhe një trajnim i
posaçëm për negociata dhe prezantim.

o Zelli, gadishmëria, besueshmëria dhe ndjenja e përgjegjësisë janë aftësi të tjera

personale që mund të përcaktojnë suksesin e sipërmarrjes. Pavarësisht nga fakti
se disa sipërmarrës të njohur kanë fituar tashmë reputacionin famëkeq të një
personi jo të ndershëm e të paskrupullt, suksesi afatgjatë i një kompanie ka nevojë
për një lojë të drejtë si dhe respektim të rregullave të biznesit. Etika e
sipërmarrësit është një element i rëndësishëm i ekonomisë në ditët e sotme dhe
duhet të inkurajohet në të gjitha nivelet dhe rrethanat.

Para fillimit të biznesit, sipërmarrësi duhet të vlerësojë avantazhet dhe disavantazhet e

sipërmarrjes së re të biznesit në të gjitha aspektet, duke përfshirë rezultatet financiare
dhe shpenzimet, çështjet personale dhe familjare, kostot sociale dhe mjedisore si dhe
kontributin. Kjo listë mund të ndryshojë në varësi të llojit të sipërmarrjes, mjedisit si dhe
personalitetit të pronarit, por ka disa çështje të përgjithshme që duhet të merren
parasysh:

Avantazhet e sipërmarrjes:

o Krijimi i pasurisë
o Mundësitë për punë
o Prezantimi i produkteve / shërbimeve të reja
o Gjetja e zgjidhjeve për problemet ekzistuese dhe sfidat
o Krijimi i mundësive të reja të biznesit dhe zgjerimi i tregut ekzistues
o Mbështetja e rritjes ekonomike të vendit apo rajonit
o Tërheqja e investimeve të reja që mund të rrisin infrastrukturën dhe zhvillimin
rajonal në tërësi
o Zhvillimi i risive teknologjike
o Përmirësimi i cilësisë së shërbimeve / produktit si dhe përmirësimi i cilësisë së
5

jetës së të gjithë palëve dhe komunitetit të përfshirë

Page
 o Pavarësia, fleksibiliteti në afatet kohore dhe burimet financiare, zotërimi i kohës
së tij / saj
o Potenciali për përfshirjen e familjes, duke punuar nga shtëpia si dhe duke qenë më
afër miqve dhe anëtarëve të familjes
o Lënia e trashëgimisë për brezat e ardhshëm (p.sh. fëmijët dhe nipërit e mbesat)
sidomos në rastin e kompanive familjare
o Rritja dhe zhvillimi personal. Disavantazhet dhe kostot e sipërmarrjes:
o Paqëndrueshmëria financiare
o Rritja e rrezikut
o Stresi i vazhdueshëm dhe niveli i lartë i ankthit (sidomos në fillim të sipërmarrjes)
o Puna e vështirë, orari i gjatë i punës (pothuajse i përhershëm) duke shpërfillur
pushimet, festat dhe fundjavat.

(b) Procesi i sipërmarrjes

Procesi i sipërmarrjes përbëhet nga veprime të ndryshme (hapa ose faza) që duhet të
kryhen në një model të caktuar. Ai zakonisht përfshin të gjitha elementet nga konceptimi
i idesë në prodhimin dhe shitjen e produktit të gatshëm (shërbimet).

Që në hapin e parë, sipërmarrësi duhet të identifikojë mundësinë ekzistuese për një

sipërmarrje të re. Kjo mund të jetë një teknologji e veçantë, metodë ose hapje drejt një
tregu të ri, me mundësinë për të gjeneruar fitim. Në disa raste, mundësia nuk është diçka
që ekziston në pritje, por diçka që duhet të kërkohet dhe të krijohet. Koha në këtë kuptim
është një faktor kritik për suksesin. Njohja e dështimeve të tregut dhe zhbalancimeve
ekonomike është një parakusht i rëndësishëm për gjetjen e mundësive të reja.
Sipërmarrësi duhet të përdorë përvojën, njohurinë dhe intuitën e tij / saj në mënyrë që të
kuptojë në thellësi kërkesat e tregjeve të synuara si dhe specifikat e industrisë së veçantë.
Në fazën tjetër, ai / ajo duhet të vlerësojë informacionin e mbledhur si dhe të përshkruajë
mundësitë më të mira dhe më premtuese në aspektin e fizibilitetit, potencialin për fitim
financiar si dhe ndikimin pozitiv social ose mjedisor (veçanërisht kriteret përkatëse për
sipërmarrjet sociale). Kjo është koha kur duhet të kryhen një sërë hulumtimesh dhe
analizash në mënyrë që të mbështesin gjetjet dhe përfundimet që duhet të nxirren.
Studimi i marketingut dhe ai i fizibilitetit janë dy instrumente që do të përdoren
veçanërisht në rastet e ofertave të reja të tregut. Së fundi, sipërmarrësi duhet të
shfrytëzojë mundësinë si dhe të fillojë një sipërmarrje të re biznesi. Figura më poshtë
përshkruan në detaje procesin e sipërmarrjes.
6
Page
Figura 2. Procesi i sipërmarrjes

Pas identifikimit, njohjes dhe vlerësimit të mundësive ekzistuese (dhe potencialit),

sipërmarrësi pritet të zhvillojë kuadrin konceptual të kompanisë së ardhshme, ose të
ashtuquajturën "ide biznesi". Ky mund të jetë një produkt apo shërbim i ri që do të
lançohet në treg ose një zgjidhje për një problem ekzistues (social ose mjedisor). Ndoshta
mund të ketë ide ose produkte të ngjashme që tashmë ofrohen në treg. Në këtë rast, ideja
e biznesit duhet të bazohet në një avantazh konkurrues të njohur, diçka që e bën
produktin tonë (shërbimin) më të mirë, më të dëshirueshëm ose më të përshtatshëm për
tregun e synuar.

Pas sqarimit të konceptit, sipërmarrësi duhet të përcaktojë modelin e biznesit ose

mënyrën praktike në të cilën do të zhvillohet ideja e tij / saj. Ekzistojnë opsione të
ndryshme ligjore dhe menaxheriale dhe biznesmeni duhet të vendosë se cili do t'i
përshtatet më mirë nevojave të tij / saj. Lançimi i një ndërmarrjeje të re është vetëm një
nga zgjidhjet e mundshme. Aktualisht, përpara se të krijohet një biznes i ri, është e
këshillueshme të shtrohet pyetja nëse ideja e biznesit nuk mund të zhvillohet në
organizatën ekzistuese. A është me të vërtetë e nevojshme të fillosh biznese të reja nga e
para? Shumë kompani të mëdha ofrojnë mundësi për zhvillimin e ndërmarrjeve të reja
brenda strukturës së tyre, duke ndihmuar financimin, markën e krijuar tashmë, qasjen në
tregje, pajisjet, objektet, ekspertët, teknologjitë si dhe rrjetin ekzistues të mbështetësve
dhe bashkëpunëtorëve. Këto kompani mund ta presin ndërmarrjen e re si një projekt,
program, degë, ndërmarrje të përbashkët ose departament të ri brenda strukturave të
tyre. Sipërmarrja e përbashkët me organizatat e tjera partnere, organet qeveritare, OJQ-
të ose institucionet akademike është një mundësi tjetër për t’u marrë në konsideratë. Nëse
sipërmarrësi nuk ka financim ose përvojë, ai / ajo mund ta fillojë idenë e biznesit brenda
një "inkubatori biznesi" (organizatë e krijuar qëllimisht që ndihmon biznesin e ri fillestar
para se ky i fundit të mund të funksionojë më vete). Nëse sipërmarrësi vendos të fillojë
një organizatë të re, atëherë duhet të zgjedhë gjithashtu disa opsione për nga përgjegjësia
ligjore, shpërndarja e rrezikut, numri i aksionerëve si dhe politika e taksave. Të gjitha këto
duhet të merren parasysh para se të vendoset se cili model biznesi është më i
7
Page

përshtatshëm për idenë specifike të biznesit, vizionin dhe qëllimet e krijuara nga
themeluesi si dhe mjedisi ekzistues i tregut. Zakonisht në këtë fazë zhvillohet dhe
prezantohet edhe plani i biznesit (një dokument gjithëpërfshirës i shkruar që
përshkruan idetë e biznesit si dhe analizën e situatës në lidhje me fizibilitetin e konceptit)
përpara palëve të interesuara (përkrahësve, sponsorëve, investitorëve, institucionit
bankar, organizatave te granteve, organeve dhe OJQ-ve).

Zgjedhja e njerëzve të duhur si dhe ndërtimi i një ekipi të suksesshëm është ndoshta një
nga parakushtet më të mëdha të suksesit për çdo sipërmarrje të re. Pavarësisht faktit nëse
fillon nga një individ ose regjistrohet si një ortak i vetëm, kompania përbën një entitet
shoqëror dhe duhet të ndërveprojë me një sërë njerëzish gjatë procesit të krijimit dhe
funksionimit të saj. Krijimi i ekipit është në të njëjtën kohë një nga pjesët më të vështira
në procesin e sipërmarrjes. Anëtarët e ekipit duhet të kenë jo vetëm aftësitë dhe
kompetencat e duhura për ta bërë punën, por ata gjithashtu duhet të jenë të përkushtuar
ndaj vizionit të ndërmarrjes si dhe të punojnë për ecjen përpara të saj, pavarësisht nga
uljet dhe sakrificat e mundshme që duhet të bëjnë. Mund të ketë raste kur njerëzit do të
duhet të punojnë pa u paguar ose të lodhen për orë të zgjatura në kushte të pafavorshme
dhe të pakëndshme ose edhe të rrezikojnë shëndetin dhe sigurinë e tyre.

Sigurimi i fondeve për idenë e biznesit është ndoshta një nga sfidat më të mëdha me të
cilat ballafaqohen sipërmarrësit sot. Paraja ka burime shumë të ralla dhe sigurimi i saj
mund të jetë i vështirë për shumë arsye:

o Procedurat e komplikuara dhe të gjata të lidhura me huanë ose aplikimin e

granteve
o Normat e larta të interesit
o Rreziku i lartë i sipërmarrjeve (veçanërisht për aktivitetet në shkallë të vogël) që i
bën institucionet financiare më pak të prirura për të siguruar fonde
o Mungesa e njohurive, kompetencave ose paaftësisë për të përgatitur një plan
financiarisht të shëndoshë të biznesit për të mbështetur kërkesën për financim.

Pavarësisht vështirësive të sipërpërmendura, ka shumë mënyra për të gjetur financim

dhe mungesa e kapitalit fillestar (ose e parave të gatshme të disponueshme) nuk duhet të
jetë arsye për të shuar asnjë ide të mirë biznesi. Ndonjëherë financimi mund të vijë si
dhurim nga grantet, shpërblimet ose sponsorizimet. Bashkimi Evropian ka shumë
programe për të mbështetur aktivitetin e biznesit (veçanërisht në rajonet e pazhvilluara)
dhe mund të ofrojë stimuj të konsiderueshëm financimi për fillimin e bizneseve të reja.
Një nga format më të reja të rritjes së kapitalit lehtësohet nëpërmjet përdorimit të
gjithanshëm të internetit dhe zhvillimit të mediave sociale. I ashtuquajturi "financim i
turmës" u mundëson përdoruesve individualë të mbështesin financiarisht bizneset e reja
nëpërmjet platformave on-line. Në këtë mënyrë një grumbull parash për ndërtimin e
kapitalit fillestar arrin mblidhet nga çdo donacion qoftë i vogël apo i madh. Një qasje e
gjerë (me pak fjalë, e tërë bota) që siguron një skemë të tillë, ofron mundësi të pafundme
8

për sipërmarrësit e sotëm.

Page
 1.2. Planifikimi i Biznesit

Plani i biznesit është një shprehje me shkrim e idesë së biznesit. Ai jep një përshkrim të
detajuar të konceptit të biznesit, qëllimeve dhe objektivave të sipërmarrjes, analizës së
tregut të synuar dhe specifikës së mjedisit ekonomik, politik, social dhe teknologjik që
mund të ndikojë në biznes (qoftë në mënyrë pozitive apo negative). Çdo ndërmarrje ka
nevojë për një plan biznesi. Përdorimi i shtojcave për të siguruar informacione shtesë të
detajuara aty ku është e nevojshme, mund të sigurojë një plan biznesi konçiz dhe jo shumë
të zgjatur. Përdorimi i grafikëve, skicave, tabelave, figurave dhe fotografive ndihmojnë në
thyerjen e rrjedhës së tekstit si dhe japin një vizion më të mirë të idesë në fjalë.

Struktura e Planit të Biznesit

Përmbledhja ekzekutive. Kjo është pjesa e parë (dhe zakonisht më e lexuara) e planit.
Ajo gjithashtu jep përshtypjen e përgjithshme për të gjithë dokumentin. Ky seksion duhet
të jetë i shkurtër, duke dhënë një pasqyrë konçize të idesë së biznesit dhe kompanisë së
ardhshme, të gjendjes aktuale, qëllimeve si dhe objektivave të dëshiruara.

Ndërmarrja. Këtu deklarohen faktet kyçe për ndërmarrjen: emri, detajet e kontaktit,
statusi ligjor, data e fillimit, struktura si dhe një informacion i shkurtër rreth produkteve
apo shërbimeve të ofruara nga kompania.

Organizata. Ky seksion duhet të japë detaje rreth modelit të biznesit sipas së cilit lançohet
sipërmarrja. A është një biznes i ri apo është ngritur në kuadër të një strukture ekzistuese?
Nëse krijohet si pjesë e njësisë së një biznesi ekzistues, atëherë duhet të sigurohen disa
informata shtesë për qëllimet dhe synimet, numrin e viteve të operimit, qarkullimin
vjetor, numrin e stafit si dhe strukturën e menaxhimit.

Tregu. Ky seksion duhet të përfshijë të gjitha gjetjet nga hulumtimi dhe analiza e
marketingut. Ky informacion mund të organizohet në dy nën-seksione si më poshtë:

(a) Analiza e Tregut:

o Kush do t’i blejë produktet apo shërbimet tuaja?

o Përse do të blejnë nga ju (pika juaj e fortë e shitjes)?
o Tendencat e tregut tuaj që keni identifikuar nga hulumtimi.
o Nivelet dhe llojet e konkurrencës në tregun tuaj
o Rezultatet e çdo testimi që keni bërë për tregun
o Mësimet nga biznese të ngjashme përfshirë ndërmarrjet shoqërore.

(b) Strategjia e Marketingut:

o Produkti / Shërbimi
o Çmimi
o Miksimi promovues
9
Page
 o Shpërndarja dhe shitjet
o Politika e kujdesit ndaj klientit.

Zhvillim i biznesit. Këtu duhet të përfshihen disa analiza financiare dhe parashikime për
të mbështetur realizueshmërinë e sipërmarrjes. Ky seksion është vendi ku duhet të
përmblidhet ajo që duhet bërë për të maksimizuar gjasat e suksesit të ndërmarrjes. Ju
duhet të identifikoni:

o Çështjet kyçe në mjedisin e biznesit të jashtëm që mund të ndikojnë në sipërmarrje

o Çështjet kryesore në lidhje me pikat e forta dhe dobësitë e brendshme të
kompanisë
o Çështjet kryesore që ndikojnë në industrinë në të cilën veproni
o Faktorët kryesorë kritikë të suksesit, rreziqet që keni identifikuar si dhe strategjitë
tuaja për t'i trajtuar ato.

Njerëzit. Ky seksion duhet të nxjerrë në pah individët kryesorë që do të përfshihen në

arritjen e suksesit të ndërmarrjes suaj. Kjo mund të përfshijë stafin (menaxherët,
punonjësit, personelin administrativ), vullnetarët, anëtarët e bordit (bashkëpronarët),
konsulentët e jashtëm etj. Është mirë të kujtojmë se njerëzit lidhen me njerëzit, kështu që
prezantimi i "fytyrës njerëzore" të biznesit tuaj mund të jetë një ide për të fituar
mbështetje. Ju duhet të merrni në konsideratë përfshirjen e:

o Një përshkrimi të shkurtër të roleve dhe përgjegjësive të secilit person kyç

o Një tabelë të strukturës organizative për të treguar marrëdhëniet ndërmjet
njerëzve
o Një përmbledhje të aftësive, përvojës dhe njohurive të të gjithë të përfshirëve
(përfshirë edhe fotografinë e personit në fjalë)
o Çdo plani trajnimi që keni për stafin tuaj. Sipas nevojës mund të përfshini edhe
informata më të hollësishme si një shtojcë, duke përfshirë përshkrimet e punës dhe
CV-të.

Veprimtaritë. Ky seksion jep detajet e të gjitha "çështjeve bazë" të ndërmarrjes. Lloji i

informacionit që përfshihet këtu varet nga biznesi i veçantë dhe industria përkatëse, por
synimi duhet të jetë të zhvillojë idenë e kompetencës si dhe t'i japë çdokujt që lexon Planin
e Biznesit, një përshtypje të mirë për mënyrën sese janë planifikuar veprimtaritë (edhe
nëse lexuesi është jo profesional në këtë fushë specifike të ekspertizës). Ajo gjithashtu
duhet të veprojë si një pikë referimi e dobishme për anëtarët e Bordit dhe stafin. Fushat
për t'u përfshirë janë si më poshtë:

o Ambientet: Ku ndodhet biznesi? Janë me qera apo të blera? A duhet te kryeni

ndonjë punim rinovues apo përshtatës?
10

o Furnitorët: Furnitorët kryesorë, furnitorët alternativë, avantazhet si dhe çdo

problem me furnitorët ekzistues.
Page
 o Pajisjet: Përshkrimi dhe kostot e pajisjeve dhe automjeteve që do të blihen ose
jepen me qira, aranzhimet financiare të nevojshme për pajisjet, politikat e
amortizimit.
o Prodhimi: Metodat e prodhimit, standardet e cilësisë për industrinë, procedurat
dhe udhëzimet e punës (mund të përfshihen si Shtojcë).
o Marrëdhëniet me jashtë: Detajet për ndihmën profesionale, këshilltarët ligjorë,
kompanitë e jashtme; detajet e marrëdhënieve të vendosura me çdo financues dhe
investitor; anëtarësimi në ndonjë shoqatë tregtare ose profesionale, detajet e
ndonjë rrjeti tjetër përkatës.

Financat. Seksioni financiar i planit tuaj të biznesit është kurdoherë më i rëndësishmi.

Buxheti

Një parashikim i buxhetit për të paktën 3 vjet, duhet të përfshijë si më poshtë:

o Shitjet
o Të ardhurat jo komerciale (grantet dhe donacionet)
o Shpenzimet
o Fitimin ose humbjen

Parashikimi i fluksit monetar që tregon rrjedhën e parave brenda dhe jashtë biznesit,
mund të jetë një mjet i dobishëm për t’u paraqitur. Kjo do të ndihmojë në identifikimin e
ndonjë problemi potencial në lidhje me pagimin e furnitorëve, mbledhjen e kostove të
stafit etj. Ju gjithashtu duhet të detajoni supozimet që bazohen në parashikimet tuaja
buxhetore (p.sh inflacioni, shitjet e synuara, pagat si dhe nivelet e pagave).

(c) Investimet dhe financimet.

Këtu duhet të përmblidhni nivelin e çdo investimi të jashtëm të kërkuar si dhe të

identifikoni metodat dhe mundësitë për rritjen e financave. Është e dobishme të
përfshihen detajet e çfarëdolloj aseti që mund të ofroni si siguri, si dhe çdo të dhënë që
keni për menaxhimin e investimeve të jashtme në të kaluarën.

Shtojcat. Këto janë dokumente të jashtme, por të rëndësishme që mund të shërbejnë si

dëshmi ose të mbështesin deklaratat e Planit të Biznesit. Sugjerimet përfshijnë:

o Referencat, dëshmitë si dhe letrat e mbështetjes

o Kuotat për ofertat e shitjes së pajisjeve, tokës si dhe objekteve, etj. programet
“Software” etj.
o Raportet e këshilltarëve profesionistë
o Llogaritë e viteve të mëparshme
o CV-të e personelit kyç, procedurat e punës, skemat e shkruara të teknologjisë së
prodhimit etj.
11

o Ekstrakte nga dokumentet dhe rregulloret përkatëse të legjislacionit

Page

o Analizat SWOT, PESTEL si dhe analiza të tjera të mjedisit

 o Fotot përkatëse, pikturat, planet e projektimit arkitekturor dhe konstruktiv,
broshurat, copëzat e gazetave dhe revistave etj.

(burimi:
http://socialventures.com.au/assets/Business_Planning_Guide_for_Social_Enterprise.pd
f)

1.3. Buxhetimi

Ndërkohë që Plani i Biznesit jep një pasqyrë të plotë të sipërmarrjes së biznesit, Buxheti
përpunon kostot dhe të ardhurat e pritura gjatë një periudhe të kufizuar kohore. Buxheti
zakonisht prezantohet në një format tabelash me dy shtylla, ku në njërën anë pasqyrohen
kostot e ndryshme të parashikuara, ndersa në tjetrën tregohen burimet e pritshme të të
ardhurave.

"Kostoja" është procesi i vlerësimit të vlerës së parave për të gjitha burimet e nevojshme:
pajisjet, pagat, transportin, shërbimet publike, reklamat, komunikimet etj. Mund të ketë
shpenzime nga burime dhe lloje të ndryshme dhe është mirë që ato të organizohen në një
tabelë pasqyruese me grupime të ndryshme. Disa nga këto janë:

(a) Kapitali fillestar:

Paratë që do të investohen në fillim për ta nisur këtë sipërmarrje. Për shembull, mund të
jenë para për blerjen e pajisjeve të reja, duke paguar Software-t, zhvilluesit e faqes së
internetit ose të aplikacioneve, duke kryer kërkime fillestare si dhe duke ndërmarrë hapa
të tjerë të nevojshëm për ta nisur sipërmarrjen.

(b) Kostot e përsëritura:

Shpenzimet e vazhdueshme që kërkohen për ta mbajtur biznesin në funksionim. P.sh:
pagat, qiratë dhe shërbimet, shpenzimet e transportit dhe komunikimit etj. Kostot e
përsëritura gjithashtu ndahen në kostot fikse dhe ato të ndryshueshme.

o Kostot fikse do të përsëriten pavarësisht nivelit të prodhimit. Shembujt përfshijnë

qiratë dhe pagat bazë.
o Kostot e ndryshueshme do të rriten ose ulen në varësi të vëllimit të prodhimit.
Zakonisht ata i referohen inputeve (të tilla si lëndët e para që transformohen në
produkte), por në disa raste mund të përfshijnë elementë nga grupi i mëparshëm.
P.sh: mund të shtohen disa paga ose pagesa shtesë, nëse nevojitet më shumë staf
apo personel ndihmës. Gjithashtu është e mundur që të shpenzoni më shumë në
shërbime, komunikim dhe transport (normalisht një kosto fikse) nëse keni një
vëllim më të madh të punës.

(c) Kostoja për njësi.

Ky term i referohet kostove që lindin kur prodhon një njësi e vetme prodhimi. Në
12

industrinë e shërbimit, kostoja për njësi mund të jetë kostoja për personin që shërben. Me
Page
rritjen e ndërmarrjes, ka më shumë gjasa që kostoja për njësi të ulet, pasi është realizuar
ekonomia e shkallës.

1.4. Analiza PESTEL

Në procesin e zhvillimit të modelit të biznesit, duhet të merren në konsideratë faktorët e

jashtëm që ndikojnë në qëndrueshmërinë e sipërmarrjes, duke përfshirë rreziqet dhe
pasiguritë e mundshme të mjedisit politik, ligjor dhe social. PESTEL është një kornizë e
dobishme që e ndan ambientin e jashtëm në gjashtë kategori dalluese dhe përcakton se
cilat aspekte të çdo kategorie mund të konsiderohen si kërcënim si dhe çfarë mund të
konsiderohet (ose bëhet) si një faktor pozitiv. Ndërkohë që zakonisht sipërmarrësi e ka
të pamundur ta trajtojë secilin nga faktorët e jashtëm, ajo që ka vërtetë rëndësi është të
jesh i vetëdijshëm për to si dhe t'i marrësh parasysh gjatë ndërtimit të strategjisë
organizative.

(a) Politike

Analiza e temave dhe e mundësive që vijnë nga situata politike e vendit të punës, është e
rëndësishme në shumë aspekte. Për shembull, bizneset e mikpritjes që operojnë në një
shtet konfliktual, duhet të marrin në konsideratë ri-rregullimin e veprimeve të tyre të
përditshme në përpjekjet shtesë kur ofrojnë një mjedis fizikisht të sigurt për mysafirët
dhe personelin e tyre si dhe sigurimin e pasurive të tyre. Në një ekonomi tranzicioni (p.sh.,
pas ndonjë konflikti ose me një regjim politik të ndryshueshëm) shumë sisteme mund të
dëmtohen ose të funksionojnë keq si administrata, komunikimi, niveli i zhvillimit
teknologjik etj.

(b) Ekonomike

Çdo ndërmarrje është formuar nga tendencat ekzistuese ekonomike. Disa indekse
ekonomike që duhen marrë në konsideratë mund të jenë të ardhurat mesatare të
ekonomive familjare, PBB-ja (produkti i brendshëm bruto), norma e inflacionit etj.
Përsëri, ashtu si peizazhi politik, faktorët ekonomikë mund të paraqesin kërcënime dhe
mundësi.

(c) Sociale

Demografia, kultura, fetë, historia, trashëgimia, statusi shoqëror, niveli i edukimit,

tendencat e përbërjes familjare si dhe karakteristikat e tjera sociale të përdoruesve të
synuar apo të shoqërisë në tërësi, mund të kenë ndikime në shumë nivele të procesit të
sipërmarrjes. Ndërgjegjësimi dhe kuptimi i nuancave sociale ju ndihmon t'i integroni ato
në planin tuaj të biznesit, operacionet, marketingun si dhe planet e emergjencës.

(d) Teknologjike
13

Faktorët teknologjikë mund të paraqesin pengesë ose të krijojnë një avantazh

konkurrues. Disponueshmëria dhe shpejtësia e lidhjes së internetit, qasja në shërbimin e
Page
besueshëm të shërbimeve (energjia elektrike, gazi, uji etj.), transporti dhe komunikimi,
qasja në teknologji të reja si dhe inovacioni mund të jenë faktorë kyç për suksesin e
ndërmarrjes. Në të njëjtën kohë mungesa e tyre mund të jetë e dëmshme për çdo biznes
fillestar. Në botën e sotme moderne, është e rëndësishme prania e mjeteve efektive për të
komunikuar me partnerët, klientët dhe aksionerët, por ato teknologji që shumica e botës
së zhvilluar i merr për të mirëqëna, mund të përbëjnë sfidë për vendet e Botës së Tretë.

(e) Mjedisore

Mjedisi mund të ketë ndikim të vogël ose të madh në ndërmarrjen tuaj në varësi të
specifikave të industrisë. Shembull: për një sipërmarrje bujqësore, shumë faktorë të
jashtëm që lidhen me mjedisin (toka, temperatura, uji etj.) do të jenë kritike për suksesin.
Turizmi dhe mikpritja gjithashtu varen shumë nga prezenca e burimeve natyrore si dhe
burimeve njerëzore, resurseve ujore, pamjeve të bukura, kushteve të favorshme klimatike
etj. Por edhe në rastet kur ndërmarrja është po aq larg natyrës sa një kompani dixhitale,
ekziston sërish mundësia që mjedisi të ndikojë në një ose më shumë hapa në zinxhirin e
furnizimit.

(f) Ligjore

Njohja e legjislacionit përkatës për industrinë ose fillimi dhe drejtimi i një ndërmarrjeje
në përgjithësi, duke përfshirë opsionet ligjore të biznesit, ligjet e mbrojtjes së
konsumatorëve dhe burimeve njerëzore, rregulloret tatimore, protokollet e sigurisë,
rregulloret financiare si dhe kërkesat e kontrollit të cilësisë, janë me rëndësi të madhe.
Natyra e turizmit dhe mikpritjes paraqet shumë gracka për sipërmarrësit të cilët mund të
persekutohen nga ligji. Standardet e sigurisë së ushqimit dhe pijeve, prania e substancave
të rrezikshme, rregulloret e sigurisë për funksionimin e objekteve publike që kërkojnë
shërbime të vazhdueshme si ashensorët, parqet ujore, lodrat xhiruese etj janë vetëm disa
nga shembujt e kompleksitetit të çështjes. Përveç kësaj, hotelet dhe restorantet i
nënshtrohen kategorizimit dhe kontrollit të cilësisë të ofruar nga institucionet përkatëse.
Ata gjithashtu duhet t'i përmbahen normave ekologjike si dhe niveleve për emëtimet e
dioksidit të karbonit për të shmangur ose minimizuar ndotjen e mjedisit. Në fakt,
organizatat e turizmit, të cilat zakonisht veprojnë në nivel global si dhe në tregje të
ndryshme, duhet të jenë në përputhje me legjislacionin e çdo vendi ku veprojnë, çka mund
të paraqesë një sfidë të konsiderueshme për to.

1.5. Analiza SWOT

Analiza SWOT (ose tabela e SWOT-it) është një vizualizim i dobishëm i fuqive dhe
dobësive të brendshme si dhe kërcënimeve e mundësive të jashtme të organizatës. Tabela
më poshtë tregon shembullin e një analize SWOT me pyetje të drejtpërdrejta për
sipërmarrësit. Tabela e SWOT-it mund të paraqitet si pjesë e planit të biznesit, ose të
14

shtohet si një Shtojcë. Ajo është gjithashtu një mënyrë e përshtatshme dhe koncize për ta
prezantuar sipërmarrjen e biznesit si dhe mjedisin në të cilin vepron.
Page
Figura 3. Tabela e SWOT-it

1.6. Faktorët e mjedisit që promovojnë turizmin dhe mikpritjen

Këto faktorë kontribuojnë në një ekosistem të favorshëm për sipërmarrjen dhe

përfshijnë:

o Sfondin politik të qëndrueshëm

o Praninë e bazës normative të zhvilluar mirë për ligjet dhe rregulloret ekzistuese
që garantojnë një lojë të drejtë dhe transparente në të gjitha aktivitetet ekonomike.
o Rrjetin pragmatik dhe bashkëpunues që lejon një transferim të shpejtë të
njohurive, ideve dhe teknologjive
o Faktorët kulturorë të dobishëm siç janë: hapja e shoqërisë ndaj ideve dhe
vizioneve të reja, zotërimi i disa gjuhëve të huaja, qëndrimi i përgjithshëm i
mikpritjes si dhe shpirti i mikpritjes. Për shembull, respektimi ekstrem i fesë mund
të jetë kufizues për zhvillimin e shpejtë të turizmit dhe mikpritjes, ndërsa
dashamirësia dhe qëndrimi mikpritës i komunitetit e lehtësojnë dhe rrisin
përvojën e udhëtimit.
o Stabilitetin ekonomik, kulturën e sipërmarrjes në përgjithësi, të ardhurat mesatare
të disponueshme si dhe standardet e duhura të jetës për shoqërinë në tërësi
o Disponueshmërinë dhe qasjen e lehtë në asetet dhe burimet e rëndësishme si
kapitali financiar, burimet njerëzore, lënda e parë, tokat, shërbimet dhe
teknologjitë
15
Page
 1.7. Sipërmarrja e turizmit dhe mikpritjes

Sipërmarrja është një faktor i rëndësishëm për përparimin dhe zhvillimin e industrisë së
turizmit. Shumica e kompanive që operojnë në sektorin e Udhëtimeve, Turizmit dhe
Mikpritjes janë të vogla dhe të mesme, shoqëri me ortak të vetëm ose biznese familjare.
Mundësitë për sipërmarrje të reja në turizëm janë të pakufizuara. Disa opsione të
arritshme si dhe me kosto të ulët përfshijnë transformimin e një shtëpie verore familjare
në një shtëpi turizmi, hapjen e një restoranti të vogël me ushqim të shpejtë ose të një
restoranti etnik, themelimin e një agjencie udhëtimi në internet dhe kështu me radhë.

Ndërmarrja turistike është një kompani që kujdeset për nevojat e turistëve gjatë
udhëtimit ose qëndrimit në një destinacion turistik.

Turisti është një person që udhëton për një periudhë të caktuar kohore drejt një vend të
ndryshëm nga vendbanimi i tij / saj normal për arsye biznesi, argëtimi, trajtimit, studimit,
pjesëmarrjeje në ngjarje, vizita të miqve, të të afërmve apo të tjerëve. (Përkufizimi
miratohet nga Organizata Botërore e Turizmit)

Struktura e ndërmarrjeve të lidhura me turizmin përfshijnë (por nuk kufizohen):

o Kompanitë e transportit (si kompanitë ajrore, makinat me qera, kompanitë e

autobusëve, hekurudhat, varkat dhe anijet).
o Sektorin e akomodimit si: hotelet, motelet, bujtinat, shtëpitë e turizmit, shtëpitë
prej druri, kasollet, hostelet e të rinjve, vilat, llozhat malore etj., resortet me
shërbim të plotë, zonat e shfrytëzimit, rezidencat turistike
o Objektet e shërbimit të ushqimit, ngrënies dhe pijeve si: Restorantet, kafenetë,
kafeteritë, dyqanet e akulloreve, ëmbëltoret, baret, bistrot, fast-food-et dhe
zinxhirët e restoranteve, piceritë, restorantet etnike etj.
o Ndërmjetësuesit: Operatorët turistikë (OT) si dhe Agjentët turistikë (AT)
o Parqet e zbavitjes: Parqet e ujit, parqet tematike, parket e udhëtimeve, objektet
argëtuese
o Lundrimet: Industria e lundrimit është një fenomen unik që kërkon një vend të
veçantë (sesa të përfshihet në kategoritë e Transportit ose të Akomodimit)
o Festivalet, takimet, nxitjet, organizimet në grup dhe ngjarjet: zakonisht ato
përshkruajnë sektorin e menaxhimit të ngjarjeve si dhe industritë e MICE-s.
Sipërmarrësit në këtë rast janë menaxherët e eventeve, organizatorët,
mundësuesit, moderatorët etj.
o Të tjerë: Ekzistojnë një sërë ndërmarrjesh të reja dhe inovative në turizëm.
Ekspertët dhe profesionistët e tjerë gjithashtu mund të veprojnë si sipërmarrës, si
guida në mal, si trajnerë, instruktorë fitnesi, masazhatorë, animatorë, somelierë,
staf mjekësor, infermierë, artistë, muzikantë etj.
16

Procesi i sipërmarrjes dhe planifikimi i biznesit për një ndërmarrje turistike dhe
mikpritëse i përmbahen strukturës së planit të përgjithshëm të biznesit të përshkruar dhe
Page
diskutuar në seksionin e mëparshëm. Megjithatë duhet të merren në konsideratë disa
çështje specifike, të listuara si më poshtë

(a) Inventari i turizmit

Inventari i turizmit është një term i përgjithshëm për të gjithë elementet e mjedisit që
mund të jenë relevante për industrinë si dhe që duhet të merren në konsideratë. Këto
elemente përfshijnë:

o Burimet turistike: Atraksionet dhe trashëgimia natyrore e kulturore të cilat

shndërrohen në një prioritet për nga cilësia, dendësia dhe rëndësia.
o Infrastrukturat / objektet turistike: Kjo duhet të përfshijë të gjithë infrastrukturën
përkatëse të shërbimeve si dhe gjendjen e saj: rrugët, shërbimet, spitalet dhe
qendrat mjekësore, sportet dhe objektet e organizimit të festave etj.
o Aktivitetet dhe organizimet rekreative: Festivalet, kongreset, panairet, festat dhe
festimet, si dhe aktivitete të tjera si sportet, procedurat e zbukurimit, notin, yogën,
zhytjet, turnetë e qytetit, koncertet, panairet si dhe shfaqjet apo organizimet e tjera
kulturore në turizëm apo që përdoren si një avantazh konkurrues shtesë.

Hulumtimi, analiza dhe vlerësimi i të gjitha elementeve të inventarit të turizmit që janë në

dispozicion dhe të arritshme, përbëjnë një faktor kyç për suksesin. Ngandonjëherë
menaxheri i hotelit, për shembull, humbet një mundësi të artë, nëse ofron vetëm dhoma
për pushuesit pa shfrytëzuar krejtësisht potencialin e plotë të gjithçkaje që destinacioni
mund të ofrojë. Duke pasur parasysh faktin se konsumi në turizëm është shumë
eksperimental, atëherë mund të themi se sa më shumë turistë ta shohin dhe shijojnë një
vend, aq më të kënaqur do të jenë ata me udhëtimin e tyre, sepse vërtetë ia ka vlejtur
shpenzimi i bërë, mbushur plot me kujtime si dhe histori për të rrëfyer.

(b) Partneritetet

Një element i rëndësishëm për një sipërmarrje të suksesshme është zhvillimi i

partneriteteve të qëndrueshme që përfshijnë grupe të ndryshme të interesit si furnitorët,
institucionet financiare, autoritetet lokale, OJQ-të etj. Planifikimi i biznesit mund të
përfshijë përshkrimin e këtyre partneriteteve si dhe burimeve që ata ofrojnë. Partneritete
të tilla bëhen me:

Organizatat dhe agjencitë ndërkombëtare: Sigurimi i mbështetjes financiare përmes

granteve të projektit, gjithashtu ndihma në procesin e planifikimit si dhe trajnimin e stafit.
Autoritetet lokale: Sigurimi i asistencës teknike, financimit, depërtimit në kontekstin
lokal (politik, social, ekonomik etj).
OJQ-të: Sigurimi i financimit përmes granteve, huave, shpërblimeve, projekteve. Sigurimi
i mbështetjes së planifikimit, zhvillimit të produkteve, trajnimit, shitjes dhe marketingut,
17

Shoqatat e industrisë (degët dhe shoqatat e produkteve): Rrjetëzimi me partnerët e

mundshëm; qasja në tregje; mbështetja e trajnimit; të mësuarit në grup. Mund të jetë e
Page
dobishme për të krijuar një bazë të dhënash me kontaktet përkatëse të biznesit, për të
demonstruar besueshmërinë (duke marrë pjesë në një organizatë më të njohur dhe të
respektuar); përfitimi i njohurive, zhvillimet në industrin etj. Në disa raste pjesëmarrja në
shoqata profesionale mund të sigurojë fuqi politike përmes lobimit të legjislacionit
përkatës si dhe marrjes së disa avantazheve specifike të industrisë (si niveli më i ulët i
taksave për turizmin si dhe shërbimet mikpritëse krahasuar me TVSH-në e përgjithshme).

Ministria e Turizmit: Mbështetja e marketingut, rrjetëzimit si dhe pjesëmarrja në

panaire të tregtisë ndërkombëtare (zakonisht ato shtrihen në vende si destinacione
turistike, kështu që përfitimet kryesore janë indirekte, por edhe kompanitë e vetme kanë
mundësi të jenë të pranishme si dhe të bien në sy në përpjekjet dhe materialet e
promovimit.

Ministritë e tjera (të Mjedisit, Ekonomisë, Zhvillimit Social etj.): Lejet për operim (në
rezerva apo zona të tjera të mbrojtura, grante dhe financime (për projekte të rëndësishme
sociale ose mjedisore), trajnime dhe mbështetje teknike

Zyrat lokale të turizmit (Dhomat e Tregtisë): Marketingu dhe promovimi, rrjetëzimi,

trajnimi dhe asistenca teknike, financimi.

(c) Perspektivat etike të sipërmarrjes

Trendi global në Turizëm, siç përshkruhet nga Organizata Botërore e Turizmit (OBT-ja,
2018) është kalimi nga orientimi i konsumatorit te konsumi i përgjegjshëm në turizëm.
Sipërmarrjet mikpritëse dhe turistike në ditët e sotme po bëhen gjithnjë e më të ndjeshme
ndaj çështjeve të qëndrueshmërisë. Këto sipërmarrje jo vetëm që inkurajohen dhe
ndihmohen nga një sërë investimesh dhe grantesh të veçanta të projektit, por ato
gjithashtu mbështeten nga tendenca në motivimin e konsumatorit për udhëtime.

V. Aktivitetet dhe ushtrimet

VI. Pyetjet për ese / detyra të tjera të propozuara (paragrafi 1)
VII. Përmbledhje e të mësuarit
VIII. Vlerësimi (zgjidhje të shumëfishta, 20 pyetje, 4 zgjidhje për pyetje)

IX. Referencat

Aulet B. (2017), Dokumenti i Disiplinuar i Sipërmarrjes, Willey

Bamford, Burton (2006), Menaxhimi i Biznesit të Vogël: Kuadri për Suksesin, Thomson-
South Western

Bellon, B. dhe Whittington, G. (1996). Konkursi përmes inovacionit - Strategjitë thelbësore

për firmat e vogla dhe të mesme. Prentice Hall
18

Casson M. (2010), Sipërmarrja. Teoria, Rrjetet, Historia, Edward Elgar Publishing ltd
Page
Chahine, Theresa (2016), Hyrje në Sipërmarrjen Sociale, CRS Press

Udhëzues për kursin e trajnimit drejt një turizmi të drejtë

Goeldner, C.; Ritchie, J.R. (2012). Turizmi: Parimet, Praktikat, Filozofitë (Botimi i
Dymbëdhjetë), Wiley

Guidice M.D., Perunta M.R.D., Carayannis E.G, Sipërmarrja e studentëve në ekonominë e

njohurive sociale, Springer

Gunn, C. (2002). Planifikimi i Turizmit (Botimi i katërt), Tylor dhe Francis

Humke M. (2010), Zhvillimi i ndërmarrjeve të turizmit të qëndrueshëm, një qasje e

planifikimit të biznesit, Solimar International

Kohlert H., Fadai D., Sachs H.U. (2013), Sipëmarrja për Inxhinierët, Oldenbourg Verlag

LeeRoss, D. dhe Conrad L. Sipërmarrja dhe Menaxhimi i Biznesit të Vogël në Industrinë e

Mikpritjes, ButterworthHeinemann: Oxford. Rreth 290 fq. Botimi i fundit.

Reinders A., Freijsen M. (2012), Faktori E. Sipërmarrja në kohën e mediave sociale,

Botimet Benbella

Rayn, Hiduke (2009), Biznesi i Vogël, Plani i Biznesit të një sipërmarrësi, South-Western
Cengage Learning

UNWTO (2018), Raporti global mbi fuqinë transformuese të turizmit. Paradigma që shkon
drejt një udhëtari më të përgjegjshëm.

19
Page