Operacje gospodarcze

Operacje obok bilansowych występujące w każdym podmiocie gospodarczym to operacje wynikowe.

a) operacje wynikowe - oddziałują bezpośrednio na wynik finansowy jednostki gospodarczej, a pośrednio na

bilans bo nie stanowią wydzielonych odrębnych pozycji bilansowych.
Operacje te zmieniają wartość jednego składnika aktywów bądź pasywów,
podczas gdy drugi dotyczy zmiany kosztów lub przychodów osiąganych z tytułu prowadzonej działalności
gospodarczej:

Operacje kosztowe:
- operacje powodujące powstanie kosztu, z jednoczesnym zmniejszeniem któregoś ze składników aktywów,
Przykład: wydanie materiałów (surowców) z magazynu do produkcji (stan zapasów ulegnie zmniejszeniu, wzrastają
koszty produkcji podstawowej),
- operacje powodujące powstanie kosztu z jednoczesnym zwiększeniem jednego ze źródeł finansowania majątku,
Przykład: naliczenie wynagrodzeń – lista płac (zobowiązania wobec pracowników ulegną zwiększeniu, koszty
związane z wynagrodzeniem pracowników ulegną zwiększeniu),
Operacje przychodowe:
- operacje powodujące powstanie przychodu i jednoczesne zwiększenie jednego ze składników aktywów,
Przykład: wystawienie i przekazanie kontrahentowi faktury za sprzedane wyroby gotowe (zwiększeniu ulegają
należności od odbiorców i równocześnie przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych zwiększają się),
- operacje powodujące zmniejszenie jednego ze składników pasywów i jednoczesne powstanie przychodu,
Przykład: spisanie przedawnionych rozrachunków z dostawcami (stan zobowiązań wobec dostawców ulega
zmniejszeniu, powstają tzw. pozostałe przychody operacyjne).

Przychody i koszty
Koszt to zmniejszenie wartości aktywów lub zwiększenie wartości zobowiązań
i rezerw, co powoduje zmniejszenie kapitału własnego w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców
lub właścicieli.
Koszty mogą występować w różnej formie:
a) jako zużycie: środków pracy, przedmiotów pracy, samej pracy, usług obcych, np. zużycie materiałów,
wynagrodzenia, usługi remontowe,
b) jako nakłady pieniężne nie odzwierciedlające zużycia, np. podatek od nieruchomości, składki ZUS.

Koszty to celowe, wartościowe zużycie zasobów przedsiębiorstwa wyrażone w mierniku pieniężnym.

Pojęcia kosztu w rachunkowości nie należy utożsamiać z pojęciem wydatku.

Wydatek jest to każdy rozchód środków pieniężnych np. związany z opłaconym zakupem np. towarów, materiałów,
środków trwałych itp., czyli zamiana środków pieniężnych na inny element majątku jednostki, spłata raty kredytu,
zobowiązań itp.

Nie wszystkie wydatki ponoszone przez jednostkę są dla niej kosztem, generalnie koszty są związane z wydatkami
ale mogą wystąpić w innym czasie.

Przychód to zwiększenie wartości aktywów lub zmniejszenie wartości zobowiązań

i rezerw, co powoduje wzrost kapitału własnego w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub
właścicieli,
np. otrzymane lub naliczone kwoty za sprzedane produkty, towary itp., otrzymanie towarów w formie darowizny (+
Towary, + Przychody – pozostałe przychody operacyjne), odpisanie przedawnionych zobowiązań.

Przychody są to korzyści ekonomiczne zapłacone lub należne nam z określonych tytułów np. ze sprzedaży
towarów (na podstawie Fa + przychody i + środki pieniężne lub + należności od odbiorców.

Rachunkowość – materiały do ćw nr 5 – s 1
Przychód nie jest w rachunkowości kategorią tożsamą z wpływem.

Wpływ jest związany zawsze z przepływem pieniężnym (wzrostem ilości i wartości środków pieniężnych),
natomiast przychód niekoniecznie w momencie jego naliczenia (np. wystawiono Fa za sprzedane towary: +
przychody i + należności od odbiorców) .

W bilansie jest prezentowany wynik finansowy który stanowi różnice pomiędzy wszystkimi przychodami i
wszystkimi kosztami , które wystąpiły w jednostce gospodarczej w okresie sprawozdawczym np. w roku
obrotowym.

Szczegółowo przychody i koszty są prezentowane w rachunku zysków i strat.

Przychody i koszty w rachunku zysków i strat dzielą się na tzw. segmenty:

- działalność operacyjna – handlowa, usługowa, produkcyjna w jakiejś branży – przychody i koszty operacyjne,

- pozostała działalność operacyjna – dotycząca śr.trwałych, wnip, nieruchomości niefinansowych – pozostałe

przychody i koszty operacyjne,

- działalność finansowa - przychody i koszty finansowe – dotyczące aktywów finansowych (np. przychody finansowe
to otrzymane odsetki, dywidendy, zwiększenie wartości posiadanych akcji itp.).

Kos zty Przychody ze

działalnoś ci W ynik ze s przedaży
operacyjnej s przedaży produktów,
materiałów,
towarów

W ynik z
Pozos tałe działalnoś ci Pozos tałe
kos zty operacyjnej przychody
operacyjne operacyjne

W ynik
Kos zty finans owy
brutto Przychody
finans owe
finans owe

Podatek dochodowy

W ynik
finans owy
netto

Zasadnicza działalność operacyjna związana jest z przychodami i kosztami, które dotyczą podstawowego
zakresu działania jednostki (na podstawie u o r).
Podstawowe koszty operacyjne Podstawowe przychody operacyjne

 wartość sprzedanych towarów i materiałów w  przychody ze sprzedaży materiałów i towarów

cenach nabycia  przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych,
 wynagrodzenia pracowników i zleceniobiorców, półproduktów oraz wykonanych usług i robót
składki ubezpieczeń społecznych z nimi związane
 usługi obce świadczone w związku z
podstawową działalnością jednostki
 podatki majątkowe, opłaty skarbowe
 czynsz najmu, ubezpieczenia majątkowe
 amortyzacja środków trwałych i wnip,
 świadczenia na rzecz pracowników,
 zużycie materiałów itp.,
Pozostała działalność operacyjna jest związana z działalnością zasadniczą, ale pośrednio.

2
 Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne

 koszty związane z wytworzeniem lub nabyciem  przychody ze zbycia niefinansowych aktywów

sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych,
 koszty likwidacji środków trwałych
 wartość odpisanych środków trwałych w
budowie, które nie dały zamierzonego efektu
gospodarczego
 zapłacone lub zarachowane kary, odszkodowania
i grzywny
 przekazane darowizny łącznie z należnym
podatkiem VAT
 odpisanie należności przedawnionych,
umorzonych, nieściągalnych
 koszty postępowania sądowego
 odpisy aktualizujące wartość niefinansowych
aktywów (środki trwałe, zapasy, wartości
niematerialne i prawne, środki trwałe w budowie,
inwestycje rzeczowe)
 odpisy amortyzacyjne wnip i środków trwałych z
grupy inwestycji
 niezawinione niedobory inwentaryzacyjne
 straty nadzwyczajne (np. wartość netto
składników majątku utraconych z powodu
zdarzeń losowych oraz koszty poniesione w
związku z usuwaniem tych szkód,
trwałych (środków trwałych, środków trwałych w
budowie, wnip, nieruchomości niefinansowych)
 otrzymane dotacje przedmiotowe, subwencje,
dopłaty
 otrzymane kary, odszkodowania i grzywny
 odpisanie przedawnionych lub umorzonych
zobowiązań
 nadwyżki inwentaryzacyjne składników aktywów
trwałych i obrotowych
 otrzymanie nieodpłatne, w tym w drodze darowizny,
aktywów na inne cele niż nabycie lub wytworzenie
środków trwałych, środków trwałych w budowie lub
wartości niematerialnych i prawnych
 zyski nadzwyczajne (np. odszkodowania otrzymane za
straty będące skutkiem zdarzeń losowych)

Działalność finansowa obejmuje przychody i koszty finansowe.

Koszty finansowe Przychody finansowe

 koszty nabycia sprzedanych inwestycji  przychody ze zbycia inwestycji finansowych

finansowych
 odsetki od kredytów (z wyjątkiem kredytów
zaciągniętych na budowę środków trwałych)
 dyskonto od weksli własnych
 odsetki od zaciągniętych pożyczek
 ujemne różnice kursowe
 zarachowane odsetki za zwłokę w zapłacie
zobowiązań
 aktualizacja aktywów finansowych
 otrzymane odsetki od lokat, wkładów bankowych
 otrzymane należne odsetki za zwłokę w zapłacie
należności
 otrzymane odsetki od udzielonych pożyczek
 dyskonto od weksli obcych
 otrzymane dywidendy
 dodatnie różnice kursowe
 przychody z udziałów w innych jednostkach
 aktualizacja aktywów finansowych

Koszty operacyjne wynikają z normalnej działalności jednostki, są celowe, zamierzone, konieczne i niezbędne do
wytworzenia wyrobu gotowego lub świadczenia usług np. amortyzacja, zużycie materiałów, usługi
telekomunikacyjne, delegacje służbowe, wynagrodzenia, związane z administrowaniem działalności podmiotu itp.

Przykład: Koszty, wydatki, wpływy, przychody – rozpoznawanie

Numer
Treść operacji
operacji Koszt Wydatek Przychód Wpływ
Zakupiono za gotówkę materiały
1.
×
Nabyto materiały z odroczonym terminem płatności i
2. wydano je do zużycia (wydatek będzie później - w ×
momencie )
Rachunkowość – materiały do ćw nr 5 – s 3
 Ze środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku
3.
bankowym zakupiono komputer ×
4. Naliczono miesięczny koszt zużycia komputera. ×
5. Naliczono przychody ze sprzedaży zbędnego środka
trwałego ×
6. Otrzymano fakturę za energię elektryczną
×
7. Sprzedano za gotówkę towary
× ×
8. Wydano z magazynu sprzedane towary
×
9. Spłacono ratę kredytu ze środków pieniężnych na x
rachunku bankowym (rata nigdy nie będzie kosztem,
kosztem są natomiast odsetki od kredytu, prowizje)

OPERACJE GOSPODARCZE WYNIKOWE

Klasyfikacja operacji wynikowych
Operacje wynikowe:
I typ zwiększające przychody oraz zwiększające składnik aktywów
II typ zwiększające przychody oraz zmniejszające składnik zobowiązań
III typ zwiększające koszty oraz zmniejszające składnik aktywów
IV typ zwiększające koszty oraz zwiększające składnik zobowiązań

Operacje gospodarcze wynikowe dotyczą jednego składnika bilansu a drugi z definicji jest związany z osiągnięciem
przychodu lub poniesieniem kosztu.
Wynik finansowy jest wyrażonym w mierniku pieniężnym rezultatem działalności jednostki w pewnym okresie
czasu. Wynik (zysk lub strata) jest ustalany w poszczególnych segmentach.
Przychody działalności Koszty działalności
operacyjnej zasadniczej Operacyjnej zasadniczej

Zysk (strata) ze sprzedaży
Przychody z pozostałej Koszty z pozostałej
działalności operacyjnej działalności operacyjnej

Zysk (strata) z działalności operacyjnej
Przychody finansowe Koszty finansowe

Zysk (strata) brutto
Podatek dochodowy oraz pozostałe obowiązkowe
 finansowego
zmniejszenia wyniku

Zysk (strata) netto

Rachunek zysków i strat sporządzany może być sporządzany w dwóch wariantach: wariancie porównawczym
oraz wariancie kalkulacyjnym. Oba warianty różnią się tylko strukturą segmentu działalności operacyjnej – w
innym układzie są koszty operacyjne.

Rachunek zysków i strat – uproszczony

A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów

B. Koszty uzyskania przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
4
D. Pozostałe przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)
G. Przychody finansowe
H. Koszty finansowe
I. Zysk (strata) z działalności brutto (F+G-H)
J. Obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenie straty)
K. Zysk (strata) netto (I -J)
Ze względu na możliwość gromadzenia kosztów działalności operacyjnej w różnych układach wyróżnia
się dwa warianty ustalania wyniku finansowego - wariant porównawczy i kalkulacyjny.
Różnica między tymi wariantami dotyczy tylko - sposobu ustalania kosztu sprzedanych produktów
gotowych (koszty wg rodzaju albo wg typów działalności).
Sposób ten zależy od stosowanego przez jednostkę wariantu ewidencji kosztów.
Jednostki prowadzące ewidencję kosztów tylko w układzie rodzajowym ustalają wynik finansowy w
wariancie porównawczym.
Jednostki gospodarcze prowadzące ewidencję kosztów w układzie według typów działalności stosują
kalkulacyjny wariant ustalania wyniku finansowego.
w jednostkach prowadzących ewidencję kosztów w obydwu układach wariant ustalania wyniku
finansowego jest dowolny

Przykłady – Rozpoznawanie segmentów przychodów i kosztów:

W przedsiębiorstwie usługowym Komp S.A. wystąpiły następujące koszty i przychody:

1. koszty energii elektrycznej 500
2. wynagrodzenia zleceniobiorców 4 000
3. koszty reklamy 1 000
4. czynsz za najem lokalu 2 500
5. naliczone odsetki od zaciągniętych kredytów 900
6. naliczone odsetki od lokat 100
7. otrzymana dotacja z urzędu pracy 10 000
8. zapłacona grzywna do urzędu skarbowego 1 000
9. przychody ze sprzedaży usług 40 000
10. zysk ze zbycia środków trwałych 4 000
11. dodatnie różnice kursowe od kredytu walutowego 1 000
12. otrzymane odszkodowanie za powódź 3 000
13. umorzone należności od odbiorców 2 000
14. podatek dochodowy 800

Uproszczony rachunek zysków i strat

A: Podstawowa działalność operacyjna
I Przychody ze sprzedaży 9,

II Koszty operacyjne 1, 2, 3, 4.
B: Pozostała działalność operacyjna
I Pozostałe przychody operacyjne 7, 10, 12.

II Pozostałe koszty operacyjne 8, 13,

C: Działalność finansowa
I Przychody finansowe 6, 11,
II Koszty finansowe 5,
D: Wynik finansowy brutto
E: Podatek dochodowy 14
F : Wynik finansowy netto

Rachunkowość – materiały do ćw nr 5 – s 5
Przykład: Zaklasyfikować kategorie ekonomiczne:

Lp. Treść operacji gospodarczych Kwota w zł

Na rachunek bankowy wpłynęły odsetki od niezapłaconych w terminie należności
od odbiorców, które uprzednio były naliczone
1. 2 500
Wn – Rachunek bankowy
Ma – Przychody finansowe
Sporządzono i zaksięgowano listę płac pracowników
2. Wn – Wynagrodzenia (koszty I seg/) 30 000
Ma – Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
Wystawiono fakturę za sprzedane produkty gotowe
Wn – Należności od odbiorców
3. Ma – Przychody ze sprzedaży produktów 34 500
Bank naliczył i przelał odsetki od wkładów zgromadzonych na rachunkach
bankowych
Wn – Rachunek bankowy
5. Ma – Przychody finansowe 1 300
Odpisano przedawnione i umorzone należności od odbiorców
Wn – Pozostałe koszty operacyjne
7. Ma – Należności od odbiorców 1 300
Na rachunek bankowy wpłynęły środki za sprzedane papiery wartościowe
11. Wn – Rachunek bankowy 4 000
Ma – Przychody finansowe
Otrzymano darowiznę w postaci towarów
12. Wn – Towary 7 800
Ma – Pozostałe przychody operacyjne
Przykład

6
Konta

Rachunkowość – materiały do ćw nr 5 – s 7
Przykład Źródło: B. Nadolna, Rachunkowość i analiza finansowa dla inżynierów, Difin, Warszawa

2012
Operacje gospodarcze:

8
 3. Wydano z magazynu sprzedane produkty w koszcie wytworzenia 1000

5. Do kasy wpłynęła zapłata za sprzedane wyroby 1200

11. Przeksięgowano przychody i koszty na wynik finansowy

a) koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów 1000
b) przychody ze sprzedaży wyrobów 1200

Produkty gotowe

Sp. 43000 1000 (3

43000 1000
42000 Sk.
43000 43000

Rachunkowość – materiały do ćw nr 5 – s 9
 Koszt wytworzenia
sprzedanych wyrobów

3) 1000 1000 (11a

1000 1000

Rozrachunki z odbiorcami

Sp. 14000 12000 (1

14000 12000
2000 Sk.
14000 14000

Wynik finansowy

11a) 1000 1200 (11b

1000 1200
Sk. 200
1200 1200

Przychody ze sprzedaży Kasa

wyrobów
5) 1200
11b) 1200 1200 (5
1200 0
1200 1200 1200 Sk.
1200 1200

10
 3. wynikowa „Produkty gotowe” ulegają zmniejszeniu i koszt wytworzenia
sprzedanych wyrobów wzrasta – o wartość operacji.

5. wynikowa „Przychody ze sprzedaży wyrobów” i środki pieniężne w kasie

wzrastają o wartość operacji.

11. wynikowa Obroty podsumowane z kont Koszty wytworzenia sprzedanych

wyrobów i Przychody ze sprzedaży wyrobów są przeksięgowane z
przeciwnych stron tych kont na konto Wynik finansowy.

Bilans próbny – Zestawienie obrotów i sald kont

Rachunkowość – materiały do ćw nr 5 – s 11
 Rozrachunki z odbiorcami 14000 12000 2000 -
Kasa 1200 - 1200 -

Produkty gotowe 43000 1000 42000 -

Wynik finansowy 1000 1200 - 200

Przychody ze sprzedaży
wyrobów 1200 1200 - -
Koszt wytworzenia sprzedanych
wyrobów 1000 1000 - -
Razem 353900 353900

B. Aktywa obrotowe 202 700 II Zobowiązania krót. 22500

I Zapasy 76000 1. Zobowiązania wobec
dostawców 22500
1. Materiały 34000 2. Zobowiązania wobec prac. –
2. Produkty gotowe 42000
II. Należności krótkoterminowe 2000
1. Należności od odbiorców 2000
III Inwestycje krótkotermin. 124700
1. Rachunki bankowe 123500
2. Kasa 1200

A. Wynik finansowy 200

Suma aktywów 353900 Suma pasywów 353 900

12