‫ ا م آ د  ظ  ۔‬ ‫ ا آن ا‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫  ق   ‬

‫  آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ب۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬

‫آ  ا    ا ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‪978-969-8925-03-7‬‬
‫ ا آن ا‬ ‫ ‬ ‫  ہ ۔‬ ‫ )ر(  ذوا ر ‬ ‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ ‬ ‫ ا آن ا‬ ‫۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ن‬ ‫‪G-9/1‬ا م آ د۔ ‬ ‫‪44‬‬ ‫  ن ‪630‬‬
‫‪ 2850197‬۔‪0345-5096396‬‬ ‫ن ‬
‫۔‪khulasaequran@muslim.com‬‬ ‫ای ‬

‫ ‪  15‬ن ‪1436‬ھ‬ ‫ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ‪  3‬ن ‪2015‬ء ‬ ‫ر  ‬

‫ و  اد ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ‪(1000) 5.5 x 8.5‬‬
‫‪  ،‬ا م آ د  ‪0336-5544466‬‬ ‫ زون( ‪G-9‬‬ ‫ن  )‬ ‫ ‬ ‫ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬ ‫ز  و   ‬
‫ ۔ را   ‪   ،‬ا ‪ ،‬ا م آ د  ‪0336-5153499‬‬ ‫  د۔ آ     ا‬ ‫ز ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬
‫ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔‬

‫وری ا ن‬
‫   ذر  ‬ ‫ڈ  ر‬ ‫  ۔  ر‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ذا   ر    ‬ ‫ و ہ(     ب   رے  ادارے  ‬ ‫ات  ) و‪  ،   ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫œ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ا        ‪ 80‬رو    ‬ ‫   ‬ ‫ا     رت    ے ‬
‫  ں‪   ،‬ر  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ز     ام     اب    ‬ ‫ں‪   ،‬ر ‪    ،‬ا اد    ز دہ   اد    ‬ ‫ ادارے‪  ،‬‬ ‫œ‬
‫‪   SMS‬را       ۔‬
‫۔‬ ‫ ر‬ ‫ات     ‬ ‫  ز ‬ ‫œ‬
 ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ا ا ‪3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ ‪4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1‬‬
‫ ‪7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2‬‬
‫ ‪9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3‬‬
‫رہ ‪11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1‬‬
‫رہ ‪15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2‬‬
‫رہ ‪17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3‬‬
‫رہ ‪19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4‬‬
‫رہ ‪21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5‬‬
‫رہ ‪23 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6‬‬
‫رہ ‪25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7‬‬
‫رہ ‪27 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8‬‬
‫رہ ‪30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9‬‬
‫رہ ‪33 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10‬‬
‫رہ ‪35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11‬‬
‫رہ ‪37 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12‬‬
‫رہ ‪39 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13‬‬
‫رہ ‪42 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14‬‬
‫رہ ‪44 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15‬‬
‫رہ ‪46 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16‬‬
‫رہ ‪48 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17‬‬
‫رہ ‪50 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18‬‬
‫رہ ‪52 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19‬‬
‫رہ ‪55 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20‬‬
‫رہ ‪57 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21‬‬
‫رہ ‪60 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22‬‬
‫رہ ‪63 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23‬‬
‫رہ ‪65 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24‬‬
‫رہ ‪68 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25‬‬
‫رہ ‪71 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26‬‬
‫رہ ‪73 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27‬‬
‫رہ ‪76 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28‬‬
‫رہ ‪78 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29‬‬
‫رہ ‪81 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ا ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ا‬ ‫ ا  ا‬

‫ا ا‬

‫  آن  ک ‬ ‫  ۔  آن  ک    رف ‬ ‫ و دا    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫  ب  ۔   ا‬ ‫آن  ک ا  ا‬ ‫‪.1‬‬
‫  ام   اس  ب ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫   ‪  1‬‬ ‫  ر      ‬ ‫د        ف   آ ت ‬ ‫    ر آ ت ‬
‫  ۔‬ ‫  ‪  2‬‬ ‫     وہ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ اور  ت    رے     ‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫س   ‬
‫د ‬ ‫ ‬ ‫       اردو ز ن        ر ‬ ‫  ز ن   ‬ ‫  دہ    ل   اس ا ل و ا  اور  س  ب    ا  و ‬ ‫‪  .2‬‬
‫ ا ن    ‬ ‫۔     گ    و  ‬ ‫            ت ‬ ‫       ‬ ‫ط  اور       وں    ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا      ‬ ‫ ‬
‫     ا   ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ان" ‬ ‫  آن ‬ ‫  ل          "‬ ‫   ‬ ‫  آن     آ ن ‬ ‫     ان ‬ ‫ ‬
‫   اس     ‬ ‫  ‪  3‬د (۔  رے ‬ ‫ت ‬ ‫دہ    ۔ )‬ ‫ں   ا‬ ‫وں اور ‬ ‫در    ز دہ ا    اور  ء  ام   ‬
‫"‪ ،‬‬ ‫"‪  ،‬روز  " ا  و‬ ‫    ۔  اس     وہ  روز "‬ ‫ ‬ ‫    وف  ا    اور   ء   ام    اس    ‬ ‫ا  ‬ ‫ ‬
‫   وش  ار د   ۔‬ ‫ ‬ ‫ان"     ا  ا  ‬ ‫" ڈا ا   د‬ ‫" اور ‬ ‫ "‬ ‫اش"  ‬ ‫روز " ا  ‬
‫ت     م ‬ ‫    آن   ک    ‬ ‫  ا‬ ‫ت  اور  ‬ ‫ ا اد    و  ‬ ‫    وف  ‬ ‫ و  ‬ ‫ اور    ‬ ‫ آ ن  ‬ ‫آن      ‬ ‫‪.3‬‬
‫  ۔  اور   ری  و  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      رے    ا  ا  ‬ ‫ د   ۔  ‬ ‫  آن"  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     اب"‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ و ‬ ‫ ‬ ‫ درج  ۔   آ    ‬ ‫ ‬ ‫ وار       ظ    ک  ۔  ر ں اور آ ں     ‬ ‫د  ۔   ‬ ‫   ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ان"   ‬ ‫  آن ‬ ‫ "‬ ‫  ر ں    ا   ت   ‬
‫   دا  ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫   ‬ ‫  م   ‬ ‫  ے   اس ‬ ‫  ُ ‬ ‫ و  ‬ ‫ د        ‬ ‫ی   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪ .4‬ا  ‬
‫ اس   ‬ ‫ ‬ ‫      م ‬ ‫  آن    وہ ‬ ‫      ے دا    اس ‬ ‫۔ ‬ ‫         ا   ف ‬ ‫   و ا‬
‫؂ ‬ ‫     ا م   ‬ ‫ر   ‬ ‫ ‬ ‫    ے ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ل  ‬ ‫ ‬

‫ی‬ ‫ ‬ ‫ دو‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  آں    ‬ ‫ ‬

‫ اور  ء   ام    ‬ ‫    ۔آ     ر‬ ‫   اس    ‬ ‫ی  دان  ‬ ‫ ا‬ ‫   ر    ‬ ‫   ‬ ‫ی ‬ ‫ اس    ا‬ ‫ ‬ ‫‪.5‬‬

‫      ۔‬ ‫   اس   ‬ ‫ آ ہ ا‬ ‫ ‬ ‫           آ ہ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ د      ‬ ‫ارش     وہ  ے ‬

‫ہ‬ ‫ ‬ ‫ )ر( ذوا ر  ‬

‫م  آ د  ۔ ‪   3‬ن ‪2015‬ء‬ ‫ا‬
‫ن  ‪1436‬ھ‬ ‫‪15‬‬

‫‪3‬‬
‫  ‪1‬‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ا‬ ‫ ا  ا‬

‫  ‪1‬‬
‫آن  ک    رف  آن   ک   ا ظ ‬
‫)‪(What the Holy Quran says about itself‬‬

‫) رہ‪1‬ا ۃ‪(2‬‬ ‫روں   ر   ۔ ‬ ‫  ۔   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ب ا ٰ   اس         ‬ ‫‪.1‬‬

‫) رہ ‪1‬ا ۃ‪(23‬‬ ‫     ا              ا  ا     رۃ    ؤ۔‬ ‫    ے ‬ ‫ا     گ اس  م    رے   ‬ ‫‪.2‬‬

‫) رہ‪3‬آل  ان ‪(4-3‬‬ ‫  ۔ ‬ ‫ وا  ‬ ‫    ق د‬ ‫   اور     و ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫  ب       آ      ‬ ‫‪.3‬‬

‫ ‬ ‫  ۔  ‬ ‫ رو  آ           ری   ف  ا  رو  ‬ ‫ د‬ ‫رے   س   آن  ا‬ ‫!‬ ‫‪.4‬‬

‫) رہ‪ 6‬ء ‪(175-174‬‬
‫ وا    وہ را    ا     ف     "۔‬ ‫ف  ف را  د‬

‫) رہ ‪7‬ا م‪(92‬‬ ‫ وا   ب   ۔ ‬ ‫ی   و ‬ ‫‪.5‬‬

‫) رہ ‪8‬ا اف‪(3‬‬ ‫اس  ب    وی  و ۔‬ ‫‪.6‬‬

‫‪(1‬‬ ‫) رہ ‪11‬‬ ‫  ۔ ‬ ‫ و دا    ‬ ‫اس   آ ت ‬ ‫‪.7‬‬

‫ اور  ا ب‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ ا    و  و  ‬ ‫ ‬ ‫  آن  وہ    ‬ ‫‪.8‬‬

‫   ‬ ‫  ۔    ت    ورد ر    ف   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ اس   ا ر ‬ ‫)ا ت(  ‬
‫‪(38-37‬‬ ‫) رہ‪11‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ۔ ا    ا  ا ام         ا   رۃ اس ‬ ‫         ا   د ‬ ‫گ ‬
‫  ؤ۔‬

‫ و  ر    ‬ ‫  ا‬ ‫       ا ن  وا ں  ‬ ‫ ‬ ‫  ا   ۔  ا اض  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا ں ‬ ‫‪.9‬‬

‫‪(58-57‬‬ ‫) رہ ‪11‬‬
‫  وں     و    ل  ۔‬ ‫ ا ٰ   را    د    ‬ ‫ ر‬ ‫وا ں ‬

‫‪4‬‬
‫  ‪1‬‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‪ 10‬ر       ؤ۔ ا    ‬ ‫   ۔ ا    اس ‬ ‫        ب ) آن  ک(     د ‬ ‫  گ ‬ ‫‪.10‬‬

‫) رہ ‪ 12‬د‪(13‬‬
‫  ۔ ‬

‫) رہ ‪14‬ا ۔‪(9‬‬ ‫ وا   ۔‬ ‫ ‬ ‫     ا   زل   اور     اس   ‬ ‫ ‬ ‫‪.11‬‬

‫ و ‬ ‫  ا‬ ‫ وا ں  ‬ ‫ وا    اور‬ ‫ ‬ ‫      ب       زل             ف   ف  و‬ ‫‪.12‬‬

‫‪(89‬‬ ‫) رہ‪14‬ا‬
‫رت  ۔‬

‫ے ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   روح  ا وس   ا‬ ‫   ا‬ ‫   ان  ‬ ‫          آن   د  ‬ ‫گ ‬ ‫‪.13‬‬

‫ ‪(102-101‬‬ ‫) رہ‪14‬ا‬
‫رب    ف    ر   زل   ۔‬

‫) رہ ‪  15‬ا ا  ‪(9‬‬ ‫  ۔‬ ‫ راہ د‬ ‫آن ‬ ‫‪.14‬‬

‫) رہ ‪  15‬ا ا  ‪(82‬‬ ‫  ۔ ‬ ‫   اور ر‬ ‫ ‬ ‫    آن        زل     وہ ‬ ‫‪.15‬‬

‫وہ  ا  ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫     اس   آن  ‬ ‫ ‬ ‫‪ .16‬ا  ا ن  اور  ‬

‫) رہ‪  15‬ا ا  ‪(88‬‬
‫دو ے    د  ر    ں    ں۔‬

‫) رہ ‪  15‬ا ا ‪(105‬‬ ‫  زل  ۔ ‬ ‫‪ .17‬اس  آن           ‬

‫ وہ د  وا ں   ا     اب ‬ ‫ن ) آن  ک ( زل ‬ ‫   ا   ے   ‬ ‫   وہ ذات ‬ ‫‪.18‬‬

‫ن ‪(1‬‬ ‫) رہ ‪18‬‬
‫ ڈرا ۔ ‬

‫اء‪(192‬‬ ‫) رہ ‪19‬ا‬ ‫ر ا س      رک       آ ۔ ‬ ‫آن ا     زل  دہ      ا  ا  ‬ ‫‪.19‬‬

‫‪(23‬‬ ‫) رہ‪23‬ا‬ ‫     آ      اور  ار   ۔‬ ‫  م ا را       ‬ ‫‪ .20‬ا      ‬

‫ہ ‪(44‬‬ ‫) رہ‪  ٰ 24‬ا‬ ‫  ں   ڈاٹ اور آ ں      ۔ ‬ ‫ں ‬ ‫    ا  و         ا‬ ‫آن ا ن وا ں ‬ ‫‪.21‬‬

‫) ر‪25‬ز ف‪(4‬‬ ‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ اور‬ ‫رے  ں    ی   ‬ ‫‪.22‬‬

‫‪5‬‬
‫  ‪1‬‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ن ‪(3‬‬ ‫) رہ‪25‬ا‬ ‫  زل  ۔ ‬ ‫ وا  رات )  ا ر(‬ ‫‪ .23‬ا      ا    و ‬

‫) ر‪27‬ا  ‪(40-32-22-17‬‬ ‫  ے؟‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   وا  آ ن   د   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    آن   ‬ ‫‪.24‬‬

‫‪(21‬‬ ‫) رہ ‪28‬ا‬ ‫   وہ ا     ف   د    ر    اور      ۔‬ ‫     د‬ ‫‪ .25‬ا         آن    ڑ     ا ر د  ‬

‫) رہ ‪29‬ا  ‪(52‬‬ ‫  ۔‬ ‫ ا  ‬ ‫ں ‬ ‫  رے ‬ ‫‪.26‬‬

‫‪(43‬‬ ‫) رہ‪29‬ا‬ ‫    ف    زل  ا  ۔‬ ‫  آن رب ا‬ ‫‪.27‬‬

‫‪(48‬‬ ‫) رہ‪29‬ا‬ ‫  ۔‬ ‫ ا  ‬ ‫روں ‬ ‫     ‬ ‫‪.28‬‬

‫‪(4‬‬ ‫) رہ‪29‬ا‬ ‫  وری  ۔(‬ ‫۔  رو   اور‬ ‫۔ )      ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫آن    ب ‬ ‫‪.29‬‬

‫ ‪(20‬‬ ‫) رہ ‪29‬ا‬ ‫۔ ‬ ‫    ھ     ‬ ‫‪ .30‬اس         آ‬

‫ ‪(23‬‬ ‫) رہ ‪29‬ا‬ ‫‪ .31‬اے         آپ      آن  ڑا  ڑا      زل    ۔‬

‫) رہ ‪30‬ا وج ‪(22-21‬‬ ‫  آن    ح  ظ      ا  ۔‬ ‫‪.32‬‬

‫) رہ ‪30‬ا ر ‪(3-1‬‬ ‫ں      ۔‬ ‫   ( ار‬ ‫ اور ‬ ‫  ر    زل     )‬ ‫   اس  آن   ‬ ‫‪.33‬‬

‫‪6‬‬
‫  ‪2‬‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ‪2‬‬
‫ت ) آن  ک    رے  (‬ ‫ ‬ ‫  ا م   ‬ ‫ و ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫   اور اس   ‬ ‫   " آن  ک    ب       ا   ب ‬ ‫ " ف "    ‬ ‫ ا      ‬ ‫ب ز ی ‬ ‫‪.1‬‬
‫"۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬

‫ ز  ‬ ‫      آن   ک  ‬ ‫ ‪  5‬‬ ‫  ی"    ‬ ‫  آن  ‪"،‬‬ ‫ر  ز  ‬ ‫ ‪  ،‬ا  ‬ ‫ در   دی  ‬ ‫  ا‬ ‫ب ‬ ‫‪.2‬‬
‫‪  ،‬و          ‬ ‫  ۔   ر ‪  ،‬ا‬ ‫ آ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫دا ں    روا ں    ‬
‫   وہ        ف    ف  زل  ہ  ۔‬ ‫د ٰی ‬

‫   "   آن ‬ ‫ ‪  59‬‬ ‫ " رف  ا آن"    اول   ‬ ‫ن ا   ہ آ ق ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ب ‬ ‫‪.3‬‬
‫"‬ ‫   ‬ ‫ت اس    ل ‬ ‫ وا  ‬ ‫          را  ن آ ن و ز  اور ان    ا ‬ ‫ اس  ن   وہ ‬

‫ و   ب     اور ‬ ‫ ) آن  ک(‬ ‫   "   ‬ ‫ ‪  7‬‬ ‫ "  ا آن "   ‬ ‫ر ‬ ‫ب      م  ہ ا ز ی  ا  ‬ ‫‪.4‬‬
‫    ارت اور  ا     ر دو ں    "۔‬ ‫   ز‬ ‫   آ ب  ں  ب   ‬ ‫ و ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ا آن "  اول )اردو ‬ ‫ " ا ن    ‬ ‫ر ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ی ا‬ ‫ ا‬ ‫   ا  ا‬ ‫ب آ  ا  ا‬ ‫‪.5‬‬
‫    ہ    اس    آ ت ‬ ‫ ا‬ ‫  ت     م    ‪  ،‬‬ ‫ ا          ‬ ‫   ‬ ‫   "   آن   ک    ‬ ‫ ‬ ‫ (‬
‫  "‬ ‫    ا  اور  دت   ‬ ‫ا‬

‫   ‬ ‫    م   اس   ‬ ‫   "  آن     ‬ ‫ ‬ ‫  رم  ازی ‬ ‫ ‬ ‫ ‪   28‬ب ‬ ‫"   اول   ‬ ‫ ‬ ‫‪" .6‬‬
‫     "۔‬ ‫ ‬ ‫  اوش   اور اس    م اس       ر  اور اس     اس   ذات   ر  ر    اور وہ ‬

‫   اس  ب ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  102‬ر   از   " ا ن ‬ ‫ ا و "   ‬ ‫ "‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫ب ‬ ‫‪.7‬‬
‫ں    ا  ‬ ‫    ت   ک  ا ب  و     ل  ا ظ  اور  ‬ ‫ ‪  ،‬ا از  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫) آن    (   وت   ے    ‬
‫      "۔‬ ‫ ذ  ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫ اور ان ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ د    ‬

‫‪7‬‬
‫  ‪2‬‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   ‬ ‫ و  ‬ ‫   "  آن  ک   ا‬ ‫ ‬ ‫ ‪  6‬‬ ‫ ا ب "   اول   ‬ ‫ "‬ ‫ ا  ‬ ‫ب       ا ی ‬ ‫‪.8‬‬
‫  "‬ ‫    م ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ا ف ‬ ‫ت   ‪ ،‬‬ ‫وں ا‬ ‫ں    و د آ    ‬ ‫رے   ‬

‫ اور ‬ ‫   ا      اں   ۔   ‬ ‫   "  آن ‬ ‫   ‬ ‫ (    ‬ ‫" آن   )  دو اردو ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ب ‬ ‫‪.9‬‬
‫۔"‬ ‫دہ   ‬ ‫ ا‬ ‫اد   ‬ ‫   اس   ا  ا‬ ‫ ‬

‫‪8‬‬
‫  ‪3‬‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ‪3‬‬
‫  آن   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ب ۔‬

‫ن‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫رف ا آن ‪5‬‬ ‫‪.1‬‬

‫ ‪ 1996‬ء‪ 1416 /‬ھ(‬ ‫  ر آر  ‬ ‫)‪1392‬ھ‪ ،‬ا‬
‫  رہ۔ )‪1409 ،1989‬ھ(‬ ‫ ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ہ    آن ‬ ‫ ‬ ‫  د ا‬ ‫   ا  ‬ ‫‪.2‬‬
‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫م ‬ ‫   ا‬ ‫ اور ‬
‫ در  آ دی ‬ ‫  ا‬ ‫ و ‬ ‫   ‬ ‫ا آن ا‬ ‫‪.3‬‬
‫ ‪(1952‬‬ ‫  )ا‬ ‫ ‬ ‫  دہ۔  ج ‬ ‫ ‪ (1944‬دو رہ ‬ ‫)د‬
‫ٰ  دودی ‬ ‫ ا  ا‬ ‫ ا آن   ‬ ‫‪.4‬‬
‫ ‪1986‬‬ ‫  دہ ۔  و    ‬ ‫)‪ (1949‬دو رہ ‬
‫ہ‬ ‫ ۔ ‬ ‫‪  ،‬دہ ‬ ‫    م  ہ ا ز ی ‬ ‫ ا آن   ‬ ‫‪.5‬‬
‫ روڈ ۔  ر )ر ن ‪1402‬ء(‬ ‫   ‬ ‫ ا آن  ‬
‫     ‬ ‫ ا  ‬ ‫غ ا آن‬ ‫‪.6‬‬
‫۔ ا م آ د‬ ‫ ا  ‬ ‫ ۔ ‬ ‫ دارا آن ا‬ ‫)‪2000‬ء(‬
‫  اروی ‬ ‫     ا‬ ‫دہ  رے‬ ‫‪.7‬‬
‫ ۔  ر ) ن ‪1393‬ھ۔‪1973‬ء(‬ ‫ادارہ    رف ا‬
‫رہ ڈا‬ ‫آن     ‬ ‫‪.8‬‬
‫  )‪(1988 ,1984 ,1970‬‬ ‫رہ ڈا‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ت ا  ﷺ‬ ‫‪.9‬‬
‫ ‪1979‬‬ ‫  دہ۔ آر    ‬ ‫)  ‪1339‬ھ ‪,1918‬ء( دو رہ ‬
‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫ڈا  ‬ ‫ ا آن‬ ‫ا‬ ‫‪.10‬‬
‫ ‪2003‬ء(‬ ‫ دارا م )ر ن ‪1424‬ھ‪ ،‬‬
‫ ‪2012‬ء‬ ‫ری ‪2012‬ء اور د‬ ‫اردو ڈا‬ ‫‪.11‬‬
‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ڈا  ‬ ‫ا ارا آن ۔ دو ‬ ‫‪.12‬‬
‫  ۔  ر‬ ‫)‪ (1996‬۔   ‬

‫‪9‬‬
 ‫  ‪3‬‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ن   ‬ ‫ ‬ ‫ا آن ا‬ ‫‪.13‬‬

‫  ‪ ،22‬آف ‬ ‫۔ ‪2/63‬‬ ‫ ‬ ‫   و‬ ‫   ا  ا  ا ا  ‬
‫ ا ر   ‪ 5‬ا ۔‬ ‫ ؤ‬ ‫ن  د ن ‪ ،‬ڈ‬
‫ ‬ ‫ ا م ا  ‬ ‫  آن‬ ‫‪.14‬‬
‫د‬ ‫   ‬ ‫ا  ‬
‫ڈا  ا ار ا  ‬ ‫  آن(‬ ‫رف ا ب )‬ ‫‪.15‬‬

‫ٹ‪:‬‬
‫ ‬ ‫    ورت ‬ ‫ ‬ ‫ں    ر    ‬ ‫  ن   ‬ ‫  ر   ‪ G-9/2‬ا م آ د   ‬ ‫ی و ا‬ ‫ ا دق ‬
‫۔‬ ‫   ‬

‫‪10‬‬
 ‫  رہ۔  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ا‬ ‫ ا  ا‬

‫  رہ۔ ا‬

‫   اور دو ی ا ہ‬ ‫   ا‬ ‫  رے    م "ا "   اس   ‪ 2‬رۃ ‬ ‫رف‪:‬۔‬ ‫‪.1‬‬

‫  آن     ‬ ‫ ‪           2‬رۃ   د‬ ‫  ی ‬ ‫   ۔‬ ‫   آ ز  م     ‬ ‫ ا ح ‪ ،‬د‬ ‫ ) رۃ ۔‪(1‬۔‬ ‫رۃ ا‬ ‫‪.2‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ا‬ ‫   اس   ا ز   ا ز   ‬ ‫ و  ‬ ‫   در   زے      ۔ ‬ ‫ و  ‬ ‫    ظ ‬
‫      ز ۔  اس ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫ت  ۔۔۔۔  ‬ ‫ ‬ ‫   "     ری      ز د‬ ‫‪   903‬زد (‬ ‫)  ‪15‬‬
‫"۔ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬

‫  و‪:‬۔‬ ‫   ‬ ‫رہ ا‬ ‫‪.3‬‬

‫   ۔‬ ‫      م  ت   رب   ۔ ر ن اور ر    اور روز  ا   ‬ ‫ ا    ‬ ‫ا     و  ‪:‬۔‬ ‫)‪(1‬‬

‫   ۔‬ ‫   اور        د ‬ ‫دت و  د ‪:‬۔    ی    دت ‬ ‫)‪(2‬‬

‫   )اس ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‪   ،‬ب  ‬ ‫       ا م  ‬ ‫ را  د  ان   ں    را  ‬ ‫ ‬ ‫د  ‪:‬۔‬ ‫)‪(3‬‬

‫       د    ا   اب    را  آن  (‬ ‫رۃ ‬

‫  م   ہ  ا ز ی‬ ‫   ‪،‬‬ ‫ت   "  ا "    ‬ ‫  وف  ‬ ‫ آ‬ ‫   ذ  آ    اس    ‬ ‫   ‬ ‫رۃ  ا ۃ)‪) (2‬وہ   رۃ  ‬ ‫‪.4‬‬

‫ ا        ‬ ‫ ‬ ‫       وہ راز     ا  اور اس   ر ل   در ن   ان  وف   ‬ ‫ ‪   29‬‬ ‫"  ا آن"   ‬
‫   ‬ ‫  رے    اس    ‪141‬آ ت    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ے   رے    ‬ ‫    رۃ      ‬ ‫ ‬ ‫      آن   ک    ‬
‫ہ  (۔ ‬ ‫  ‬ ‫ت ا ا ؑ   ‬ ‫ آدم ؑ ‪   ،‬ا ا  اور ‬ ‫ں ‪ ،‬‬ ‫‪    3‬ا‬
‫۔‬ ‫  ر     اور  ً ‬ ‫ں   ذ        او‬ ‫     ا‬ ‫     ا ن ‪:‬۔  رۃ ا ۃ   آ ز     ‬ ‫‪.5‬‬
‫     ۔‬ ‫روں      ت ‬ ‫  ر‪:‬۔ ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ۔‬ ‫ اور  ا      وا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪.i‬‬

‫ ر  ‬ ‫ ودوزخ   ‬ ‫ں و ‪ ،‬‬ ‫   ا ‪ ،‬‬ ‫‪.ii‬‬

‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ز ‬ ‫‪.iii‬‬

‫   ۔‬ ‫ا    راہ    چ ‬ ‫‪.iv‬‬

‫   اور‬ ‫ں   ا ن ‬ ‫ ‬ ‫آن  ک اور  ا‬ ‫‪.v‬‬

‫ب  گ   ۔)آ ت‪(2-5‬‬ ‫ وا  ‬ ‫ ر    ۔اور و   ح ‬ ‫   ‬ ‫روز آ ت و ا ل    ا‬ ‫‪.vi‬‬

‫‪11‬‬
 ‫  رہ۔  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ وہ     ۔)‪(6-7‬‬ ‫ ‬ ‫  روں    ر     ا      ا         ل ‬ ‫‪:‬۔‬ ‫)‪(2‬‬

‫  زی   ر    ۔)آ ت ‪(8-16‬‬ ‫ د‬ ‫ وا ں   ‬ ‫‪:‬۔   وہ  گ     ا  اور ا ن ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ا ر  و ا  ‬ ‫         اے  !‬ ‫    م    ع ا ن   ‬ ‫‪:‬۔   ا  ‬ ‫ں ‬ ‫آن   د ت ۔  م     ا‬ ‫‪.6‬‬
‫       ۔ )آ ت‪(21-25‬۔‬ ‫   ‬ ‫  ‬ ‫اس رب      را اور          گ    رے   ان ‬

‫  ا     ری ‬ ‫   ذ      ۔)آ ت‪(30-39‬۔ا    آدمؑ      ‬ ‫ت  آدم ؑ    ‬ ‫ اس      ا    ‬ ‫ آدمؑ   ‪:‬۔‬ ‫‪.7‬‬

‫   ‬ ‫    ہ ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں     د    وہ آدم  ؑ    م   ‬ ‫ ۔ ‬ ‫وں    م ‬
‫       ا    ‬ ‫   ‬ ‫ت   اؑ      ‬ ‫ت  آدمؑ  اور  ا   ی  ‬ ‫     ۔‬ ‫ں   ‬ ‫ا ر   د  اور  اس   ح  ا    ‬
‫  ف   د  ‬ ‫  ۔ ا    ا‬ ‫ ‬ ‫ ز    ا ر د  ۔ ا ں   ا  رب      ت ‬ ‫    ا اور ا    ا‬ ‫  ‬ ‫را‬
‫   ز    ر   ۔‬ ‫   ‬ ‫ اس  ح وہ ا    ‬ ‫ را    ‬ ‫     ‬ ‫ وہ ا  ‬ ‫  ت      از   ‬ ‫ا‬

‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ب   ‬

‫ ت   ؑ‬ ‫    ہ   ا۔    ‬ ‫   ‬ ‫ ‪):‬آ ت‪(40-61‬۔)  ا ا‬ ‫   ا       دہ  ‬ ‫‪  .8‬ا ا‬
‫ ‬ ‫        دی   ‬ ‫ ‬ ‫     ا ا‬ ‫ ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت ا ا ؑ )‪1985 2160‬ق م(‬ ‫ا ؑق     اور ‬
‫ ان  ں   د (۔‬ ‫ ۔ا     ر  ذ  ‬

‫ دی   ‬ ‫ ‬ ‫ں   ا‬ ‫ و      و    اُس دور    م ‬ ‫ ‬ ‫‪:‬۔‬ ‫ ‬ ‫)‪(1‬‬

‫راہ   ‪:‬۔ ا    راہ   اورروز  ا    رے     ۔‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ت د  ۔‬ ‫   ا‬ ‫ ا    اس آز‬ ‫ن ا   ں      د  ‬ ‫ ‬ ‫ رب ‪:‬۔ ‬ ‫آز‬ ‫)‪(3‬‬

‫ آزادی د ۔‬ ‫ب   )‪1200‬ق م (اور ا‬ ‫ں ‬ ‫ آزادی ‪:‬۔ ا    ‬ ‫ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ‬ ‫) ل  و دت  ‪1292‬ق  م  ۔   ل  و ت  ‪1172‬ق  م(   ر     ‪  ،‬‬ ‫ت ‬ ‫‪:‬۔  ‬ ‫   ‬ ‫ے    د ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  ف   د  ۔‬ ‫ ا    ا‬ ‫ے    د       ‬ ‫ں   ‬

‫۔‬ ‫ را    ‬ ‫ وہ ‬ ‫   ان    ف   ‬ ‫ؑ    ب ‪،‬د      اور  ات ‬ ‫   ‪:‬۔ ا     ب ‬ ‫)‪(6‬‬

‫    ں       اور ا       ل    ۔‬ ‫   ‬ ‫ے    د        ب ‬ ‫‪:‬۔   ا ا    ‬ ‫دو رہ ‬ ‫)‪(7‬‬

‫ دو رہ ‬ ‫  ا    ا‬ ‫    ن       ‬ ‫   ا ا‬ ‫ وہ  ‬ ‫   و  ‬ ‫ ‬ ‫ ز د‬ ‫ہ‪:‬۔ ر    ا‬ ‫ر ‬ ‫)‪(8‬‬

‫ دی۔‬ ‫ز‬
‫ ا    ا    ا   ؤ   ا م   ‬ ‫     د پ    رے  رے   ر  ‬ ‫ہ ‬ ‫ ‪:‬۔   ا ا  ‬ ‫ ا‬ ‫)‪(9‬‬

‫  ل     ‬ ‫  ر   ا  ‬ ‫     ا ا      اور ٰی ‬ ‫ و  ٰی‪ :‬ا  ‬ ‫)‪(10‬‬

‫ د‬ ‫ ا    ‬ ‫‪:‬۔  ا ا     رہ  ں      رہ ‬ ‫ں   ‬ ‫رہ ‬ ‫)‪(11‬‬

‫ ‬ ‫‪  ،‬ز اور دال   ‬ ‫   ز     اوار  گ ‪ ،‬ری‪  ،‬ا‪  ،‬ی ‪ ،‬ں ‪،‬‬ ‫ ‪:‬۔   ا ا‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫)‪(12‬‬

‫   اور ا     ری   ۔‬

‫‪12‬‬
 ‫  رہ۔  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ں‪ :‬۔)آ ت‪(61-118‬‬ ‫ں اور ‬ ‫ ا ا      ‬ ‫‪.9‬‬

‫ ‬ ‫    ف ورزی ‬ ‫آ ت       ‪:‬۔   ا ا  ا    آ ت     ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ وہ ا    ر‬ ‫وں       ‪:‬۔ ا      ا ا    وہ و   د د  ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ر ‬ ‫ص  ا ں      ن  ڑ د  ا    ا‬ ‫ ‬ ‫       دن  ف آرام اور  دت ‬ ‫    ن  ڑ  ‪:‬۔‬ ‫)‪(3‬‬

‫ د  ۔‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫     وہ ان   ‬ ‫ ‬ ‫ ذ  ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫   وا  ‪:‬۔  ب ‬ ‫ ذ  ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ا  ‬ ‫   ا ا‬ ‫   وہ ز ہ     ‬ ‫    ب ‬ ‫   ‬ ‫    ش   ‬ ‫ ا   ل ‬ ‫دہ ز ہ  ‪:‬۔ ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ں د‬ ‫ ‬
‫  ا ۔‬ ‫       ان   ا     ف  ا ‬ ‫ں د‬ ‫ دل  گ ‪:‬۔ ا    ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ہ ‬ ‫ آ    ‬ ‫       ا     س  ‬ ‫ ‬ ‫      ں ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ب    ‪:‬۔    ا‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ا  ‬ ‫)‪(7‬‬

‫ ۔‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ اس         اور ا     ے ‬ ‫ی‪  :‬ڑے آد ں    ا ‬ ‫  ک     رے   ‬ ‫دت و ‬ ‫)‪(8‬‬

‫ ۔‬
‫۔‬ ‫   ر  ‬ ‫   وہ   ‬ ‫ ‪  ،‬و ز د     رے      ی‪:‬۔ا    ان  وں    رے       ‬ ‫)‪(9‬‬

‫                 ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ ‪:‬۔        در     ر  ر ل   ری   ف  ‬ ‫وں    ‬ ‫)‪(10‬‬

‫۔‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫  اب     دور ‬ ‫     ا‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫‪:‬۔ا          ‬ ‫   ‬ ‫)‪(11‬‬

‫   ۔‬ ‫   ا  ان  وں   د‬ ‫ں   د‬ ‫ں اور ‬ ‫‪:‬۔    گ ا  اور اس   ر‬ ‫ں   د‬ ‫ں و ‬ ‫)‪ (12‬ر‬
‫   ‬ ‫  دو    ‬ ‫ؑن )‪926‬ق  م  (  ‬ ‫ت ‬ ‫     ‬ ‫    گ   ‬ ‫‪:‬۔      ‬ ‫    دو   ی    ‬ ‫)‪(13‬‬

‫   ۔‬ ‫   ‬ ‫ؑن   ‬ ‫ ‬

‫   د    ‬ ‫ ‬ ‫   د  ‬ ‫         وہ   ‬ ‫ ‬ ‫ں ‪ ،‬روت و  روت   ا‬ ‫   دو ‬ ‫‪:‬۔ ‬ ‫دو  ر آز‬ ‫)‪(14‬‬

‫               ۔‬ ‫ ا  آز‬

‫     ‬ ‫ ‬ ‫ت ا ا ؑ )‪1985  2160‬ق م ( ذ  ‬ ‫   ‬ ‫‪:‬۔)آ ت ‪(124-136‬۔  ا  ‬ ‫ت ا ا ؑ   ‬ ‫‪.10‬‬

‫   ‬ ‫ب  ا ‬ ‫    را  ا ا  اور  ‬ ‫ں        آز  وہ  ان  ‬ ‫ں  اور  ا‬ ‫ں‪  ،‬‬ ‫ آز‬ ‫ ا ا    ‬ ‫ ‬ ‫د   و  وہ  و‬
‫   ا     ر  ذ   ں     ذ   ۔‬ ‫ د   ا اور ا م   د  اس ‬ ‫   ‬ ‫ا   م ا‬

‫‪13‬‬
 ‫  رہ۔  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫     ا     اب  د    ‬ ‫   د     ا  اور  ‬ ‫   ا‬ ‫  ب  ا ا     ا‬ ‫ ‪:‬۔  ا  او د  ‬ ‫او د    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ا و ہ ‬

‫  اد  د  اور ں      د  اس       اف  وا   ف۔  ر ع  اور   ہ ‬ ‫ِ  ا‬ ‫       ‬ ‫  ‪:‬۔ ا  ‬ ‫   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ہ      ۔‬ ‫ ‬ ‫ وا ں ‬

‫ت ا ٰ ؑ  ‬ ‫ت ا ا ؑ   و‬ ‫ ‬ ‫ د ‪:‬‬ ‫ اور آ ی ر ل    ر‬ ‫ن  م ‬ ‫ؑ   ا    ‬ ‫ب ا ا ؑ و ا‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ن(‬ ‫ )‬ ‫ " اے  رے رب !  دو  ں   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   د‬ ‫ ا (  د ار  ا  ر  ‬ ‫ا س    )‬
‫ دے  )  ‬ ‫   ‬ ‫۔  ان     ب  اور  ‬ ‫  ی  آ ت  ‬ ‫   ا‬ ‫ ا  ر ل  ا‬ ‫ ا‬ ‫    م ‬ ‫ ۔ د  ا‬
‫ت ا ا ؑ   د     اب  ۔(‬ ‫ ‬ ‫ت  ﷺ (   ر درا‬
‫ ا ر  و ۔‬ ‫    ڑ    ا ا ؑ  ‬ ‫     ‬ ‫     ‪ :‬۔ا  ‬ ‫ت ا ا ؑ   ‬ ‫ ‬ ‫راہ را‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ر ں     اور ‬ ‫     ا    ر  ا ر  و ا    ر  ‬ ‫ ‬ ‫   ر  ا ر  و ‪:‬۔ اس  رے   آ    ا  ‬ ‫‪ .11‬ا    ‬

‫  آن  ک   ‬ ‫" ا ر ‬ ‫    ؤ " ا    ‬ ‫ اور ا‬ ‫‪ ،‬‬ ‫    اد       ا    ‬ ‫ا    اور ا    ر  ا ر ‬
‫   ۔)آ ‪(138‬‬ ‫   اور   د ت  م    ع ا ن ‬ ‫د ت   ‬

‫‪14‬‬
‫ل‬ ‫دو ا  رہ۔ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ل‬ ‫دو ا  رہ۔ ‬

‫    رے ‬ ‫ ز‬ ‫  ۔    ‬ ‫ل"    اور   را   رہ   رۃ  ا ہ    ‪111‬آ ت    ‬ ‫رف۔  دو ے   رے     م"  ‬ ‫‪.1‬‬
‫ ا ت  ۔‬

‫   ‬ ‫ ا س    ‬ ‫   دور         ۔  ‬ ‫   ا‬ ‫    اد        ا ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪(142‬‬ ‫  ۔  )آ‬ ‫‪.2‬‬

‫  ۔  وا   ن‪ 2‬ی    ا۔‬ ‫     ‬ ‫       اور ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫۔ ا‬

‫   د     ں ‬ ‫ و  "    ‬ ‫ ا " ا‬ ‫ں! اس  ح       ‬ ‫   اے ‬ ‫ و ۔)آ ‪  (143‬ا    ‬ ‫‪ .3‬ا‬
‫   اور ‬ ‫   روش   ‬ ‫  وہ      ل و ا ف اور ‬ ‫ و     اد ا  ا  ا    ‬ ‫  اہ   اور ر ل      اہ  ۔)ا‬
‫ ‪(119‬‬ ‫ ا آن   اول ‬ ‫ و را     ۔ ‬

‫  و۔‬ ‫ی ‬ ‫  د ر ں   اور  ا      ؤ اور ‬ ‫        د ر    ‬ ‫   ‬ ‫ِد  ا۔)آ ‪  (152‬ا  ‬ ‫‪.4‬‬

‫ وا ں   ‬ ‫   ۔ ا    ‬ ‫  و ۔   اور  ز   ذر‬ ‫ اے ا ن وا ! د‬ ‫ و  ز    د۔)آ ‪ (153‬ا    ‬ ‫‪.5‬‬
‫  ۔‬

‫         ‬ ‫ں   ‬ ‫ت  اور  آ‬ ‫  ‪   ،‬ن  و   ل    ‬ ‫  ف  و   ‪،‬‬ ‫۔)آ ت‪   .(156-157‬ور ‬ ‫‪ .6‬آز‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ری آز‬

‫ار   ق‪   ،‬اؤں     دش  اورز  و ‬ ‫ں  ‪   ،‬رش  اور      ‬ ‫   ذ )آ ت‪(163-164‬ز  و  آ ن  ‪،‬رات  اور  دن  ‪،‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ ں  ۔‬ ‫    ر‬ ‫ وا ں   ‬ ‫  د ں   ‬ ‫آ ن   در ن ‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ا ن ‬ ‫ ا  ۔)آ ‪   (165‬گ ‬ ‫‪.8‬‬

‫ ا ت ا ۔)آ ت ‪(168-245‬‬ ‫ ‬ ‫ ز‬ ‫‪.9‬‬

‫  ؤ اور ا      ادا  و۔ ‬ ‫   ‬ ‫ل  ؤ۔  ک ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  و۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ پ دادا   ا‬ ‫ ‬ ‫ا‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ا     ا   اور    م      ۔‬ ‫ ا       ؤ ‬ ‫  ام   اور ‬ ‫ ‪ ،‬دار ‪ ,‬ن ‪ ،‬ر   ‬ ‫ام ‬ ‫)‪(3‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫  ن   ادا     ‬ ‫   ‬ ‫  وف ‬ ‫ِن د ۔ ) ن  (۔  ل   وارث   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫۔‬ ‫  ا ‬ ‫          ٰی   ‬ ‫روزے ۔     روزے  ض   د      ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ل   د    ‬ ‫   را ں   ا   ں    س ‬ ‫ روزوں   ز‬ ‫ت۔  رے ‬ ‫ر ن   ازدوا  ‬ ‫)‪(6‬‬

‫    و۔‬ ‫   ‬ ‫  ہ ا‬ ‫ں   ر ت د  ‬ ‫ر ت ۔‬ ‫)‪(7‬‬

‫‪15‬‬
‫ل‬ ‫دو ا  رہ۔ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫     ز د     و۔‬ ‫راہ ِ ا    و۔  ا    راہ   ان  ں    و       ‬ ‫)‪(8‬‬

‫ ا  ‬ ‫ ا ر  و ‬ ‫  ؤ       ا ن   ‬ ‫ اور ‬ ‫  ری ‬ ‫ ‬ ‫راہ  ا    چ  و۔ا    راہ    چ ‬ ‫)‪(9‬‬

‫  ۔‬ ‫ں     ‬
‫    و   ا  ‬ ‫وں    چ  و۔ اور    ‬ ‫ں اور ‬ ‫ داروں   ‪  ،‬ں ‪ ،‬‬ ‫   ‪ ،‬ر‬ ‫    چ۔ ا  وا‬ ‫)‪(10‬‬

‫    ۔‬ ‫اس   ‬
‫۔      ری  ورت   ز دہ   راہ  ا    چ  و۔‬ ‫)‪ (11‬راہ  ا      چ ‬
‫ اور  ی  ۔‬ ‫ ‬ ‫   ان   ‬ ‫ ا ر  و   ‬ ‫ں    ک۔ ا   ز ‬ ‫)‪(12‬‬

‫۔ ‬ ‫   وہ  ک و  ف     ‬ ‫    ؤ ‬ ‫۔ اس    ر ں   ا  ر  اور ان   ‬ ‫)‪(13‬‬

‫ ر ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ی  ق   دے     ر ع   ‬ ‫   ا  وہ ‬ ‫ق ۔ ق   ا ر  د    س دو د  ‬ ‫)‪(14‬‬

‫  ‪  ،‬ا و ہ د    ‬ ‫   ا‬ ‫ ‪       ،‬پ     و ف  ‬ ‫   دودھ۔  رت ا      دو  س  ‪ ،‬دودھ ‬ ‫)‪(15‬‬

‫۔ ‬
‫ اور دس دن    ت  ری  ے ۔‬ ‫ت۔  ہ  ر ‬ ‫)‪(16‬‬

‫  ض  ۔‬ ‫     ‬ ‫    چ ‬ ‫۔    ل راہ  ا       ‬ ‫ض ‬ ‫)‪(17‬‬

‫   ؤ‬ ‫ و  ہ ۔ ا    ر  ‬ ‫)‪(18‬‬

‫اب و  ر ۔ ان دو ں    ا  ہ   ‬ ‫)‪(19‬‬

‫ ادب    ے ر ۔‬ ‫  و اور  ز   ا    ‬ ‫  ز  ‬ ‫ز۔ ‬ ‫)‪(20‬‬

‫    ت   ‬ ‫ہ    (  ‬ ‫‪ .10‬د    ا     و      ا ب   ‪:‬۔)آ ت‪(246-251‬۔  ) رے    آ    ا  وا    ‬

‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ د‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫  رے  ‬ ‫    اب  د    ا    ا‬ ‫ں    ا اض     ب  ‬ ‫د ہ  ر  ۔ ‬
‫     ‬ ‫ں   ا  ‬ ‫  ت  د ہ     ۔)‪ 1004 1020‬ق م (  ‬ ‫ ‬ ‫ دی  ۔ ‬ ‫  اوا  ‬ ‫دو ں     ا‬
‫   ا   ت     ‬ ‫    ب   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ن ا     و         ی    ے ۔ ا    ا‬ ‫ روا   ا ‬ ‫د   ‬
‫  ا     ا   ان ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫۔ ا     ان  ‬ ‫ت  داؤد    ا م  ‬ ‫      ان  ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬
‫ت داؤد ‬ ‫  ۔ ا    ‬ ‫   ‬ ‫   آ    ‬ ‫ں    ر ر    اور     اس   ‬ ‫  ت   ‬ ‫   ‬ ‫ت ‬
‫    ب داؤد   ا م    م ا ا   م   آ    ‬ ‫   آ  اور آ    ا      د ۔ اس  دری    ر‬ ‫ ا م ‬
‫ اور   ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫وا اور  د ہ  ۔ ا    ا‬ ‫ر  د  ۔  ت   ا    ان    ہ دی اور آ   رو  ا ا   م   ‬
‫  ۔‬ ‫ ا     و  ‬ ‫ر وں اور  ل او ا ب   ‬ ‫ن  د   ‬ ‫  ۔)‪965 1004‬ق م(‬

‫‪16‬‬
 ‫ ا‬ ‫ا  رہ۔ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ا‬ ‫ا  رہ۔ ‬

‫  ۔ اس    رۃ ا ۃ  آ ی‪34‬آ ت ااور  رۃ آل  ان   ‪91‬آ ت  ۔‬ ‫ ا‬ ‫ے  رے    م ‬ ‫رف۔ ‬ ‫‪.1‬‬

‫ ر ل ‬ ‫ و ں   ‬ ‫     ‬ ‫ں    ا  ‬ ‫     ا‬ ‫ ‬ ‫ں    ول۔ )آ ‪ (253‬اس آ    ا  ‬ ‫ ر‬ ‫‪.2‬‬
‫ ۔‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ آ ں  اور  ز    ‬ ‫  ۔  اس    ‬ ‫(۔)آ ‪ (255‬ا  ا  ز ہ   و  ‬ ‫   ‬ ‫)ز ہ   و  ‬ ‫ ا‬ ‫‪ .3‬آ‬
‫۔‬
‫ ان    ‬ ‫۔ ری   ر‬ ‫ؑ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ر ‬ ‫   ‬ ‫ ا ا‬ ‫  ۔)آ ‪  ) (259‬‬ ‫   دو رہ  ز‬ ‫  ل   دہ  ر  وا‬ ‫‪.4‬‬
‫   آ دی  ک      ۔ ا ں     ا  ان ‬ ‫      ا ‬ ‫ز   د   ۔ان   ز  ‪450‬ق م  (۔ان    ر ا  ا  ا ی ‬
‫ اور  ان    ‬ ‫  دہ   ے  ر ۔  ا    ا‬ ‫     اور  وہ     س  ‬ ‫ دے   ۔  اس    ا    ان    روح  ‬ ‫ ‬ ‫ دو رہ  ز‬
‫  ں              ن     ا         رت ر   ۔‬ ‫ؑ   ‬ ‫  ب ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   دو رہ ز ہ  ۔ ‬

‫ ز ہ      ۔ ‬ ‫ !  د دے    دوں   ‬ ‫۔)آ  ‪(260‬۔  ب ا ا       ے ‬ ‫ن ‬ ‫ اور ا‬ ‫ب ا ا    ‬ ‫‪.5‬‬
‫ے  ۔ ان   ا     س    ۔   ان   ذ      ان    ے ا  ا  ‬ ‫ ا     ر ‬ ‫ در ر  "۔ ‬ ‫ن ‬ ‫ ا‬
‫ے ا        ان   ‬ ‫ڑ   ر  دے۔   ان    ر وہ آپ    س دوڑے   آ   ۔"  ب ا ا    ا      اور وہ ‬
‫   ۔ا        ز ہ    ا   وں     آ   ۔‬ ‫ ا ن  دہ   ‬ ‫ف  واز    آ  ۔ ا   ح ‬

‫ ۔) آ ت‪(261-273‬‬ ‫ ۔ آداب و ‬ ‫   ‬ ‫‪ .6‬راہ  ا    چ ‬

‫  ۔ ‬ ‫  ت         ‬ ‫۔ راہ  ا    چ      ل   ا  ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ راہ  ا    چ  و۔‬ ‫۔   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫آداب۔ د وے اور ا ن ‬ ‫)‪(2‬‬

‫    ۔‬ ‫ دوڑ د پ ‬ ‫ ز    ‬ ‫  ش   ‬ ‫  گ    ا  ذا  ‬ ‫ د‬ ‫ وہ ‬ ‫ ۔  د   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫   ا دے۔ وہ        رت ر   ۔‬ ‫  ف  ے   ‬ ‫ ارض و    ۔ )آ ‪(284‬۔ ا  ا ر     ‬ ‫‪ .7‬ا  ‬

‫   ‬ ‫  ۔   وں    ‬ ‫ در ر   ۔     را  ‬ ‫  ۔   ‬ ‫ ‬ ‫ د ۔ )آ ‪(286‬۔"  اے   رے  رب! رے  ‬ ‫‪.8‬‬

‫ری  د  "۔‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫      م  ت   ‬ ‫  ۔ رۃ آل  ان)‪)(3‬آ ت‪(1-2‬۔ ا  وہ ز ہ  و  ‬ ‫م  ت ا  ‬ ‫‪.9‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ ا‬ ‫ا  رہ۔ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ آ   ۔    ب   ‬ ‫‪ .10‬ول  آن ۔ )آ ت ‪(3-4‬۔    ب    آن  زل           ‬

‫      ۔‬ ‫ ‬ ‫    ری  ر  ‪ ،‬‬ ‫  ۔ )آ ت ‪ (5-6‬و         ری  ؤں   ‬ ‫  ت   ‬ ‫‪ .11‬ا  ‬

‫  د ‬ ‫ " ت  "     ب    ا‬ ‫ دو   ح    آ ت   ۔  ا‬ ‫‪ .12‬آن    دو   ح    آ ت۔)آ ‪(7‬۔   آن   ک  ‬
‫      ں   د ں    ھ اور ‬ ‫   اور      و   ف ا  ‬ ‫م   ا ہ   ‬ ‫ت "    ‬ ‫۔دو ی"‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫   وہ ‬

‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ دے  اور  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫!  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‪ (26-27‬۔   ا  ۔‬ ‫ د (۔)آ‬ ‫ ا  )ا‬ ‫‪ .13‬ا ار  ‬
‫  ے ا ر    ۔‬ ‫ ذ    دے۔ ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫  ت ‬ ‫۔  ‬
‫  ے  ۔‬ ‫ی  وی  و ا      ‬ ‫   ‬ ‫ ا    ‬ ‫ ر ل۔)‪ (31-32‬اے      ں     دو   ا  ‬ ‫‪ .14‬ا‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ دے   ا  ر‬ ‫ وا   ۔)آ  ‪ (33‬ا     ب آدم  ؑ  و  ح و آل ا ا  اور آل  ان    م د  وا ں   ‬ ‫‪.15‬‬
‫    ۔‬
‫    ۔‬ ‫     ا    ا  د   ل   ‬ ‫۔  ی ‬ ‫۔ )آ  ‪(37-39‬۔ ب ذ      او دو   ‬ ‫ ‬ ‫ت ذ‬ ‫‪.16‬‬

‫ت آدم  ؑ  و  ا      ں  پ    ا ‬ ‫ؑ    ل آدم  ؑ       ۔ ‬ ‫  پ    ا ۔)آ  ‪(45-49‬۔ ا     د   ب ‬ ‫‪.17‬‬
‫۔‬
‫     اس    ا    ‬ ‫ ‬ ‫   د ت  دی      ‬ ‫ن   ان    ‬ ‫ ‬ ‫ت  ﷺ‬ ‫ ‪(61‬۔آ‬ ‫‪10‬ھ  ۔) آ‬ ‫ ‬ ‫‪ .18‬آ‬
‫    را   ر  ‬ ‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫‪     ،‬ا م ‬ ‫ت  ‪     ،‬ا م ‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫   اور ا     ہ ‬
‫   ا ر   د ۔‬ ‫ں   ‬ ‫ و    ‬ ‫د    ‬

‫ت ‬ ‫     اے     "    ان ‬ ‫   ا  ار د ‬ ‫ ۔)آ ت‪( 83-84‬۔ رے   آ ی ‬ ‫  ں   ‬ ‫ ‬ ‫‪ .19‬ا    ‬
‫وں   ان ‬ ‫ اور دو ے ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫‪،‬ا ق ‪  ،‬ب ‪ ،‬او د  ب ‪ ،‬‬ ‫          زل     ۔ اور ان      ا ا  ‪ ،‬ا‬ ‫ ‬
‫"۔‬ ‫ رب    ف   دی ‬

‫‪18‬‬
‫  رہ۔   ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  رہ۔   ا‬

‫   ۔  اس       رۃ  ا ء   ‪23‬آ ت   ۔  ‬ ‫  رے   م  "   ا  "  ‪  ،‬اس   آ ز   رۃ  آل   ان    ‬ ‫رف‪:‬۔‬ ‫‪.1‬‬

‫  ن ورا     ن  ۔‬
‫ ر    ۔  وہ  اس ‬ ‫   ا‬ ‫    ۔    اس      ‬ ‫  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫ ۔)آ ‪ (96‬م   ں  وا ں    ‬ ‫   ‬ ‫‪.2‬‬
‫  ے۔‬
‫      و۔)ا    ر     اد  آن  ک  (۔‬ ‫ط     اور ‬ ‫     ا    ر    ‬ ‫‪ .3‬ا    ر  ۔)آ  ‪(102‬۔   ‬

‫۔‬ ‫ں    ے رو  ‬ ‫   دن  وں          ۔ ‬ ‫   دن۔ )آ ت ‪(106-107‬‬ ‫ ۔ ‬ ‫و‬ ‫‪.4‬‬

‫ں    ا  و ا ح  ۔‬ ‫   ذ  داری ا‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ا‬ ‫ن ‬ ‫۔)آ ‪(110‬‬ ‫ ا‬ ‫‪.5‬‬

‫  د    ڑ دو۔ ا         ح  ؤ  ۔‬ ‫ اور ‬ ‫ ۔)آ  ‪  (130‬‬ ‫د   ‬ ‫‪.6‬‬

‫ وہ ز ہ  ۔ ا  رب    س رزق   ‬ ‫ در‬ ‫ وا ں    دہ   ‬ ‫۔ )آ  ‪ (169-170‬ا    راہ     ‬ ‫  دہ ‬ ‫‪.7‬‬
‫ر   ۔‬
‫    ل     د   ا     وف  ر  ‬ ‫ اور  ‬ ‫ں     ت    ذ      وہ  ا ‪  ،‬‬ ‫ ‪ (191‬ا    ‬ ‫ں     ت۔)آ‬ ‫‪.8‬‬
‫۔‬
‫   ان   در ر   "‬ ‫   د        "اے  رے آ !   ر      زد ‬ ‫   د ۔)آ ت‪(193-194‬‬ ‫‪.9‬‬

‫  ا ا    ‬ ‫  ں۔  اہ  د      رت۔‬ ‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ .10‬اب ا ۔ )آ  ‪ (195‬ا     اب  ں   ۔"       ‬
‫  س  ۔ "‬
‫   ‬ ‫دار گ  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ن   گ    روزہ  ز‬ ‫دار   گ۔)آ ت‪(196-198‬۔  ‬ ‫ن  و  ‬ ‫‪.11‬‬
‫  ۔‬
‫ ڈر  ‬ ‫ ر ۔ ا  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  م  ۔  دی د ؤ ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ وا ۔)آ ‪(200‬۔ اے ا  ا ن ۔ ‬ ‫‪ .12‬ح ‬
‫ر ۔ ح  ؤ ۔‬
‫  ض ‬ ‫ش  د  ‬ ‫ ‪(4‬۔ ر ں         رے      ا ٰ   ا       ر ں    ‬ ‫‪ .13‬ر ں      ۔ رۃ  ا ء  )‪) (4‬آ‬
‫ ادا  و۔‬ ‫ ‬

‫‪19‬‬
‫  رہ۔   ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  اہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ل ‬ ‫   اس      دار   ۔   اث  ‬ ‫    ر‬ ‫ ‬ ‫  دوں      ‬ ‫ ‪ (7‬ورا‬ ‫ ۔)آ‬ ‫ن  ورا‬ ‫‪.14‬‬
‫ڑی     ز دہ۔‬
‫  اث۔)آ ت‪(11-12‬۔ اس  رے   ا     ا ت اس  رت   آ  ‪11‬اور ‪   12‬ی وا   ۔‬ ‫‪ .15‬ا ل ‬
‫  ۔‬ ‫   دو  ‬ ‫اد    ں    ں   ‬ ‫   وا    ‬ ‫ دو ۔ )آ ‪ (11‬ا    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫۔   ‪3/1‬دو ے ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫   دو ‬ ‫ ‬ ‫ں وارث  ں   ا‬ ‫ں۔ )آ ‪ (11‬ا  دو   زا  ‬ ‫ف ‬ ‫)‪(2‬‬

‫    ۔‬ ‫وار ں   ‬
‫ اس    ۔  ف ا            ل   ‬ ‫ وارث     آد  ‬ ‫   ا   ۔ )آ ‪ (11‬ا  ا    ‬ ‫ف ا  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫وارث    ۔‬
‫ ۔   ‬ ‫ د‬ ‫ا ‬ ‫ وارث  ں    ں   ‬ ‫ او د      ف وا‬ ‫ ‬ ‫د۔ )آ ‪ (11‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ف وا‬ ‫)‪(4‬‬

‫‪ 2/3‬پ      ۔‬
‫   ا  ‬ ‫   ‬ ‫د   ں    وا‬ ‫   ‬ ‫ او د    اوروا‬ ‫ ‬ ‫د۔ )آ ‪(11‬ا  ‬ ‫ و  او د  دو ں  ‬ ‫وا‬ ‫)‪(5‬‬

‫۔‬ ‫   ‬ ‫    ‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫    ار        ‬ ‫ ‬ ‫د  ں    ں ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫د۔ )آ ‪(11‬ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ ز ہ  ں‬ ‫ا  وا‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫    رت    ‬ ‫  ۔  او د  ‬ ‫ ‬ ‫  ں    آد  ‬ ‫   ‬ ‫  ی   ‬ ‫۔ )آ ‪ (12‬ا  او د    ‬ ‫ی   ‬ ‫)‪(7‬‬

‫    ۔ ‬ ‫   ا  ‬
‫  ‬ ‫    ۔ او د    رت   ‬ ‫ ‬ ‫      ی   ‬ ‫۔ )آ ‪ (12‬ا  او د        ں   ‬ ‫ں   ‬ ‫)‪(8‬‬

‫  ی      ۔‬ ‫آ اں ‬
‫    ‬ ‫  ‬ ‫      ں ا  ‬ ‫   او د  ۔ وا‬ ‫ ز ہ۔ )آ ‪ (12‬ا  ‬ ‫  ‬ ‫  ف ا  ‬ ‫ او د   وا‬ ‫)‪(9‬‬

‫    ۔‬ ‫ ا      ‬
‫   ا  ‬ ‫ ز دہ   ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ز ہ    ں اور ‬ ‫ ز دہ۔ )آ ‪ (12‬ا  او د اور وا‬ ‫ ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ او د ‪   ،‬وا‬ ‫)‪(10‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬

‫ ‬ ‫   و‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ اس  و‬ ‫ ‬ ‫ و   ض    ادا ۔ )آ ت‪   (11-12‬ر    ‬ ‫)‪ (11‬و‬
‫۔‬ ‫۔ اور  ض ادا ‬ ‫ری   ‬

‫  ح  ام   ۔ ان   ا  ‬ ‫  ح  ام  ۔)آ ت‪(22-23‬۔ رے   آ    ان ر ں   ذ      ‬ ‫   ‬ ‫‪ .16‬وہ ر‬

‫  ۔  دو   ں    ‬ ‫ ‬ ‫  ں    ر‬ ‫   اور  ‬ ‫ وا ہ‪   ،‬س‪  ،   ،‬‬ ‫‪  ،‬ر‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ر‬ ‫‪ ،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ں‪  ،   ،‬‬
‫ و  ا م  ۔‬ ‫ و   دی اور  دی  ہ  رت    ح   ‬

‫‪20‬‬
 ‫اں  رہ۔وا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔وا‬

‫   ‬ ‫ ز‬ ‫  ۔  اس    ‬ ‫م    اور   رے     را   رۃ  "ا ء  "  ‬ ‫ ‬ ‫ "     م  ‬ ‫اں   رہ  "  وا‬ ‫رف‪:‬۔‬ ‫‪.1‬‬
‫رے   ا ت  ۔‬
‫    رے   ا ت۔ )آ ت‪(24-135‬‬ ‫ ز‬ ‫ و ‬ ‫‪ .2‬ازدوا  ‪ ،‬‬
‫ہ  ح  و       آزاد  ت را  ‬ ‫     ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ‬ ‫     ا    ازدوا  ز‬ ‫ح ۔ )آ ‪(24‬۔ ا  ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  و۔‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ر     رے ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   ا     ے ‬ ‫  ہ۔ )آ  ‪  (31‬ا    ‬ ‫ے و ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔‬ ‫ف   د‬
‫ اس        و ۔  ں ا    ‬ ‫   ز دہ د‬ ‫ِ ا ٰ   د ۔ )آ ‪(32‬۔               دو وں   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ر ۔‬ ‫   د  ‬ ‫اس   ‬
‫ا  ‬ ‫ ‬ ‫ اور    ی   ‬ ‫د  ر ں    ان  ۔ )آ  ‪(34‬۔ د  ر ں    ان  ۔  رت    د   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫۔‬ ‫   ر‬ ‫ز‬

‫ر ا‬ ‫ر‬ ‫ؤ اور ان ‬ ‫ ‬ ‫   ۔ ا‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫  ر  ۔ )آ  ‪(34‬۔   ر ں   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫   ز د     و۔‬ ‫   ‬ ‫ؤ ۔  ‬
‫  ر         ‬ ‫     دو ں  ف   ا  ا  ‬ ‫   ا‬ ‫ت   ‬ ‫ڑ۔ )آ  ‪(35‬۔ا   ں  ی   ‬ ‫)‪(6‬‬

‫۔‬
‫ں  اور ‬ ‫ ‬ ‫ں‪  ،‬‬ ‫ں‪   ،‬و ں‪  ،‬‬ ‫ں‪  ،‬‬ ‫ داروں‪  ،‬‬ ‫ ‪ ،‬ا‬ ‫ وا‬ ‫ ‪(36‬۔ا‬ ‫  ک۔ )آ‬ ‫)‪(7‬‬

‫( ا   ک  و ۔‬ ‫د ‬ ‫ے   ‬ ‫ ‬ ‫)      ‬ ‫ ں ‬

‫ ر ا    اب ‬ ‫   ۔ ان   ‬ ‫س و د وے وا ۔ )آ ‪(37-38‬۔  س اور د وے وا   گ ا    ‬ ‫)‪(8‬‬

‫۔‬
‫    ک   ‬ ‫    ؤ۔ ‬ ‫ت      ز   ‬ ‫ اور ‬ ‫ ۔ ر  ‬ ‫۔ )آ  ‪(43‬۔ ‬ ‫   ‬ ‫ہ ‬ ‫ز ‬ ‫)‪(9‬‬

‫  ؤ۔‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ و  م اور     ‬ ‫ ا    ‬ ‫ وا   گ در‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔ )آ  ‪(54‬۔ا    ‬ ‫)‪(10‬‬

‫۔‬ ‫ ان   ا  اور   داروں    د   ‬ ‫   ذ  داری   ‬ ‫۔ )آ  ‪(58‬۔ا‬ ‫)‪ (11‬ا‬

‫  اب دو۔     از   ا   ح۔ ا    ‬ ‫   ‬ ‫  م  ے   اس     ‬ ‫ ‬ ‫م   آداب ۔ )آ  ‪(86‬‬ ‫)‪(12‬‬

‫ب   وا   ۔‬ ‫ ‬

‫ں   ا   ت       ۔    ا ‬ ‫۔    گ ا‬ ‫  ر  گ ا      ‬ ‫  ر۔ )آ ت ‪(107-108‬۔‬ ‫)‪(13‬‬

‫    ۔‬ ‫ ‬

‫‪21‬‬
 ‫اں  رہ۔وا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫     ر     ہ     دو ں    ق     ‬ ‫   ‬ ‫    رت   ‬ ‫ں  ی    ۔ )آ ‪(128‬۔ ‬ ‫)‪(14‬‬

‫ آ         ۔‬
‫    ۔ ا ا   ی   ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫  ل   رے      ‬ ‫ں    ل۔ )آ  ‪(129‬۔ ں   ‬ ‫)‪(15‬‬

‫  ؤ۔‬ ‫ف     ‬
‫ و ‬ ‫۔  اہ اس   زد  ا  ذات‪ ،‬وا‬ ‫ و ا ف  و۔ )آ  ‪(135‬۔  ل و ا ف و  ا  د          ‬ ‫)‪(16‬‬

‫ ر  دار    ں   آ ‬

‫ں   ‬ ‫ ان    ر‬ ‫    ۔     م  ا ں    ‬ ‫ں   ‬ ‫ ا‬ ‫   دن  ‬ ‫ ‪(41‬‬ ‫ں     ا ۔ )آ‬ ‫   دن  ر‬ ‫‪.3‬‬
‫ ‬ ‫  ا ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫  ف ‬ ‫  ا   ہ   ار  د  اور    وہ     ہ     ف          وہ   ک    ‬ ‫ ‬ ‫ ‪(48‬۔ا     ک    ‬ ‫ک  ۔ )آ‬ ‫‪.4‬‬
‫ے  ۔‬
‫ ا   ۔‬ ‫ ا‬ ‫ ر ل درا‬ ‫   ا‬ ‫    رے   ا    ‬ ‫ ر ل   ا‬ ‫ ر ل۔)آ  ‪(80‬۔ ا‬ ‫‪ .5‬ا‬

‫  ۔‬ ‫د۔)آ  ‪(76-94‬۔    ں   ا ن   را  ا ر   وہ ا    راہ   ‬ ‫‪.6‬‬

‫  ت ‬ ‫  ت     ؤ  ا  وہ  و ں  ‬ ‫       و ں  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ا‬ ‫ت  ۔)آ ت‪(97-99‬۔  ا  ا     ا    ‬ ‫‪.7‬‬

‫ ‬ ‫ت    ور  ‪ ،‬ا  ان    ا ہ ‬ ‫  ‪ ،     ،‬ور    ڑ    ‬ ‫ ‬ ‫ وہ  اب دہ ‬ ‫   ا    ‬ ‫ ‬
‫ے  ۔‬
‫  وہ ‬ ‫ اور  ا‬ ‫  وہ   ز  ‬ ‫   ا‬ ‫ اور   ف    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‪(102‬۔   ز د       ف  ‬ ‫ز   د   ۔)آ‬ ‫‪.8‬‬
‫۔‬ ‫ن   ‬ ‫       ‬ ‫ ا‬ ‫  ے     د‬ ‫ا    ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫  ے  ۔اس   ‬ ‫ وا   ا     و د ر ل ا ﷺ  ‬ ‫ِ ر ل۔ )آ  ‪(115‬۔  ‬ ‫‪.9‬‬

‫    ے ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ان   ‬ ‫ اور  وا  د‬ ‫۔  م د‬ ‫ ‬ ‫  ز   ‬ ‫ ۔ )آ ت ‪(141-145‬۔ ‬ ‫‪.10‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫‪ ،‬ا ن و     روش    ۔ ا   ا  ر دان  ۔‬ ‫‪ .11‬ا ن و     روش ۔)آ ت ‪(146-147‬۔ رہ   آ    ا    ‬

‫‪22‬‬
 ‫ ا‬ ‫  رہ۔‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ا‬ ‫  رہ۔‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫ہ"    ‪82‬آ‬ ‫   اس      " رۃ  ا‬ ‫ ‬ ‫ ا  "  اس    آ ز  " رۃ  ا ء"  ‬ ‫  رے     م "    ‬ ‫رف‪:‬۔‬ ‫‪.1‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫   ا ت  ا  ‬
‫م   ‬ ‫۔ ا  ‬ ‫   ‬ ‫      ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫ و     ا ر۔ )آ ت ‪(148-149‬۔ ا        ‬ ‫‪.2‬‬
‫  ۔‬ ‫   ا ر    را   ‬
‫ ‬ ‫ ا     س  ا ا   ۔ اور و  ر  ‬ ‫   ان   ‬ ‫ں   دل   ‬ ‫ں    ۔)آ ت ‪   (152-150‬م ر‬ ‫م ر‬ ‫‪.3‬‬
‫۔‬ ‫وا‬
‫   ‬ ‫   اے  ﷺ     ری  ف ا   ح و  ‬ ‫  ۔ )آ ت  ‪  (163-164‬ا    ‬ ‫ں   و  ‬ ‫م ر‬ ‫‪.4‬‬
‫ں  ۔‬ ‫  ح   ر‬
‫ اور  ا   ں  ا   ۔   ز  آ ‬ ‫‪ ،‬‬ ‫ ‪ (171‬اے  ا   ب!ا  د         و۔ا  ور          ‬ ‫   رد   ۔)آ‬ ‫ہ ‬ ‫‪.5‬‬
‫ؤ۔ ا    ا     ا ‬
‫ وا   ۔ ‬ ‫! رے  س  آن ا  د  رو  آ    ۔   ف را  د‬ ‫آن د  رو   ۔ )آ ت ‪(174-175‬‬ ‫‪.6‬‬
‫وہ را    ا     ف    ۔‬
‫ ‬ ‫  ر  ذ  ا ت   زل  ‬ ‫۔ )آ ت  ‪ (1-12‬رۃ ۃ ) رۃ ‪  (5‬اس    ا  ا ن  ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫‪ .7‬ا ت   ا  ‬
‫۔‬
‫ے  ر  ل   د     ۔‬ ‫      م ‬ ‫ ‬ ‫   اے ا  ا ن ! رے ‬ ‫ل۔ )آ  ‪ (1‬ا    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ وا   س( ر        ر    ک    ع  ۔‬ ‫ ‬ ‫ا ام ۔ )آ  ‪ (1‬ا ام   )ز رت     ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ درازی    و۔‬ ‫ص  ہ  روں   د‬ ‫    روں    ر او ی   ‬ ‫ ا  ۔ )آ  ‪(2‬‬ ‫)‪(3‬‬

‫ں         ون  ‬ ‫    ون  و۔  ہ اور ز د    ‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫  ون۔ )آ  ‪  (2‬اور  ا ‬ ‫)‪(4‬‬

‫  و۔‬
‫ ۔ ‬ ‫۔ وہ  ر   ا    ا   اور    م   ذ    ‬ ‫ام۔ )آ  ‪     (3‬ام      دار۔  ن۔  ر   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ ‬ ‫   د    اورا  ‬ ‫ ‬ ‫   آج       رے  د  "ا م  "   رے  ‬ ‫ ا    ‬ ‫ ‪(3‬‬ ‫۔ )آ‬ ‫د  ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  م   دی ‬ ‫رے ‬
‫ در وں    ر        ل   اس   ا     م      و۔‬ ‫ ‬ ‫ر۔ )آ  ‪(4‬‬ ‫)‪(7‬‬

‫     ادا      ان ‬ ‫  ل   ‬ ‫    رے  ‬ ‫  ر‬ ‫ ‪(5‬ا   ب     ک  دا‬ ‫رات  ا   ب۔ )آ‬ ‫)‪(8‬‬

‫  ح  و۔‬
‫   ا    اور   اور  ؤں  ں   د     و۔‬ ‫ ا    ‬ ‫  ز   ‬ ‫و   ۔ )آ   ‪( 6‬‬ ‫)‪(9‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ ا‬ ‫  رہ۔‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ رو      اور د    ر‬ ‫  رے  ‬ ‫   ‬ ‫اہ  ‬ ‫   ‬ ‫۔ )آ  ‪(7‬۔ا    ز‬ ‫)‪(10‬‬

‫از    ۔ اس    ل ر ۔‬

‫  ۔‬ ‫ف  ا۔ )آ  ‪(7‬ا    ڈرو۔ ا  د ں   راز   ‬ ‫)‪(11‬‬

‫   اور ا ف    ا  د  وا   ۔‬ ‫ا  ۔ )آ  ‪(8‬ا    ‬ ‫)‪(12‬‬

‫ ر   ۔‬ ‫   ز دہ ‬ ‫ل۔ )آ ‪ (8‬ل  و    ا ‬ ‫)‪(13‬‬

‫  ۔‬ ‫   ا  اس    ری  ح ‬ ‫  ۔ )آ  ‪     (9‬و۔       ‬ ‫)‪(14‬‬

‫       ‬ ‫ب  و   ا د   ا‬ ‫  ۔ اس    ‬ ‫    ۔ )آ  ‪  " (12‬اء ا ّ "    اد  اط ‬ ‫اء ا‬ ‫)‪(15‬‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫دی       اور ‬

‫  ‬ ‫ وا ں    ا           ‬ ‫ وا ں اور ز     د   ‬ ‫د    ا۔ )آ  ‪ (33‬ا  اور ر ل   ‬ ‫)‪(16‬‬

‫۔‬ ‫   و    ‬ ‫  ں    ا د  ‬ ‫   ان      ؤں ‬ ‫ ‬ ‫   ‬

‫    (۔‬ ‫    رت ‬ ‫ٹ دو )   ری ‬ ‫ری    ا۔ )آ  ‪(38‬۔ ر  اہ  رت      د دو ں   ‬ ‫)‪(17‬‬

‫ں ‬ ‫  ۔ ا        وہ  رے ‬ ‫       ا      اور اس   ‬ ‫۔ )آ  ‪ (18‬د اور ا ری ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ .8‬ا    ‬
‫  ا  ں د   ؟‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫   راہ  ا    د ‬ ‫     ا ا‬ ‫ ‬ ‫  د  و ‬ ‫   وہ و‬ ‫ ۔)آ ت ‪(20-26‬۔   ا    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪.9‬‬
‫  ل        ل    ڑ ‬ ‫   ا    اس  م   ‬ ‫     د ۔   وہ ا ر    ۔ ان   ‬ ‫   دا  ‬ ‫ ارض ‬
‫ ر ۔‬ ‫د ۔ اور   ز     رے  رے ‬
‫   ‬ ‫   ذ    ‬ ‫ اور ‬ ‫ت آدم  ؑ    دو  ں ‬ ‫  ۔ )آ  ت ‪(27-32‬اس     ا    ‬ ‫  ‬ ‫‪ .10‬ا     ری ا‬
‫   ‬ ‫  وع   اور  آ  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ا     ل      اور  دو ے     ل     ۔  اس    اس    ا  ‬ ‫   ‬ ‫ا    ‬
‫  ‬ ‫    ری ا‬ ‫   ‬ ‫     ا  ا ن   ‬ ‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫د ۔    ر ا      وا   ن     ا ن       ‬
‫ دی۔‬ ‫ ‬ ‫ں   ز‬ ‫ اس      م ا‬ ‫     ا     ن ‬ ‫   اور ‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ن  ں    دی ۔ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫     د        ا رہ داری ‬ ‫۔ )آ  ‪(69‬اس     ا  ‬ ‫‪ .11‬د    ا رہ داری ‬
‫      ف    م     ر   ۔‬ ‫ اس   ‬ ‫  ے     ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ اور ‬ ‫۔     ا  اور روز آ ت   ا ن ‬ ‫ں   ‬
‫ ان دو  ں ‬ ‫۔ )آ ت ‪(78-79‬۔اس  رے   آ    ا    ‬ ‫ٰ   ا م    وں   ‬ ‫‪ .12‬ب داؤد   ا م و  ب ‬
‫۔  اور   د  ز د ں  اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  د ‬ ‫ رو    ‬ ‫ وہ   ا     ں  ‬ ‫   ‬ ‫    وں    ‬ ‫   ا ا‬
‫  ۔‬ ‫  ا ‬ ‫۔ اور   ان   ا‬ ‫ا ں   ر  ‬

‫‪24‬‬
‫ا‬ ‫اں  رہ۔واذ ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ا‬ ‫اں  رہ۔واذ ا‬

‫ہ"  اس     " رۃہ ا م"   ‪110‬آ ت  ۔‬ ‫ا"   اس   "  رۃ ا‬ ‫  رے    م "واذ ا‬ ‫رف‪:‬۔ ‬ ‫‪.1‬‬

‫    م ا     وت     ‬ ‫ں   ا   وہ   ذ    ‬ ‫۔)آ ‪ (83‬رے   ا ا     ا ن  س ‬ ‫‪ .2‬ا ن   س  ‬

‫ ‪ 9‬ی(‬ ‫ )‬ ‫  د ہ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔)  آ  اس و   زل ‬ ‫   ا    ا  آ ں   آ  آ ‬ ‫ ‬
‫ اور ا  در ر رو  ے۔(‬ ‫    وت   ۔اس   ‬ ‫  ر    رۃ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫اور اس   در ر ں   ‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ا  ا ن    ک  وں   ا  او   ام ‬ ‫   ‬ ‫ل و  ام ۔)آ ت‪ (87-88‬ا  ‬ ‫‪.3‬‬

‫ دن   روزے ‬ ‫  ڑ     رہ     ‬ ‫  ا ہ    ۔ ا  ‬ ‫          ں   ‬ ‫  ڑ     رہ۔)آ  ‪ (89‬ن ‬ ‫‪.4‬‬

‫۔‬ ‫ر  ‬
‫  م  ار د  ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫ ۔ آ‬ ‫    اب۔ ‬ ‫  م ۔)آ ت‪ (90-92‬اس     ا  ‬ ‫‪.5‬‬

‫ دو ‬ ‫   ر          ‬ ‫ اور  وہ  و‬ ‫ آ  ‬ ‫      ت    و‬ ‫   ‬ ‫۔)آ ت‪ (106-107‬اس      ا    ‬ ‫‪ .6‬و‬

‫۔‬ ‫  ل آد   اہ ‬
‫   ا  م  اور  ان    وا ہ       دہ ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ‬ ‫   وا ۔)آ ت‪ )110-120‬رہ   ہ    آ ی  ‬ ‫ب ‬ ‫‪.7‬‬
‫   روز   ب      ز ‬ ‫ اور ‬ ‫    ا ن   در ا‬ ‫ ۔ ان    ار ں   ‬ ‫ں ۔ ب      ات ۔ ان   ‬
‫ہ  (۔‬ ‫س   ‬
‫۔‬ ‫ں           اور  ی  ں       ‬ ‫! د  و۔  ی ان ‬ ‫     ‬ ‫‪) -‬آ ‪ (110‬اے ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ اور   ڑ      ‬ ‫۔   در  زاد  ا‬ ‫ ‬ ‫  دوں    ز ہ    د‬ ‫ ا      ‬ ‫ت ‬ ‫ات۔ )آ ‪ (110‬۔‬ ‫)‪(2‬‬

‫۔‬ ‫او ی   ا    د  ‬
‫   ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ وا  اور  ‬ ‫ ا م    ‬ ‫    س ‬ ‫   ا ا‬ ‫۔ )آ ت‪ (110-111‬۔"  اے      ‬ ‫)‪(3‬‬

‫           ان    ۔‬
‫   د   ۔ "    آ ن    ا   اں   زل       رے ‬ ‫ ا  ‬ ‫    ان۔ )آ ت  ‪ (112-115‬ب  ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ وا   ں۔   ‬ ‫۔ ا     اب د ۔   اس        زل ‬ ‫  ار ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ اور  رے ا  ‬
‫ د          دی    "۔‬ ‫۔ ا    ا   ا دوں ‬ ‫اس               ‬

‫‪25‬‬
‫ا‬ ‫اں  رہ۔واذ ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫!‬ ‫   ‬ ‫      "ا ے  ‬ ‫   دن آ      ا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ز  س ۔ )آ ت ‪  (116-120‬ا  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ اور   ی  وا ہ     ا     "۔    وہ   اب     ض   ے    ۔  " ن  ا !‬ ‫       ا     ڑ    ‬ ‫      ں ‬

‫          ۔"‬ ‫   ‬ ‫ا    م       وہ  ت   ‬
‫   ز  و آ ن ‪،‬رو  و  ر ں  ا ‬ ‫   ۔‬ ‫  ت ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ت ۔ " رۃ ا م ) رۃ‪ "(6‬۔) آ ‪( 1‬‬ ‫‪.8‬‬
‫۔‬
‫  ۔   روزی د  ‬ ‫  ۔ وہ ‬ ‫     اور ‬ ‫   ا       ۔ وہ ‬ ‫ ا ٰ  ۔ )آ ت‪(12-14‬۔ آ ں اور ز    ‬ ‫‪.9‬‬
‫۔‬ ‫ روزی   ‬
‫ اور ان اذ ں   ا ں ‬ ‫       ۔   اس ‬ ‫   ر ل ‬ ‫   ‬ ‫۔ )آ ت ‪ (33-36‬اے  !‬ ‫ں   ‬ ‫‪ .10‬ر‬
‫۔‬ ‫    ۔ ں     ا     دآن ‬
‫   اس ‬ ‫     آ ی  ی آ‬ ‫ آ  ‬ ‫  ی ‬ ‫     ا      ف   ‬ ‫   ا     ر ۔)آ ت ‪ (40-41‬۔ ا  ‬ ‫‪.11‬‬
‫و    ا       ر    ۔‬
‫ ‬ ‫   اور  رے د ں       دے   ا     ا اور ‬ ‫     ‬ ‫ و  ‬ ‫۔ )آ ت ‪(46-49‬ا ا   ری ‬ ‫‪ .12‬ا    ‬
‫ وا  د     ۔‬ ‫ ‬ ‫ا       ‬
‫  ں ۔      ف و     وی ‬ ‫۔     ‬ ‫  ‬ ‫   ۔    ‬ ‫‪ .13‬و     وی۔ )آ ‪ (50‬ے  س ا     ا  ‬
‫  ۔‬ ‫  ں        زل   ‬
‫ ۔ ‬ ‫ دور  ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ا‬ ‫دی  ‬ ‫۔)آ ت  ‪ (51-52‬اے   ﷺ!   گ  ا  رب    ‬ ‫دی  رب    ‬ ‫‪.14‬‬
‫  ل  ۔‬ ‫اہ ان    م     اد    ‬
‫  ۔ وہ ا  ‬ ‫ر         وا‬ ‫ اور ‬ ‫    ا ں    ں   ‬ ‫۔ )آ ت ‪ (59-65‬ا     س ‬ ‫‪ .15‬ا        و‬
‫وں    ری  رت ر  ‬
‫   ‬ ‫ اس      ا     ب  ا ا    وا   ذ    ) ب  ا ا    دور‪2100‬‬ ‫‪ .16‬ب  ا ا    وا ۔)آ ت  ‪(74-79‬‬
‫   ز  و آ ن    ا     ‬ ‫ ‬ ‫    ف ‬ ‫         ا  رخ اس ‬ ‫(۔ آپ   ا ن    " اے  ادران  م!‬
‫  ں۔"‬ ‫ وا ں     ‬ ‫اور        ک ‬
‫ اور  ا     وں   ذ    اور   "      ا ا  ‬ ‫‪ .17‬ا     گ ۔)‪ 18‬ں   ذ (۔)آ ت‪  (84-90‬ا    ا  ‬
‫ ‬ ‫ اور  ط  را  د‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ ‪ ،‬ا‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫ ‪  ،‬رون ‪،‬ذ ‪ ،   ،‬ا س‪ ،‬‬ ‫۔ ‬ ‫ن ۔ا ب۔ ‬ ‫‪،‬ا ق ‪  ،‬ب‪ ،‬ط‪ ،‬داؤد ۔‬
‫اے  ! ان  ا     ں   را       ۔"‬
‫ ‬ ‫ ا   ۔  ا    ‬ ‫ و  ا ج  اور        ‬ ‫ و   ‪   ،‬ت‪  ،‬‬ ‫۔ )آ ت  ‪(95-103‬دن  و  رات‪  ،‬ز  و  آ ن‪  ،‬‬ ‫‪ .18‬ا    ‬
‫ں         ۔‬ ‫   وہ ‬ ‫  ‬ ‫ اس   ‬ ‫   ‬ ‫و۔ وہ       ‬
‫   ‪،‬اے ا ن  وا ۔    گ ا     ا    دوں   ‬ ‫  دوں    ں   دو۔)آ ‪ (108‬رے   آ    ا  ‬ ‫‪.19‬‬
‫ ا     ں ‬ ‫        رے  ‬ ‫ آ   ھ    ‬ ‫ ا           ک  ‬ ‫دوں     ں    دو۔  ‬ ‫ر    ان  ‬
‫۔‬ ‫د  ‬

‫‪26‬‬
 ‫آ اں  رہ۔ و  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫آ اں  رہ۔ و  ا‬

‫ا ف ‬ ‫ ر ع   "  رۃا   م  ۔ اور    رے   " رۃ ا‬ ‫  ۔ اس  رے   ‬ ‫  رے   " و  ا  " ‬ ‫رف‪:‬۔آ‬ ‫‪.1‬‬
‫" ۔‬
‫ اس ‬ ‫     ا     م ‬ ‫  ؤ ‬ ‫  ر   ا     م       اس   ‬ ‫   ‬ ‫ل  ر۔ )آ ت ‪  (118-121‬ا    ‬ ‫‪.2‬‬
‫    ؤ۔‬ ‫ ‬
‫   اس ‬ ‫     ‬ ‫ ا            ۔ ا    ‬ ‫    ت و ر‬ ‫ ا ۔)آ ‪ (124‬اس     ا    ‬ ‫ ‬ ‫‪ .3‬ر‬
‫۔‬ ‫   ر ل ‬
‫  ل د   ۔‬ ‫   اس     ا م   ‬ ‫   ا   ا  د  ‬ ‫     ‬ ‫ا   ا ۔ )آ  ‪  (125‬ا  ‬ ‫‪.4‬‬

‫  ۔‬ ‫   و      ‬ ‫ اور ‬ ‫رے       وہ  گ   ا  او د   ‬ ‫     ‬ ‫ او د ۔ )آ  ‪(140‬ا  ‬ ‫‪.5‬‬

‫  ام   ار  د    او   دار   َ     ا   ن  ۔ َ   ر    ‬ ‫    ر   ں     روں    ‬ ‫ ‪ (145‬ا  ‬ ‫ام   ر۔)آ‬ ‫‪.6‬‬

‫ اور را    ا     م   ذ ۔‬
‫ ‬ ‫‪ .7‬دس ا ت ا ٰ )آ ت ‪(151-153‬۔اس  رے   ا     ر  ذ  دس ا ت   ذ     ۔  رات        زل ‬
‫۔‬
‫اؤ۔‬ ‫   ‬ ‫ک۔ )آ  ‪    (151‬ا    ذات       ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ک  و ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ۔ )آ  ‪ (151‬وا‬ ‫وا‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ڈر   ا  او د        و۔‬ ‫ او د۔ )آ  ‪(151‬‬ ‫)‪(3‬‬

‫۔‬ ‫      ؤ  اہ وہ    ں   ‬ ‫    ں   ‬ ‫ ۔ )آ  ‪  (151‬‬ ‫)‪(4‬‬

‫      و۔‬ ‫ ۔ )آ  ‪(151‬اور     ‬ ‫ ‬ ‫)‪(5‬‬

‫           ۔‬ ‫    ؤ   ا  ‬ ‫    ل   ‬ ‫ل   ۔ )آ ‪(152‬‬ ‫)‪(6‬‬

‫پ  ل ۔ )آ  ‪ (152‬پ  ل    را ا ف  و۔‬ ‫)‪(7‬‬

‫ ا  ر  دار     ں    ں۔‬ ‫  ت   ا ف و  ل      اہ ‬ ‫ل۔ )آ  ‪(152‬‬ ‫)‪(8‬‬

‫  را  و۔‬ ‫و ے‪) -‬آ  ‪ (152‬ا    اور ا     وں     و ے   ۔ ا‬ ‫)‪(9‬‬

‫ را    ۔ ا   ا    ‬ ‫ٰی۔ )آ  ‪(153‬۔  ٰی ا ر  و۔   ا ‬ ‫)‪(10‬‬

‫   ‬ ‫  زی   ا  ‬ ‫     د    ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ‬ ‫   ا‬ ‫  زی  ۔)آ ت  ‪ (159-160‬۔اس      ا  ‬ ‫‪.8‬‬

‫  ۔‬ ‫اور و ں     ‬

‫‪27‬‬
 ‫آ اں  رہ۔ و  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫۔     ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‪ ،‬دو ے   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫    د ذ  دار  ۔ ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ذ  داری۔)آ  ‪ (164‬۔  ‬ ‫‪.9‬‬
‫ ا  رب    ف    ۔‬

‫  "  اے  ! اس  ب ) آن (   و ی  و۔‬ ‫ ‬ ‫‪ .10‬آن    وی۔ " رۃ ا اف") رۃ ‪ (7‬۔)آ  ‪ (3‬ا  ‬

‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫    ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ں   آدم ؑ     ہ ‬ ‫    ۔   ‬ ‫ ۔)آ ت ‪ (11-15‬ب آدم ؑ    ‬ ‫ آدمؑ  و ا‬ ‫‪.11‬‬
‫ ۔‬ ‫   ز ہ ر    ا زت دی ‬ ‫     ا   م ‬ ‫   ا    ‬ ‫    راض  ا۔   ا‬ ‫  ‪ ،‬ا  ا‬ ‫ا  ا‬

‫ دے دی   اس            ع ا ن    ا        دوں  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ا ۔ )‪ (16-17‬ا    ا‬ ‫)‪(1‬‬

‫     ‬ ‫ اور   ا   ا     ی   وی  ‬ ‫ ذ‬ ‫  ۔  ں ‬ ‫     "  ‬ ‫اب  ا ۔ )آ ت  ‪ (18-19‬ا    ا‬ ‫)‪(2‬‬

‫     دوں  ۔‬ ‫ ا  ‬
‫۔‬ ‫ن    ب آدم ؑ و  ا   ‬ ‫۔ )آ ت ‪  (20-21‬‬ ‫ن   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ہ      ان      ا  دو ے    ‬ ‫ اس  در‬ ‫۔ )آ  ‪ (22‬آ  ان  دو ں    ‬ ‫ن    د‬ ‫)‪(4‬‬

‫۔‬
‫ت آدم ؑ و  ا   د ۔ )آ  ‪ (22-23‬اس   دو ں  ل ا ۔ "اے رب !    ا  او      ۔ اب ا      ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  "۔‬ ‫  ہ ‬ ‫   در ر       ‬

‫‪) -‬آ ت ‪(24-25‬۔ا    دو ں    ف   د ۔ اور ز    ا ر د  اور     " و        اور     اور ا  ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  "‬ ‫ ‬ ‫ز          آ‬

‫ ۔ اور ‬ ‫   ‬ ‫ں    دہ ‬ ‫  م ‬ ‫   ‬ ‫‪ .12‬س۔)آ  ‪ "(26‬اے او د آدم ؑ  !         س  زل        رے ‬

‫  س ‪ٰ ،‬ی    س  ۔"‬

‫ب     ‬ ‫ ا   ت  ‬ ‫ ۔   َ       ف  ز د ۔ َ   ک‪  ،‬را َا  ‬ ‫   ‬ ‫ ‪ (33‬او َ    ‬ ‫ ۔ )آ‬ ‫‪ .13‬ر ام  ‬
‫    ۔‬ ‫   ا    ‬

‫۔ا  ‬ ‫ں   و     ہ ‬ ‫ں   ذ      ا   ا‬ ‫۔)آ ت ‪ (59-87‬اس  رے   آ    ا    ان ‪5‬‬ ‫‪ 5 .14‬ا ل ‬
‫ ذ   رہ‪   12‬۔‬

‫ اور آ  ا    ا  ‬ ‫ ‬ ‫م   ا‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫      ل   ‬ ‫م  ح۔ )آ ت  ‪ ( 59-64‬ب  ح ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ن    وں    ق   د ۔‬ ‫ز  د‬

‫‪28‬‬
 ‫آ اں  رہ۔ و  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ۔   ا     اب ‬ ‫ت  د      ۔   ا ں   ا  ‬ ‫ ‬ ‫م  د۔ )آ ت ‪ (65-72‬ان    ف     ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ان    زل  ا۔‬

‫ وا  ‬ ‫ اور  آ  ا  دل    د‬ ‫       ا ں      ا      ‬ ‫ت ‬ ‫م   د۔ )‪ (73-79‬ان     ف  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ و ں      ۔ ‬ ‫ں   ‬ ‫ ا  ‬ ‫  ہ   د  ۔ ب ‬ ‫ک دار آ    ا‬

‫ت  ط   ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ری ‬ ‫م  ط۔ )آ ت ‪ (80-84‬م  ط    گ  ر ں    ڑ    دوں   ا   ا‬ ‫)‪(4‬‬

‫وں    رش     ان    ں ا  د  ۔‬ ‫  م   رو  ۔   وہ  ز   آ  ۔ آ  ا    ان   ‬ ‫ اس ‬ ‫ا‬
‫ ۔  آ  ا  دل ‬ ‫ ‬ ‫م    ا‬ ‫ ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫ وا ں     ف  ا    ‬ ‫ ۔ )آ ت  ‪(85-87‬‬ ‫ا  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ں      ۔‬ ‫ ان ‬ ‫ں ‬ ‫ ا  ‬ ‫ت ‬ ‫  ہ   د ۔‬ ‫د  وا  آ    ا‬

‫‪29‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔  ل ا‬

‫ اور ا ا  ‬ ‫اف "   ‪ 119‬آ ت        ب ‬ ‫م  ۔ اس   "  رۃ ا‬ ‫رف‪:‬۔  اں  رہ "  ل ا "    م   ‬ ‫‪.1‬‬
‫ت   آ ی ر ع  "  رۃ ا ل "   ‪40‬آ ت  ۔‬ ‫  رے   ‬
‫    ۔   ‬ ‫ن اور اس    م    س     ‬ ‫   ‬ ‫ن) ‪  1292‬از (۔ )آ  ‪ (103‬ا    ‬ ‫ و م ‬ ‫ب ‬ ‫‪.2‬‬
‫ں      ۔‬ ‫ا ں    ری ‬
‫ن   در ر   آ    دو  وں   د ت   آ  ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫۔ )آ ت ‪(104-108‬‬ ‫د ت ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   ا      ‬ ‫ )ا م( ل  ے اور دو ے   ا ا    ا        ر    دے۔  ب ‬ ‫ وہ ا    ‬

‫۔‬ ‫ں ‬ ‫ ا  ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫ن     دو وں    ا  ر ں  ‬ ‫ ‬ ‫۔ )آ ت  ‪(109-17‬‬ ‫ و   دو   وں    ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  وہ اژد       ری ر ں      ۔‬ ‫     ‬ ‫ ۔  ب ‬

‫  دو   ا     ر ہ    ہ ر      ۔‬ ‫     ۔ )آ ت ‪(118-126‬اس  ح          ۔ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  اب   زل   ۔  آ  ‬ ‫ن    م   ‬ ‫       ‬ ‫  اب۔)آ ت  ‪ (130-136‬ا    ‬ ‫ن   ‬ ‫م ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ر    ق   د ۔‬ ‫ ‬ ‫ا‬

‫   آزادی دی ۔‬ ‫ن   ‬ ‫ر    ار د ۔ ‬ ‫ ا ا    آزادی۔ )آ ت ‪  (138-140‬ا ا        ‬ ‫)‪(5‬‬

‫   ا    ‬ ‫ دن     دت    ۔  اور  اس  ‬ ‫     ہ      ‬ ‫ ۔ )آ ت  ‪ (142-143‬ب  ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ۔‬ ‫    ف ‬
‫ "  ‬ ‫   ا    ا   "    را    دے       د   ں" ۔ ‬ ‫ت ‬ ‫۔ )آ  ‪(143‬‬ ‫د ار ا ٰ    ‬ ‫)‪(7‬‬

‫ د   "۔‬ ‫ ‬

‫!        دوں۔ )   ر ( ا    اور   ‬ ‫"  ا ے  ‬ ‫ا ت ا ٰ ۔ )آ ت ‪  (144-147‬ا    ‬ ‫)‪(8‬‬

‫   د  ۔‬ ‫  "اور وا   ا ت  ں       ‬
‫ے      وع   دی۔‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫    ر   ‬ ‫ے    ۔ )آ  ‪ (148‬ب ‬ ‫)‪(9‬‬

‫ ‬ ‫ د  ا  ‬ ‫  ں ‬ ‫ وا  آ      اور  ر    ‬ ‫  ب ‬ ‫ ‬ ‫ و  ر ‪) -‬آ  ‪(150‬‬ ‫   ‬ ‫)‪(10‬‬

‫۔‬ ‫رون        ل     ا  ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫  و ہ   ‬ ‫۔ )آ  ‪ (150‬ب  رون    " ان  ں     د   ۔   اس ‬ ‫ب  رون   و‬ ‫)‪(11‬‬

‫"۔‬
‫    ف   ۔‬ ‫ اور  ے ‬ ‫    "اے رب !‬ ‫۔ )آ ت ‪  (151-153‬‬ ‫   در ا‬ ‫)‪ (12‬ا    ‬
‫ ‬ ‫ر ‬ ‫  ہ       ا   ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ )آ ت ‪(154-155‬۔   ا   م     آد  ‬ ‫وں   ‬ ‫)‪(13‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫    م   ‬ ‫ے   ‬ ‫   ‬

‫‪30‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫     ا رہ       ں   ن    ا  ‬ ‫   ‬ ‫    م   ‬ ‫ ‬ ‫رہ   ا  ۔ )آ ت  ‪(159-160‬۔    ‬ ‫)‪(14‬‬

‫    ۔‬ ‫  ٹ   اور    وہ   ا          ‬ ‫ اس  ن        رہ ‬ ‫رو۔ ‬

‫ ۔   ‬ ‫ہ         د پ    رے  رے   ر  ‬ ‫ وہ ‬ ‫   ‬ ‫۔ )آ  ‪(160‬۔ "    ان   ا    ‬ ‫)‪(15‬‬

‫ان     و  ٰی ا را"‬

‫  ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ دا   ں    ا   ؤں    ‬ ‫   دروازے  ‬ ‫ ‬ ‫ وہ  ا‬ ‫ ‪(161‬۔  ‬ ‫۔ )آ‬ ‫ ‬ ‫)‪(16‬‬

‫ ا  ان    ؤں   در  ر  ے۔‬

‫   دن   ف  آرام  اور   دت ‬ ‫   ‬ ‫ "      دن"۔     ن   ر    ‬ ‫ ‪(163‬۔‬ ‫    ن   ڑ ۔ )آ‬ ‫)‪(17‬‬

‫  ر   د ۔‬ ‫ں   ا    ا‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ وہ     دن ‬ ‫ص ر‬ ‫ ‬

‫    ا  ا  ‬ ‫  رے رب   ا ن     وہ ‬ ‫    د  و ‬ ‫دی  م    ا۔ )آ  ‪(167‬۔   ا    ‬ ‫)‪(18‬‬

‫  اب د   ۔‬ ‫ ر      ان   ‬ ‫ ‬ ‫گ ‪   ،‬ا ا    ‬

‫    ب  ا ٰ    ‬ ‫ ‬ ‫  گ  ان    ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ں      ا‬ ‫‪) -‬آ ت‪(168-169‬‬ ‫ ‬ ‫)‪(19‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫ د     ے ‬ ‫وارث     د‬

‫     ان             ب   ‬ ‫ وہ و     د   ‬ ‫ی  ب ) ر  (   ۔ )آ ت ‪(170-171‬۔" ا‬ ‫)‪(20‬‬

‫          ری     ر   "۔‬ ‫۔ ‬ ‫   ‬ ‫ دے ر    ا  ‬

‫    وم   دے ۔  و  ‬ ‫   ا  ا  ر‬ ‫     ‬ ‫   و  راہ  را‬ ‫ ا   ا  ‬ ‫ ۔ )آ ت  ‪(178-179‬‬ ‫‪ .3‬ا    ر‬
‫م و  اد     ر   ۔‬
‫  زل    ؟ " ! اس      ے رب ‬ ‫    ی ‬ ‫     آ  وہ ‬ ‫ ۔)آ ت  ‪   (186-187‬گ     ‬ ‫‪ .4‬روز  ‬
‫  س  ۔‬
‫ ‬ ‫  ں    ے رب    ی  ف ‬ ‫‪ .5‬و     وی۔ )آ  ‪ " (203‬اے  ! ان    ‪      ،‬ف اس و     وی ‬
‫ت   رو ں   ۔‬ ‫۔   ‬
‫   "    ‪  ،‬ا ل  ا  اور ‬ ‫ ا ل     رے    ‬ ‫     اے  ر ل  !  ‬ ‫ ‪(1‬ا  ‬ ‫‪ .6‬ا ل۔ رۃ  ا ل  ) رۃ  ‪(8‬۔ )آ‬
‫ر ل    ل ‬
‫   ‪    ،‬ا    ارادہ      ‬ ‫  ور   وہ  ‬ ‫ دو ں   و ں    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ر  ۔‪2‬ھ)آ ت  ‪(7-8‬۔   د   و  وہ  ‬ ‫‪.7‬‬
‫ ۔‬ ‫ا  ار دات           د‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫   در   ا   ار ‬ ‫  ری  د  ‬ ‫  ر(‬ ‫ )‬ ‫ ا اد۔ )آ ت ‪(9-10‬وہ ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ اور  رے ‬ ‫ ‬ ‫  ک    دے  ری ‬ ‫رش۔ )آ  ‪ (11‬ا  آ ن    رے او        ر      ‬ ‫)‪(2‬‬

‫۔‬ ‫م ‬
‫  م ‬ ‫  ں    ا  ا ن    ‬ ‫ں    ا رہ   ر     "     رے  ‬ ‫رارب  ‬ ‫ ‪(12‬‬ ‫ں     د ‪) -‬آ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ر ۔‬
‫ ا         ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‪ ،‬ا    و   ۔ )آ  ‪    (17‬ا‬ ‫)‪(4‬‬

‫‪31‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫و  ا  ‬ ‫       ‬ ‫    رت    ر   دو ر ر    ان   ‬ ‫   ا  ‬ ‫آداب  د۔ )آ ت ‪ 15-16‬‬ ‫)‪(5‬‬

‫اس        ل    ر   ا   ے۔‬
‫ آ    ۔          ۔‬ ‫  رے ‬ ‫    ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ۔ )آ  ‪(19‬۔ ان  وں     دو     ‬ ‫)‪(6‬‬

‫‪32‬‬
‫د اں  رہ۔ وا ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫د اں  رہ۔ وا ا‬

‫رۃ      ‬ ‫  رۃ  ا ل      ‪35‬آ ت    اوراس    ‬ ‫م   ۔  اس    ‬ ‫ ‬ ‫رف‪:‬۔د اں   رہ  "  وا ا  "     م  ‬ ‫‪.1‬‬
‫‪93‬آ ت  ۔‬
‫ ‬ ‫وں    ۔    ر ‬ ‫ں اور ‬ ‫ں ۔ ‬ ‫ ا  اور اس   ر ل ‬ ‫اں ‬ ‫   ‬ ‫۔)آ ‪ (41‬ل ‬ ‫   ‬ ‫‪ .2‬ل  ‬
‫    ۔‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ا ن  ں ‬
‫ ور   رے ا ر  وری  ا   ‬ ‫و ‬ ‫  و۔ اور آ    ‬ ‫۔)آ  ‪(46‬ا  اور اس   ر ل   ا‬ ‫‪ .3‬ا  اور ر ل   ا‬
‫  ۔‬
‫   وہ  م ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     اس      م        ۔ اس و‬ ‫     وہ   ‬ ‫۔)آ ‪  (53‬ا    ‬ ‫‪ .4‬ا    ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫د ا   ز ‬
‫  ری   و۔  )   رے   س  ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  وں    ‬ ‫ ‪ (60‬اور     گ   ں   را    ‬ ‫  ری۔)آ‬ ‫ ‬ ‫‪.5‬‬
‫  ر  (‬ ‫  ج اور  ن ‬
‫ آ دہ     ؤ۔  ا  وہ ‬ ‫  ں        اس    ‬ ‫    ف ‬ ‫   و  ‬ ‫۔)آ ت  ‪ (61-62‬اے    !ا  د‬ ‫   ‬ ‫‪ .6‬د‬
‫رے   ا     ۔‬ ‫ ر    ‬ ‫   ‬ ‫د‬
‫ آ    ۔‬ ‫ آد  دو    وں   ‬ ‫ ‬ ‫ں    د   ا رو۔  رے ‬ ‫۔)آ  ‪ (65‬اے   !‬ ‫د   ‬ ‫‪.7‬‬

‫ں    ہ دی اور  د ‬ ‫ں   ا    راہ      ر  ڑے اور  و    اور ‬ ‫ اور ‬ ‫۔ )آ  ‪   (74‬گ ا ن ‬ ‫ ‬ ‫‪.8‬‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ و    اور ‬
‫  ۔‬ ‫ ر ۔)‪ (75‬ا     د   ن   ر  دار ا  دو ے   ز دہ  ار  ۔  ا        ‬ ‫‪.9‬‬

‫  داری    ا  اور  اس    ‬ ‫     ا ن  د‬ ‫  داری۔ رۃ   ) رۃ‪(9‬۔ )آ ت‪(1-2‬ا  ‬ ‫ ا ن  د‬ ‫ ‬ ‫‪.10‬‬
‫ دی      ‬ ‫   ‬ ‫ ۔  )  ا ن  ‪ 9‬ی     ا۔  اور  ان     ر  ‬ ‫ ‬ ‫ہ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ان  ‬ ‫ر ل    ف ‬
‫۔(‬ ‫  ڑ ‬ ‫  ‬ ‫  ر   ‬ ‫ا م  ل    ۔    ا    ‬
‫  و ۔    و۔   ا  وہ       ‬ ‫    ں  ؤ ۔ ا‬ ‫  ‬ ‫  ر ‬ ‫    ر ‬ ‫   ‬ ‫      و۔)آ  ‪(5‬‬ ‫‪.11‬‬
‫  ڑ دو ۔‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ز ‬
‫  ور اور  دم و          ا  اور روز ‬ ‫  ام(‬ ‫وں )    اور ‬ ‫۔ )آ ت ‪ (17-18‬ا    ‬ ‫  ‬ ‫   ‬ ‫‪.12‬‬
‫۔ ز ۃ د  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‪ ،‬ز ‬ ‫ ‬ ‫آ‬
‫   دن ‬ ‫    ا     ری  د      ۔ ا   وہ ‬ ‫ ۔ ال  ‪8‬ھ)آ ت ‪ (25-26‬اے  !ا  اس     ‬ ‫‪ .13‬وہ ‬
‫ی    ن د     ۔‬ ‫   ا  ا    د‬

‫‪33‬‬
‫د اں  رہ۔ وا ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   ‬ ‫  ام    ‬ ‫  ک   ۔   ا  اس   ل        ‬ ‫   اے  ا ن  وا !‬ ‫۔ )آ ‪  (28‬ا  ‬ ‫‪ .14‬ک  ‬

‫۔‬ ‫ ‬
‫       ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ‬ ‫) دی د     د‪(    450 ،‬ا  ‬ ‫     ‬ ‫۔)آ ت ‪ (30-31‬دی ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪.15‬‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ا       ۔     ‬
‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ) آن   ک( اور  د    )ا م(‬ ‫   ا  ر ل     ا‬ ‫ ‪ (33‬وہ  ا      ‬ ‫‪ .16‬د   ۔ )آ‬
‫   دے۔‬ ‫ں   ‬ ‫ں اور ‬ ‫م ‬
‫   ۔ ‬ ‫ی   دو  ان   ‪       ،‬ی        ر‬ ‫     ۔  درد ک   ا    ‬ ‫‪ .17‬راہ   ا     چ   ۔)آ ت  ‪ (34-35‬ا  ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫  ا   راہ    چ ‬ ‫ا‬
‫   وہ   ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا   ‬ ‫     ‬ ‫     ان     ‬ ‫ن ا     ف    ۔)آ  ‪  (51‬ا  ‬ ‫ و  ‬ ‫‪.18‬‬
‫   دی  ۔‬ ‫رے ‬
‫   ز ۃ    رف آ   ۔‬ ‫‪ .19‬آ   رف ز ۃ۔)آ  ‪ (60‬اس     ا    ‬
‫ا‪     ) -‬س      (‬ ‫)‪(1‬‬

‫    (۔‬ ‫ ‬ ‫۔ )     ر ‬ ‫)‪(2‬‬

‫    ں    ر  ں(۔‬ ‫ت   ‬ ‫۔)  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ر  وا (۔‬ ‫ ا ب۔ )ا م    رے    م ‬ ‫)‪(4‬‬

‫(۔‬ ‫ر ب۔ )ا وں   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  د   ا    وض    ۔(‬ ‫ر ‪    )-‬‬ ‫)‪(6‬‬

‫(۔‬ ‫ وا ں   ا‬ ‫   راہ  ا    م ‬ ‫ ا ۔ ) د   ‬ ‫)‪(7‬‬

‫      ں۔(‬ ‫   ‬ ‫ ۔ )‬ ‫ا  ا‬ ‫)‪(8‬‬

‫ ‬ ‫ ا  دو ے     ر   ۔  ‬ ‫  ر  ‬ ‫  د اور ‬ ‫   ‬ ‫  د و  ر ۔)آ ت ‪  (67-68‬ا    ‬ ‫‪.20‬‬

‫ ر   ۔‬ ‫    ں ‬ ‫دوزخ   ‬
‫ ‬ ‫ت  ؑط   ‬ ‫ اور‬ ‫ت   ؑح ‪  ،‬د‪  ،‬د‪ ،‬ب ا ا ؑ ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ رو۔)آ ‪ (70‬ز  ‬ ‫ں   ‬ ‫‪.21‬‬
‫ ۔‬ ‫ں     ‬ ‫ ‬
‫ ا  دو ے   ر   ۔ ا    ‬ ‫  ر  ‬ ‫  د اور ‬ ‫   ‬ ‫  د و  ر ۔)آ ت ‪  (71-72‬ا    ‬ ‫‪.22‬‬
‫    ۔‬ ‫دی ‬ ‫ ا    ‬ ‫  ۔ ا‬ ‫ ‬ ‫  ‪ ،‬ز ۃ د   ۔ ا  اور ر ل   ا‬ ‫ ‬ ‫رو     ز ‬
‫  گ ‬ ‫   و    ا  ‬ ‫ ۔  ر    اری   ‬ ‫   ‬ ‫  د    وری۔)آ  ‪ (91‬اس  رے   آ    ا    ‬ ‫‪.23‬‬
‫ ۔‬ ‫  ج ‬ ‫  ‬ ‫ رہ ‬ ‫ اور ا  ‬ ‫ ‬ ‫ راہ ‬ ‫  د ‬

‫‪34‬‬
‫رون‬ ‫ر ا ں  رہ۔ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫رون‬ ‫ر ا ں  رہ۔ ‬

‫ اور آ    ‬ ‫  ری  رۃ ‬ ‫ ر ع ‪16‬‬ ‫  رۃ ا‬ ‫ ر ع‪5‬‬ ‫م    ۔اس ‬ ‫ ‬ ‫رون"  ‬ ‫رف‪:‬۔ ر اں  رہ "‬ ‫‪.1‬‬
‫رۃ د   ‪5‬آ ت  ۔‬
‫   آؤ         گ   د    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫     اے   !‬ ‫    رات۔)آ ت  ‪ (94-96‬ا  ‬ ‫د    م ‬ ‫‪.2‬‬
‫۔‬ ‫ں   را    ‬ ‫       ان   را     ؤ ۔ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫          ح  ح    رات ‬
‫  ۔ ا  ان   را   ا۔ ان ‬ ‫     د ت ا ن   ‬ ‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫ وا ۔)آ  ‪ (100‬وہ ‬ ‫   ‬ ‫‪ .3‬ا ن    ‬
‫    م  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ د   ا ‬ ‫     ا‬ ‫      ‪     ،‬رے  ‬ ‫    و    اور  ا  ‬ ‫  گ۔)آ  ‪ (101‬اے  ۔   رے   د و ‬ ‫‪.4‬‬
‫د   ۔‬
‫  و ہ  ‪  ،‬ا    ذ  ا    و ہ    ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ان  ‬ ‫‪   ،‬ر  اور  ‬ ‫ ‪ (111‬ا    راہ    ‬ ‫    رت۔)آ‬ ‫‪.5‬‬
‫ اور  آن    ۔‬ ‫   ذ   راۃ ‪ ،‬ا‬
‫ٰ   ا  ا ن     او ف   ذ        وہ‬ ‫‪ .6‬ا  ا ن     او ف۔)آ  ‪ (112‬۔  ا  ‬
‫ وا  ۔‬ ‫ ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ وا ‪،‬‬ ‫   ‬ ‫ا    ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ وا ‪،‬‬ ‫اس     ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ وا ‪،‬‬ ‫راہ  ا   چ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ وا ‪،‬‬ ‫ا    آ  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ وا ‪،‬‬ ‫اس    ر ہ    ہ ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ د  وا ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫)‪(7‬‬

‫ی   رو  وا ‪،‬‬ ‫)‪(8‬‬

‫  رت  ۔‬ ‫ں   ‬ ‫  ۔ ا  ‬ ‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫اور ا     ود   ‬ ‫)‪(9‬‬

‫   ان ‬ ‫رﷺ  ‬ ‫۔ ‬ ‫ رہ    ‬ ‫   ذ       وہ   ک    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‪(118‬‬ ‫    ۔)آ‬ ‫ ‬ ‫‪.7‬‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      زل   ۔  )  ‬ ‫ ‬ ‫    س  دن   ر      ا    ان    ‬ ‫ ان    ‬ ‫     د  ‬ ‫   ‬
‫۔(‬ ‫‪ ،‬ل   ا  اور  ارہ   ر  ‬
‫ر ﷺ     ت۔)آ ت ‪ (128-129‬اس  رت   آ    ا    ا  آ ی        ت   ذ        ‬ ‫‪.8‬‬
‫رے  س ا  ر ل آ             ۔‬ ‫)‪(1‬‬

‫ن ا   اں  ر   ۔‬ ‫را ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔‬ ‫وہ  ری  ح   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫‪35‬‬
‫رون‬ ‫ر ا ں  رہ۔ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ اور  ن ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫)‪(4‬‬

‫    ۔‬ ‫     ا  اس   ‬ ‫ا   گ   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  ۔‬ ‫  ‬ ‫ا    اس    و       ش ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ و  دا  ‬ ‫       آ ت  اس   ب) آن(  آ ت      ‬ ‫) رۃ‪ (10‬۔)آ ت‪ (1-2‬ا  ‬ ‫‪ .9‬آ ت   آن۔   رۃ  ‬

‫   ۔‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آ ں  اور  ز      د ں     ا  ‬ ‫        را  رب  و   ا    ‬ ‫ں۔)آ ت  ‪(3-6‬‬ ‫‪ .10‬ا    ‬
‫   ‬ ‫ دی۔ا      ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫    رج    ا‬ ‫۔و    ‬ ‫   اور    دو رہ  و   ا  ‬ ‫ا    ا ا  و  ‬
‫      ۔‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫‪ ،‬ان   ‬ ‫ ‬ ‫ت   ‬ ‫  ری ‬ ‫     ‬ ‫ت۔ )آ ت ‪(11-13‬اس     ا  ‬ ‫‪ .11‬ا    ‬
‫ اس   ‬ ‫ ‬ ‫  ل د      ‬ ‫   ‬ ‫    ر    ‬ ‫   وہ ‬ ‫ و‬ ‫  ‬ ‫ڑ د   ۔ ا ن      ل     ‬
‫  را      ۔‬
‫     ‬ ‫         ا   د ‬ ‫وا   ت    ف          گ ‬ ‫ ۔ )آ ت ‪  (37-38‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪ .12‬آن ا‬
‫    ؤ۔‬ ‫ ‬ ‫؟  !ا    ا  اس ا ام         ا   رۃ اس ‬
‫   آ دہ    ‬ ‫ د‬ ‫   ‬ ‫         وہ  رو  ز    دو‬ ‫ ‬ ‫  ۔ )آ ت  ‪(54-56‬‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫‪ .13‬ا     اب  ‬
‫  ۔‬ ‫   اس  اب     ‬
‫ ) آن( آ    ۔   د ں   ‬ ‫    ! رے  س  رے رب   ‬ ‫ ) آن(۔)آ ت ‪ (57-58‬ا  ‬ ‫‪ .14‬رب   ‬
‫ ‬ ‫  گ ‬ ‫  وں  ل و دو        ‬ ‫     ‬ ‫   اور اس   ‬ ‫     ا    ‬ ‫ و ر‬ ‫ا اض       ر‬
‫ر   ۔‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ا ر   ‬ ‫ ا    آ ت        اب ‬ ‫ت  ؑح ۔)آ ت ‪ؑ " (71-73‬ح ا   م   در ن رہ   ا‬ ‫ ‬ ‫‪.15‬‬
‫ ‬ ‫   ز    ‬ ‫     اور ا‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ا       ا  اوران  ں     اس   ‬ ‫ اور ‬ ‫ ا ں   ا  ‬
‫ وا ں    ق   د "۔)‪3800‬ق م(‬ ‫۔اور آ ت ‬
‫ ‬ ‫ن اور اس    م    ف     ا ں   ا   ا    ‬ ‫رون   ‬
‫ؑ اور  ؑ‬ ‫ؑ  ۔ )آ ت ‪    " (75-92‬‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫‪.16‬‬
‫  وں    ت د "ا    ان   د     ل    ۔ ‬ ‫ں   ر  و  م      ڑ اور ‬ ‫ ‬ ‫ؑ   د    ۔"  ورد ر !‬ ‫۔‬
‫ر    ق    "۔)‪1200‬ق م(‬ ‫ ‬ ‫ن اور اس   ‬
‫ ا   ل     ا     اب د    ا ن     ؟اور ‬ ‫    "  ا ے   !    ‬ ‫۔)آ  ‪ (98‬ا  ‬ ‫ؑ   ‬ ‫ت ‬ ‫‪ .17‬م ‬
‫ ا ن   آ          ‬ ‫  ۔ وہ  م ‬ ‫  ل ‬ ‫    م    ا اس   ‬ ‫  ا ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫اس   ا ن اس   ‬
‫اب  ل د   " ۔)‪860‬ق م(‬ ‫ ‬ ‫اس     د    ز‬
‫   ۔ وہ  ں ‬ ‫۔ ا    ‬ ‫ ‬ ‫  و۔ ا    ‬ ‫     ا    ‬ ‫۔ رۃ  د ) رۃ‪)(11‬آ ت ‪ (2-5‬ا  ‬ ‫‪ .18‬ا    ‬
‫  ۔‬ ‫     ‬

‫‪36‬‬
 ‫ر اں  رہ۔ و ن   دا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ر اں  رہ۔ و ن   دا‬

‫ں   ‬ ‫   ‪ 6‬ا ل ‬ ‫    رہ  د  ‬ ‫ ‬ ‫م  ۔ اس  رے   ‬ ‫رف‪:‬۔  ر اں  رہ " و ن   دا "    م   ‬ ‫‪.1‬‬
‫  ۔‬ ‫    ن ‬ ‫   وا ت ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫    رہ ‬ ‫ذ    اور  ‬
‫  ح   ظ ‬ ‫   رزق ا    ذ      ۔ اور   ‬ ‫ ‬ ‫ار ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ز      وا  ‬ ‫‪ .2‬رازق ا   ۔)آ  ‪ (6‬ا    ‬
‫ درج  ۔‬
‫  ۔‬ ‫ں   ذ‬ ‫ل ‬ ‫ ا ر ا  اور ان   ‬ ‫ ۔)آ ت ‪ (25-98‬اس     ا      ‬ ‫ ا ر ا  اور  ا ل ‬ ‫‪.3‬‬
‫  ک       ۔  وہ  ز   آ  ا ں   د       ورد ر   ‬ ‫م  ح۔ )آ ت ‪ (25-44‬ب  ح   ا‬ ‫)‪(1‬‬

‫۔ا ں   ‬ ‫ ۔ اس    م ا  ا ن    ار ‬ ‫  ر ‬ ‫  ی ‬ ‫ د    ا  ‬ ‫ب  ں  ی  د   ان ‬

‫  ل ‬ ‫ ‬ ‫  ۔اور   م    اس   ب    ڈوب     ہ     ۔)‬ ‫ف      ب ‬ ‫ ‬ ‫ا      ‬
‫‪3200‬ق م(‬
‫ ا ر   ۔ ‬ ‫ آ ت  ا  ‬ ‫ ۔  ا ں    ‬ ‫م   د۔ )آ ت  ‪ (50-60‬م   د     ف   ب   د    ا م    ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ہ   د )ان   ز ‪2200‬ق م   ‪1700‬ق م  (۔‬ ‫   ا‬ ‫   دی ‬ ‫  ا ان   او  ‬ ‫ ‬ ‫آ  ا    ا  ‬

‫ں ‬ ‫   ا م     ‬ ‫      (‪) -‬آ ت‪ (61-68‬م  د    ف  ب ‬ ‫م  د )ان   دور  ب ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ہ  د ۔‬ ‫اق اڑا  اور ا  دل   د  د  وا   ک دار آ    ا‬ ‫ ا‬

‫          ۔     ر ں     ڑ     دوں    ‬ ‫   "    ‬ ‫م   ط۔ )آ ت  ‪ (77-82‬ب   ط    ا   م  ‬ ‫)‪(4‬‬

‫وں     رش    ‬ ‫۔ا    ان    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ وہ  ‬ ‫  ز  آ ؤ"۔  ‬ ‫داری  ‬ ‫  ۔  اس  ‬ ‫  ری  ‬ ‫ا   ا‬

‫   ز  ‪2061‬ق م  (۔‬ ‫ ان    ں ا  د )ان   ‬
‫    "  ا ے   ی   م    ‬ ‫ اس    ا   م  ‬ ‫   ‬ ‫    ف     ‬ ‫‪) -‬آ ت‪(83-95‬۔  ا  ‬ ‫م ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ ‬ ‫   د و"‬ ‫ ا ف    ری  ح  ل   دو۔  ں   ‬ ‫  و۔   پ   ل         و۔      ‬ ‫!ا    ‬

‫   ز  ‪1261‬۔‪1361‬ق م  (۔‬ ‫    ہ   د ۔) ان   ‬ ‫۔ آ  ا    ا‬ ‫ان    ر   ‬
‫         وہ  ان     م    ‬ ‫  وہ    ‬ ‫ د ت  ‬ ‫ن ‬ ‫   ‬ ‫ن۔ )آ ت  ‪ (96-98‬ب  ‬ ‫م ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  م        ل ‬ ‫ن اوراس    ج   در     ق   د     ب ‬ ‫ ا    ‬ ‫ا ا    آزاد   دے۔     ‬

‫  د    آ ۔ )ان   ز  ‪1292‬ق م  ۔(‬ ‫  ہ ‬
‫)‪) (12‬آ ت‪(4-52‬‬ ‫   وا ۔)‪1906-1796‬ق م( رۃ ‬ ‫ت ‬ ‫‪.4‬‬
‫ ان    ہ   ر   ۔اور ‬ ‫   ا   اب د     رہ   رے ‪  ،‬رج اور  ‬ ‫   ‬ ‫ت ‬ ‫    اب۔  ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ت  ب (  ذ   ۔‬ ‫ا   اب   ا  وا  )‬

‫۔ ‬ ‫   ر    ‬ ‫ں         وہ ‬ ‫     ا   اب دو ے ‬ ‫۔  پ       ‬ ‫پ   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫‪37‬‬
 ‫ر اں  رہ۔ و ن   دا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   ‬ ‫   ‬ ‫    ں   ‬ ‫   ز دہ   ر  ‬ ‫ں     زش   ر      وا  ‬ ‫ ‬ ‫ں     زش۔  ‬ ‫ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ۔‬ ‫ د‬ ‫ دور ‬ ‫   ا  ‬ ‫د‬

‫ د ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ا‬ ‫       ا ں   ‬ ‫۔‬ ‫زش   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ آ   ا      ‬ ‫   ا    ا  ‬ ‫   ر  ‬ ‫پ    اب۔ وا  آ   ا ں   ا   پ       وہ دوڑ   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫    اور      ‬ ‫ وا ں    ر  ا ۔ا ں   ا  ‬ ‫    س   ا  ‬ ‫۔ اس ‬ ‫  ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(6‬‬

‫   د ۔‬ ‫اور و ں ا   ے  ا    ا   و‬
‫ ان    ی   ر    اور ا  دن ان    ا    د ت ‬ ‫       ‬ ‫  ان  ‬ ‫  ب ‬ ‫رت    ی  ۔‬ ‫)‪(7‬‬

‫    ا د ۔‬ ‫    ب ‬ ‫دی ‬

‫ اس        ان ‬ ‫ر    ‪،‬‬ ‫   ‬ ‫   د    "  اے   ے  رب!‬ ‫    ب ‬ ‫   د ۔  اس  ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(8‬‬

‫  ۔‬ ‫ ان    ک دا  ‬ ‫   د    ‬ ‫  ؤں"۔   ان   ‬ ‫ دام   ‬

‫ دو   ی  ان     س  آ  اور ‬ ‫۔  ان    ‬ ‫ ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫    ب ‬ ‫ں     اب۔  ‬ ‫)‪(9‬‬

‫ے ان     ر  ‬ ‫   ر    دو ے       رو ں   اور ‬ ‫۔ ا    د    وہ  اب ‬ ‫ا  ا   اب ‬

‫۔‬
‫ دی۔‬ ‫ں   د ت ‬ ‫     ان  اور   ‬ ‫ ‬ ‫   ان   ‬ ‫۔ ب ‬ ‫)‪ (10‬د ت ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ وا   د ہ    ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا ں   ‬ ‫ں ‬ ‫   دو ں ‬ ‫ ۔ ب ‬ ‫ا ں   ‬ ‫)‪(11‬‬

‫ے اس      چ  چ         ‬ ‫   اور ‬ ‫   ‬ ‫اوردو ے   ‬

‫ں    ر    اور ا ج    ت ‬ ‫ ‬ ‫‪  ،‬ت ‬ ‫د ہ    اب ۔ا  ا     د ہ      اب د     ت   ‬ ‫)‪(12‬‬

‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ی   اور دو ی  ت ‬

‫     ‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫    ت  ل  ‬ ‫ ‬ ‫    د ہ    اب   ‬ ‫ ۔ ب ‬ ‫د ہ    اب   ‬ ‫)‪(13‬‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪  7‬ل   ‬
‫ ‬ ‫    ی   ‬ ‫   ر      د ۔    ا ں        ‬ ‫  وہ۔ د ہ     ب  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(14‬‬

‫      ں ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  ر   ‬ ‫ا‬

‫    ی     ان    ک دا   ار د  اور  " وہ     ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫    ک دا ‪ -‬ب ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(15‬‬

‫     آ ۔ ‬ ‫    ۔ "   وہ ‬ ‫ وہ ‬ ‫    ۔   ‬ ‫   ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬

‫  ل ‬ ‫    ۔)‬ ‫ ‬ ‫    ن         در  دہ ‬ ‫       ‬ ‫  ‬ ‫ ۔  ب ‬ ‫  ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(16‬‬

‫ ر ۔ ا ں   ا  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ے ‬ ‫وا   اورا )‪ ) 80‬ل     ‬ ‫   ‬ ‫     ‬

‫  ۔(‬ ‫  ی  د ہ ا‬ ‫    ‬ ‫ت ‬ ‫ دس  ل       و ت  ۔ ‬

‫‪38‬‬
 ‫اں  رہ۔ و  ا ی‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔ و  ا ی‬

‫ ‪  ،‬رۃ ا ا  اور  رۃ ا    آ ت   ۔‬ ‫‪  ،‬رۃ ا‬ ‫م  ۔اس    رۃ ‬ ‫اں  رہ " و  ا ی"    م   ‬ ‫رف‪:‬۔ ‬ ‫‪.1‬‬

‫  ۔   ‬ ‫  ص   ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫      د ہ   ‬ ‫  ت  ر  ‬ ‫ ‬ ‫    وج۔)آ ت  ‪(54-56‬‬ ‫ب ‬ ‫‪.2‬‬

‫ آپ    د   د ۔‬ ‫    را   و ‬ ‫   د ۔ اور ‬ ‫  م ا رات د  )‪1876‬ق م  (‬ ‫ا‬
‫ ان ‬ ‫    ن ‬ ‫   ‬ ‫    ب ‬ ‫ آ ۔ )آ ت  ‪ (58-59‬ا  ‬ ‫ں       ‬ ‫   ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ ‬ ‫ں       ا  ‬ ‫  ن     وہ  آ  ر ۔  ں  ں   ا ں   ا   ‬ ‫  س     آ ۔   آپ ا‬

‫    ۔‬ ‫   ور    ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫   ‬ ‫   ا   پ  ب  ب   ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫ وہ ‬ ‫۔ )آ ت ‪(63-67‬‬ ‫     ‬ ‫پ   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ ز دہ      ۔‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫     ‬ ‫  ۔ اور     ا  د  وہ   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   ا  ‬ ‫     ‬ ‫     ‬ ‫ دو رہ   ‬ ‫   ‬ ‫  ب ‬ ‫ں   دو رہ    ۔ )آ ت  ‪(68-87‬‬ ‫)‪(3‬‬

‫   ‬ ‫ ‬ ‫    ن    ر اد‬ ‫   ‬ ‫  ں    آپ    ا  ‬ ‫ ‬ ‫       آپ    ‬ ‫ آپ   ا‬

‫ ‬ ‫ اور  پ     ‬ ‫ وا    ‬ ‫ ‬ ‫ آ   ر ‬ ‫ ۔ ‬ ‫   آ  وہ آپ   ا   ا   ر  ‬ ‫ن     ‬
‫    ۔‬ ‫    م   اور ا  رو    ‬ ‫ری     دی۔         ا ں     آواز   ‬ ‫ ‬
‫       ان    س   آ ۔ ا ں     ‬ ‫   ‬ ‫ی د     ۔ )آ ت ‪ (88-98‬ب ‬ ‫ں   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ‬ ‫  ۔   ب ‬ ‫ اور ‬ ‫ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ب ‬ ‫   اس ‬ ‫  ں۔     ا ‬ ‫  ں   ‬

‫  ؤ  ۔   ے  وا        ڈال  دو۔  ان    ‬ ‫ ‬ ‫۔  ی ‬ ‫  ف ‬ ‫۔  ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آج      ‬
‫ اور  ب  ب   ‬ ‫       وا    ‬ ‫ ا  و  ل    ے  س   آؤ۔ ‬ ‫  ٹ آ    اور ان   اور ‬
‫    ف ‬ ‫    پ   ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ہ ‬ ‫ وا  آ  ۔  رے    ے ‬ ‫ ڈا    ان   ‬ ‫ے   وہ ‬
‫ د ۔‬
‫    ب  ب ا   م  ں اور ا  و  ل       آ ۔  ب ‬ ‫۔ )‪    (99-101‬‬ ‫ ‬ ‫اب   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ ان    ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ت  و  ‬ ‫ اور     رہ  ‬ ‫   ‬ ‫   ا    ا  ‬ ‫ل    ۔  ا  وا‬ ‫   ان    ا‬

‫   د    ‬ ‫    ے اس  اب         ‬ ‫     ا   ن !  ‬ ‫ ۔    ب ‬ ‫آ    اور آداب   ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ا م     اور آ   ر   ‬ ‫  ۔  ا ‬ ‫ ارض  وات ‪ ،‬د  و آ ت        ا ‬ ‫۔اے ‬
‫ اور ‪1866‬ق م   ز   (‬ ‫ اس و  ‪ 40‬ل   ‬ ‫۔ ) ب ‬
‫   د ت دی ‬ ‫ں    ا    ‬ ‫ی اور  ی ‬ ‫   ‬ ‫")‪ (13‬۔)آ ت ‪ (1-4‬اس   ا  ‬ ‫۔ "  رۃ ا‬ ‫‪ .3‬ا    ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں   ان  ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ر   ۔ان   ‬ ‫       ا   گ  ن ‬ ‫  ۔ "    ب ا    آ ت     ‬
‫  م    ۔"‬

‫‪39‬‬
‫اں  رہ۔ و  ا ی‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫     ا  رب       ‬ ‫ ‬ ‫ ا   ت   از  ت  ان   ‬ ‫ں   د  ‬ ‫ت   از  ت۔)آ  ‪ (5‬۔ ا       ر‬ ‫‪.4‬‬
‫ر   ۔‬

‫ اور  ر    رو        ‬ ‫‪ ،‬زور ‪ ،‬آ‬ ‫ہ ‪،‬‬ ‫ ر  وا   ۔وہ ‬ ‫  ت  ۔)آ ت ‪ " (8-13‬ا     ل   ‬ ‫‪ .5‬ا  ‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ا ل ‬

‫ں۔ )آ ت ‪(20-22‬‬ ‫ں    ‪7‬‬ ‫‪.6‬‬

‫  ۔‬ ‫ ا       را ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ار ر   ۔‬ ‫ روا  ‬ ‫م ‬ ‫)‪(2‬‬

‫رب   ڈر   ۔‬ ‫)‪(3‬‬

‫    م    ۔‬ ‫)‪(4‬‬

‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫ز ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  ۔‬ ‫راہ ا     چ ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ وا   ۔‬ ‫   ‬ ‫  ۔    گ ‬ ‫   د  ‬ ‫ا    ‬ ‫)‪(7‬‬

‫    ا   ‬ ‫   ا   ع ‬ ‫ آ ت   ‬ ‫ د    ز‬ ‫      ۔ ‬ ‫ ۔ )آ  ‪   (26‬گ د    ز‬ ‫‪ .7‬د    ز‬
‫۔"‬ ‫ ‬

‫   "۔‬ ‫  ا ‬ ‫ن ‬ ‫   د ں   ا‬ ‫   "   ا     د   وہ     ‬ ‫‪ .8‬ا     د۔)آ  ‪  (28‬ا  ‬

‫ ‬ ‫ د  و آ ت دو ں   ‬ ‫   ا ر   ان   ‬ ‫‪ .9‬د ت     ا ری۔)آ ت ‪ "(33-35‬اور    ں   د ت     ‬

‫اب  ۔‬

‫    ں    ر ں ‬ ‫‪ .10‬ا   را ۔ "  رۃ ا ا " ) رۃ‪ (14‬۔ )آ  ‪ " (1‬اے  !     ری  ف  آن  زل     ‬
‫  ل    ا   را     ؤ۔"‬ ‫ راہ (‬ ‫)‬

‫ وہ ‬ ‫ ان    م    ف       ‬ ‫ں   ‬ ‫     ا  ‬ ‫  م۔" )آ  ‪  (5‬اس     ‬ ‫ ٰ  ذر‬ ‫ت ‬ ‫‪.11‬‬
‫ا   م  ر ں    ل   ‬

‫‪40‬‬
‫اں  رہ۔ و  ا ی‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫    ف  ان    ر ل ‬ ‫  ری    ‬ ‫  ح  ‪   ،‬د‪   ،‬د  اور  د     ر  ‬ ‫ ‬ ‫ں     م  ا ٰ ۔)آ ت  ‪  "(9-16‬اس  ‬ ‫ ‬ ‫‪.12‬‬
‫م ا ٰ        ا ں    م      "‬

‫   اڑا د   ۔ وہ ا    ‬ ‫ دن   آ‬ ‫ ا  ‬ ‫وں   ا ل۔)آ  ‪  " (18‬وں   ا ل    ل اس را        ‬ ‫‪.13‬‬
‫  ۔"‬ ‫    ‬ ‫     ‬

‫  ں۔ ‬ ‫ ز     ی   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ذات   در‬ ‫ ا  ا‬ ‫    ل ا    ‬ ‫۔ )آ ت‪   "(24-26‬‬ ‫ ‬ ‫‪.14‬‬
‫  ں"۔‬ ‫ آ ن   ‬ ‫اور ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫         ‪ ،‬ی  او د      ‬ ‫‪ .15‬ب  ا ا    د ۔)آ ت  ‪  " (35-41‬اے   ورد ر  !اس        ا‬
‫ دن  ف  ۔ "‬

‫  ۔  )آ ‪(1‬۔    آ ت     ب  ا ٰ  اور   آن      ا    ‬ ‫‪ .16‬ب  ا ٰ  ۔   رے    آ     رۃا ہ  ) رۃ‪   (15‬وع  ‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫ف  ف ‬

‫‪41‬‬
 ‫د اں  رہ۔ ر‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫د اں  رہ۔ ر‬

‫ ر ع ‬ ‫  ۔    رۃ ا  ر  ع‪  6‬۔ دو ی  رۃا‬ ‫م  ۔ اس   دو  ر‬ ‫رف‪:‬۔ د اں  رہ " ر "    م   ‬ ‫‪.1‬‬
‫۔‬ ‫‪  22‬‬
‫ وا   ۔"‬ ‫ ‬ ‫     ذ     آن  ک  زل   اور     اس   ‬ ‫ول  آن۔)آ ‪   " (9‬‬ ‫‪.2‬‬

‫ں   ر ل      ۔ ا ں   ان    اق اڑا  ‬ ‫ ‬ ‫ں    اق۔ )آ ت‪ "(10-15‬اے  !اس        ری ‬ ‫‪ .3‬ر‬
‫ ۔"‬ ‫ ‬ ‫اور ا ن ‬
‫    ۔  ا  ا  ‬ ‫ن  ان    راہ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ط ‬ ‫      ۔)آ ت  ‪  " (16-18‬آ ن              ‬ ‫‪.4‬‬
‫  ۔"‬ ‫ رو  اس     ‬ ‫  ے   ا  ‬ ‫ ‬
‫   ا ب   ا   ۔ ر  آور   ا  ‪   ،‬رش‪ ،‬‬ ‫  ت۔)آ ت  ‪      " (19-25‬ز     ڑ     ح     ت  اور  ‬ ‫‪.5‬‬
‫     د   "‬ ‫ و  ت ‬ ‫ز‬
‫   ا  ا  ‬ ‫    ۔  اس     ت  دروازے    ۔  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  وان  ا‬ ‫ ‪    "(44‬‬ ‫    ت  دروازے۔ )آ‬ ‫‪.6‬‬
‫دروازہ  ۔"‬
‫ ‬ ‫  ا   اب    ‬ ‫ وا  اور  ر   ں۔    اس    ‬ ‫ در ر  ‬ ‫ ‬ ‫‪ .7‬درد ک   اب۔)آ ت  ‪  " (49-50‬اے    ‬
‫درد ک  ۔" ۔‬
‫    رۃ ‬ ‫  ۔  )‬ ‫   ‬ ‫۔ ")آ ت ‪ (87-96‬اے  !         ت ا  آ ت دی      ر  ر د ا  ‬ ‫رۃ‬ ‫‪.8‬‬
‫  اد    ۔ (‬
‫ رب   ‬ ‫  ۔ اس    ج  ز اور ‬ ‫ ‬ ‫    رے دل   ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫۔ )‪   (97-99‬گ     ‬ ‫   دل ‬ ‫‪.9‬‬
‫۔‬
‫  ا     ۔  اور  ا  وہ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     اس    ا ن   ا‬ ‫ " ) رۃ‪)(16‬آ ت  ‪ (4-16‬ا  ‬ ‫ں  ۔"   رۃ  ا‬ ‫‪ .10‬ا    ‬
‫  رے‪  ،‬ڑ اور در  ‬ ‫  ا   ۔ رات‪ ،‬دن ‪  ،‬رج ‪ ،‬‬ ‫  ر‪ ،‬ا ج اور  ح  ح   ‬ ‫      ۔ا    ا ن ‬ ‫ا  ‬
‫ں  ۔‬ ‫ ‬ ‫وں ‬ ‫   ‬ ‫۔ ان ‬
‫  گ  ا     ڑ     ر     د   ق   ۔   دہ        ز ہ  ۔ را ‬ ‫ں ‬ ‫‪ .11‬ا  ا   ۔ )آ ت  ‪  "(20-22‬وہ  دو ی  ‬
‫ا   ا     ا  ۔ "‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫   وہ ‬ ‫ آ ‬ ‫ ‬ ‫   از  ت۔)آ ت ‪ (38-39‬دو رہ ز ہ   ا    ا    و ہ   دو ے ان   ‬ ‫‪ .12‬ز‬

‫   ۔‬ ‫   آد    ‬ ‫ ر ل ‬ ‫ ‬ ‫     " اے  !            ‬ ‫۔ )آ ت ‪ (43-44‬ا  ‬ ‫ں   ‬ ‫‪ .13‬ر‬

‫‪42‬‬
 ‫د اں  رہ۔ ر‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫د  ۔‬ ‫ ا    آ  ‬ ‫   ‬ ‫ت   اور   ‬ ‫ار ‬ ‫  ر ‬ ‫‪ .14‬دت ا ٰ ۔)آ ت ‪ " (49-50‬ز  و آ ں   ‬

‫ ‬ ‫ اور  ن   در ن   ‬ ‫   ‬ ‫   ان   ‬ ‫ں     ا  ‬ ‫ ‬ ‫۔)آ ت ‪  " (66‬رے ‬ ‫ں   ‬ ‫‪.15‬‬
‫  ۔ )  دودھ(‬ ‫ا    ‬
‫    ۔"‬ ‫    ں   ‬ ‫     ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ا ر ر  ‬ ‫    ۔)آ ت ‪    "(68-69‬‬ ‫‪.16‬‬

‫ ‬ ‫   ‪ ،‬‬ ‫۔ اور اس   ان  ں   ‬ ‫  ں ‬ ‫   ‬ ‫    رے ‬ ‫ں۔)آ ت ‪ " (72-78‬اور وہ ا      ‬ ‫‪.17‬‬
‫  ۔‬
‫  ا  د    ‬ ‫   ‬ ‫ں ‪ ،‬اون‪ ،‬اور  ں   ا  ‬ ‫     ا     روں   ‬ ‫ں    ا ۔)آ  ‪  (80‬ا  ‬ ‫‪.18‬‬
‫  م آ   ۔‬ ‫   ‬ ‫ز‬
‫  م   ‬ ‫ار  ‬ ‫ ا‬ ‫ ان        ‬ ‫   ‬ ‫   ا‬ ‫  اب  د    و‬ ‫    اب  د ۔)آ ت  ‪(84-85‬۔  روز  ‬ ‫‪.19‬‬
‫    رے    ا  دے  ۔‬
‫ وا   ۔  اور   ا  و ‬ ‫ ‬ ‫    ف   ف  و‬ ‫‪ .20‬ول   آن۔)آ  ‪         " (89‬ب  ) آن(     زل        ‬
‫رت  ۔‬
‫ ‬ ‫  ا ں     ‬ ‫ں     د   ۔    ل‪ ،‬ا ن اور   ر  اور ‬ ‫ ‬ ‫  ا ں۔)آ ‪  (90‬ا  ‬ ‫ں ‬ ‫ ‬ ‫‪.21‬‬
‫ اور   و ز د ۔‬ ‫ و ‬ ‫    ا ‪   ،‬‬
‫ د    ذر     ؤ۔‬ ‫   ا  ا ن       ا   ں   آ    ا  دو ے   د‬ ‫  ۔ )آ ت ‪( 94-95‬ا  ‬ ‫‪.22‬‬

‫   روح  ا س ‬ ‫     ا‬ ‫   ۔  ان  ‬ ‫          آن   د  ‬ ‫‪ .23‬آن   ر   زل   ا۔)آ ‪     "(101-102‬گ  ‬

‫  ے رب    ف    ر  )‪ 23‬ل  ( زل ‬ ‫ ‬ ‫(  ‬ ‫) ا‬
‫   ا   ؤ اور ا    ا ن        ؤ ۔ ا    ‬ ‫‪ .24‬ل و  ام۔)آ ت ‪ " (114-115‬ا         ل اور  ک رزق     ‬
‫   ا     ا   اور    م       ۔‬ ‫ اوراور وہ  ر ‬ ‫        ام     وہ  دار‪  ،‬ن اور  ر   ‬
‫ں      ار  ۔"‬ ‫ ۔     اور ‬ ‫  ۔ ا    ‬ ‫ ۔)آ ت ‪"(120-123‬وہ ا  ذات   ا  ا‬ ‫‪ .25‬ب ا ا    ‬

‫ ‬ ‫ اور  ہ ‬ ‫        م  ی ‬ ‫  ‬ ‫۔ )آ ت ‪(125-128‬۔ رے   آ    ا    د ت   اور ‬ ‫  ‬ ‫‪.26‬‬
‫۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬

‫‪43‬‬
‫ر اں  رہ۔  ن ا ی‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ر اں  رہ۔  ن ا ی‬

‫   وا   اج اور ‬ ‫ ‬ ‫   ا   رۃ   ا ا‬ ‫م   اس   دو  ر‬ ‫رف‪:‬۔  ر اں  رہ"  ن ا ی"   م   ‬ ‫‪.1‬‬
‫ و  ب     وا   ۔‬ ‫ اور  ب ‬ ‫   ا ب ‬ ‫ ا ت ا     ذ    اور دو ی  رۃ‬
‫     ا  ا     ﷺ  ا  رات ‬ ‫ ) رۃ‪) (17‬آ ‪(1‬اس   رۃ     وع    ا  ‬ ‫‪ .2‬وا   اج۔ رۃ    ا ا‬
‫ہ  ا ۔ )  وا   ت   ا   ل ‬ ‫ں   ‬ ‫ ا  ا    ‬ ‫   ‬ ‫ ا س(‬ ‫ )‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ ا (‬ ‫  ا م  )‬
‫ ‪621‬ء    ا(‬
‫ ز    ‬ ‫   د        دو ‬ ‫         ا   ب     ا ا    ‬ ‫ اور  ا۔ )آ ت‪(4-7‬ا  ‬ ‫ ا ا    ‬ ‫‪.3‬‬
‫  ہ    د    اور ‬ ‫   ‬ ‫      ف ‬ ‫ زور  آور   ے   رے  ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫      و  ۔ ‬ ‫ اور   د  ‬
‫ آ ری ‬ ‫ ۔( ا ا ں      ‬ ‫ ا س(‬ ‫ )‬ ‫  ری         ہ         ری  ‬ ‫رے  د‬ ‫ ‬ ‫دو ی  ‬
‫   ‪70‬ء    (‬ ‫ہ ‬ ‫ رو  ‬ ‫ دو ی ‬ ‫ ‪587‬ق م   ‬ ‫ں ا‬ ‫     ‬ ‫ان    د ہ ‬
‫  ۔‬ ‫   ر ع ‪    02‬ر ع‪   4‬ر  ذ   دہ ا ت  زل ‬ ‫‪ .4‬ا ت ا ۔)آ ت ‪ (23-37‬اس    ا  ‬
‫ اور      و۔‬ ‫۔ )آ  ‪   (23‬گ ا     ا     ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ اور ر     ت  و۔ ان ‬ ‫  ک  و۔ ان   ا ام ‪ ،‬‬ ‫   ‬ ‫  ک۔ )آ ت ‪(23-24‬وا‬ ‫   ‬ ‫وا‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ر ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫وں   ان     دو۔‬ ‫ اور ‬ ‫ق۔ )آ ‪ (26‬ر  داروں ۔ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ا  ۔ ‬ ‫ن ا  رب   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ن   ‬ ‫ وا  ‬ ‫    و۔ ا  ‬ ‫ل ‬ ‫۔ )آ  ‪(27‬‬ ‫ل ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ‬ ‫  م  اب دو۔ ا    ‬ ‫    ور  ں   ا‬ ‫  وں اور ر  داروں   ‬ ‫م رو ۔ )آ  ‪ (28‬ا  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  و۔‬
‫  و۔  ازن اور ا ال    م  ۔‬ ‫ازن۔ )آ  ‪       (29‬م      ل ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ ‬ ‫ دو ں   رزق ا  د    ان     ‬ ‫ او د ۔ )آ  ‪ (31‬ا س   ڈر   ا  او د        و۔ او د اور وا‬ ‫)‪(7‬‬

‫ی    ۔‬
‫   اور  ا    ا را   ۔‬ ‫  ا ‬ ‫     وہ ‬ ‫ز ۔ )آ  ‪(32‬ز    ‬ ‫)‪(8‬‬

‫     ۔‬ ‫م  ل   و     ص   ‬ ‫      و ۔ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ )آ  ‪(33‬‬ ‫)‪(9‬‬

‫۔‬ ‫  ‪  ،‬ں     وہ  ان   ‬ ‫ ‬ ‫ل  ۔ )آ  ‪ (34‬ل      س       ا‬ ‫)‪(10‬‬

‫    ۔‬ ‫ی  و ۔ اس    رے        اب د  ‬ ‫)‪ (11‬و ہ ۔ )آ  ‪    (34‬‬

‫  ازو    ۔‬ ‫   دو      دو اور     ‬ ‫ ۔ )آ  ‪(35‬‬ ‫)‪(12‬‬

‫    ز  س    ۔‬ ‫      ۔  آ ‪  ،‬ن اور دل ‬ ‫  ‬ ‫     ‬ ‫)‪ (13‬و  و  ن۔ )آ  ‪  (36‬ا      ‬

‫)‪ (14‬ا ۔ )آ  ‪ (37‬ز    ا             ز     ڑ     اور    ڑوں    ی        ۔‬

‫‪44‬‬
‫ر اں  رہ۔  ن ا ی‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ا    ‬ ‫ں    ا‬ ‫ ‬ ‫ وا‬ ‫ ا ل  ‬ ‫   ‬ ‫ " ) رۃ‪) (18‬آ ت  ‪(2-5‬اس   رت    ا ا  ‬ ‫ ا ل۔ "   رۃ  ‬ ‫‪.5‬‬
‫ی دی     ۔‬
‫ ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫  ا ں   ذ        ‬ ‫     ‬ ‫۔)‪446 250‬ء ( )آ ت ‪(9-22‬اس  رۃ  ا  ‬ ‫‪ .6‬ا ب ‬
‫     ۔ ان      ر   ‬ ‫ ا   ر    ہ ‬ ‫ ‪250‬ء (    اور  ا       ‬ ‫ رو   د ہ )ڈ‬ ‫اور اس و      ‬
‫   ‬ ‫   ان     ا      ‬ ‫ ر   ار ‬ ‫      ۔ ا        وہ       ل )‪ 196‬ل (  ‬ ‫د‬
‫ ‪446‬ء   ز   (۔ اور اس  ح آ َ  َ      ‬ ‫  ڈو ‬ ‫وں  ل      )اس و‬ ‫           وہ     ‬ ‫   ‬ ‫اور رو‬
‫   اوران   ‬ ‫ں    م     ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫     ۔ ا ب ‬ ‫  ۔  ں   ا   م  ر   د‬ ‫رے      ‬
‫روح  واز    ۔‬
‫ ا ن‪،‬دو ا ا      د   ۔ ا  آد  ‬ ‫   ‬ ‫‪ .7‬ا      ر  ز  ۔ )آ ت ‪ (32-44‬ا    دو آد ں   ذ    ا  ‬
‫ ‬ ‫ ا  ا از   اس ‬ ‫ اور ا   ا    ا اس   ا  دن ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ا ر   دو  غ۔ ز  اور       ۔  غ  ب ‬
‫  ں   ‬ ‫   ‬ ‫  ۔ ا‬ ‫      ۔ اس آد    ا      وہ ‬ ‫     دو  ‬ ‫ ‬ ‫     ز دہ  ار  ں ۔   ‬
‫   ش     ‬ ‫ ‬ ‫    ا ‬ ‫ ا  دن ا    اس    رے  ں    ہ و  د   د  اور وہ ‬ ‫   دے ‬ ‫آ ت   ا    ‬
‫  ۔‬ ‫     ‬ ‫م  ا   رزق   ا ر  ا  ‬ ‫۔ اس   ‬ ‫     ‬ ‫     ‬ ‫ا  رب   ‬
‫  ب   ‬ ‫) ل  و دت  ‪1292‬ق  م   ل  و ت‪1172‬ق  م(‬ ‫   وا )۔  )آ ت  ‪ (60-74‬ب  ‬ ‫ و   ب  ‬ ‫ب ‬ ‫‪.8‬‬
‫    ے   د    وہ ‬ ‫ وہ ان   ‬ ‫ ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ ان   ‬ ‫ ر  و  ا    ‬ ‫ رہ     ‬ ‫       وہ ان   ‬
‫ ٰ        آپ       ۔ ‬ ‫    راخ    د ۔   ب  ‬ ‫   اس  ‬ ‫ اور         ب  ‬ ‫    ار  ‬ ‫ ‬ ‫دو ں  ا‬
‫    رت  ت    اور     ی ‬ ‫    ۔  ب ‬ ‫   ‬ ‫               آپ          آپ   ے  ‬ ‫ب ‬
‫   د ۔ ‬ ‫   ا  ‬ ‫رت     آ ۔   ب ‬ ‫ د ۔    آ      ا  ‬ ‫۔    دو ں  آ  ‬ ‫ں      س   ‬
‫  ا  ۔ ا ں    اب د          ‬ ‫ آپ   ا     ہ    ن     ۔   آپ   ‬ ‫     ر   ۔ ‬ ‫ب ‬
‫    ۔‬ ‫   ‬ ‫        ے ‬

‫‪45‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل ا  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔  ل ا  ا‬

‫   وا  ‬ ‫ و   ب  ‬ ‫ (   ب  ‬ ‫  ۔    رۃ )ا‬ ‫  ر‬ ‫"  ۔ اس   ‬ ‫  رے    م "  ل ا  ا‬ ‫رف‪:‬۔ ‬ ‫‪.1‬‬
‫ہ ‬ ‫ن   ‬ ‫ و  ‬ ‫  ب ‬ ‫ی  رۃ )  (‬ ‫ وا   ۔ ‬ ‫(   ب  ٰ    ‬ ‫   ۔ دو ی  رۃ )‬ ‫  ‬ ‫اور ذوا‬
‫۔‬
‫ ‬ ‫    وت ‬ ‫ اور ا         ں  گ ‬ ‫ٰ و  ب     وا )‪1292‬ق م( ۔)‪(76-82‬وہ دو ں آ  ‬ ‫ب ‬ ‫‪.2‬‬
‫   د ۔ اورآ     ے۔ ‬ ‫ اس د ار   از     ‬ ‫    ب ‬ ‫۔و ں ا  د ار  ا ‬ ‫      ‬ ‫ا ں   ان   ‬
‫۔ اس    ب          ے اور آپ   در ن  ا  ‬ ‫   اس  م    و      ‬ ‫     آپ ‬ ‫   ا‬ ‫ب ‬
‫       و ں    د ہ     ‬ ‫    راخ اس ‬ ‫    رے     د   ں ۔ ‬ ‫ آ    ۔   ا  ان  ں    ں   ‬ ‫ و‬
‫       وہ  ا    ‬ ‫     اس ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ وہ   ‬ ‫ آد      ‬ ‫ ا  ‬ ‫      ۔ اور وہ ‬ ‫   ز  د  ‬ ‫ ‬ ‫اور ا‬
‫ ا    ‬ ‫   دی     وہ دو    ں         ‬ ‫ ‬ ‫   وا   ۔ اور د ار اس ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ وا‬ ‫ا  ‬
‫     ا        ‬ ‫   ‬ ‫۔           ا  ‬ ‫     وہ  ے     ا    ا    ‬ ‫ا   ا   ن  ۔ ا  ‬
‫ ان  ں       آپ        ۔‬ ‫۔     ‬
‫    رے    ‬ ‫     اے  !   گ     ذوا‬ ‫ ‬ ‫)‪539‬ق م۔‪549‬ق م(۔ )‪(83-98‬ا  ‬ ‫  د ہ   ‬ ‫‪ .3‬ذوا‬
‫   ان    ؤ ۔ اس    ر  ذ   ت    و  ن  ۔‬
‫ وہ   ب     ف  روا   ا       وب  آ ب            وہ      ب      اس ‬ ‫   ۔   ب     ف۔  ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ ا   ؤ           ‬ ‫   ان   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور ‬ ‫  ا اور ا ن   د       گ ا ن ‬ ‫   ‬

‫  ۔‬ ‫     ‬ ‫   ان   ‬
‫دو ی   ۔   ق     ف۔    اس    دو ی     ق     ف   وع    اور  آ   ع  آ ب            ۔ ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ ا م    ۔‬ ‫    س د پ       ‬ ‫ ‬ ‫و ں اس   ا  ا   م د‬

‫ وہ دو  ڑوں   در ن    د ہ   ا  ‬ ‫ی     روا   ا اور ‬ ‫ی  ‪ ،‬دو  ڑوں   در ن۔ اس     وہ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ا ‬ ‫ ان   در ن ‬ ‫ط  در  ‪ ،‬دو ں  ڑوں   دا     ی ‬ ‫   ‬ ‫م   آد ں   ذر    ‬
‫  ج  ج  ڑوں   دو ی ‬ ‫  رے   در       س(‬ ‫ط د ار  ا دی) ہ  ر   ‬ ‫ڈ ا   ا  ‬
‫س  ۔ ‪539‬۔‪549‬ق م(‬ ‫۔)  ا ا   د ہ ‬ ‫ف     ‬
‫ د         ڑ  ‬ ‫ت  ذ    ا  ‬ ‫     ‬ ‫" ) رۃ‪(19‬۔  ا  ‬ ‫ت  ذ         رت۔)‪(2-15‬۔  " رۃ‬ ‫‪.4‬‬
‫  ان ‬ ‫ ‬ ‫ت    ا ‬ ‫  ص   ا  وارث    ۔ ا    اس   د   ل    ۔ ‬ ‫     ا  ‬ ‫ں  ی  ی ‬
‫از   ‬ ‫  ت   ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬
‫  ب  ا  ا  ان   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ا   ا    ذ  ‬ ‫        رت ۔)‪(19-35‬۔ " ا     ب ‬ ‫ب ‬ ‫‪.5‬‬
‫    رت د  آ   ں ۔‬ ‫ہ ‬ ‫س   اور     ا     ف        ں اور   ا  ‬

‫‪46‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل ا  ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫    ر     "      ۔ ‬ ‫   ا  ‬ ‫   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫    ب ‬ ‫۔ اس ‬ ‫  ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ ‬ ‫ ا   م   آ     گ ‬ ‫( ا       وہ     ا‬ ‫  ) ب ‬ ‫۔   اس     ‬ ‫    ں   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫!       ا  پ   ڈا ۔‬ ‫۔ " اے ‬
‫       وہ    ) ب   ٰ ( ل  ا  ۔"    ا     ہ   ں  ۔  اس      ‬ ‫    ارے     ت   ۔   ں    ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ۔‬ ‫ب دی اور     ۔ اور ‬
‫ ۔‬ ‫   وہ       ‬ ‫ ا       م ‬ ‫ ا  ‬ ‫       ‬ ‫۔   ا    ‬ ‫   ‬ ‫ا   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ‬ ‫  ب ا ا  ‪ ،‬ب ا ق‪ ،‬ب  ب ‪ ،‬ب ‬ ‫ں   ذ  ‬ ‫   ا   ت ر‬ ‫ت د  ا    ذ ۔)‪ (41-57‬ا  ‬ ‫‪.6‬‬
‫ ‪  ،‬ب ادر‬ ‫و  رون ‪ ،‬ب ا‬
‫  ا ‬ ‫  ح     ا‬ ‫   ‬ ‫ ؟ ان    د ‬ ‫ ز ہ ‬ ‫     دو رہ ‬ ‫   از  ت۔)‪(66-72‬۔ ا ن       ‬ ‫‪ .7‬ز‬
‫     ۔‬
‫ر   وں    ‬ ‫  گ  ا    ‬ ‫   روز  ‬ ‫۔‬ ‫   وہ        ‬ ‫ ۔)‪(88-95‬۔  ر ن       ن  ‬ ‫ او د  ‬ ‫‪ .8‬ا    ‬
‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    داَ  داَ اس   ‬
‫ن   وا ۔ " رۃ  " ) رۃ ‪(9-97)(20‬‬ ‫ ٰ اور ‬ ‫ب ‬ ‫‪.9‬‬
‫    ۔  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ر‬ ‫   ا    آواز  آ        ‬ ‫ وادی   ٰی    ‬ ‫  ب ‬ ‫۔ ‬ ‫ ر‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ۔‬ ‫   اور  ز ‬ ‫ی ‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ا     ف   دو  وں   ‬ ‫  ا   ‪  ،‬ب ‬ ‫     اور     ‬ ‫  ‬ ‫۔ ‬ ‫دو  وں   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  رون    ا ‬ ‫  ل دے۔  ا  م آ ن  ۔ ے ‬ ‫ٰ   د    "  ورد ر  ا ‬ ‫   د ۔    ب ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(3‬‬

‫د ر  ۔‬
‫۔‬ ‫  دو   ا     ر ہ    ہ ر  ‬ ‫۔ ‬ ‫  ا اور       ‬ ‫ اور  دو وں   ‬ ‫     ۔  ب ‬ ‫)‪(4‬‬

‫( رات    ‬ ‫ )‬ ‫ ‬ ‫ ) ( وب  آ ب  ‬ ‫ ‬ ‫  و ع  آ ب  ‬ ‫ ‬ ‫ ا      و    ‬ ‫‪ .10‬او ت   ز۔)‪(130‬۔"  ا‬
‫  دودی         ‬ ‫ن     ؤ "۔   )‬ ‫  ش  و  ‬ ‫   ‬ ‫او ت )  و  (اور دن    روں   )   ‪ ،‬زوال و  م(‬
‫ ‪  ،‬ب   اور      ف ا رہ  ۔(‬ ‫اس آ     ز   او ت    ‪ ،   ،‬‬

‫‪47‬‬
‫اں ۔ ا ب  س‬ ‫رہ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں ۔ ا ب  س‬ ‫رہ ‬

‫وں   ‬ ‫   ‪17‬‬ ‫"  اور‬ ‫ اول    رۃ"ا‬ ‫م  ۔اس   ‬ ‫اں  رہ " ا ب  س "    م   ‬ ‫رف‪:‬۔ ‬ ‫‪.1‬‬
‫    "  رۃ ا "   ۔‬ ‫ہ   ‬
‫ ‬ ‫  گ اس   ‬ ‫ آ     ‬ ‫ (‬ ‫ )‬ ‫ں    ب   و‬ ‫ ) رۃ ‪ )(21‬آ ت ‪(15 ،1‬‬ ‫  ب۔ رۃ ا‬ ‫‪ .2‬و‬
‫ت ر   ۔‬
‫    ت۔ )آ ت‪(46 16‬۔‬ ‫‪.3‬‬
‫   ‬ ‫  ۔   ں    و  ‬ ‫    ر   ‬ ‫     آ ن و ز       را  م  ت     ‬ ‫ ‬ ‫م  ت۔ا  ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ری  ۔‬ ‫در ن ‬

‫ ر  ‬ ‫  ن ‬ ‫ و روز ا  ا    ‬ ‫ ‬ ‫  ق ا     ۔ ‬ ‫ق ۔ ز  اور آ ں   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ا۔ا  ا  ا     ا دو ے  ا           م  ت    ۔‬ ‫ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫د   اور اس       ا‬ ‫ ‬ ‫    رے    آن  ک     ‬ ‫۔ ‬ ‫ذ  ‬ ‫)‪(4‬‬

‫   ‬ ‫ وہ ا     ق     ا ٰ    ‬ ‫ ا     ں   ‬ ‫     ‬ ‫۔    گ ‬ ‫ او د ‬ ‫ا    ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫    دت۔   گ  ر ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ا  ۔‬ ‫ ۔       ا‬ ‫ز  و آ ن     ‬ ‫‪.i‬‬

‫     ز ہ        ا  ۔‬ ‫‪.ii‬‬

‫۔‬ ‫   ‬ ‫     ڈ‬ ‫ وہ ا‬ ‫ ‬ ‫ڑ ز  ‬ ‫‪.iii‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ں    ف  گ ‬ ‫ ‬ ‫آ‬ ‫‪.iv‬‬

‫     ر   ۔‬ ‫ ا  ا  ‬ ‫ اور  رج و      ا     ‬ ‫رات دن ا      ‬ ‫‪.v‬‬

‫ ‬ ‫ار    ت    ہ ‬ ‫ ر ۔   ‬ ‫ ‬ ‫       ا ن   ‬ ‫  ‬ ‫ ۔ اور اے  !‬ ‫)‪(7‬‬

‫   ‬ ‫  ا   ا   د ‬ ‫ ‬ ‫ ۔اے   ! ن      ان    اب ا       ؟ ان    ‬ ‫اب  ا     ؤ ‬ ‫)‪(8‬‬

‫۔‬
‫  ۔‬ ‫      ‬ ‫ ‬ ‫   روز  ری  ان  ل   ا ن   ا ل ‬ ‫ان  ل۔)آ ‪(47‬‬ ‫‪.4‬‬

‫ ‬ ‫    ر ‬ ‫ ذ  ‬ ‫  ‬ ‫وں   ‬ ‫ ا ر ‬ ‫وں   ذ )آ  ‪(48-112‬۔ اس     ا    ا   ہ ‬ ‫ہ‬ ‫‪.5‬‬
‫ اور ‬ ‫   ا    ‬ ‫  ۔  ً ان ‬ ‫ر  ﷺ  ‬ ‫۔  ‬ ‫ آ  ‬ ‫۔   ا    ‬ ‫ آ   ۔ او    ر ل       ‬
‫ ۔‬ ‫    ۔ان  ں    م ‬ ‫ ‬ ‫     ا‬ ‫   ‬ ‫   اور را  ‬ ‫د ‬
‫ب  ب‬ ‫)‪(5‬‬ ‫ب ا ا‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ب ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ب  ط‬ ‫)‪(6‬‬ ‫ب ا ق‬ ‫)‪(4‬‬ ‫ب  رون‬ ‫)‪(2‬‬

‫‪48‬‬
‫اں ۔ ا ب  س‬ ‫رہ ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ب ذ‬ ‫)‪(15‬‬ ‫ب ا‬ ‫)‪(11‬‬ ‫ب  ح‬ ‫)‪(7‬‬

‫)‪   (16‬ب ‬ ‫)‪   (12‬ب ادر‬ ‫ب داؤد‬ ‫)‪(8‬‬

‫ ا  ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(17‬‬ ‫ب ذوا‬ ‫)‪(13‬‬ ‫ن‬ ‫ب ‬ ‫)‪(9‬‬

‫ب ‬ ‫)‪(14‬‬ ‫ب ا ب‬ ‫)‪(10‬‬

‫ان   د (‬ ‫  آن ‬ ‫ ‬ ‫)      ‬

‫     ‬ ‫ ر‬ ‫ د  وا ں    ‬ ‫     اے   !    ‬ ‫  ۔)آ ت  ‪(107-112‬۔  اس   رت    آ    ا  ‬ ‫‪ .6‬ر‬
‫ ۔‬
‫ ‬ ‫  ا  ۔ا     اب ‬ ‫ ‬ ‫ ز‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ں  ۔ رۃ  ) رۃ ‪(22‬۔) آ ت‪ (1-2‬ا    ‬ ‫   ‬ ‫‪.7‬‬
‫    ۔‬
‫  ں   دو رہ ز ہ  ے  ۔‬ ‫   ا   ے ‬ ‫   از  ت۔ )آ ت ‪(5-7‬۔ان آ ت             ‬ ‫‪ .8‬ز‬

‫ د        اور آ ت     ‬ ‫   د        د   ۔ا   ں   ‬ ‫  ‬ ‫  گ۔)آ ت ‪(11-14‬‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫‪.9‬‬

‫    رت  ۔‬ ‫ ‬ ‫   ان   ‬ ‫ اور ‬ ‫ن      گ ‬
‫ ا  ‬ ‫ں   ا‬ ‫ت اور ا‬ ‫۔  ر اور  م ‬ ‫۔آ  ‪18‬۔ ت          رج۔  ۔  رے۔  ڑ۔ در‬ ‫‪ .10‬ا    ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ اذن   م ‬ ‫ دی     ں     ں      ‬ ‫ ا       ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت  ا ا    ‬ ‫‪    .11‬ادا ۔)آ ت  ‪(26-31‬۔‬
‫۔‬ ‫    ں آ ‬ ‫ ‬ ‫ وہ د    ‬ ‫دے دو ‬
‫ ‬ ‫ہ  ر     اور   وا‬ ‫   ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔)آ ت ‪(34-37‬۔ان آ ت           ا      ا‬ ‫ وا‬ ‫‪.12‬‬
‫۔‬
‫ں ‬ ‫   ‬ ‫ اس     ‬ ‫    ت ‬ ‫ر       ‬ ‫ ‬ ‫)آ ت ‪ (42-45‬اے   !ا     گ ‬ ‫ وا‬ ‫‪ .13‬ں   ‬
‫  ہ و د   د ۔‬ ‫    ۔   ا‬ ‫   ا  ا   ں   ‬ ‫ اور  م ‬ ‫  م  ح‪  ،‬د‪  ،‬م ا ا ‪ ،‬اور  م  ط ‪ ،‬ا  ‬
‫ وا   ۔ دن رات    دش ‪  ،‬رش ‬ ‫ اور ‬ ‫   د‬ ‫         ا  ‬ ‫  ت اور ا ن۔۔ )آ ت ‪  (61-66‬آ ت ‬ ‫‪.14‬‬
‫ اور ر  ‬ ‫۔وہ  ا   ‬ ‫  ۔   ۔اور ‬ ‫  ۔   ۔       ‬ ‫ ا         ۔وہ ‬ ‫‪  ،‬ت   ا  ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ے اور ا ت ا ٰ    ‬ ‫۔ ا   ا ن ‬
‫   ‬ ‫   ‬ ‫     ا  ‬ ‫   ‬ ‫    ر    وہ  ‬ ‫  ۔)آ ت )‪ (71-74‬ا    ڑ      دوں     ‬ ‫‪.15‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫   اس   وا    ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ان   ‬ ‫     دور    ت   ا  ‬ ‫۔ اور ‬
‫ ‬ ‫       د ت دی    ۔    ز ادا  و۔‬ ‫ں   ‬ ‫۔ )آ ت ‪(77-78‬۔ رے   آ    ان آ ت   ‬ ‫‪ .16‬د ت ‬
‫   ا   د  ر  ۔‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ اور وہ ‬ ‫    م  ۔ و   را‬ ‫  م  و۔ ز ۃ ادا  و اور ا    ر    ‬

‫‪49‬‬
 ‫ا ر اں  رہ۔   ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ا ر اں  رہ۔   ا‬

‫ ‪ " ،‬رۃ ا ر " ‬ ‫"  ر ع ‪6‬‬ ‫  رۃ  ۔ " رۃا‬ ‫ ‬ ‫م  ۔ اس ‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫رف‪:‬۔  ا ر اں  رہ "    ا "  ‬ ‫‪.1‬‬
‫ن"   ا ا  ‪20‬آ ت ر ع‪   17‬۔‬ ‫ر ع‪  15‬اور  رۃ " ا‬
‫ں  ذ        ‬ ‫   ان  ‬ ‫  ۔  )آ ت‪(1-11‬ا  ‬ ‫ ‬ ‫ن  ) رۃ  ‪(23‬‬ ‫‪ .2‬وارث   دوس  ۔ رے    ا ا   رۃ  ‬
‫  ں    ود ‬ ‫  ۔ ا  ‬ ‫اری ‬ ‫دوس   وارث   وا    اور  ح      ۔   گ  ز۔ ز ۃاورو وں   ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ر    اور ۔ ا   زوں   او ت ۔ آداب۔ ار ن۔ ا اء   ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ور ا  دن    ۔ ‬ ‫         آدم ؑ           اس ‬ ‫ ا ن۔ )آ ت ‪( 12-16‬۔ ا  ‬ ‫‪.3‬‬
‫  ۔‬ ‫ دو رہ ا  ‬
‫۔ ت   روں     دش    را ‪ ،‬ر  ‪  ،‬ا ر  د   ر ‬ ‫ ‬ ‫  ت۔)آ ‪ (17-22‬اور      او  آ ن     ت  ‬ ‫‪.4‬‬
‫  ا ‬ ‫ ‪ ،‬ز ن اور ‬
‫ ‬ ‫    ح   ‬ ‫ؤ   ‬ ‫   ‬ ‫ں   ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ ذ  ‬ ‫۔ )آ ت  ‪   (23-54‬ر  ذ   ں    ‬ ‫ں   ‬ ‫‪.5‬‬
‫)‪(٥‬۔د  ا ۔‬ ‫ت ‬ ‫۔)‪(٤‬۔ ‬ ‫ت ‬ ‫ت  د۔)‪(٣‬۔ ‬ ‫ت  ح )‪(٢‬۔ ‬ ‫۔)ا(۔ ‬ ‫ ‬ ‫دا‬
‫ وا ں     ر ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں     ف  دوڑ  اور  ان    ‬ ‫ں۔)آ ت‪(57-60‬۔‬ ‫    ف  دوڑ  وا ں    ‪4‬‬ ‫‪.6‬‬
‫  ۔‬ ‫ں ‬
‫آ ت ا    ا ن۔‬ ‫)‪(1‬‬

‫ف  ا۔‬ ‫)‪(2‬‬

‫ک   دوری۔‬ ‫)‪(3‬‬

‫اور ا  رب    ف      ا ا س۔‬ ‫)‪(4‬‬

‫ت‪  ،‬ارادے    درج ‬ ‫ ‬ ‫ ‪   ،‬ت  ‪  ،‬‬ ‫   ان    ا  ا  ‬ ‫ ا ل۔)آ ت‪(62-65‬۔" رے   س  ا   ب    ‬ ‫‪.7‬‬
‫"۔‬
‫  ‬ ‫ ز    ‬ ‫   ‬ ‫      ۔‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬ ‫   ‪ ،‬د‬ ‫   ‬ ‫ ا ٰ ۔ )آ ت‪"(78-92‬وہ ا      ‬ ‫‪.8‬‬
‫ وا   ۔ وہ   ‬ ‫  ‬ ‫ اور ‬ ‫ اور  ت و  د   ۔ دش   و  ر ا          ‬ ‫  ؤ   ز‬ ‫اور ا     ف   ‬
‫  "۔‬
‫۔)آ ت ‪(101-115‬۔‬ ‫‪ .9‬روز ‬
‫  ۔‬ ‫   ۔  ح ‬ ‫   ‬ ‫ وہ ‬ ‫ ۔    ں ز دہ ‬ ‫ری  ے وا ۔      ے  ری ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   ر  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ وہ دوزخ   ‬ ‫ ‪    ،‬ں   اور  ا ں ز دہ ‬ ‫  ے وا ۔      ے   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫۔‬

‫‪50‬‬
 ‫ا ر اں  رہ۔   ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ۔ اس    ا ‬ ‫     ا    و    ۔۔۔ د ہ ‬ ‫ ‬ ‫ ا     ر ۔ )آ ‪ (116-118‬اس  رت   آ ی آ  ‬ ‫‪.10‬‬
‫۔‬ ‫ د  ‬ ‫       ‬ ‫ ا  اس ‬ ‫   ا     رے اس   ‬ ‫    ش  رگ  ۔۔ اور   ‬ ‫۔۔۔ ‬ ‫  ا ‬
‫  ر  ذ  ‬ ‫ ‬ ‫ ز‬ ‫ں   ‬ ‫   ‬ ‫   ا  ‬ ‫ ا ت  ۔ رۃ  ا ر) رۃ‪  (24‬‬ ‫ ‬ ‫ ز‬ ‫ں   ‬ ‫‪.11‬‬
‫ا ت  زل    ۔‬
‫۔  ا     م   دی ‬ ‫   ا       ڑے   رے  ‬ ‫ز     ا۔ )آ ۔‪(1-2‬۔زا   د  اور  زا   رت  دو ں    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ر   د ۔‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ہ  گ ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور    ر  اہ ا   ن       ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ )آ ‪(4-5‬۔    گ  ک دا   ر ں   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ ۔‬ ‫    ا   ں   ‪ 80‬ڑے  رے ‬

‫     ‬ ‫ اور  ‬ ‫ ‬ ‫  ر ‬ ‫   وہ   ر   ا ں    ‬ ‫  د   ی   ا ام  ‬ ‫داری۔ )آ ‪(6-9‬‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ۔‬ ‫     اس   ا    ‬ ‫   ا  وہ ‬ ‫ا‬

‫   ۔‬ ‫ وا  د  و آ ت   درد ک  اب   ‬ ‫ ‬ ‫   روک  م۔ )آ ‪(-19‬۔ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ں   ا   وں    ا           ا زت ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ ا زت دا ۔ )آ ۔‪(27-29‬۔  آ  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫۔‬ ‫   ‬ ‫دا  ‬
‫ اور ا   م‬ ‫ ر‬ ‫ ‬ ‫  دوں       ا  ‬ ‫     اے   !‬ ‫۔ )آ ‪(30‬۔ ا  ‬ ‫ وں   ‬ ‫)‪(6‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬

‫   ‬ ‫  ا  اس       د  ‬ ‫ر    د‬ ‫ ا ؤ  ‬ ‫  ر‬ ‫۔ )آ ‪(31‬‬ ‫   ‬ ‫ر   ‬ ‫  ؤ ‬ ‫ر‬ ‫)‪(7‬‬

‫ں   آ  ڈا  ر ۔ ‬ ‫ اور ا   ں  ا  اوڑ‬

‫     ا  ‬ ‫              د   ان    ح   دو۔ ا  وہ ‬ ‫ ‬ ‫۔ )آ ‪(32‬۔   آ  ‬ ‫د  دی ‬ ‫)‪(8‬‬

‫   ان       دے  ۔‬ ‫ا  ‬
‫ ا   س   رو  ‬ ‫   ا ر ا     ر ا   اغ   ‬ ‫‪ .12‬ر  ا ۔ )آ ‪ "(35‬ا   ر  ت  ۔  ت ا   ق  ۔ ‬
‫   ‬ ‫  ۔ا  ا   ر     ‬ ‫   ‬ ‫ اس   د‬ ‫   ا  آپ     ر   ۔  ہ ‬ ‫     ‬ ‫۔  س وہ  دہ   ‬
‫ د   ۔"‬ ‫ا  و ر‬
‫ن  ) آن    (‬ ‫   ا   ے    ‬ ‫   وہ  ذات  ‬ ‫ن"  ‪ )،‬رۃ  ‪ (25‬۔)آ ت‪ (1-2‬۔"  ‬ ‫ن۔ " رۃ  ا‬ ‫‪ .13‬ول  ‬
‫ وہ د  وا ں   ا     اب   ڈرا "‬ ‫زل   ‬
‫ ‬ ‫     ‬ ‫  ت          گ روز آ ت   ا ری   اور   ا   ں ان   ‬ ‫ آ ت۔ )آ ‪(11-14‬۔ ا‬ ‫‪.14‬‬
‫  ۔‬ ‫ آگ  رر  ‬
‫ ر   (  ا  ‬ ‫  د ‬ ‫ ‬ ‫   اور ان    دوں   )    ‬ ‫۔ )آ ‪(17-19‬۔ اس دن )روز  ا( ا  ان ‬ ‫‪.15‬‬
‫   ے  ۔‬ ‫   ان   ‬

‫‪51‬‬
 ‫اں  رہ ۔ و ل ا‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ ۔ و ل ا‬ ‫ا‬

‫"   ‪ 59‬آ ت ‬ ‫اء "اور  رۃ "ا‬ ‫ن" ‪  ،‬رۃ "ا‬ ‫م   اس    رۃ " ا‬ ‫"     م   ‬ ‫اں  رہ " و  ل ا‬ ‫رف‪:‬۔ ا‬ ‫‪.1‬‬
‫  ۔‬
‫   روز  ا  آ ں    ‬ ‫ وہ  ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫        ں    ی  ت   ‬ ‫ت  ا ۔ )آ ت‪(21-22‬۔  ا  ‬ ‫‪.2‬‬
‫    ۔‬ ‫ی ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫     اس دن ‬ ‫ں   د‬
‫ ‬ ‫ وہ  ا ‬ ‫ ‬ ‫  ف ا       ۔‬ ‫ د‬ ‫   دن ‬ ‫     ‬ ‫ دن۔ )آ ت۔‪(26-30‬۔   آ ت ‬ ‫  ‬ ‫‪.3‬‬
‫دن    ۔‬
‫ ‬ ‫    ظ     اور  ر   زل ‬ ‫       ‬ ‫ول  آن۔)آ  ‪ ( 32‬را  آن ا    و       زل    ۔ ‬ ‫‪.4‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ آ‬
‫ں ‬ ‫  ۔    دہ اور   ز ں ‪ ،‬ا‬ ‫   آ  آ   اؤں    رت     ‬ ‫‪ .5‬رب  ت۔)آ ت‪ (45-55‬و      ا  ر‬
‫ا ل ‬ ‫ اور ‬ ‫       ا     ا   ۔   اس   ‬ ‫  ۔ اور و    ‬ ‫ ‬ ‫    اب     ز‬ ‫‪  ،‬ا ں اور ت ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ دو ا  ا  ‬
‫   ‬ ‫    ک   وہ ‬ ‫۔‬ ‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫      ا    و   و   ز ہ   اور ‬ ‫ ا   ۔ )‪(58-62‬۔   آ ت ‬ ‫‪.6‬‬
‫  ۔‬ ‫۔ اس    رج اور   رو   ۔ ا    دن اور رات   ا  دو ے   ‬ ‫آ ن    ج ‬
‫  وں    ذ     ۔       ر  ‬ ‫ہ  اور  ‬ ‫ں۔ )‪(63-76‬۔  )ان  آ ت    ا    ا   ب  و  ‬ ‫  وں    ‪14‬‬ ‫‪.7‬‬
‫  (۔‬ ‫ں ‬ ‫ذ  ‪14‬‬
‫ی     ‬ ‫ز    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ں    م   ا  ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ا  را ں    دت    ار  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ روی    م   ‬ ‫ و  ‬ ‫چ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ‬ ‫ک ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫)‪(6‬‬

‫داری اور ز      ‬ ‫)‪(7‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا ں   ‬ ‫  ر     ا     م ‬ ‫ا‬ ‫)‪(8‬‬

‫  ۔‬ ‫  ف ‬ ‫  ے ا  ا‬ ‫ ‬ ‫اور         ‬ ‫)‪(9‬‬

‫ ‬ ‫  ے  ٹ    اہ ‬ ‫)‪(10‬‬

‫ د‬ ‫ ‬ ‫ت    ف ‬ ‫)‪(11‬‬

‫  ۔‬ ‫)‪ (12‬آ ت    ری  ح  ر و   ‬

‫‪52‬‬
 ‫اں  رہ ۔ و ل ا‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫       د  ‬ ‫)‪ (13‬ا   ی  ں ‬

‫روں   ا م  ۔‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫)‪ (14‬اور د  ‬
‫ں ‬ ‫ا" ) رۃ‪(26‬۔)‪ (10-189‬۔ اس  رۃ   ا     ر  ذ    ذ‬ ‫۔ رۃ " ا‬ ‫ وا   ت ‬ ‫ں   ‬ ‫‪ .8‬ر‬
‫ اور ان   ا     اب  زل  ا۔‬ ‫ں   ‬ ‫ ا    ر‬
‫۔‬ ‫م ‬ ‫)‪(1‬‬

‫م ا ا ۔‬ ‫)‪(2‬‬

‫م  ح ۔‬ ‫)‪(3‬‬

‫م  د۔‬ ‫)‪(4‬‬

‫م  د۔‬ ‫)‪(5‬‬

‫م  ط۔‬ ‫)‪(6‬‬

‫ان(‬ ‫  آن ‬ ‫ د  ‬ ‫ت ‬ ‫ )‬ ‫م ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  ب  ۔ )‪(192-197‬۔‬ ‫آن ا‬ ‫‪.9‬‬

‫آن   ا     زل  دہ    ۔‬ ‫)‪(1‬‬

‫ر ا س      رک       آ  ۔‬ ‫ا  ا  ‬ ‫)‪(2‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫  ا   ‬ ‫ ر ل ا  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫رت اور وا  ز ن   ا را   ۔‬ ‫  ف ‪،‬‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ں      ۔‬ ‫ ‬ ‫ آ‬ ‫اس  ب   ذ  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫     ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ") رۃ ‪(27‬۔ )‪(7-15‬۔  آ ت ‬ ‫ ۔ "  رۃ ا‬ ‫وں   ‬ ‫‪.10‬‬
‫   اور  ان   ا  ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ن      و  ‬ ‫ت ‬ ‫ت  داؤد  اور ‬ ‫  ا    ۔ ‬ ‫  رج     ح  ‬ ‫  ۔اور  ا  ‬ ‫ ‬
‫      ۔‬ ‫    وں   ‬
‫دہ ‬ ‫ ‬ ‫ د‬ ‫   دور  ‪965-926‬ق    ان    ‪40‬‬ ‫ن)‬ ‫ت ‬ ‫ن    وا ۔ )‪(16-44‬۔  )ان  آ ت    ‬ ‫ت ‬ ‫‪.11‬‬
‫   ‬ ‫ت  داؤد    ز  ‪1004-965‬ق  م(‬ ‫ت  داؤد )‬ ‫ت    وہ  ‬ ‫  رے    ‬ ‫‪   ،‬ق  اردن  اور   م     (‬
‫وں  اور   روں     ں ‬ ‫ ‬ ‫۔  ا‬ ‫ ‬ ‫     ان    ‬ ‫  ت  اور  ‬ ‫ ‬ ‫اد    ‬ ‫۔  اور  ان     ل  و  ‬
‫ت  (۔‬ ‫  ۔ ان آ ت   ان    رے   درج ذ  ‬ ‫وں   ان   ‬ ‫ں ‪ ،‬‬ ‫ اور  ں و ا‬ ‫   ‬
‫ں    دار   ‬ ‫ ۔ ‬ ‫      ر ر  ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ن  ا  ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫۔  ا  ‬ ‫ں   ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ں   رو ی  ؤ اور ان             ‬ ‫   ‬ ‫  ؤ ا         د ہ   ‬ ‫ں     ا   ں   ‬ ‫ ‬

‫ا  د  ‬ ‫ن      ت     ‬ ‫۔ ب ‬
‫ ‬ ‫   د        آ  اور      ا  ر ا  ا  ‬ ‫   ‬ ‫ن   ا      ‬ ‫    ب ‬ ‫     وا ۔ ا  ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ ا ن  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔       اس   ‬ ‫    ان ا   رت ‬ ‫  ا ۔ ‬

‫‪53‬‬
 ‫اں  رہ ۔ و ل ا‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ذر   اد ۔    ‬ ‫ دی۔  اور    ‬ ‫   ا  د ت  ‬ ‫ن             ‬ ‫ن    ۔  ب ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(3‬‬

‫      ا ۔‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫ب ‬

‫ دور   (‬ ‫ )ڈ ھ   ار  ‬ ‫        ن       ‬ ‫ ‬ ‫ن    ا  ا  در ر  ‬ ‫  ا ۔  ب ‬ ‫     ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ د   ں اور ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫    س  ب       ا  اور    ں ٓپ   ‬ ‫ ‬ ‫ے  س      ۔ ا  ‬

‫ آ  ۔‬ ‫   ‬
‫  ۔ ‬ ‫ د‬ ‫ن     آ  ۔     وہ ‬ ‫ت۔ ا  ا      اور اس    دار  ب ‬ ‫ن   ‬ ‫ اور  ب ‬ ‫)‪(5‬‬

‫   ۔       و   ۔‬ ‫ ا     ۔ وہ ‬ ‫     اس   ‬ ‫اور ‬

‫      ا     ‬ ‫   ا ر        ۔ اور ا ر  ش ا  ‬ ‫    ش۔  رے   آ    ذ            ‬ ‫  ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ ۔  ب ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ں    ے او  ا    ‬ ‫     ا  ‬ ‫        ض    ۔ و ں    ر  ‬ ‫د‬

‫ ر  اور  اب ‬ ‫    ا   ‬ ‫"  اے   ے  رب!  ا  ‬ ‫      ش   ۔  اس    وہ   ر  ا‬ ‫ن       ‬
‫     ا م  ل    "۔‬ ‫ن   ‬ ‫ب ‬

‫‪54‬‬
 ‫اں  رہ۔ ا  ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔ ا  ‬

‫"  اور  آ   "   رۃ ‬ ‫"۔   "   رۃ  ا‬ ‫ "   رۃ  ا‬ ‫ ‬ ‫م    اس  ‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫" ‬ ‫ ‬ ‫رف‪:‬۔   اں  رہ "  ا‬ ‫‪.1‬‬
‫ ‬ ‫ ۔   ا ۔   دی  اور   ت     رے    ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ٰ    ا‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫" ‬ ‫ت"      آ ت   ۔" رۃا‬ ‫ا‬
‫وا ت   ذ   ۔‬
‫  ار   اور اس ‬ ‫؟ ۔۔ ز    ‬ ‫  ت ا‬ ‫  ؟ ‬ ‫    ت ‬ ‫ ۔ )آ ت‪(60-65‬۔وہ  ن   ‬ ‫ و  ‬ ‫ت ‬ ‫‪.2‬‬
‫ ‬ ‫ ر  ‬ ‫  ڑ د ۔ا     ا  ن        ار   د      اور اس   ‬ ‫ ا ر در  رواں  ۔ اور اس    ڑوں   ‬
‫   اور   اس ‬ ‫   ا ا  ‬ ‫  ؟ ‬ ‫    اؤں   ‬ ‫ و ‬ ‫   ؟ا  ر‬ ‫ را  د‬ ‫ ‬ ‫ر(‬ ‫ اور  ی )‬ ‫؟‬
‫ ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ‬ ‫  ؟ان     ا     ا آ ں اور ز    ‬ ‫ ا دہ   ‬
‫ں ‬ ‫   ز          د      ‬ ‫ آ ت۔)‪(66-69‬۔ آ ت    رے    ر            ۔ان     د‬ ‫‪.3‬‬
‫ ا م      ۔‬
‫  ۔ اور ‬ ‫   ‬ ‫ر ‬ ‫ ا  رب   ‬ ‫ اور      ر  ں   ‬ ‫ ‬ ‫  ت    م  ‬ ‫۔)‪(87-90‬روز ‬ ‫‪ .4‬روز ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آگ  ‬ ‫  اور   ے   ں    او‬ ‫  ں    اس  دن    ا  ‬ ‫ ۔‬ ‫ڑاس  دن   د ں     ح  اڑ  ر  ‬
‫  ۔‬ ‫د‬
‫" ) رۃ ‪)(28‬آ ت ‪(1-42‬‬ ‫   وا )‪1292‬ق م(۔ رۃ " ا‬ ‫ب ‬ ‫‪.5‬‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   ان    ں   ا     ف   و   زل ‬ ‫)‪1292‬ق م  ( ا ‬ ‫    ا ۔  ب ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   اس    ن    ہ   ا  ا   ت   ر    در    ڈال د  اور   ‬ ‫ ر ۔ ‬ ‫  ہ         دودھ ‬ ‫ ‬

‫ ا  وا ہ   ا    ‬ ‫ف    ۔‬
‫  را    ا ں     ل    د    اس    ا ر  ا  ‬ ‫    س ‬ ‫ن   ‬ ‫ وہ   ت  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ن   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ن ‬ ‫ ‬ ‫  ۔)     م  ‬ ‫    و۔    اس    ا      ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫ن ‬ ‫ن    ی   ‬ ‫رت     ۔‬

‫    ورش ‬ ‫    ب ‬ ‫ن   ‬ ‫          ا۔   (‬ ‫  ‬ ‫ ز ن       ‬ ‫     ر   ۔  ‬
‫    ۔‬ ‫   و ‬ ‫   ا    ا‬ ‫ وہ  ان ‬ ‫ ر  ۔‬
‫   ا ا      ر  ر   ۔  اور  ا ا    ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫     دا  ‬ ‫ دن   ب  ‬ ‫  ت۔  ا‬ ‫ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ‬ ‫ وہ     ‬ ‫   و    وہ  ا اور    ۔‬ ‫  را ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫  را۔ ا ں   ‬ ‫ ٰ   د    ‬ ‫ب ‬

‫ں    ۔‬ ‫۔ اور د    اے ا    ‬ ‫ ا   ے ‬ ‫   ‬ ‫اور   ‬
‫  روں    ے ‬ ‫    گ       ‬ ‫ اور د    و ں ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔          ب ‬ ‫)‪(4‬‬

‫   ان    د   اور ان    روں      ۔ وہ ‬ ‫  ب ‬ ‫ں ا   ر رو   ی  ۔ ‬ ‫اور ا   ف دو ‬
‫    س آ  اور      ے   آپ     ‬ ‫ں     ا   ب ‬ ‫۔ ڑی د     ری     ان دو  ں ‬ ‫ ‬

‫‪55‬‬
 ‫اں  رہ۔ ا  ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫    ۔  (۔  آپ    اس   رگ    ا  ‬ ‫   ان   م   ب  ‬ ‫ وہ  اس   رگ     س   ۔  )‬ ‫ر    ۔  ‬

‫ں     آ   ۔‬ ‫ں   ‬ ‫   ا ں     اب    ف    و   ‬ ‫ت ‬
‫       ر ۔  ا ں    ا    ) رہ (  ‬ ‫  ب ‬ ‫ دس   س  ‬ ‫ ‬ ‫    دی۔   ب  ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(5‬‬

‫     دی اوردس  س   ا ں   و  وا     و ام  ۔‬ ‫دی    ب ‬

‫!    ا  ‬ ‫   آواز آ ۔" اے ‬ ‫   ا  در‬ ‫  ہ  ر     س ‬ ‫ ‬ ‫ازی۔ و  وا  آ  ‬ ‫ت   ‬ ‫)‪(6‬‬

‫۔ اور آپ   دو  ے     ‬ ‫ا ز ‬ ‫    ت   ‬ ‫   آپ   ا  ‬ ‫"۔ اس ‬ ‫ں ۔  رے  ن وا ں   ‬

‫ن    س د ت ‬ ‫ وہ ‬ ‫ ‬ ‫  ا   ‬ ‫    رج    ح ‬ ‫     اور دو ے ان   ‬ ‫ ا  ان       ‬
‫ اور  د ت ‬ ‫ ‬ ‫    ح ‬ ‫ن     س  آ ۔  ا‬ ‫۔  آپ  اور   ب   رون  ‬ ‫ل   ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ د‬
‫   اس   ان  وں    دو ار د ۔   آ  ا    ا  اور ا   ج     ‬ ‫ں اور  ے د‬ ‫دی۔ اور ا  ‬
‫ق   د ۔‬ ‫ ڈ  ‬
‫ دی   وہ    ۔ ا   م    اری     ‬ ‫    رون     د ت ‬ ‫۔ )‪ (76-82‬ب ‬ ‫رون   د ت ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  م  ح    روح  ۔‬ ‫  ۔ اس   ا‬ ‫     زاد ‬ ‫ن      ۔ رون   ا ا   ۔  ب ‬

‫۔)  ‬ ‫    دو   ‬ ‫ دی۔   اس   ا ر   اور  ب ‬ ‫ ٰ   د ت  ‬ ‫ ۔  ن      ب ‬ ‫ن  د ت ‬ ‫)‪(8‬‬

‫  ۔(‬ ‫د‬ ‫  ‬ ‫ن   وز  اور ‬

‫  ور  آز  ‬ ‫ ا  ا‬ ‫   ا ن   د ٰی  ‬ ‫       ‬ ‫ت") رۃ‪  (29‬ا  ‬ ‫۔ )‪(1-3‬۔  " رہ  ا‬ ‫ں    آز‬ ‫‪.6‬‬
‫ ۔‬
‫ ا  وہ     زور ڈا     ے ‬ ‫  ک  ے ‬ ‫   ‬ ‫  ک۔)‪(8-9‬۔     ا ن    ا      وہ وا‬ ‫   ‬ ‫‪ .7‬وا‬
‫    ۔‬ ‫ا    ان   ا‬ ‫ ‬ ‫     ‬
‫‪ ،‬‬ ‫ں اور  ں   ذ         م  ح‪  ،‬م  ط‪  ،‬م  د‪  ،‬م ‬ ‫ن ‬ ‫ن  گ۔)‪(14-40‬۔ ان آ ت   ا      ‬ ‫‪.8‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫م  د اور  م ‬
‫  د   ‬ ‫     اس   ‬ ‫       ‬ ‫ں    ل   ی ‬ ‫     ‬ ‫ں    ل۔ )‪(41-43‬۔  رے   آ    ا  ‬ ‫‪.9‬‬
‫    ش    گ   ر ۔‬ ‫    ور    ی   ‬ ‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫اری ‬ ‫ و‬

‫‪56‬‬
 ‫ا اں  رہ۔ ا   او‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ا اں  رہ۔ ا   او‬

‫ ‬ ‫ت  "  آ ی  ‪25‬آ ت   ۔  اس      ‪4‬‬ ‫م   ۔  اس    " رۃ  ا‬ ‫ ‬ ‫رف‪:‬۔ا اں  " رہ  ا    او "     م  ‬ ‫‪.1‬‬
‫ۃ"اور"  رۃ ا اب "‪   ،‬ا ا  ‪30‬آ ت  ۔‬ ‫ر  " رۃروم " رۃ  ن" ‪ ،‬رۃ ا‬
‫ت " )آ ‪(45‬۔ اے   ! وت  و اس  ب ) آن   (     ری  ف و    ذر  ‬ ‫ز و  وت  آن۔"  رۃ ا‬ ‫‪.2‬‬
‫  و۔‬ ‫    ۔ اور  ز ‬
‫ وا   ۔ آ ن            دہ ز      ‬ ‫   اور       ‬ ‫  ت۔ )‪(61-63‬۔ رزق    د  اور   ا    ‬ ‫‪.3‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬
‫ آ ت       ‬ ‫ ز‬ ‫۔ ‬ ‫    ا   ‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫    ‬ ‫     اس د    ز‬ ‫۔ )‪(64‬۔   آ  ‬ ‫ ز‬ ‫‪.4‬‬
‫۔‬
‫ب       اور ‬ ‫   ز    ‬ ‫     رو  ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ " رۃا وم" ) رۃ ‪)(30‬آ ت‪(2-6‬۔   آ ت ‬ ‫آن   ‬ ‫‪.5‬‬
‫ ‪624‬ء     ری     ۔  رو ں    ا ا ں      ‬ ‫ ‬ ‫  ۔)  ‬ ‫ آ  ‬ ‫        ں    ا  ر  وہ  ‬ ‫ا  اس  ‬
‫    ۔(‬
‫ں۔ ")‪(20-27‬۔‬ ‫‪ .6‬ا    ‪12‬‬
‫ ا    ا ن        ا  ۔‬ ‫)‪(1‬‬

‫  و۔‬ ‫    ن ‬ ‫ ‬ ‫    رے    ں ‬ ‫ری ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ا   ۔‬ ‫ و ‬ ‫ ‬ ‫ا  دو ے   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ں      ۔‬ ‫آ ن و ز     ا    اس   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫  ۔‬ ‫ا  آدم ؑ    ا        و د  رے ر  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ں      ۔‬ ‫ز ں   ا ف   اس   ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ۔‬ ‫  ش ‬ ‫ ا    ‬ ‫ ‬ ‫       ا ن دن   ‬ ‫اس   ا  ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  ۔‬ ‫       رات   آرام ‬ ‫اور ا  ‬ ‫)‪(8‬‬

‫  ۔‬ ‫       آ ن     ا ر   ۔ اور  دہ ز  ز ہ   ‬ ‫ اس   ا  ‬ ‫)‪(9‬‬

‫  ۔‬ ‫         ز  و آ ن اس       ‬ ‫)‪ (10‬اس   ‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اس     ر    ‬ ‫ں    آوازدے      ا ن   وں    ‬ ‫   دن  وہ  ا‬ ‫       ‬ ‫)‪ (11‬اور  اس    ا  ‬
‫"۔‬
‫دی ‬ ‫   ا    ‬ ‫وں   ان      د‬ ‫ں  اور  ‬ ‫      ا  داروں۔ ‬ ‫ ‬ ‫۔ )‪(38‬۔  آ  ‬ ‫‪ .7‬ر  دار  و  ‬
‫ ‬ ‫ل     ‬ ‫ ‬

‫‪57‬‬
 ‫ا اں  رہ۔ ا   او‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   وہ ا     ح  را   ف   ر    ‬ ‫ ‬ ‫       اس   و ل اس     اور    ں   ‬ ‫ ا ل )‪(41-45‬۔‬ ‫‪ .8‬ا‬

‫۔‬
‫    رش ‬ ‫   اور ا     وں   ‬ ‫  ۔  دل ا‬ ‫   و     ا  ‬ ‫   ‬ ‫ ا ٰ۔ )‪(46-48‬۔ اور   ا    ر‬ ‫‪ .9‬ر‬
‫  ۔‬ ‫ د     وہ  ش   ‬
‫ وا    اور        رت ر   ۔‬ ‫   ‬ ‫     ا    د    وہ ‬ ‫    ا ‬ ‫‪ .10‬ا    د ۔)‪(54‬۔ وہ   ‬

‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آ ت      ‬ ‫ب   گ۔"   رۃ   ن  ") رۃ  ‪ (31‬۔) آ ت  ‪(2-5‬۔     ب  ‬ ‫‪.11‬‬
‫ وا   ۔‬ ‫ اور    ح ‬ ‫ا  و ر‬
‫ اور  آ ن ‬ ‫ د‬ ‫    ح    ر ‬ ‫ں     ا    ز     ڑ   ڑ د‬ ‫۔ )‪(10-11‬۔  ا    آ ں      ‬ ‫‪ .12‬ا    ‬
‫۔‬ ‫ ز      ‬
‫ ودا       ۔  ن   ا  ‬ ‫     ا     ن   ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ )‪(12-19‬۔   آ ت ‬ ‫   ا      ‪12‬‬ ‫ن ‬ ‫‪.13‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫    ر  ذ  ‪12‬‬
‫     ۔‬ ‫     ‬ ‫ک  ۔  ن   ا           ا   ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ ‬ ‫ و ا‬ ‫ ان   ‬ ‫   ا        د    اس ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫۔ ا  وا‬ ‫ وا‬ ‫ا‬ ‫)‪(2‬‬

‫ آؤ۔‬ ‫  ک   ‬ ‫   ‬ ‫  ک۔ وا‬ ‫   ‬ ‫وا‬ ‫)‪(3‬‬

‫   اور وہ  ر     ۔‬ ‫  آ ن   ز        ا  اس   ‬ ‫۔   !‬ ‫)‪(4‬‬

‫  و اور ا     د  و۔‬ ‫ز۔   ! ز ‬ ‫)‪(5‬‬

‫       دے۔‬ ‫ ۔   !‬ ‫)‪(6‬‬

‫ی۔  ا  اور  ی    ں      و۔‬ ‫)‪(7‬‬

‫ اس      ۔‬ ‫ آ ‬ ‫۔     ‬ ‫)‪(8‬‬

‫    ۔‬ ‫    ت    ۔ اور ‬ ‫۔  ں     ‬ ‫)‪(9‬‬

‫  ۔‬ ‫۔ ز    ا    ‬ ‫)‪ (10‬ا  و ‬

‫ت   ا ال ا ر  ۔‬ ‫ روی۔ ا  ‬ ‫)‪(11‬‬

‫   ا  آواز اور     ر ۔‬ ‫ آواز۔   !‬ ‫)‪(12‬‬

‫(‬ ‫   دا  ‬ ‫ہ ‬ ‫    ن   ‬ ‫)ز  ‬

‫ ‬ ‫    ں   ذ           ف ا  ‬ ‫ ۔ )‪(34‬۔اس آ    ا      ‬ ‫   ‬ ‫‪5 .14‬‬
‫   آ     ۔‬ ‫)‪(1‬‬

‫    ۔‬ ‫رش ‬ ‫)‪(2‬‬

‫      ورش   ر   ۔‬ ‫ؤں   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ وا   ۔‬ ‫ ‬ ‫ وہ   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫‪58‬‬
 ‫ا اں  رہ۔ ا   او‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ز    اس    ت آ    ۔‬ ‫)‪(5‬‬

‫۔‬ ‫  ب ‬ ‫ وا          اس   ‬ ‫  ‬ ‫ہ اور ‬ ‫ہ" ) رۃ ‪) (32‬آ ت ‪(7-9‬۔ وہ ا    ‬ ‫ ۔ " رۃ ا‬ ‫‪.15‬‬

‫ ‬ ‫   ۔ ا  رب       ‬ ‫      ے     ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ا ن     آ ت ‬ ‫ وا ۔ )‪(15-17‬۔ ‬ ‫ے   ‬ ‫‪.16‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ّ ‬ ‫   اور ‬ ‫ ‬ ‫اس   ‬
‫   ‬ ‫ و    ‬ ‫ ‬ ‫ ۔   و ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫    ۔ "  رۃ ا اب" ) رۃ‪(33‬۔ )‪(5-4‬۔ ا ن ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫‪.17‬‬
‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫         ‬
‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫       ان   آ‬ ‫      ھ آ  ‬ ‫ ‬ ‫  د  و   اس         ‬ ‫‪ .18‬وہ  ق ‪ 5‬ی اے ا ن وا  ! ا    وہ ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫     آ  وا  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ر ل    ا  ‬ ‫          ں   ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫۔   رے    آ      آ‬ ‫ ز‬ ‫ ‬ ‫‪.19‬‬
‫۔‬

‫‪59‬‬
 ‫اں  رہ۔ و  ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔ و  ‬

‫"اور  آ    ‬ ‫م   ۔  اس    " رۃ  ا اب  "  ۔   رۃ" "  ۔  " رۃ  ‬ ‫ ‬ ‫"   م ‬ ‫ ‬ ‫اں   رہ  "و‬ ‫رف‪:‬۔  ‬ ‫‪.1‬‬
‫" رۃ  ٰ " ‬
‫د       ‬ ‫   اس    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫      ں   ‬ ‫۔ )آ ‪(-32-34‬۔) ا  ‬ ‫    ں   ‬ ‫‪.2‬‬
‫(‬ ‫رات   ا    ‬ ‫ ں     ‬
‫ ۔‬ ‫        ر     ‬ ‫ دل    ا  ر  وا  ‬ ‫د  ز ن    ت    و۔ ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   ر ۔ ا   وں   ر ۔‬ ‫)‪(2‬‬

‫ں    و۔‬ ‫ر۔  ے۔   ۔  س ۔ ز ر اور  ل ڈ ل ‬ ‫ؤ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  و اور ز ۃ دو۔‬ ‫دت ۔  ز ‬ ‫)‪(4‬‬

‫  و۔‬ ‫ ۔ ا  اور اس   ر ل   ا‬ ‫ا‬ ‫)‪(5‬‬

‫  ری  ح  ک   دے۔‬ ‫       ‬ ‫             ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ۔ ‬ ‫)‪(6‬‬

‫    ں    د ر  اور  ن  و ۔‬ ‫ ۔ ا    آ ت اور ‬ ‫آ ت و ‬ ‫)‪(7‬‬

‫ں   آ  او ف۔ )آ ‪(35‬‬ ‫‪.3‬‬

‫دار  ۔‬ ‫ و ‬ ‫ا    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ز   ۔‬ ‫را‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔‬ ‫  م اور ‬ ‫ا    را    ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ وا   ۔‬ ‫ا    آ  ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ د  وا   ۔‬ ‫)‪(5‬‬

‫روزہ ر  وا   ۔‬ ‫)‪(6‬‬

‫ وا   ۔‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ا  ‬ ‫)‪(7‬‬

‫ وا   ۔‬ ‫اور ا     ت    د ‬ ‫)‪(8‬‬

‫    ا  دی    (‬ ‫ن  ا‬ ‫   ‬ ‫ات   و‬ ‫ آداب۔)آ ت‪(53-60‬۔)ازواج ‬ ‫ ‬ ‫‪ .4‬آ  ا‬

‫        وں     ا زت     آ   و۔‬ ‫ ا زت دا ۔ اے  !  ا ن ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ ر  ۔‬ ‫   و    و          ‬ ‫    ور  ؤ   ‬ ‫   د ت دی ‬ ‫ ‬ ‫   د ت۔ ا  ‬ ‫)‪(2‬‬

‫      و۔‬ ‫          دے   ‬ ‫آ   ب۔ اور      ں   ا  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫  ۔       ان    ں    ح ‬ ‫    ں۔      ں ا  ا ن   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫۔‬ ‫  رت    دہ   ‬ ‫  م۔    م  دوں   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫‪60‬‬
 ‫اں  رہ۔ و  ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫ ( د    ان   د  و آ ت   ا    ‬ ‫ا  اور ر ل   اذ  د ۔    گ ا  اور اس   ر ل  اذ  )‬ ‫)‪(6‬‬

‫   ۔‬
‫۔‬ ‫۔   ا  او  ا   در         ‬ ‫ب اوڑ‬ ‫)‪(7‬‬

‫    آ ں  اور  ز      ‬ ‫       اس   ا  ‬ ‫   ۔  ا ۔ " رۃ   ") رۃ‪(34‬۔ )آ ت  ‪ (1-2‬ان  آ ت    ا  ‬ ‫‪.5‬‬

‫  ۔‬ ‫  ‬
‫ ( ا ن     ز      ‬ ‫   آ د  ‬ ‫دہ  ‬ ‫   ‬ ‫د ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫    م  ‪450‬ء۔)آ ت‪(15-17‬۔)     م  ‪2500‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ اور  ت  ہ     ‬ ‫  ڑ  ب   ان    را  م آ‬ ‫   ا    ان ‬ ‫     ان   ‬ ‫ہ رزق   ‬ ‫ ‬ ‫ف  ت ‬
‫  ۔)  ‪450‬ء   وا   ۔(‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫۔ وہ  م ‬
‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫     آ ں ۔ ز  اور ‬ ‫ ا      ‬ ‫ ") رۃ‪) (35‬آ ت‪(1-2‬‬ ‫م ا رات ا     ۔ "  رۃ ‬ ‫‪.7‬‬
‫۔‬
‫     ‬ ‫  ۔ )آ ‪(11-14‬۔ان آ ت   ا  ‬ ‫‪ .8‬ا  رب ا‬
‫    د اور  رت۔‬ ‫۔ ا             ا            رے  ڑے ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ۔‬ ‫   ا        ‬ ‫      ‬ ‫      ‬ ‫ ‬ ‫  رت ا  ‬ ‫۔ ‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ۔‬ ‫   ا        ‬ ‫     اس       ‬ ‫  ڑ  ‬ ‫۔‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ا    ‬ ‫ دے    ‬ ‫ ‬ ‫  ری   ‬ ‫ار  اور  دو ا ‬ ‫ وا          ‬ ‫  ری   ۔  ا     س ‬ ‫)‪(4‬‬

‫    ۔‬
‫     ا     م   ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔ ان     ذ وں     آ   روں   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  ے  اور    ‬ ‫ در ؤں  ‬ ‫۔  اور  ‬ ‫۔ ‬ ‫    ن      ۔ ‬ ‫ ز‬ ‫ ‬ ‫  ں ‬ ‫   ‬ ‫ ۔  ‬ ‫ز‬ ‫)‪(6‬‬

‫و ہ۔‬
‫  ش   و  اور  اس      ‬ ‫   ا    ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ں  اس    ‬ ‫     ‬ ‫ں۔  ا        د‬ ‫)‪(7‬‬

‫ار ۔‬
‫دن رات ۔ وہ ا  دن   ا ر رات اور رات   ا ر دن   و   ا   آ   ۔‬ ‫)‪(8‬‬

‫   ا  و   ر       ر   ۔‬ ‫   ر      ‬ ‫ و  ۔  رج اور     ا  ا    ‬ ‫)‪(9‬‬

‫ ا     ۔‬ ‫      رے  م  ۔ و   رارب    د‬ ‫ ا     ۔ و  ا    ‬ ‫د‬ ‫)‪(10‬‬

‫   اور   آن    دل   رۃ   ٰ  ‬ ‫ دل  ‬ ‫  ی      "      ا‬ ‫ وا    ر ل۔ ) رۃ   ٰ  ) رۃ  ‪  (36‬‬ ‫ دار  ‬ ‫‪.9‬‬
‫ں   ‬ ‫      ر‬ ‫          ۔     !     آن  ‬ ‫ت  ﷺ  ‬ ‫(")آ ت‪(1-6‬۔  ان  آ ت    ‬
‫ را     ۔‬ ‫  ۔ ‬
‫۔ ‬ ‫  ا‬ ‫ ان   ‬ ‫  ‬ ‫ ڈرا  ‬ ‫  ۔ ا‬ ‫   ‬ ‫  اب   ‬ ‫۔ )آ ت ‪(7-11‬۔    گ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ن ‬ ‫‪.10‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫وہ ا ن ‬

‫‪61‬‬
 ‫اں  رہ۔ و  ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   ‬ ‫  ۔      ا ل  ا ں        وہ  ‬ ‫ وا‬ ‫        ا  روز   دوں    ز ہ  ‬ ‫ ا ل )آ ‪(12‬۔ا  ‬ ‫‪.11‬‬

‫   ر              ا ب   " ح  ظ"      ‬ ‫  ڑ ے   وہ     ‬ ‫   ر   ۔     آ ر ا ں   ‬
‫ر   ۔‬
‫ں    وی  و۔ )آ ت ‪(13-21‬۔  رے   آ    ان آ ت   ا    ا      ذ     ں     د ے   ‬ ‫ ر‬ ‫‪.12‬‬
‫ں    وی ‬ ‫ اور   داغ ر‬ ‫ دوڑ   ا آ  اور   اے  !‬ ‫ ۔ ا    ا  ‬ ‫ ‬ ‫ں           وا ں   ا‬ ‫ر‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫و       ‬

‫‪62‬‬
 ‫اں  رہ۔۔ و‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔۔ و‬

‫ " ‬ ‫م   ۔  اس    " رۃ   ٰ "   رۃ"ا ٰ "   رۃ  ص"  اور  آ     رۃ  "  ا‬ ‫ ‬ ‫اں   رہ  "و  "     م  ‬ ‫رف‪:‬۔  ‬ ‫‪.1‬‬
‫۔‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   د ۔   دت      ا‬ ‫   ‬ ‫ وا ں    اس   د  ‬ ‫۔ )آ ت‪(22-32‬۔  آ   ر  ان  ‬ ‫    د ‬ ‫‪.2‬‬
‫ت   دی اور    ت  ں ‬ ‫    ے رب          و   ی ‬ ‫م ‬ ‫دا        اس     " ش  ی  م   ‬
‫   اس      ہ   د  ۔‬ ‫ دا   "۔ اس  دت     ا    ا  د‬
‫   آد  ‬ ‫     ا    د      ‬ ‫         د    اس   ‬ ‫ ‬ ‫۔ )آ ت‪(66-68‬۔ ‬ ‫     ا  ‬ ‫‪.3‬‬
‫  ۔‬ ‫  ں       ‬ ‫ ‬
‫ں   ذ     ۔ ان  ں ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫    ت۔ رۃ " ا ٰ " ) رۃ ‪) (37‬آ ت ‪(1-5‬۔ ان آ ت   ا  ‬ ‫‪.4‬‬
‫ اور ‬ ‫   ا      وہ  ز  ‪  ،‬آ ں  اور   ت     م   وں    ‬ ‫      را   د  ‬ ‫ں          ا  ‬ ‫   ‬
‫  ۔‬ ‫ں   ‬ ‫ں اور ‬ ‫رے ‬
‫ ۔‬ ‫  وں   ذ‬ ‫  ے۔ )آ ت‪(75-148‬۔ اس     ا    ا   ت ‬ ‫‪ .5‬ا     ‪7‬‬
‫  وں   ‬ ‫ب  ح)‪3800‬ق م ۔‪2850‬ق م )آ ت‪(75-82‬۔"     اس   اس     وا ں   اور اس   ‬ ‫)‪(1‬‬

‫       اور    رے  ں    ق   د  ۔"‬ ‫   ‬

‫   اور ‬ ‫   ان    دوں    ر   ‬ ‫ب ا ا )‪2160‬ق م( )آ ت‪(83-111‬۔" ا ا  ا  دن ‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ‬ ‫ د    ا    ا‬ ‫ آگ   ا ا    ‬ ‫ان    ں    ڑ ڑ   ر  د ۔ ا ں   ا  ا ؤ   ر   اور د  ‬

‫ت ا ا         ڑ  "۔‬ ‫۔ آگ ‬ ‫د‬
‫ و   رون    ا ن ‬ ‫         ‬ ‫ و   رون)‪1292‬ق  م( ) آ ت‪(114-122‬۔  ان  آ ت    ا  ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ اور      ‬ ‫ د‬ ‫ راہ  را‬ ‫ وا   ب     ۔  ا‬ ‫  ت  دی  ۔  ان    ‬ ‫ ‬ ‫ ۔  ان    اور  ان     م     ب  ‬
‫ں   ان   ذ      ر ۔‬
‫   ‬ ‫      ا س   ‬ ‫ب ا س)‪875‬ق م ۔ ‪850‬ق م(۔ )آ ت‪(123-132‬۔ ان آ ت   ا  ‬ ‫)‪(4‬‬

‫    ڑ د   ۔‬ ‫ ا‬ ‫   اور ا‬ ‫ د          ا  ‬ ‫ اس   ا   م       ۔   ‬ ‫  ۔  د  و ‬

‫  وا ں    ) ا  اس    ‬ ‫     اس    اور  اس    ‬ ‫ب   ط۔)‪2061‬ق  م( )آ ت‪(133-138‬۔   د   و  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫   د ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ی   ( ت دی     ‬

‫ ‬ ‫  ۔  اب  ا  وہ  ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ا  ‬ ‫۔)‪860‬ق  م۔‪784‬ق  م( )آ ت‪ (139-148‬ا    ‬ ‫ب ‬ ‫)‪(6‬‬

‫   ر ۔‬ ‫   ‬ ‫   اس ‬ ‫   روز ‬ ‫ وا ں       ‬

‫‪63‬‬
 ‫اں  رہ۔۔ و‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ے ‬ ‫         ‬ ‫ ر ل     رے    ا  ‬ ‫ ر ل )آ ت‪(1-10‬۔   رۃ "ص") رۃ‪  (38‬ان  آ ت    ‬ ‫‪.6‬‬

‫      ک   ‬ ‫       ا     ر ‬ ‫   اور ‬ ‫   وہ درا‬ ‫     اور    گ ا ر    ‬ ‫آن     آپ ‬
‫    ۔‬
‫  ا۔  ا ں ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪ .7‬ذ   ب  داؤد    ا م  )‪1004‬ق  م  ۔‪965‬ق  م()آ ت‪(17-26‬۔  ا  دن   ب  داؤد    ‬
‫   اور وہ ا    آ   ہ ر    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور  ازاں ا  را    ‬ ‫  اہ  ‬ ‫     اور   ‬ ‫  ‬ ‫ دو ے ‬
‫     ‬ ‫     اے  داؤد !آپ  ز    ‬ ‫   ‬ ‫ د اور  ‬ ‫ ‬ ‫     د    ا‬ ‫ ‬ ‫ی ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫۔  ا    ‬
‫    وی   ‬ ‫ ‬ ‫ د  اور  ا‬ ‫ ‬ ‫ں   در ن     ‬
‫ ا ں   ‬ ‫ن   د    ذ     ۔ ‬ ‫ن   د ۔)‪965‬ق م ۔‪) (926‬آ ت ‪(35-40‬۔ ان آ ت   ا     ب ‬ ‫ب ‬ ‫‪.8‬‬
‫ دا   ۔‬ ‫     ا‬ ‫  اوار    ۔ ‬ ‫ دے    ے       ‬ ‫ اے  ے رب    ف   دے۔   وہ  د‬
‫ب  ا ب    د ۔)‪900‬ق  م( )آ ت  ‪(41-43‬۔  ان  آ ت    ا     ب  ا ب    د    ذ     ۔  وہ  ا   ت    ا  ‬ ‫‪.9‬‬
‫ اور  اب   ڈال د   ۔"       ‬ ‫ ‬ ‫ن     ‬ ‫۔ ا ں   د   " اے  ورد ر ‬ ‫  ی  ض     ‬
‫ب     ۔‬ ‫    ب ا ب ‬ ‫ ‬ ‫     اور ‬ ‫   آ  ‬ ‫    ‬ ‫ا    د    ا   ؤں ز     ر۔ اس   ‬

‫  و۔‬ ‫ اور دا     ف    ۔ ا   ا    ‬ ‫") رۃ‪)(39‬آ ت‪ (1-3‬آن    ول ا  ز د‬ ‫۔ " رۃ ا‬ ‫‪ .10‬ا    ‬

‫  ا ۔ و  دن ‬ ‫   اس   آ ں اور ز    ‬ ‫   ‬ ‫۔)آ ت‪(4-6‬۔ا     ک ذات   وہ ا  اور ‬ ‫   د‬ ‫‪.11‬‬
‫   ر   ۔ ا        آدم ؑ  و  ا    ا  ۔   ا   را رب  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ ا     رج اور ‬ ‫ رات اور رات   دن ‬
‫  "۔‬ ‫  د اس    ا ‬ ‫ ا     ۔ ‬ ‫د‬
‫  م ا را ‬ ‫   ا    ‬ ‫      آن  ک   ‬ ‫ ‬ ‫  آن۔ )آ ‪(23‬۔ رے   آ    اس آ    ا  ‬ ‫‪.12‬‬
‫  ۔   ‬ ‫  ے   ‬ ‫     آ      اور  ار    ۔ ا      ان  ں    ف  ا   رو‬ ‫۔ اس   ‬
‫رب   ڈر  وا    ۔‬

‫‪64‬‬
 ‫اں  رہ۔   ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔   ا‬

‫ن   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ "  ‬ ‫"   رۃ  ا‬ ‫" ‬ ‫م   ۔اس   "   رۃا‬ ‫ ‬ ‫اں   رہ  "  ا "   م  ‬ ‫رف‪:‬۔‬ ‫‪.1‬‬
‫ہ" ‬ ‫   ذ    اور آ    " رۃ  ٰ  ا‬ ‫ ‬ ‫ا  ‬
‫ ‬ ‫   اور    ‬ ‫ ‬ ‫  ں   ‬ ‫ د  ۔  ا‬ ‫   ‬ ‫ اور  ‬ ‫   ا     ٹ  ‬ ‫  گ )آ ت‪(32-34‬۔‬ ‫ اور‬ ‫‪.2‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫    ۔ان   ‬ ‫     آ  اور ‬
‫   ‬ ‫  ا اس       روح ‬ ‫   اور   ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ رو‬ ‫ اور  ت۔ )آ ‪(42‬۔وہ ا         ت   و‬ ‫‪ .3‬ز‬
‫  ۔‬
‫    س      ؤ۔  ا   رے  ہ  ف   د    ۔ وہ  ر و ر    ۔‬ ‫ ا )آ ت‪(53-55‬۔ا    ر‬ ‫‪ .4‬ر‬

‫  ۔ اور    رے   ر   ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫  و۔ )آ ت ‪(62-66‬۔ا       ک      را ‬ ‫ک ‬ ‫‪.5‬‬

‫     ‬ ‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫   د‬ ‫  ۔  ا  اور   م   اہ  ‬ ‫)آ ت‪(67-70‬۔اس  روز   ب  ا ل      ر  دی  ‬ ‫‪ .6‬روز  ‬

‫   ۔‬ ‫   د‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫    ف ‬ ‫وں     وہ  در   وہ  ‬ ‫    (‬ ‫ ا ل    ‬ ‫  ک۔ )آ ت  ‪(71-72‬۔) روز  ‬ ‫وں  ‬ ‫‪.7‬‬
‫۔‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ف ‬ ‫ وا ں     وہ  در   وہ  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ک۔ )آ ت‪(73-74‬۔  ا  رب    ‬ ‫‪ .8‬ا  ا ن  ‬
‫۔‬ ‫ وا ں ‬ ‫ ‬ ‫ ا    ‬ ‫۔  ‬
‫ ) رۃ‪(40‬۔ )آ ت‪(1-3‬۔ا  ‬ ‫ت ا ۔ رۃ ا‬ ‫‪.9‬‬
‫  ۔ ‬ ‫ز د‬ ‫)‪(1‬‬

‫ وا   ۔‬ ‫   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫۔‬ ‫ وا‬ ‫ وا   ۔    ل ‬ ‫ہ  ف ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ا د  وا  ‬ ‫ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫)‪(5‬‬

‫۔‬ ‫  د ‬ ‫اس    ا ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ا     ف ‬ ‫)‪(7‬‬

‫   اور دو ے ‬ ‫ ‬ ‫ں   ذ    ا  وہ    ش   ا‬ ‫ں   د ۔ )آ ت‪(7-9‬۔ ں دو  ح   ‬ ‫ ‬ ‫‪ .10‬ا  ا ن ‬
‫ وا  ا  ا ن     ‬ ‫   ر   ۔ وہ ا    ا ن ر    اورز    ‬ ‫ ا  رب   ‬ ‫وہ   اس   ارد  د ر      ‬
‫ں     د (۔‬ ‫ں اور ‬ ‫  ۔)ر  ا ن   ‬ ‫ت ‬ ‫ ‬ ‫ د‬

‫‪65‬‬
 ‫اں  رہ۔   ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ں ‬ ‫ ۔  ‬ ‫    ے ‬ ‫  پ     ‬ ‫۔  گ ‬ ‫     آ  ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ )آ ت  ‪(16-20‬۔  اس  روز‬ ‫‪ .11‬روز  ‬
‫   ‬ ‫ راز ‬ ‫ ‬ ‫   اور وہ  ں   ‬ ‫ں    ری     وا‬ ‫ وا ۔ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫ دو‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫    گ ‬ ‫ ‬ ‫اور ا  ‬
‫ ا  ‬ ‫     (‬ ‫   اس     م  ‬ ‫ )‬ ‫ ا  ‬ ‫ن   ‬ ‫۔ )آ ت‪(28-45‬۔  در ر  ‬ ‫ ‬ ‫ن   ‬ ‫ ‬ ‫‪.12‬‬
‫اور  اے  ی  م    !۔‬
‫            ا رب ا   ۔‬ ‫       ‬ ‫ا     ۔     ا  ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ک  اب      ور     وا     ۔‬ ‫  ۔ اور ا  وہ       ‬ ‫       اس    ف ‬ ‫ٹ اور  ۔ ا  وہ ‬ ‫)‪(2‬‬

‫ری  د  ن  ے  ؟ ‬ ‫ب    ؤ   ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫ب۔ اے  ی  م! آج  رے  س  د‬ ‫ و ‬ ‫)‪(3‬‬

‫۔‬ ‫        ں    ح  م  اب   آ‬ ‫ ں    اب۔   ڈر   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ آ ت    ۔‬ ‫  ۔ دا  ز‬ ‫۔د      روزہ  ر  ز‬ ‫ر  و دا  ز‬ ‫)‪(5‬‬

‫  ۔ ‬ ‫   ‬ ‫  ۔   وا  ‬ ‫ ‬ ‫ اس   ‬ ‫ و  ی۔  ی   ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ف    ں۔     آگ    ف د ت دے ر   ۔ ‬ ‫  ت ‬ ‫ت اور آگ۔ !   ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  ا    ف   ر   ں۔ ‬ ‫  ‪  ،‬‬ ‫ک و  ۔     ا     ک  ا  ‬ ‫)‪(8‬‬

‫     ا     ف   ۔‬ ‫ ا     ف۔   ‬ ‫)‪(9‬‬

‫)‪ (10‬آج اور   ۔   آج       ر   ں     ا   د  و  ۔‬

‫   اور  روز ‬ ‫   ز ‬ ‫ں  اور  ا  ا ن     د  اس  د‬ ‫       ا  ر‬ ‫  د  ا ٰ ۔ )آ ت‪(51-52‬۔  ‬ ‫‪ .13‬ا  ا ن  ‬
‫  ۔‬ ‫آ ت     ‬
‫گ ‬ ‫  ز دہ  ا  م  ۔ ‬ ‫     ‬ ‫ں    ا ‬ ‫ ارض و      م۔ )آ ت‪(57-59‬۔ آ ں اور ز     ا  ‪ ،‬ا‬ ‫‪.14‬‬
‫۔‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫۔ ا     ری  رت ‬ ‫۔ ا    ز  و آ ن ‬ ‫   رات دن ‬ ‫  ت )آ ت‪(61-81‬۔ وہ ا      ‬ ‫‪.15‬‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‪  ،‬ا  اور ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫  زل   دہ     ۔  ‬ ‫ۃ") رۃ  ‪(41‬۔)آ ت‪   " (1-5‬آن  ر ن  و  ر     ف  ‬ ‫ رو دا " رۃ   ٰ  ا‬ ‫‪ .16‬م  ا ٰ  ‬
‫ا   ں   اس   رو دا   "۔‬
‫ اور  ن  راک و ہ ‬ ‫ دو دن   اس    ڑ ‬ ‫   ۔اور ‬ ‫ ارض و  ۔ )آ ت‪(9-12‬ا    ز    دو دن   ‬ ‫‪.17‬‬
‫ا ں   آرا    اور  ظ    ۔‬ ‫ر ۔   اس   دو دن   ا ر ز  اور  ت آ ن   د  اور آ ن د  ‬
‫   دن آ   ۔   ا ن   ا   ن   ا   ا  د   ۔   وہ د  ‬ ‫ ‬ ‫ ا ء    ا ۔ )آ ت‪(19-23‬۔ ‬ ‫‪ .18‬روز ‬
‫ ر  ۔‬ ‫     ‬
‫ ‬ ‫  م ر   ان   ‬ ‫ وا ۔ )آ ت‪(30-32‬۔    ں   ا    رب   اور اس   ‬ ‫ د‬ ‫ ‬ ‫‪ .19‬ا    راہ   ‬
‫     ڈرو      ؤ ۔‬ ‫   اور ‬ ‫زل ‬

‫‪66‬‬
 ‫اں  رہ۔   ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫    را ‬ ‫ د‬ ‫     د   و      را‬ ‫۔     ی   ‬ ‫ ‬ ‫ و  ی )آ ت‪(34-36‬۔ اے   !  اور  ی  ں ‬ ‫‪.20‬‬

‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ی دو‬
‫ ‬ ‫ں  ۔ ان    ہ    و   اس ا     ہ  و ‬ ‫ اور  رج ا    ‬ ‫ف ا       و۔ )آ ت ‪(37-38‬۔رات دن ‬ ‫‪.21‬‬
‫  ا   ‬ ‫ ا‬
‫    ں   ڈاٹ ‬ ‫ں   ‬ ‫  ا  و         ا‬ ‫ وا ں ‬ ‫‪ .22‬آن  ک  ا  و    ۔ )آ  ‪(44‬۔   آن ا  ن ‬
‫اور آ ں      ۔‬

‫‪67‬‬
‫د‬ ‫اں  رہ۔ ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔ ا   د‬

‫ن" ‬ ‫ف" رۃ" ا‬ ‫ری" رۃ" ا‬

‫ہ" " رۃ ا ٰ‬ ‫م  ۔ اس    رۃ " ٰ ا‬ ‫اں  رہ "ا   د"    م   ‬ ‫رف‪:‬۔‬ ‫‪.1‬‬
‫ ‬ ‫" ‬ ‫رۃ "ا‬
‫ص ‬ ‫ ‬ ‫      ف ا    ‬ ‫     ا ر ‬ ‫ ‬ ‫ہ")‪) (41‬آ ‪ (47‬اس آ    ا  ‬ ‫    ۔ " رۃ  ٰ  ا‬ ‫‪ .2‬ا ر  ‬
‫۔‬
‫ ‬ ‫        ڑی  د‬ ‫   ‬ ‫ ا‬ ‫ آ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫     وہ    ‬ ‫ د‬ ‫ ا ن    ‬ ‫ و  آ )آ ‪(51‬۔  ‬ ‫‪.3‬‬
‫    ۔‬
‫    ں     دار  و اور ‬ ‫ری" )‪(42‬۔ اے      آن      ری  ف  زل    ۔ ‬
‫ول  آن۔)آ ‪(7‬۔  رۃ "ا ٰ‬ ‫‪.4‬‬
‫روز  ا   ڈراؤ ۔‬
‫ اور ‬ ‫    ا  اس        ح۔ ا ا ۔ ‬ ‫  ر     ‬ ‫ د    و  ‬ ‫ ر )آ ‪(13‬۔ اس    رے ‬ ‫‪ .5‬د  ‬
‫   دے    ۔‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫   د      اور  اس  ‬ ‫   ‬ ‫‪ .6‬د ت  د  ۔ )آ ‪(5-15‬۔  اے    اب    اس  د     ف  د ت  دو۔  ‬
‫    ؤ۔‬
‫   د    وہ  ی  ت وا  ‬ ‫     ‬ ‫  ن  ۔ ‬ ‫     ا  ا   وں   ‬ ‫ت ا ٰ ۔ )آ ت‪(19-20‬۔   آ ت ‬ ‫‪.7‬‬
‫  ۔‬ ‫اور ز د‬
‫   ‬ ‫ آ    اور  ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫   آ     رے  ‬ ‫           ‬ ‫)آ ت‪(30-31‬۔    آ ت  ‬ ‫‪.8‬‬
‫روں   ا  و    در  ر       ۔‬
‫‪ .9‬ا  ا ن    رہ او ف۔ )آ ت‪(36-43‬۔) ا  ا ن   او ف  رہ  ( ۔‬
‫   ۔‬ ‫و  ‬ ‫وہ ا  رب ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ے  ے ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔‬ ‫   در ر ‬ ‫ آ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ۔‬ ‫ا  رب     ‬ ‫)‪(4‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ز ‬ ‫)‪(5‬‬

‫  ۔‬ ‫ت آ     رے   ‬ ‫ا  ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ۔‬ ‫ رزق      چ ‬ ‫ا    د  ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫     اس   ‬ ‫ ان   ز د    ‬ ‫)‪(8‬‬

‫  ف   دے اور ا ح   ے اس   ا  ا    ذ   ۔ ‬ ‫ و     ا    د    اور   ‬ ‫ا   ‬ ‫)‪(9‬‬

‫۔‬ ‫ ‬ ‫ں     ‬ ‫ ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫)‪(10‬‬

‫‪68‬‬
‫د‬ ‫اں  رہ۔ ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ اور در ر    م     ۔‬ ‫)‪(11‬‬

‫       ‬ ‫ں ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ د   ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں  د    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫)آ ت‪( 49-50‬ا  ‬ ‫‪ .10‬او د     ا‬

‫   د  ‬ ‫   ‬ ‫د      ‬
‫  ‬ ‫   ا  اس   رو و  ت  ے۔ اس    ت و    ذر ‪  ،‬دے   ‬ ‫        م ‬ ‫‪ .11‬م ا ٰ ۔ )آ ت‪(51-53‬‬
‫  ۔‬ ‫   ذر    ‬ ‫ا  ‬
‫ ۔   ی    ‬ ‫ ‬ ‫    گ  ا‬ ‫ ز  ن     آن      ‬ ‫ ‬ ‫ف)‪ (43‬۔ )آ ت‪    " (1-4‬ا‬ ‫‪ .12‬وا   ب۔ رۃ  ا‬
‫  ۔"‬ ‫   ‬ ‫ اور ‬
‫ ا  ‬ ‫     ا‬ ‫    ا        د ‬ ‫   ز  اور  آ ں    ‬ ‫ ‬ ‫ ۔)آ ت‪(9-14‬۔  ا    ان   ں  ‬ ‫ ‬ ‫‪ .13‬ز د‬
‫    ا   ۔‬ ‫ ‬ ‫ز د‬
‫  ۔     ا    ر ن     ص ‬ ‫ں    ا     ں   ار  د‬ ‫ ‬ ‫  ار  د ۔ )آ ت‪(16-19‬۔  ‬ ‫ں    ر‬ ‫‪.14‬‬
‫(‬ ‫    ّا ‬ ‫ و ‬ ‫ے   )  ‬
‫             و ں    ا ا    ان    ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫       ا   ح    ‬ ‫۔ )آ ت‪(23-25‬۔  ‬ ‫ں   ‬ ‫‪ .15‬ر‬
‫  ۔ اور آ   ر     ان       ڈا ۔‬
‫      ے ا  آد     ں    زل ‬ ‫ ا ٰ     ول۔ )آ ت ‪(31-32‬۔  وں   اس  ت   ا اض      آن ‪     ،‬‬ ‫‪ .16‬ر‬
‫  ۔‬ ‫   ان   ا ر   ‬ ‫  ۔ ا         ی ر ں   ‬
‫    س ‬ ‫ن اور اس   ا ن ‬ ‫ ‬ ‫ں اور  ات   ‬ ‫   وا  ‬ ‫ن ۔ )آ ت ‪(47-56‬۔     ‬ ‫ و ‬ ‫‪ .17‬ذ  ‬
‫    ق   د‬ ‫ ٰ   اق اڑا  ر ۔ آ   ر     ان ‬ ‫ ‬ ‫ وہ ‬ ‫ ‬
‫     اے  ے  و ‬ ‫دار  ں   ‬ ‫ وا ں اور ‬ ‫   روز آ ت   ا ن ‬ ‫   وارث )آ ت‪(68-73‬۔ ‬ ‫‪.18‬‬
‫   دا     ؤ ۔‬ ‫آج ۔   اور  ری  ں ‬
‫      ت ‬ ‫   ز  و آ ں اور        د‬ ‫ت    د ہ۔ )آ ت‪(84-85‬۔ و  ز  و آ ن    ا   اس   ‬ ‫‪.19‬‬
‫  ۔‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫ ) آن  ک(        ا  ا    و ‬ ‫ن )‪) (44‬آ ت‪(2-3‬۔     اس  ب ‬ ‫ وا  رات۔ رۃ ا‬ ‫ و  ‬ ‫‪.20‬‬
‫وا  رات    زل    )  ا ر(‬
‫ اور   ت  د     را  اور   رے ‬ ‫ت  ا ٰ )آ ت‪(7-9‬۔  آ ں  اور  ز  اور        رب  ا    ۔وہ   د    و  ز‬ ‫‪.21‬‬
‫ا ف   رب  ۔‬
‫      م   آ   ۔‬ ‫ ‬ ‫    ۔ اس دن ‬ ‫   ‬ ‫   دن )روز  ا(‬ ‫   دن )روز  ا(۔ )آ ت‪( 40-42‬۔ ‬ ‫‪.22‬‬

‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا ں   ز م   در‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫     روز  ا ‬ ‫    ل۔ )آ ت‪(43-50‬۔   آ ت ‬ ‫‪ .23‬ا  ‬
‫   ‬

‫‪69‬‬
‫د‬ ‫اں  رہ۔ ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ‬ ‫ں    آ  ‬ ‫ و  د     س   ں  اور‬ ‫۔ ‬ ‫       ‬ ‫    ن )آ ت‪(51-57‬۔  ا   ٰی   ا‬ ‫‪ .24‬ا  ‬

‫۔‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ )‪ (45‬۔ )آ ت‪ (1-13‬ری  ا  ‪  ،‬ا ت۔ دن و رات ۔  رش ۔  اؤں    دش  ض ان ‬ ‫ں۔ رۃ ا‬ ‫‪ .25‬ا    ‬
‫ں  ۔‬ ‫ ا       ر ‬
‫   ا   د ‬ ‫ ‬ ‫   ا   ا‬ ‫    ل    ر   ‬ ‫     اس ‬ ‫       ‬ ‫    ہ۔ )آ ‪(23‬۔   آ  ‬ ‫ ‬ ‫‪ .26‬ا‬
‫   ‬ ‫    دار  ‬ ‫ د  اور  اس    دل  ‪  ،‬آ ں  اور   ں        دی۔)‬ ‫  ا    ‬ ‫     اور  ا         و د  ا‬
‫  (۔‬ ‫  ا ت   ‬
‫   دن    ے ‬ ‫ ‬ ‫  ر    ۔    ‬ ‫   ۔   ‬ ‫ ز ہ ‬ ‫ ا    ‬ ‫   از  ت۔ )آ  ‪(24-27‬۔   د‬ ‫‪ .27‬ز‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   آ    ‬ ‫۔ ‬

‫‪70‬‬
 ‫اں  رہ۔  ٰ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔  ٰ‬

‫ف‪ ،  ،‬ا ‪ ،‬ا ات‪ ،‬ق‪ ،‬ا ٰر ٰ ۔‬ ‫  ۔ ا‬ ‫م  ۔ اس      ر  ‬ ‫اں  رہ " ٰ "    م   ‬ ‫رف‪:‬۔‬ ‫‪.1‬‬

‫   ز دہ    ا ا ن  ن    ۔   ا     ڑ   ان   ‬ ‫ف" )‪(46‬۔ )آ ت‪ (4-5‬۔ آ  اس ‬ ‫ک    د  ۔ رۃ "ا‬ ‫‪.2‬‬
‫ ان    ر ر   ۔‬ ‫ دے     اس             ‬ ‫   ا   اب ‬ ‫رے   ‬
‫۔ )آ ‪(8‬۔ ان  ں            آن   ر ل    د      ۔ ان     ا  ا           ا ‬ ‫ ر ل ‬ ‫آن ‬ ‫‪.3‬‬
‫          ۔‬ ‫     ‬
‫ں     د    ا     را رب     اس      ۔ ‬ ‫  ں  ذ   ۔ ‬ ‫  گ۔ )آ ت‪(13-14‬۔ ان آ ت   ‬ ‫‪.4‬‬
‫ وا  ‬ ‫   ‬ ‫  گ ‬ ‫ا  ‬
‫  ؤ ‬ ‫   ‬ ‫         ا ن    ا        و ہ ا  وا‬ ‫  ک۔ )آ ‪(15‬۔ اس آ    ا  ‬ ‫   ‬ ‫‪ .5‬وا‬
‫ے۔‬
‫    م  ( ں   ‬ ‫ وا          وادی  ‬ ‫ ‬ ‫ﷺ  ‬ ‫ ر ل  ‬ ‫ں     ل  ا م۔ )آ ت‪(29-31‬۔  )‬ ‫‪.6‬‬
‫ وا    د ت  ل ‬ ‫ن     اورا   م           ا     ف ‬ ‫ت    وت  آن   اور ‬ ‫   آ‬ ‫ا  ‬
‫   اور ا ن   آؤ ۔)  وا   ال ‪ 10‬ی    ا(‬
‫(‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ں   )   ب   ح ‪  ،‬ا ا   ‪  ،‬‬ ‫  ح    آ  وا  او ا م  ر‬ ‫۔ )آ ‪(35‬۔  اے    !   و  ‬ ‫   ‬ ‫‪.7‬‬
‫    ی    و۔‬ ‫     ان   ‬
‫ ۔ رۃ   )‪) (47‬آ ت‪(1-3‬۔    ں       اور ا    را      ں   رو ‪ ،‬ا    ان   ا ل   را ں ‬ ‫و ‬ ‫‪.8‬‬
‫    ۔ ا    ان    ا ں ان   دور   د ۔‬ ‫   اور  ﷺ  ر‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫ د  اور    گ ا ن ‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ اور  اس        ‬ ‫‪ .9‬ا     د   و۔ )آ ت‪(7-12‬۔"  اے  ا  ا ن  !ا    ا     د   و   )  ا  د  ‬
‫ن و  ل    د  و  ۔ (  وہ  ری  د  ے ‬
‫   و ہ       اس    ن   اس  ح     اس    ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫روں   ‬ ‫۔ )آ ‪(15‬۔ اس آ    ‬ ‫   ‬ ‫‪.10‬‬
‫۔‬ ‫   ر  ‬ ‫دودھ‪  ،‬اب اور     ا  ا  ‬
‫  ؟   ں   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ان   د ں   ‬ ‫‪ .11‬آن    ر  و۔ )آ ت‪(24-25‬۔   ان  ں    آن    ر ‬
‫    ۔‬ ‫ن   ‬ ‫ ‬ ‫   اور ا    راہ   رو  ۔ وہ ا    ‬
‫  و اور ا  ا ل    د      ۔‬ ‫‪ .12‬ا  ا ن ۔ )آ ت‪(33-34‬۔  ن ا ٰ      اے ا  ا ن !  ا  و ر ل   ا‬

‫  ۔ ا    ا ن ر  اور  ٰی   روش     ر    ا   رے ا      ‬ ‫ اور ‬ ‫   ا  ‬ ‫)آ  ‪  (36‬د    ز‬ ‫‪ .13‬د    ز‬
‫ ‬ ‫رے  ل       ‬ ‫دے ‬

‫‪71‬‬
 ‫اں  رہ۔  ٰ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ی(‬ ‫     اے ر ل!    آپ     دی۔ )      ‬ ‫ی۔ رۃ ا  )‪)(48‬آ ت‪(1-4‬۔ ا  ‬ ‫‪      .14‬‬

‫   ‬ ‫ ا    ‬ ‫ وہ درا‬ ‫ ر ان (  ر  ‬ ‫)‬ ‫ ‪ 6‬ی۔) آ ‪(10‬۔ اے       گ     ‬ ‫ ر ان ذوا‬ ‫‪.15‬‬
‫ ان       ا      ‬ ‫ر  ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ وا  ۔ )آ ت‪(13-14‬۔     ا  اور ر ل   ا ن   ر   ں ان   ‬ ‫‪ .16‬ا  اور ر ل   ا ن  ‬
‫آگ     ر   ۔‬
‫    ۔‬ ‫   ا  ر ل    ا  اور د      ‬ ‫     وہ ا      ‬ ‫‪ .17‬د      ر ل۔ )آ ‪(28‬۔   آ  ‬

‫     اے ا  ا ن! ا  آواز      آواز     ‬ ‫‪ .18‬ا ام ر ل ۔ " رۃ ا ات")‪) (49‬آ ت‪(1-5‬ان آ ت   ا  ‬
‫  و‬
‫   ‬ ‫   آ      ‬ ‫   ‬ ‫  رے   س  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ا ٰ      ‬ ‫    ا‬ ‫  و۔ )آ ‪(6‬۔اس  آ‬ ‫‪ .19‬ں    ‬
‫و۔‬
‫   ان   در ن    ا ‬ ‫   ‬ ‫ں   دو  و ں   آ    ‬ ‫     ا  ‬ ‫۔ )آ ت‪(9-10‬۔ ا  ‬ ‫ں   ‬ ‫‪.20‬‬
‫دو۔‬
‫ دو ی ‬ ‫    ں۔     ر‬ ‫    و۔ )آ ‪(11‬۔  ا  ا ن  !   د  دو ے   دوں     اق  اڑا        وہ  ان  ‬ ‫‪.21‬‬
‫ر ں    اق اڑا        وہ ان      ں۔‬
‫ ‬ ‫   ا  دو ے   ‬ ‫    ں    ۔اور       ‬ ‫    ۔ )آ  ‪(12‬اے ا  ا ن !‬ ‫ و ‬ ‫ ‬ ‫ و‬ ‫‪.22‬‬
‫    ادف  (‬ ‫ ‬ ‫  ‬ ‫ ‬ ‫  ے۔)   ے ‬
‫ ز دہ ‬ ‫   ز دہ  ت وا  وہ      رے ا ر ‬ ‫ ا     د        ‬ ‫۔) ٰی(۔)آ ‪ (13‬در‬ ‫ ‬ ‫‪.23‬‬
‫  ۔‬ ‫ر اور ‬
‫  ا  ۔‬ ‫  ت ۔ رۃ ق)‪(50‬۔ )آ ت‪(6-11‬۔     آ ن‪ ،‬ز  ‪  ،‬ڑ‪  ،‬ت ‪  ،‬رش‪  ،‬ت اور ‬ ‫‪.24‬‬

‫ اس          ‬ ‫ ‬ ‫ اس    دا  ‬ ‫         ا ن     ا   ۔  دو  ‬ ‫ ا ل    ر رڈ  ۔)آ ت‪(16-19‬۔  ا  ‬ ‫‪ .25‬ا‬

‫ر    ۔‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫؟ اور ‬ ‫              ؟ اور وہ       ‬ ‫   ‬ ‫ دن   ‬ ‫  گ۔ )آ ت‪(30-35‬۔ ‬ ‫ اور ‬ ‫‪.26‬‬
‫ ‬ ‫   دی ‬ ‫ں   ‬
‫ وا  ‬ ‫ ‬ ‫ں  اور   رش  ‬ ‫ وا   اؤں  ‪  ،‬ر ر  ‬ ‫‪ .27‬روز   ا  ۔ رۃ  ا ر ٰ )‪ (1-6) (51‬د  اڑا  وا  اور   دل  ا‬
‫ں      ا   دن  ور وا     ۔‬
‫ دے ‬ ‫۔     ا  رب ا‬ ‫ں   ‬ ‫    ں اور ‬ ‫  گ اس روز ‬ ‫ اور ‬ ‫ ا م۔ )آ ت‪(15-19‬۔ ‬ ‫  روں ‬ ‫‪.28‬‬
‫۔‬ ‫   ر  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪72‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل   ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔  ل   ‬

‫  "ا ار ت " "ا ر"  ‪" ،‬ا "‪" ،‬ا "‪ ،‬‬ ‫م   اس  ‪   7‬ر‬ ‫ ‬ ‫  م ‬ ‫ "  ‬ ‫اں  رہ " ل   ‬ ‫رف‪:‬‬ ‫‪.1‬‬
‫" ۔‬ ‫"‪" ،‬ا ا " "ا‬ ‫"ا‬
‫ن ‬ ‫  ۔  آ ت  )‪(32-46‬ان  آ ت      ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔   رے   آ ز   رہ  "ا ار ت)‪    "(51‬‬ ‫ن ‬ ‫ ‬ ‫‪.2‬‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ں   ذ        ا     اب  زل  ا اور ان    م و  ن ‬
‫ اور  ان ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫     ‬ ‫ ان    ‬ ‫  م  م ‬ ‫     ا‬ ‫م   ط۔ )آ ت‪(32-37‬ا    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   ز  ‪2061‬ق م (‬ ‫    ہ  د    )‬
‫ن    س     ‬ ‫ ‬ ‫      ات   ‬ ‫     ا     ب ‬ ‫ن۔ )آ ت‪(38-40‬۔   آ ت ‬ ‫م ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ل ا ازاً‪1250‬ق م(‬ ‫ر    ق   د )‬ ‫ وں   ‬ ‫وہ ا    ۔ آ  ا    ا  اور اس   ‬

‫  ہ    د ۔) د ‬ ‫   ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ا  اور  آ‬ ‫  م  و  ‬ ‫   ا    ا  ا  ‬ ‫م   د۔ )آ ت  ‪(41-42‬‬ ‫)‪(3‬‬

‫ں   ز ‪2200‬ق م   ‪1700‬ق م(۔‬

‫ ‬ ‫   ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ان    اب  ٹ  ا   ا  ز‬ ‫ں   ا‬ ‫م  د۔ )آ ت‪(43-45‬۔ان   ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ازاً‪1600‬ق م(‬ ‫   ‬ ‫ٰ   ز‬ ‫ت ‬ ‫ک آواز    ۔ )‬

‫    ل(‬ ‫ک   ۔)‪3200‬ق م ‬ ‫          م  ح ‬ ‫     ان ‬ ‫م  ح۔ )آ ‪(46‬۔ ا  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫        ر  ڑ ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ رۃ "ا ر ) ‪(52‬۔ )آ ت‪(1-10‬۔ان آ ت   ا     وں     ‬ ‫ ‬ ‫‪ .3‬آ  ‬

‫ اور روز ا( ور ‬ ‫ر      ے رب    اب )‬ ‫ن ‬ ‫( ‪،      ،‬آ ن   اور ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫  ‪     ،‬ب    )‬
‫ وا   ۔‬ ‫وا  ‬
‫   د س ‬ ‫ ‬ ‫   ا ر   ان آ ت   ا  ‬ ‫  ا اور ر ل  ا   ر‬ ‫   دس  ا ت۔ )آ ت‪(35-43‬۔ )‬ ‫‪.4‬‬
‫ ر   (‬ ‫ا ت ‬
‫   ؟‬ ‫    ا ‬ ‫    گ     ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ؟‬ ‫ آ     د ا  ‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ز  و آ ں   ا ں    ا    ؟‬ ‫)‪(3‬‬

‫ے رب    ا  ان        ؟‬ ‫)‪(4‬‬

‫     ‬ ‫   ذر            ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ان    س ‬ ‫)‪(5‬‬

‫    ؟‬ ‫ں   اور    ں ‬ ‫ ‬ ‫ ا  ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ؟‬ ‫ان    وان   ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  ؟‬ ‫          ‬ ‫ ان    س ‬ ‫)‪(8‬‬

‫   ؟‬ ‫ د  ‬ ‫    گ ‬ ‫)‪(9‬‬

‫‪73‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل   ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ اور  در   ؟‬ ‫ ا     ا   ‬ ‫)‪(10‬‬

‫ ‬ ‫  ۔     ا  و      اس    زل   ‬ ‫   ‬ ‫م ر ل ‪  ،‬م  ا  ۔ رۃ ا )‪) (53‬آ ت‪ "(1-6‬ر ل ا   ا‬ ‫‪.5‬‬
‫۔"‬
‫  ن ‬ ‫ں     ‬ ‫ اور ب ا ا    ‬ ‫ت ا ا     رہ ا ل۔ )آ ت‪ " (36-55‬ب ‬ ‫ و‬ ‫ت ‬ ‫ت ‬ ‫‪.6‬‬
‫   ۔‬
‫  ۔‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫ وا  دو ے   ‬ ‫ ا‬ ‫ ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   اس        ۔ ‬ ‫   وہ ‬ ‫   ‬ ‫ا ن ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔ ‬ ‫اس        ری  ا ا  دی ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ے رب      س   ۔ ‬ ‫آ   ر ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ ا    ر ۔‬ ‫ا    ‬ ‫)‪(5‬‬

‫ دی۔ ‬ ‫ا     ت دی اور ا    ز‬ ‫)‪(6‬‬

‫ا      اور  دہ    ڑ  ا   ‬ ‫)‪(7‬‬

‫     اس   ذ    ۔‬ ‫دو ی ز‬ ‫)‪(8‬‬

‫ ۔ ‬ ‫اد ‬ ‫ا        اور ‬ ‫)‪(9‬‬

‫ٰ ی  رے   رب  ۔‬ ‫)‪ (10‬و  ‬

‫ں    ہ  ۔‬ ‫ ‬ ‫ اور ‬ ‫)‪ (11‬ا    ‬
‫  ے  ۔"‬ ‫ں     ‬ ‫!ا  رب       ‬ ‫ اے ‬ ‫)‪(12‬‬

‫  ۔ )دو  ے    ۔(‬ ‫ آ   اور   ‬ ‫    ی ‬ ‫     ‬ ‫  ۔ رۃ ا  )‪(54‬۔ )آ ‪(1-2‬۔ا  ‬ ‫ ‬ ‫‪.7‬‬

‫ آ ہ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ )‪) (55‬آ ت‪(1-78‬۔  ان  آ ت    ا       ر  ا ت    ذ      اور  ‬ ‫‪ .8‬رب   ت  ۔ رۃ  ا‬
‫  ۔‬
‫     ‬ ‫ت آدم ؑ        ‬ ‫  وہ۔ رۃ ا ا )‪(56‬۔ )آ ت‪(7-56‬۔ ان آ ت           ‬ ‫   ‬ ‫ح ا‬ ‫‪.9‬‬
‫   ۔ ‬ ‫   ‬ ‫و ں   ‬ ‫ ‬ ‫ روز ‬ ‫ وہ ‬ ‫  گ  ا ‬
‫(۔‬ ‫ ) م ‬ ‫ا ب  ا‬ ‫)‪(1‬‬

‫(۔‬ ‫ )‬ ‫)‪(2‬‬

‫۔‬ ‫  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ ر   (۔ ‬ ‫      ا ت ‬ ‫ ‬ ‫   ا       ا ت۔ )آ ت‪(57-74‬۔)ا  ‬ ‫‪.10‬‬

‫ وا     ۔‬ ‫   اس   ‬ ‫      ر               ‬ ‫ا ۔‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ؟‬ ‫  ن ‬ ‫ت۔  رے در ن  ت ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ن     ؟‬ ‫۔  ری ‬ ‫)‪(3‬‬

‫‪74‬‬
 ‫اں  رہ۔  ل   ‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ وا   ؟‬ ‫     ا‬ ‫ں   ا‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ں ا ۔ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ وا          ؟ ‬ ‫رش۔  رش   ‬ ‫)‪(5‬‬

‫      ا        ؟‬ ‫   اس   در‬ ‫آگ۔   آگ     ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ )‪(57‬۔ )آ ت‪)(1-6‬۔ان   ا    ‪ 12‬ت   ذ   (‬ ‫‪ .11‬ا     رہ  ت ۔ رۃ ا‬

‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫   ا    ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ و دا   ۔ ‬ ‫و  ز د‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔ ‬ ‫  ‬ ‫ت   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ و  ت و  د   ۔ ‬ ‫ز‬ ‫)‪(4‬‬

‫      رت ر   ۔‬ ‫)‪(5‬‬

‫و   و   ۔‬ ‫و  اول و آ اور ‬ ‫)‪(6‬‬

‫ا    آ ں وز     ا  ۔‬ ‫)‪(7‬‬

‫       اس        ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ز    ‬ ‫)‪(8‬‬

‫ ‬ ‫  ں     وہ  رے ‬ ‫)‪(9‬‬

‫  ۔ ‬ ‫  ‬ ‫)‪ (10‬و  ز  اورآ ں    د‬

‫  ۔‬ ‫)‪ (11‬و  رات  دن   اور دن   رات   دا  ‬
‫  ۔‬ ‫ راز  ‬ ‫ ‬ ‫)‪ (12‬وہ د ں   ‬
‫   ‬ ‫۔ )‪ (26-27‬۔ "     ح  اور  ا ا      ۔ان            در    ا  ر ل  ‬ ‫ ‬ ‫) ک  د (‬ ‫‪ .12‬ر‬
‫ ا ں     د  ا د    ۔      ا  ان    ‬ ‫ ر‬ ‫ں    اس     وی    ان    د ں         س  اور  ر  ڈال  د ۔‬
‫‪( 350-250‬‬ ‫ ا‬ ‫     اس     ‬ ‫   ا‬ ‫    "۔)ر‬ ‫ض ‬

‫‪75‬‬
 ‫اں  رہ۔     ا‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔     ا‬ ‫ا‬

‫‪ ،‬ا ٰ ن‪ ،‬‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫اں  رہ    م "    ا  "  ۔ اس      ر   ۔   م   ا د ‪ ،‬ا‬ ‫رف‪:‬۔ا‬ ‫‪.1‬‬
‫۔‬ ‫ و ا‬ ‫ا ق‪ ،‬ا‬
‫  ار    ر  ‬ ‫   آپ  ‬ ‫   ‬ ‫   وا ۔ رۃ  ا د  )‪(58‬۔ )آ ‪ (1‬ا        اس   رت     ت    ا  ‬ ‫‪.2‬‬
‫ر ‬ ‫   وہ ‬ ‫  ی   ں ‬ ‫ ا ری       ا         ے ‬ ‫ اوس   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔)روا      ‬
‫۔(‬ ‫ ا ار       آ   زل ‬ ‫     ‬ ‫ﷺ   س آ  اور اس ‬
‫۔ )آ ت‪(9-11‬۔ ‬ ‫‪4 .3‬آداب ‬
‫    و۔‬ ‫ ر ل   ‬ ‫  و    ہ‪ ،‬ز د  اور ‬ ‫   آ    ‬ ‫ ‬ ‫)‪(1‬‬

‫ں    د   ا  و      دہ   د   و۔‬ ‫   ‬ ‫       ‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ا   ؤ   ا     و۔ ‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫)‪(3‬‬

‫  ۔‬ ‫     اور ا ن     ‬ ‫ ‬ ‫   در    ‬ ‫    د    ز دہ د  ‬ ‫ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫    د ں        د      ان   ‬ ‫ )‪(59‬۔ )آ ‪(2‬۔"وہ و    ‬ ‫)ر  ا ول ‪ 4‬ی(۔ رۃا‬ ‫وہ   ا‬ ‫‪.4‬‬
‫وں    ل د ۔"‬
‫روں     ‬ ‫  (‬ ‫   ‬ ‫        ں   )  ا‬ ‫    روا ۔)آ ‪(5‬۔ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ د‬ ‫  ور ت ‬ ‫‪.5‬‬
‫ ا         ۔‬ ‫ ر  د    ‬ ‫ ا   وں   ‬ ‫  ٹ ڈا    ا‬ ‫در‬
‫ ‬ ‫ ا    ا  ر ل    ‬ ‫(‬ ‫ں )  ا‬ ‫ ا ال(۔ )آ ت‪       (6-10‬ل ان ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ن)‬ ‫‪.6‬‬
‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ ۔ا ر اور ان     آ  وا  ‬ ‫ ‬ ‫وں ‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫ٰ  ‪  ،‬‬ ‫ وہ ا  اور ر ل ۔ ر ل   ر  دار ‪ ،‬‬
‫۔‬
‫ وا  ‪ ،‬‬ ‫ و   د    ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫   ( ا   د  ‬ ‫ ‬ ‫ و  ‬ ‫ ‬ ‫۔ )آ ‪(22-24‬۔ )  آ ت ا     ں   ا‬ ‫ ‬ ‫‪ .7‬ا‬
‫ وا ۔ ‬ ‫ آ  وا ۔  ی ‬ ‫   ‬ ‫ وا  ۔  ن ۔ ‬ ‫۔ ا  د‬ ‫ہ   و   س  ‪   ،‬ا‬ ‫ ‬ ‫ر ن و ر  ۔و   د ہ   ‬
‫ وا   ۔‬ ‫ آ  وا  اور ‬ ‫ اور  ر   ۔وہ  ا ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫۔  ‬ ‫  ‬
‫ )‪ (60‬۔)آ ت ‪ (4-5‬ب ا ا  اور ان   ا ب   د      ۔ " ‬ ‫ب ا ا    د ۔)‪2160‬ق م ۔‪1985‬ق م( رۃ ا‬ ‫‪.8‬‬
‫   ‬ ‫    ۔   رے   ورد ر  !  ‬ ‫ر ‬ ‫و     ی   ف  ر ع    اور   ے      ‬ ‫اے   رے  رب  !      ‬
‫     ڈال ۔   ا   رے  روں   در  ر  "۔‬ ‫وں   آز‬
‫  ۔   ‬ ‫ں    ذ  ‬ ‫ )‪(61‬۔ )آ ت‪) (1-4‬ان  آ ت    ا  ا  ا ن    دو  ا  ‬ ‫ں۔ رۃ  ا‬ ‫‪ .9‬ا  ا ن    دو  ا  ‬
‫ اور  د(‬ ‫   ‬ ‫ل و ‬

‫‪76‬‬
 ‫اں  رہ۔     ا‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫    ری  ف ا       ا ر ل ‬ ‫     اے   ا ا‬ ‫ ا  ‬ ‫ت ‬ ‫ر ا م ﷺ  آ     رت۔ )آ ‪(6‬۔‬ ‫‪.10‬‬
‫    م ‬ ‫ وا   ں۔  ‬ ‫ ر ل     رت  د‬ ‫ وا   ں۔  اور  ا    آ  وا‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫    ب  ر‬ ‫ ‬ ‫ں۔  ا  ‬
‫ ا   (۔‬ ‫  "  ر  "   ‬ ‫"اور ‬ ‫   "‬ ‫"ا     " )‬
‫   ‬ ‫ ر ل  ‬ ‫   ا‬ ‫    ا ہ  ں   ‬ ‫ )‪) (62‬آ ت‪(1-4‬۔"  و    ‬ ‫رۃ  ا‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ت  ر ل  ‬ ‫‪.11‬‬
‫ر ‬ ‫  "۔   )  ‬ ‫ ‬ ‫   ا  ان  ‬ ‫    ث ‬ ‫  ۔  اور  ر ل  دو ے   ں    ‬ ‫ اس    آ ت   ھ    ‬ ‫ا‬
‫  ۔(‬ ‫ آ  وا   ں   ‬ ‫   ‬ ‫  ری د    ‬ ‫ﷺ  ر‬
‫     ‬ ‫  دت  د‬ ‫  گ  ر ل  ا م  ﷺ   س  آ    ز ن  ‬ ‫ں    رو ۔ رۃ  ا ٰ ن  )‪(63‬۔ )آ ت‪(1-6‬۔  ‬ ‫‪.12‬‬
‫  ۔‬ ‫  ٹ ‬ ‫ ا   ا  د        ‬ ‫آپ ا    ر ل   ‬
‫     د    ا  ‬ ‫ ا     د   ‬ ‫     ا  ا ن ! رے  ل اور  ری او د  ‬ ‫۔ )آ ‪(9‬۔ ا  ‬ ‫‪ .13‬دا ٰ    ‬
‫ و   رے    ۔‬
‫     د      اس                ت آ ‬ ‫ و  ات۔)آ ت‪(10-11‬۔ ان آ ت   ا    راہ    چ ‬ ‫‪.14‬‬
‫ ۔‬
‫ ‬ ‫  ر   ۔       ا     د‬ ‫      ت       ا    ‬ ‫ )‪ (64‬۔ )آ ت‪(1-4‬۔   آ ت ‬ ‫‪ .15‬ت ا ۔ رہ ا‬
‫۔‬
‫         ا  ‪ ،‬اس   ر ل اور اس  ر ) آن  ک(         زل     ا ن ‬ ‫‪ .16‬ا ن  ؤ۔ )آ ت‪(8-10‬۔   آ ت ‬
‫ؤ۔‬
‫  ق د   و اور  ت   ‬ ‫ ان    ت ‬ ‫    ر ں    ق دو   ا‬ ‫‪ .17‬ق د ۔ رۃ ا ق )‪) (65‬آ ت ‪(1-2‬۔اے  !‬
‫ر ر ۔‬
‫  ۔‬ ‫    ت و  ‬ ‫ اور ‬ ‫ ‬ ‫  ہ‪  ،‬م  رت    ت ‬ ‫‪ .18‬ز   ت۔ )آ ت ‪ (4-6‬۔  ڑ   رت    ت ‬

‫ ‬ ‫  ام  ‬ ‫   ۔ اے      ں اس ‬ ‫ ‪ )(-66‬آ  ‪(1‬ا  ‬ ‫ ) ل    ام  ار د (۔)‪ 9‬ی(۔  رۃ ا‬ ‫‪ .19‬وا  ‬
‫ ‬ ‫رؐ        ‬ ‫ ‬ ‫  ؟)  وا  ‪ 9‬ی    ا ‬ ‫ ‬ ‫  ل    ۔   آپ ا  ازواج   ‬ ‫   ا     رے ‬
‫۔(‬ ‫   ‬
‫  وں ‬ ‫     دو ‬ ‫ ‬ ‫ب و  م  ر ۔)آ ‪(10-12‬۔ ان آ ت   ا   ب ح و  ب  ط    ں    ل ‬ ‫‪.20‬‬
‫ں    ا   م   ہ    ‬ ‫ ‬ ‫ت ‬ ‫(  اور  دو ی  ‬ ‫ن     ی  )آ‬ ‫   د اور  ا    ا ن   ر ں     ل  ‬ ‫ا ں   ‬
‫ دی۔‬ ‫   ا ر ا    ا   ف   روح ‬ ‫   اور ‬

‫‪77‬‬
‫اں  رہ۔  ٰک ا ی‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔  ٰک ا ی‬ ‫ا‬

‫۔  ا رج۔   ح۔ا ۔ ‬ ‫۔  ا ۔  ا‬ ‫  ۔  "ا‬ ‫  رہ   ر‬ ‫اں   رہ     م   ٰک  ا ی   ۔ا‬ ‫رف‪:‬۔  ا‬ ‫‪.1‬‬
‫ٰ ۔‬ ‫اور ا‬ ‫۔ا ٰ ۔ ا‬ ‫۔ا‬ ‫ا‬
‫ ‬ ‫  رگ و   ‪  ،‬ت   ‬ ‫  (۔ ‬ ‫ہ ‬ ‫ )‪) (67‬آ ت‪(1-4‬۔ )  آ ت ا     ت   ‬ ‫ت ا ٰ ۔ رۃ ا‬ ‫‪.2‬‬
‫ وا   ۔‬ ‫ آ  وا  اور ‬ ‫  ے ۔ ‬ ‫  ری آز‬ ‫ اور  ت   ا د   ‬ ‫  ۔        رت ر   ۔ ا    ز‬ ‫ ‬
‫ت  اور   ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫    ان    ‬ ‫۔ )آ ت‪(12-14‬۔     گ  ا   ورد ر     ف  ‬ ‫ ا‬ ‫ ڈر  وا ں  ‬ ‫‪ .3‬ا  ‬
‫۔‬
‫  ۔ ‬ ‫            ا ر ‬ ‫ اور دل ‬ ‫  ا    رے  ن ‪ ،‬آ‬ ‫   ‬ ‫ت ا ٰ  ۔ )آ ت ‪(16-24‬۔ و      ‬ ‫‪ .4‬ا‬
‫ ز    ‬ ‫   ‬ ‫ا      ‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اس    ‬ ‫ )‪(68‬۔ )آ ت  ‪ (17-33‬ل    راہ   ا     چ    ‬ ‫   ا م  ۔ رۃ  ا‬ ‫‪ .5‬راہ   ا     ات    ‬
‫   ا    ان    غ  ہ   د ۔‬ ‫     روادار   ‬ ‫ں   ‬ ‫ں و ‬ ‫    وہ ‬ ‫  غ وا   ا ‬ ‫ت   ‬ ‫ ا‬
‫ں    ہ   د  ‬ ‫ وا  ‬ ‫   ‬ ‫ )‪(69‬۔ )آ ت‪ (1-12‬ان آ ت      ب       ‬ ‫رۃ ا‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫‪.6‬‬
‫ن و  م  ح۔‬ ‫د‪  ،‬د‪  ،‬م ‬ ‫ ۔ ‬
‫  ۔  ان    ا ل ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫     روز  ‬ ‫  ں     رے    ‬ ‫  گ۔ )آ ت‪(19-24‬۔    آ ت  ان  ‬ ‫‪.7‬‬
‫  ۔‬ ‫ ان   دا      د‬
‫  ۔ ان      ا     ۔  ش       ‬ ‫   د‬ ‫ ‬ ‫  ں     ا ل ان   ‬ ‫  گ۔ )آ ت‪(25-34‬۔ ‬ ‫‪.8‬‬
‫۔‬ ‫د‬
‫ اون    ‬ ‫  ۔   ڑ  ر‬ ‫ د ت     ح    ‬ ‫ ‬ ‫   روز  آ ن  ‬ ‫ ۔ رۃ ا رج  )‪(70‬۔)آ ت‪(8-18‬۔  ‬ ‫‪ .9‬روز  ‬
‫        ۔‬ ‫ دے    ت ‬ ‫   ‬ ‫   ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫   دو‬ ‫ دو‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬
‫ں۔ )آ ت ‪(22-35‬۔‬ ‫‪ .10‬اب آ ت     وا ں   دس ‬
‫  ۔ ‬ ‫ی   ادا ‬ ‫ ‬ ‫ا   ز ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ۔ ‬ ‫     وہ ادا ‬ ‫  ‬ ‫ اور  وم و ‬ ‫ان   ا ال   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫روز  ا   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫ا  رب    اب   ڈر   ۔ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ں   ‬ ‫ا  ‬ ‫)‪(5‬‬

‫۔ ‬ ‫ ‬ ‫    وز ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ا  ا ں   ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  ۔ ‬ ‫ا       س ‬ ‫)‪(8‬‬

‫‪78‬‬
‫اں  رہ۔  ٰک ا ی‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ ر   ۔‬ ‫   ‬ ‫ا   ا ں   ‬ ‫)‪(9‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫)‪ (10‬ا   زوں   ‬

‫ ‪  ،‬د ‬ ‫ت  ح   ا م   ‬ ‫ت  ح)‪3800‬ق م۔‪2850‬ق م( رۃ  ح)‪(71‬۔ )آ ت ‪(1-28‬۔ ان آ ت   ‬ ‫ ‬ ‫‪.11‬‬
‫ہ  ۔‬ ‫اور د    ‬
‫      ں   ا   وہ    آن    وت ‬ ‫‪ .12‬ں   وا ۔) ت   ا ا  دور ( رۃ ا )‪(72‬۔ )آ ت ‪(1-3‬۔   آ ت ‬
‫   اس ‬ ‫  ۔ اس ‬ ‫ ‬ ‫    ف ر‬ ‫  آن       راہ را‬ ‫ اور     ا   م    ں           ا   ا   ‬
‫۔(‬ ‫ ا ن   آ   ۔)   ک و   د    ‬
‫ وا !رات     ز     ے  رہ     ارو    ‬ ‫   ‬ ‫‪ .13‬رات     دت   و۔ رۃ  ا ّ )‪ (73‬۔ )آ ت‪(1-6‬۔  "اے  اوڑھ  ‬
‫    ڑی رات۔‬ ‫ری رات ‬
‫  ا ‬ ‫د   ؤ   ۔  اور  اس    ا  ‬ ‫   ا     ں  ‬ ‫ آ  ‬ ‫   ا  ‬ ‫۔ )آ ‪    (20‬اور  ‬ ‫ آ  ‬ ‫ ا  ‬ ‫‪.14‬‬
‫  و۔‬ ‫ت ‬ ‫۔ ا    ‬
‫ وا  !ا  اور  دار   اور ا  رب    ا    ا ن  و۔‬ ‫   ‬ ‫ )‪) (74‬آ ت‪(1-7‬۔ "اے اوڑھ ‬ ‫‪ .15‬ا     ا ۔ رۃ ا‬

‫  ۔ ‬ ‫ ز ہ  ‬ ‫       ا ن     ں          ا‬ ‫  ۔ رۃ  ا ٰ  )‪) (75‬آ ت‪(1-5‬۔  ا  ‬ ‫ آ ‬ ‫‪.16‬‬

‫   ۔(‬ ‫   آ  ‬ ‫)‬
‫ آ   ؟۔)آ ت‪(6-15‬‬ ‫ ‬ ‫‪.17‬‬
‫   ۔‬ ‫ ا‬ ‫ د ے ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   اور‬ ‫    ر   ‬ ‫)‪(2‬‬

‫   ۔‬ ‫ آ ‬ ‫  ۔۔ اس و  ‬ ‫ و  رج     ا    د  ‬ ‫)‪(3‬‬

‫   ۔  اب  اس    ‬ ‫    ا‬ ‫     را‬ ‫     ا‬ ‫ )‪) (76‬آ ت‪  (1-3‬ا    ا ن    ‬ ‫ اور   ا ۔ رۃ  ا‬ ‫‪.18‬‬
‫  ۔‬ ‫ را  ا ر ‬ ‫     و  ی   ‬
‫ و ‬ ‫ں             ‬ ‫ٰ )‪(77‬۔ )آ ت‪(1-7‬۔ا   اؤں  و    و    آ‬ ‫ وا   ۔ رۃ  ا‬ ‫ وا  ‬ ‫‪.19‬‬
‫ وا   ۔"‬ ‫آ ت  وروا  ‬
‫ں۔ )آ ت‪(8-15‬‬ ‫    ر ‬ ‫‪.20‬‬
‫  ۔ ‬ ‫اس دن  رے     ‬ ‫)‪(1‬‬

‫  ۔ ‬ ‫آ ن  ڑ د‬ ‫)‪(2‬‬

‫  ۔‬ ‫ ڈا  ‬ ‫ڑ د‬ ‫)‪(3‬‬

‫ی   و  آ    ۔‬ ‫ں   ‬ ‫ر‬ ‫)‪(4‬‬

‫‪79‬‬
‫اں  رہ۔  ٰک ا ی‬ ‫ا‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫)آ ت ‪(16-50‬۔‬ ‫    رے   د‬ ‫‪.21‬‬

‫   ۔ ‬ ‫ں     ا   ح   ‬ ‫۔     ا ں    ک     ‬ ‫ا  ‬ ‫)‪(1‬‬

‫   ؟‬ ‫ ‬ ‫ ۔  ا   رت ر  وا  ‬ ‫      ا      وان ‬ ‫ ‬ ‫۔ ‬ ‫)‪(2‬‬

‫   (‬ ‫   ‬ ‫ز ۔     ز     دہ اور ز ہ  ں    ار  ہ  ۔)ا   ح   ‬ ‫)‪(3‬‬

‫      ا    ۔‬ ‫ ‬ ‫ ۔ ‬ ‫)‪(4‬‬

‫ وا  آ ت    ا      ۔ (‬ ‫ا ۔ اس دن ان       ا ء  ا  د    ) ا   ا   ا ‬ ‫)‪(5‬‬

‫       (‬ ‫  )  ا  ا        وہ ‬ ‫ اور    ں       د‬ ‫روز  ا۔ اس دن ‬ ‫)‪(6‬‬

‫  ۔ ‬ ‫   دا    ‬ ‫‪،‬وہ ‬ ‫ ‬ ‫ں   آ ت   ‬ ‫  گ۔ ‬ ‫)‪(7‬‬

‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫     ان   ‬ ‫  م     روزہ ز‬ ‫ وا  ‬ ‫  گ۔ ا    آ    ‬ ‫)‪(8‬‬

‫‪80‬‬
‫اں  رہ۔    ء  ن‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫اں  رہ۔    ء  ن‬

‫ ‬ ‫ ز دہ   اد  ‬ ‫  ۔ ‬ ‫ ‬ ‫  ی  ‪ 37‬ر‬ ‫م    ۔  اس    ‬ ‫ ‬ ‫رف‪:‬۔ اں   ر   ء   ن  "  "   م  ‬ ‫‪.1‬‬
‫ر    زے       د   ۔‬ ‫ ‬ ‫ او ر  رف    ظ   ا    ‬ ‫ ‬ ‫ر ں     ‬
‫   ‬ ‫     ‬ ‫ م    ‬ ‫ ‬ ‫ ا‬ ‫  ۔  )آ ت‪(1-5‬‬ ‫ ‬ ‫    ۔  اس   رے    آ ز   رۃ  ا  )‪  (78‬‬ ‫‪ .2‬آ  ‬
‫  ۔‬ ‫در‬
‫        ہ ‬ ‫  ور آ   ۔  ‬ ‫ں     ‬ ‫  ور آ   ۔ ) رۃ ز ت )‪(79‬۔ )آ ت‪(1-9‬۔     ‬ ‫‪.3‬‬
‫ ‬ ‫   ‬ ‫ )‬ ‫ہ ‬ ‫ب  و  ‬ ‫ آ   ۔     گ  ‬ ‫  دے  ز ہ      ز    ‬ ‫   ‬ ‫   دو ے  ‬ ‫ ‬
‫وا (۔‬
‫   ا    ا  ا  ‬ ‫ ‬ ‫       ‬ ‫ ‬ ‫   ا ن   ‪   ،‬‬ ‫ )‪(80‬۔ )آ ت ‪(17-23‬۔‬ ‫ن  ۔ رۃ ‬ ‫‪ .4‬ا ن  ‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫    ا     اس   ‬
‫ر   ‬ ‫  ۔ ‬ ‫    رے     ر  ‬ ‫ د‬ ‫  رج  ‬ ‫ )‪(81‬۔ )آ ت  ‪(1-6‬۔روز  ‬ ‫ں۔ رۃ  ‬ ‫   ‬ ‫‪.5‬‬
‫آگ  ک ا   ۔‬
‫ ‬ ‫      ان  ر  ‪ ،‬ا   ز ‬ ‫   ‬ ‫ں    ان۔ رۃ ا ر )‪(82‬۔ )آ ت‪(9-12‬۔    گ روز  ا   ‬ ‫‪ .6‬ا‬
‫(‬ ‫  ۔) ا  ‬ ‫   ‬ ‫  رے   ‬
‫ و  ‬ ‫   ۔  ‬ ‫ ‬ ‫ وا ں    ‬ ‫ )‪(83‬۔) آ ت‪(1-6‬۔   پ   ل      ‬ ‫ وا ۔ رۃ  ‬ ‫‪ .7‬پ   ل      ‬
‫۔‬ ‫  ے ‬ ‫   دن ا    ‬ ‫   ‬ ‫   ۔د  و    ‬ ‫را ‬
‫   اور ا  ا ر   ‬ ‫ دی ‬ ‫  ۔ ز  ‬ ‫ ‬ ‫ آ ن ‬ ‫ ( رۃ ا ق )‪(84‬۔ )آ ت‪(1-6‬۔ روز ‬ ‫ )‬ ‫‪ .8‬آ ن    ‬
‫۔‬ ‫       ‬ ‫     ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ آگ    ‬ ‫ ‬ ‫    ب ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ وا‬ ‫ ‬ ‫‪ .9‬ا ب  ا ود۔ رۃ   وج  )‪(85‬۔) آ ت  ‪( 4-8‬۔   رے  ‬
‫      ا ن ‬ ‫ )  وا  ‪523‬ء   ‬ ‫ د  ر  ‬ ‫  د  وا  ( ا  ا ن       ‬ ‫روں       ا ب ا ود )‬
‫   ‪ 20‬ار آد   رے  (‬ ‫  دی  د ہ ذوا س   دور    ا ‬ ‫ ‬
‫   ‬ ‫ ا  دو رہ  ا ‬ ‫   ۔  ‬ ‫      ا ‬ ‫‪ .10‬دو رہ  ا ۔ رۃ  رق )‪(86‬۔)آ ت‪(5-8‬۔ ا ن   د      وہ ‬
‫در  ۔‬
‫ آ ت     اور   ‬ ‫ د   ۔ ‬ ‫   ‬ ‫ آ ت    ۔ رۃ ا  )‪(87‬۔ )آ ت ‪   (14-19‬گ د    ز‬ ‫ ز‬ ‫‪.11‬‬
‫ر  وا   ۔‬
‫  ۔ اس دن ‬ ‫ (    ‬ ‫ وا  آ  )‬ ‫   ‬ ‫ )‪(88‬۔ )آ ت‪(1-16‬۔   ‬ ‫ ( رۃ‬ ‫ )‬ ‫ وا  آ‬ ‫ ‬ ‫‪.12‬‬
‫ں   ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫۔   ے   رو  اور   ش    آ    ‬ ‫ ر  ‬ ‫ آگ    ‬ ‫ ‪  ،‬‬ ‫ ‬ ‫  ے   ف  زدہ  ‪،‬‬
‫۔‬ ‫   ر  ‬ ‫ ‬

‫‪81‬‬
‫اں  رہ۔    ء  ن‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫ں  وا   م ‬ ‫ ‬ ‫ں    ذ    ۔  او‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ رۃ    )‪(89‬۔ )آ ت‪(6-14‬۔  ان  آ ت    ا    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫‪.13‬‬
‫ ‬ ‫    اب د   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫ں اور  وں   ‬ ‫ن)   ں    ‬ ‫  اش   ر  وا   م  د‪ ،‬اور  ں وا  ‬ ‫د‪  ،‬‬
‫    اب  زل   ۔‬ ‫ ‪(1193‬۔ ا    ان ‬ ‫ی ‬
‫ ‬ ‫   د  ر    ا‬ ‫۔ ا  ‬ ‫         اس   د  ‬ ‫‪ .14‬ا  د  ر    ۔ رۃ ا  )‪(90‬۔)آ ت ‪  (7-10‬ا ن   ‬
‫اور  ا    را  ا    د  د  ‬
‫   ا م   د ۔ دو ں را  اس ‬ ‫     اور  ی   ‬ ‫ ا‬ ‫ )‪(91‬۔ )آ ت ‪(7-10‬۔ ا    ‬ ‫ و  ی   را  ۔ رۃ ‬ ‫‪.15‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬
‫ ‬ ‫ اور   ٰی  ا ر  ‬ ‫ وا‬ ‫     ‬ ‫ ‪،‬‬ ‫ وا‬ ‫ )‪(92‬۔ )آ ت‪(5-10‬۔  راہ   ا   ات  د‬ ‫ اور ۔ رۃ  ‬ ‫‪.16‬‬
‫ ‬ ‫ ‬ ‫ وا  ‬ ‫   ‬ ‫ وا  اور ‬ ‫ وا ‪ ،‬ا       زی ‬ ‫ د   ۔اور   ‬ ‫ آ ن را    ‬ ‫وا  ‬
‫ د   ۔‬ ‫را    ‬
‫ں    ا ر   و۔)  ‬ ‫ اور  ا  رب    ‬ ‫     ‬ ‫    و ‬ ‫)‪(93‬۔ )آ ت‪(9-11‬۔    ‬ ‫ں    ا ر۔ رۃ  ‬ ‫‪.17‬‬
‫    (‬ ‫ت  آن   ‬ ‫ا  اور ‬
‫    رغ      دت   ‬ ‫  ا     ۔ ‬ ‫     ‬ ‫ ۔ رۃا   ح )‪(94‬۔) آ ت‪(5-8‬۔ اے   !‬ ‫     آ‬ ‫‪.18‬‬
‫      ؤ۔‬
‫ ‬ ‫   د   ا  ‬ ‫ ا  ‬ ‫    ا ‬ ‫ ‬ ‫ )‪(95‬۔ )آ ت‪    (4-6‬ا ن   ‬ ‫    ۔ ) رۃ ‬ ‫  ‬ ‫‪.19‬‬
‫  ق  ۔(‬ ‫     ا ن ‬ ‫ ‬ ‫(  ‬ ‫ وا ں ‬ ‫ا ل ‬
‫   ا ن     ا   ۔ ‬ ‫ ‬ ‫۔  ا   ورد ر     م  ‬ ‫ )‪(96‬۔ )آ ت‪(1-5‬۔  اے    !‬ ‫۔ رۃ  ‬ ‫   ‬ ‫‪ .20‬رب     م  ‬
‫     و    ۔ ر ن ‪  13‬‬ ‫  ۔)  ‪5‬آ ت  آن  ک   ‬ ‫ ‬ ‫   وہ ‬ ‫ دی اور ا  وہ   ‬ ‫ا      ذر  ‬
‫  ر   ۔(‬ ‫‪610‬ء   ‬ ‫ ‬ ‫ی ‬
‫  ر  )ر ن   آ ی دس   ر ں ‬ ‫ں       ۔ رۃ   ر )‪(97‬۔)آ ت‪(1-5‬۔      اس   آن    ‬ ‫  ر   ار  ‬ ‫‪.21‬‬
‫    ۔ ‬ ‫(‬ ‫ں )‪ 83‬ل  ر ‬ ‫  ا ر ‬ ‫ رات  (۔   زل  ۔   ‬ ‫ رات‪ ،‬ز دہ      ل       ‬ ‫   ‬
‫  ۔‬ ‫   ‬ ‫ رات  ع     ‬
‫   آگ    ر  ‬ ‫ ‬ ‫             وہ ‬ ‫  وہ۔ رۃ    )‪(98‬۔ )آ ت‪(6-8‬۔  ا   ب  اور ‬ ‫ و  ‬ ‫‪.22‬‬
‫  ۔‬ ‫  گ  ۔ ان     دا  ‬ ‫   وہ ‬ ‫ ‬ ‫ اور‬ ‫  وہ  ۔۔۔۔   ا ن ‬ ‫   ‬
‫  ے  ا ل     ا  دے ‬ ‫ آ      ز   ں    ا‬ ‫ ‬ ‫   ز‬ ‫ ۔ رۃز ال  )‪(99‬۔ )آ ت  ‪(1-8‬۔‬ ‫ ‬ ‫‪ .23‬ز‬
‫۔‬
‫   ‬ ‫ا  اور وہ  ل و دو    ‬ ‫  ۔ رۃ ٰ ٰ )‪(100‬۔) آ ت‪(6-8‬۔  ا ن ا  رب   ‬ ‫ا اور زر ‬ ‫‪ .24‬ا ن ‬
‫ی  ح    ۔‬

‫‪82‬‬
‫اں  رہ۔    ء  ن‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫   ‬ ‫ ا ل    ز دہ   ( وہ  ‬ ‫ )‬ ‫    ے   ری  ‬ ‫ ‬ ‫‪ .25‬ا ل     ے۔ رۃ   ر  )‪(101‬۔ )آ  ‪(6-9‬روز  ‬

‫ آگ      ۔‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ان   ‬ ‫ ا ل     (‬ ‫    ے   )‬ ‫    ۔ ‬ ‫(‬ ‫ )‬ ‫ز‬
‫   د   ۔  ں          ر       ‬ ‫ ‬ ‫ )‪(102‬۔ )آ ت‪(1-8‬۔  ت  س د    ‬ ‫ت  س۔ رۃ ‬ ‫‪.26‬‬
‫۔ روز  ا      ز س   ‬
‫     ا ن   رے     ۔   ا  ان   ں      ‬ ‫ )‪(103‬۔ )آ ت‪(1-3‬۔  ز‬ ‫  ۔ ) رۃ  ا‬ ‫ ا ل  و  ‬ ‫‪.27‬‬
‫ ر ۔‬ ‫ ‬ ‫ ر ۔  و  ا  اور     ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ۔ ‬ ‫ا ن ‬
‫   اور ا    ر  ‬ ‫   اور  ل   ‬ ‫ ‬ ‫  ۔ رۃ ا ہ )‪(104‬۔ )آ ت‪(2-4‬۔   ‬ ‫ ‬ ‫ وا  اور زر   ‬ ‫ ‬ ‫‪.28‬‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫ وہ    ر   د  وا  آگ   ‬
‫    د ہ ا ا  اور ‬ ‫ وا    ‬ ‫رے رب   ا ب   )‬ ‫۔‪570‬ء  رۃ   )‪(105‬۔ )آ ت‪(1-5‬‬ ‫‪ .29‬ا ب     ‬
‫ے    م ‬ ‫ )    ‬ ‫ ‪570‬ء   آ  (۔   ا‬ ‫   ‬ ‫    ر ‬ ‫     ‬ ‫ں   ‬ ‫ں اور ‪ 13‬ار ‬ ‫اس   ‪ 60‬ار ‬
‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ا‬ ‫۔ ‬ ‫ ر  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫ ‬ ‫ د ۔   ان ‬ ‫(‬ ‫   ‬ ‫   ‬ ‫   ‬
‫   د ۔‬
‫   و    ‬ ‫  س ‬ ‫ و   ن  اور   ں  اور   وں  ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ )‪(106‬۔ )آ ت  ‪(1-4‬‬ ‫۔ رۃ  ‬ ‫  دت  ‬ ‫‪.30‬‬
‫۔‬ ‫ ‬ ‫   ا     دت ‬
‫   د  د   ۔ا   گ ا  ‬ ‫   و    و‬ ‫   ‬ ‫ن )‪(107‬۔ )آ ت ‪(1-7‬۔   ‬ ‫   ا ری۔ رۃ ا‬ ‫‪.31‬‬
‫  ۔‬ ‫   اور ر   ری ‬ ‫زوں   ‬
‫ ‪  ،‬را ‬ ‫  ز ‬ ‫      ۔     ا  رب     ‬ ‫    رت۔ رۃ  )‪(108‬۔ )آ ت‪ (1-3‬۔ اے   !    ‬ ‫‪.32‬‬
‫     او د ر   ۔‬ ‫د‬
‫   ۔        ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫۔ رۃ   ون  )‪(109‬۔ )آ ت  ‪(1-6‬۔    دو      ان   ں    ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬ ‫‪ .33‬ا  ‬
‫  ک ‬ ‫  ا  د ۔)د  ا م  اور  ‬ ‫  را  د  اور   ے  ‬ ‫  ں  ۔ رے  ‬ ‫ ‬ ‫     ‬ ‫   ‬ ‫ ‬ ‫اس  ا    ‬
‫ ‪(1212‬‬ ‫  ی ‬ ‫دو ں   را  ا  ا   ۔ ‬
‫ اس ‬ ‫ )    (  ا  رب       ‬ ‫ ا     ت اور   آ ‬ ‫  و۔ رۃ   )‪(110‬۔ )آ ت‪(1-3‬۔ ‬ ‫ت ا    ‬ ‫‪.34‬‬
‫  و ۔‬ ‫ت ‬ ‫  و اور اس   ‬ ‫ ‬
‫ ۔ وہ ‬ ‫ اور وہ  ہ   ‬ ‫   دو ں ‬ ‫ ا  ‬ ‫   ‬ ‫ )‪(111‬۔ )آ ت‪( 1-5‬۔ ‬ ‫ِخ ر ل   ا م    ۔ رۃ‬ ‫‪.35‬‬
‫ اور ‬ ‫ر   د‬ ‫ ‬ ‫ اور اس    ی ام ‬ ‫ وا ۔)ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   اور اس    ی   ‪ ،‬‬ ‫ آگ   ‬ ‫ ‬ ‫ ‬
‫ ا   ت  ک  ت  ا (۔‬ ‫۔ا  ‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫   ‬
‫ ‬ ‫۔ رۃ ا ص )‪(112‬۔ )آ ت‪(1-4‬۔   دو ا  ا    وہ    ز   ۔   اس         اور   وہ     ۔ ‬ ‫‪ .36‬ا     ت ‬
‫  ۔‬ ‫ ‬ ‫اس   ‬

‫‪83‬‬
‫اں  رہ۔    ء  ن‬ ‫آن‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫  ں     رب   ۔   اس           اس    ا   ‬ ‫۔ رۃ   )‪( 113‬۔ )آ ت‪(1-5‬۔      ہ ‬ ‫‪ .37‬ا     ہ ‬
‫   ‬ ‫ وا ں اور ‬ ‫ں   ‬ ‫اور رات    ر        اور ‬
‫ں    رب‪   ،‬د ہ‪  ،‬اور ‬ ‫   ا‬ ‫  ں  اس   ا    وا  ‬ ‫۔ رۃ   س  )‪(114‬۔)آ ت‪(1-6‬۔    دو     ہ    ‬ ‫   ‬ ‫‪.38‬‬
‫ں     ۔‬ ‫      اہ وہ  ں      ں   ا‬ ‫ (‬ ‫ ڈا  وا  )ا‬ ‫  ں    دہ رہ   و‬ ‫  د  ۔ اور  ہ ‬
‫ ‪ ،‬‬ ‫       ۔  دو   ا  زا  ‬ ‫ (‬ ‫ وا  دو  ر‬ ‫ )   ہ  ‬ ‫ اور  رۃ  س    ذ‬ ‫) آن  ک   آ ی دو  ر ں ا‬
‫ ‬ ‫   روا ت     وں    ‬ ‫  ۔  ان    ‬ ‫ ا‬ ‫ ان    ‬ ‫   ‬ ‫  ڑ ‬ ‫  ؤ   ‬ ‫   اور   ری  ‬ ‫   ‬
‫ ‪555‬۔‪(560‬‬ ‫ ا آن  ‪6‬‬ ‫‪    ‬وی   ۔ )‬ ‫ت ‬ ‫   ‬ ‫ا م ‬ ‫۔ ا   ۔ ا  داؤد اور ‬ ‫۔ ‬ ‫ری۔ ‬

‫‪84‬‬