Professional Documents
Culture Documents
Parsi Mianeh
Parsi Mianeh
ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ
واژهنامهکوچک
پارسیمیانه
گروهگردآورندگان
فرهنگستان زبان پارسی
فرهنگستان زبان پارسی
تهران ۹۳۱۹
شابک ۱۷۳-۱۶۴-۱۱-۷۴۹۵-۶
انتشاراتفرهنگستانزبانپارسی۴:
تهران ،خیابان انقالب ،خیابان ۹۲فروردین پالک ۴۹۳
چاپ :نخست
شمارگان۹۱۱۱ :
سال انتشار۹۳۱۹ :
چاپ :فرزان
صفحه آرایی :بابک کیهانی
حروفچینی کامپیوتری :الوند نگار
This Book is Freely available online.
This is to give readers the rights to copy, redistribute, and modify this book and requires all
copies and derivatives to be available under the same license.
Copyleft 2012
پارسیمیانه
واژهنامهکوچکپارسیمیانه
پیشگفتار:
ازتازشعربها،درایران روایی داشته
"زبانپارسی میانه"برای نزدیک به ۰۱۱۱سال(درزماناشکانیان وساسانیان)تاپیش
است.پارسیمیانههمسانیبسیارفراوانیچهازدیدگاه واژگانیوچهازدیددستوریباپارسیامروزینداردوبااندکیتیزنگری
یتوان آنرادریافت.پارسی میانه گنجینه بسیار ارزشمندی ازواژگانپارسی رادربرداردکهبسیاری ازاین واژگانهنوزبگونه
م
پسازتازشعربهابهایران،به
یروند.ولیفسوسانهبسیاریازواژگان"پارسیمیانه"نیز
دستنخوردهدرپارسیامروزینبکارم
دستفراموشیسپردهشدند .
در اینواژهنامهکوشیدهشدهاست،بخشیازاینگنجینهبزرگزبانرابشناسانیم،شایدبتوانازبرخیازواژگانپارسیمیانهدر
پارسیامروزیننیزبهرهبریم.
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / naduSxoba / aboxšudanابُخشودَن :بخشودن، َ / zivraba / abarvizابَرویز :موفق ،کامروا ،پیروز.
عفو ـ رحم کردن ،آمرزیدن. َ / hizivraba / abarvizihابَرویزیْه :موفقیت،
َ / raseba / abesarاِبسَر :افسر ،تاج. کامروایی ،پیروزی.
َ / nadrApseba / abespārdanابِسپاردَن : َ / giraba / abarigابَریگ :برتر ،عالی ،فوق العاده.
سپردن ،واگذار کردن ،تحویل دادن ،تفویض کردن. َ / nAgiraba / abarigānابَریگان :برتر ،عالی ،فوق
َ / gAtseba / abestāgابِستاگ :اوستا. العاده.
َ / nAtseba / abestānابِستان - ۱ :اوستا ۲ـ اعتماد، َ / ga raba / abar agابَرئَگ :برتر ،عالی ،فوق
اطمینان. العاده ،سوپر.
َ / nShiseba / abesihšnابِسیهیشْن :خرابی، َ / nAga raba / abar agānابَرئَگان :برتر ،عالی،
ویرانی ،انهدام ،تخریب ،انفجار. فوق العاده ،سوپر.
َ / nihiseba / abesihinابِسیهین :نابود ـ ویران ـ َ / zu raba / abar uzابَرئوز :نیرومندتر ،پرتوان تر،
تخریب ـ منهدم ـ منفجر کردن. تواناتر ،توانمندتر ،قوی تر.
َ / nadinihiseba / abesihinidanابِسیهینیدَن : َ / zu raba / abar uzابَرئوزیْه :تسلط ،اقتدار ،قدرت
نابود ـ ویران ـ تخریب ـ منهدم ـ منفجر کردن. نیرومندی ،توانمندی.
َ / dba / abdابْد :شگفت آور.، َ / AtSaba / abaštāابَشتا :قانون.
َ / tsadba / abdastاْبدَست :دست پناه بخشی از زره َ / dnaba / abandابَند :نادرست ،غلط ،منحرف.
که دست را در برابر ضرب ٔه شمشیر دشمن محافظت میکند. َ / hidnaba / abandihابَندیْه :نادرستی ،غلط بودن،
َ / modba / abdomاْبدُم :آخِر ،عاقبت ،نتیجه، انحراف.
سرانجام ،فرجام. َ / rhaba / abahrابَهر - ۱ :تقسیم ـ بخش ـ بهر نشده،
َ / himodba / abdomihاْبدُمیْه :پایان ،انتها، کامل ۲ـ محروم ،بی بهره.
اختتامیه. َ / mavaba / abavamاَبوَم شدم ) :اوستاییَ :بوَم؛
َ / tsihas dba / abd sahistابْدسَهیست : سنسکریتَ :اَبوَم(.
شگفت ـ اعجاب انگیز ،تعجب آور. َ / kadnavaba / abavandakاَبوَندَک - ۱ :ناقص،
َ / natsihas dba / abd sahistanابْدسَهیستَن ناکامل ۲ـ نیازمند ،تهیدست ،فقیر ،مستضعف ،تنگدست،
:اعجاب انگیز بودن ،شگفت انگیز نمودن ،تعجب آور بودن. بینوا.
َ / hidba / abdihابْدیْه :شگفتی ،تعجب. َ / hikadnavaba / abavandakihاَبوَندَکیْه :نقص،
/ ratxAba / abāxtarاَباختَر - ۱ :سیاره ۲ـ شمال. نقصان ،ناکاملی.
/ ASxinAdAba / abādānixšāاَبادانیخشا : َ / gAdyaba / abaydāgاَبیداگ :نامرئی ،غیبی،
ناتوان ،ضعیف ارابه. ناپیدا ،نادیدنی.
/ dnavAydAba / abādyāvandاَبادیاوَند :ناتوان، َ / higAdyaba / abaydāgihاَبیداگیْه :نامرئی ـ
ضعیف. غیبی بودن ،ناپیدایی ،نادیدنی بودن.
َ / dniyASxoba / aboxšāyindابُخشایینْد :
بخشایند ،ببخشند ،عفو ـ گذشت ـ رحم کنند.
۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ gAba / abāgاَباگ - ۱ :با ،به وسیل ٔه ۲ـ همراهی، / hidnavAydAba / abādyāvandihاَبادیاوَندیْه :
تشییع. ناتوانی ،ضعف.
/ higAba / abāgihاَباگیْه :کمک ،همراهی، / nurAba / abārunاَبارون - ۱ :وارون ،غلط ،نادرست
همدستی ،همکاری ،شراکت ،پشتیبانی ،حمایت. ۲ـ مجرم ،گناهکار.
/ nigAba / abāginاَباگین :همراهی کردن. / hinurAba / abārunihاَبارونیْه :جرم ،گناه ،بزه تبار
/ nadinigAba / abāginidanاَباگینیدَن :همراهی از دو تبار ،از دو.
کردن. / girAba / abārigاَباریگ :دیگر ،آخر.
/ mAba / abāmاَبام :قرض ،وام. / zAba / abāzاَباز :باز ،دوباره ،مجدد ،مجددا ،باردیگر،
/ yAba / abāyاَبای :پیشوندی که بر سر اسم میآید عقب.
و ضرورت را می رساند. / nadAtsi zAba / abāz istādanاَباز ایستادن :
/ kayAba / abāyakاَبایَک :نام رودخانهای که باز ایستادن ،متوقف شدن ،ترک کردن.
زرتشت برای رفتن به ایران شهر ،کنار آن رسید. / nadAp zAba / abāz pādanاَباز پادن :باقی
/ diyAba / abāyidاَبایید :باید ،الزم ـ ضروری است. ماندن ،ماندن.
/ nadiyAba / abāyidanاَباییدَن :خواستن ،تقاضا ـ - / nadAd zAba / abāz dādanاَباز دادن ۱ :
تمنا ـ طلب ـ درخواست کردن. نسبت دادن ،متهم کردن ۲ـ تعیین ـ مشخص کردن.
/ tsiyAba / abāyistاَباییست :میبایست ،الزم ـ / natSAd zAba / abāz dāštanاَباز داشتَن :
ضروری است. بازداشتن ،نهی ـ منع ـ جلوگیری کردن ،مانع ـ سد شدن.
/ natsiyAba / abāyistanاَباییستَن :بایستن ،الزم / natfar zAba / abāz raftanاَباز رَفتَن :پیش
ـ ضروری دانستن. رفتن ،پیشروی کردن.
/ nSiyAba / abāyišnاَباییشْن :لزوم ،ضرورت. / rAs zAba / abāz sārاَباز سار :سرکش ،نافرمان،
/ ginSiyAba / abāyišnigاَباییشْنیگ :الزم، یاغی ،متمرد.
ضروری ،مورد نیاز ،شایسته ،درخور ،سزاوار. / hirAs zAba / abāz sārihاَباز ساریْه :
/ rba / abrاَبر :ابر. سرکشی ،نافرمانی ،یاغیگری ،تمرد.
/ gnarba / abrangاَبرَنگ :شکوه ،اورنگ ،جالل، / nadrak zAba / abāz kardanاَباز کَردن :باز ـ
عظمت ،ابهت. افتتاح کردن ،گشودن.
/ zArba / abrāzاَبراز - ۱ :افراز ،سرباالیی ،ارتفاع ۲ـ / nadnAm zAba / abāz māndanاَباز ماندن :باز
افراشتن ،باالبردن ،ترفیع دادن. ـ عقب ماندن.
۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ tSiba / abištاَبیشت :رها ـ خالص شده از رنج ـ / hizA iba / abi āzihاَبی آزیه :بی آزی ،بی
غم ـ درد ـ غصه ـ ناراحتی ـ گرفتاری ـ اندوه. طمعی ،بی حرصی ،قناعت .نگاه کنید به آزواریه.
/ hiSiba / abišihاَبیشیْه :آسیب ناپذیری ،بی / tsup iba / abi pustاَبی پوست :بی پوست.
خطری ،بی گزندی. / mic iba / abi cimاَبی چیم :بی سبب ،بی علت.
/ miba / abimاَبیم :نترس ،شجاع ،پردل ،با جرأت ،بی / rAx iba / abi xārاَبی خار :بی خار.
باک. / hAr iba / abi rāhاَبی راه :بی راه ،منحرف،
/ natxuyba / abyuxtanاَبیوختَن - ۱ :آمیختن، گمراه.
مخلوط ـ ممزوج ـ قاتی کردن ۲ـ وصل ـ متصل ـ الحاق ـ / hikatus iba / abi sutakihاَبی سوتَکیْه :
الصاق کردن ،ربط. پشتکار ،مقاومت ،نافرسودگی ،خستگی ناپذیری.
/ pa / apاَپ :پیشوندی که ضمیرهای متصل شخصی / dus iba / abi sudاَبی سود :بی سود ،بی فایده،
به آن میپیوندند .مانند :اَپیم به من اَپئیت به تو اَپئیش به او. بیهوده.
َ / apa / apaا َ
پ :پیشوند فعل است. / hidus iba / abi sudihاَبی سودیْه :بی فایدگی،
َ / grappa / appargاَپّرگ :دزد ،سارق ،راهزن، بیهودگی.
غارتگر. / natiS iba / abi šitanاَبی شیتَن :درد ـ رنج ـ
َ / nAmtapa / apatmānاپَتمان :عهد ـ پیمان غصه ـ غم ـ اندوه ـ گرفتاری ـ مصیبت ـ بال نداشتن ،با
شکن ،بد قول ،نامعتدل ،افراطی. نشاط.
hinSiravx nAmtapa / apatmān / hinSivog iba / abi govišnihاَبی گُویشنیه :
خوَریشنیْه :پرخوری.
َ / xvarišnihاپَتمان ْ سکوت کس.
hinSirAd nAmtapa / apatmān / hinSitrav iba / abi vartišnihاَبی وَرتیشنیه
َ / dārišnihاپَتمان داریشنیْه - ۱ :حرص ،طمع ،ثروتمندی :سکون ،ثبات ،ناگردشی.
۲ـ مراقبت بی اندازه از چیزی ،افراط کاری.
/ trativ iba / abi vitartاَبی ویتَرت - ۱ :زنده،
hinSiSuk nAmtapa / apatmān نمرده ۲ـ گذر ـ عبور نکرده ،باقی نگاه کنید به ویتارتن.
َ / kušišnihاپَتمان کوشیشنیْه :کشتار بی انداز ٔه گاو و
/ dneziv iba / abi vizendاَبی ویزِند :آسیب
گوسفند.
ناپذیر.
َ / hinAmtapa / apatmānihاپَتمانیْه :ناپیمانی،
/ hAniv iba / abi vināhاَبی ویناه :بی گناه،
پیمان ـ عهد شکنی ،افراط ،زیاده روی.
معصوم.
َ / AhinAmtapa / apatmānihāاپَتمانیْها :به طور
/ nAdiba / abidānاَبیدان :الزم ،ضروری ،بافایده،
افراط.
سودمند ،مورد نیاز.
َ / hinAmtapa / apatmānihاپَتمانیکیْه :افراط،
/ riba / abirاَبیر :خیلی ،زیاد ،فراوان ،کثیر ،بسیار.
زیاده روی.
/ rAziba / abizārاَبیزار :بَری ،بیزار ،متنفر.
َ / hikatutapa / apatutakihاپَتوتَکیْه :ناتوانی،
/ Siba / abišاَبیش :سالم ،تندرست ،بی رنج ،بی درد،
ضعف.
بی غصه ،آرام ،بی گزند ،آسیب ناپذیر نگاه کنید به بش.
۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / hirAtrub rapa / apar burtārihاپَر بورتاریْه : َ / nSiSxapa / apaxšišnاپَخشیشْن :بخشایش،
فراهم ـ تهیه ـ مهیا ـ آماده ـ حاضر کردن ،به دست آوردن، ترحم ،غفران ،رحم.
تحصیل ـ استحصال کردن. َ / ravxapa / apaxvarاپَخوَر :چراگاه ،مرتع.
َ / natsaSin rapa / apar nišastanاپَر َ / tsadapa / apadastاَپدَست :دستکش.
نیشَستَن :بر تخت نشستن ،جلوس کردن. َ / hikAparapa / aparapākihاَپ َر پاکیْه :یاری ـ
َ / sArapa / aparāsاپَراس :گمراه ،منحرف، کمک ـ پشتیبانی خداوندی ،صلوات.
سرگشته ،حیران. َ / karapa / aparakاَپرَک :باالیی ،فوقانی ،مافوق،
َ / natAprapa / aparpātanاپَرپاتَن :استراحت عالی ،رئیس.
کردن ،آسودن. َ / nAkarapa / aparakānاَپرَکان :بزرگان.
َ / miprapa / aparpimاپَرپیم :مائده ـ غذای َ / txerrapa / aparrextاَپرِّخت :زاید ،اضافه.
آسمانی.
َ / hinSurrapa / aparrušnihاَپرِّوشنیْه :فره
َ / ratrapa / apartarاپَرتَر :برتر ،باالتر ،مافوق، ایزدی ،نور الهی ،روشنایی خداوندی.
رئیس در گذشته به صورت رشته کوه اپرسین نامیده.
َ / hinSicirrapa / aparricišnihاَپ ّریچیشنیْه :پر
َ / hiratrapa / apartarihاپَرتَریْه :برتری ،علو، مشغله ـ سخت گرفتار بودن ،وقا استراحت نداشتن.
ریاست.
َ / natAtsu rapa / apar ustātanاپَر اوستاتَن :
َ / natrapa / apartanاپَرتَن :مغرور ،متکبر، بازایستادن ،دست کشیدن ،متوقف شدن.
خودبزرگ بین ،متظاهر ،خودنما ،ظاهرساز.
َ / natsixA rapa / apar āxistanاپَر آخیستَن
َ / hinatrapa / apartanihاپَرتَنیْه :غرور ،تکبر، :برخاستن ،قیام کردن.
خودبزرگ بینی ،تظاهر ،خودنمایی ،ظاهرسازیی ندانی زبان.
َ / hinSitsA rapa / apar āstišnihاپَر
َ / mutrapa / apartumاپَرتوم :برترین ،اعلی، آستیشنیْه :مراقبت ،مواظبت.
باالترین ،رئیس جمهور.
َ / natamA rapa / apar āmatanاپَر آ َمتَن :
َ / himutrapa / apartumihاپَرتومیْه :برتری ،علو، برآمدن ،سرزذن ،طلوع ـ ظهور کردن.
ریاست جمهوری.
dnavAzrav i mArhav hAS i
َ / nSizad rapa / apar dazišnاپَردَزیشْن :بی
natamA rapa / apar āmatan i šāh
پردازش ،بی تکلیف ،بیکار ،مهمل ،بیهوده.
َ / vahrām i varzāvandاپَر آ َمتَن ایی شاه وَهرام ایی
َ / nizrapa / aparzinاپَرزین َ :ابَرزین ،فرزین ،مرکز وَرزاوَند :ظهور شاه بهرام وَرجاوَند مقدس در پایان جهان.
فرماندهی شاه در میان جنگ ،قرارگاه جنگی شاه ،ستاد منظومهای است به میکند و پایان جهان.
جنگ.
َ / nSirab rapa / apar barišnاپَر بَریشْن :باال
َ / nisrapa / aparsinاپَرسین :نام بخش جنوبی بردن.
رشته کوه زاگرس که از غرب خوزستان تا نزدیکی کرمان
َ / natsab rapa / apar bastanاپَر بَستَن :
است و نیز کوههای مرکزی ایران.
بربستن.
َ / grapa / apargاپَرگ :نام یکی از مفسران اوستا که
گویا پیش از ساسانیان می زیستهاست.
۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / hicivrapa / aparvicihاپَرویچیْه :اَپرویزی، َ / rag rapa / apar garاپَرگَر :برتر ،اعلی ،مافوق،
پیروزی ،فتح. متعالی ،خداوند ،کسی که عزت میبخشد.
َ / naticivrapa / aparvicitanاپَرویچیتَن :اَپرویز ـ َ / tximug rapa / apar gumixtاپَرگومیخت :
پیروز ـ فاتح شدن. آمیخته ،عیار زده ،مخلوط ،ممزوج.
َ / Ahicivrapa / aparvicihāاپَرویچیها :اَپرویزانه، َ / dnamrapa / aparmandاپَرمَند :برتر ،ممتاز،
پیروزمندانه ،فاتحانه. دارای مزیت یا اولویت ،ترجیح دادنی.
َ / nSirAnivrapa / aparvinārišnاپَرویناریشْن : َ / nAm rapa / apar mānاپَرمان :متصدی ،وزیر،
نظم ،ترتیب ،انضباط. مأمور.
َ / hirapa / aparihاپَریْه - ۱ :برتری ،تعالی ،علو، َ / dnAm rapa / apar māndاپَرماند - ۱ :ارث،
جالل ۲ـ دزدی ،سرقت ،راهزنی ،اختالس ،دستبرد. میراث ۲ـ سنت.
َ / Zurapa / aparužاپَرئوژ - ۱ :نیرومند ،توانا ،توانمند، َ / dnAm rapa / apar māndاپَرماندَک :درمانده،
پرتوان ،قوی ،مقتدر ،قدرتمند ۲ـ چیره ،مسلط. متروک ،ضایعاتی کردن.
َ / hiZurapa / aparužihاپَرئوژیْه - ۱ :نیرومندی، َ / kinAm rapa / apar mānikاپَرمانیک :بزرگ،
توانایی ،توانمندی ،پرتوانی ،قدرت ،اقتدار ۲ـ چیرگی ،تسلط، نجییب ،شریف.
تفوفق ،برتری ،استیال. َ / nSinim rapa / apar minišnاپَرمینیشن :
َ / rAzapa / apazārاپَزار - ۱ :ابزار ،افزار ،اسباب، مغرور ،متکبر ،خود بزرگ بین ،خودخواه.
وسیله ،آلت ،سالح ۲ـ ادوی ٔه غذا ۳ـ نیرو ،توان ،انرژی، / hinSinim rapa / apar minišnih
قدرت ،شکوه ،جالل ،ثروت. َاپَرمینیشنیْه :پَر َمنِشی ،تکبر ،غرور ،خودخواهی ،عُجب،
َ / nSiyAzapa / apazāyišnاپَزاییشْن :افزایش، نَخوت.
تکثیر. َ / yAn rapa / apar nāyاپَرنای :برنا ،جوان ،بالغ.
َ / sapa / apasاپَس :به موقع ،سر وقت ،معاصر، َ / kiyAn rapa / apar nāyikاپَرناییک :برنایی،
نامتأخر. جوانی ،بلوغ.
َ / vxasapa / apasaxvاَپ َ
سخْو :بی پاسخ ،بی َ / hinSizravrapa / aparvarzišnihاپَروَرزیشنیْه
جواب. :انجام دادن کاری از روی الگو ،مدل سازی پاسداری
َ / hivxasapa / apasaxvihاَپ َ
سخْویْه :بی میکردند تا از ورود بدعت.
پاسخی ،بی جوابی. َ / karAvrapa / aparvārakاپَروارَک - ۱ :پیوست،
َ / natsasapa / apasastanاَپسَستَن :تباه ـ ضمیمه ،الحاقی ،ادامه ،دنباله ،تَکمَله ۲ـ مکرر.
خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن. َ / dorapa / aparodاپَرود :پرهیز ،خودداری،
/ kinSidnasapa / apasandišnik اجتناب.
َاَپسَندیشنیک :ناپسند ،زشت ،مذموم ،منفور. َ / kurapa / aparukاپَروک :نام کسی.
َ / natsinihasapa / apasahinistanاَپسَهیتَن : َ / rtaS kurapa / aparuk šatrاپَروک شَتر :
تباه ـ خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن. کالن شهر.
َ / civrapa / aparvicاپَرویچ :اَپرویز ،پیروز ،فاتح.
۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۱۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۱۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۱۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ hitub ipa / api butihاَپی بوتیْه - ۱ :عدمیت، / Siruppa / appurišاَپوریش :دزدی ،دستبرد،
بی بودی ۲ـ نقص ۳ـ عیب. غارت ،سرقت ،اختالس.
/ zub ipa / api buzاَپی بوذ - ۱ :بی بو ۲ـ بیخود، / dnirupa / apurindاَپورینْد :بدزدند ،غارت ـ چپاول
مدهوش ،مست. ـ سرقت ـ اختالس کنند.
/ hizub ipa / api buzihاَپی بوذیْه - ۱ :بی بویی / supa / apusاَپوس - ۱ :آبستن ،باردار ،حامله ۲ـ زائو
۲ـ بیخودی ،مدهوشی ،مستی ،بی حسی. ۳ـ بی پسر ،بی فرزند ،اجاق کور.
/ nub ipa / api bunاَپی بون :بی بن ،بی ته، / hisupa / apusihاَپوسیْه - ۱ :آبستنی ۲ـ تولد.
نامحدود ،بی انتها ،بی نهایت. / natinisupa / apusinitanاَپوسینیتَن :آبستن
/ Sib ipa / api bišاَپی بیش :بی آزار ،آرام، کردن.
مهربان ،بی گزند. / Supa / apušاَپوش :دیو خشکسالی.
/ mib ipa / api bimاَپی بیم :مطمئن ،امن ،در / nSihupa / apuhišnاَپوهیشْن - ۱ :ناپوسیدگی،
امان ،دارای امنیت. تجزیه ناپذیری ۲ـ ناتشنگی ،عطش نداشتن.
/ hmib ipa / api bimhاَپی بیمیْه :اطمینان، / nSiyupa / apuyišnاَپوییشْن :ناپوسیدگی ،تجزیه
آرامش خاطر ،بی ترسی. ناپذیری.
/ Ahmib ipa / api bimhāاَپی بیمیها :از روی / ipa / apiاَپی :بی ،بدون.
اطمینان ،بی باکانه. / kinAzra ipa / api arzānikاَپی َارزانیک :
/ rhup ipa / api puhrاَپی پوهْر :بی پسر. ارزشمند ،پربها ،گرانبها ،قیمتی ،ارجمند ،عزیز.
/ tip ipa / api pitاَپی پیت :بی پدر ،یتیم. / gza ipa / api azgاَپی اَزگ :بی شاخه.
/ kAt ipa / api tākاَپی تاک :ناپیدا ،مجهول، / kanAtsA ipa / api āstānakاَپی آستانَک :
مبهم ،نامصرح ،نامرئی. بی آستانه ،بی جا ،بی مکان ،بی خانه.
/ hikAt ipa / api tākihاَپی تاکیْه :ناپیدایی، / hikarAmA ipa / api āmārakihاَپی
ابهام ،نامصرحی ،نامعلومی ،نامرئی بودن. آمارَکیْه :حالت کسی که در رستاخیز پرونده¬اش پاک است
/ yASxut ipa / api tuxšāyاَپی توخْشای : و گناهی ندارد تا شمرده شود.
ناتَخشا ،بی اثر ،خنثی. / rab ipa / api barاَپی بَر :بی سود ،بی فایده.
natrak yASxut ipa / api tuxšāy / tArb ipa / api brātاَپی بَر :بی برادر ،کسی که
/ kartanاَپی توخْشای َکرتَن :ناتَخشاـ بی اثرـ خنثی برادر خود را از دست داده باشد.
کردن ،از کار انداختن ولی. / rhab ipa / api bahrاَپی بَهر :بی بهره ،محروم.
/ yASxut ipa / api tuxšāyاَپی تیارَک :نگاه / mharb ipa / api brahmاَپی ْب َرهْم :پریشان،
کنید بهَ :اپَتیارَک. نامنظم ،بی نظم ،آشفته ،در هم ریخته.
/ kac ipa / api cakاَپی چَک - ۱ :ویژه ،مخصوص / tub ipa / api butاَپی بوت - ۱ :عدم ،بی بود ،بی
۲ـ پاک ،ناب ،خالص ،صاف ،مخلوط ـ آمیخته نشده ،سره ۳ـ هستی ۲ـ ناقص ۳ـ معیوب.
مقدس ۴ـ مطلق.،
۱۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ hirAtinehAr ipa / api rāhenitārihاَپی / hirattav kac ipa / api cak vattarih
راهِنیتاریْه :گمراهی. اَپی چَک َوتّریْه :تباهی مطلق ،تبهکاری محض.
/ natihAr ipa / api rāhitanاَپی راهیتَن : / hihiv kac ipa / api cak vihihاَپی چَک
گمراه ـ منحرف کردن ،از راه به در بردن. ویهیْه :خوبی محض ،خیر مطلق.
/ rAtineyAr ipa / api rāyenitārاَپی / hikac ipa / api cakihاَپی چَکیْه - ۱ :ویژگی،
رایِنیتار :نامنظم ،بی نظم ،بی برنامه ،کسی که نمیتواند صفت ۲ـ پاکی ،خلوص ،خالصی ،اختالط ۳ـ تقدس ۴ـ
کاری را با نظم اداره کند جایی به نام قطیف بود. قطعیت.
/ cur ipa / api rucاَپی روچ :شکست خورده، / Ahikac ipa / api cakihāاَپی چَکیها -۱ :با
مغلوب ،ناپیروز. توجه به ویژگی ۲ـ خالصانه ۳ـ از روی تقدس ۴ـ قاطعانه ،به
/ hirag cur ipa / api ruc garihاَپی روچ طور مطلق.
گَریْه :شکست ،ناپیروزی. / rAc ipa / api cārاَپی چار :بی چاره ،گریز
/ namir ipa / api rimanاَپی ریمَن :تمیز ،پاک، ناپذیر ،اجتناب ناپذیر.
صاف ،ناآلوده. / mic ipa / api cimاَپی چیم :بی معنی ،بی
/ kanAyz ipa / api zyānakاَپی زیانَک :بی مفهوم.
ضرر ،بی آسیب. / Ahimic ipa / api cimihāاَپی چیمیها :به
/ hinAyz ipa / api zyānihاَپی زیانیْه :امنیت، طور بی معنی.
بی زیانی. / rAx ipa / api xārاَپی خْواریْه :مشقت ،زحمت،
/ navxas ipa / api saxvanاَپی سَخوَن :غیر بی آسانی وان سی و دو گهرها.،
منطقی. / rAx ipa / api xārاَپی خار :بی خار.
َ / ras ipa / api sarاپی سَر :افسر ،تاج ،درجه، / tAd ipa / api dātاَپی دات :غیر قانونی،
رتبه. نامشروع ،غیر شرعی.
/ natinehas ipa / api sahenitanاَپی / hitAd ipa / api dātihاَپی داتیه :بی قانونی.
سهِنیتَن :نابود ـ نیست ـ تباه ـ محوکردن ،از میان بردن ،از
َ / hinAkar ipa / api rakānihاَپی رَکانیْه :
بین بردن. برتری ،علو ،کمال.
/ nSihas ipa / api sahišnاَپی سَهیشن : / sAr ipa / api rāsاَپی راس :گمراه ،منحرف را
نابود ،ناپیدا ،غیب ،نادیدنی. دادور و دست ور با.
/ hinSihas ipa / api sahišnihاَپی / rAtinesAr ipa / api rāsenitārاَپی
سَهیشنیْه :ناپیدایی ،غیبی ،نادیدنی بودن. راسِنیتار :گمراه ـ منحرف کننده.
/ nuts ipa / api stunاَپی سْتون :بی ستون، / hirAtinesAr ipa / api rāsenitārihاَپی
معلق. راسِنیتاریْه :موجب گمراهی ـ انحراف ـ ضاللت شدن.
/ tus ipa / api sutاَپی سوت :بی سود ،غیر مفید. / hisAr ipa / api rāsihاَپی راسیْه :گمراهی،
/ hirAktus ipa / api sutkārihاَپی سوتکاریْه ضاللت ،انحراف نیم ٔه دوم سد ٔه نهم میالدی نگاشته
:کار بیهوده کردن ،کار بی سود کردن. شدهاست.
۱۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ hilAmimah ipa / api hamimālihاَپی / hitus ipa / api sutihاَپی سوتیْه :بی سودی،
هَمیمالیْه :بی هَمالی ،بی مانندی ،بی حریفی ،بی نظیری، غیر مفیدی.
بی شبیهی ،بی مثلی ،تَک. / natinehis ipa / api sihenitanاَپی
/ hignah ipa / api hangihاَپی هَنگیْه :بی سهِنیتَن.
سیهِنیتَن :نگاه کنید به :اَپی َ
هدفی ،سرگردانی. / natihis ipa / api sihitanاَپی سیهیتَن :
/ Suh ipa / api hušاَپی هوش :بی هوش، محو ـ ناپیدا شدن ،از میان رفتن.
خنگ ،کودن ،بی استعداد. / zuS ipa / api šuzاَپی شوذ :بیوه ،بی شوهر.
/ hiSuh ipa / api hušihاَپی هوشیْه :بی / rAk ipa / api kārاَپی کار :ناکارآمد ،عاطل،
هوشی ،خنگی ،کودنی ،بی استعدادی. بیهوده ،بی فایده.
/ nArAv ipa / api vārānاَپی واران :بارانی، / sAg ipa / api gāsاَپی گاس :بی موقع ،بی
توفانی. وقت.
/ dnaziv ipa / api vizandاَپی ویزَند :بی گزند، / nAmug ipa / api gumānاَپی گومان :بی
امن. گمان ،بی شک ،حتما ،بی تردید ،قطعا ،مسلما ،یقینا.
/ Ahidnaziv ipa / api vizandihāاَپی / hinAmug ipa / api gumānihاَپی گومانیْه :
ویزَندیها :با امنیت. بی گمانی ،یقینی ،بی تردیدی ،قطعی ،حتمی.
/ dnamiv ipa / api vimandاَپی ویمَند :بی حد، natAd hinAmug ipa / api gumānih
بی سرحد ،بی انتها ،بی کرانه. / dātanاَپی گومانیْه داتَن :اطمینان بخشیدن ،حدس ـ
/ hirAtxAniv ipa / api vināxtārihاَپی گمان ـ تردید ـ شک را از میان بردن.
ویناختاریْه :فرق ،تفاوت. / AhinAmug ipa / api gumānihāاَپی
/ sAniv ipa / api vināsاَپی ویناس :معصوم ،بی گومانیها :بی گمانانه ،از روی یقین.
گناه. / mutram ipa / api martumاَپی مرتوم :بی
/ hisAniv ipa / api vināsihاَپی ویناسیه : مردم ،خالی از سکنه.
عصمت ،بی گناهی و عبارت بودند از :وَزورک ْفرَماتار. / gram ipa / api margاَپی مرگ :نامیرا،
/ AhisAniv ipa / api vināsihāاَپی ویناسیها : جاویدان ،همیشه زنده.
معصومانه. / tsum ipa / api mustاَپی موست - ۱ :بی ِگلِه،
/ tfAniv ipa / api vināftاَپی وینافْت :نامرئی، بی شِکوِه ،کسی که شکایت ندارد ۲ـ عادل ،دادگر ،بی ستم.
ناپیدا ،نادیدنی. / kacim ipa / api micakاَپی میچَک :بی مزه.
/ kanAhiv ipa / api vihānakاَپی ویهانَک :بی / mAn ipa / api nāmاَپی نام :گمنام ،ناشناس،
بهانه. مجهول تر از چهار گرم بودهاست.
/ kamAy ipa / api yāmakاَپی یامَک :بی / zAyin ipa / api niyāzاَپی نیاز :بی نیاز ،قانع.
جامه ،بی لباس ،برهنه ،لخت ،عریان. / lAmimah ipa / api hamimālاَپی هَمیمال
:بی هَمال ،بی مانند ،بی حریف ،بی نظیر ،بی شبیه ،بی
مثل.
۱۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ kinAvuta / atuvānikاَتووانیک :ضعیف ،ناتوان ،بی / natxuy ipa / api yuxtanاَپی یوختَن :متصل
رمق. ـ وصل ـ الحاق کردن ،به هم پیوستن ،آمیختن ،مخلوط،
/ hikinAvuta / atuvānikihاَتووانیکیْه :ضعف، ممزوج کردن.
ناتوانی ،بی رمقی. / nuy ipa / api yunاَپی یون :افیون ،تریاک.
/ AhinAvuta / atuvānihāاَتووانیها :ضعیفانه، / gadipa / apidagاَپیدَگ :مفقود.
ناتوانانه ،از روی ضعف. / rAdipa / apidārاَپیدار :محافظ جانورات ولگرد،
/ nSita / atišnاَتیشْن :سیراب ،ناتشنه. سازمان حامی حقوق جانورات حرف تعجب ۶ـ حرف ندا.
/ Arusa / asurāاَثورا :آسور. / ripa / apirاَپیر :بسیار ،زیاد ،فراوان ،خیلی.
َ / Ayimaja / ajamiyāاجَمی یا :بیاید ،پیش آید، / Sipa / apišاَپیش :متأخر ،عقب ،ناپیش ،آخر.
اتفاق افتد. / hiSipa / apišihاَپیشیْه :تأخر ،عقب ـ ناپیش ـ
/ nAhagja / ajgahānاَجگَهان :تنبل ،کاهل. آخر بودن.
/ hinAhagja / ajgahānihاَجگَهانیْه :تنبلی، / hirAmiSipa / apišimārihاَپیشیماریْه :
کاهلی. مصالحه آن شاه ،ویژگی شاهان کیانی را دارد..
َ / kinSidnaca / acandišnikاچَندیشنیک :ساکن، / ta / atاَت :ضمیر متصل دوم شخص مفرد.
متوقف ،بی حرکت. َ / nSicata / atacišnاتَچیشْن :راکد ،متوقف ،ثابت،
/ rAca / acārاَچار - ۱ :ناچار ،الزم ،ضروری ،محقق بی حرکت.
۲ـ بیچاره ،بینوا ،بی یاور ،بی کمک. َ / hinata / atanihاتَنیْه :روح بودن ،جسم نبودن،
/ karAca / acārakاَچارَک :بیچاره ،بینوا ،بی یاور، عالم معنا.
بی کمک. َ / nAvata / atavānاتَوان :ناممکن ،نشدنی.
/ hikarAca / acārakihاَچارَکیه :بیچارگی، َ / kinAvata / atavānikاتَوانیک :غیر ممکن،
بینوایی. ناممکن ،نشدنی ،امکان ناپذیر.
/ AhikarAca / acārakihāاَچارَکیها :به ناچار ،از َ / kutta / attukاتّوک :نیرومند ،پر توان ،توانمند،
روی ناچاری. توانا ،قوی ،مقتدر ،الیق ،قابل ،شایسته ،با صالحیت.
/ garAca / acāragاَچارَگ :ناگزیر ،مجبور ،ناچار. َ / hikutta / attukihاتّوکیْه :نیرومندی ،پر توانی،
/ natinerAca / acārenitanاَچارِنیتَن :بیچاره ـ توانمندی ،توانایی ،اقتدار ،لیاقت ،شایستگی ،صالحیت.
بینوا ـ بدبخت ـ ناکار ـ ضعیف ـ ناتوان کردن. / nAta / atānاَتان :ضمیر متصل دوم شخص جمع.
/ hinSinAd rAca / acār dānišnih / nAvuta / atuvānاَتووان :ضعیف ،ناتوان.
اَچاردانیشنیه :حکیمی ،علیمی. / ragnAvuta / atuvāngarاَتووانگَر :ضعیف ـ
/ kirAca / acārikاَچاریک :الزم ،ضروری ،ناچار، تضعیف ـ ناتوان کننده.
بیچاره ،درمانده. / hiragnAvuta / atuvāngarihاَتووانگَریْه :
/ hirAca / acārihاَچاریه :ناچاری ،درماندگی، ضعیف ـ تضعیف ـ ناتوان کردن.
ضرورت. / hinAvuta / atuvānihاَتووانیْه :ضعف ،ناتوانی.
۱۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / rAtsAvxa / axvāstārاخْواستار - ۱ :ناخواستار، / AhirAca / acārihāاَچاریها :به ناچار ،لزوما ،از
کسی که طالب ،مدعی یا شاکی نیست ۲ـ بی قدرت ،ضعیف. روی ناچاری.
َ / SAvxa / axvāšاخْواش :ناشاد ،ناراحت ،دلگیر. / Sica / acišاَچیش :عدم ،الشیء ،ناچیز در مقابل
َ / hiSAvxa / axvāšihاخْواشیْه :ناشادی ،ناراحتی، چیز.
دلگیری. َ / vxa / axvاخْو - ۱ :سرور ،موال ،مرشد ،آقا ،مافوق ۲ـ
َ / nAvxa / axvānاخْوان :جهان ،دنیا ،عالم. زندگی ،حیات ،وجود ،هستی ۳ـ جهان ،دنیا ۴ـ شعور،
rAtinicnram nAvxa / axvān marncinitār
وجدان ،فکر.
َ /اخْوان مَرنچینیتار :خراب ـ ویران ـ نابود گر جهان. َ / rAtravxa / axvartārا ْ
خوَرتار :قحطی زده ،غذا
َ / nSitrav nAvxa / axvān vartišnاخْوان نخورده.
وَرتیشْن :گردش جهان. َ / hirAtravxa / axvartārihا ْ
خوَرتاریْه :قحطی
َ / kinAvxa / axvānikاخْوانیک :جهانی ،دنیایی. زدگی.
۱۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / mhada / adahmادَهم :نامحرم. َ / hikivxa / axvikihاخْویکیْه -۱ :جهان شمول ۲ـ
َ / hinSijurda / adrujišnihادْروجیشنیْه : آرامش روح.
صمیمیت ،صداقت ،نادروغی ،وفاداری ،صاف دلی. / ratxa / axtarاَختَر :اختر ،ستاره ،صورت فلکی.
َ / nivda / advinادْوین :آیین ،طریق ،رسم ،طور ،روش، / rAmA ratxa / axtar āmārاَختَر آمار :اختر
اسلوب ،برنامه ،سیاست ،تدبیر. ـ ستاره شناس.
َ / kanivda / advinakادْوینَک - ۱ :آیین ،رسم ۲ـ / hirAmA ratxa / axtar āmārihاَختَر
نوع ،وجه ،شکل ،جنس ۳ـ مثال ،نمونه ۴ـ آیینه. آماریْه :اختر ـ دانش ستاره شناسی.
َ / Ahinivda / advinihāادْوینیها :بر اساس آیین، / rAm ratxa / axtar mārاَختَرمار :اختر ـ
طبق رسم. ستاره شناس ،منجم.
/ Ada / adāاَدا :آفرید ،خلق کرد. / hirAm ratxa / axtar mārihاَختَرماریْه :
/ tAda / adātاَدات :بی قانون ،بی قاعده ،بی اصول. اختر ـ ستاره شناسی ،دانش ستاره شناسی.
/ nAtsatAda / adātastānاَداتَستان :بی عدالت، / kiratxa / axtarikاَختَریک :اختری ،ستارهای،
بی انصاف ،مخالف قانون ،ظالم. نجومی.
/ hinAtsatAda / adātastānihاَداتَستانیْه :بی / natxa / axtanاَختَن :آختن ،کشیدن سالح ،
عدالتی ،بی انصافی ،خالف قانون ،بی قانونی ،ظلم، برکشیدن ،بیرون آوردن شمشیر.
بیدادگری. / hikatfuxa / axuftakihاَخوفتَکیْه :بی خوابی.
/ AhinAtsatAda / adātastānihāاَداتَستانیها / dnasnuxa / axunsandاَخونسَند :ناخرسند،
:از روی بی عدالتی ـ بی انصافی ـ خالف قانون ـ بی قانونی ناخشنود ،ناراضی.
ـ ظلم ـ بیدادگری ،نامشروعانه. / hidnasnuxa / axunsandihاَخونسَندیْه :
/ katAda / adātakاَداتَک - ۱ :بی قانون ،ناحق ،بی ناخرسندی ،ناخشنودی ،نارضایتی.
قاعده ۲ـ عدم ،ناداده ،آفریده ـ خلق نشده ،به وجود ـ پدید / Ahidnasnuxa / axunsandihāاَخونسَندیها :
نیامده. ناخرسندانه ،ناخشنودانه ،از روی نارضایتی.
/ hitAda / adātihاَداتیْه :بی قانونی. َ / rada / adarادَر :زیر ،تحت ،پایین.
/ AhitAda / adātihāاَداتیها :از روی بی قانونی، َ / trada / adartا َدرْت :بی درد ،بی رنج.
ناعادالنه. َ / natrada / adartanا َد ْرتَن :فروتن ،متواضع ،افتاده،
/ dAda / adādاَداد :غیر قانونی ،نامشروع ،خالف نگاه کنید به اِرتَن.
قانون یا شرع. َ / drada / adardا َدرْد :بی درد ،بی رنج.
/ hidAda / adādihاَدادیْه :غیر قانونی ،بی قانونی َ / hinSinem rada / adar menišnihادَر
نامشروع ،خالف قانونی یا شرعی. مِنیشن ْیْه :فروتنی ،تواضع کردن.
/ nAda / adānاَدان :نادان ،جاهل ،بی سواد. َ / kada / adakادَک :آنگاه ،سپس ،پس ،آن وقت ،بعد.
/ hikanAda / adānakihاَدانَکیْه :نادانی ،جهالت، َ / mada / adamادَم ) :سنسکرتَ :اهَم؛ اوستاییَ :ازِم(
جهل ،بی سوادی ،ناآگاهی. من ،منم.
/ hinAda / adānihاَدانیْه :نادانی.
۱۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / bara / arabارَب :عرب :آرابیا .شاخهای از آرامیها / AhinAda / adānihāاَدانیها :از روی نادانی،
بودند. جاهالنه.
َ / ayAbara / arabāyaارَبا َ
ی :عربستان. / karAvda / advārakاَدوارَک :غروب ،عصر ،ایوارَه،
َ / SitAvoxara / araxovātišا َرخُواتیش :نام شفق.
جایی در جنوب افغانستان در زمان داریوش بزرگ. / ruda / adurاَدور - ۱ :آتش ۲ـ آذر نهمین ماه سال
َ / zara / arazارَز :نوعی ماهی بزرگ. ۳ـ نهمین روز هر ماه.
َ / hisara / arasihارَسیْه :نارسی ،کالی ،کودکی، / ratseruda / adurestarاَدورِستَر :خاکستر.
نابالغی. / niratseruda / adurestarinاَدورِستَرین :
َ / inSara / arašniا َرشْنی :اَرش ،ذراع مقدار طول خاکستری.
بهانداز ٔه از سر انگشتان دست تا آرنج که تقریبا نیم متر است / tsuda / adustاَدوست :نادوست ،نارفیق ،نامرد.
،واحد اندازه گیری. / hitsuda / adustihاَدوستیْه :نادوستی ،نارفیقی،
َ / serdAkara / arakādresارَکادرِس :نام کوهی نامردی.
در پیسیائو َو َد. pisyãuvada / hinSiSuda / adušišnihاَدوشیشنیْه :نادوستی،
َ / mara / aramارَم :ناآرام ،مضطرب ،نگران. نارفیقی ،نامردی ،نارضایتی ،ناخرسندی ،ناخشنودی.
َ / kamara / aramakا َرمَک :وحشی ،رام نشده ،غیر / guda / adugاَدوگ :الیق ،مستعد ،باصالحیت،
اهلی. شایسته ،درخور ،سزاوار.
َ / gnara / arangارَنگ :نام رودخانهای. / bmuda / adumbاَدومْب :بی دُم.
َ / gAvara / aravāgارَواگ :متوقف ،ثابت ،بی / rAyda / adyārاَدیار :یار ،کمک ،دوست.
حرکت. / hidnamurAyda / adyārumandihاَدیارومَندیْه
َ / hikAvora / arovākihارُواکیْه :حرمت ،ناروایی، :یاری ،کمک ،تمایل به یاری.
حرامی ،ممانعت ،جلوگیری ،عقب ماندگی. / hirAyda / adyārihاَدیاریْه :یاری ،کمک،
َ / ruzera / arezurارِزور :بلندترین قل ٔه البرز در دوستی ،دستیاری.
دماوند که دیوها از آن بیرون میآیند .واژ ٔه البرز نیز از همین / natirAyda / adyāritanاَدیاریتَن :یاری ـ کمک
واژه ساخته شدهاست. کردن.
َ / nAgarra / arragānارَّگان :نام باستانی شهر / hinSisida / adisišnihاَدیسیشنیْه :عدم
بهبهان که در زمان ساسانیان جزو ایالت جنوبی بودهاست. ترکیب ،بسیط ،شکل ناپذیری.
/ tsAra / arāstاَراست :ناراست ،غیر حقیقی ،تقلبی. / tSida / adištاَدیشْت :منقل ،آتشدان ،اجاق.
/ natimAra / arāmitanاَرامیتَن :متحرک ـ متغیر / nida / adinاَدین - ۱ :بی دین ،کافر ،ملحد ،گَبر ۲ـ
ـ غیر ثابت ـ در جنبش بودن ،استراحت نکردن. ورود ،ورودی ۳ـ آوردن ۴ـ هدایت ـ راهنمایی ـ رهبری
/ tra / artاَرت - ۱ :نام روز بیست و پنجم ماه ۲ـ نام کردن.
اله ٔه نگهبان دارایی) اوستایی :اَشی( .ارت. / hinida / adinihاَدین ْیْه :بی دینی ،پیرو کیش
خشَثرا : / ArsaSexatra / artaxešasrāاَر َ
ت ِ رسمی نبودن.
اردشیر.
۱۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۲۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ Zra / aržاَرژ :ارزش ،ارج ،بها ،قیمت. / Senyamudra / ardumaynešاَردو َمینِش :نام
رهبر یکی از شش خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن
/ naZra / aržanاَرژَن :سنگ ریگی ،سنگ آهکی نگاه
بردیای دروغین با داریوش همدست شده بود.
کنید به ارژن در فرهنگ معین.
/ rakidra / ardikarاَردیکَر :جنگجو ،مبارز ،رزمنده.
/ sra / arsاَرس :اشک )اوستایی :اَسرو( ،اوروس ،اَز.
/ hikidra / ardikihاَردیکیْه :مبارزه ـ مناقشه ـ
/ mAsra / arsāmاَرسام :یکی از پسران اردشیر دوم.
جدال کردن.
/ Sra / aršاَرش :اشک.
/ zra / arzاَرز :ارزش ،بها ،ارج ،قیمت.
/ gnav SaSra / aršaš vangاَرشَش وَنگ :
/ nazra / arzanاَرزَن :ارزن.
فرشت ٔه نگهبان دارایی و زمین.
/ hazra / arzahاَرزَه :نام کشوری.
/ kaSra / aršakاَرشَک :نام پسر اردشیر سوم.
/ nAzra / arzānاَرزان :ارزنده ،ارزشمند ،قیمتی.
/ soyAkid kaSra / aršak dikāyosاَرشَک
دیکایُس :نام کسی که برخی ساناتروک دهمین شاه اشکانی / hinAzra / arzānihاَرزانیْه :با ارزشی ،ارزشمندی،
را پسر او دانستهاند. قیمتی.
۲۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ tur dnavra / arvand rutاَروَندروت :اروند رود. / nAjiqra / arqijānاَرغیجان :نام باستانی یکی از
/ hidnavra / arvandihاَروَندیْه - ۱ :دلیری، روستاهای نیشابور َاپَرشَتر ،ابرشهر که شاید شهرستان کنونی
شجاعت ،دالوری ۲ـ سرعت ،شتاب ،تندی ۳ـ نیرو ،توان، بجنورد باشد.
توانایی ،توانمندی ،زور ،قدرت ،اقتدار ۴ـ جوانمردی.، / gra / argاَرگ - ۱ :رنج ،درد ،بال ،مصیبت ۲ـ کار،
/ sura / arusاَروس :عروس ،سفید ،زیبا ،درخشان. کوشش ،تالش ۳ـ ارزش ،بها ،قیمت ۴ـ بیگاری ،کار اجباری.
/ tsura / arustاَروسْت :خوب رسته شده ،خوب / zabgra / argbazاَرگ بَذ :وزیر کشور در زمان
روئیده. ساسانیان.
/ hinAvura / aruvānihاَرووانیْه :انکار اصالت روح، / tApAgra / argāpātاَرگاپات :مسئول قلعه ،قلعه
رد کردن وجود روح. دار آبستنی ،حاملگی ۶ـ بها ،ارزش ،قیمت.
/ nAtArib civra / arvic birātānاَرویچ بیراتان : / mra / armاَرم :طناب.
نام کسی. / namra / armanاَرمَن :ارمنستان.
/ sivra / arvisاَرویس :طناب ،ریسمان ،بندَ ،
چلَ، / kinamra / armanikاَرمَنیک :ارمنی ،اهل
الفَندَ ،اتَرَ ،رسَن. ارمنستان ،ارمنی تبار.
/ nSiyura / aruyišnاَروییشْن :نارویش ،عدم رویش، / vAmra / armāvاَرماو :خرما.
رشد نکردن. / tSimra / armištاَرمیشت - ۱ :راکد ۲ـ علیل،
/ kinSiyura / aruyišnikاَروییشْنیک :عدم ،نازاده، معلول ،فلج.
رشد ـ نمو ـ رویش نکرده. / sAg tSimra / armišt gāsاَرمیشت گاس :
/ nAtsayra / aryastānاَریَستان :ایرانستان ،کشور آسایشگاه معلوالن.
آریائیان. / hitSimra / armištihاَرمیشتیْه - ۱ :رکود ۲ـ
/ anmArAyra / aryārāmnaاَریارام َ
ن :نام پدر علیلی ،فلجی ،معلولیت.
ارشام و نیای داریوش بزرگ ارشام پسر ویشتاسپ و / animra / arminaاَرمی َ
ن :ارمنستان بودن.
ویشتاسپ پدر داریوش یکم. / tsehra / arhestاَرهِست :نام شهری در کنار
atip AyhanmArAyra / aryārāmnahyā دریاچ ٔه وان.
ن.
/ pitaاَریارامنَهیاپیتا :و پدر اَریارام َ / psa tavra / arvat aspاَروَت اَسپ :نام کسی.
/ nAyra / aryānاَریان :ایران )اوستایی :اَئیرَی َ
ن / nAtsavra / arvastānاَروَستان :جایی در جنوب
ی.( airya
،airyanaاَئیر َ ایران در کنارههای دریای عمان یا خلیج فارس.
/ kSira / ariškاَریشْک :رشک ،حسد )اوستایی: / dnavra / arvandاَروَند - ۱ :شریف ،نجیب ۲ـ سریع،
ک.( araska
س َ
َا َر ْ تند ،چاالک ۳ـ مستعد ،قابل ۴ـ قوی ،قدرتمند ،نیرومند ۵ـ
/ nakSira / ariškanاَری ْ
شکَن :رشکین ،حسود نام. رود اروند.
/ kamAk kSira / arišk kāmakاَریشْک کامَک / psa dnavra / arvand aspاَروَند اَسپ :اسب
:رشک کامه ،حسود. تیز رو.
/ hikamAk kSira / arišk kāmakihاَریشْک / hipsa dnavra / arvand aspihاَروَند اَسپیْه :
کامَکیْه :حسادت. اسب تیزرو داشتن.
۲۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ katAza / azātakاَزاتَک :جنین ،زاده ـ متولد / AhikamAk kSira / arišk kāmakihā
نشده. اَریشْک کامَکیها :حسودانه.
/ nAtAza / azātānاَزاتان - ۱ :زنی که دیر آبستن / hirhug kSira / arišk guhrihاَریشْک
میشود ۲ـ جنینها ،زاده نشدگان ،به دنیا نیامدگان. گوهْریْه :حسد ذاتی ،کسی که ذاتا حسود است.
/ yAbza / azbāyاَزبای - ۱ :دعا ،نیایش ۲ـ ستایش، / nSira / arišnاَریشْن :اَرش ،ذراع مقدار طول
پرستش ،عبادت. بهانداز ٔه از سر انگشتان دست تا آرنج که تقریبا نیم متر است
/ nSiyAbza / azbāyišnاَزباییشْن - ۱ :دعا ،نیایش ،واحد اندازه گیری.
۲ـ ستایش ،پرستش ،عبادت. / nSira / arišnاَریشْن َکفْت :بهانداز ٔه طول یک ارش
/ rapza / azparاَزپَر - ۱ :فوق ،سطح ۲ـ تحت. نیم متر.
/ dza / azdاَزد - ۱ :اطالع ،آگاهی ،علم ۲ـ شناخته، / nikSira / ariškinاَریشکین :حسود جا نمیماند و
معروف ،سرشناس ،معلوم. همواره جلوتر است.
/ natrak dza / azd kartanاَزد کَرتَن :مطلع ـ / gnavSira / arišvangاَریشوَنگ :اله ٔه نگهبان
آگاه ـ باخبر کردن ،تعلیم دادن. دارایی طایفهای در این استان سَکوند است که بازماندگان.
/ natam dza / azd matanاَزد َمتَن :مطلع ـ آگاه / txuSira / arišuxtاَریشوخْت :سخن راست در
ـ باخبر ـ عالم شدن. مقابل دروغ.
/ kidza / azdikاَزدیک :مطلع ،آگاه ،عالم ،با خبر. / hinSivog txuSira / arišuxt govišnih
/ natinidza / azdinitanاَزدینیتَن :اطالع دادن، اَریشوخْت گُویشنیْه :راست گفتاری.
آگاه کردن ،تعلیم دادن نام همین فرمانروا باشد. / rAtiSira / arišitārاَریشیتار :بی آزار ،مهربان،
/ varza / azravاَزرَو :خاموش ـ ساکت شدن. زخمی نکننده.
/ yArza / azrāyاَزرای :زینت دادن ،آرایش کردن / hirAtiSira / arišitārihاَریشیتاریْه :بی آزاری،
دین جلوگیری شود. مهربانی.
/ natfurza / azruftanاَزروفتَن - ۱ :بیرون رفتن، / za / azاَز - ۱ :از ۲ـ من ضمیر منفصل اول شخص
خارج شدن ۲ـ خاموش ـ ساکت شدن. مفرد.
/ gza / azgاَزگ :شاخ ٔه درخت. َ / rabza / azbarا َزبَر ِ :زبَر ،فوق.
/ nadumza / azmudanاَزمودَن :آزمودن ،امتحان َ / nAmraza / azarmānازَرمان :همیشه جوان ،کسی
کردن. که پیر نمیشود.
۲۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / hikirAt rasa / asar tārikihاسَر تاریکیْه : / hekSiza / aziškehاَزیشکِه :زیر دست ،کِهتَر،
تاریکی ازلی شیطان ،اهریمن ،دیو. مادون.
َ / hinSur rasa / asar rušnihاسَر روشْنیْه :نور / hemSiza / azišmehاَزیشمِه :زبر دست ،باالتر،
ازلی اهورامزدا. مافوق.
َ / kaprakrasa / asarkarpakاسَر کَرپَک :وجود / kadnaviza / azivandakاَزیوَندَک :نازنده ،مرده،
ازلی ،وجود قدیم ،تن نخستین که هم ٔه موجودات از آن میت.
ساخته شدهاند. / hikadnaviza / azivandakihاَزیوَندَکیْه :
َ / nSinim rasa / asar minišnاسَرمینیشْن : نازندگی ،مردگی ،عدم ،موت دعواکردن.
شخصیت ذاتی. / Za / ažاَژ :مار ،افعی ،اژدها.
َ / hirasa / asarihاسَریْه :ازلیت ،بی ابتدایی. / kamxut Za / až tuxmakاَژتوخمَک :اژدها
َ / kAzasa / asazākاسَزاک :نامناسب ،بی تناسب. نژاد.
َ / kinSizasa / asazišnikاسَزیشنیک :با دوام، / iZa / ažiاَژی :مار ،افعی ،اژدها برای.
ماندگار. / kAhadiZa / ažidahākاَژیدَهاک :اژدها ،ضحاک
َ / hikinSizasa / asazišnikihاسَزیشنیکیْه : به گزارش شاهنامه ،پس از آنکه جمشید شاه خودستایی
دوام ،ماندگاری. آغاز کرد ،فر ایزدی از او جدا ضحاک.
َ / nSimasa / asamišnاسَمیشْن :نترس ،بی باک، / hikAhadiZa / ažidahākihاَژیدَهاکیْه :
شجاع ،بی پروا. اژدهایی.
َ / nSinimasa / asaminišnاسَمینیشْن :نترس ،بی / kikAhadiZa / ažidahākikاَژیدَهاکیک :
باک ،شجاع ،بی پروا. اژدهایی.
َ / nAmhasa / asahmānاسَهمان :بی نهایت ،بی / rabursiZa / ažisrubarاَژیسروبَر :اژدهای شاخدار
انتها ،بی پایان ،نامحدود ،بی حد. ۵ـ اراده ،پشتکار.
َ / yasa / asayا َ
سی :نام کوهی است. َ / kAcasa / asacākاسَچاک :ناسزاوار ،ناشایست،
َ / nArAvosa / asovārānاسُواران :سواران. ناالیق ،بی صالحیت.
َ / nAyfsa / asfyānاسْفیان :نام پسر جم. َ / hikAcasa / asacākihاسَچاکیْه :ناسزاواری،
/ hinSicAsa / asācišnihاَساچیشنیْه :اختالف، ناالیقی ،ناشایستگی ،بی صالحیتی.
تضاد ،تقابل ،تباین ،مباینت ،عدم توافق. َ / AhikAcasa / asacākihāا َ
سچاکیها :به ناحق،
/ rAtxAsa / asāxtārاَساختار :ضد ،ناسازگار، از روی بی صالحیتی ،از روی ناشایستگی.
مخالف. َ / hinSicasa / asacišnihاسَچیشنیْه :دوام ،بقا،
/ hirAtxAsa / asāxtārihاَساختاریْه :ضدیت، ثبات ،پایداری.
ناسازگاری ،مخالفت. َ / navxasa / asaxvanاسَخوَن :الل ،بی سخن،
/ kAsa / asākاَساک :بی حساب ،بی شمار. ساکت.
َ / rasa / asarاسَر :بی سر ،بی آغاز ،بی ابتدا ،ازلی،
قدیم در اصطالح فلسفی.
۲۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ rav crav psa / asp varc varاَسپ وَرچ وَر : / nSinAsa / asānišnاَسانیشْن :فناپذیری ،بی
دارای اسب با شکوه. ثباتی.
/ nAgarAv psa / asp vāragānاَسپ وارَگان : / navAsa / asāvanاَساوَن :خراب ـ فاسد نشدنی،
سواره نظام. تجزیه ناپذیر بودن نگاه کنید به بشیتن.
rAlAs nAgarAv psa / asp vāragān / kayAsa / asāyakاَسایَک - ۱ :سایه دار ۲ـ بی
/ sālārاَسپ وارَگان ساالر :فرمانده سواره نظام. سایه.
/ AnAdApsa / aspādānāاَسپادانا :معبد. َ / AyAsa / asāyāاسایا :سایه.
/ sApsa / aspāsاَسپاس :ناسپاس ،قدرنشناس. / psa / aspاَسپ :اسب.
/ rav nApsa / aspān varاَسپان وَر - ۱ :حیاط / Asrapsa / asparsāاَسپَرسا :واحد اندازه گیری
کاخ ۲ـ میرآخور. طول برابر ۱۹۳متر هر پَرثنها یا فرسنگ برابر ۳۱اسپرسا
/ rAdnApsa / aspāndārاَسپاندار :نام کسی. بودهاست.
/ runApsa / aspānurاَسپانور :قبر ،گور ،آرامگاه. / curapsa / asparucاَسپَروچ :نام کوهی.
/ sirpsa / asprisاَسپریس :میدان اسب دوانی. / tsapsa / aspastاَسپَست :یونجه.
/ natxupsa / aspuxtanاَسپوختَن :سَپوختَن ،فرو / nAtsapsa / aspastānاَسپَستان :اصطبل،
کردن ،نزدیکی ـ همخوابگی ـ همبستری ـ آمیزش ـ جماع طویله.
کردن ،گاییدن. / jnapsa / aspanjاَسپَنج :مهمانداری ،مهمانخانه،
/ hAr ipsa / aspi rāhاَسپی راه :اسب گردونه. هتل ،مهمانپذیر ،اتاق مهمان در خانه.
/ nAtsipsa / aspistānاَسپیستان :اسبستان، / Sur jnapsa / aspanj rušاَسپَنج روش :نام
اصطبل. دیوی که رعد فریاد اوست ،رعد و برق.
/ tsa / astاَست - ۱ :فعل ربط ،است۲ ،ـ هست، / hidnamu psa / asp umandihاَسپ اومَندیْه :
میباشد ۳ـ استخوان. اسب بسیار داشتن.
/ nAxatsa / astaxānاَستَخان :استخوان. / kipA psa / asp āpikاَسپ آپیک :اسب آبی.
/ nAvxatsa / astaxvānاَستَخوان :استخوان. / karAb psa / asp bārakاَسپ بارَک :سواره.
/ ratsa / astarاَستَر :اَستَر ،قاطر. / yAlAb psa / asp bālāyاَسپ باالی :واحد
- / hikatratsa / astartakihاَستَرتَکیْه ۱ : اندازه گیری به بلندی یک اسب.
آرامش ،سکوت ،امنیت ۲ـ هشیاری ،دقت. / kAt psa / asp tākاَسپ تاک :اسب جنگی،
/ katsa / astakاَستَک - ۱ :استخوان ۲ـ هسته ۳ـ اسب تاز ،تازش با اسب.
ظرف ،بشقاب. / sAr psa / asp rāsاَسپ راس :اسبریس ،میدان
/ hikatsa / astakihاَستَکیْه :هستی ،وجود. اسب دوانی.
/ nAvotsa / astovānاَستُوان :مقر ،معترف ،اعتراف / prak psa / asp karpاَسپ کَرپ :به شکل یا
ـ اقرار کننده ،خَستو به معنی چاه کن است و چون به دلیل اندامی چون اسب داشتن.
۲۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ natitsa / astitanاَستیتَن - ۱ :قیام کردن، کم آبی منطقه ،مردم به حفر قنات میپرداختهاند ،از این رو،
ایستادن ،برخاستن ،قائم ـ عمود بودن ۲ـ وجود داشتن. این سرزمین را.
/ nSitsa / astišnاَستیشْن - ۱ :وجود ،هستی، / hinAvotsa / astovānihاَستُوانیْه :اقرار ،اعتراف
حیات ،زندگی ۲ـ حالت ،کیفیت ،وضع ،وضعیت ،موقعیت. نشان میدهد که خاکسپاری مرده در زمان اشکانیان رایج
/ hinSitsa / astišnihاَستیشْنیْه - ۱ :وجود، بودهاست .این واژه را می توان به جای قبر به کار برد.
هستی ،حیات ،زندگی ۲ـ حالت ،کیفیت ،وضع ،وضعیت، / natinAvotsa / astovānitanاَستُوانیتَن :اقرار ـ
موقعیت ۳ـ ثبات ،دوام ،پایداری ،ماندگاری. اعتراف کردن.
/ natinitsa / astinitanاَستینیتَن - ۱ :توانستن، / tAdiv tsa / ast vidātاَست ویدات :دیو
قادر بودن ۲ـ ایستادن ،متوقف شدن ،برقرار ـ برپا ـ دایر تخریب ،دیوی که موجب مرگ یا نابودی میشود ،سرطان.
کردن ۳ـ تأیید ـ تصدیق. / tAhiv tsa / ast vihātاَست ویهات :دیو
/ rAtinitsa / astinitārاَستینیتار - ۱ :برقرار ـ مرگ ،عزرائیل.
دایر ـ برپا کننده ۲ـ قادر ،توانا ۳ـ مؤید ،تأیید کننده، / kAtsa / astākاَستاک :عمود.
مصدق. / kanAtsa / astānakاَستانَک - ۱ :احتیاج ،نیاز،
- / hinSiyArsa / asrāyišnihاَسراییشنیْه ۱ : فقر ،ضعف ۲ـ جرم ،گناه ،بزه ۳ـ بدبختی ،شرمساری ۴ـ بال،
نافرمانی ،سرپیچی ،سرکشی ،تمرد کردن ۲ـ شهرت بد بار. مصیبت ،آفت ،زیان ،ضرر.
/ tSursa / asruštاَسروشت :نافرمان ،سرکش، / dnamu kanAtsa / astānak umandاَستانَک
یاغی ،متمرد ،مرتد. اومَند :فقیر ،نیازمند ،محتاج.
/ hitSursa / asruštihاَسروشتیْه :نافرمانی، / natnAtsa / astāntanاَستانتَن :ایستادن ،توقف ـ
سرکشی ،یاغیگری ،تمرد ،ارتداد. تعطیل کردن.
/ kursa / asrukاَسروک :روحانی ،آخوند ،حجت / nAxutsa / astuxānاَستوخان :استخوان.
االسالم ،آیت الله ،کشیش ،خاخام ،کاهن. / nAdutsa / astudānاَستودان :قبر ،گور ،گورستان،
/ hikursa / asrukihاَسروکیْه :روحانیگری، مقبره.
آخوندیگری ،حجت االسالمی ،آیت اللهی ،کشیشی، / dnamutsa / astumandاَستومَند :جسمانی،
خاخامی ،کاهنی. مادی ،جامد.
/ nAmsa / asmānاَسمان - ۱ :آسمان ،فلک ۲ـ روز / hidnamutsa / astumandihاَستومَندیْه :
بیست و هفتم هر ماه. جسمانی ـ مادی ـ جامد بودن.
/ manAmsa / asmānamاَسمانَم :آسمان. / Ahidnamutsa / astumandihāاَستومَندیها :
/ dnavansa / asnavandاَس َنوَند :نام کوهی در جسما ،به طور مادی یا جامد.
آذربایجان. / kanutsa / astunakاَستونَک - ۱ :شریف ،نجیب،
َ / rAvsa / asvārاسوار :سوار ،سوارکار ،راکب. محترم ۲ـ تمیز ـ تطهیر ـ پاک شده.
/ hirAvsa / asvārihاَسواریْه :سواری ،سوارکاری. / hitsa / astihاَستیْه :هستی.
/ tusa / asutاَسوت :بی سود ،بی فایده. / katitsa / astitakاَستیتَک :محکم ،بادوام،
باثبات ،ماندگار ،پایدار.
۲۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ Sa / ašاَش - ۱ :چشم شیطان ۲ـ ضمیر متصل سوم / katusa / asutakاَسوتَک - ۱ :کوشا ،فعال ،با شوق،
شخض مفرد نگاه کنید به :ایش. با ذوق ۲ـ ناسوده ،نافرسوده ،تازه ساخت ،غیر مستعمل.
َ / tSihav aSa / aša vahištا َ
ش وَهیشْت : / hitusa / asutihاَسوتیْه :بی فایدگی ،بی منفعتی.
اردیبهشت ،فرشت ٔه نگهبان پاکی و پرهیزکاری )اوستایی: / hinSicusa / asucišnihاَسوچیشنیْه :ناسوزشی،
اشاوهیشتا(َ / himraSa / ašarmih .اشَرمیْه :بی بهبود سوزش.
شرمی ،بی حیایی. / rusa / asurاَسور :گرسنه ،قحطی زده ،بی غذا ،بی
َ / AhimraSa / ašarmihāاشَرمیها :بی شرمانه ،با سور.
بی حیایی. / kiyArusa / asurāyikاَسوراییک :آسوری،
/ nSinim tASa / ašāt minišnاَشات مینیشْن آشوری ،بابِلی.
:غمگین ،ناراحت ،غضه دار ،اندوهگین ،دلگیر ،پریشان. / nSihusa / asuhišnاَسوهیشْن - ۱ :جاودانگی،
/ nSirASa / ašārišnاَشاریشْن :مسکن ،منزل، فساد ـ تجزیه ناپذیری ۲ـ سیری ،گرسنه نبودن ۳ـ بی
مأوا. حسی.
/ trikASa / ašākirtاَشاکیرت :شاگرد. / rAvusa / asuvārاَسووار :سواره برآمدن ،باالرفتن،
/ trigASa / ašāgirtاَشاگیرت :شاگرد. صعود کردن ۵ـ گم ـ مفقود شدن ۶ـ به پایان رساندن،
/ nASa / ašānاَشان :ضمیر متصل سوم شخص جمع خاتمه.
شان. / hirAvusa / asuvārihاَسوواریْه :سواری،
/ tsayASa / ašāyastاَشایَست :ناشایست، سوارکاری.
نامناسب. / natirAvusa / asuvāritanاَسوواریتَن :اسب
/ natiyASa / ašāyitanاَشاییتَن :شایسته ـ سواری کردن.
مناسب نبودن. / nAivsa / asviānاَسویان :نام کسی.
/ tSa / aštاَشت :هشت. / nSiyusa / asuyišnاَسوییشْن :تجزیه ناپذیری.
/ ratSa / aštarاَشتَر - ۱ :خنجر ،سالح ۲ـ تازیانه، / jisa / asijاَسیج :فنا ـ تجزیه ناپذیر ،خراب ـ فاسد
شالق. نشدنی.
/ katSa / aštakاَشتَک :فرستاده ،رسول ،مأمور، / dnamu jisa / asij umandاَسیج اومَند :فنا ـ
پیک. تجزیه ناپذیر ،خراب ـ فاسد نشدنی ،جاویدان.
/ hikatSa / aštakihاَشتَکیْه :مأموریت ،رسالت / nSijisa / asijišnاَسیجیشْن :فنا ـ تجزیه
پذیرش دین زرتشت ،نخستین آتشکدهای که ساخت ،آذر. ناپذیری ،خراب ـ فاسد نشدنی.
/ rtSa / aštrاَشتْر :تازیانه ،شالق. / Zisa / asižاَسیژ :نگاه کنید به :اَسیج.
/ tAtSa / aštātاَشتات - ۱ :نام روز بیست و ششم / katSisa / asištakاَسیشتَک :احمق ،ابله،
ماه ۲ـ حقیقت. کودن.
/ hitSa / aštihاَشتیْه :پیام ،پیغام. / misa / asimاَسیم :نقره ،سیم.
/ kSa / aškاَشک :اشک چشم. / nimisa / asiminاَسیمین :نقرهای ،سیمین.
۲۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ tSuz kuSa / ašuk zuštاَشوک زوشت :مرغ / rakSa / aškarاَش َکر :نام شهری در شرق ایران.
اوستا خوان. / bmakSa / aškambاَشکَمب :شکم.
/ hirAk nAkuSa / ašukān kārihاَشوکان / kabmakSa / aškambakاَشکَمبَک :شکمبه،
کاریْه :رعایت تقوا و تقدس. معد ٔه جانور.
/ gnavSiSa / ašišvangاَشیش وَنگ :نام یکی از / mokSa / aškomاَشکُم :شکم.
ایزدان. / bmokSa / aškombاَشکُمب :شکم.
/ dnakiSa / ašikandاَشیکَند - ۱ :سالم ،نشکسته، / kabmokSa / aškombakاَشکُمبَک :شکمبه،
بی عیب ۲ـ باکره ،دوشیزه. معد ٔه جانور.
/ nAhakiSa / ašikahānاَشیکَهان :تنبل ،کاهل. / nAkSa / aškānاَشکان :نیای اشکانیان ،اشک یکی
/ kuhav miSa / ašim vahukاَشیم وَهوک : از شاهان اشکانی.
دعای معروف اشم وهو. / nAnAkSa / aškānānاَشکانان :اشکانیان.
/ dnarqa / aqrandاَغرَند :نفرت آور ،منفور. / natiniv ukSa / ašku vinitanاَشکو وینیتَن :
/ tarirqa / aqriratاَغریرَت :نام کسی. سقف ساختن ،سقف زدن.
/ rAcfa / afcārاَفچار :ابزار ،افزار ،وسیله. / bukSa / aškubاَشکوب :سقف ،طاق.
/ dfa / afdاَفد :شگفتی ـ تعجب آور ،جالب ،عجیب، / pukSa / aškupاَشکوپ :سقف ،طاق.
شگفت انگیز. / bmukSa / aškumbاَشکومب :شکم.
/ modfa / afdomاَفدُم :پایان ،آخر ،سرانجام، / vukSa / aškuvاَشکوو :سقف ،طاق.
عاقبت.
/ rAtrak vukSa / aškuv kartārاَشکوو کَرتار :
/ himodfa / afdomihاَفدُمیْه :اختتامیه ،پایانی. سقف ساز.
/ hitrakdfa / afdkartihاَفدْکرتیْه :کار شگفت / nAhagSa / ašgahānاَشگَهان :تنبل ،کاهل،
انگیز. سست.
/ hidfa / afdihاَفدیْه :شگفتی ،جالب انگیز. / hinAhagSa / ašgahānihاَشگَهانیْه :تنبلی،
/ mAjarfa / afrajāmاَفرَجام :نافرجام نگاه کنید کاهلی ،سستی.
بهَ :ا ْفرَزام. / hAmSa / ašmāhاَشماه :شما.
/ mAZarfa / afražāmاَفرَژام :نافرجام ،ناموفق، / kumSa / ašmukاَشموک :ملحد ،مرتد نگاه کنید
نامحدود ،بی انتها. به :اَهرَموگ.
/ himAZarfa / afražāmihاَفرَژامیْه :نافرجامی، / wanSa / ašnawاَشنَو :بشنو.
ناکامی ،نامحدودی ،بی هدفی ،بی پایانی.
/ natunSa / ašnutanاَشنوتَن :شنیدن.
/ dnavAsarfa / afrasāvandاَفرَساوَند :جاویدان،
/ kuSa / ašukاَشوک :مقدس ،متقی ،پرهیزکار.
ماندگار ،نافرسودنی ،تجزیه ناپذیر.
/ tAd kuSa / ašuk dātاَشوک دات :صدقه،
/ hidnavAsarfa / afrasāvandihاَفرَساوَندیْه :
خمس ،زکات ،پول یا چیزهایی که به پیشوای دینی یا
جاودانگی ،ماندگاری ،تجزیه ناپذیری ،از بین نرفتنی.
فقیران و پرهیزکاران دهند.
۲۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۲۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / dnamu rama / amar umandامَر اومَند : / gAvuga / aguvāgاَگوواگ :گنگ ،الل ،ناگویا،
حسابدار ،محاسب. ساکت ،خاموش ،بی حرف.
َ / grama / amargامَرگ :جاویدان ،ابدی ،همیشه / kAyuga / aguyākاَگویاک :ناگویا ،خاموش،
پاینده. ساکت ،صامت.
َ / dnamu grama / amarg umandامَرگ اومَند : / hikAyuga / aguyākihاَگویاکیه :ناگویایی،
جاویدان ،ابدی ،همیشه پاینده. خاموشی ،سکوت ،صامتی.
َ / nAgrama / amargānامَرگان :عمومی ،عام ،کلی، / kinSiriga / agirišnikاَگیریشْنیک :نگرفتنی،
فراگیر ،همگانی. لمس ناشدنی ،دریافت ـ اخذ نکردنی.
َ / ginAgrama / amargānigامَرگانیگ :دارای / hinSiriga / agirišnihاَگیریشْنیه :نگرفتن،
عمومیت ،جهان شمول. لمس نکردن.
َ / AhinAgrama / amargānihāامَرگانیها :به طور / katSiga / agištakاَگی ْ
شتَک :آغشته.
کلی ،عموما. / Ala / alāاَال - ۱ :اال ،ای ،حرف ندا ۲ـ آه ،افسوس،
َ / higrama / amargihامَرگیْه :جاویدانگی ،ابدی دریغ.
بودن ،همیشه پایندگی. / zrubla / alburzاَلبورز :البرز.
َ / yhama / amahyا َم ْهی :بودهایم. / sAmla / almāsاَلماس :الماس ودیعه ،رهن،
َ / dnapsa rhama / amahr aspandامَهر ضمانت.
ت( پاکان جاویدان،
سپِن َ
ش ْ
اَسپَند :اَمشاسپند) .اوستاییَ :ا ِم َ / tsAmla / almāstاَلماست :الماس.
انگیزانندگان رستگاری ـ سعادت ـ خوشبختی ـ نیک انجامی / dnavla / alvandاَلوَند :نام کوهی در غرب همدان.
ـ عاقبت بخیری.
/ dnavla / alvandاَلوَندیک :الوندی ،منسوب به
/ nAdnapsa rhama / amahr aspandān الوند.
َامَهر اَس َپندان :اَمشاسپندان..
/ mula / alumاَلوم :ارزن.
hinSiv ariv gunema / amenug vira
/ ma / amاَم :ضمیر متصل اول شخص مفرد نگاه کنید
َ / višnihامِنوگ وی َر ویشنیه :عدم اعتقاد به روح و عالم
به :اُم. om
معنا ،انکار غیب.
َ / rama / amarامَر :بیشمار ،بی حد ،بی حساب.
َ / rAtinema / amenitārامِنیتار :بی فکر ،کوته
َ / karama / amarakا َمرَک :بیشمار ،بی حد ،بی
اندیش ،نااندیشمند ،بی اندیشه.
حساب.
/ Ama / amāاَما :ما ،ما.
َ / nAkarama / amarakānا َمرَکان - ۱ :عمومی،
/ maxAma / amāxamاَماخَم ) :اوستایی :اِهماکِم؛
کلی ،همگانی ،فراگیر ۲ـ جمعیت ،مردم.
سنسکریتَ :اسْماکَم( از ما.
َ / kinAkarama / amarakānikا َمرَکانیک :جهانی،
/ Amuat maxAma / amāxam taumāاَماخَم
جهان شمول ،بین المللی ،عمومی.
تَئوما :نژاد ـ تبارـ دودمان ما.
َ / AhinAkarama / amarakānihāا َمرَکانیها :به
/ rAma / amārاَمار :نگاه کنید بهَ :امَر دار.
طور کلی ،به طور عمومی.
۳۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ jra na / an arjاَن اَرج :بی ارزش ،بی اعتبار، َ / tAy ana / ana yātا َ
ن یات :فراموشکار،
نامعتبر. آلزایمری.
۳۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۳۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ kacAdna / andācakاَنداچَک :اندازه ،هندسه. / nAmad radna / andar damānاَن َدر دَمان :
/ natxAdna / andāxtanاَنداختن :انداختن ،پرت اندر زمان ،بی درنگ ،فوری.
کردن ،افکندن طول. - / naduS radna / andar šudanاَندَر شودَن ۱ :
/ kAdna / andākاَنداک :اندوه ،غصه ،غم. وارد ـ داخل شدن ۲ـ غروب کردن.
/ nikAdna / andākinاَنداکین :اندوهگین ،ناراحت، / nadrak radna / andar kardanاَندَر کَردَن :
غمگین ،دلتنگ. پوشیدن ،در بر کردن.
/ mAdna / andāmاَندام :اندام ،هیکل ،قد. / nadradivradna / andarvidardanاَندَر ویدَردَن
/ dnacdna / andcandاَندچَند - ۱ :هرچند ،گرچه، :درگذشتن ،سپری ـ خالص کردن ،خاتمه دادن ،اتمام
اگر چه ،با اینکه ۲ـ آن قدر ،بهاندازه ی ،همان قدر. کردن ،به پایان بردن.
۴۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ nAptsugna / angustpānاَنگوستْپان :انگشتبان، پیروز :رهنمود بهزاد فرخ پیروز .نام کتابی است به زبان
نگهبان انگشت به هنگام تیراندازی ،شاید حلق ٔه فلزی باشد پهلوی.
که زه کمان از درون آن میگذشت. / zabzradna / andarzbazاَندرزبَذ :مشاور اعظم
/ katiSugna / angušitakاَنگوشیتَک :مانند، شاه.
هوماناک ،چون ،همچون ،شبیه ،مثل ،نظیر. nAgarAvpsa zabzradna / andarzbaz
/ kaSuna / anušakاَنوشَک :انوشه ،جاویدان ،نامیرا، / hudna / anduhاَندوه :اندوه ،غم ،غصه ،دلتنگی،
ابدی. ناراحتی.
/ tAx kaSuna / anušak xātاَنوشَک زات : / nipagna / angapinاَنگَپین :انگبین ،عسل.
ابدی زاد ،زا ِد اَنوش ،کسی که با ویژگی جاودانی زاده شده، / karAgna / angārakاَنگارَک :انگاره ،محاسبه،
نام انوشیروان. حساب.
/ hikaSuna / anušakihاَنوشَکیْه :جاویدانی، / natrAgna / angārtanاَنگارتَن :انگاشتن ،حساب
نامیرایی ،ابدی بودن. ـ خیال کردن.
/ ravx Suna / anuš xvarاَنوش ْ
خوَر :فانی. / natSAgna / angāštanاَنگاشتَن :انگاشتن،
/ nadrAvx Suna / anuš xvārdanاَنوش حساب ـ خیال کردن.
خْواردَن :تا لب مرگ جنگیدن ،ایثار کردن. / atsgna / angstaاَنگس َ
ت :واحد اندازه گیری طول
/ varsuh suna / anus husravاَنوش هوسرَو : ت یک
ت شش َیوَه و هر ۲۰انگس َ
برابر ۲۷میلیمتر هر انگس َ
جاوید خسرو ،نیک نام ،جاویدان ،عنوان خسرو انوشیروان. آرشن بوده.
۴۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۴۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۴۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ rAticiv mAva / avām vicitārاَوام ویچیتار : َ / nurava / avarunاوَرون :این طرف ،این سمت ،این
موقع شناس ،وقت شناس از. جهت ،این سو.
/ dva / avdاَود :عجیب ،شگفت ،شگفت انگیز. َ / kAyrava / avaryākاوَریاک :بالفاصله ،درجا ،بی
درنگ ،در یک لحظه.
/ modva / avdomاَودُم :آخرین ،پاینی.
َ / kinSizava / avazišnikاوَزیشنیک :بی وزش ،بی
/ hidva / avdihاَودیْه :اعجاب ،شگفتی ،تعجب.
حرکت ،متوقف.
/ natSidva / avdištanاَودیشتَن :فرمان ـ دستور
َ / sava / avasاوَس :حاال ،اآلن ،اکنون پشتو :اوس. us
دادن ،امر ـ حکم کردن.
َ / mava / avamاوَم ) :اوستاییَ :ائِم( این.
/ rawa / awarاَور :ابر تقدیم.
َ / nAhava / avahānاوَهان :بی علت ،بی دلیل ،بی
/ gnarwa / awrangاَورَنگ :شکوه ،مقام ،جالل،
سبب.
عظمت.
َ / hinAhava / avahānihاوَهانیْه :بی علتی ،بی
/ Ahikignarwa / awrangikihāاَورَنگیکیها :
دلیلی ،بی سببی.
شکوهمندانه کردن ،بازشناختن ۴ـ ارائه ـ عرضه ـ تقدیم
کردن دست ور ،بازپرس گفته میشود ۲ـ وزیر ۳ـ توانا، َ / ayhava / avahyaاوَه َ
ی ) :اوستایی :اوهی( از این.
نیرومند ۴ـ دانا و جهاندیده ،کارکشته ،با تجربه ۵ـ دستیار.
۴۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۴۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۴۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۴۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / natfAya / ayāftanایا ْفتَن :یافتن ،به دست َ / natinitAya / ayātinitanایاتینیتَن :به یاد ـ به
آوردن ،تحصیل ـ حاصل ـ کسب کردن. خاطر آوردن ،متذکر شدن.
َ / rAtfAya / ayāftārایافْتار :یابنده ،حاصل ـ َ / hirAtinitAya / ayātinitārihایاتینیتاریْه :
کسب کننده ،کاسب دادن ۷ـ سپری شدن ،پایان ـ خاتمه تذکر ،یادآوری.
یافتن ۸ـ صدمه ـ آسیب ـ زیان ـ ضرر ـ خسارت زدن ۹ـ rhimgruzav i rAgdAya / ayādgār i
درگذشتن ،مردن ،وفات. َ / vazurgmihrایادگار ایی وَزورگمیهر :یادگار بزرگمهر.
َ / rAtuya / ayutārایوتار :مقید ،اسیر ،دربند ،گرفتار. رهنمودهایی است به زبان پهلوی که از بزرگمهر وزیر دانای
َ / hirAtuya / ayutārihایوتاریْه :مقید بودن، انوشیروان ماندهاست.
اسارت ،دربند ـ گرفتار بودن. َ / rAya / ayārایار :یار ،یاور ،کمک ،دوست ،رفیق.
َ / juya / ayujایوج - ۱ :اتحاد ،الحاق ،اتصال ،اتفاق ۲ـ َ / natitrAya / ayārtitanایارتیتَن - ۱ :جوشیدن
مالقات ،دیدار ،معاینه ۳ـ یوغ ،ارابه ،پیوستن جانورات ۲ـ مضطرب ـ نگران ـ دلواپس شدن.
بارکش به گاری. َ / nSitrAya / ayārtišnایارتیشْن :نگرانی،
َ / natijuya / ayujitanایوجیتَن :نزاع کردن ،درگیر دلواپسی ،اضطراب.
شدن ،ناهماهنگ ـ ناسازوار ـ نامتناسب بودن. - َ / natinitrAya / ayārtinitanایارتینیتَن ۱ :
َ / nSijuya / ayujišnایوجیشْن :نزاع ،نفاق ،اختالف، جوشاندن ۲ـ رنج ـ سختی ـ ناراحتی دادن ،مضطرب ـ
دعوا ،ناهماهنگی ،پراکندگی. نگران ـ دلواپس کردن.
َ / hinSijuya / ayujišnihایوجیشْنیْه :نزاع ،نفاق، َ / hirAya / ayārihایاریْه :یاری ،دوستی ،رفاقت.
اختالف ،دعوا ،ناهماهنگی ،پراکندگی. َ / kirAya / ayārikایاریک :سزاوار یاری ،شایست ٔه
َ / tsuS xuya / ayux šustایوخ شوست :فلز. دوستی.
َ / natizuya / ayuzitanایوزیتَن - ۱ :ناراحت ـ دلگیر َ / mirsAya / ayāsrimایاسْریم :نام چهارمین
ـ پریشان ـ دلخور کردن ۲ـ کوشیدن ،سعی ـ تالش کردن. گاهانبار است که پنج روز است از بیست و ششم مهر تا ۳۰
َ / nSizuya / ayuzišnایوزیشْن :نزاع ،اختالف، مهر.
کشمکش ،درگیری. َ / natsAya / ayāstanایاستَن :به یاد آوردن،
َ / tsuS kuya / ayuk šustایوک شوست :فلز. متذکر شدن.
َ / kitsuS kuya / ayuk šustikایوک شوستیک َ / natisAya / ayāsitanایاسیتَن :تذکر دادن ،به
:فلزی. یاد آوردن.
َ / nitsuS kuya / ayuk šustinایوک شوستین : َ / nSisAya / ayāsišnایاسیشْن :تذکر ،یادآوری.
فلزی. َ / hinSisAya / ayāsišnihایاسیشْنیْه :تذکر
َ / natfaniya / ayinaftanایینَف َتن :لمس کردن، دادن ،یادآوری کردن.
دست زدن. َ / tfAya / ayāftایافْت :سود ،نفع ،منفعت ،بهره.
/ Adzamarua / auramazdāاَئو َرمَزدا :اهورا مزدا . َ / katfAya / ayāftakایا ْفتَک :یافته ،تحصیل ـ
/ Sua / aušاَئوش :بی مرگ ،جاویدان ،ابدی. حاصل ـ کسب شده ،به دست آمده.
/ nua / aunاَئون :آن گونه ،آن چنان که ،در حالی که.
۴۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ dAtse / estādاِستاد :ایستاد ،متوقف شد ،توقف / dzamrhua / auhrmazdاَئو ْه ْرمَزد :هرمز پسر
کرد. شاپور یکم ساسانی.
/ nadAtse / estādanاِستادَن :ایستادن ،متوقف / namayria / airyamanاَئیرَیمَن - ۱ :نام فرشت ٔه
شدن ،توقف کردن. نگهبان صلح ـ آشتی دوستی ـ شادی و خوشبختی ۲ـ نام
/ ditse / estidاِستید :بایستد ،متوقف شود ،توقف موبدی ۳ـ خوشبختی دهنده.
کند. ُ / tAdarafoto / otofaradātاُت َفرَدات :نخستین
/ dnitse / estindاِستینْد :ایستند ،متوقف شوند، پادشاه پارس در ۲۰۰پیش از میالد.
توقف کنند. ُ / zAboro / orobāzارُباز :نماینده مهرداد دوم نهمین
/ rAdezke / ekzedārاِکزِدار :نام پسر پاکُر شاه شاه اشکانی به دربار روم.
اشکانی. ُ / doro / orodارُد :نام یکی از دو پسر فرهاد سوم
/ terAyske / eksyāretاِکسیارِت :نام ایرانی. یازدهمین شاه اشکانی.
/ nue / eunاِئون :عنصر. ُ / tAbot noro / oron tobātارُن تُبات :نام یکی
/ kuta / atukاّتوک :نیرومند ،پر توان ،توانمند ،توانا، از فرمانروایان داریوش سوم که هنگام تازش اسکندر سخت
قوی ،مقتدر ،الیق ،قابل ،شایسته ،با صالحیت. در برابر او پایداری کرد.
/ rab iba / abi barابی بَر :بی بر ،بی ثمر ،بی / rAdnatso / ostandārاُستَندار :استاندار ،نام
نتیجه. برخی فرمانروایان محلی در زمان ساسانیان.
/ dub iba / abi budابی بود :کاستی ،کمبود ،نقص. / mo / omاُم :پسوند سازند ٔه اعداد ترتیبی است .مانند:
یکم ،دوم ،سوم.
/ hidub iba / abi budihابی بودیْه :نقصان.
/ nAre / erānاِران :ایران ،سرزمین آریایی معنی
/ yub iba / abi buyابی بوی :بی حس.
گوهر اردشیر بودهاست.
/ hiyub iba / abi buyihابی بوییْه :بی حسی.
/ gnAre / erāngاِرانَگ :ایرانی ،آریایی.
/ Sib iba / abi bišابی بیش :بی زیان ،بی ضرر.
zab garAbna nAre / erān anbārag baz
/ mib iba / abi bimابی بیم :بی ترس ،با جرأت،
/اِران َانبارگ بَذ :رئیس سیلوهای کشور در زمان ساسانیان.
شجاع.
/ zabripad nAre / erān dapirbazاِران
/ himib iba / abi bimihابی بیمیْه :نترسی،
دَپیربَذ :نخست وزیر یا رئیس کارمندان در زمان ساسانیان.
جرأت ،شجاعت ،شهامت.
/ zabhaps nAre / erān spahbazاِران
/ Ahimib iba / abi bimihāابی بیمیها :با امنیت.
سپَهبَذ :فرمانده ارتش در زمان ساسانیان.
ْ
/ hirAtiS iba / abi šitārihابی شیتاریه :بی
/ dApsenre / ernespādاِرنِسپاد :نام یکی از
رنجی ،بی غمی ،بی دردی.
سرداران اشکانی که فرماندهی سواره نظامی را بر عهده
/ nAmug iba / abi gumānابی گومان :بی گمان، داشت که در روم بود.
مطمئنا ،یقینا.
/ AritAtse / estātirāاِستاتیرا :نام همسر
/ hinAmug iba / abi gumānihابی گومانیْه : اردشیر سوم و نیز نام دختر داریوش سوم.
اطمینان ،یقین.
۴۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ katsapu / upastakاوپَستَک :افتاده ،ساقط ـ / tsum iba / abi mustابی موست :راضی،
عزل ـ نازل شده ،معزول ،سقوط کرده ،اسقاطی ،مُنزَل ،نازل خرسند ،خشنود ،قانع.
منحط. / gazim iba / abi mizagابی میزَگ :بی مزه.
/ natsapu / upastanاوپَستَن :افتادن ،سقوط / mAn iba / abi nāmابی نام :مجهول ،غیر معروف،
کردن ،عزل ـ برکنار ساقط ـ نازل شدن. ناشناس.
/ nAtsapu / upastānاوپَستان :پست ،شرور ،رذل. / zAyn iba / abi nyāzابی نیاز :بی نیاز ،غنی.
/ hitsapu / upastihاوپَستیْه :پستی ،سیر نزولی. / gaziba / abizagابیزَگ :مقدس ،مخصوص ،ویژه
/ rApu / upārاوپار - ۱ :پرکننده ،انبارکننده ،محتکر، آن را ساخت و گفته شده.
احتکار کننده ۲ـ بلعنده. / higaziba / abizagihابیزَگیْه :تقدس.
/ natrApu / upārtanاوپارتَن - ۱ :بلعیدن رودکی: / tsAvsa / asvāstاسواست :نام دریاچهای.
بس بیوبارید ایشان را همه نه شبان را هِشت زنده نه. / u / uاو - ۱ :به ،به سوی ،به جهت ،به خاطرِ ،برای ۲ـ تا
/ hirApu / upārihاوپاریه - ۱ :بلع ۲ـ احتکار. ۳ـ در
/ tu / utاوت :و ،واو عطف )اوستایی :او َ
ت(. / Sipu / upišاو پیش :به پیش.
/ vid katu / utak divاوتَک دیو :نام دیوی است. / natxabu / ubaxtanاوبَختَن - ۱ :مقدر ـ مقرر ـ
/ ju / ujاوج :بر وزن کوچ ۱ـ نیرو ،قدرت ،توانایی، کردن ،تخصیص دادن ۲ـ خراب ـ ویران ـ منهدم ـ منفجر
اقتدار ،انرژی ۲ـ بر ،باال ،فوق ،بیرون ،خارج. کردن.
/ kaju / ujakاوجَک :بر وزن کوچک نیرومند، / natiSxabu / ubaxšitanاوبَخشیتَن - ۱ :پخش ـ
قدرتمند ،توانا ،مقتدر. منتشر شدن ،شیوع پیدا کردن ،گسترش یافتن ۲ـ فرو
/ dnamuju / ujumandاوجومَند :قوی ،نیرومند، ریختن ،ساقط شدن.
قدرتمند ،توانا ،مقتدر ،عالی پس از چندی پنج هات فصل. / dabu / ubadاوبَد :سقوط ،نزول.
/ hidnamuju / ujumandihاوجومَندیْه :نیرومندی، / nSirabu / ubarišnاوبَریشْن :محتویِ ،حاویِ،
قدرت ،اقتدار نیز خوانده شدهاست .این سرزمین در. شامل.
/ natiju / ujitanاوجیتَن - ۱ :به اوج رساندن ،ترفیع ـ / tsabu / ubastاوبَست :افتاد ،سقوط کرد ،نازل شد.
مقام دادن ،بلند کردن ۲ـ برخاستن ۳ـ جستن ،فرار کردن، / natsabu / ubastanاوبَستَن :افتادن ،سقوط ـ نزول
گریختن. کردن.
/ kinSiricu / ucirišnikاوچیریشنیک :مشخص، / katAbu / ubātakاوباتَک :نسل ،تبار ،دودمان،
معین ،معلوم ،برجسته. اعقاب.
/ natsaxu / uxastanاوخَستَن - ۱ :پاره ـ قطع ـ / rAbu / ubārاوبار :بلع ،هضم.
تفکیک کردن ۲ـ پایمال ـ پاسا ـ حق کشی کردن سروده. / natrAbu / ubārtanاوبارتَن - ۱ :بلعیدن ،هضم
/ du / udاود - ۱ :آن جا ۲ـ واو عاطفه. کردن ۲ـ انباشتن ،انبار ـ ذخیره کردن.
/ radu / udarاودَر :سگ آبی )اوستایی :او ْد َر(. / navayrapu / uparyavanاوپَرَیوَن :در باال ،باالیی،
/ iAradu / udarāiاودَرایی :خزندهای زیان آور. مافوق.
۵۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ txAvru / urvāxtاورواخت :خوش ،خوشحال ،شاد، / kAdu / udākاوداک :نام رودی است.
شادمان ،شنگول ،سعادتمند ،رستگار ،عاقبت بخیر. / kardu / udrakاودرَک :سمور آبی.
/ SxAvru / urvāxšاورواخش :نام برادر گرشاسپ. / radnaru / urandarاورَندَر :پایین تر ،مادون.
/ namxAvru / urvāxmanاورواخمَن - ۱ :سعادت، / tSihav tru / urt vahištاورت وَهیشت :
رستگاری ،شادی ،خوشبختی ،خوشحالی ،شادمانی ۲ـ شاد اردیبهشت
اندیش ،کسی که فکرهای بد و ناراحت کننده نمیکند. / ukAtru / urtākuاورتاکو :نام برادر خوم بان کالداش
/ natinimxAvru / urvāxminitanاورواخمینیتَن : پادشاه ایالم ۶۷۴پیش از میالد.
شاد ـ خوشحال ـ سعادتمند ـ رستگار کردن. / tSihav dru / urd vahištاورد وَهیشت :
/ natsizAvru / urvāzistanاوروازیستَن ) :اوستایی: اردیبهشت.
اورْواز( ،احساس خوشبختی ـ شادی کردن ,خرسند ـ / dzamru / urmazdاورمَزد :نگاه کنید به :اوهرمزد.
خشنود ـ راضی ـ ارضا شدن شادی ـ خوشحالی
/ tumru / urmutاورموت :گالبی ،امرود آذری :امروت
/ tSizAvru / urvāzištاوروازیشْت :آتشی که در یعنی گالبی.
گیاهان نهفتهاست.
/ ran tatavru / urvatat narاور َوتَت نَر :نام یکی
/ nSizAvru / urvāzišnاوروازیشْن :شادی ،خوشی، از پسران زرتشت.
لذت ،کیف ،سعادت ،رستگاری.
/ ravru / urvarاوروَر - ۱ :گیاه ،علف ۲ـ درخت انار ۳ـ
/ natinizAvru / urvāzinitanاوروازینیتَن :شاد ـ خوراک ،غذا ،تغذیه.
خوشحال ـ سعادتمند ـ رستگار کردن.
/ karhic ravru / urvar cihrakاوروَر چیهرَک :
/ nSinizAvru / urvāzinišnاوروازینیشْن :شادی، گیاه سرشت ،گیاهی نژاد ،سبزه رو.
خوشی ،لذت ،کیف ،سعادت ،رستگاری.
/ hirhic ravru / urvar cihrihاوروَر چیهریْه :
/ mhAvru / urvāhmاورواهْم :شاد ،شادمان ،شنگول، گیاه نژادی ،سبزه رویی.
خوشحال ،سر کیف.
/ nSirAvx ravru / urvar xvārišnاوروَر
/ namhAvru / urvāhmanاورواهمَن :شادی آور، خْواریشن :گیاه خوار.
لذت بخش.
/ hinSiravx ravru / urvar xvarišnihاوروَر
/ hinamhAvru / urvāhmanihاورواهمَنیْه : خْوریشنیْه :گیاه خواری.
خوشی ،لذت ،کیف.
/ hiprak ravru / urvar karpihاوروَر کَرپیْه :
/ natinimhAvru / urvāhminitanاورواهمینیتَن : گیاهاندامی ،سبزه بدن.
شاد ـ خوشحال کردن.
/ kajiv ravru / urvar vijakاوروَر ویجَک :نام
/ ravsuru / urusvarاوروسوَر - ۱ :افزایش ،تکثیر، یکی از نوههای زرتشت.
ازدیاد ،رشد ،نمو ۲ـ معده ۳ـ باطن ،درون ،بطن ،محتوا
/ masrab niravru / urvarin barsamاوروَرین
/ ipsadagsuru / urusgadaspiاورو َگدَسپی :نام بَرسَم :بَرسَمی که از شاخههای درخت فراهم میشود.
یکی از نیاکان زرتشت. سمَن ( baresmanبه دستهای بسته شده از
)اوستاییَ :ب ِر ْ
/ nuru / urunاورون - ۱ :از سویِ ،از جانبِ ،از طر ِ
ف ۲ـ ترکههای درخت انار.
جهت ،سمت ،طرف ،سوی ۳ـ این جا.
۵۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
کوتاه میباشد؛ چاکی در وسط دارد که تا پایان سینه / sivru / urvisاورویس :نام دریاچهای.
میرسد. / rav sivru / urvis varاورویس وَر :نام دریاچهای
/ tsirap sidzu / uzdis paristاوزدیس بر فراز کوه هوگار.
پَریست :بت پرست. / Ayru / uryāاوریا :نام شهری که ِادِسا نیز خوانده
/ katsirap sidzu / uzdis paristakاوزدیس شده سوریانی :اورهایی؛ عربی :الرُها.
پَریستَک :بت پرست. / biru / uribاوریب :ناامیدی ،یأس.
/ hitsirap sidzu / uzdis paristihاوزدیس / hibiru / uribihاوریبیْه :ناامیدی ،یأس.
پَریستیْه :بت پرستی که.
/ hipiru / uripihاوریپیْه :ناامیدی ،یأس.
/ hinSitsirap sidzu / uzdis paristišnih
/ ratsiru / uristarاوریستَر :پایین تر ،مادون.
اوزدیس پَریستیشنیْه :بت پرستی.
/ milSiru / urišlimاوریشلیم :اورشلیم.
/ rAcat sidzu / uzdis tacārاوزدیس تَچار .:
/ zu / uzاوز :نیرو ،توان ،قدرت ،انرژی.
/ rAc sidzu / uzdis cārاوزدیس چار :بتکده،
/ natazu / uzatanاو َزتَن :زدن ،کشتن ،قتل کردن.
معبد.
/ dninazu / uzanindاوزَنینْد :کشند ،بکشند.
/ rAz sidzu / uzdis zārاوزدیس زار :بتکده،
معبد. / vazu / uzavاوزَو :نام کسی.
۵۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۵۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ nAtsu / ustānاوستان - ۱ :باال برده شده ،ایستاده، / karatsu / ustarakاوس َترَک :تیغ.
رفیع ،قائم ،برخاسته ،عمود ۲ـ منظق ٔه تحت الحمایه ۳ـ / katratsu / ustartakاوستَرتَک :پاک ـ سترده ـ
ایالت ،ناحیه ،منطقه محو شده.
/ tsad nAtsu / ustān dastاوستان دَست : / katsu / ustakاوستَک :مأمن ،جای امن.
دست به آسمان بلند کرده. / hikatsu / ustakihاوستَکیْه :ایستادگی ،استواری،
/ hitsad nAtsu / ustān dastihاوستان ثبات ،پابرجایی ،پایداری ،استحکام.
دَستیْه :دست به آسمان بلند کردن. / natsu / ustanاوستَن :برخاستن ،بلند شدن ،قیام
/ katrutsu / usturtakاوستورتَک :سترده ،تراشیده کردن.
ـ محو شده. / rAvatsu / ustavārاوستَوار :استوار ،محکم ،باثبات
/ tirfutsu / ustufritاوستوفریت - ۱ :نذری ـ فدیه موصل نام دارد.
ـ قربانی که با دعاخوانی همراهاست ۲ـ رضایت ،خشنودی، / hirAvatsu / ustavārihاوستَواریْه :استواری،
خرسندی ۳ـ تحسین ،تشویق ،تمجید. استحکام ،ثبات.
/ hinSitsu / ustišnihاوستیشنیْه :قیام ،خیزش، / nAvatsu / ustavānاوستَوان :امین ،معتمد ،موثق،
برخاستگی. معتبر ،مطمئن.
/ kitsu / ustikاوستیک - ۱ :محرم ،رازدار ،معتمد ۲ـ / hinSivug nAvatsu / ustavān guvišnih
پایدار ،استوار ،مقاوم ،محکم ۳ـ باز ،گشاده ،مفتوح. اوستَوان گوویشنیْه :گفتار اطمینان بخش.
/ nAkitsu / ustikānاوستیکان - ۱ :اساسی ،پایه دار، / hinAvatsu / ustavānihاوستَوانیْه - ۱ :اعتراف،
معتبر ،قابل اطمینان ۲ـ مطیع ،زیردست ،مادون ،خدمتکار، اقرار ،اذعان ،ایمان ۲ـ استواری ،استحکام ،ثبات.
پلیس ،محافظ ،پاسبان.
/ rAvotsu / ustovārاوستُوار :استوار ،محکم،
/ hinAkitsu / ustikānihاوستیکانیْه - ۱ :پایداری، باثبات ،با ایمان.
ثبات ،استحکام ۲ـ خدمت.
/ hirAvotsu / ustovārihاوستُواریْه :استواری،
/ Ahikitsu / ustikihāاوستیکیها - ۱ :محرمانه، استحکام ،ثبات.
سری ۲ـ با اطمینان.
/ hinAvotsu / ustovānihاوستُوانیْه :پایداری،
/ natinitsu / ustinitanاوستینیتَن :برخیزاندن، مقاومت ،ایستادگی.
بلند ـ نصب کردن.
/ tAtsu / ustātاوستات :استاد.
/ rAksu / uskārاوسکار :توجه ،مالحظه ،دقت.
/ natAtsu / ustātanاوستاتَن :ایستادن ،برخاستن،
/ natirAksu / uskāritanاوسکاریتَن - ۱ :فکر ـ قیام کردن ،عمود شدن.
تفکر ـ تعقل ـ تأمل ـ اندیشه کردن ۲ـ بحث ـ مباحثه ـ
/ tram tAtsu / ustāt martاوستات مَرت :
شور.
استاد مرد.
/ nSirAksu / uskārišnاوسکاریشْن - ۱ :فکر ،تفکر،
/ nSirAtsu / ustārišnاوستاریشْن :امحا ،محو،
تعقل ،تأمل ،اندیشه ۲ـ بحث ،مباحثه ،شور ،مشورت،
زایل ،پاک کردگی.
مشاوره ،رایزنی ،همفکری ۳ـ توجه ،مالحظه ،دقت.
/ mAtsu / ustāmاوستام :زمینه ،بستر ،محیط،
/ tirfusu / usufritاوسوفریت :فدیه ،قربانی.
اساس ،بنیان ،پایه.
۵۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ hinAtSu / uštānihاوشْتانیْه :جانداری ،زنده / fuk nisu / usin kufاوسین کوف :نام کوهی در
بودن. آذربایجان آریایی بودند در زمان اشک هفتم که همان.
/ rutSu / ušturاوشْتور :شتر ،اشتر. / natinisu / usinitanاوسینتَن :ویران ـ خراب ـ
gnalap-vAg rutSu / uštur gāv- نابود ـ منهدم کردن.
/ palangاوشْتور گاو َپلَنگ :زرافه. / mAdnisu / usindāmاوسیندام :نام کوهی در
/ rAmSu / ušmārاوشْمار :حساب ،شمار ،عدد. آذربایجان.
/ karAmSu / ušmārakاوشْمارَک :شماره ،عدد. / Su / ušاوش - ۱ :هوش.
/ garAmSu / ušmāragاوشْمارَگ :شماره ،عدد. / ratsaSu / ušastarاوشَستَر :شرق ،مشرق ،خاور.
/ natirAmSu / ušmāritanاوشْماریتَن :شمردن، / nihaSu / ušahinاوشَهین :از نیمه شب تا سحر
حساب ـ برآوردکردن ،تخمین زدن. / sAg nihaSu / ušahin gāsاوشَهین گاس :
/ nSirAmSu / ušmārišnاوشْماریشْن :شمارش، اوشهین گاه.
بررسی ،محاسبه. / rAtsAvx Su / uš xvāstārاو ْ
ش خْواستار :
/ rAySu / ušyārاو ْ
شیار :هوشیار. خواهان مرگ.
/ nASu / ušānاوشان - ۱ :ایشان ،آنها ،آنان ،به آنها ،به / rAtSAd Su / uš dāštārاو ْ
ش داشتار :نام
ایشان ،ایشان را کوهی در سیستان.
/ mAbSu / ušbāmاوشبام :صبح ،بامداد ،هنگام طلوع / ratSu / uštarاو ْ
شتَر :شتر.
خورشید. / nAtsratSu / uštarstānاو ْ
شتَرسْتان :
/ tiavatSu / uštavaitاوش َتوَئیت :اشنودگاه ،نام اشترستان ،اشترینان ،جایی که شتر فراوان است.
یکی از بخشهای گاثاها. / pAtSu / uštāpاوشْتاپ - ۱ :شتاب ،عجله ۲ـ
/ sAgtivatSu / uštavitgāsاوشتَویت گاس : فشار ،شدت.
نام روز دوم از پنج روز گاهان. / ragpAtSu / uštāpgarاوشْتاپگَر :شتاب ـ
/ nadnakSu / uškandanاوشکَندَن :افکندن، عجله کننده ،عاجل.
انداختن ،ساقط ـ نازل ـ عزل کردن. / nSipAtSu / uštāpišnاوشْتاپیشْن - ۱ :شتاب،
/ lAkSu / uškālاوشکال :شغال. عجله ۲ـ شدت ،فشردگی.
/ dnamSu / ušmandاوشمَند :فانی ،میرا. / natfAtSu / uštāftanاوشْتافتَن :شتافتن ،شتاب
/ natrumSu / ušmurtanاوشمورتَن - ۱ :شمردن، ـ عجله کردن.
حساب کردن ،محسوب داشتن ۲ـ تکرار کردن ،به خاطر / nAtSu / uštānاوشْتان :روحَ ،
شبَه ،جان ،روان)
آوردن ۳ـ تفکر ـ تأمل کردن. ن( ۱ـ روحیه ،دلگرمی ،نشاط ۲ـ حرارت بدن.
اوستایی :اوشْتا َ
/ rAtrumSu / ušmurtārاوشمورتار - ۱ :محاسب، / dnam nAtSu / uštān mandاوشْتان مَند :
ماشین حساب ۲ـ حافظ. زنده ،جاندار.
/ kitrumSu / ušmurtikاوشمورتیک - ۱ :شمردنی، / dnam unAtSu / uštānu mandاوشْتانومَند :
قابل شمارش ،قابل محاسبه ۲ـ سال خورشیدی. زنده ،جاندار.
۵۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۵۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ tAd zamrhu / uhrmaz dātاوهْرمَز دات : / nAmu / umānاومان :ما را ،به ما.
خداداد ،مخلوق خدا. / onAnim nAmu / umān minānoاومان مینانو :
/ hitAd zamrhu / uhrmaz dātihاوهْرمَز نام پادشاه ایالم پس از کودورناخوندی.
داتیْه :آئین اهورامزدایی. / natxumu / umuxtanاوموختَن :آموختن ،یاد
/ dzamrhu / uhrmazdاوهْرمَزد - ۱ :هرمز ،اورمَزد، گرفتن.
اهورا مزدا اهورا :هستی بخش .مزدا :دانای همه چیز ۲ـ نام / timu / umitاومیت :امید ،انتظار.
سیار ٔه مشتری. / rAd timu / umit dārاومیت دار :امیدوار،
/ nAdzamrhu / uhrmazdānاوهْرمَزدان :هرمزدان منتظر.
یا هرمزان پسر هرمزد شاه ساسانی. / rAvtimu / umitvārاومیتوار :امیدوار ،منتظر.
/ yAtavxdzamrhu / uhrmazdxvatāy / hitimu / umitihاومیتیْه :امیدواری ،انتظار.
خوَتای :اهورا مزدا ،باریتعالی خدمتکار .سانسکریت:
اوهْرمَزد ْ
/ natinitimu / umitinitanاومیتینیتَن :امید ـ
اَریمَن به معنی یار و دوست ۱ـ.
انتظار داشتن ،منتظرـ چشم به راه بودن.
/ nArhupASdzamrhu / uhrmazdšāpuhrān
/ dimu / umidاومید :امید ،انتظار ،چشمداشت.
اوهْرمَزدشاپوهْران :هرمزد پسر شاپور شاه ساسانی.
/ rAvdimu / umidvārاومیدوار :امیدوار ،منتظر،
/ hidzamrhu / uhrmazdihاوهْرمَزدیْه :الهی،
چشم به راه.
خدایی ،اهورامزدایی.
/ kanu / unakاونَک :شکاف ،سوراخ ،چاک ،حفره.
/ kidzamrhu / uhrmazdikاوهْرمَزدیک :مزدایی،
/ tSinAm kanu / unak māništاونَک مانیشت :
اهورامزدایی ،الهی ،منسوب به هرمزد.
جانوری که در سوراخ زندگی میکند.
/ mAvu / uvāmاووام - ۱ :وقت ،زمان ۲ـ مرحله ،نوبت،
/ nSimAnu / unāmišnاونامیشن - ۱ :خمیدگی،
دفعه ۲ـ وام ،قرض ،استقراض ۳ـ اجبار.
مورب بودن ۲ـ گرایش ،تمایل ،میل.
/ yAtavx mAvu / uvām xvatāyاووام ْ
خوَتای :
/ natinAnu / unānitanاونانیتَن :شکاف ـ چاک
- ۱خدای قرض گرفتن ،کسی که بسیار قرض میگیرد ۲ـ
دادن ،سوراخ کردن ،حفره درست کردن ،خالی کردن.
خدای زمان ،کسی که از زمان خود.
/ natinu / unitanاونیتَن - ۱ :بیرون آوردن ،خارج ـ
/ hinSinim mAvu / uvām minišnihاووام
استخراج کردن ۲ـ آوردن ۳ـ به دنبال کسی فرستادن.
مینیشنیْه -۱ :اخالق قرض گرفتن داشتن ،دارای منش
استقراض بودن ۲ـ آپدیت بودن ،مطابق زمان پیش رفتن، / hu / uhاوه :چنین ،چنان ،شاید ،احتماال ،ممکن است
ابن الوقت. معنی شک را می رساند.
/ himAvu / uvāmihاووامیْه - ۱ :به موقع ۲ـ قرضی، / natrak mahu / uham kartanاوهَم کَرتَن :
استقراضی. جمع کردن.
/ kimAvu / uvāmikاووامیک - ۱ :مقروض ۲ـ در حال / nadrak mahu / uham kardanاوهَم کَردَن :
حاضر ،فعال ،اآلن ،معاصر و. جمع کردن.
/ AhimAvu / uvāmihāاووامیها - ۱ :به صورت - / nadam mahu / uham madanاوهَم َمدَن ۱ :
قرضی ۲ـ به طور موقت ۳ـ متناوبا ،به طور متناوب. جمع شدن ،گر آمدن ۲ـ به پایآن رسیدن ،خاتمه یافتن.
۵۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ ic dAr ti / it rād ciایت راد چی :زیرا، / tSirvuاووریشت :نام گناهی است . / uvrišt
چونکه ،به این سبب اندیشی میباشد.. / nuvu / uvunاووون :چنین ،چون.
/ yArti / itrāyایترای :از این جهت ،به این مناسبت، / nivu / uvinاووین - ۱ :نابود ،عدم ،معدوم ۲ـ فقیر،
به این سبب. مسکین ،مستضعف ،تهیدست ،بینوا ،تنگدست.
/ muti / itumایتوم :یکتا ،واحد ،یگانه ،تنها. - / ikatub nivu / uvin butakiاووین بوَتکی ۱ :
/ nuti / itunایتون :چنین ،این طور ،این گونه. نابود ،اعدام شدن ۲ـ فقیر ـ مستضعف ـ مسکین ـ تهیدت ـ
/ ratnuti / ituntarایتون تر :با کیفیت تر. بینوا ـ تنگدست.
/ hinuti / itunihایتونیْه :این چنینی ،این طوری، / hitub nivu / uvin butihاووین بوتیْه - ۱ :نابودی،
کیفیت ،چگونگی. عدم ۲ـ فقر ،تنگدستی ،استضعاف ،بینوایی.
/ natihinuti / itunihitanایتونیهیتَن - ۱ :کیفیت ـ / himAjarf nivu / uvin frajāmihاووین
چگونگی داشتن ۲ـ اتفاق افتادن ،روی دادن ۳ـ مقدر شدن. ْفرَجامیْه - ۱ :نابود فرجامی ۲ـ عاقبت فقیری.
/ ci / icایچ :هیچ. / natinivuاووینیتَن :اعدام ـ نابودکردن. / uvinitan
۵۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ psaSug nAri / irān gušaspایران گوشَسپ / jnari / iranjایرَنج - ۱ :سرزنش ـ نکوهش ـ مالمت
:نام یکی از سرداران آذربایجان. کردن ۲ـ ناسزا گفتن.
/ civ nAri / irān vicایران ویچ :سرزمین نخستین / gnari / irangایرَنگ - ۱ :اشتباه ،خطا ،غلط،
ایرانیان. نادرست ،سهو ۲ـ سرزنش ،نکوهش ،مالمت ۳ـ اتهام ،تهمت
/ tAvak trAniv nAri / irān vinārt kavāt ۴ـ کفر ،الحاد ،ارتداد.
ایران وینارت کَوات :نام شهری است. / hignari / irangihایرَنگیْه :نادرستی ،اشتباهی.
/ tapri / irpatایرپَت :هیربد ،روحانی ،عالم دینی، / Ahignari / irangihāایرَنگیها :به غلط ،اشتباها،
مرجع تقلید ،مدرس علوم دینی ،مفتی. به نادرست ،سهوا.
/ katAztapri / irpatzātakایرپَت زاتَک :هیربد / txAri / irāxtایراخت :محکوم ،مجرم.
ـ روحانی. / katxAri / irāxtakایراختَک :محکوم ،مجرم.
/ hitapri / irpatihایرپَتیْه :هیربدی ،روحانیگری، / natxAri / irāxtanایراختَن - ۱ :محکوم کردن،
عالم دینی ـ مرجع تقلید ـ مدرس علوم دینی ـ مفتی بودن. مجرم شناختن ۲ـ سرزنش ـ مالمت کردن ۳ـ تحقیر کردن،
/ nAtsitapri / irpatistānایرپَتیستان :حوز ٔه خوار شمردن ۴ـ متهم کردن.
علمیه ،مدرس ٔه علوم دینی ،دانشکد ٔه الهیات. / nAri / irānایران :ایران.
/ ratri / irtarایرتَر :زیرتر ،پایین تر ،مادون. / kanAri / irānakایرانَک :ایرانی.
/ natri / irtanایرتَن :متواضع ،خاشع ،فروتن ،افتاده. / nAkanAri / irānakānایرانَکان :ایرانیان.
/ hinatri / irtanihایرتَنیْه - ۱ :تواضع ،خشوع، / ganAri / irānagایرانَگ :ایرانی.
خضوع ،فروتنی ،افتادگی ۲ـ اصالت ،نجابت. / nAganAri / irānagānایرانَگان :ایرانیان.
/ natinijri / irjinitanایرجینیتَن :متهم کردن، / trak nAsA nAri / irān āsān kartایران
نسبت دادن. آسان کَرت کَوات kavãt :نام یکی از استانهای باختری
/ Sakri / irkašایرکَش :دست بر سینه به حالت ایران در زمان ساسانیان.
تعظیم یا احترام. trak harravx nAri / irān xvarrah kart
/ Sinamri / irmanišایرمَنیش :شخصیت. خوَرّه کَرت شاهپوهْر shãhpuhr:نام یکی از
/ایران ْ
/ nAmri / irmānایرمان ) :اوستایی :اَئیرَیمَن(؛ با این شهرهای ایران.
معانی۱ :ـ نام فرشت ٔه نگهبان صلح ،آشتی دوستی و شادی و / taphAps nAri / irān spāhpatایران
خوشبختی سپاهپَت :سپهبد ـ فرمانده ارتش ایران.
/ kanAmri / irmānakایرمانَک :ساده ،فروتن، / rtaS nAri / irān šatrایران شَتر :ایران شهر،
متواضع ۲ـ ارج نهادن ،بزرگ داشتن ،قدر. کشور ایران.
/ hinAmri / irmānihایرمانیْه :ایرمانی ،دوستی، / kirtaS nAri / irān šatrikایران شَتریک :
رفاقت ،اتحاد ،همدلی ،وحدت. ایران شهری ،ایرانی.
- / hinSinimri / irminišnihایرمینیشنیْه ۱ : / hanraf nAri / irān farnahایران فَرنَه :فره
فروتنی ،تواضع ،خجالتی ،کم رویی۲ ،ـ اصالت فکر ،علو نور ،روشنایی ،پرتو ایران.
همت.
۵۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۶۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۶۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ sAg karAvi / ivārak gāsایوارَک گاس : / kahAm kavi / ivak māhakایوَک ماهَک :
عصر ،سومین بخش روز که نزدیک غروب آفتاب است. کودک یک ماهه.
/ zAvi / ivāzایواز - ۱ :فقط ۲ـ کلمه ،لغت ،کالم، / nAkavi / ivakānایوَکان :یکان ،واحد.
جمله. / kanAkavi / ivakānakایوَکانَک - ۱ :یگانه ،واحد،
/ kizAvi / ivāzikایوازیک :فردی ،انفرادی ،مخصوص، فرد ،منفرد ،تنها ،فقط ،یکتا ۲ـ مطیع ،فرمانبر ،گوش به
خاص. فرمان ۳ـ صمیمی ،هماهنگ.
/ kiturmAvi / ivāmrutikایوامروتیک :سرودها و / nSinim kanAkavi / ivakānak minišn
دعاهایی که یک بار خوانده میشوند. ایوَکانَک :تک شخصیت ،دارای شخصیت یا منش واحد.
/ nAvi / ivānایوان :دهنه. / hikanAkavi / ivakānakihایوَکانَکیْه :یگانگی،
/ gnahAvi / ivāhangایوآهَنگ :یک آهنگ ،یک وحدت ،فردی ،همدلی ،صمیمیت.
جهت ،کسی که ثبات فکری دارد. / AhikanAkavi / ivakānakihāایوَکانَکیها :
/ rAbvi / ivbārایوبار :یکباره ،یکدفعه ،غیر مترقبه، صمیمانه ،همدالنه میدادند.
پیش بینی نشده. / hinAkavi / ivakānihایوَکانیْه :تنهایی ،وحدت،
/ kAtvi / ivtākایوتاک :یکتا ،واحد ،یگانه ،منفرد، یگانگی ،انفرادی.
خاص ،مخصوص. / hikavi / ivakihایوَکیْه :تنهایی ،وحدت ،یگانگی،
/ hikAtvi / ivtākihایوتاکیْه - ۱ :یکتایی ،وحدت، اتحاد ،یکپارچگی.
یگانگی ،انفرادی ،فردی ۲ـ تصمیم واحد. / cikavi / ivakicایوَکیچ - ۱ :تنها ،واحد ،یکی ،فقط
/ mutvi / ivtumایوتوم :واحد ،یگانه ،خاص ،منفرد، ۲ـ هیچ یک.
فرد. / nikavi / ivakinایوَکین :یگانه ،واحد ،یکی.
/ dnacvi / ivcandایوچَند :یک چند ،چندی ،مدتی. / navi / ivanایوَن :تنه ،ساقه.
/ hirhicvi / ivcihrihایوچیهریْه - ۱ :وحدت طبع، / katrakvi / ivkartakایو کَرتَک :واحد ،یکپارچه،
وحدت ذات ،یک سرشتی ۲ـ یک نژادی ،اصیل ،یک گوهری. یکنواخت ،متصل ،به هم پیوسته.
/ hiyAtavxvi / ivxvatāyihایو ْ
خوَتاییْه :توحید. / hikatrakvi / ivkartakihایو کَرتَکیْه - ۱ :اتحاد،
/ tAdvi / ivdātایودات :یگانه آفریده ،تک فرزند. اشتراک مساعی ،همکاری ،شراکت ۲ـ شباهت.
/ hiruzvi / ivzurihایوزوریْه :توازن قوا. / Ahikatrakvi / ivkartakihāایو کَرتَکیها :با
/ mirsursvi / ivsrusrimایوسْروسْریم ) :اوستایی: مسئولیت مشترک.
اَئیوی سْروْث ِر َم( یکی از اوقات نماز زرتشتی که از غروب / cAvi / ivācایواچ - ۱ :تنها ،فقط ،واحد ،یکتا ،یگانه،
آفتاب تا نیمه شب است. به تنهایی ۲ـ آوا ،آواز ،صدا ،نوا ۳ـ شهرت ،آوازه.
/ nAsvi / ivsānایوسان :یکسان ،مساوی ،همانند، / hikicAvi / ivācikihایواچیکیْه :اشتهار ـ شهرت
مشابه ،شبیه. داشتن ،معروف ـ سرشناس ـ پرآوازه ـ نامدار بودن.
/ hinAsvi / ivsānihایوسانیْه :یکسانی ،تساوی، / AhicAvi / ivācihāایواچیها :به آواز شهرستان.
همانندی ،شباهت ،نظم ،ترتیب. / rAvi / ivārایوار :آوار ،ویرانی ،خرابی.
۶۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ gibA / ābigآبیگ :آبزی. / nivi / ivinایوین :آداب ،آیین ،رسم ،عرف ،روش،
اسلوب ،شکل.
/ galibA / ābilagآبیلَگ :آبله.
/ ganivi / ivinagایوینَگ - ۱ :آداب ،آیین ،رسم،
/ pA / āpآپ :آب.
عرف ،روش ،اسلوب ،شکل ،فرم ،صورت ۲ـ آئینه.
/ SapA / āpašآپَخش - ۱ :سرشار ،پر ،لبریز ،آکنده،
/ yi / iyایی - ۱ :نشان نیناسرا نکره .مانند :مردی۲ .ـ
لبالب ۲ـ دررو ،کانال ،مجرای آب.
یک عدد مانند :ایبار :یک بار ۳ـ این ضمیر آماژه اشاره.
/ natiSxapA / āpaxšitanآپَخشیتَن :نابود ـ
/ rAbi / ibārایی بار :یک بار ،یک دفعه ،یک نوبت.
خراب ـ منهدم ـ منفجر ـ ویران شدن.
/ bA / ābآب :آب.
/ nSiSxapA / āpaxšišnآپَخشیشْن :انهدام،
خرابی ،تخریب ،ویرانی ،نابودی. / nAzatbA / ābtazānآب تَزان :آب رو ،کانال ،آبراه،
جدول جوی.
/ hikiSxapA / āpaxšikihآپَخشیکیْه :طغیان
آب ،مد. / garhicbA / ābcihragآب چیهرَگ - ۱ :لطیف،
با طراوت ،کسی که چهرهای چون آب دارد ۲ـ آنچه ذاتش از
/ natiniSxapA / āpaxšinitanآپَخشینیتَن :
آب ساخته شدهاست.
نابود ـ منهدم ـ منفجر کردن.
/ dAbA / ābādآباد :آباد ،حاصلخیز ،پرجمعیت،
/ kanikapA / āpakinakآپَکینَک :آبگینه ،شیشه،
مزروع.
بلور.
/ nAdAbA / ābādānآبادان - ۱ :آباد ،حاصلخیز،
/ nikanikapA / āpakinakinآپَکینَکین :
پرجمعیت ،مزروع ۲ـ موفق ،کامیاب.
آبگینهای ،شیشهای ،بلوری.
/ hinAdAbA / ābādānihآبادانیْه -۱ :آبادانی،
/ nAdpA / āpdānآپْدان :آبدان ،ظرف آب ،آسور.
حاصلخیزی ،پرجمعیتی ،مزروعی ۲ـ موفقیت ،کامیابی.
۶۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ sunpA / āpnusآپنوس :آبنوس ،نوعی چوب سخت. / dnamu hitApA / āpātih umandآپاتیْه
اومَند :آباد ،آبادان ،حاصلخیز ،بابرکت ،مترقی ،توسعه یافته.
/ kArupA / āpurākآپوراک :حامل ،آورنده ،تولید ـ
خلق کننده ،سازنده. / AhitApA / āpātihāآپاتیها :آبادانه،
حاصلخیزانه.
/ natrupA / āpurtanآپورتَن - ۱ :حمل کردن،
آوردن ۲ـ غارت ـ دزدی ـ سرقت کردن ،دستبرد زدن، / AnAdApA / āpādānāآپادانا :تاالر ،سالن ،کاخ
ربودن. بیرونی یا عمومی در تخت جمشید.
/ nSirupA / āpurišnآپوریشْن - ۱ :حمل ،آ َورِش ۲ـ / itrApA / āpārtiآپارتی :نام خاندان ارشَک یکم
محصول ،تولید ،خلق ۳ـ غارت ،دزدی ،سرقت ،دستبرد. بنیانگذار اشکانیان.
/ hinSirupA / āpurišnihآپوریشنیْه - ۱ :حمل / nApA / āpānآپان :آبان آب +ان ماهی که در آن
کردن ،آوردن ۲ـ حاصل ـ تولید ـ خلق کردن ۳ـ غارت ـ بارانهای ساالنه آغاز میشود.
دزدی ـ سرقت کردن.، / harravx nApA / āpān xvarrahآپان ْ
خوَرّه
:فره ـ سبکی آب.
۶۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۶۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ cusrutA / ātursucآتورسوچ :آذرسوز ،فروزندگی / niratsa rutA / ātur astarinآتور اَستَرین :
آتش. خاکسترین.
/ nAkatAk rutA / ātur kātakānآتورکاتَکان : / nugrutsa rutA / ātur asturgunآتور
نام آتشکدهای است. اَستَورگون :خاکستری رنگ.
/ sAgrutA / āturgāsآتورگاس :آتشگاه ،آذرگاه، / ratsi rutA / ātur istarآتور ایستَر :خاکستر
آتشکده. آزاد.
/ psanSugutA / ātugušnaspآتورگوشنَسپ : / kadnab rutA / ātur bandakآتور بَندَک :نام
آتشکد ٔه آذرگَشسپ این آتشکده در آذربایجان بود. کسی.
/ kanugrutA / āturgunakآتورگونَک :آذرگونه، / rtim nizrub rutA / ātur burzin mitrآتور
آتشگون ،گل آذرگون. بورزین میتْر :آتشکد ٔه آذر بَرزین مهر .این آتشکد ٔه کشاورزان
/ isern razA / āzar nresiآتورنِرسی :آذر خراسان و در باالی کوه ریوند در نیشابور بودهاست.
نِرسی پسر هرمز دوم نهمین شاه ساسانی. / gaburraf rutA / ātur farrubagآتور َفرّوبَگ
/ AtAparsA / āsrapātāآثرَپاتا :نام استانداران :آتشکد ٔه آذر فرنبغ.
زمان اشکانیان که ریاست آتشکده را نیز بر عهده داشتند. / qabnraf rutA / ātur farnbaqآتور فَرْنبَغ :
/ nAvarsA / āsravānآثرَوان ) :اوستایی :آث َروَن آذرفرنبغ ،آتشکد ٔه آذر فرنبغ .نام یکی از سه آتشکده بزرگ
( ãsravanنگهبان آتش ورجاوند یا مقدس روحانیون، در زمان ساسانیان که در گاریان فارس بود.
موبدان. / yukrak rutA / ātur karkuyآتور کَرکوی :
/ AtAporsA / āsropātāآثروپاتا :نام فرمانروای آتشکد ٔه کرکوی در سیستان.
ایرانی آذربایجان. / nArutA / āturānآتوران :آتشها ،آذرها ،شعلهها.
/ idAyrsA / āsryādiآثریادی :آذر ماه در تقویم نام آتشی در هر روستا در زمان ساسانیان که دو تن مغ از
هخامنشی. آن نگهداری میکردند.
/ anSuabAysA / āsyābaušnaآثیابَئوش َ
ن :نام / tAprutA / āturpātآتورپات :آذربُد ،یکی از
کسی. مقامهای روحانیون زرتشتی است که اهورامزدا عطا کرده.
/ natsaxA / āxastanآخَستَن :برخاستن ،قیام / nAkatAprutA / āturpātakānآتورپاتَکان :
کردن. آذربایجان ،آذرباتکان.
/ txA / āxtآخْت :بیماری ،مرض. nAdnapserAm tAprutA / āturpāt
/ ravxA / āxvarآ ْ
خوَر :آخور ،اصطبل. / mārespandānآتورپات مارِسپَندان :آذرپاد مارسپندان.
یکی از نوادگان زرتشت و یکی از موبدان بزرگ در زمان
rAdras nAtap ravxA / āxvar patān
شاپور دوم ساسانی.
خوَر پَتان سَردار :فرمانده میراخوران ،فرمانده
/ sardārآ ْ
کل سواره نظام. / tAdrutA / āturdātآتوردات :نام کسی.
۶۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۶۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۶۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۶۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۷۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۷۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ hinAvurkA / ākruvānihآکْرووانیْه :بد روانی ،بد / rAtirfA / āfritārآفْریتار :آفریدگار ،خالق ـ تولید
ذاتی. کننده ،مولد ،به وجود ـ پدید آوردنده.
/ sAkA / ākāsآکاس :آگاه ،مطلع ،باخبر. / hirAtirfA / āfritārihآفْریتاریْه :خلقت،
/ natinesAkA / ākāsenitanآکاسِنیتَن :آگاه ـ آفریدگاری ،تولید ،پدید ـ به وجود آورندگی.
مطلع ـ باخبر کردن. / nadirfA / āfridanآفْریدَن :آفریدن ،خلق ـ تولید
/ tap sAkA / ākās patآکاس پَت :عالمه، کردن ،به وجود ـ پدید آوردن.
دانشمند ،استاد ،فرزانه ،حکیم. / hinAkirfA / āfrikānihآفْریکانیْه :دعای خیر،
/ rAk sAkA / ākās kārآکاس کار :گزارشگر، برکت.
خبرنگار ،آگاه کننده باستان. / nirfA / āfrinآفْرین :آفرین ،دعا ،تحسین ،ستایش.
/ hisAkA / ākāsihآکاسیْه :آگاهی ،اطالع ،خبر، / nAganirfA / āfrinagānآفْرینَگان - ۱ :دعای
دانایی ،فهم. خیر ۲ـ نام یک رشته از نمازهای زرتشتیان است که در طی
/ AhisAkA / ākāsihāآکاسیْها :آگاهانه. سال در جشنها و.
/ nidkA / ākdinآکدین :کافر ،بی دین ،ملحد ،مرتد. / natinenirfA / āfrinenitanآفْرینِنیتَن :آفرین
/ hinidkA / ākdinihآکدینیْه :کفر ،بی دینی، ـ ثنا ـ مدح گفتن ،دعا خواندن.
الحاد ،ارتداد. / rAtrak nirfA / āfrin kartārآفْرین کَرتار :
/ katsukA / ākustakآکوستَک :آویخته ،آویزان، آفرین ـ مدح ـ ثنا کننده.
محکم بسته شده ،آکسته ،آگشته. / hinSivognirfA / āfringovišnihآفْرین
/ natsukA / ākustanآکوستَن :آویختن ،آویزان گویشنیْه :آفرین ـ حمد ـ ثناگویی.
کردن ،محکم بستن ،آکستن ،آگشتن. / pAtfA / āftāpآفتاپ :خورشید ،آفتاب.
/ gA / āgآگ :پسوندی است که از بن مضارع ،اسم / rufA / āfurآفور :تولید ـ خلق کردن ،آفریدن ،به
فاعل میسازد. وجود آوردن.
/ nadnagA / āgandanآگَندَن :آکندن ،انباشته ـ / nadirufA / āfuridanآفوریدَن :تولید ـ خلق
انبار کردن. کردن ،آفریدن ،به وجود ـ پدید آوردن.
/ ninegA / āgeninآگِنین :با هم ،متحد. / nSirufA / āfurišnآفوریشْن :آفرینش ،خلق،
/ hAgA / āgāhآگاه :آگاه ،کاردن ،مطلع ،باخبر. ایجاد ،تولید.
۷۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۷۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ nahA / āhanآهَن :آهن همچنین نگاه کنید به: / katximA / āmixtakآمیختَک :آمیخته ،مختلط،
آسین. ممزوج ،مخلوط یعنی فرغانه یا خوارزم یا خیوه دانستهاند.
پورداوود.،
/ kajnahA / āhanjakآهَنجَک :کِشش ،جاذبه،
گیرایی ،نیروی جاذبه. / natximA / āmixtanآمیختَن :آمیختن ،مخلوط ـ
ممزوج کردن آن را پِالپات پیل آپات یا فیل آباد.
/ natijnahA / āhanjitanآهَنجیتَن :آهیختن،
استخراج کردن ،بیرون آوردن. / zimA / āmizآمیز :آمیز .نگاه کنید به :آمیچ.
/ hinSijnahA / āhanjišnihآهَنجیشنیْه : / nA / ānآن - ۱ :آن ،او ۲ـ پسوند جمع است .مانند:
استخراج ،بیرون ـ برکشیدن. نیکان ۳ـ پسوند مکان است .مانند بیابان بی +آب.
۷۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۷۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / kajab / bajakبجَک :تراویدنی ،پالودنی ،قابل / natfAyA / āyāftanآیَفتَن :به دست آوردن،
تصفیه. حاصل ـ تحصیل ـ کسب کردن.
/ nSijab / bajišnبَجیشْن :تکه ،پاره ،بخش ،قطعه، / hitfAyA / āyāftihآیَفتیْه :حصول ،یابندگی،
قسمت ،سهم. دستیابی.
۷۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ rab / barبَر - ۱ :بر ،فوق ،باال ،بلندی ۲ـ ناحیه، / natxab / baxtanبَختَن - ۱ :بخش ـ قسمت ـ
منطقه ،محله ،محوطه ،ملک ۳ـ میوه ،بهره ،دستاورد، تقسیم کردن ۲ـ مقدر ـ تقدیر کردن ۳ـ بخشیدن ،دادن،
رهاورد ،بازخورد ،ثمره.، عطا کردن.
َ / sitnAzarab / barazāntisبرَزانتیس :نام فرماندار / ditse txab / baxt estidبَخت اِستید :
رخج سرزمین جنوب افغانستان در زمان داریوش سوم. قسمت ـ تقسیم ـ تقسیط شدهاست.
/ riSxatrarab / barartaxširبَراَرتَخشیر : / tirfA txab / baxt āfritبَخت آفْریت :نام
سرزمین اردشیر .بَر :ناحیه ،محله ،ملک ،سرزمین +ارتخشیر کسی.
نام باستانی بَردَشیر که بردسیر ،گواشیر ،کواشیر ،نیز گفته / orsox txab / baxt xosroبَخت خسرو :نام
می شود. کسی.
/ kSizArab / barāziškبَرازیشْک :برازندگی، / rAtxab / baxtārبَختار :مقسم ،بخش ـ تقسیم
زیبایی ،مزین ،درخشان. کننده.
/ hikSizArab / barāziškihبَرازیشْکیْه :تزیین، / hirAtxab / baxtārihبَختاریْه :قسمت ـ تقسیم
برازنده بودن ،درخشندگی. کنندگی ،سهم دادن.
/ dnamu rab / bar umandبَراومَند :برومند، / kirAtxab / baxtārikبَختاریک - ۱ :قابل تقسیم
پرحاصل ،پر ثمر ،مایه دار. ۲ـ بخشیدنی.
/ yArs tubrab / barbut srāyبَربوت سْرای : / kitxab / baxtikبَختیک :متحد ،متفق.
بربت زن ،آهنگساز ،موسیقی دان. / Sxab / baxšبَخش :سرنوشت ،تقدیر ،مقدرات.
/ mayedrab / bardeyamبَر ِدیَم :بردیا را. / hinSivar Sxab / baxš ravišnihبَخش
/ ayidrab / bardiyaبَردی َ
ی :بَردیا. رَویشنیه :جبر ،اجبار.
/ Aydrab / bardyāبَردیا :نام دومین پسر کوروش. / natiSxab / baxšitanبَخشیتَن - ۱ :بخشیدن،
/ masrab / barsamبَرسَم :اوستاییَ :ب ِر ْ
سمَن به دادن ،اعطا ـ عطا کردن ۲ـ بخش ـ قسمت ـ تقسیم کردن.
دستهای بسته شده از ترکههای درخت انار می گویند. َ / nSiSxab / baxšišnبخشیشْن :تقسیم ،بخش،
/ rav kamasrab / barsamak varبَر َ
سمَک وَر : قسمت ،بهر.
آزمون یا امتحان خداوند که با برسم انجام میشود. / dniSxab / baxšindبَخشینْد :قسمت ـ تقسیم
/ nAdmasrab / barsamdānبَرسَمدان :جای کنند.
برسم. / rAtiniSxab / baxšinitārبَخشینیتار :مقدر ـ
/ nic mosrab / barsom cinبَرسُم چین :کسی تقدیر کننده.
که برسم میچیند یا چاقویی که با آن برسم میچینند. / nSiniSxab / baxšinišnبَخشینیشْن :سرنوشت،
/ monSrab / baršnomبَر ْ
شنُم :غسل مس میت. قسمت ،تقدیر ،قضا و قدر.
/ grab / bargبَرگ :برگ. / natsahiSxab / baxšihastanبَخشیهَستَن :
/ mrab / barmبَرم :شیون ،ناله ،زاری ،عزا. بخش ـ قسمت ـ تقسیم شدن.
/ nAmrab / barmānبَرمان :ناالن ،گریان ،صاحب عزا،
عزادار.
۷۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۷۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ kanAhab / bahānakبَهانَک :بهانه ،دستاویز. / kipA ikarfab / bafraki āpikبَفرَکی آپیک :
سگ آبی.
/ rhab / bahrبَهر - ۱ :بهره ،بخش ،تکه ،قسمت ۲ـ
سرنوشت ،تقدیر ۳ـ زیبایی. / tAd kab / bak dātبَک دات :بغداد ،خدا داده،
نعمت.
/ karhab / bahrakبَهرَک - ۱ :بهره ،قسمت ،سهم
ارث ۲ـ انگیزه ،علت ،سبب. / gab / bagبَگ ) :اوستاییَ :بگَ؛ لری :بَک انگلیسی:
بیگ- ۱ ( bigخدا ،سرور ،بزرگ ،موال ،شاه ۲ـ نیروی
/ hirav karhab / bahrak varihبَهرَک وَریْه :
خدایی.
بهره وری ،سوددهی ،نتیجه بخشی.
/ hitxab gab / bag baxtihبَگ بَختیه :تقدیر
/ ravarhab / bahravarبَه َروَر :بهره ور ،بهره مند،
خدایی ،سرنوشت.
متمتع ،استفاده کننده.
/ tAd gab / bag dātبَگ دات :بغداد.
/ hiravarhab / bahravarihبَه َروَریْه :بهره وری،
بهره مندی ،استفاده ،تمتع. / tAd nAgab / bagān dātبَگان دات :خدایان
داد ،بغداد ،داد ٔه خدایان.
/ dnamu rhab / bahr umandبَهر اومَند - ۱ :بهره
مند ،بهره ور ،متمتع ،منتفع ۲ـ قابل بخش ،تقسیم شدنی، / txab ugab / bagu baxtبَگو بَخت :تقدیر
مرکب. الهی ،مشیت خداوندی ،سرنوشت.
/ hidnamu rhab / bahr umandihبَهر اومَندیْه : َ / nAkasalab / balasakānب َلسَکان :نام باستانی
- ۱بهره مندی ،تمتع ،استفاده بردن ۲ـ ترکیب. شهری در استان اردبیل که در سد ٔه ۱۹میالدی براسکان و
امروزه مغان گفته میشود.
/ mArhab / bahrāmبَهرام :ـ اوستاییِ :ورِثرَغ َ
ن به
معنی دشمن شکن یا پرچمدار اهورا مزدا ۱ـ نام ستار ٔه بهرام / rutAlabبَالتور :نام زهری کشندهاست. / balātur
مریخ ۲ـ نام روز بیستم. / rudAlab / balādurبَالدور :نام دارویی است.
/ dnamrhab / bahrmandبَهرمَند :بهره ور ،بهره / tulab / balutبَلوت :بلوط.
مند ،متمتع ،استفاده کننده. / nAculab / balucānبَلوچان :بلوچها.
/ hidnamrhab / bahrmandihبَهرمَندیْه - ۱ :بهره / kajnab / banjakبَنجَک - ۱ :بند انگشت ۲ـ بنگ،
مندی ،استفاده ،تمتع ،نفع ،منفعت ۲ـ متمتع ،منتفع. مواد مخدر.
/ kirhab / bahrikبَهریک :بهری ،قسمت کردنی، / dnab / bandبَند - ۱ :بند ،گره ،کمند ۲ـ پیوستگی،
قابل بخش ،قابل تقسیم. ارتباط ،رابطه ،اتصال.
/ natinirhab / bahrinitanبَهرینیتَن :بهر ـ بخش / kadnab / bandakبَندَک :بنده ،برده ،مخلوق ،خادم،
ـ تقسیم ـ قسمت کردن. خدمتکار ،نوکر.
۷۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
َ / hinavab / bavanihبوَنیْه - ۱ :هستی ،وجود ۲ـ / kihab / bahikبَهیک :نامی برای دختر.
وضع ،شرایط. َ / kadnavab / bavandakبوَندَک - ۱ :تمام ،کامل،
/ tAvab / bavātبَوات :باشد ،بادا ،باد. تکمیل ،بی نقص ۲ـ راست ،درست ،حقیقی ،واقعی.
/ rwab / bawrبَور :ببر. / hisAkA kadnavab / bavandak ākāsih
/ karwab / bawrakبَورَک :سگ آبی گروهی. َبوَندَک آکاسیْه :آگاهی کامل.
/ garub / buragبَورَگ :سگ آبی باورد گفتند. hihASxatAp kadnavab / bavandak
/ hivab / bavihبَویْه :باشندگی ،وجود ،بودگی. َ / pātaxšāhihبوَندَک پاتَخشاهیْه :پادشاهی ـ قدرت ـ
حکومت ـ کامل.
/ divab / bavidبَوید :شاید ،ممکن است ،احتمال دارد.
/ nSiravx kadnavab / bavandak xvarišn
/ nSivab / bavišnبَویشْن :بودگی ،شدگی ،هستی،
خوَریشْن :کسی که خوب میخورد.
َبوَندَک ْ
وجود.
hirAdras kadnavab / bavandak
/ hinSitse nSivab / bavišn estišnih
َ / sardārihبوَندَک سَرداریْه :اقتدار ـ تسلط کامل.
بَویشْن اِستیشنیْه :موجود ـ هست بودن ،وجود داشتن،
َ / hirag kadnavab / bavandak garihبوَندَک
بودن.
گَریْه :کمال ،تقوا ،رفتار بر اساس کمال.
/ hinSivar nSivab / bavišn ravišnih
/ natinam kadnavab / bavandak manitan
بَویشْن رَویشنیْه :خلق دائمی ،استمرار وجود ،دنباله داری ـ
َبوَندَک مَنیتَن :خوب فکر کردن ،هم ٔه جوانب را در نظر
جریان هستی.
گرفتن ،حسن نیت داشتن.
/ rAk nSivab / bavišn kārبَویشْن کار :خالق،
/ nSinam kadnavab / bavandak manišn
مولد ،تولید کننده ،آفریننده ،پدید ـ به وجود آورنده.
َبوَندَک مَنیشْن :انسان کامل.
/ dnivab / bavindبَوینْد :باشند.
hinSinam kadnavab / bavandak
/ SAlob / bolāšبُالش :نام چند تن از شاهان
َ / manišnihبوَندَک مَنیشنیْه :فکر کامل داشتن ،اندیشه
اشکانی که نخستین آنها اشک بیست و دوم یا بالش یکم
پاک و نیت خیر داشتن.
بوده.
AhinSinam kadnavab / bavandak
ُ / gadnavob / bovandagبوَندَگ - ۱ :کامل
َ / manišnihāبوَندَک مَنیشنیها :با دقت کامل ،با اندیش ٔه
اندیشی ،همه جانبه نگری ۲ـ فروتنی ،تواضع ،خشوع.
کامل.
ِ / hirAdraseb / besardārihبسَرداریْه :حمایت،
hirAtrakmah kadnavab / bavandak
توجه ،محافظت ،مراقبت.
َ / hamkartārihبوَندَک هَمکَرتاریْه :همکاری ـ هماهنگی
/ suseb / besusبِسوس :نام فرماندار دامغان در ـ تناسب ـ موافقت کامل.
زمان داریوش سوم.
َ / hikadnavab / bavandakihبوَندَکیْه :کمال،
/ Seb / bešبِش - ۱ :به او ۲ـ غم ،اندوه ،بدبختی ،بال، تکمیل ،تکامل بزرگواری ۵ـ نجابت ،شرف.
مصیبت ،اذیت ۳ـ گیاهی زهردار.
َ / Ahikadnavab / bavandakihāبوَندَکیها :به
ِ / natineSeb / bešenitanبشِنیتَن - ۱ :رنج ـ طور کامل ،کامال جرأت کردن خاک.
آزار ـ شکنجه ـ عذاب ـ غم دادن ،اذیت ـ غصه دار کردن ۲ـ
آسیب.
۸۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ tSeb / beštبِشت :رنجدیده ،مظلوم ،اذیت شده، ِ / rAtineSeb / bešenitārبشِنیتار - ۱ :رنج ـ
آزار دیده. آزار ـ شکنجه ـ عذاب ـ غم دهنده ۲ـ آسیب ـ زیان ـ ضرر
/ rAtinev ratSeb / beštar venitārبِشتَر رسان.،
وِنیتار :بر طرف کنند ٔه رنج. / dnamu seb / bes umandبِش اومَند :رنجور،
/ natSeb / beštanبِشتَن :رنج ـ آزار ـ شکنجه ـ غمگین ،غصه دار ،ناراحت ،گرفته ،دلگیر.
عذاب ـ غم دادن ،اذیت ـ غصه دار کردن. / hinSizASeb Seb / beš bešāzišnih
/ txab katuSeb / bešutak baxtبِشوتَک بِش بِشازیشنیْه :روانپزشکی ،روان درمانی.
بَخت :بدبخت ،فلک زده ،مصیبت دیده. / natrub Seb / beš burtanبِش بورتَن :رنج و
/ hiSeb / bešihبِشیْه :شرارت ،شیطنت ،اذیت. آزار تحمل کردن.
/ tiSeb / bešitبِشیت :دردمند ،رنجور ،رنجدیده، - / rAtrub Seb / beš burtārبِش بورتار ۱ :
مظلوم. رنجور ،مصیبت دیده ،ستمدیده ،بالدیده ،گرفتار ۲ـ دشمن
/ natiSeb / bešitanبِشیتَن :رنج ـ آزار ـ شکنجه ۳ـ رنج دهنده.
ـ عذاب ـ غم دادن ،اذیت ـ غصه دار کردن. / rAtAd Seb / beš dātārبِش داتار :رنج
/ rAtiSeb / bešitārبِشیتار :موذی ،اذیت کننده، آفرین ،سختی بخش.
ظالم. / taz Seb / beš zatبِش زَت :بدبخت ،فلک زده،
/ hirAtiSeb / bešitārihبِشیتاریْه :رنج ،غم، مصیبت دیده ،رنجور.
غصه ،ناراحتی. / zASeb / bešāzبِشاز - ۱ :طب ،پزشکی ۲ـ درمان،
/ nSiSeb / bešišnبِشیشْن :اذیت ،بال ،رنج ،آزار. شفا ،مداوا ،عالج ،معالجه ۳ـ درمان بخش.
۸۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ kirAb / bārikباریک :باریک ،نازک ،الغر ،ظریف را. / gAyzArb / brāzyāgبْرازیاگ :درخشنده،
/ zAb / bāzباز :باز ،مفتوح. درخشان ،نورانی ،مشعشع ،تابان ،روناک.
/ uzAb / bāzuبازو :واحد اندازه گیری طول برابر ۱۰۶ / nirb / brinبْرین ُ :برِش.
سامتیمتر. / dinihirb / brihinidبْریهینید - ۱ :آفرید ،خلق کرد،
/ kuzAb / bāzukبازوک :بازو. به وجود آورد ۲ـ مقدر ـ تقدیر کرد.
/ izAb / bāziبازی :بازو میتوانستند شاه را برکنار / nadinihirb / brihinidanبْریهینیدَن - ۱ :آفریدن،
کنند.. خلق کردن ،به وجود آوردن ۲ـ مقدر ـ تقدیر کردن.
/ kanApizAb / bāzipānakبازیپانَک :بازوبند / suribAb / bābirusبابیروس :بابِل.
باختری شوشتر در خوزستان ساخت .شاپور اسیران رومی را / libAb / bābilبابیل :بابِل.
درساخت آن به کا رگمارد و. / tAb / bātبات :باشد ،باد از بودن مانند چنین باد.
/ ZAb / bāžباژ :باج ،مالیات ،عوارض سپاه یونان و / katAb / bātakباتَک :بادهِ ،می ،شراب تازه.
گرفتن آن کشور.، / jAb / bājباج :باج ،مالیات ،عوارض.
/ kAZAb / bāžākباژاک - ۱ :عوارضی ،مأمور دریافت / cAb / bācباچ :باج ،مالیات ،عوارض.
مالیات ۲ـ بازو.
/ lxAb / bāxlباخْل :بلخ.
/ ju kAZAb / bāžāk ujباژاک اوج :قوی بازو.
/ SiretxAb / bāxterišباختِریش :اوستایی:
/ kAsam kAZAb / bāžāk masākباژاک باخذی بلخ.
مَساک :بهانداز ٔه طول یک بازو.
/ rAb / bārبار - ۱ :رنج ،زحمت ،مشقت ،سختی ۲ـ
/ nAtsAb / bāstānباستان - ۱ :باستان ،قدیم ،کهن، دفعه ،نوبت ۳ـ کنار ،کناره ،حاشیه ،ساحل ۴ـ بارو ،حصار،
گذشته ۲ـ همیشه ،همواره ،دائم ،دائما ،مستمر ۳ـ غالبا، دیوار.
اکثرا ،بیش تر ۴ـ هرگز.
/ karAb / bārakبارَک - ۱ :باره ،اسب ،مرکب ۲ـ
/ qAb / bāqباغ :باغ. دفعه ،نوبت.
/ SidAyaqAb / bāqayādišبا َغیادیش : / kadnarAb / bārandakبارَندَک :بارنده ،بارش
نخستین ماه پاییز در تقویم هخامنشی ،مهر. کننده.
/ nApqAb / bāqpānباغپان :باغبان. / natrub rAb / bār burtanبار بورتَن :بار بردن،
/ nAtseqAb / bāqestānباغستان :باغستان. حمل ـ تحمل ـ صبوری ـ صبر ـ شکیبایی ـ بردباری کردن.
/ gAb / bāgباگ :بخش ،بهر ،قسمت ،سهم. / kamAyrAb / bāryāmakباریامَک :خورجین.
/ sAugAb / bāguāsباگوآس :کسی که به اردشیر / nAtsirAb / bāristānباریستان - ۱ :محکم،
سوم زهر داد و او را کشت.. مستحکم ،ثابت ،مستقر ،تزلزل ناپذیر ۲ـ خوشبین ،امیدوار،
/ kalAb / bālakبالَک :بال ،پر و بال. متوکل ،راضی ،قانع ،صبور ،صابر ،متحمل.
/ nyelAb / bāleynباِلین - ۱ :بالین ۲ـ بلند لری: / hinAtsirAb / bāristānihباریستانیْه - ۱ :ثبوت،
ُب ِلین ،رأس ،قله ،اوج ۳ـ بالش. استحکام ،انسجام ۲ـ خوشبینی ،امیدواری ،توکل ،صبر،
تحمل.
۸۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ nAymAb / bāmyānبامیان :نام استانی در / sAg nyelAb / bāleyn gāsباِلین گاس :
افغانستان. تخت ،صفحه ،سطح ،صحن ،صحنه.
/ kimAb / bāmikبامیک - ۱ :بامدادی ،صبحگاهی ۲ـ / AlAb / bālāباال :باال ،فوق.
درخشان ،با شکوه ،زیبا ،روشن. / dAlAb / bālādباالد :باال ،فوق ،بلند ،بلندی،
/ nAb / bānبان :بام ،سقف ،پوشش. ارتفاع ،مرتفع.
/ nSibnAb / bānbišnبانبیشْن :ملکه ،زن شاه. / natilAb / bālitanبالیتَن :بالیدن ،بزرگ شدن،
/ kunAb / bānukبانوک :خانم ،بانو ،زن اشراف زاده. رشد ـ نمو کردن ،گسترده شدن.
/ hikunAb / bānukihبانوکیْه :کدبانویی ،خانمی / tsilAb / bālistبالیست - ۱ :بلندترین جا ،قله،
کردن. چکاد ،ستیغ ،اوج ،مرتفع ،نقط ٔه اوج ،علو ،ترفیع ۲ـ سیاره،
/ yunAb / bānuyبانوی :روشنی ،پرتو ،نور ،تشعشع، ستاره.
شعاع ،شعله ،حرارت. / nAtsilAb / bālistānبالیستان :بلندیها ،قلل.
/ divAb / bāvidباوید :باشد. / tsilAb nAtsilAb / bālistān bālist
/ livAb / bāvilباویل :بابِل. بالیستان بالیست :برتر ،عالی ،برترین ،باالترین طبق ٔه بهشت.
۸۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ rhupASib / bišāpuhrبیشاپوهْر :شهری بوده در / yub / buyبوی :عنبر ،عود ،چوب خوشبو.
فارس که به دست شاپور اول ساسانی ساخته شد و بغ شاپور / ib / biبی - ۱ :پیشوند تأکید است و بر سر فعل میآید
نیز خوانده میشود. ۲ـ بر سر مصدر افزوده میشود و به آن.
/ tSib / bištبیشت :آزرده ،غمگین ،غصه دار، / u ib / bi uبی او :به طرف ،به سوی ،به سمتِ ،در
ناراحت ،دلگیر. جهتِ.
/ inkib / bikniبیکنی :نام باستانی کوه دماوند پیش از / nSirab ib / bi barišnبی بَریشْن :قابل حمل.
مادها. / hinSihad ib / bi dahišnihبی دَهیشْنیْه :
/ kanAgib / bigānakبیگانَک :بیگانه ،خارجی، خلق ،ایجاد.
غریبه. / hikatus ib / bi sutakihبی سوتَکیْه :
/ lib / bilبیل :بیل باستان. بیهودگی ،بی حالی ،تنبلی ،غفلت.
/ kahib / bihakبیهَک ِ :بیهَق ،نام باستانی سبزوار. / Ak ib / bi kāبی کا :مگر وقتی که.
/ ravib / bivarبیوَر :ده هزار. / rAk ib / bi kārبی کار :بیگاری.
َ / rAvxSasap / pasašxvārپثَشخْوار :نام یکی / ik ib / bi kiبی کی :مگر اینکه ،االّ.
از قلههای البرز میان ساری و دامغان. / ravSik ib / bi kišvarبی کیشوَر :آواره ،خارج از
َ / sidarap / paradisپرَدیس :پردیس. کشور.
/ Ahnasrap / parsanhāپَرثَنها :پرسنگ، / natSag ib / bi gaštanبی گَشتَن :برگشتن،
فرسنگ ،فرسخ ۶کیلومتر هر پرثنها ۳۱ ،اَسپَرسا بودهاست. بازگشتن ،مراجعت کردن.
/ wasrap / parsawپَرثَو :پارت ،خراسان. / cah ib / bi hacبی هَچ :بجز ،به استثنای ،غیر از.
/ atayivurap / paruviyataپَرووی َی َ
ت: / tib / bitبیت :اوستایی- ۱ : bityaباشید ۲ـ دیگر،
ی ( purvyaقدیم ،دیرباز.
)سنسکریت :پورو َ دوباره ،مجدد.
/ dAzirap / parizādپَریزاد :نام همسر وَهوکا پسر / tib / bitبیت :نام قبیل ٔه دیاکو بنیانگذار مادها.
خشایارشاه. / Sxatib / bitaxšبیتَخش :شاهزاده ،ولیعهد ،نایب
َ / rAvx Sazap / pazaš xvārپزَش خْوار : السلطنه ،معاون .
سرآشپز دربار. / mutib / bitumبیتوم :منتهی الیه.
/ Asap / pasāپَسا :نام باستانی شهر فسا در استان / nAmaz mutib / bitum zamānبیتوم زَمان :
فارس. زمان دور.
/ avAsap / pasāvaپَسا َو :پس از. / jib / bijبیج :تخم ،بذر.
۸۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ norAkAp / pākāronپاکارُن :فرمانده سپاهی که / riSxatra tAynap / panyāt artaxšir
وظیف ٔه حفظ امنیت شهرها را در زمان هخامنشیان بر عهده پَنیات اَرتَخشیر :نام باستانی شهری که اردشیر در بحرین و
داشت. روی شهری که در گذشته به آن الخط میگفتند.
/ hadznAp / pānzdahپانزده :پانزده. / hap / pahپَه :گوسفند.
/ nAgayAp / pāyagānپایَگان :پیاده نظام. / nAb kitSop / poštik bānپُشتیک بان :گارد
/ rAlAs nAgayAp / pāyagān sālār سلطنتی.
پایَگان ساالر :فرمانده پیاده نظام. / rAlAs nAbkitSop / poštikbān sālār
/ Aytup / putyāپوتیا :سومالی و عدن. پُشتیک بان ساالر :فرمانده گارد سلطنتی.
/ arsup / pusraپوْث َر ) :سنسکریت :پوترَ؛ اوستایی: ْ / atarp / prataپ َر َ
ت :حافظ ،پاسدار ،نگهدارنده،
پوث َر( پسر. حراست کننده.
/ Arup / purāپورا :نام باستانی فهرج در استان / kapAp / pāpakپاپَک :بابک ،نام استاندار فارس
بلوچستان. در زمان اشکانیان.
/ txodnArup / purāndoxtپوراندُخت :نام دختر / vutAp / pātuvپاتوو :مراقبت ـ محافظت.
خسرو پرویز شاه ساسانی. / sogzAp / pāzgosپاذگُس :ایالت.
/ isemisup / pusimesiپوسی مِسی :پسر بزرگ. / nApsogzAp / pāzgospānپاذگُسپان :
/ Atip / pitāپیتا ) :اوستاییَ :پتَر( پدر. فرمانروای ایالت با اختیارات کامل که از سوی خسرو
/ rhuphAS zurip / piruz šāhpuhrپیروز انوشیروان گماشته میشد .این واژه را در دور ٔه اسالمی
شاه پوهر :فیروز شاهپور ،نام شهری در میانرودان که امروزه فاذوسبان شده.
انبار خوانده میشود. / ArAp / pārāپارا :نام پسر اَرشَک از بازماندگان
/ adavuAysip / pisyāuvadaپیسیائو َو َد :نام اشکانی در زمان شاپور دوم ساسانی.
سرزمین یا شهر. / AutAtrAp / pārtātuāپارتاتوا :نام پادشاهی که
/ nAtserupat / tapurestānتَپورِستان :نام پیش از مادها بر آذربایجان فرمانروایی میکرد.
باستانی تبرستان زبان پهلوی. / rizAmAtrAp / pārtāmāzirپارتامازیر :نام پسر
َ / racat / tacarتچَر :کاخ زمستانی ،قشالق. تیرداد یکی از شاهان اشکانی.
/ rasnat / tansarتَنسَر :نام هیربدی که در / SAusrAp / pārsuāšپارسواش :نام سرزمینی در
گردآوری اوستا به اردشیر بنیانگذار ساسانیان کمک نمود. خاور شوشتر در خوزستان پیش از مادها.
/ mhat / tahmتَهم :نیرو ،توان ،انرژی ،قدرت ،اقتدار. / rokAp / pākorپاکُر :نام پسر ُارُد چهاردهین شاه
اشکانی.
/ Amuat / taumāتَئوما ) :اوستاییَ :تئُخمَن؛
ن ( تخمه ،ریشه ،نسل ،دودمان ،تبار ،نژاد.
سنسکریت :توک َم َ
۸۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۸۶
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ rAd / dārدار - ۱ :شعله ۲ـ بدار ،داشته باش ۳ـ در / natfux / xuftanخوفسینْد :خوابند.
پایان واژههای مرکب به معنی دارنده ۳ـ چوب ،درخت ،تیر. / SAdlAk nAbmux / xumbān kāldāš
/ SuvayarAd / dārayavušدا َریَووَش : خوم بان کالداش :یکی از شاهان ایالم ۶۴۵پیش از میالد.
ی :دارا داریوش.
سنسکریت :دا َر َ / ajavux / xuvajaخو َو َ
ج :خوزستان یا اهواز نگاه
/ ArAd / dārāدارا :نام کاخی که تیرداد شاه اشکانی کنید به :هووج.
در نزدیکی اَبیوَرد دره گز ساخت. / ripad / dapirدَپیر :دبیر ،کارمند ،نویسنده ،منشی.
/ ArAySud / dušyārāدوشیارا :قحطی، / nAripad / dapirānدَپیران :نام سومین گروه
خشکسالی. اجتماعی در زمان ساسانیان.
/ manarat Ativud / duvitā taranamدوویتا / kirad / darikدَریک - ۱ :نام پول زمان داریوش اول
َت َرنَم :دوویتا سنسکریت :دْویتا dvitã:دوچندان ،دو ،دو که از طالی ناب ساخته میشد ۲ـ درباری.
برابر ،دوبل َ +ت َرنَم / zabkirad / darikbazدَریکبَذ :وزیر دربار دادستان.
/ okAyd / dyākoدیاکو :بنیانگذار پادشاهی مادی / ravtsad / dastvarدَست وَر - ۱ :منشی دادگاه.
۷۰۸ – ۷۰۱پیش از میالد و نیای مادری کوروش بزرگ. در زمان ساسانیان او نیز جزو دادوَران قاضیان بوده و زمانی
/ Abar / rabāرَبا :روشن .این نام که نشانگر یکی از که میخواستند هر دو.
ویژگیهای شاه بود ،در زمان ساسانیان روی پولها نوشته / kasAdSad / dašdāsakدَشداسَک :نام کسی.
میشد.
َ / mohad / dahomدهُم :دهم ،دهمین.
/ AnAskr / rksānāرْکسانا :نام یکی از دختران
/ mAnuyhad / dahyunāmدَهیونام :کشورها،
کوروش هخامنشی هوش ،فراست ،فهم ،استعداد ،درک،
ممالک.
عقل
َ / mulyad / daylumدیلوم :نام باستانی منطق ٔه
/ zAr / rāzراذ :استاد .یکی از ویژگیهایی برای شاه که
دیلم چالوس ،تارم ،شاهرود.
روی پولها در زمان ساسانیان نوشته.
/ dnavAbmod / dombāvandدُمباوَند :نام باستانی
/ mAr / rāmرام - ۱ :آرام ،شاد ،خوشحال ۲ـ
دماوند.
فرمانبردار ،مطیع اهورامزدا.
ِ / mxared / deraxmدرَخم :دِرهم ،واحد پول
/ tuzfamAr / rāmafzutرام اَفزوت :شادی افزا،
زمان اشکانیان که از نقره ساخته میشد و وزن آن گاهی
شادی آفرین.
بیش تر و گاهی کم.
/ zur mAr / rām ruzرام روز :نام بیست و یکمین
ْ / agunard / dranugaدرَنو َ
گ :دروغ ،تقلب.
روز هر ماه.
/ kinid i nAtsatAd / dātastān i dinik
/ tSihavmAr / rāmvahištرام وَهیشت :رام
داتَستان ایی دینیک :احکام شریعت .نام کتابی است به زبان
بهشت نام همسر ساسان نیای ساسانیان.
پهلوی نوشت ٔه منوچهر پسر یووان ییم موبد بزرگ.
/ nismir / rimsinریم سین :نام یکی از شاهان ایالم.
/ ravdAd / dādvarدادوَر :قاضی ،دادستان.
َ / rraz / zarrزّر :طال.
/ AyhavdAd / dādvahyāدادوَهیا :نام پدر بغ
َ / nirraz / zarrinزّرین :طالیی ،زرین. بوخشَ.
۸۷
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ nAyz / zyānزیان :زیان ،ضرر ،خسارت ،صدمه. َ / AtrAkadaz / zadakārtāزدَکارتا :مرکز منطق ٔه
/ utrekiz / zikertuزیکِرتو :نام گروهی از ایرانیان گرگان در زمان اسکندر که نزدیک استرآباد بود.
پیش از مادها در آذربایجان. َ / aknaraz / zarankaزرَن َ
ک :سیستان.
/ igadniz / zindagiزیندگی :زندگی ،عمر. / tSxudraz / zarduxštزَردوخْشت :زرتشت.
/ rAhniz / zinhārزینهار :زِنهار ،امان. / tSudraz / zarduštزَردوشت :زرتشت.
/ diviz / zividزیوید :زندگی کند خسارت زننده ۳ـ / nAtSudraz / zarduštānزَردوشتان :منسوب به
خوار ـ ناچیز ۳ـ خوار ـ ناچیز ـ پست شمردن ،تحقیر. زرتشت.
/ natsiviz / zivistanزیویستَن :زیستن ،زندگی / hinugraz / zargunihزَرگونیْه :سرسبزی.
کردن. / rhimraz / zarmihrزَرمیهر :زرمهر ،نام فرمانده
َ / Sukatas / satakuš
ستَکوش :پنجاب شهری در سپاه فیروز شاه ساسانی که در نبود فیروز به ارمنستان
پاکستان. لشکرکشی کرد.
َ / movaras / saravom
س َروُم :پَستو ،نهانگاه، / dAdnAvraz / zarvāndādزَروانداد :پسر
مخفیگاه. میهرنِرسی یکی از دو موبدی که امور قضایی را در زمان
َ / nAtsekas / sakestān
سکِستان :سرزمین ساسانیان دارا بودند.
سَکاها نگاه کنید به :نجیانا. / Atnaz / zantāزَنتا :نام باستانی شهری در
ک :نام باستانی شهر سقز در َ / akkas / sakka
س َّ آذربایجان.
زمان مادها .این نام ،نام مردمی به نام سَکاها بوده. / gnaz / zangزَنگ :قوزک پا متحد ،شریک ،رفیق،
/ Adux argitAkas / sakātigra xudā همدست ،دوست ۲ـ بنده ،برده ،نوکر ،چاکر ۳ـ نام فرشت ٔه
سَکاتیگ َر خودا :سکاهای آن سوی سیهون. دوستی ،اتحاد و آرامش.
Ayradatat ayitAkas / sakātiya / hihaz / zahihزَهیْه :عمق ،ژرفا.
ی َت َر دَریا :سکاهای آن سوی دریا.
/ tatadaryāسَکاتی َ ْ / herz / zrehزرِه :زره.
/ akrav amuhAkas / sakāhuma varka / dAz / zādزاد :زاده ـ متولد شد.
ک :سکاهای آن سوی سیهون.
سَکاهو َم وَر َ / gadAz / zādagزادَگ :فرزند.
َ / gurdanas / sanadrug
سنَدروگ :نام دهمین / nadAz / zādanزادَن :زادن ،به دنیا آوردن.
شاه اشکانی که پس از مهرداد دوم در سال ۷۷پیش از / dnih dAz / zād hindزاد هیند :زاده ـ متولد
میالد به تخت نشست. شدند.
/ lApos / sopālسُپال :نام باستانی شهری بر / nerAz / zārenزارِن :برادر وَلگاش شاه ساسانی.
کرانه خلیج فارس که جای امروزی آن روشن نیست.
/ nSiyAz / zāyišnزاییشْن :زایش ،تولید.
ِ / nApAkenes / senekāpān
سنِکاپان :
/ ruz / zurزور :زور ،نیرو ،توان ،انرژی ،قدرت.
پیشخدمت ،خدمتکار.
/ zuz / zuzزوز :نام پول نقره در زمان ساسانیان.
ْ / neyAraps / sparāyen
سپَرایِن :نام باستانی
/ rhuz / zuhrزوهْر :زور ،نیرو ،توان ،انرژی ،قدرت.
شهرستان اسفراین که در زمان ساسانیان یکی از روستاهای
نیشابور بودهاست. / iz / ziزی :پسر ،پور ،وَند.
۸۸
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۸۹
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ nadrak / kardanکَردَن :کردن ،انجام دادن، kAniSuS-nikAx liS / šil xākin-
ساختن. / šušinākشیل خاکین شوشیناک :نام یکی از شاهان
/ ditse drak / kard estidکَرد اِستید :کرده ایالم ۱۱۷۰پیش از میالد.
شدهاست ،انجام داده شدهاست. ْ / zAbAnarf / franābāzفرَناباز :نام یکی از
/ aSrak / karšaکَر َ
ش :نام پول نقره در زمان فرمانروایان داریوش دوم در آسیای کهین.
ساسانیان. givalhap gnaharf / frahang
/ ninahikrak / karkihaninکَرکیهَنین :کَهرُبایی، ْ / pahlavigف َرهَنگ پَهلَویگ :نام فرهنگی است به زبان
مغناطیسی. پهلوی که در آن هُزوارِشها واژههایی که به زبان آرامی
مینوشتند.
/ adapamrak / karmapadaکَر َم َپ َد :نام فروردین
در تقویم هخامنشی. ْ / dAharf / frahādفرَهاد :فرهاد .نام پنج تن از
شاهان اشکانی.
/ Anrak / karnāکَرنا :شیپور جنگی.
ْ / Sitravarf / fravartišف َروَرتیش :نام پدر دیاکو
/ rakSak / kaškarکَشکَر :نام یکی از استانهای
و نیز نام پسر وی.
باختری ایران در زمان ساسانیان که شهر بعقوبه عراق و
سرزمینهای پیرامون آن بودهاست. ْ / tipAyarf / frayāpitف َریاپیت :به گفت ٔه
اشکانیان او پدر ارشَک یکم بوده.
ی :اوستایی: / ayajubmak / kambujayaکَمبو َ
ج َ
کَمبوجیو؛ سنسکریت :کامبوجیو کمبوجیه نام پدر و پسر ْ / sep snerf / frens pesفرِنس پِس :نام پدر
کوروش. زن کوروش.
/ ivak / kaviکَوی ِ :کی ،شاه ،فرمانروا .این نام را در َ / akutapatak / katapatukaک َتپَتو َ
ک :نامی که
افسانههای ایران باستان جلوی نام شاهان کیانی می کوروش بزرگ بر بخش خاوری ارمنستان آسیای صغیر نهاد.
نوشتهاند؛ مانند کی خسرو. / rAtrak prak / karp kartārکَرپ َکرتار :
َ / yak / kayکی :کی ،لقب شاهان کیانی مانند کاووس نیکوکار .این واژه را در زمان ساسانیان بر روی پول
کی. مینوشتند تا نشانگر نیکوکاری شاه باشد .
َ / varsuh yak / kay husravکی هوسرَو : / matrak / kartamکَرتَم :کرده ـ انجام شده.
کیخسرو. / Axrak / karxāکَرخا :نام شهری بزرگ و پایتخت
/ mAdok / kodāmکُدام :کدام. دولت نیرومندی به همین نام که ویرانههای آن در نزدیکی
شهر تونس پایتخت.
/ nAmrok / kormānکُرمان :نام باستانی کرمان در
زمان ساسانیان. / drak / kardکَرد :کرد ،انجام داد.
۹۰
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ msiSik / kišismکیشیسم :نام روستای سیَلک / doblAk / kālbodکالبد :کالبد ،پیکر ،اندام ،تن،
نزدیک کاشان زمانی که پیش از مادها شهر شد. الشه ،جسم ،جسد ،هیکل ،بدن.
/ nik / kinکین :کین ،دشمنی ،خصومت. / gamAk / kāmagکامَگ :اشتها ،میل ،گرایش.
/ avuraboag / gaobaruvaگَئوبَرو َو :نام رهبر یکی / idnux nAnruduk / kudurnān xundi
از شش خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن بردیای کودورنان خوندی :نام یکی از شاهان ایالم ۲۲۸۰پیش از
دروغین با داریوش همدست شده بود. میالد.
۹۱
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ dubhem / mehbudمِهبود :نام وزیر غَباد شاه / Aytram / martyāمَرتیا :نام کسی.
ساسانی که در شاه شدن خسرو انوشیروان نقش مهمی بازی / mayitram / martiyamمَرتییَم :انسان ،آدم ،بشر.
کرد. / Aynudram / mardunyāمَردونیا :نام پدر گِئوبَرودَ.
ِ / zabyem / meybazمیبَذ :میبد ،ساقی شاه، / anazaqram / marqazanaمَر َغ َز َ
ن :بهمن ماه در
آبدارچی دربار. تقویم هخامنشی.
/ Am / māما :نه ،نا؛ پیشوند نفی یا نهی .ماَاجَمی یا: / nAgram / margānمَرگان :نام بهمن ماه در تقویم
نیاید. هخامنشی نظر گرفتن.
/ AnAytAm / mātyānāماتیانا :نام ایرانی. / kadzam / mazdakمَزدَک :پسر بامداد از مردم
/ adAm / mādaما َد :سرزمین ماد. نیشابور و بنیانگذار آیین مزدکی.
/ sidAm / mādisمادیس :نام پسر پارتاتوا که پیش / nuzam / mazunمَزون :نام ایرانی و باستانی دریای
از مادها بر آذربایجان فرمانروایی میکرد. عمان.
۹۲
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۹۳
واژهنامه کوچک پارسی میانه
۹۴
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ Akuhav / vahukāوَهوکا :نام پدر اردو َمینِش و نام َ / nipuc nArharav / varahrān cupinورَهران
یکی از پسران خشایارشاه. چوپین :بهرام چوبین ،نام سردار سپاه هرمز چهارم جانشین
/ kazihav / vahizakوَهیزَک :کبیسه. انوشیروان که در جنگ ترکستان دشمن را شکست سختی
َ / arAysayav / vayasyāraویَسیا َر :نام پدر داد.
ویندفرنا. / drav / vardوَرد :بگرد ،گردش کن ،بچرخ.
َ / mayav / vayamویَم :ما. / AnAkrav / varkānāوَرکانا :نام شهر گرگان در
yhamAyhas-AyiSinamAxah
زمان هخامنشیان.
/ mayav / vayam haxāmanišiyā-sahyāmahy / kirav / varikوَریک :گریز ،فرار ،نام یکی از کیفرها
َویَم هَخامَنیشییا َث ْهیا َمهْی :ما هخامنشی خوانده یا نامیده در ایران باستان.
میشویم. َ / akrazav / vazarkaوزَر َ
ک :بزرگ.
/ kuitna hev / veh antiukوِه اَنتیوک :بهتر از / rAtAmarf kruzav / vazurk framātār
انتاکیه جندی شاپور .شهری بوده که شاپور اول در خاور وَزورک ْفرَماتار :بزرگ فرماندار ،وزیر اعظم ،نخست وزیر.
شوش ،جنوب خاوری دزفول ساخت. / nAkruzav / vazurkānوَزورکان :بزرگان ،این نام و
/ tAdarfatAv / vātafradātواتَفرَدات :نام یکی نیز آزاتان ،نام کسانی بود که در زمان ساسانیان ادار ٔه کشور
از استانداران اشکانیان. را بر عهده داشتند.
/ dAtzArAv / vārāztādوارازتاد :نام یکی از / rhim gruzav / vazurg mihrوَزورگ میهر :
شاهزادگان اشکانی. بزرگمهر وزیر دانای انوشیروان شاه ساسانی.
/ nAdrAv / vārdānواردان :نام یکی از پسران اردَوان / sav / vasوَس :بَس ،بسیار ،فراوان ،خیلی ،کثیر ،زیاد.
سوم یا اشک هژدهم شاه اشکانی. / uyhad sav / vas dahyuوَس دَهیو :هم ٔه
/ nASuy irtsAv / vāstri yušānواستْری کشورها.
یوشان :کشاورزان .نام چهارمین گروه اجتماعی در زمان / tSav / vaštوَشت :واشت .نام باستانی شهرستان
ساسانیان. خاش در استان سیستان و بلوچستان.
/ zab-nASuy irtsAv / vāstri yušān-baz / natSav / vaštanوَشتَن :گشتن.
واستْری یوشان بَذ :رئیس طبق ٔه کشاورزان یا وزیر دارایی در / SAglav / valgāšوَلگاش :بَالش ،پسر یزدگرد
زمان ساسانیان. دوم و بیست و یکمین شاه ساسانی ۴۸۳ـ .۴۸۷
/ nAnAv / vānānوانان :یا اشک هفدهم که پس از ُارُد yApAdSiv ayehav / vaheya
شاه اشکانی شد سال ۱۶میالدی. ی ویشداپای :نام کسی.
َ / višdāpāyو ِه َ
/ gnAv / vāngوانگ :بانگ ،آوا ،فریاد ،صدا. / zirhav / vahrizوَهریز :نام فرمانده سپاه انوشیروان
/ anxayv / vyaxnaویَخ َ
ن :اسقند ماه در تقویم که برای گرفتن یمن فرستاده شد.
هخامنشی. / zrobuhav / vahuborzوَهوبُرز :نام یکی از
/ dradiv / vidardویدَرد :عبور کرد ،گذشت. استانداران اشکانیان.
/ nadradiv / vidardanویدَردَن :عبور کردن، / arsaSexuhav / vahuxešasraوَهو ِ
خشَث َر :
گذشتن. نام یکی از استانداران زمان اشکانیان.
۹۵
واژهنامه کوچک پارسی میانه
/ Ayvay / yavyāیَویا :کانال ،آبراه. / Anradiv / vidarnāویدَرنا :نام رهبر یکی از شش
/ anuay / yaunaیَئو َ
ن :یونان. خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن بردیای دروغین با
/ Arab-akat Anuay / yaunā taka-barā داریوش همدست شده بود .پارسی.
ک بَرا :یونانیهای سپردار ترکیه کنونی.
یَئوناَت َ / rAdiv / vidārویدار :معبر ،گذرگاه ،محل عابر نامش
/ tilAtey / yetālitیِتالیت :رئیس. پیداست ،چیزی مانند نخستین کتاب.
۹۶